####################################################
MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE
Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0
Catalog number: M00261
Uniform title: ṣaṭcakranirṇaya
Manuscript : BHU C4253

Description: 



Notes: 
Data entered by the staff of Muktabodha under the supervision of Mark S.G. Dyczkowski.

Revision 0: April 7, 2012

Internet publisher : Muktabodha Indological Research Institute
Publication year : 
Publication city : 
Publication country : India
####################################################


षट्चक्रनिर्णय


अथ षट्चक्रनिर्णयोयं लिख्यते ||


ओं षट्चक्रं षोडशाधारं त्रिलक्ष्यं व्योमपञ्चकम् |
शरीरं येन जानन्ति न ते योग्याः कुलागमे || १ ||

आ *? ब्रह्मबिलं चक्रं सन्दन्ततेष्व?वस्थितम् |
योगनालं समुत्पन्नं त्रैलोक्ये स चराचरे || ३ ||

ब्रह्मकंन्दाधारं ब्रह्मकं सुखं ददातीति ब्रह्मकान्दम् ||

अन्यशास्त्राभिप्रायः ||

नाडि त्रितयमुद्दिष्टं यत्र लीयेतसंज्ञितम् |
तच्च कन्देति पर्यायं तच्च ब्रह्मबिलं स्मृतम् || ३ ||

वामदक्षिणके नाड्या विडापिङ्गलसंज्ञके |


fओलिओ १९३ इस् मिस्सिन्ग् बुत् थिस् सेएम्स् तो बे अ नुम्बेरिन्ग् मिस्तके


प्. १९४अ) तयोर्मध्ये स्थिता नाडी सुषुम्णा मध्यमा स्मृता || ४ ||

विश्रुता ब्रह्मनाडीति ब्रह्मदर्शयतिस्स्फुटम् |
तस्य *? लबिलं कन्दं नाभ्यूर्ध्वाधोङ्गुलं स्मृतम् || ५ ||

तत्त्रिकोणमिति ज्ञेयं विस्तरादङ्गुलि त्रयम् |
तस्य मध्ये स्थिता शक्तिः पञ्चकारणभक्षिणी || ६ ||

सङ्कोचन प्रयोगेन प्रबुद्धा भवतीति सा |
भावानाभावगम्या साप्रयाता परमे पदे || ७ ||

एवं ज्ञात्वा महाभागे कन्दाधारे स्थितिं कुरु |
तत्र स्थित्वात्मनो रूपं प्राकृतं तु परित्यजेत् || ८ ||

ग्राहयेद् भावना यातं *? हात्सर्वगतं शिवम् |
यं प्राप्य तरते पारं घोरात् संसारसागरात् || ९ ||

द्वितीयं नाभिचक्रं तु नागकुण्डलसन्निभम् |
कुण्डलीकृति विख्यातमुदयास्तगकारणम् || १० ||


अन्यशास्त्राभिप्रायः ||


नाभिमध्ये स्थिता शक्तिः प्रसुप्तभुजगाकृतिः |
फणपञ्चकसंयुक्ता वामावर्ता त्रिवर्तुला || ११ ||

पञ्चाशंद्विजजननी प्रणवाख्या त्रिवाहगा |
ऊर्ध्वाधः क्रमयोगेन या शिवान्तं शिवोल्वना || १२ ||

प्रबुद्धा चाणु वज्ज्ञेय * *? सुप्ता कुण्डलाकृतिः |
त्रिपञ्चाङ्गुलविस्तारामितवर्णा कुलारणी || १३ ||

तस्य मध्ये यदा * *? संस्थितो ह्येकमानसः |
नानाविधानि चिह्नानि पश्यति स्वप्नवत् प्रिये || १४ ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन बोधयेत् कुण्डलाकृतिम् |
प्. १९५अ) तृतीयं हृदये चक्रं षट्त्रिंशद्व्यापकं प्रभुम् |

पद्मरागसमाकारमादित्यसमतेजसम् || १६ ||


तृत्रोदाहरणम् ||


नाभे ऊर्ध्वं वितश्रातु कण्ठदूर्ध्वं षडङ्गुलम् |
हृदयं तद् विजानीयाद् विश्वस्यायतनं महत् || १७ ||

हृच्चक्रमध्ये कमलं षोडशाराङ्गुलैर्युतम् |
अष्टाङ्गुलप्रमाणेन लम्बमानमधोमुखम् || १८ ||

कर्णिकाकेसरैर्युक्तं हंसस्य पदमेव हि |
तत्राभ्यासगतो योगी पश्यत्यात्मानमात्मना || १९ ||

चतुर्थं कण्डचक्रं तु नाडीसङ्घट्टगोचरम् |
सङ्घतं सर्वनाडीनां हृदयं तदुदाहृतम् || २० ||


प् १९५ब्) अन्यशास्त्राभिप्रायः ||


कण्ठ रूपात्क्षुत्पिपासा * * *? ||


ईशत्कृतापि रसना बिलसूलसंस्थापी श?द्द्विजाधरदले विवृते च कृत्वा |
ईशत्सुधार सवरं शशिनश्च पीत्वा तत्क्षुत्तृषां मरणदाहरुजां निवृत्तिः || २१ ||

पञ्चमं बिन्दुचक्रं तु त्रिखण्डं व्योमगोचरम् |
व्योमातीतं परंशान्तमात्मरूपं व्यवस्थितम् || २२ ||

भ्रुवोर्मध्ये स्थितं चक्रं बिन्द्वाख्यं मोक्षदायकम् |
पञ्चवर्णधरं देवं पञ्चकालसमायुतम् || २३ ||

पञ्चवेलायुतं नित्यं पञ्च पञ्च विवर्जितम् |
निष्प्रपञ्चं निराभासमङ्गुष्ठैकप्रमाणकम् || २४ ||

षष्ठं वै तालु चक्रं च देवानामपि दुर्लभम् |
प्. १९६अ) चन्द्रकान्ति समप्रख्यं चिन्तयेत्कलया युतम् || २५ ||


तत्रोदाहरणम् |


तालुमध्ये स्थितं चक्रममृताख्य कलायुतम् |
तत्र वै दण्डपाणिस्तु संस्थितः परमेश्वरः || २६ ||

अङ्गुलत्रयमानेन त्रिकोणाकृति * * *?म् |
आद्विजात्यन्व्यजात्यन्तमेकादृ *? व रूपिणी || २७ ||

तस्योर्ध्वे? नासनं चक्रं रेखाद्वारविवर्जितम् |
प्रमाणरूपरहितं भावगम्यं सदोदितम् || २८ ||

यत्र सा च स्थिता शक्तिर्विमला रूपवर्जिता |
शिवेन सह चैकत्र विश्रान्तिं कुरुते सदा || २९ ||

हकारादूर्ध्वगा कार्या कालाग्निनयगापुरः || 
सा ह्येव गुल्फजानुह सर्वाधारे लयं गताः || ३० ||

प्. १९६ब्) सर्वा *? रातु सङ्कोचे सङ्कोचात् तुर्यकोणके |
तुर्यकोणा तु जन्माख्ये ततः स्कन्दस्य भामिनि || ३१ ||

स्कन्दात् कुण्डलिनीमध्ये कुण्डलाख्यात् घटोदरे |
तद्वै सञ्जीवनस्थानं भूतानां जीवसंपुटे || ३२ ||

सञ्जीवन्याश्च कूर्मे तु कूर्माश्च स्पर्शसंज्ञके |
स्पर्शाश्च ललनामूले लालाख्याल्लम्बके तथा || ३३ ||

* *? ख्यात् गुरुवक्त्रे च गुरुर्ह्यजमुखे तथा |
इत्ये ते षोदसाधारास्संस्थिताः कुलमध्यतः || ३४ ||

यैर्भित्वा बाह्यतः शक्तिर्वजेत् सपादशंपदम् |
या शक्तिरूहकाख्याधारमधो मार्गं गछ?तिसौ *? कार्या तस्याश्च
 धाराः षोडस?क *? न्ते ||
प्. १९७अ) * * *? नूत * *? र्गोः सर्वाधारे *? संज्ञिते |
गुदस्य कालाग्निरुद्रेति पर्या?यः |
अस्यैव कामसङ्कोचो वायुः | 

योनिमार्गद्वयं वायोः सङ्ग?मे सर्वदा स्थितम् | 
अशक्त्या समतां नीत्वा दि?व्योयोधः प्रवर्तते ||

त * *? तं क्रोश्य?गुदद्वारं सर्वाधारमङ्गुलि *? यस्योर्ध्वे तुर्यकोणं
चतुष्कोणं मेढ्रे जन्माख्यं यस्मिन् स्थाने स्त्रीपुंसयोः संयोगकाले
बीजं पतितं भूत्वा गर्भः स भवति जन्माख्य हाटकस्या भ्य?न्तरे
तिर्यग्ग्?त्याङ्गुल षट्कम् | ऊर्ध्वगत्याङ्गुलि द्वयम् ||


अन्यशास्त्राभिप्रायः ||


जकारे जननं यत्र मकारे मरणं भवेत् |
जन्ममृत्यु भय स्थानं जन्मस्थानं तु तद्विदुः ||

मेढ्रोध्वा?ङ्गुल द्वये जन्म कन्दं तस्योर्धे अङ्गुल द्वयम् |
तच्च त्रिकोणं नाडि त्रितयस्या धारम् |
तद्यथा नाड्यधो ह्यङ्गुला दृ?ष्टौ मेढ्रमूलं त्व?तद्विदुः | 
तत्र मध्ये महाचक्रं कन्दं नाम प्रकीर्तितम् | 
तालुसंज्ञा भवेत्तस्य शोधनं नामनामतः ||


अन्य शास्त्राभिप्रायः ||


नाभि मेढ्रान्तरं कन्दं तत्वाधारं प्रकीर्तितम् |
दहन्तात्क * मध्यस्थं चैतन्यं चित्तवर्जितम् |
षडरं प्रस्फुरन्तं च कन्दसंस्थानसंस्थितम् |
कुलबिन्दुरिति ख्यातं ख्यातं ब्रह्मबिलं तथा ||


प्. १९८अ) एतत् प्रकृष्टकमुच्यते ||


कुण्डलिनी नाभि देशे घटोदरं नाभि हृत्पद्ममध्यस्थं तस्यैव 
सङ्जीवनीति पर्यायः |

नाभि हृदयपद्मसंपुटं मध्यम् |

कूर्मं हृदयं सर्वाणि पदार्थानि यत्र कूर्माङ्गानीवतिष्ठन्ति
तत्कूर्माधारं सर्वम्बरः? स्थानम् | 

हृदयाच्चतुरङ्गुलं लोलाख्यं लोलाजिह्वा तस्यामूलं लोलामूलं 
कण्ठस्थानम् |

लम्पिकाधः षडङ्गुलम् |

लम्बाख्यं लम्बाघण्टिकागुरुवक्त्रं गुरुवक्त्रेति बिन्दुसंज्ञं
भ्रूमध्यं भ्रूमध्येति बिन्दुसंज्ञकं तुर्यस्थाने सर्वेति कथ्यते |

अजमुखमजमाकाशं अविद्यमानं जन्मायस्मात्तस्मिन्स्थाने ध्वज? इति ||


प्. १९८ब्) इति षोडशाधारम्? ||


अथ त्रिलक्षम् ||


अन्तर्लक्षं बहिर्लक्षं लक्षं चोभयवर्जितम् |
बाह्यल *? प्रयोगेन प्रतिमादि *? चालनम् |

सर्वावयवसंयुक्तं सर्वतन्त्रार्थसंयुतम् |
शा * * *? समासाद्य चित्तचैतन्य योगतः |
पराप्रवर्तते दृष्टिरन्तर्लक्षस्य दर्शनम् |
बहिरन्तर्बहि कृत्वा स्वस्थानस्थस्य या स्थितिः |
तल्लक्षं मध्यमं? प्रोक्तं न किञ्चिद्यत्र लक्षयेत् |
लक्ष त्रय विनिर्मुक्तं वा *? यातीतमव्ययम् |
सर्वा?वस्थं न सावस्थं परं तल्लक्षमुच्यते ||


व्योमपञ्चकमिति ||


प्रथमं तु ब्रह्मव्योमविष्णुव्योम द्वितीयकम् |
प्. १९९अ) रुद्रव्योम तृतीयं तु चेश्वराख्यं चतुर्थकम् |
सदाशिवं पञ्चमं तु ह्येतद्वै व्योमपञ्चकम् ||

नाद्यादि हृदयं यावद्ब्रह्मज्ञानं विदुः प्रिये |
जाग्रद्वृत्युनुभावेन पार्थिवं तत्वमुत्तमम् || १ |

हृदयात्कण्ठसंस्थानं विष्णुस्थानं प्रकीर्तितम् || २ ||

कण्ठा तु यावद्भ्रूमध्यं रुद्रस्थानं तु तद्विदुः || ३ ||

सुषुप्तावस्थया संस्थं तेजस्तत्त्वं तु संस्थितम् |
बिन्दौ तु यावत्तल्वन्तमीश्वराख्यमनुक्रमम् || ४ ||

तुर्यावस्थाश्रितं ज्ञेयं वायुतत्वं समाश्रितम् |
ताल्वन्ताद् द्वादशान्तं तु स्थानं सदाशिवं स्थितम् || ५ ||

तुर्यातीतपदावस्थं नभ

पर्त् ओf थे तेxत् इस् मिस्सिन्ग् हेरे


* * मि चित्पतिं होमं बिन्दुनादेन्दु संयुतम् |
प्. १९९ब्) षष्ठम्बा समायुक्तं स्वच्छदं विगता मयम् || ३ ||

नमः स्वाहा स्वधा वौषट् स्ववषट्कङ्समन्वितम् |
दीर्घस्वरसमायुक्तं हंसं हंसाङ्गभूषितम् || ४ ||

शक्तिमन्त्रसमायुक्तं परानन्दपदं स्थितम् |
व्यापिनी सहितं देवं सृष्टिकृद्व्यापिनीश्वरम् || ५ ||

षट्त्रिंशत्तत्त्वमध्यस्थं परमं मन्त्रविग्रहम् |
मन्त्रातीतं परं शान्तमुन्मन्यन्तं निरामयम् || ६ ||

ज्योतिषांधामधामाख्यं चिदानन्दप्रकाशकम् |
मतिज्ञनैकगम्यं तमितरेषामगोचरम् || ७ ||

परमात्मापदातीतं स * * *? विवर्जितम् |
शिवं सर्वगतं शून्यं स बाह्याभ्यन्तरे स्थितम् || ८ ||

fओलिओ २०० - २३९ इस् मिस्सिन्ग् सेएमिन्ग्ल्य दुए तो नुम्बेरिन्ग् मिस्तके


प्. २४०अ) नित्योदितं महातेजं सूर्यहंसं शिवात्मकम् |
राशिचक्रगतं देवमयनद्वयसंस्थितम् || ९ ||

उदरे दक्षिणे चन्द्रं दक्षिणो चोत्तरं रविम् |
पक्षद्वयसमायुक्तं सर्वभूतेष्ववस्थितम् || १० ||

योगेश्वरं योगगम्यं योगातीतं निरामयम् |
षट्पथं षट्पथातीतं शून्यं षट्कसमन्वितम् || ११ ||

हृत्कुशेशयमध्यस्थं ग्राह्यग्राहकगूहितम् |
षट्पथं षडभावाख्यं चित्पतिं चेतनात्मकम् || १२ ||

खरूपं खचरं खस्थं खपरं खपतिं खगम् |
कूला * * *? लाधारमकुलं कुलना * *? म् || १३ ||

प्. २४०ब्) स एव बन्धुर्माता च पिता च ससुहृत्?गुरुः |
यं सर्वस्वमिति प्राहुस्तं वन्दे परमेश्वरम् || १४ ||

यस्य? सर्वज्ञता ज्ञा?प्ति दधि बोधस्वतन्त्रता |
अ * * * * * क्तिश्च तस्मै पूर्णात्मने नमः || १५ ||

सर्वेन्द्रिय परित्यागाद् व्याप्तिर्यस्य विलक्षणा |
षाड्गुण्यगुणसंयुक्ता तस्मै व्याप्तात्मने नमः || १६ ||

ज्ञानादि गुणसंयुक्तं वर्जितं प्राकृतं गुणैः |
क्षयोत्पत्ति न यस्यस्थस्तस्मै नित्यात्मने नमः || १७ ||

यस्य मूलं न चाग्रं च न दिशो विदिशस्तथा |
न शब्दो न तथाकाशस्तस्मै शून्यात्मने नमः || १८ ||

वा? पश्यत्यक्षिरहितः स्वादं बिन्दत्य जिह्वकः |
प्. २४१अ) अकर्णः शृणुते यश्च तस्मै चित्त्रात्मने नमः || १९ ||

* * * * * * * * * * * * * * * * |
विश्वं कारणनिर्हीनस्तस्मै स्रष्टात्मने नमः || २० ||

यथा कालो ह्यसूत्रोपि कुरुते कार्यसाधनम् |
तथैव कर्ता यो नित्यं तस्मैकर्त्रात्मने नमः || २१ ||

यो नित्यं वसते देहे विश्वमध्ये व्यवस्थितः |
स्थैर्य रूपं समासाद्य तस्मै स्थित्यात्मने नमः || २२ ||

यस्य विश्वमिदं हंसर्कालमेकं ब्रुवन्तितम् |
संहरेत्केवलात्मा च तस्मै कालात्मने नमः || २३ ||

य एको बहुधा रूपैर्वसत्यस्मिञ्चराचरे |
संहृत्येदं पुनश्चैकं तस्मै मायात्मने नमः || २४ ||

विश्वं ज्ञानकराग्रेण धृतं तत्त्वसमन्वितम् |
प्. २४१ब्) लीलया भ्राम्यते येन तस्मै वीरात्मने नमः || २५ ||

ब्रह्माण्डस्य यथामध्ये दृश्यते सर्षपा कणः |
ब्रह्माण्डं च तथा यस्य तस्मै स्थूलात्मने नमः || २६ ||

बालाग्र भागः शतशः कल्पितोथ सहस्रशः |
यस्यमानमिदं प्रोक्तं तस्मै सूक्ष्मात्मने नमः || २७ ||

महास्थानं शरीरे यस्सर्वसत्वैरधिष्ठितः |
सत्वपञ्जरनिर्माणं तस्मै क्षेत्त्रात्मने नमः || २८ ||

क्षेत्त्रज्ञो ज्योतिरात्मा च हृन्मध्ये तु व्यवस्थितः |
यः शुचिर्निर्मलोहंसस्तस्मै क्षे?त्रात्मने नमः || २९ ||

मह *? स्तमसः पारे उन्मन्यात्मानमुज्ज्वलम् |
प्. २४२अ) यं ज्ञात्वा न पुनर्जन्म तस्मै ज्ञानात्मने नमः || ३० ||

ज्ञानेन प्राप्यते यस्मात् कार्यं वै कारणोत्तरम् |
यावत्सर्वगता तृप्तिस्तस्मै ज्ञानात्मने नमः || ३१ ||

देहमध्ये स्थितो यच्च नाभिचक्रे परिभ्रमन् |
चित्प्रकाशो हृदिव्यापी तस्मैजीवात्मने नमः || ३२ ||

इडा गङ्गा महापुण्या सुषुम्णा यमुना तथा |
तयोः संक्रीडते यश्च तस्मैहंसात्मने नमः || ३३ ||

यः शुद्धः शुक्लपक्षे तु शुक्लगङ्गाजले स्थितः |
शुक्लकर्मरतो नित्यं तस्मै शुक्लात्मने नमः || ३४ ||

यः कृष्णः कृष्णपक्षे तु संस्थितो यमुना जले |
क्रूरकर्मरतो नित्यं? तस्मै कृष्णात्मने नमः || ३५ ||

प्. २४२ब्) रे?चकेन वहेन्नित्यं षड्रसा स्वादलम्पटः |
यस्तेजस्तपते नित्यं तस्मै सूर्यात्मने नमः || ३६ ||

पूरके निवसेद्यश्च निशायाममृतात्मकः |
आप्यायन करो नित्यं तस्मै सोमात्मने नमः || ३७ ||

यस्तृप्तस्तर्पयेद्देवान्देवयानेनसंस्थितान् |
पितॄणां पितृस्थानेन तस्मै वह्न्यात्मने नमः || ३८ ||

सूर्यस्य ग्रहणे यश्च विषुवेन च संयुतम् |
इडापिङ्गलयोर्मध्ये संलीनो हृदयान्तरे || ३९ ||

यत्पुण्यं हव्यकव्येन तस्मै तीर्थात्मने नमः || ४० ||

चन्द्रोदये चन्द्रगत्या इडांशे पिङ्गलार्पितम् |
यः श्रेयः सर्वकार्याणां तस्मै लग्नात्मने नमः || ४१ ||

द्वादशान्ते शुभे क्षेत्त्रे शिवराहुसमन्वितम् |
प्. २४३अ) चित्सूर्यग्रहणं यत्र तस्मै स्थानात्मने नमः || ४२ ||

यत्र चन्द्रो ह्यपानाख्यो यत्र चास्तङ्गतो रविः |
प्राणापानक्षयो यत्र तस्मै मन्त्रात्मने नमः || ४३ ||

ब्रह्मार्पणविधानेन दिनरात्रि परिक्षयात् |
पूज्यते योगिभि यश्च तस्मै पूज्यात्मने नमः || ४४ ||

स्वयमुच्चरते यश्च स्वदेहावस्थितः शिवः |
देहान्ते मोक्षदो यश्च तस्मै जप्यात्मने नमः || ४५ ||

चित्कृषाणुर्मनो होता अमृताख्या पराहृतिः |
यत्र मन्त्रो हकाराख्यस्तस्मै होतात्मने नमः || ४६ ||

सर्वदेवस्थितो देवः सप्तार्चिः परमेश्वरः |
यश्चान्तः षड्रसाहारस्तस्मै भोक्तात्मने नमः || ४७ ||

प्. २४३ब्) यो नित्यं भासयेत् सम्यक् मयूखैर्महाद्युतिः |
स बाह्याभ्यन्तरं सर्वं तस्मै भासात्मने नमः || ४८ ||

यो व्योमपरमं ब्रह्म चित्प्रकाशं निरामयम् |
भूताकाशं परित्यज्य तस्मै व्योमात्मने नमः || ४९ ||

योविनिद्रा महाबोधा युञ्जानाः संयतेन्द्रियाः |
पश्यन्ति ज्योतिषां ज्योतिस्तस्मै योगात्मने नमः || ५० ||

पूरके यो बहिर्ब्रह्मा कुम्भके विष्णुरेव च |
रेचके यो वसेद्रुद्रस्तस्मै प्राणात्मने नमः || ५१ ||

ब्रह्मत्वे सृजते विश्वं विष्णुत्वे स्थिति कृश्चयः |
रुद्रत्वे संहरत्येव तस्मै स्थित्यात्मने नमः || ५२ ||

मात्रा पञ्चकसंयुक्तं प्रसादे पञ्चदैवतम् |
प्. २४४अ) मनुनात्रा यते येन तस्मै मन्त्रात्मने नमः || ५३ ||

स्वयम्बश्चरते यश्च स्वल्पवृत्ति हलाकृतिः |
अनाहत परः शान्तस्तस्मै वर्णात्मने नमः || ५४ ||

स्रगिवग्रथितो येन प्राकृतो भुमिसञ्चयः |
धर्माधर्म मयैः पशैस्तस्मै वन्धात्मने नमः || ५५ ||

सर्वाद्वनपथातीत मुन्मन्यते व्यवस्थितम् |
सर्वाख्येयं परंशान्तं तस्मै मोक्षात्मने नमः || ५६ ||

यस्य पीठमिदं विश्वं मूर्तिव्योमात्मिका भवेत् |
लीयन्ते सर्व तत्वानि तस्मै लिङ्गात्मने नमः || ५७ ||

उन्मन्यन्तं परं शुद्धं समनावस्तु निष्कलम् |
व्यापिन्या सकलं यश्च तस्मै मुक्त्यात्मने नमः || ५८ ||

प्. २४४ब्) चलाचलेषु सर्वेषु विश्वमध्ये व्यवस्थितः |
मायांबाद्धास्थितो यश्च तस्मै सर्वात्मने नमः || ५९ ||

स्तवराजसमं दिव्यं ज्ञानाञ्जनमनश्वरम् |
अज्ञानतिमिरान्धस्य उन्मीलनकरं स्मृतम् || ६० ||

नराणां क्षीणपुण्यानां सद्योधर्मविवर्धनम् |
परं शुद्धं पवित्रं च सर्वदुःखनिवारणम् || ६१ ||

अध्यात्मगुणसंपूर्णं ज्ञात्वा यः पठते नरः |
सर्वपापविशुद्धात्मा स गच्छेच्छा श्वतं पदम् || ६२ ||


###########   END OF FILE  #######