####################################################
MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE
Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0
Catalog number: M00249
Uniform title: ṣatṣahasrakālottarāgama
Manuscript : IFP/EFEO transcript T0767

Description: 
Copied from a MS belonging to the French Institute of Pondicherry, No. RE 20294


Notes: 
Copied from IFP/EFEO transcript T0767.

Data-entered by the staff of Muktabodha under the supervision of Mark S. G. Dyczkowski.

Revision 0: Feb. 05, 2012

Internet publisher : Muktabodha Indological Research Institute
Publication year : 
Publication city : 
Publication country : India
####################################################




प्. २)

हरिः ओम्

कालोद्धरः पदत्वाज्यलक्षणम्

कटादूर्ध्वे वेषकादे यागमुपकण्ठवर्तिनः |
द्वारोपद्वाररचितः मण्डलं विघ्नसूदनः || १ ||

आरक्तः कमलमूर्ध्वे बाह्यपद्मानि तद्बहिः |
सितानुविथी * * * * * * * * * * * || २ ||

प्रत्येकं कवचेत्पुरा नाम्नः प्रयोगे प्रथनयिषु-
विमध्यमं ततः | अस्माद्युम्मिस्रवस्थापटमातु- || ३ |

मरतौ निरूपयेत् | पश्चात्वम प्रादिपादिकमत्रिकं स्फुटमटविशेत् |
वर्तमानादि कार्येषु प्रयोगं- || ४ ||

चात्र निर्द्दिशेत् | आत्मनेपदनिर्द्देशः पर-
स्मादुभयात्मकः | विभक्तयस्तथा सप्त- || ५ ||

प्रत्येकं च तिधामता | मृगद्विबहुसंख्येन-
प्रयोक्तव्या क्रमेण तु | लिंगार्थमात्रे प्रथमा- || ६ ||

तथा चा मंत्रशोधिता | शेषाः कर्माणि करणे 
समप्रदाने प्रकल्पयेत् | अपादानेन समबंधे- || ७ ||

तथा निर्धारणे हिता | विषये सपतमी योज्या-
ज्ञात्वा चार्त्विज्य संगतिः | अपेतः कारणा- || ८ ||

नाम प्रयोगो दृश्यते तदा | स्योद्धार देश-
स्तु कर्तव्यो विभक्तीनां गुरुत्तमैः | षष्ट्यर्थे- || ९ ||

सप्तमी योज्या सप्तम्यर्थे तु सा पुनः |
अनेन क्रमयोगेन व्यभिचारः समाचरेत् || १० ||

अर्थानुसारतो योज्या कारकाः सप्तकर्मभिः |
एतेनानुमते नैव तथाप्याहारतः सदा || ११ ||

व्याख्या कार्या प्रयत्नेन पदे वाक्ये पुरा हिता-
नामां समा कर्तव्यो युक्तात्व नरान्यथा || १२ ||

उपसर्गे हधीर्नास्ति सर्वं वाक्यमेव वा |
तुल्याधिकरणे कार्या पदाभ्यां क्रतु धारणः || १३ ||

संख्या पूर्वोद्विगुज्ञेयः तथा तत्पुरुगौरवात् |
ध्रुवं तावत्प्रकर्तव्यः पदेवालिख्य यत्नतः || १४ ||

यावच्छिष्ये नलिनिखिल्य सम्यगर्धोपधारितः |
न त्वमेवं विचारोक्त्या यथोक्तं शासने मया || १५ ||

प्. ३)

तथैव कार्षी संस्पर्शन् गच्छेद्वेलोपादेये नामनी |
विरुद्धवाक्यं संदिग्धे मद्रुक्तं विषमं समः || १६ ||

शास्त्रयुक्त्या प्रकर्तव्यं न स्वाभिप्रयतो दिशेत् |
शिष्याणां गुरुकविरोधोक्त्या विवृणोति यदा गुरुः || १७ ||

तथा प्रस्थान दोषोऽस्ति सूत्रे क्लिष्टे तु ते गुरो |
स्वसिद्धांत समाम्नायाद्गुरोरर्थ निदर्शनात् || १८ ||

विरुद्धमन्यथा नीय संयोषण्मुख तत्वतः |
प्राकृताद्वस्त्व नश्चान्यद्वस्तु यत्र विचार्यते || १९ ||

असम का तदूर्ध्वे वेदिका देया यागोपकण्ठवर्तितः |
द्वारोपद्वाररचितः मण्डलं विघ्नसूदनः || २० ||

आरक्तः कमलं मध्ये बाह्यपद्मानि तद्वहिः |
सितानु वीथिका कार्या द्वारकाणि यथेच्छया || २१ ||

कर्णकार्पित पर्णा तु केसराणि तथा पुनः |
गणेशस्य प्रियं नित्यमण्डलं विघ्नमर्द्दनः || २२ ||

मध्ये गणपतिः पूज्यो नाद्यंगवरांतिकः |
अतः शकः समाकांतमौषधेन शिरोहतः || २३ ||

मन्त्रमेतं महादीप्तं द्रुवाद्युन्नतिना युतः |
विघ्नेश्वराद्याः परतः पूजनीयाः समासतः || २४ ||

विघ्नेश्वरं गणेशं च गजाख्यं गजवाहनः |
गजाक्षं गजशीर्षं तु गांगेयं गणनायकं || २५ ||

त्रिधातुं गगनं गौणं गोपतिं पूर्ववर्तिकाः |
विघ्नत्रासं महाकायं लंबोष्टं लंबकर्णकं || २६ ||

लंबोधरं महाभीमं विकृतं पार्वति प्रियं |
ओं गणपतये नमः | उग्रं भयावहं- || २७ ||

भद्रं भयघ्नं भयसूदनम् | द्वादशेते-
पूजितव्या दक्षिणे पत्नि संस्थिताः | देव- || २८ ||

त्रासं महानादं भासुरश्चोत्कटस्वनम् |
चण्डं सौण्डं महाभीमं डमथं मधुसूदनः || २९ ||

सुंदरं रालसंध्युष्टं पश्चिमस्थान् प्रपूजयेत् |
ब्रह्मबेरो ब्रह्मनाभि निवृत्ति प्रलयोलयः || ३० ||

प्. ४)

नृत्त प्रियस्तथा लौल्यो विकर्ता कर्मवत्सलः |
कृतांतः कालदण्डश्च कीनाशश्चोत्तरादिशि || ३१ ||

इत्येते पूजितव्यास्तु पुष्पगंधार्ध्य विष्टरैः |
पूर्ववत्स्थापयेत्कुंभं संपूज्य विधिविस्तरैः || ३२ ||

अयुतं तु जपेन्मंत्रं होमयेच्च दशांशतः |
शेषानां तु दशांशेन जपं होमं तु कारयेत् || ३३ ||

पूर्णां दत्वाभिषेकं तु कर्तव्यः सिद्धिमिच्छता |
सर्वत्रा प्रतिचा शक्तिः दुर्धर्षं त्रिदशैरपि || ३४ ||

अभिषेकस्तदा कार्यो गुरुस्संपूज्य भक्तितः |
गजाश्व वाहनाद्यैश्च भूमिर्हेममयै स्मृता || ३५ ||

एवं कृते नराणां तु सिद्धयः संभवंति हि |
सर्वत्र वारिकाधीस्स्यान्नासौ पीड्येत दुर्ग्रहैः || ३६ ||

कर्मारंभेषु सर्वेषु महासिद्धिषु षण्मुखः |
इति षट्सहस्रिकालोत्तरे महातंत्रे- ३७

 गणपतिपूजापटलः -


ईश्वरः -

मण्डलं संप्रवक्ष्यामि वाग्सिद्धिर्येन जायते || ३८ ||

ईश्वरं कालदाहं च मनुश्चंद्र समायुतः |
निशायां ईश्वरं कार्यं मनुना चंद्रसूर्यवत् || ३९ ||

त्र्यक्षरः परमं मंत्रं न देयं यस्य कस्यचित् |
षडुज्जापनमंत्रेण प्रणवेन समादिशेत् || ४० ||

ध्यात्वा कुंदेन्दुसंकाशं त्रिणेत्रं चारुहासनीः |
स्वरूपाः सौम्यवदनाः पद्मस्थां मकुटोज्वलां || ४१ ||

पञ्चाशद्वर्णमालाढ्यां मुक्तासृक्दाम भूषितां |
एवं विधां भगवतीं वागीशीं वाग्प्रसिद्धि मां || ४२ ||

शुचिनालक्षजापस्तु कर्तव्योमानसस्तदा |
मस्तकात्कन्दपर्यन्तं प्रविशन्तीं विचिन्तयेत् || ४३ ||

अकारादि क्षकारांतं वर्णमालां विभावयेत् |
मुकुटमणि चयप्रख्यां प्राणवल्लीं सदास्मरेत् || ४४ ||

करन्यासं पुराकर्यं स तु मन्त्रेण मन्त्रिणा |
मूर्ध्नि गुह्य हृद्देषु क्रमाद्वर्णत्रयं न्यसेत् || ४५ ||

प्. ५)

सकृदुच्चरणै नैव मूर्तिन्यासं समाचरेत् |
मन्त्रग्रहण काले तु मण्डलं तत्र कारयेत् || ४६ ||

तुर्याश्रमिन्दु भागं तु भक्ताभ्यां कमलं हितं |
वीथिका पट्टिका कार्यापत्रवल्ली विभूषिता || ४७ ||

चतुष्पदानि पद्मानि ततोऽष्टौ तत्र वर्तयेत् |
वीथिका पथिकाबाह्ये द्वाराणि द्विपदानि तु || ४८ ||

पद्ममानानि तान्येव कपोल सहितानि तु |
उपद्वाराणि तद्वच्च कोणबंधद्विपट्टिकः || ४९ ||

सितानि नवपद्मानि कर्णिका कनक प्रदा |
केसराणि विचित्राणि * * * * * * * * || ५० ||

पगे ६ मिस्सिन्ग्

* * * * * * * * * * लेन विभूषितः || ५१ ||

कोणबंधं विचित्रं तु द्विपदं तत्र वर्तयेत् |
शुक्लवर्णं तु कमलं कर्णिका कांचनप्रदा || ५२ ||

केसराणि चतुष्पष्टिः पीतरक्तसितानि च |
मूलमध्याग्र देशेषु स्थिरत्वं च प्रवर्तयेत् || ५३ ||

अरुणा वाथिका शस्ता पत्रवल्लि विचित्रिता |
लोकपालानुरूपेण द्वाराणि परिपूरयेत् || ५४ ||

व्योमरेखांतराले कार्यं वै सूर्यसन्निभम् |
अरिणं कोणबंधं तु पीतं वाथ सितं हितम् || ५५ ||

इति भद्रं समाख्यातं शिवस्याधारमुत्तमः |
नित्ये नैमित्तिके काम्ये भद्रं भद्रप्रसिद्धये || ५६ ||

अथ पद्मविधानं तु लेशतः कथ्यते मया |
असंसक्तं तु संसक्तं कमलं द्विप्रकारकम् || ५७ ||

भुक्तिमुक्तिप्रदं पुंसां असंसक्तं सदा हितम् |
मुमुक्षूणां वितन्नित्यं संसक्तं पावती सुत || ५८ ||

तच्चेकैकं द्विधाज्ञेयं गुरुणा कर्मवेदिना |
बालं युवाऽथ वृद्धश्च नामतः फलसिद्धये || ५९ ||

प्. ६)

इति मत्वा ततः पद्मः वर्तयेदनुपूर्वशः |
पद्मक्षेत्रे तु सूत्राणि दिशि दिक्षु विनिक्षिपेत् || ६० ||

तथा षोडशधूम्राणि द्वात्रिंशत्तानि संख्यया |
वृत्तानि पञ्चकल्प्यानि पद्मक्षेत्रे समानि तु || ६१ ||

प्रथमे कर्णिकां तत्र पुष्करे नवभिर्युतः |
केसराणि द्वितीये तु चतुविंशति संख्यया || ६२ ||

दलासंधिस्तृतीये तु गजकुंभाकृतिस्सदा |
चतुर्थे तु दलाग्राणि व्योमकूटं च पञ्चमे || ६३ ||

व्योमरेखा तदंते तु न स्थूला न कृशाहिता |
संसक्तं कमलं प्रोक्तं संसक्तमथोच्यते || ६४ ||

असंसक्तो दलाकांत दिग्भागै विस्तराद्भजेत् |
भागद्वयं परित्यागाद्वस्वंशे वर्धयेद्धलम् || ६५ ||

सन्धिं विस्तरसूत्रेण तमालांश्चार्चयेद्दलं |
सव्यासव्यक्रमेणैव वृद्धपद्मं भवेत्तदा || ६६ ||

अथवा सन्धिमध्ये तु भ्रामयेदर्धचंद्रवत् |
संधिद्वयाग्रं सूत्रं बालपद्मं तदा भवेत् || ६७ ||

सन्धिसूत्रास्तु मानेन पृष्ठतः परिवर्तयेत् |
तीक्ष्णाग्रं तु युवा तेन कमलं भुक्तिमुक्तिदम् || ६८ ||

मुक्तये वृद्धपद्मं तु बालं स्यादष्ट सिद्धिषु |
युवा दलं प्रयुक्तेन सर्वकर्मसु शिष्यते || ६९ ||

चतुर्भ्रमं वा कर्तव्यं संसक्तं व्योमवर्जितं |
व्योमरेखं तु किन्त्वत्र दुलाग्रान्ते विवर्जयेत् || ७० ||

इति लेशेन कमलं अष्टपत्रं प्रदर्शितम् |
सर्वसाधारणं ज्ञेयं विनाविघ्नेशमण्डलं || ७१ ||

मण्डलं नवनाभाख्यं कथ्यमानं शृणुष्व मत् |
अष्टहस्तं पुराक्षेत्रं दशहस्तमथापि वा || ७२ ||

वेद सिद्धार्थिकैर्भागैः समंताद्वर्तयेत् पुनः |
समन्तादष्टभागं तु मध्ये तु कमलं भवेत् || ७३ ||

प्. ७)

पथिका वीथिका कार्या द्वारं पद्मार्घमानतः |
कण्ठोपकण्ठयुक्तं तत् कण्ठवर्ज्यादि पट्टिकं || ७४ ||

इत्येकं मध्यकमलं वीथिद्वारसमन्वितम् |
कथितं ते समासेन तद्बाह्ये वीथिका मता || ७५ ||

पञ्चभागमिता सा तु समन्ताद्दश भागिका |
दश दिक्षु ततः कार्यं पूर्ववत्कृत्तिका सुतः || ७६ ||

पद्माष्टकविधानेन वीथिद्वार समन्वितं |
तद्बाह्ये पञ्चपदिका वीथिका पत्रभूषिता || ७७ ||

पद्मवद्वारकर्णन्तु पदिकं दन्तु कर्णकम् |
कपोलं पदिकः कार्यं दिक्षुद्वारत्रयं स्फुटम् || ७८ ||

कोणबंधत्रिपदिकं द्विपदं वज्रवद्भवेत् |
तद्धेतु कमलं शुक्लं आपीतं पूर्वपङ्कजं || ७९ ||

आग्नेययां रक्तवर्णं तु नीलाब्जं दक्षिणे स्थितः |
नैर्-ऋत्यां पीतवर्णं तु शुक्लं वरुणदिक् स्थितं || ८० ||

आधूम्रं वायुकोणे तु रक्तपीतं तथोत्तरे |
ईशाने मौक्तिक प्रख्यं शुक्लं वा नवपङ्कजं || ८१ ||

पद्मगौरमथो वापि रक्तगौरमथापि वा |
व्योमव्यापि शिवस्येव नवध्वारविधौ हितं || ८२ ||

नवनामं समाख्यातं प्रासादाख्यं शिवस्य तु |
मध्ये पद्मे शिवं पूज्यो लोकेशश्चापरेषु च || ८३ ||

अस्त्राणि बाह्यवीथौ तु भक्त्या संपूज्य यत्नतः |
अश्वमेधसहस्राणि वाजपेयशतानि च || ८४ ||

एतन्मण्डलपूजायां कला नार्हन्ति षोडश |
नासौ लिप्यति पापेन पद्मपत्रमिवांभसा || ८५ ||

नैमित्तिके तु काम्ये च कर्तव्यं भुक्तिमुक्तये |
महामण्डल संज्ञं तु वक्ष्येऽहं सर्वसिद्धिदं || ८६ ||

अष्टहस्तं पुराक्षेत्रं भागैर्विंशतिभिर्भवेत् |
द्विपदं कमलं मध्ये वीथिका पथिका हिता || ८७ ||

प्. ८)

दिशि दिक्षु तथेऽष्टौ च नीलाब्जानि विवर्तयेत् |
मध्यपद्मप्रमाणेन विंशत्यत्र गतानि तु || ८८ ||

दलसंधिविहीनानि नीलेष्ट पतिकानि च |
तत्पृष्टे पथिका वीथी स्वस्तिका च तदूर्ध्वतः || ८९ ||

द्विपदश्च तथाचाष्टौ तु तद्भागं तु कृतास्तदा |
वर्तयेत्स्वस्तिकांस्तत्र गुरोराज्ञा विधानतः || ९० ||

वीथिका पूर्ववद्बाह्ये द्वाराणि कमलं यथा |
उपवर्णयुतानेव कोणबंध सपट्टिकम् || ९१ ||

मध्येब्जं हिमकुन्दाभं कर्णिकापीतकेसरम् |
असंसक्तदलं शस्तं व्योमवद्व्योमकल्पनम् || ९२ ||

कोणाश्च शोणवर्णास्तु वीथिका काञ्चन प्रभा |
श्यामरूपाण्युत्पलानि कर्णिकाकारकर्णिकाः || ९३ ||

नानावर्णास्वस्तिकास्स्युः वीथिका पत्रवर्त्तिका |
नानाविधानि वर्णानि रजसापरिपूर्य च || ९४ ||

महामण्डल संज्ञं तु शिवस्य हृदय प्रियम् |
पवित्रारोहणे शस्तं दीक्षायां च विशेषतः || ९५ ||

सर्वान् कामानवाप्नोति महामण्डलपूजनात् |
पञ्चाब्जं संप्रवक्ष्यामि व्रतानां च समर्पणे || ९६ ||

लिंगोद्धारे च कर्तव्यमणिमादिषु सिद्धये |
पञ्चहस्ते समक्षेत्रे समन्तादिन्द्रभाजिते || ९७ ||

द्विपदं कमलं मध्ये वीथिका पथिकां ततः |
दिक्षु पद्मचतुष्कं च मध्यवत्परिकल्पयेत् || ९८ ||

तद्बहिः पथिका वीथिद्वाराणि द्विपदानि तु |
कर्णोपकर्णयुक्तानि विचित्रं कोण संगमे || ९९ ||

मध्याब्जं संसितं नित्यं पतत्कर्णिककेसरं |
आपीतं पूर्णपद्मं तु वैडूर्याभं तु दक्षिणम् || १०० ||

उत्तरं दरदाभञ्च कुंदाभं वारुणांभुजम् |
रक्ताभा काञ्चनप्रख्या वीथिका प्रथमा परा || १०१ ||

प्. ९)

लोकेश प्रतिरूपाणि द्वाराणि शिखिवाहनः |
पञ्चाब्दमण्डलं सर्वं सर्वकाम प्रसिद्धिदं || १०२ ||

सर्वकामप्रदं वक्ष्ये मण्डलं सर्वकामदम् |
विकार भद्रे तुर्याग्रे समन्ताद्दशभिः कजं || १०३ ||

पथिका पथिका बाह्ये द्वाराणि द्विपदानि तु |
मुखानि पद्ममानेन सकर्णानि विवर्तयेत् || १०४ ||

असंसक्तं कोणबंधं तु आरक्तं पूरयेत् ततः |
वीथिका काञ्चन प्रख्या पत्रवल्लि विभूषिता || १०५ ||

सितवर्णं तु कमलं नानाशोभा समन्वितं |
सर्वकामप्रदं शस्तं प्रासादस्य महामनः || १०६ ||

सर्वान् कामानवाप्नोति प्रासादस्य तु पूजनात् |
सर्वकामप्रदं पुंसां सर्वकर्मसुपूजितं || १०७ ||

मण्डलं त्विदमेवात्र विघ्नद्वंसेन शस्यते |
किन्तु वीथौ स्वस्तिकासु अरिष्टध्वावनात्मने || १०८ ||

अरिष्टध्वंसये यस्मादरिष्टध्वंसने तदा |
कथितं देवदेवेन शिवेन परमात्मना || १०९ ||

चतुर्हस्तं पुरं कृत्वा वृत्तं चैव करद्वयं |
वीथिका हस्तमात्रं च द्वारबंधं करात्मकं || ११० ||

प्राक् वृत्तस्य तु वृत्तं तु मध्येस्स्यात् षोडशांगुलं |
भवेयुर्द्दिक्षुवृत्तानि कमलैस्सहितानि च || १११ ||

पद्मानि पञ्चशुक्लानि श्यामं वृत्तांतरं हितं |
कोणानि पावकाभानि वीथिका काञ्चनप्रभा || १२ ||

द्वाराणि लोकपालानि * * * * * * * * |

मिस्सिन्ग् - ११, १२, १३ अन्द् १४ पगेस् 

* * * * * * * * वेदिका कनकप्रभा || ११३ ||

पद्मकुन्देन्दु वर्णाभं दण्डं कृष्णाजिनप्रभं |
मूलं पावकसंकाशं रुद्रास्र्त्रं कथितं मया || ११४ ||

ब्रह्मास्त्रं कमलं ज्ञेयं लक्षण 

मिस्सिन्ग् पगेस् : १६, १७, १८, १९, २०, २१, २२, २३ अन्द् २४ || ११५ ||

प्. १०)

नमः | सकृत्कराययां विन्यस्य करन्यासस्तदाभवेत् |
आपादमूर्ध्नि पर्यन्तं सकृन्यस्त्वा शुचिर्भवेत् || ११६ ||

मस्तकान् पादपर्यन्तं स तु देहे तु विन्यसेत् |
देह न्यासे तु ते पश्चात् अन्तर्यागं समारभेत् || ११७ ||

पूजा जपाग्नि भवनं कर्तव्यं बाह्यमेव च |
* * च्च पञ्चमूर्धानं देशबाहिन्दु मण्डलं || ११८ ||

बाधकाशयरूपेण तस्य ध्यानं नवान्यथा |
शांतिके पौष्टिके शुक्लं रक्तं वश्ये प्रशस्यते || ११९ ||

स्तंभके पीतवर्णन्तु कर्षणे कपिलं हितम् |
मोहने तद्वदेव स्यात् ज्ञात्वा कर्म विचिन्तयेत् || १२० ||

बुध्या प्रणवमुद्धास्य सकृत्पुष्पेण चासनं |
आशक्तेश्शक्तिपर्यन्तं व्याप्त्या तत्र प्रकल्पयेत् || १२१ ||

तदूर्ध्वे परमा मूर्तिः द्वात्रिंशार्णेन कल्पयेत् |
ईश्वराच्छक्तिपर्यन्तं कलाकलितविग्रहं || १२२ ||

विस्तितारं मंत्रराजेन परमावहयेत्ततः |
आवाह्य पूर्वविधिना यथा वै वक्ष्यमाणवत् || १२३ ||

ब्रह्मांगैस्सकलीकृत्य तथा संपूज्य भक्तितः |
पूमंत्रस्य पूर्वसेवा तु कर्तव्या सेकं पूतिका || १२४ ||

अघोराक्ष स तुल्यं तु जप्तव्यं साधकेन तु |
दक्षिणामूर्तिमाश्रित्य होमं कुर्याद्दशांशतः || १२५ ||

गुग्गुलेन घृते नैव कापिलेन षडानन |
मन्त्रसिद्धिस्तदा सिद्धाकरोति पदमीप्सितः || १२६ ||

उत्तमाधमयध्यास्तु साधयेन्नादृतं वचः |
सिद्धिचाघोररूपेण साधयेतमनीप्सिताः || १२७ ||

धान्यान् कामयते कामान् तान् स्तान् कामानवाप्नुवात् |
उत्तमा लक्षजापेन सिद्धये साधयेद्ध्रुवम् || १२८ ||

तस्माद्गुग्गुलुहोमेन तदर्द्धान्मध्यमात्सुत |
लक्षवादात्कन्यसास्तु सिद्धये जपहोमतः || १२९ ||

प्. ११)

साधयेन्नात्र संदेहः त्रिविधः सिद्धयस्सदा |
त्रिविधोत्पातशमनमेवमेव प्रकल्पयेत् || १३० ||

सर्वोत्पात प्रशमनमेवमेव प्रकल्पयेत् |
सद्योत्पात प्रशमनमेवमेव प्रकल्पयेत् || १३१ ||

सर्वोत्पात प्रशमने नान्यस्त्रातास्ति भूतले |
सिद्धान्तेषु तथान्येषु नान्यस्त्रातास्ति शांकरे || १३२ ||

अघोरान्नापरोमंत्रो कलिमासाद्य सिद्धिद |
अघोरं सिद्धिदं मंत्रं नवात्राशेक कल्पना || १३३ ||

तस्मात्सर्वप्रयत्नेन अघोरं सर्वदाभ्यसेत् |
तिष्टन् जाग्रन् स्वपन् गच्छन् भुंजानो मैथुनेरतः || १३४ ||

अघोरार्पित चेतस्सो मुक्तिभाग्सवनान्यथा |
अब्रह्मचारी ब्रह्मचार्यस्नातकः स्नातको भवेत् || १३५ ||

स तु स्मरण मात्रेण सर्वपापक्षयो भवेत् |
आवृत्य पञ्चवारं तु सर्वतीर्थफलं भवेत् || १३६ ||

सर्वयज्ञफलं याति सप्तवारानुवर्तनात् |
त्रिस्सप्तवारं चावर्त्य पूजांतं नियमेन तु || १३७ ||

पूजाफलं समाप्नोति प्राप्नुयाच्छास्त्र भाषितः |
सर्ववादान् परित्यज्यमंत्रवादं समभ्यसेत् || १३८ ||

मंत्रमूलानि वादानि तस्मान्मंत्रः परो भवेत् |
तत्राप्यघोरजापस्तु कर्तव्यो मंत्रचिन्तकैः || १३९ ||

दिव्यान्तरिक्ष भौमानां विघ्नानां विनिवारणं |
अघोरास्त्रेषु कर्तव्यं सद्योत्पातेषु वारणम् || १४० ||

द्वाविमौ मंत्रराजानौ सूर्यस्योपरिसंस्थितौ |
द्वात्रिंशाक्षरकं घोरं अघोरास्त्रं विशेषतः || १४१ ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन मंत्रविद्वयमभ्यसेत् |
पूर्वसेवा प्रकर्तव्या यत्रान्मंत्रद्वयस्य तु || १४२ ||

तदा दहेत् तु विघ्नांश्च यथा कालं स्वयंशिवः |
उपांशुर्मानसोभाष्यो जपयज्ञस्त्रिधा स्थितिः || १४३ ||

प्. १२)

मानसं चोत्तमं ज्ञेयं सात्विकं तु जपं परं |
उपांशुर्मध्यमं विद्धि राजतं पार्वती सुत || १४४ ||

अधमं तु मतं भाव्यं तामसं तेन कीर्तितः |
उत्तमाधम मध्यानां विधीनां एव साधने || १४५ ||

कर्तव्यं तु प्रयत्नेन अघोरास्त्रपुरस्सरम् |
भवितः यौ प्रयत्नेन यत्नान्मन्त्रपरोपुरा || १४६ ||

पूर्वसेवां तु निर्वत्य सिद्धयस्साधयेत्तदा |
सिध्यन्ति तस्य कर्माणि नान्यथा क्रौञ्चसूदन || १४७ ||

विद्यानत्वे तु यो भोग उत्तमासिद्धिरिष्यते |
मध्यमा खेचरत्वं तु अधमां जनपादके || १४८ ||

अधमाधमसिद्धींश्च पश्याकर्षणमोहनम् |
साधयेन्नात्रसंदेहो मंत्रराज प्रभावतः || १४९ ||

मन्त्रराजमविज्ञाय सिद्धये यस्तु साधयेत् |
हनने मुक्तिना क क्षुधार्तिमखण्डये तुष्टान् || १५० ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन अघोरं साधयेत्सदा |
ये केचिन्मन्त्रसिद्धास्तु देवगंधर्वदानवाः || १५१ ||

सर्वे ते वशगा स्युः तु घोरसिद्धस्य संस्थिताः |
मंत्रसिद्धाः कदाचिच्च कालतो निधनं गताः || १५२ ||

अघोरमंत्र सिद्धाये अक्षयामित तेजसः |
अतिरस्कृत वप्यास्ते सर्वे चामोघशक्तयः || १५३ ||

मन्त्रास्व तस्य सिध्यन्ति यस्तु पूजारतस्सदा |
सिद्धयः तेषु सिध्यन्ति नित्यं ये मंत्रजापिनः || १५४ ||

मन्त्रा फलप्रदा तेषां भवने कृतबुद्धयः |
पूजाहोमो जपश्चैव तस्मात्रितयमभ्यसेत् || १५५ ||

ज्ञात्वा तु परमं रूपं अघोरस्य महारतः |
ज्ञानं प्रपद्यते योगं ज्ञेयांश परिवर्जितः || १५६ ||

सदात्मचिन्मयं ब्रह्म निर्विकल्पमरूपकं |
सर्वप्रमाणरहितं स्वसंवेद्यमवाचकं || १५७ ||

श्रद्धया तपसा भक्त्या जपहोमार्चनादिभिः |
महापुरुष संपर्कात् ज्ञानतीर्थानुवेदनात् || १५८ ||

प्. १३)

उपदेशात्तथाभ्यासा नियमैस्सद्वृतैस्तथा |
पूज्यंते परमं रूपं सदस्पति व * * तः || १५४ ||

नान्यथैतन्न तथाद्वेत न द्रव्यं न गुणस्तथा |
न तद्ब्रह्मादयो देवाः पर्युपासंति नित्यशः || १६० ||

तदर्धं ज्ञापयज्ञैस्तु तर्पयन्ति अहर्निशं |
सीदन्ति च महामोहाज्जयंति च म्रियन्ति च || १६१ ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन निष्कलं पर्युपासयेत् |
येन संस्मृतमात्रेण न त्रयो जन्मचाप्नुयात् || १६२ ||

अघोरं पूजयेद्देवं अघोरं मुक्तिभाग्भवेत् |
सर्वदा हृदयेऽघोरं सर्वावस्थासु यः स्मरेत् || १६३ ||

प्राप्नोति परमं स्थानं पुनर्नावृत्तिलक्षणः |

इति श्रीमत्षट्सहस्रिकालोत्तरे महातंत्रे || १६४ ||

अघोरकल्पं समाप्तम् -

ईश्वर उवाच-

रुद्रशांतिं महाशांतिं यज्ञेन क्रियथेऽथवा || १६५ ||

अस्त्रयागो महासेन समासात्कथ्यते मया |
अरिष्टध्वंसनं कार्यं मण्डलं यत्पुरोदितं || १६६ ||

पञ्चहस्तं चतुर्हस्तं वसुहस्तमथापि वा |
रुद्रपूजा विलोमेन कर्तव्या कृत्तिका सुत || १६७ ||

वस्वग्नि संख्या रुद्रास्ते रुद्रशांतिं प्रकल्पयेत् |
रुद्रञ्च वृषभं चैव त्वविमुक्तमसंभवम् || १६८ ||

पुरुषं चेति पञ्चैता ईशान्याः प्रकृतौ न्यसेत् |
उत्तरे तु दले पञ्च रुद्रांस्तान् क्रमशोर्चयेत् || १६९ ||

विश्वाख्यं तु महाविश्वं करालं विकृतं तथा |
त्वं ते च विकृताख्यं तु पञ्चैते पुरुषे स्थिताः || १७० ||

चत्वारः पिंगलाख्यास्तु नियता वायुपत्रगाः |
एकश्वेतस्तथा कृष्णचतुर्थो मधुसंज्ञकः || १७१ ||

अनंतश्च तथा पञ्च शुष्कश्चैव पयोगणः |
कालतत्वे तु वारिण्यां स्थिता रुद्रा महाबलाः || १७२ ||

प्. १४)

कराल विकराले च मायायां नैर्-ऋते दले |
चतुस्सहस्र विद्यायां याम्यपात्रे व्यवस्थितं || १७३ ||

शीर्षाख्यं वस्त्रसंज्ञं च कराख्यं च रणासितं |
लंकामेतं चतुर्थन्तु न्यस्तव्यं तत्ववेदना || १७४ ||

एकद्वित्रि जगान्ताश्य रुद्रापतिश्यते स्थिताः |
स्वाहा स्वधावषट्कारास्तत्र रुद्रत्रयः पुनः || १७५ ||

षट्कालांताश्च पूर्वस्यां रुद्रास्युः सकलेध्वरि |
भूतं तत्र महाभूतं पशुतंत्रमुपायतिः || १७६ ||

सर्वभूतं तथाकालं संपूज्याः शिखिवाहन |
उमा महेश्वरे मध्ये पूज्यस्तत्वे शिवात्मके || १७७ ||

सितपुष्पैस्सुगंधैश्च चंदनाद्यैर्विलेपनैः |
संपूज्य विधिवन्मुद्रान् पायसेन घृतेन च || १७८ ||

तत्वेश्वरान् शिख * * * लोमेनार्चयेत् ततः |
अनन्तान् तान् शिष्यध्ये नवतत्वमतः शृणु || १७९ ||

प्रणवा ध्रुवपर्यन्तं शिवपीठ दहनाभुवमध्ये-
शाश्वतास्तत्पुरुषांतं पीठं सदाशिवं च- || १८० ||

प्राक् संस्पर्शं ईश्वरपीठमघोरा ज्योति-
रूपावशरन् दिक् संस्पर्शं || ३ || पमशार्चारू- || १८१ ||

पं विद्यापीठं स्थिताश्च तद्वाह्ये या या मन-
ग्नि स्वल्प पदांत निशाचरावस्थं || ५ || अनि- || १८२ ||

धना समभवांतं पीठं पुरुषस्थितं तथा पाक्षं-
शब्दात्प्रणवपादान्तं पीठप्रकृति स्थितं दि- || १८३ ||

शीशान्याः || १ || इति पदमहाध्वरोऽयं संपू-
ज्यो न्यासमात्रेण एवं पदविभागादमृत- || १८४ ||

पुरांत स्थिताश्शिवास्सर्वेश्शकार परिधि 
मण्डले परिगणिताः | प्रणव सदीप्ताः || १८५ ||

सर्वे वसाननतयः सरूढाः पूर्वपीठे देव-
पूर्वस्थित विनिविष्टाः पूज्याश्चार्चित- || १८६ ||

प्. १५)

पदेन ब्रह्मणा स्तोतव्या सर्वे रुद्राः कर्मो-
दिताः पूर्वं आज्यक्षीरं दधिमधु फलादयो- || १८७ ||

व्रीहयो यवाश्यामाः खण्डकृतो भक्षणः-
पायसं पूर्वोऽन्नवर्गश्च | वस्स पुरोडाशः- || १८८ ||

पीठ पीठे यथोदितो योज्यः | होम्यो नवपदा-
वस्तुनग खुर तुंगपरिशोभः | दूर्वाकृष्ण- || १८९ ||

तिलाज्यामृताख्या चूतपत्राणि-होतव्या-
सिद्धा ज्वालाजावज्री सुगन्ध पुष्पाणि- || १९० ||

क्षीरतरोः पत्रावसमिधो तण्डुल यवादीनि-
एकैकस्य रुद्रस्याहुतीनां सहस्रकं | आज्येन- || १९१ ||

यत्नतो देयं तदभावाद्यवोदितैः | एकैकस्य 
पदस्यैव सहस्रं परिवर्तनं | सिद्धांतस्संप्र- || १९२ ||

पन्नैस्तु वामाचारैर्विवर्जयेत् | वामाचारं प्रप-
न्ना ये शास्त्रे सिद्धे विगर्हिताः | गुप्ताचारा- || १९३ ||

स्तु ये केचित् वर्जनीयास्तु ते सदा | सिद्धांतं-
संप्रपन्नाये शुद्धाचारा दृढव्रताः | निग्रहा- || १९४ ||

नुग्रहे शक्ता देवानां देवि दुर्धराः | गुरुशु-
द्धः पुरा ज्ञात्वा पश्चाच्छीतिं समारभेत् || १९५ ||

अहन्यहनि कर्तव्या उत्पन्नो वा * * क् भूते |
प्रोक्ता वै त्रिंशदष्टौ च देवास्तैरियमिष्यते || १९६ ||

विलोमेनानुलोमेन रुद्रे व्योमशिवेन च |
राकानिति पदेनैव पीठं नवपदात्मकं || १९७ ||

अनुलोमेन तत्पूज्यं रुद्रा चैव विलोमतः |
सप्तपंचति संख्या वा एकैकामाहुतीन्ददेत् || १९८ ||

इति नित्यो विधि प्रोक्तो विशेषे पूर्ववज्जुहे |
दिव्यानां तु निमित्तानां एकैकस्य सहस्रकं || १९९ ||

अन्तरिक्षनिमित्तानां तत्तदध्याहुतिर्भवेत् |
भौमानां शांतिहोमो रुद्राणां पदेषु च || २०० ||

उत्पातेषु च सर्वेषु महोत्पाते शताहुतः |
सर्वरोगविहीनां ग्रहैर्वा विमृतात्मनाम् || २०१ ||

प्. १६)

उपसर्गग्रहीतानां विघ्नेशैर्दलितात्मनां |
अभिचाराभितसानां शांति होमं प्रयोजयेत् || २०२ ||

अभिषेकश्च कर्तव्यं संपाताहुति मंत्रितैः |
नवभिः कलशैर्नित्यं शतं विंशोत्तराधिकं || २०३ ||

एक न्यूनं तु मंत्राणां न्यस्तव्यं चाभिषेचनं |
अहन्यहनि कर्तव्यं * * * वा जपेद्धुनेत् || २०४ ||

अभिषेकाय दातव्यः स चरू परिकल्पितः |
तेन प्राशन ताम्रेण सर्वैर्विघ्नै न बाध्यते || २०५ ||

खण्मे दृशांतिश्च कथिता परमेषुना |
रुद्राणां च पदानां च प्रविभागः प्रदर्शितः || २०६ ||

संख्या स्वाणुविभागश्च द्रव्यमाहुतिलक्षणः |
तवाद्यखण्डे कथितः द्वितीये स्तुतिरुच्यते || २०७ ||

सूयते सा भगवती मन्त्रखण्डं तृतीयकम् |
खण्डत्रयं तु पाद्येन * त्रं गद्येन कथ्यते || २०८ ||

विभागखण्डादपरं स्तुति खण्डन्निगद्यते |
रुद्रशांतिं प्रवक्ष्यामि शिवं सर्वार्थसाधिनीं || २०९ ||

मनुष्याणां हितार्थाय स्वयं रुद्रेण भाषिताः |
सर्वे विघ्नाः प्रणश्यंति श्रुत्वैमाः पापनीशिनीः || २१० ||

दुस्वप्नाः व्याधयश्चैव ग्रहाश्चैव दिशो दश |
बहुरूपाय सर्वाय विश्वरूपपराय च || २११ ||

प्रणम्य देव देवाय सर्वपापहराय च |
पार्वत्या सहितायैव स हि नन्दीश्वराय च || २१२ ||

रुद्रशांतिं प्रवक्ष्यामि वेतालानां विनाशिनीः |
नराणामुपसृष्टानां देवायतनवेश्मसु || २१३ ||

येषां न गर्भसंभूतिः कुलहानिश्च जायते |
यत्र जाता विनश्यन्ति भवन्ति च न संकटाः || २१४ ||

काम चोत्पद्यते यत्र स ततश्च गृहे गृहाः |
गर्भः पतत्यकाले च कुण्डं वा यत्र जायते || २१५ ||

प्. १७)

दुर्भिक्षेण च पीड्यन्ते राष्ट्रोत्पाते च दारुणैः |
गणा यत्र विरुध्यंते भ्रातरश्चाप्यनेकशः || २१५ ||

पिता मातास्नुषा चैव कदलोपगते गृहे |
पश्यंति च कविं स्वप्ने बीजं क्षेत्रे न रोहति || २१६ ||

गावेरथ पशवश्चैव दासाः कर्मकरास्तथा |
गृहे स्थिता विरुध्यंते तत्र शांतिः प्रयोजयेत् || २१७ ||

रूपोपगर्जिते पृष्टवंशश्च भिद्यते |
गरवो नाहताश्चैव स्रवंति रुधिरं बहु || २१८ ||

देवाश्चैव वृक्षाश्च नृत्यंति च हसंति च |
अकाले पुष्पिता वृक्षाफलिताश्याप्यनेकशः || २१९ ||

उल्का पाताश्च जायन्ते भूमिकंपाश्च दारुणाः |
निमित्तैरशुभैरेभिः अन्यैश्चापि विदारुणैः || २२० ||

एकाग्रप्रयतो भूत्वा तत्र शांतिं प्रयोजयेत् |
रुद्रशांतिसमुत्पत्तौ कथं वक्ष्यामि तत्वतः || २२१ ||

यक्षराषस कूश्माण्डैः वृतं भूतैरनेकशः |
ततो देवगणास्सर्वे ऋषयश्च तपोधनाः || २२२ ||

विज्ञापयन्ति देवेशं ब्रह्मणा सहितं हरम् |
विदितं तु देवेश माना विदुःखिता प्रजाः || २२३ ||

ग्रहैर्दुर्धरवीर्यैश्च न संख्यैर्न गुणैः प्रभो |
तस्य शांन्तिं प्रयच्छध्वं सर्वग्रहमोचनीम् || २२४ ||

देवानां वचनं शृत्वा हरस्त्रिभुवनेश्वरः |
समादिशद्गुणान् सर्वान् क्षिप्रमानयुतान् ग्रहान् || २२५ ||

अनिर्वार्यश्च भगवान् लोकपाला विशेषतः |
सर्वे वै जनपालाश्च राष्ट्रपालाश्च दुर्जयाः || २२६ ||

देव भूतगणा यक्षा गन्धर्वाश्च स राक्षसाः |
कूश्माण्डा दारुणाघीरा यक्षपाला यनुग्रहाः || २२७ ||

देवायतनपालाश्च भूतग्रामनिशाचराः |
कालकर्णी महाकाली ये चान्ये हिंसका गृहाः || २२८ ||

प्. १८)

अपस्मारस्तथोन्मादा नेत्ररोगग्रहास्तथा |
हृद्रोगा मुखरोगाश्च कुक्षिरोगा जराक्षयः || २२९ ||

शिरो रोगा गात्र रोगा नायकाश्च सुदारुणाः |
एते चान्ये च बहवो व्याधयः परिकीर्तिताः || २३० ||

ते ग्रहास्तु गणैस्सार्धं उपनीत्ताक शांतिकं |
विज्ञापयन्ति देवेशं प्रणिपत्य मुहुर्मुहुः || २३१ ||

तेजः सोढुमशक्तासु किं पुनस्त्वां समीक्षितुं ||
आज्ञापय महादेव किं कर्तव्यं तवाज्ञया || २३२ ||

तानुवाच महादेवः क्रोधसंरक्तलोचनः |
मानुषा दुःखिताः केन कस्य दोषेन वा पुनः || २३३ ||

तेषामेकतमः प्राह वाक्यं लोकेश्वराग्रतः |
एषा वृत्तिरिहास्माकं ब्रह्मदत्तोह्ययं वरः || २३४ ||

ये ग्रस्तास्तमसा लोके मानुषाः पापकर्मिणः |
अत्यक्षं रीतिकामाश्च हन्तुकामाश्चये ग्रहाः || २३५ ||

हर्षितां दुःखितांश्चैव नष्ट दुष्टांश्च मानवान् |
नानाचित्यादि कृत्यांस्तु रुद्रमीक्ष्य विशंति ते || २३६ ||

एतत्ते कथितं देव प्रसीद भगवन्मतम् |
आज्ञापय सुरश्रेष्ट कर्तव्यं किमतः परं || २३७ ||

एवमुक्तस्तु भगवान् त्र्यंबकः परमेश्वरः |
रुद्रशांतिमिमां प्राह वरदो भूतवाहनः || २३८ ||

यस्तु विद्यामुमां शृत्वा गुह्यके * * * * * |
३२ तो ३९ मिस्सिन्ग् || २३९ ||

ब्रह्मचर्यरवश्शुद्धो न ब्रवीत् साधको मतः || २४० ||

तेनाप्येवं विधो वस्तु वर्जनीयः पुरोदितः |
सोऽप्युक्तो देशिकस्तन्त्रो यदिनो सिद्धसाधकः || २४१ ||

नैष्ठिकस्य व्रतं कष्टं निषिद्धं तु भौतिके |
गुरुस्त्रीगमनं चौर्यं पुण्यकाले रति क्रिया || २४२ ||

क्षुरक्रिया घृताभ्याचं गृहिणो वर्जनं मतम् |
पुष्पाकारसुगंधाढ्यं शुभावासस्तथा बला || २४३ ||

भोगां गत्वान्नदुष्यंति भोजनं शक्तिकारणं |
हस्तमात्रं तु वेदाग्रं चतुरेखा तु मण्डलम् || २४४ ||

आचार्यस्य तु कर्तव्यं भोजनार्थे तु नित्यशः |
एकैक रेखया हीनं साधकादिषु कीर्तितं || २४५ ||

प्. १९)

केशानां धारणं शस्तं मुण्डनं वा यथेच्छया |
जटाधरास्तु यतयो यस्मांकित शरीरिणः || २४६ ||

जटानां वेष्टनं कुर्याच्छिरोमुण्डन्न वेष्टयेत् |
ताश्चकार्या हि भोगाभा वृत्ता वा वेणिकाथवा || २४७ ||

कनकाद्यास्तु वृत्तास्तु जटाकार्या विजानता |
विषमा नागभोगाभा न विषाकैकषोडश || २४८ ||

इतरास्तु यथेच्छतो यथा शास्त्र स्थितिस्तथा |
तत्ववर्ण कलाज्ञान पदस्थान विकल्पनाः || २४९ ||

क्षेत्रं सुवर्तितं कृत्वा कॢप्तिस्तत्पूर्वजेन तु |
भस्माश्रयं प्रकर्तव्यो दृढश्चो काणकोऽपि वा || २५० ||

वितस्त्यायामकः शक्तिः तत्रचाष्टांगुलोच्छ्रिताः |
उत्तरीयोच्छ्रयः कार्यं द्वादशांगुल संमितं || २५१ ||

चतुरंगुलविस्तीर्णं तस्य मध्ये तु संगतम् |
अथवा लाबुकं कार्यं षोडशांगुलसंमितम् || २५२ ||

भस्माधारं प्रयत्नेन वर्जयेत्काष्टसन्निभं |
दण्डमात्म समं कार्यं मूलमंगुष्टवत्समम् || २५३ ||

अथवा हस्तमात्रं वा वंशखादिर शैरावीम् |
द्वा * * * * * * * * * * न निवर्तते || २५४ ||

सप्तवारान् स्फुटे मूर्धा रुद्रदण्डेन हन्यते |
सप्तजन्म सहस्राणि रौरवे पच्यते ग्रहः || २५५ ||

पुनश्च स महाघोरे यो मां विद्वान् व्यति क्रमेत् |
एवमुक्त्वा तु भगवान् ग्रहाणामग्रतः स्थितः || २५६ ||

समेधे स्थापयित्वा तु प्राहविद्यामिमां प्रभुः |
इदं कृत्वा महादेवी भवानी ब्रह्मणो पुरः || २५७ ||

अमेधाया प्रधृष्याय नमः स्वस्ति परायणी |
ओं कारोऽथ वषट्कारो ब्रह्मा स्वाहा स्वथा तथा || २५८ ||

सावित्री भूत सावित्री रुद्रसावित्रिरेव च |
रुद्राणि ब्रह्मसावित्री देवी चैव सरस्वती || २५९ ||

उमा कृष्णा शिवाश्चैवधानित्या हुदि संस्थिता |
सुरासुरमनुष्येषु स्थावरेषु चरेषु च || २६० ||

स्तुत्वैवं पुरतो देव जग्मुस्वभुवनानि च |
कला स्तोत्रे तु कथितामण्डखण्डन्निगद्यते || २६१ ||

प्. २०)

पूजने तु नमस्कारं स्वाहांतं हवने हितम् |
आप्यायने वषट्कार- ष्टौ वौषण्णियोजयेत् || २६२ ||

कोर द्वितय * स्थाने जाति योगं तु कारयेत् |
इति कर्म प्रोक्तं स्थानमाम्नायतो हितः || २६३ ||

ओं रुद्राय नमः | ०० ओं अविमुक्ताय नमः |
००१ ओं महाविकृतरूपाय नमः | ००१ ओं पुरु- || २६४ ||

षाय नमः | ००१ इतीशान पात्रे | कृतो रुद्र * * |
ओं विश्वरूपाय नमः | ओं महाविश्वरूपाय- || २६५ ||

नमः | ००१ ओं करालरूपाय नमः | ००१ ओं विकृत-
रूपाय नमः | ००१ ओं महाविकृतरूपाय नमः || २६६ ||

००१ उत्तरे पात्रे | पौरुषे तत्वे | पञ्चरूपांता-
रुद्राः | ओं एकपिंगलाय नमः | ओं श्वेत- || २६७ ||

पिंगलाय नमः | ००१ ओं कृष्णपिंगलाय नमः |
००१ ओं मधुपिंगलाय नमः | ००१ ओं नियतो- || २६८ ||

वावयवपात्रे रुद्राश्चत्वारः | ओं अनंताय-
नमः | ००१ ओं रुद्राय नमः | ००१ ओं शुष्काय- || २६९ ||

नमः | ००१ ओं पयोगणाय नमः | ००१ ओं काल-
तत्वे वारुणं चत्वारः | ओं करालाय नमः ००१ || २७० ||

ओं विकरालाय नमः | इति द्वे मायातत्वे-
नैर्-ऋतवक्त्रे | ओं सहस्रशीर्षाय नमः | ११० || २७१ ||

ओं सहस्रवक्त्राय नमः | ००१ ओं सहस्रकिर-
णाय नमः | ००१ ओं सहस्रलिंगाय नमः || २७२ ||

इति चतुस्सहस्रसंविद्या तत्वे दषिणपत्रे |
ओं एकटाय नमः | ओं बीजाय नमः | ००१ ओं || २७३ ||

स्वाहाकाराय नमः | ००१ ओं स्वधाकाराय नमः |
००१ ओं वषट्काराय नमः | इति वह्निपत्रे || २७४ ||

ईश्वरपत्रे स्थिताष्पट् रुद्राः | ओं रुद्रपतये-
नमः | ००१ ओं कालाधिपतये नमः | ००१ इति || २७५ ||

सदाशिव तत्वे षट् पूर्वदले | ओमुमेकरूप-
धारिणे नमः | ००१ ओं चतुर्-ऋ?तुण्डिणि रुद्रोऽसि- || २७६ ||

देवानां देवदेव विशाख हन हन मथ मथ-
कुरु कुरु पुरि पुरि सुरि सुरि रुद्रशांति- || २७७ ||

प्. २१)

मनुस्मरन् कृष्णपिंगल अकालपिशाचाधि-
पतये विघ्नेश्वराय नमः | ००१ इत्युमाम- || २७८ ||

हेश्वरौ कर्णिकायां शिवतत्वे- ओं व्योम-
व्यापिने | व्योमरूपाय सर्वव्यापिने शिवाय- || २७९ ||

अनंताय अनाथाय अनाश्रिताय- धूपाय-
इति मध्ये शिवतत्वेन पदाय कर्णिकायां- || २८० ||

अतिशाश्वताय योगपीठसंस्थात् नित्य-
योगिने धुनाहाराय ओं नमश्शिवाय सर्व- || २८१ ||

प्रभवे शिवाय ईशानमूर्धाय तत्पुरुष-
वक्त्राय- इति पूर्वदले सादाख्येत्यघोर- || २८२ ||

हृदयाय वामदेव गुह्याय सद्योजातमूर्तये-
ओं नमो नमः | गुह्याति गुह्याय | गोघ्ने? अनि- || २८३ ||

धनाय | सर्वसिद्धाधिपाय | ज्योतिरूपाय-
ईश्वर तत्वेऽग्निदुले | परमेश्वरपराय | अचे- || २८४ ||

तनाचेतन व्योमिन् | व्योमिन् | व्यापिन्-व्यापिन्-
अरूपिन् अरूपिन् प्रथम प्रथम तेजस्तेजः || २८५ ||

ज्योति ज्योतिः | अरूप इति | विद्यातत्वे याम्य-
दले | अनन्त अभस्म अभस्म | अनादि नाना- || २८६ ||

धू धू धू ओं भूः ओं भुवः ओं सुवः | ओं महः |
माया तत्वे नैर्-ऋतदले | अनिधन निधन- निधनो- || २८७ ||

द्भव शिव सर्वपरत्मन् | महेश्वरः | महादेव |
सद्भावेश्वर इति- कालतत्वे वारुणे पात्रे || २८८ ||

महातेजः योगाधिपतये मुञ्च मुञ्च | प्रथम प्रथम-
शर्व शर्व | भव भव भवोद्भव सर्वभूत सुखप्रद- || २८९ ||

सर्वसान्निध्यकर | इति वायव्यदले नियतितत्वे-
ब्रह्मविष्णुरुद्रपरि अनर्चितानर्चित | असंस्तु- || २९० ||

तासंस्तुत पूर्वस्थित पूर्वस्थित साक्षिन् साक्षिन् | 
कुरु कुरु पतंग पतंग पिंग पिंग ज्ञान ज्ञान इति- || २९१ ||

प्. २२)

पुरुषतत्वे | उत्तरदले || १ || शब्द शब्द सूक्ष्मसूक्ष्म
शिव शिव सर्वद सर्वद ओं नमो नमः | ओं शिवाय- || २९२ ||

नमो नमः | ओमिति प्राकृत तत्वे | ईशानदले- |
रुद्रशांतिं जपेन्नित्यं सर्वपापैः प्रमुच्यते || २९३ ||

उपद्रवेषु सर्वेषु सर्वोत्पातेषु षण्मुख |
* मुतेनात्र संदेहः सत्यं सत्य शिखिध्वज || २९४ ||

स्थापनार्चन दीक्षादि क्रमोपक्रमयोर्नरः |
पश्चान्न कुरुते शांतिं इष्टापूर्तैवियुज्यते || २९५ ||

रोगात्ययनिमित्ताप्तौ देशशांत्यादि कर्मसु |
श्मशानेषु च नित्येषु मानवा यत्र वर्तते || २९६ ||

शता अष्टौ तथाकर्षे वश्योच्चाटनमारणे |
नापेक्षणीया कालस्य भौतिकस्यापि नित्यशः || २९७ ||

इति श्रीमत्षट्सहस्रिकालोत्तरे महातंत्रे-
रुद्रशांति पटलः -

शिवाचारम् -

ईश्वर उवाच-

दीक्षितानां क्रमेणैव शिवाचारो निगद्यते || २९९ ||

किं वर्ज्यं किं च कर्तव्यं शिवमार्गस्थितेष्वथ |
अष्टम्यां च चतुर्दश्यां पक्षयोरुभयोस्तथा || ३०० ||

व्यतीपातेषु सर्वेषु दिनवृद्धौ दिनक्षये |
संक्रान्त्यामयने द्वंन्तु षडशीति मुखेषु च || ३०१ ||

द्विगुणं पूजनं होमो जपो नक्तेन वर्तनं |
भूतेषु रक्षणं कार्यं वात्सल्यं च तपस्विषु || ३०२ ||

कारुण्यं सर्वभूतेषु क्षमासत्यमचापलम् |
अनृतं गुरुदेवार्थं न दोषाय प्रकल्प्यते || ३०३ ||

अदण्डश्चासहायश्च गमनं शयनं नहि |
रुद्राक्ष कटकन्नित्यं विषमं वासमंद्रजं || ३०४ ||

एकत्रिपञ्चवदनं यथा लाभं तु धारयेत् |
द्विचतुष्षण्मुखं शस्तं अव्रणं कन्दतीक्षकं || ३०५ ||

प्. २३)

सव्रणः क्रमिजुष्टं तु कन्दकैरहितं तथा |
वकधारानिकृष्टं च रुद्राक्षं नैव धारयेत् || ३०६ ||

दक्षबाहुशिखायां वा धार्यं चतुराननम् |
अब्रह्मचारी ब्रह्मचार्यो वास्तातः स्नातको भवेत् || ३०७ ||

रुद्राक्षधारणे नैव रुद्रलोके महीयते |
वाङ्मनः कायिकं पापं दहत्यग्निरिवेन्धनं || ३०८ ||

तस्मात्सर्वप्रयत्नेन रुद्राक्षं धारयेत्सदा |
अधारणे महान् दोषः सिद्धयः तस्य दूरतः || ३०९ ||

रुद्राक्षधारणीयस्तु दीक्षितैश्चाप्य दीक्षितैः |
नित्यं हैममयीं धार्यं मुद्रिका दक्षिणे करे || ३१० ||

पद्मरागान्विता कार्या नीलेन रचिताथवा |
धार्यो हि चित्र रुग्माद्यैः कुण्डलेन चितान्विते || ३११ ||

नवशब्ददशाद्यं स्यात् त्रिसरं देशिकाद्दितः |
त्रिसूत्रेण वृतत्वे तद्धृत्तं घृष्टं सुवर्तितम् || ३१२ ||

द्विगुणं कटिबंधेन नयेदामस्तनांतिकं |
तस्मात्तद्विगुणं कुर्याद्ग्रन्थिस्तस्या त्रिवेष्टनात् || ३१३ ||

उपवीतन्नृपादीनां तद्वित्रेकसरं क्रमात् |
पूजामात्रं च सन्धार्यं नोर्ध्वं तेषां हि धारणं || ३१४ ||

शिवसंज्ञाद्विजस्यैव देवाख्या चंद्रपस्य तु |
वैश्यानां देवसंज्ञा च शूद्राणां तु गणान्विता || ३१५ ||

पुष्पपादानुसारेण संज्ञा तन्नायतो हिता |
अनाथं दुर्बलं भीतं दुर्गन्धं न परित्यजेत् || ३१६ ||

गवामुत्थापनं कार्यं मग्नानां कर्दमादिषु |
चतुर्णामपि वर्णानां आचार्यत्वमिहोदितः || ३१७ ||

सर्वेषां चैव वर्णानां द्विजोनुग्राहकर्मतः |
त्रयाणां क्षत्रिये द्वाभ्यां वैश्यश्शूद्रः स्वयोनिजे || ३१८ ||

संस्पर्शात्कारुकादीनां हौत्रीं तु परिवर्जयेत् |
एवं चानुग्रहः कार्यः चतुर्भिरपि देशिकैः || ३१९ ||

प्. २४)

द्विजस्याश्रम धर्मित्वं चतुर्था परिकीर्तितः |
ब्रह्मचारी ग्रहस्थश्च वानप्रस्थो यतिः क्रमात् || ३२० ||

ग्रहस्थाश्रम धर्मित्वं त्रयाणां च न चापरं |
तावदस्य पुनस्तेषां ब्रह्मचर्यं विधीयते || ३२१ ||

आश्रमाणां तु भेदोऽस्ति निष्टा भेदो न विद्यते |
एकं द्वयं फलं भुङ्क्ते मोक्षस्साधारणस्तयोः || ३२२ ||

ब्रह्मचारी द्विधा प्रोक्तो भौतिको नैष्टिकोऽपरः |
भौतिकस्त्रिविधो ज्ञेयः संक्षेपेणोच्यते मया || ३२३ ||

विप्रास्नातक एवाद्यो व्रतस्नातक एव च |
विद्याव्रतस्नातकश्च भौतिकस्त्रिविधोऽपि हि || ३२४ ||

विद्याव्रत समाप्तौ तु गृहीत्वं तस्य कीर्तितं |
द्वितीयो नैष्टिकः प्रोक्तो देहांतं तस्य वर्तनं || ३२५ ||

स मेखली जटी दण्डी मुण्डी वा भिक्षुकश्शुचिः |
नित्यं गुरुकुले वासः संयमी सत्यभाषितं || ३२६ ||

स्त्रिकाल स्नायीताक्रोधः क्षांतिर्या ब्रह्मचारिणी |
निवर्तनं नैष्टिकस्य अघोरायुतवर्तनात् || ३२७ ||

कृत्वा वृतेश्वरं याते वृतमोक्षस्तदा भवेत् |
स्नानं दैवार्चनं होमं दानं च पितृतर्पणम् || ३२८ ||

स्वदारमरणं कार्यं प्रीतिर्वा शाश्वती तथा |
चतुर्विधो गृहस्थस्तु बोद्धव्यः पार्वतीसुत || ३२९ ||

वने वासोऽग्निवसनं कन्दमूलफलाशनम् |
भूशययाजिनधारित्वं प्रतिग्रहविवर्जितं || ३३० ||

त्रिकालं प्लवनं होमं पूजाध्यानमहर्निशं |
सर्वेन्द्रियनिरोधश्च वृत्तिरेषा वनस्थिते || ३३१ ||

सर्वक्रिया परित्यागो विवासावाथवल्कली |
सर्वत्र समदर्शित्वं सुखदुःखाविकारिता || ३३२ ||

सबाह्यांभ्यन्तरं शौचं अरण्येध्याननिष्टता |
प्रियाप्रिय परित्योगो यतो वृत्तिरुदाहृता || ३३३ ||

प्. २५)

चतुष्कमेतत्कथितं एकैकं च चतुर्विधं |
इति श्रीमत् षट्सहस्त्रिकालोत्तर महा- || ३३४ ||

तन्त्रे आश्रमपटलः

ईश्वर उवाच-

पुनरेव प्रवक्ष्यामि चतुर्धाशिवगोचरम् || ३३५ ||

शिवश्शिखा तथा ज्योतिः सावित्री चेति गोचराः |
गोचरन्तु कुलं ज्ञेयं तेन ज्ञेयास्तु वीक्षिताः || ३३६ ||

चिह्नेन वसिताश्शैवाः शेषाः पाषण्डिनो मताः |
चतुर्धा शिवदेहन्तु गोचरे तु प्रकल्पयेत् || ३३७ ||

मन्त्र वाच्यं शिवकुले नादवाच्यं शिखाकुलं |
बिन्ध्वर्ध चंद्रज्योत्स्नाख्या सादाक्ष्यमीरितं || ३३८ ||

आशिवादीश्वरांतं तु ज्ञेयं गोचरता स्थितिः |
शिवादि पूर्व विज्ञानं न चिन्मात्रं यदा तदा || ३३९ ||

नाडीचक्रात्म विज्ञानं बीजयुक्त शिवागमे |
नित्यानंदात्मकं ज्ञेयं तत्कुलं शिवसंज्ञकं || ३४० ||

नादशक्ति स्तुतोजाता परमं ब्रह्मणः पदम् |
आतो हि द्वादशांतं तु नादसूच्या विभेदितः || ३४१ ||

मन्त्रमुक्त्वा कलायां तु शिखया प्रोक्तमांतरं |
शिखाकुलं तथा ज्ञेयं नादतत्वावलंबनात् || ३४२ ||

संस्थानं बिन्दुतत्वे तु पदे चैव सदाशिवे |
पशुपाशबलाद्वस्तु विचारो ज्योतिसंज्ञके || ३४३ ||

व्यामिश्रितं तु सर्वैर्यत् कुलं सावित्र संज्ञके |
शिवश्शक्तिश्च सकलं तदधश्चेश्वरात्मकं || ३४४ ||

तत्र तत्र हि भोक्तृत्वात्तस्य तस्य हि तत्कुलं |
शिवश्शिखा तथा ज्योतिः ज्ञेयं सावित्रकं कुलं || ३४५ ||

एकैकस्य चतुर्धान्यो वृत्तिभेदो निगद्यते |
प्राजापत्यो महीपालाकपोतो ग्रन्थिकस्तथा || ३४६ ||

एते भेदास्समाख्याता गोचरे शिवसंज्ञके |
कुटिकाश्चैव वेतालाः पद्माहंसाश्शिखाकुले || ३४७ ||

धृतराष्ट्रा बकाः कंकाः गोपालाः ज्योति संज्ञके |
तुटिका माठराश्चैव गुलिका दण्डिनो परे || ३४८ ||

प्. २६)

सावित्र गोचरे प्रोक्ता वृत्तिमेषामतः शृणु |
अहिंसा गुरुशुश्रूषा स्वाध्यायश्शौच संयमः || ३४९ ||

सत्यमस्थेयमेवद्धि प्राजापत्यं व्रतं हि हत् |
क्षयपुत्रार्थ विद्वेष कर्मभिश्शांतिकादिभिः || ३५० ||

पालयन्तीमहिं यस्मा महीपालास्तु सायकां |
पदि नान्येकणान् भूमौ संहरंति कपोतवत् || ३५१ ||

तद्वृत्या जीवितं येषां कपोतास्ते तु सायकाः |
बृहत्कृत्वा तु सद्ग्रन्थिं सहसैवत्यजंति ये || ३५२ ||

हुतभुक् देवतार्थन्तु ग्रन्थिकास्साधका मताः |
सरित्सागर कूलांते कुटीं त्यक्त्वा स्थितास्तु ये || ३५३ ||

कुटिकास्साधका ज्ञेयाः शिवाराधन तत्पराः |
तीर्था सक्तुस्सपत्नीका यथा लब्धोपजीवनं || ३५४ ||

महोत्साहस संयुक्ता वेतालास्ते तु साधकाः |
संयताश्च मलासक्ताः राज्यकामार्थसाधकाः || ३५५ ||

पद्मास्ते साधकाख्याताः भिक्षाचर्यरतास्सदा |
ज्ञानयोग समायुक्ता वेदाचारे स्थिताश्चये || ३५६ ||

यो हंसास्साधकाख्याताः स्वयमुत्पन्नसंविदः |
ब्रह्मचर्येण सत्येन यथा लब्धतयापि च || ३५७ ||

जितं जगत्समस्तं ये धृतराष्ट्रा मतास्तुते |
गूढाश्चरंति ये ज्ञानं व्रतधर्ममथापि वा || ३५८ ||

स्वात्मैकगतिनिष्टास्तु बकास्ते साधकामताः |
जलाश्रयं समाश्रित्य स्थिताश्चोत्कृष्टसिद्धये || ३५९ ||

बीजशृंगाटकाहारा ते कैंकास्तु साधकाः |
गोभिस्सार्धं व्रजन्त्यत्र गोष्टे च निवसंतिये || ३६० ||

पञ्चगव्याशना ये तु गोपालास्ते तु साधकाः |
कृच्छ्र चांद्रायणाद्यैस्तु क्षपयंति स्वकं वपुः || ३६१ ||

तुटिमात्राशिनस्ते तु तृटिकास्साधकामताः |
जग्ध्वा तु शमरीं पत्नीं मेदिनीं गृहमेधिनीं || ३६२ ||

प्. २७)

भिक्षावृत्तिरता शुद्धा मातरास्ते तु साधकाः |
ग्रासमात्रं समानाभिः त्रुटिकाभिरथाष्टभिः || ३६३ ||

कन्दमूलफलोत्थाभिः गुटिकास्ते तु साधकाः |
स्वदेह दण्डने युक्ताः रात्रौ वीरासने स्थिताः || ३६४ ||

दण्डिनः साधकाख्याताः सर्वमेतत्तवोदितं |
सामान्यतो विशेषस्था भूतितो गृहिणोऽपि वा || ३६५ ||

इति श्रीमत्षट्सहस्रिकालोत्तरे महातंत्रे गोचर पटलः चतुर्दशः || ३६६ ||



ईश्वर उवाच -

भिक्षाभोजनम्-
 
ब्रह्मचारी गृहस्थश्च देशिकस्तु द्विधायतः || ३६१ ||

तयोर्वर्ज्यमवर्ज्यम् च कथयामि तवाखिलं |
मासं मदृग्वरं शस्त्रं हरिद्रायान वर्जनम् || ३६८ |

तथा स्त्रीराग संस्कार गीतवादित्र नर्तनं |
शिव संबन्धिनं मुक्त्वा वर्ज्यमत्यत्र यत्नतः || ३६९ ||

द्विकालं भोजनं दानं प्रीतिनासर्जनं हितं |
मालालंकार गंधांश्च वर्जयेद्यागवर्जनं || ३७० ||

मध्वापत्सु न दृश्येत यानशस्त्रादि वल्गुषं |

मिस्सिन्ग् पगे नो. ३९ || ३७१ ||

दशांगुलं समुत्सेधं उच्छ्रयादंगुलाष्टकं |
भिक्षापात्रं प्रकर्तव्यं ताम्रं वा पत्रकल्पितं || ३७२ ||

पलाशं मधुपत्रैश्च कदंबाम्रैश्च चंपकैः |
वर्जयेत् तु वराश्वत्थं विशावाताक्षि केसरम् || ३७३ ||

चातुर्वर्णं चरेद्भैक्षं अभिशस्तं विसर्जयेत् |
तथा पतितसंभूतं भिक्षाचर्या यथा विधिः || ३७४ ||

दण्डेऽस्त्रं हृदयं पात्रे न्यस्त्वायायाच्छिवं स्मरन् |
पात्रे तु पतितं भैक्षं गृह्णीयात् भूगतं त्यजेत् || ३७५ ||

स्थातव्यं न चिरं कालं निवृत्तेन निवर्तनं |
मौनं प्रयत्नतः कार्यं पात्रपूरणतोऽथवा || ३७६ ||

प्. २८)

कणभिक्षाथवा कार्या बहुदैव सिकान वा |
भिक्षा मानीयतामेव स्थाप्य स्थाने शुभे समे || ३७७ ||

हस्तपादादिकं काख्य पूर्ववद्वाचमेद्बुधः |
हृदा संप्रोक्षितं दद्यात् शिवाय गुरवे पुनः || ३७८ ||

भोजनं परतः कार्यं त्र्यक्षरेणाभि मंत्रितः |
तथा भूतं भवत्याशु तद्भुत्वा मृत्युजिद्भवेत् || ३७९ ||

मौनमास्थाय भोक्तव्यं न चात्यंतं विरोधकृत् |
एवं भिक्षाटनं प्रोक्तं सर्वसामान्य लक्षणम् || ३८० ||

नास्ति भिक्षा समं पुण्यं नास्ति भिक्षा समं तपः |
सर्वतीर्थेषु यत्पुण्यं सर्वयज्ञेषु यत्फलं || ३८१ ||

सर्वदानेषु यत्पुण्यं यथा चांद्रायणादिषु |
तत्फलं कोटिगुणितं भिक्षाशी प्राप्नुयान्नरः || ३८२ ||

पाके निर्वर्तिते यत्र अथिथि यीति पराङ्मुखः |
देवाश्च पितरस्सर्वे यांति तस्मात्पराङ्मुखाः || ३८३ ||

प्राप्ते काले तु दातव्यं अविचारेण यत्नतः |
कुलानुद्धरते सोहि दशपूर्वान् दशपरात् || ३८४ ||

सर्वेषां चैव पात्राणां पात्रं चैवातिथिं परं |
हीनांगमथ पूर्णांगणवृत्तं जातिरेव वा || ३८५ ||

अविचारेण पूज्यस्तु सोऽश्वमेधफलं लभेत् |
संप्राप्तकाले यो भैक्षं दूरतः परिवर्जयेत् || ३८६ ||

तस्य पुण्यफलं सर्वं गृहीत्वा याति सोऽतिथिः |
अनिष्पन्ने यथा काले योजयेदविचारतः || ३८७ ||

ब्रह्महा कथ्यते सोऽहि बहुरूपाच्छताच्छुचिः |
एवं ज्ञात्वा प्रयत्नेन कार्यं भिक्षाटनं सदा || ३८८ ||

सिद्धयः तस्य सिध्यंति भिक्षाशी योजितेंद्रियः |
सर्वे प्रतिग्रहाः प्रोक्ताः विना भिक्षां शिखिध्वज || ३८९ ||

इति श्रीकालोत्तरे महातंत्रे षट्सहस्रे-
आश्रमप्रयुक्ताचार्य समयाचारपटलः || ३९० ||

कार्तिकेय उवाच-

गुरुद्वयं च यः प्रोक्ते भौतिकं नैष्टिकं क्रमात् || ३९१ ||

प्. २९)

अनुग्राह्य विभागं तु न ज्ञातं तत्वतो मया || ३९२ ||

ईश्वर उवाच-

शृणु षण्मुख तत्वेन मोक्षं भोगं यथा स्थितं |
ब्रह्मचारी गृहस्थश्च द्विविधी देशिकोत्तमः || ३९३ ||

दीक्षा प्रतिष्टयोरेता प्रभावव्यधिकारणौ |
किन्तु मोक्षैक युक्तानां विभूतिर्विमुखात्मनां || ३९४ ||

ब्रह्मचारी गुरुर्ज्ञेयो गृहस्थस्स्याद्वयाथिनां |
पूर्ववर्णाश्रमाणां हि स्वे स्वे कर्मणि तिष्टतां || ३९५ ||

उत्पन्न तत्वज्ञानानां मोक्षसाधारणं स्मृतं |
यतीनां तु यतित्वं तु गृहस्थै रथमातृके || ३९६ ||

गृहस्थ एव तैरेव यज्ञार्थिभिरुपास्यते |
गृहस्थादितरेषां तु नास्ति भोगाधिकारिता || ३९७ ||

तस्माद्गृही गुरुकार्यो भोगमोक्षोभयार्थिभिः |
लिंगिनां तु नमस्कारात् गोसहस्र फलं लभेत् || ३९८ ||

गो सहस्र फलं याति स्वगुरोः पादवंदनात् |
तेनास्तौ प्राप्नुयात्सर्वं यद्दत्तं शिवलिंगिने || ३९९ ||

तेन तृप्तेन तृप्यं तु जगत्सर्वं चराचरम् |
तेन तुष्टेन तुष्टस्तु देव देवस्सदाशिवः || ४०० ||

तस्मात्सर्व प्रयत्नेन पूजयेच्छिवलिंगिनं |
बौद्धवैष्णव पञ्चार्थ सौरकालाकल्लादिषु || ४०१ ||

शैवस्सर्वाधिकारीः स्यात् न शैवोऽमी कथंचन |
वासना तत्वभेदेन बोद्धव्याः पशवस्त्विह || ४०२ ||

दीक्षितानां प्रवक्ष्यामि विभागं रीढसंभवं |
गृहस्थो ब्रह्मचारी च दीक्षिता द्विविधौ मतः || ४०३ ||

पुत्राः पितुरभावात्तु दायादास्स्यु शिखिध्वज |
औ रसाः समभागेन तद्वन्या विशेषतः || ४०४ ||

कथं श्रेष्टहनीष्टेस्तथान्य समवर्तिनः |
पिता हरेदपुत्रस्य माता च तदभावतः || ४०५ ||

पितृव्यास्तदभावे तु तथान्ये पिण्डदायिनः |
पितृपक्षोद्भवाः केचित् स्वगोत्र प्रभवा यदा || ४०६ ||

प्. ३०)

अभावात् पितृपक्षस्य त्वितरो मातृपक्षजाः |
तदभावाद्धरेद्राजा वित्तं पक्षद्वयं विना || ४०७ ||

एवं मातामहादीनि पित्राद्यारित्थिनो स्मृताः |
विवाहिता प्रजानारी भर्तृपक्ष कुलखिना || ४०८ ||

पितृपक्षोद्भवं रिक्थं प्रार्थितव्यं प्रयत्नतः |
प्रभुणा दाससंभूतं वित्तं ग्राह्यं समासतः || ४०९ ||

एवं ग्राम्य जनानां तु तथा सत्तानुरात्मनां |
सत्स्वपत्येषु तेषां वै ग्राह्यं षड्भागमात्रतः || ४१० ||

निर्याण समये द्रव्ये राजा भागी न चेतरः |
महार्घं दन्तिनो पाजीन् नृपतेस्तु समर्पयेत् || ४११ ||

ग्राह्यं द्रविण विप्राच्चतुर्णबहिष्कृतम् |
कैवर्तकादिकं ग्राह्यं उपस्पर्शसमुद्भवः || ४१२ ||

तन्तुप्लाव्युद्भवार्थं च वेणुप्लावीं विना हरेत् |
इत्यष्टादशधारित्वं शास्त्रबुध्या विभाजपेत् || ४१३ ||

प्रकल्प्यमंतरं गंधं बहिरंगत्वमेव च |
पिण्डदात्रनुसारेण दायादास्यान्न चान्यदा || ४१४ ||

गृहस्थरित्थं कथितं प्रोच्यते ब्रह्मचारिजम् |
ब्रह्मचार्युद्भवे रिक्थ रिक्थिनस्तु स्वसंतते | ४१५ ||

स्वसंततेरभावाच्च दायादाचान्य संतते |
एवं तु रिक्थिनः प्रोक्ता वर्जयेत् तदलिंगिनः || ४१६ ||

स्वसन्तते भवाद्द्रव्य न भोगेनापि नीयते |
यच्च भोगविहीनं तु त्रिंशद्वर्षं विना हितं || ४१७ ||

श्रावितं लेख्यविधिना नृपा * वित्तधृत्पुनः |
निरीक्ष्य साक्षिणोयस्मादुभयानुमते सति || ४१८ ||

वाङ्दण्डस्ते ययुध्येषु न परीक्ष्यास्तु साक्षिणः |
व्यवहार प्रतिज्ञास्तु सारभूता विचारयेत् || ४१९ ||

पुनरेव प्रवक्ष्यामि विचारं तव षण्मुख |
उपकुर्वाणकानां तु शिवाज्ञा तु विधायिनां || ४२० ||

ब्रह्मचारी भवेद्धित्वा कृत्वा चैव प्रतिग्रहं |
वित्त भूम्यादिकं * * * गाश्रममथाभ्यगात् || ४२१ ||

प्. ३१)

तेषां रिक्थ विभागं तु कल्पनीयं गृहस्थवत् |
मातृपुत्रादि भ्रातृणां प्रतिभागं प्रकल्पयेत् || ४२२ ||

त्रिविधेन प्रमाणेन साक्षिपूर्वं समन्ततः |
अष्टादश पदंचात्र व्यवहारं परीक्षयेत् || ४२३ ||

सत्येव प्रविचारास्तु संक्षेपात्तु प्रदर्शिताः |
श्रुतेन वयसा जात्या समायुक्तोऽथ कन्यसः || ४२४ ||

तेनाभिवाद्यो यत्नेन गुरुवत्पूर्व दीक्षितः |
प्रदक्षिणीयो ज्येष्टेन गुरुवद्वाभिनंदयेत् || ४२५ ||

स पूज्यः परयाभक्त्या स्वगुरोस्तु दिने दिने |
तद भावास्तु भार्या वा पूजनीया प्रयत्नतः || ४२६ ||

न गुरुस्त्रीत्वचित् कार्यानस्याग्राहयेदणून् |
न देयास्त्रिषु समया न कार्या लिंगिनी क्वचित् || ४२७ ||

न तान्नमेत्कदाचिच्च न नग्नामवलोकयेत् |
ज्येष्ठो भ्राता सदा पूज्यः शास्त्रमन्वेष्टयेत् ततः || ४२८ ||

अथवान्यतमाच्छास्त्रं श्रोतव्यं कर्मसिद्धये |
गुरुवत्पूजयेन्नित्यं नानात्वं परिवर्जयेत् || ४२९ ||

चोदको बोधकश्चैव मोक्षदस्तु तृतीयकः |
शिववत्पूजयेत्सर्वान् यतस्ते मोक्षदा नृणां || ४३० ||

या प्रेरयति जन्तूनां शिवे परमकारणे |
प्रेरणाच्चोदकं प्राहुः गुरु धौरेय उत्तमः || ४३१ ||

दीक्षा गुरोर्मोक्षदस्तु बोधकश्शास्त्र दर्शकः |
बोधकस्तु प्रयत्नेन पूजितव्यः सदैव हि || ४३२ ||

इत्येतत्कथितं लेशान्नियोगात् गुरुसंस्थितं |
इति कालोत्तरे महातंत्रे षट्सहस्रे गुरु- || ४३३ ||

विचारो षोडशः पटलः-

त्रिचत्वारिंशदश्लोकः

ईश्वर उवाच || ४३४ ||

अंशकं संप्रवक्ष्यमि साधकानां फलप्रदम् |
विचारश्चात्र कर्तव्यो मंत्राणां अंशको ननु || ४३५ ||

अंशकानि विना बीजाः फलवर्जिताः |
यथा बीजमकाले तु फलदं नैव दृश्यते || ४३६ ||

प्. ३२)

ऊषरे व्यप्य निक्षिप्य बीजं फलविवजितम् |
तद्वंदशकहीनं तु मंत्रं नादापयेत् क्वचित् || ४३७ ||

अतोंशकं त्रिधावक्ष्ये ज्ञात्वा सिद्धगतो भवेत् |
भूमौ तु मातृकां लिख्य कूट * * विवर्जिताः || ४३८ ||

मन्त्राक्षराणि विश्लेक्ष्य अनुस्वारान्नयेत् पृथक् |
साधकस्य तु या संज्ञा तस्य विश्लेषणं तथा || ४३९ ||

मन्त्रस्यादौ तथा चांते साधकानां नियोजयेत् |
सिद्धः साध्यः सुसिद्धारिः संज्ञां गणयेत्क्रमात् || ४४० ||

मन्त्रस्यादौ तथांते च सिद्धिदस्य शुभांशकः |
सिद्धादिश्चांत सिद्धिश्च तत्क्षणादेव सिध्यति || ४४१ ||

सुसिद्धादि सुसिद्धांतं सिद्धवत्परिकल्पयेत् |
अरिमादौ तथांते च दूरतः परिवर्जयेत् || ४४२ ||

सिद्धस्सुसिद्धः चैकार्थे अरिस्साध्यस्तथैव च |
आदौ सिद्धिस्थितो मंत्रे तदंते तद्वदेव हि || ४४३ ||

सिद्धस्सिध्यंत संदेह उदासीनो द्वितीयकः |
स्वसिद्धः फलदः क्षिप्रं अरिन्नाशकरोध्रुवम् || ४४४ ||

अत्यंतारि सम्राक्रांत मृत्युदंतेन वर्जयेत् |
अर्ध्यन्तश्च सुसिद्धादि सिद्धांतारि पुनशुभः || ४४५ ||

इत्येकदंशकं ज्ञात्वा मंत्रं शिष्यायचार्पयेत् |
प्रासादप्रणवाद्यं तु माया वर्णस्य षण्मुख || ४४६ ||

नवात्म देवरोभ्यांनांशकं परिकल्पयेत् |
विद्यानुग्राहकाह्येते मंत्रराजेश्वरा मताः || ४४७ ||

समर्थास्सर्वकार्येषु नांशकं तेषु कल्पयेत् |
अथवान्य प्रकारेण अंशकं कल्पयेत्सुधीः || ४४८ ||

ब्रह्मा विष्णुश्च शक्रश्च यक्षगंधर्वराक्षसाः |
दैत्यविद्याधरा रुद्राः ज्ञेयाश्शुद्धास्तदंशकाः || ४४९ ||

प्रातस्नायी द्विजासक्त शौचकृत्संयतो घृणी |
ब्रह्मविद्यात्म संसक्तो ज्ञेयो ब्रह्मांशकस्स च || ४५० ||

प्. ३३)

मायी सत्वयुतो धीरः स्त्रीप्रियो मत्सरी दृढी |
कार्योपायशताभिज्ञो ज्ञेयो वै वैष्णवांशकः || ४५१ ||

रुद्र भक्तोद्यमी वीरः पिशाचनिलयात्रयः |
महाव्रत प्रियो प्राज्ञो ज्ञेयो रुद्रांशकः नरः || ४५२ ||

गीतनृत्ताद्यभिज्ञश्च दन्तिद * न तत्परः |
तदैश्वर्यः कथासक्तो ज्ञेयः पौनंदशांतकः || ४५३ ||

क्षीराशी चानिलोत्या न गलखण्डोदन प्रियः |
स्तब्दाक्षो नागकन्यार्थी ज्ञेयो नागांशकोनरः || ४५४ ||

काकांगदहारैश्च भूषा भूषण भूषितः |
सत्वयुक्तोंगसंपन्नो ज्ञेयो यक्षेश्वरांशकः || ४५५ ||

गीतनृत्त प्रियोमाल्य वस्त्रसृक्गंध सुंदरः |
तदैश्वर्याभिलाषी च गंधर्वांशो नरोत्तमः || ४५६ ||

क्रव्यात्सृक्गंध शर्वरी भ्रमणप्रियः |
भ्रुकुटी भंगभीमाक्षो ज्ञेयोऽसौ राक्षसांशतः || ४५७ ||

गंभीराक्षि पदक्षोभः पररंध्रनिबंधधीः |
महाभव कथालापी ज्ञेयो दैन्यांशको नरः || ४५८ ||

रोधनांजननि स्त्रिंशद्विप्रासिद्धिसमीहकः |
तदूढचेताश्चोत् * क्षु ज्ञेयो विद्याधरांशतः || ४५९ ||

धीरो भीमोऽमलाकांतः पूतिगंधामिषप्रियः |
सत्क्षुद्रो तीवरोषार्तः पिशाचांशः स उच्यते || ४६० ||

शुद्धांशका समाख्याता मिश्रांशः कथ्यते पुनः |
सुरननखरः श्लक्ष्णः प्रभामण्डलमण्डितः || ४६१ ||

गूढ गुलांगुली उर्व कूर्मपृष्टपदं पुनः |
सुवृत्तजंघा जान्वग्ररंभास्तंभ समोरुकः || ४६२ ||

नितंब तटविस्तीर्ण स्त्रिवलीभंगभंगुरः |
आक्षौम मध्यदेशांत विस्तीर्ण कमलालयः || ४६३ ||

कंबुकण्ठश्च बिंबोष्टः ललंबभुजपङ्कजः |
प्रोत्तुंग समनासाग्र विलोल चपलेक्षणः || ४६४ ||

स्वन्तरश्मि शुद्धास्य कार्मुक भ्रूयुगांकितः |
ललाट तटविस्तार शिरच्छत्र सुशोभितः || ४६५ ||

प्. ३४)

महामायूरपिञ्चाग्र नीलवक्रशिरोरुहः |
सत्वबुद्धिबलाकाश्च क्षांति प्रीति समन्वितं || ४६६ ||

उत्साहहर्षसंपन्नो रुद्र भक्तो निवर्तकः |
मिश्रांशक युतोधान्य सचाहस्सर्वसिद्धिषु || ४६७ ||

प्रतिपत्पूर्णिमां तत्व सकलाद्वाद्विवास्थिताः |
कर्णोष्ट्यं तु स तु मध्ये पक्षयोर्मातृभिस्सह || ४६८ ||

एवं ज्ञात्वांशकं दद्यात् मंत्रं तस्य यथा हितं |
एकाक्षरं समारभ्य षडन्तं मंत्ररुच्यते || ४६९ ||

सप्ताक्षराद्भवेद्विद्या यावत्पंचशतावधि |
सप्ताक्षराद्भवेद्बाला यावद्विंक्षरावधि | ४७० ||

तदूर्ध्वं तु कुमारी स्याद्वर्णाद्वात्रिंशदंतकाः |
तदूर्ध्वं युवतीज्ञेया यावद्वर्णशतत्रयम् || ४७२ ||

शतत्रयात्स्थ विरास्यात् पंचकावधि |
ततस्सहस्र वर्णान्तं दृढविद्या प्रकीर्तिताः || ४७२ ||

सहस्रात्परतो विद्या दण्डकेति प्रकीर्तिता |
द्विसहस्रं स्तवंविद्धि सकृज्जप्ते च सिध्यति || ४७३ ||

पूर्वसंध्या तु बालानां जपहोमार्चने हिता |
सूर्योदये कुमारीणां प्रहरे यौवन स्थिता || ४७४ ||

मध्याह्ने स्थविराणां तु वृद्धानामपराह्नकं |
दण्डकानां तु संध्यानां नक्तशेषेषु पूजनम् || ४७५ ||

मन्त्राणां चैव पूजांते जपहोमादिकं हितं |
अन्यथा कुरुते यस्तु विघ्नेशैश्चापि भूयते || ४७६ ||

न सिध्यति मनाक्तस्य यत्साधयितु मीहते |
नैवेद्यं चैव सर्वेषां पायसं सघृतं दधि || ४७७ ||

मोदकानि विचित्राणि खण्डकाद्यान्यनेकशः |
कालं ज्ञात्वा प्रयत्नेन सिद्धिदाना नृतं वचः || ४७८ ||

ककारादि हकारांतं क्रमात्पक्षौ सितासितौ |
आदि पक्षस्तु * त्रणैर्हीनोवत्सन्निगद्यते || ४७९ ||

* * * * * * न्दशस्वरान् * * * * * * न् |
अनुस्वारविसर्गेण विना मात्राक्रिया न्यसेत् || ४८० ||

प्. ३५)

ह्रस्वा शुक्लास्समा दीर्घाः कृष्णा वै * * * * * |
* * * त् प्रमुखास्तत्र तिथयः परिकल्पयेत् || ४८१ ||

बाला कुमारी युवती वृद्धा चिन्ताकरी * |
तिथयः पञ्चविज्ञेयाः प्रतिपक्षं त्रिधा स्थिताः || ४८२ ||

जन्मलाभविनाशं च क्रमादेकैकपञ्चकं |
उदितो * * * संध्याग्रामितो स्तिमितस्तथा || ४८३ ||

उदिते शांतिकादीनि कर्माणि भसिते तथा |
विश्वाकर्षण स्तंभ * * * काले प्रकल्पयेत् || ४८४ ||

विद्वेषोच्चाटने शस्तं ग्रामितं पार्वतीसुत |
अस्तमस्तमनं शस्तं ज्ञात्वा कालं च सिध्यति || ४८५ ||

एकैकस्य तु कालस्य ज्ञेयः षड्घटिकोदयः |
तत्राव्यवहन्तरः कालो विज्ञेयश्च त्रिधास्थितः || ४८६ ||

शान्तिदादीनि कर्माणि इडाचारेण सिद्धिदा |
विश्वाकर्षणमोहादीन् पिंगलेन प्रसिध्यति || ४८७ ||

मारणोच्चाटनादीनि विषुवत्स्थेन भावयेत् |
एकैकं पञ्चधा ज्ञेया नाडीचारं प्रयत्नतः || ४८८ ||

पृथिव्या * * * तेजोवायुराकाश एव च |
अधस्पृक् प्रवहेद्यस्मात् पृथिवी नामनामतः || ४८९ ||

ऊर्ध्व तेजः प्रवहन्ति ताभ्यां मध्या * * मतः |
रंध्रे पार्श्वे भवेद्वायुः सर्वं व्याप्य तथामवरं || ४९० ||

स्तंभिकथ्?पार्थिवोमार्गे शांतिकं वारुणेहितं |
वश्याकर्षण * हादीन् तैजसेन न संशयः || ४९१ ||

भ्रमणं वायुमार्गेण समरं शून्यभेन तु |
इत्येतल्लेशतः ख्यातं कालस्य तु * * * या || ४९२ ||

अनेन तु विना वत्स न किंचिदपि सिध्यति |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन कालज्ञानं समभ्यसेत् || ४९३ ||

इति कालोत्तरे महातंत्रे * * अंशकता-
लक्षणः सप्तदशमः पटलः  || ४९४ ||

षष्ठश्लोकः - 

प्. ३६)

अथातः संप्रवक्ष्यामि * * सद्भावमुत्तमं |
* * * * * * * * * व स्नेहात् षडानन || ४९५ ||

सर्वे सौभाग्यमतुलं श्रीमेयाकांति पुत्रदम् |
भूतिकामैस्सदा सेव्यमायुः पुष्टिविवर्धनं || ४९६ ||

मन्त्रध्यानं मण्डलं च मुद्रासंधानमेव च |
पञ्चप्रकारं संक्षेपात् कल्पन्ते कथयाम्यहं || ४९७ ||

चित्रभानुं शिवं कालं महाशक्ति समन्वितं |
आद्यंतं परतोद्ध्र्ट्य तदेव सविकारिणं || ४९८ ||

द्वितयः तारकं कांतं गौरी तत्रिपदान्वितं |
चतुर्थ्यन्तं प्रकर्तव्यं गौर्यासंपूर्णावाचकं || ४९९ ||

तत्राद्यं त्रितये नैव षोडाविन्यन्तमुच्चरेत् |
ईश्वराच्छक्ति पर्यन्तं मूर्त स्वहृदयेन तु || ५०० ||

गौरीमंत्रं समाख्यातं शिवमंत्रमथोच्यते |
ऊहकं च तथा कालं शिवबीजं समुद्धरेत् || ५०१ ||

प्राणदीर्घस्वराक्रांतं षडंगं जातिसंयुतं |
आसनं प्रणवेनात्र षडुत्थं तु स तु न्यसेत् || ५०२ ||

मूर्तिन्यासं हृदा चात्र धूपदीपादिकं तथा |
यामलं कथितं वत्स एकवीरमतः शृणु || ५०३ ||

व्यापकं सृष्टिसंयुक्तं वह्निमाया तु शोगगः |
शिवशक्तिमयं बीजं हृदयादि विवर्जितः || ५०४ ||

यस्सर्वकामप्रदं वत्सबीजबीजवरं विदुः |
ध्यानमंत्रं प्रवक्ष्यामि यथा वदनुपूर्वशः || ५०५ ||

द्व्यंगुला तु समारभ्य यावद्रज्रांगुलावधि |
गृहे तु तत्वतः कार्यं बहिः प्रासादमानतः || ५०६ ||

हेमद्रव्यमयीशस्ता पित्तलामधताम्रजा |
श्वेतचंदनजावायी देवदारुमयी शुभा || ५०७ ||

अव्यक्ता यत्नतः कार्यो पञ्चपिण्डाशिवान्विताः |
कोणेषु च वृत्तानि तदूर्ध्वे पञ्चमं भवेत् || ५०८ ||

प्. ३७)

लालिता सुभगा गौरी क्षोभणी शक्तिरेव च |
अग्नीश रक्षो वा धूर्ध्वे दिक्षु वृत्तेऽन्यथा भवेत् || ५०९ ||

वाक्भवेच्छा क्रियाज्ञानी दिक्षु पूर्वादितो न्यसेत् |
सपीठरचनायुक्तो वामभाग शिवस्थिता || ५१० ||

अव्यक्तं तु शिवं कुर्युः लक्ष्मरेखा विवर्जितं |
एतदव्यक्त रूपं तु शिवयोः परिकीर्तितं || ५११ ||

भुक्तिमुक्तिप्रदं ज्ञेयं स्त्रीणां चैव विशेषतः |
व्यक्तरूपामतो वक्ष्ये सर्वसाधारणा तथा || ५१२ ||

द्विनेत्रा वा त्रिनेत्रा वा शुद्धा वा शंकान्विता |
समांघ्रि विषमांघ्रिर्वा संस्थिता द्विचतुर्भुजा || ५१३ ||

पीठपद्मद्वयस्था वा सि * कर्मस्थितापि वा |
गौरी यथा तथा स्थाप्य तत्राद्या द्विभुजा सती || ५१४ ||

सृगक्षिसूत्र कलिका शलाकोल्पल घण्टिका |
शरं परं वा सव्येन पाणिनान्यभयं भवेत् || ५१५ ||

वामेन पुस्त तांबूलं दण्डाभयकमण्डलुम् |
गणेश कल्पणे वासान् दद्यादेकैकशः क्रमात् || ५१६ ||

अष्टानां सर्व हस्तानां एकैकस्येतरस्थितैः |
मूर्तीनामष्टभिर्भेद स्याच्चतुष्षष्टिवद्विभोः || ५१७ ||

यथोक्त * रिष्टकयोः प्रतिपार्श्वं द्वयं द्वयं |
बिभ्रतीति चतुर्हस्ता वेदाष्टगिरिभेदतः || ५१८ ||

प्रत्यष्टकं हि युग्मानि स्युरष्टयांबुधि संख्यया |
तेषामन्योन्य संमूर्धा मुक्तासंख्या प्रवर्तते || ५१९ ||

मुख्य दृश्यामदृश्यां वा व्यक्तां वाथ प्रकल्पयेत् |
लिंगवत्सा तु बोद्धव्या व्यक्ताव्यक्तोभयात्मिका || ५२० ||

अव्यक्तरूपा गौरी या अव्यक्तं कारयेच्छिवं |
अव्यक्तं वा शिवं कुर्यात् व्यक्ता वा परमेश्वरी || ५२१ ||

व्यक्तरूप द्वयं वाथ कर्तव्यं लक्षणान्वितम् |
अष्टतालोच्छ्रिता गौरी नवतालशिवो भवेत् || ५२२ ||

न ह्रस्वा न तु शाकार्या विकृता वा शिवप्रदा |
अर्धनारीश्वरं वाथ कर्तव्यं पुर्ध प्रमाणतः || ५२३ ||

प्. ३८)

इति ध्यानं समाख्यातं मुद्रां वै कथयामिते |
आसने पद्म मुद्रां तु प्रागुक्तां परिकल्पयेत् || ५२४ ||

लिंगमुद्रा शिवस्योक्ता मुद्राचावाहती द्वयोः |
गौर्या शक्तिमुद्रा तु योनिमुद्रा तु वा स्मृता || ५२५ ||

अन्योन्यंगुलि संवेष्टयावंगुष्टौ मध्यगौ न्यसेत् |
तर्जनी चोच्छ्रिते चोभे शक्तिमुद्रा शिवप्रदा || ५२६ ||

क्षोभणी सर्वसंधानां मंत्रपूर्वा षडानन |
मण्डलं संप्रवक्ष्यामि यथावदनुपूर्वशः || ५२७ ||

चतुरश्रं चतुर्हस्तं समन्ताद्दिशि भाजितं |
मध्ये कोष्टे * * * तु त्रिकोणा परिकल्पयेत् || ५२८ ||

तिस्रोर्ध्वे चार्धचंद्रं तु द्विगुणं द्विगुणभ्रमात् |
द्विपदद्वारखण्डं तु द्विगुणं पदखण्डतः || ५२९ ||

एवं * * चतुष्कं तु वर्तितव्यं प्रयत्नतः |
द्वाराभ्यां कोणदेशं तु द्विपदं वज्रवन्मतः || ५३० ||

प्रायश्चित्त द्वारद्वयस्यात्र कर्णं स्वविना |
त्रिकोणमध्ये कमलं साष्टपत्रं सकर्णिकम् || ५३१ ||

शुक्लकुंदेन्दु वर्णाभं त्रिकोणं रक्तवर्चसम् |
अर्धचंद्र * * ध्वन पीतं काञ्चन सप्रभम् || ५३२ ||

द्वाराणि पीतकृष्णानि कोणवज्रांजनप्रभम् |
एवं निर्वत्य विधिव मण्डलं * * वर्धनं || ५३३ ||

अथवा सर्वतो भद्रं मण्डलं परिकल्पयेत् |
मण्डलं पूर्ववत्कुर्यां प्रतिष्टायां षडानन || ५३४ ||

प्रतिष्ठापञ्चमं कार्यं ध्वजांतं शिवधामवत् |
जीर्णोद्धारे कृतेवत्स लभते मौलिकं फलम् || ५३५ ||

प्रतिष्ठाप्य ततो देवीं भक्तियुक्तैस्सुभाषितं |
पूजयेत्तत्र विधिवत् स्थण्डिले वाथ शोभने || ५३६ ||

आश्वानं कारयेत् तत्र शक्ति तत्वा परापरं |
इत्येषा भावनाकार्या प्रतिमादिषु साधकैः || ५३७ ||

ध्यातव्या साधकेन्द्रेण क्रियायां भाग्यसिद्धये |
पञ्चामृतादिनास्नाप्य विलिप्य कुंकुमादिभिः || ५३८ ||

प्. ३९)

रक्तवस्त्राणि देयानि कुसुमानि विशेषतः |
सुगंधानि च शुक्लानि गन्धयुक्ता पराणि च || ५३९ ||

धूपः कृष्णागरुर्देय सिंहकं वा शशीयुतं |
खण्डकाद्यानि देयानि पवित्राणि बहूनि च || ५४० ||

कृ * * खण्डसंमिश्रं क्षीरपानं प्रदापयेत् |
कन्दमूल फलादीनि यद्यन्मनसिरोचते || ५४१ ||

तांबूलं * द्र सहितं नानाभोगं समर्पयेत् |
उत्तराभिमुखो भूत्वा पूजयेत्परमेश्वरीम् || ५४२ ||

संपूज्य पर * * * जपः कार्यं प्रयत्नतः |
अष्टोत्कृष्टं सहस्रं वा शतं वा प्रत्यहं सुत || ५४३ ||

होमस्तद्वत् प्रकर्तव्यो ह्यंग * *दशांशतः |
स्वशक्त्या तु शिवे जापः तथा होमश्च शांकरे || ५४४ ||

पद्माभे वनं शस्तं कुर्याग्रे तदभावतः |
हस्तमात्रे शुभे कुण्डे मेखला त्रितयान्विते || ५४५ ||

अर्घ्यपात्रोदके नैव सकृत्कुण्डं तु प्रोक्षयेत् |
स्रुक् स्रुवौ होमद्रव्याणि सिद्धिदानि न चान्यथा || ५४६ ||

ज्ञानाग्निं कल्पयेत्तत्र हृदयांबुजमास्थितं |
सुषुम्न वर्त्मनान्यस्य संपूज्य च विधानतः || ५४७ ||

तथा च गुअरी रूपेण ध्यात्वा पूर्णां प्रदापयेत् |
शक्त्यग्निर्भवति ह्येव नित्य नैमित्तिकादिषु || ५४८ ||

सर्वान् कामानवाप्नोति ज्ञानाग्नेर्हवनान् सुत |
अहन्यहनि होमं तु जाति पुष्पै कल्पयेत् || ५४९ ||

चंपकैर्वा पलाशैर्वा करवीरैर्घृतप्लुतैः |
कमलैनीलपत्रैर्वा श्रीफलैर्मन्दनैरथ || ५५० ||

पूगैर्जातिफलैर्होमं कुंकुमैः केसरेण वा |
कर्पूरेण प्रकर्तव्यं चंदनेन विशेषतः || ५५१ ||

कपिलाघृतहोमस्तु तथा गुग्गुलुसंयुतः |
दूर्वाहोमे तथा शस्तो लाजाहोमो विशेषतः || ५५२ ||

प्. ४०)

कन्दपुष्पैर्हितो होमो जातिपुष्पैर्विशेषतः |
सुमनापुष्पहोमस्तु उन्मत्तैर्वर्जयेत्सदा || ५५३ ||

दूर्वामृताज्य होमस्तु समधुश्शस्यते पुनः |
तथा सिद्धार्थके होमो ब्रह्मवृक्षस्यकुड्मलैः || ५५४ ||

तद्भवैः कोमलैः पत्रैः शाखाभिः कोमलैस्ततः |
* * लवण होमं तु राजिका तैल संस्थितैः || ५५५ ||

आकर्षणे तथा ह्येते होमज्ञो होममाचरेत् |
नागकेसरवृन्तेन स्तंभने होमे इष्यते || ५५६ ||

आप्यायते शुक्ल वा रक्तापश्ये प्रशस्यते |
मष्टनोर्पितवर्णा तु कृष्णा वै कृष्णकर्मणि || ५५७ ||

पूर्णापश्चात्प्रदातव्या त्रिपुण्ड्रं कारयेत्ततः |
होमं समर्पयेद्देव्या नमस्कृत्य पुनः पुनः || ५५८ ||

अस्तामूलं यावद्विलोमाघं प्रकल्पयेत् |
प्रतिमायां प्रकर्तव्या नैव तत्र विसर्जनम् || ५५९ ||

स्थण्डिले मण्डलेऽग्नौ तु कलशे तत्प्रकल्पयेत् |
पश्चाद्भूतबलिर्देयः क्षेत्रोद्वास्यते बहिः || ५६० ||

समाचम्य तु तन्यासं संस्मरेच्छक्तिमव्ययं |
सप्तवारं प्रयत्नेन आचार्यादींश्च तर्पयेत् || ५६१ ||

कुमारीं पूजयेद्यत्नात् पञ्चसप्ताष्टकं सदा |
स्त्रियः प्रयत्नतः पूज्या भर्तृयुक्ताः शिखिध्वज || ५६२ ||

देव्यै दत्तं तु यत्किंचित् कुमारीभ्यः प्रदापयेत् |
शिवभक्तेषु वद्दद्यान्नाश्नीयात्तत्स्वयं क्वचित् || ५६३ ||

इत्येतत् सरहस्यं तु सुभगा काममीरितं |
जयार्थी जयमाप्नोति पुत्रार्थी लभते सुतान् || ५६४ ||

कन्यार्थी लभते कन्यां धनार्थीलभते धनं |
दुर्भगा सुभगत्वं च प्राप्नुयाच्चाप्यखण्डितं || ५६५ ||

अखण्डित प्रतापं च जयमाप्नोति भूपतिः |
विलसेदवनीं सर्वान् नवखण्डां ससागरां || ५६६ ||

प्. ४१)

सप्तलक्षं तु जापे वाञ्छा सिद्धि प्रजायते |
वशं नयतांशकादीन् दानवादिषु का कथा || ५६७ ||

इत्येषा पूर्वसेवा तु कर्तव्या साधकेन तु |
स्त्रीणां वा पुरुषाणां वा दीक्षां कृत्वा प्रदापयेत् || ५६८ ||

अस्मिन् मंत्रचरे वत्स नाशंका परिकल्पयेत् |
कलाभिः कारयेत् दीक्षांशताहुत्या यथाक्रमं || ५६९ ||

एवं पञ्चकला होम्या शक्तौ पूर्णा नियोजयेत् |
समधी पुत्रकाभ्यां च साधकाचार्यकां स्तथा || ५७० ||

सर्वेषां योजना कार्या शक्तितत्त्वे तु पूर्वकम् |
ईश्वरे साधको भोगमाचार्य सकले स्थितिः || ५७१ ||

एवं ज्ञात्वा प्रयत्नेन लय भोगौ प्रकल्पयेत् |
अज्ञात्वालय भोगौ तु ये दीक्षा कुरुते गुरुः || ५७२ ||

आचार्यः सह शिष्यैस्तु नरके रौरवे पचेत् |
देशिकस्तु प्रयत्नात्तु ज्ञात्वा दीक्षां समाचरेत् || ५७३ ||

दीक्षांते समयाश्राव्या साधकाचार्ययोषितां |
कन्यास्त्र वेदविप्राणां गुरुणां च विशेषतः || ५७४ ||

शास्त्रादि साधकादीनां निन्दां यत्नेन वर्जयेत् |
परिहासेन कर्तव्यो नावमानं कदाचन || ५७५ ||

द्रव्यापहरणं चैव मनसा परिवर्जयेत् |
चापल्यं च तथा लौल्यं गुर्वाज्ञा लंघनं तथा || ५७६ ||

* स्त्रीतो गृहये दीक्षा व्रतं ह्रीषु विवर्जितं |
सिद्धमंत्रं प्रयत्नेन सर्वतो ग्राहयेत्सदा || ५७७ ||

न चात्रकाल नियमो नाशंका तत्र कल्पयेत् |
रक्तवस्त्राणि धार्याणि कज्जलं यावकं तथा || ५७८ ||

कज्जलाक्तौ सदा नेत्रौ पादौ लक्तकरंजितौ |
सुगंधपुष्पं शिरसि धारितव्यं प्रयत्नतः || ५७९ ||

मुखतांबूलसंयुक्तं ग्रीवा ग्रैवैयकान्विता |
हस्ताभ्यां कङ्कणौ धार्यौ कुण्डलौ चांगुलीयकं || ५८० ||

प्. ४२)

सुगंधरक्तवस्त्राणि धारितव्यानि सर्वदा |
रमणं तु दिवा वन्द्यं तथा पर्वसु पर्वसु || ५८१ ||

रजस्वलायाः कर्तव्यं अन्तर्यागः प्रयत्नतः |
परोच्छिष्टं न भुंजीयात् भर्तृदन्तेन दोषभाक् || ५८२ ||

शर्यासनादिकं दानं पाद्मके परिवर्जयेत् |
गुरुं दृष्ट्वा प्रयत्नेन पादौ दूरात्तु वंदयेत् || ५८३ ||

त्रिकालं पूजनं कार्यं एककालमथापि वा |
यावन्न पूजिता गौरी न तावद्भक्षणं हितं || ५८४ ||

तांबूलवस्त्र गंधादि पूजयित्वा तु धारयेत् |
प्रभातसमये भक्त्या भवानीं पूजयेत्सदा || ५८५ ||

नाना * नैव कर्तव्यं मूर्तौ मंत्री कदाचन |
खण्डनीं पेषणीं चुल्लीं मार्जनीं देहलीं तथा || ५८६ ||

कन्या स्त्री बाल * श्च शस्त्रमग्नि द्विजं गुरुः |
स्थविरं कर्तरिं रक्तं वस्त्र पादैर्न संस्पृशेत् || ५८७ ||

वामहस्तेन पूजा तु वर्जनीया शिखिध्वज |
तैलमांसादिकं वत्स वर्ज्य पर्वणि पर्वणि || ५८९ ||

अष्टम्यां च चतुर्दश्यां पौर्णमास्यां विशेषतः |
संक्रांते ग्रहणे चैव षडशीति मुखेषु च || ५८९ ||

विशेष पूजा कर्तव्या आचार्यं पूजयेत्सदा |
तृतीया जागरं कार्यं चतुर्थं पूजनं तथा || ५९० ||

देव्या दत्तं तु नैवेद्यं कुमारीषु प्रदापयेत् |
अदीक्षितानां पुरतः पूजनं परिवर्जयेत् || ५९१ ||

परिचार्य कुमार्यस्तु तदभावात्तु योषितः |
सुगंधा सुभगा कार्याचतुर्थं पूजनं तथा || ५९२ ||

देव्या दत्तं तु * * * * * * * * * * * |

५३ तो ८७ मिस्सिन्ग् || ५९३ ||

प्. ४३)

* * * * * * * * * * शेषतः |
अष्टभागेद्वेग भागो द्विवृध्याद्विगुणमारुतः || ५९४ ||

ए * * * भूमित्तिश्च पूर्ववत्परिकल्पयेत् |
एवं विंशति भागांतं विडतांतं परिकल्पयेत् || ५९५ ||

अन्तद्विगुणमात्रांतं मायां परिकल्पयेत् |
द्वितलं त्रितलालिन्द्रान् भित्तिश्च बहिसंख्यया || ५९६ ||

पादेन वार्धभागेन त्रिपादेन स पादतः |
धात्रेन सत्रिपादेन द्विपादेनाधिकल्पयेत् || ५९७ ||

दत्वालिन्द्रं बहिर्भागा घनं वा सर्वरिष्यते |
अधिष्टानाधि षड्वर्गं पूर्ववत्परिकल्पयेत् || ५९८ ||

शालाकार भाकार प्रासादाकार एव वा |
मस्तकस्त्र विसंज्ञेयं कनिष्टं मध्यमोत्तमं || ५९९ ||

अष्टमा विभक्तेक्त उत्तमादित्रयमत्रयम् |
द्विरोत्सेधमसंमानमुत्तमं शृणु मुच्यते || ६०० ||

रंध्रभागेकहीनं तु मध्यमं समुदाहृतं |
भक्षांशं भीमथ मरं अविसत्त तु मुत्तमं || ६०१ ||

त्रिरत्निमध्यमं ज्ञेयं द्विरत्निश्चोत्तमं भवेत् |
लब्वि त्रिंशच्चलं शानि? दीशादीशादि शादिता || ६०२ ||

* * * * * * * * तदनुदनुभाजयेत् |
भागमेक समं रोप्य यावत्तस्य शुभोदयं || ६०३ ||

यौगिकं लौकिकं चेति द्विविधं तालमुच्यते |
त्रितालं तु चतुस्थालं पञ्चतालमथापि वा || ६०४ ||

उत्सेधं तु समं प्रोक्तं पीठमानमुदीरितम् |
पीठोपरिष्टात्पद्मं तु पञ्चाशं तु विभाजिते || ६०५ ||

त्र्यंशं पद्मतुंगं तु तत्तुंगन्तु त्रिधा भवेत् |
एकांशं तु दलोत्सेधं ऊर्ध्वंशंतु कर्णिका || ६०६ ||

एवं कृत्वा वितानेन पीठानमुदीरितम् |
देव्यामानत्रिधा प्रोक्तं शिवलिंगानुरूपतः || ६०७ ||

पूजांश सदृशांशं वाथ द्विगुणं त्रिगुणं तु वा |
चतुष्पंच गुणं वापि पूजांशोच्च त्रिपादकम् || ६०८ ||

प्. ४४)

अर्थांत दधरेषांशे नवमारंभा भवेत् |
पूजा चोच्च चतुर्वंश शतं वाथ विभज्य च || ६०९ ||

द्रभुद्रव्याणस्य कर्णान्तं बाहुकक्षस्तरांतकं |
अंगहीने क्षयं कुष्टं शंख चक्रादिलांचनं || ६१० ||

ब्राह्मणान् श्रुतिसूत्रान् पतिनां न संशयः |
अंगेषु नांगयेद्विप्र देवतायुधलांचनम् || ६११ ||

अंगेषु यदि वान् * * पतितो नात्र संशयः |
* * * * * * * * * * || ६१२ ||

शूलमक्षरचक्रं च ब्राह्मणो दासवत्कुरु |
जपहोमाय दानं च सर्वकर्माणि वर्जयेत् || ६१३ ||

शूलस्पर्शनमेवं देशिकं वर्जयेत्ततः |
चक्रं तु दासवत्प्रोक्तं आचार्यं तु सुसंस्पृशेत् || ६१४ ||

जपहोमार्चनं दानं निष्फलं तु विधीयते |
लिंगमानवशाद्देवी माननिष्कल संज्ञिते || ६१५ ||

प्रतिमानां च सर्वेषां * * * * * * * * |


प्. ४५)

हरिः ओम्

शुक्लांबर धरं विष्णुं शशिवर्णं चतुर्भुजं |
प्रसन्नवदनं ध्यायेत्सर्वविघ्नोपशांतये || ६०९ ||

अगजानन पद्मार्कं गजाननमहार्निशं |
अनेकदंतं भक्तानां एकदन्तमुपास्महे || ६१० ||

शुभमस्तु गणेशलक्षणम् |

गणेशं पुरुषाकारं गजकर्णं गजाननम् || ६११ ||

महोदरं बृहत्कायं एकदंष्ट्रं त्रिलोचनम् |
रौद्रनेत्रं तु लंबोष्टं नागयज्ञोपवीतिनं || ६१२ ||

करण्डमकुटोपेतं सर्वाभरणभूषितम् |
चतुर्दोर्द्दण्डसंयुक्तं दक्षिणेंकुशदन्तधृक् || ६१३ ||

पादन्तु लड्डुकं चैव वामभागे तु धारिणीम् |
करस्तं लड्डुकेनैव गजहस्ताग्रसंयुतं || ६१४ ||

एतद्गणेशरूपं तु ध्यात्वा मंत्रं तु विन्यसेत् |
कुंकुमवर्णं चतुर्भुजयुक्तं नागमुखं मकुटम्- || ६१५ ||

सकरण्डम् | अंकुशलड्डुक दन्तसुपाशं- |
वह्निर्दृशं गणनाथ स्वरूपम् || ६१६ ||

गजाननं त्रिणेत्रं तु कुंकुमाभश्चतुर्भुजम् 
पाशदंतौ तु सर्वौ तु वामेत्वं कुशलड्डुकम् || ६१७ ||

नागयज्ञोपवीतं तु लंबोष्टं तु गणाधिपं |
गणानां तु रूपमधुना विस्तारेण वदाम्यहं || ६१८ ||

द्विनेत्राद्विभुजाश्चैव ह्रस्वग्रीवा महोदरा |
ह्रस्वपादाक्षवृत्ताक्षि कुञ्चित भ्रू सविभ्रमा || ६१९ ||

केचिद्वृत्तनिभास्तत्र केचिच्छ्यामनिभास्तथा |
केचित्कृष्णनिभास्तत्र केचित् श्वेत निभास्तथा || ६२० ||

केचित् श्वेतनिभा केचित् धूम्रवर्णसमाकुला |
मिश्रवर्णास्तु संयुक्ता विद्रुमानृत्तसंयुता || ६२१ ||

रत्नकुंदं तु संयुक्ता व्याघ्रचर्मांबरान्वितम् |
केचिद्विकटदेहं तु केचिदासीन तत्परा || ६२१ ||

खड्गखेटक हस्ताश्च केचिद्दण्डधरास्तथा |
केचिन्नागधराश्चेके केचिच्छापधरास्तथा || ६२२ ||

प्. ४६)

केचिच्चित्रधराश्चैव पिण्डिपाशधरास्तथा |
भूतानां रूपमाख्यातं पञ्चतालस्सुमध्यमं || ६२३ ||

द्विभुजा च द्विनेत्रा च ह्रस्वग्रीवा सुयौवना |
शिखिनो बद्धकेशाश्च शुद्धदंतायुधाशुभा || ६२४ ||

शुक्ल यज्ञोपवीतं च शुक्लवस्त्र समन्वितं |
पवित्रपाणिनास्तत्र सव्ये चित्र समायुतं || ६२५ ||

तुंगघ्राण समायुक्तं मलं कर्ण समन्वितं |
मुञ्जिमेखल संयुक्तं कृष्णाजिनधरापरा || ६२६ ||

वामनाकृतयः प्रोक्ता पञ्चताल समं भवेत् |
पञ्चतालत्रयं प्रोक्तं गणरूपमिदं परम् || ६२७ ||

श्लोगजे - 

चतुर्भुजं त्रिनयनो भूतरूपं गजाननम् |
शोणदं नीलवक्त्रं च नागयज्ञोपवीतिनं || ६२८ ||

कटिसूत्र * कुटकं हारकेयूर भूषितम् |
ललाटपट्टसंयुक्तं उदरं बंधसंयुतम् || ६२९ ||

करण्डमकुटोपेतं अंध्रिजालांगुलीयकं |
अन्ये नैव वन्ध्यकर्युक्ष्म शोभनैः प्रियदर्शनैः || ६३० ||

स्वस्यैव नैव शृंगार्धं दक्षिणे तु करोद्धृतं |
दक्षिणे स्यापरकरे परं परशुकं न्यसेत् || ६३१ ||

फलपक्वं वामकरे अपरे पाशधृक्तदा |
अर्धर्जुमुख संयुक्तं त्रिभुजादि समायुतं || ६३२ ||

प्रजापतिरुवाच-

एकरूपे द्विरूपं तु गणेशे दृष्ट मंत्र * || ६३३ ||

वराह वक्त्रसंयुक्तं सुस्तनं च सुयौवनं |
* श्रोणी पीनगंडा च पीनोरू पीनगस्तना || ६३४ ||

अभयहस्ताहलकरा दक्षिणे तु करद्वयोः |
वरदं वामपूर्वे तु दण्डं स्याद्वामके करे || ६३५ ||

वाराह्याकृतिराख्यातं इन्द्राण्याकृतिरुच्यते |
द्विनेत्रश्चतुर्भुजा शांता पीनोन्नतपयोधरा || ६३६ ||

सरत्नमकुटोपेता उभयं कटकान्विता |
वज्रशक्ति समायुक्ता दक्षिणे दक्षिणेऽपि च || ६३७ ||

प्. ४७)

हेमवर्णसमायुक्ता सुस्तना चारुहासिनी |
सर्वालंकारसंपन्ना पादजालसमन्विता || ६३८ ||

इन्द्राण्याकृतिराख्याता चामुण्डयाकृतिं शृणु |
चतुर्भुजा महारौद्रा कालमेघसमप्रभा || ६३९ ||

एकवक्त्रं त्रिणेत्रा च सुदंष्ट्राभयकरान्विता |
कटका शुलहस्ता च कपाल हस्तधरा शुभा || ६४० ||

व्याघ्र चर्मांबरोपेता किंकिणीमालयान्विता |
सर्वेषां चैव शक्तीनां पूर्वयोर्वामहस्तके || ६४१ ||

विशेषं किंचिदंसिह्म प्रासार्यकटकं तु वा |
कट्टूर्ध्वे स्पर्शकं कर्म प्रलंबकटकं तु वा || ६४२ ||

यथेप्सितं चतुर्वक्त्र कारयेत् तु विशेषतः |
शक्तीनामेवमाख्यातं धरण्याकृतिरुच्यते || ६४३ ||

दक्षिणामूर्तिमंत्रस्य उद्धारं पुत्रगद्यते |
वाग्सिद्धिस्तोत्रमंत्रेण भूयो वाग्देव शस्यते || ६४४ ||

फलान्यन्यानि सर्वाणि तत्प्रसादात्प्रसिध्यति 
ओं नमो भगवन् शब्दं संबुध्याणि नियोजयेत् || ६४५ ||

दक्षिणामूर्तिशब्दञ्च तत्रैव विनियोजयेत् |
मेधप्रदश्च स्वाहेति मूलमंत्रमुदाहृतम् || ६४६ ||

स्वदेषु हृदयादीनि शुद्धार परिकीर्तिताः |
नमस्वाहा वषट्वौषट् हुंफट्काराः क्रमेण तु || ६४७ ||

शुद्धस्फटिकसंकाशं प्रसन्नवदनान्वितं |
गंगाचंद्रसमोपेतं कुन्दली घृतमूर्ध्वजं || ६४८ ||

व्याघ्रचर्म परीधानं चतुर्बाहुसमन्वितं |
शुद्धस्फटिकमालां च ज्ञानमुद्रां च दक्षिणे || ६४९ ||

वामे वह्निश्चंपकं वा वरदं वाभयं तु वा |
पुस्तकेन युतावाथ अयनान्नयनत्रयं || ६५० ||

महावृषभसंयुक्तं ऋषिसंघैस्समायुतं |
ध्यात्वैवं देव देवेशं सर्वकार्येषु पूजितः || ६५१ ||

(ध्यानं) 

भस्म व्यापाण्डुरांग शकलशशिधरो ज्ञान- |
मुद्राक्षमाला सव्येपोस्तैर्विराजन् करकमल || ६५२ ||

प्. ४८)

योगपट्टाभिराम | व्याख्यापीठे निषण्णो मुनि-
वरनिखरैस्सेवितस्सुप्रसन्नः | सव्यालं- || ६५३ ||

कृत्तिवासा सततमवतुवो दक्षिणामूर्तिरीशः |
कौशिकः काश्यपः श्यामः स्थितकौपीनवर्णकौ || ६५४ ||

रक्त * र्णौ भारद्वाजो धूम्रभागस्त्रिगो मतौ |
एषामेकद्वयं वा पश्वयोर्न्यसेत् षांतांतं- || ६५५ ||

वह्न्यसंयुक्तं द्वितीयं स्वरसंयुतं | बिन्दुनाद-
समायुक्तं प्रथमं प्रणवमुच्यते | भानुध्यानं || ६५६ ||

मान्तद्वयसमायुक्तं * * * * य संयुतम् |
वह्निबीजसमायुक्तं पञ्चमं बीजमुच्यते || ६५७ ||

भान्तांतं षष्टमं बीजं षडक्षरमिहोच्यते |
आदौ प्रणवसंयुक्तं नमस्कारांतसंयुतम् || ६५८ ||

ब्रह्महत्यादिपापानि जप्यमात्रेण नश्यति |
नादाद्येन समायुक्तं ब्रह्मांगानि प्रकल्प्यते || ६५९ ||

मूलमंत्रमिदं प्रोक्तं उषाबीजमथ शृणु | 
अवगात्पञ्चमं ग्राह्यं बिन्दुनाद समन्वितं || ६६० ||

धवलांबो रूढारूढं दाडिमी कुसुमप्रभं |
स्फुरद्रत्नमहातेजोवृत्तमण्डलमध्यगम् || ६६१ ||

अंसाव्याप्त स्फुरश्वेत सनालाब्जकरद्वयं |
एकास्यं चिन्तयेद्भानुं द्विभुजं रक्तवाससम् || ६६२ ||

विनायकव्रतम्- 

अथ वक्ष्ये विशेषेण विनायकव्रतं शृणु |
वृश्चिके रवि सति प्राप्ते अग्निनक्षत्रमारभेत् || ६६३ ||

रक्षाबन्धं तथा बध्वा पुंसानां दक्षहस्तके |
वामहस्ते तु जायायाः बध्वासूत्रं विशेषतः || ६६४ ||

सप्तमं पञ्चमं सूत्रं च त्रयमेवं तु बंधयेत् |
सप्तमं सप्तवर्णैश्च पञ्चमं पञ्चवर्णकम् || ६६५ ||

त्रिस्त्रियावर्णसंयुक्तं लाभे एकवर्णधृक् |
दुकूलपट्टसूत्रैर्वा कार्पाससूत्रकैर्युतम् || ६६६ ||

प्. ४९)

दन्त धावन पूर्वञ्च जिह्वाशुद्धं ततः परं |
स्नानं चैव तथा प्रोक्तं तथा स्थानं चरेद्बुधः || ६६७ ||

शुक्लवस्त्रेण संवेष्ट्य शुद्धवस्त्रोत्तरीयकः |
चित्रवस्त्रेण आच्छाद्य सोष्णीषं शुक्लमेव च || ६६८ ||

आचार्यं पूजयेच्चैव पश्चाद्गणेशमर्चयेत् |
नैवेद्यादि अपूपं च नानाफलैर्निवेदयेत् || ६६९ ||

नालिकेरं निवेद्याथ तांबूलं तु निवेदयेत् |
मन्त्रपुष्पं देदेत्पश्चात् रक्षासूत्रं तु बंधयेत् || ६७० ||

एकविंशति सूत्राणां बंधयेत् तु विशेषतः |
गणेशः प्रार्थनं कृत्वा क्रियाविच्छिन्ननो भवेत् || ६७१ ||

एवं प्रतिदिनं कुर्यात् एकविंशदिनं तथा |
द्वाविंशद्दिनमेवं तु गणेशं जन्म ऋक्षके || ६७२ ||

कृत्तिकामासमेवं वा मार्गशीर्षमेव वा |
शतर्क्षदिन संयुक्त षष्ट्यायामुत्तमं भवेत् || ६७३ ||

उदये चैव मध्याह्ने प्रदोषे तु भवेद्युतम् |
उद्यमं मध्यमं चैव अधमं न्यधुनाविधिः || ६७४ ||

अन्यैर्योग समप्रोक्ते निष्फलं तदवाप्नुयात् |
तयोर्योगमलाभे तु दिनमेत्प्रचोदितं || ६७५ ||

उदये तु प्रयाणं तु शतर्क्षदिनमुच्यते |
गणेशजन्म-ऋक्षे तु उदये तु विशेषतः || ६७६ ||

षण्णाडी च चतसृंच तिसॄंचैवोदये द्युतं |
अयौ समक्षयेन्नाडी जन्मर्क्षे मुख्यमुच्यते || ६७७ ||

गणेश्वरं तु जन्मर्क्षे शतर्क्षमसंयुतम् |
विसंध्यै षष्टिसंयुक्तं अपरे पक्षवर्जयेत् || ६७८ ||

उदये ऋक्षसंयुक्ते तद्दिने तु व्रतं चरेत् |
ईश्वरोत्सव संप्राप्ते तद्दिनाद्यं चरेद्वजम् || ६७९ ||

देवानां तु मनुष्याणां व्रतं चैव समाचरेत् |
उपवास समायुक्तं गणेशं पूजयेत्ततः || ६८० ||

गणेशमूलमंत्रं च सहस्राष्टं जपोदये |
मध्याह्ने तु प्रदक्षिण्यान्नमस्कारं शताष्टकं || ६८१ ||

प्. ५०)

यकारताडनैर्युक्तं अष्टोत्तरशतानि च |
सायंकाले विशेषेण पूजयेत्तु विशेषतः || ६८२ ||

तैलाभिषेकं कर्तव्यं पिष्टामलकमेव च |
रजनीं सर्वगंधाद्यैः अभिषेकं चरेद्बुधः || ६८३ ||

पञ्चगव्यैश्च पयसै पञ्चामृताभिषेचयेत् |
गंधोदक फलोदैश्च पुष्पोदकैर्विशेषतः || ६८४ ||

स्नपनं नव संयुक्तं अभिषेकं शनैः शनैः |
चंदनागरु कर्पूरं कुंकुमैः कृष्णगंधकैः || ६८५ ||

एवमालिख्य सर्वांगैः नानापुष्पैश्च शोभितं |
नानादामैरलंकृत्य नानावस्त्रैश्च वेदितैः || ६८६ ||

शुद्धान्नं पायसान्नं च अपूपादि विशेषतः |
कुडवार्धं तु यत्कृत्वा एकविंशति संख्यया || ६८७ ||

ब्रुही च प्रहरं कृत्वा अक्षतैर्पिष्टमेव च |
एकविंशति संख्यैश्च उपमुद्गं निवेदयेत् || ६८८ ||

गुलखण्डसमायुक्तं आज्ययुक्तं दधिप्लुतं |
मधुशर्कर संयुक्तं नाना * * निवेदयेत् || ६८९ ||

नानामूलैर्निवेद्याथ इक्षुखण्डैर्निवेदयेत् |
तैलमिश्रेण क्रमुकद्विधा भिन्नरसैर्युतम् || ६९० ||

गौरपत्र * श्वेतं वा प्रकृतिं वा समाचरेत् |
कर्पूरैश्च समायुक्तं रश्मिचूर्णसमाकुलम् || ६९१ ||

एतद्गणेश्वरं देवं निवेद्यांते विशेषतः |
मंत्र पुष्पं ददेत्पश्चात् अष्टपुष्पं सदार्चयेत् || ६९२ ||

इष्टकाम्यफलार्थं च प्रार्थनार्थं विशेषतः |
राज्यार्थी राज्यमाप्नोति क्षेत्रार्थी क्षेत्र माप्नुयात् || ६९३ ||

धनार्थी धनमाप्नोति * * * * * * * * |
पुत्रार्थी पुत्रमाप्नोति भोगार्थं भोग संभवेत् || ६९४ ||

सर्वरोगनिवारार्थीनां सर्वरोगविनाशनं |
सर्वशत्रुक्षयार्थी च सर्वशत्रुक्षयं भवेत् || ६९५ ||

महापातकनाशार्थी महापातकनाशनम् |
पञ्चपातकनाशार्थं पंचपातकनाशनम् || ६९६ ||

प्. ५१)

गरुरीव्रतं चरेत् कृत्वा कुमारं तु समुद्भवम् |
विष्णुव्रतं चरेत्कृत्वा गौरीशापविमोचनं || ६९७ ||

ब्रह्मव्रतं चरेत् कृत्वा पुलस्त्यगत्समुद्भवं |
इन्द्राय व्रतमाप्नोति इन्द्रजित्तु समुद्भवम् || ६९८ ||

एवमादिषु सर्वेषां फलमाप्नोतियत्तथा |
मानवानां व्रतं चेत्तु इष्टं काम्यं तथाप्नुयात् || ६९० ||

इति भीमकारणे प्रतिष्ठा तंत्रे विनायक-

व्रत विधिपटलः - || ६९१ ||

नग्नकौपीन वसनं कटिसूत्र निबंधनं |
आर्द्रवासं च पुच्छं च पञ्चनाना प्रकीर्तिताः || ६९२ ||

शूद्रान्नं शूद्रसंपर्कं मासमेकं निरंतरम् |
इहजन्मनि शूद्रत्वं पुनः श्वानो भविष्यति || ६९३ ||

आषाढस्योत्तराषाढे सायंकाले प्रशस्यते |
रक्तांगो पूर्वमागच्छेत् उत्तमं पुष्टिरुच्यते || ६९४ ||

श्वेतांगो पूर्वमागच्छेन्मध्यमं पुष्टिरुच्यते |
कृष्णांगं पूर्वमागच्छेदधमं पुष्टिरुच्यते || ६९५ ||

श्यामवर्णं तथा शक्तिं धारयंति दिगंबरं |
उत्सङ्गे नैव तारक्तां सर्वाभरणभूषितां || ६९६ ||

दिगंबरादि वदनं भुजद्वयसमन्वितां |
विघ्नेश्वरादि विख्यातां सर्वावयव सुंदरीम् || ६९७ ||

पद्महस्तं तथा गुह्यं दक्षिणेन करेण तु |
* * * देवमप्येव चिन्तयेन्मंत्रनायकं || ६९८ ||

ऋषभम् - रूपम् 

एकवक्त्रो चतुष्पादो युदरेण खुराग्रनं || ६९९ ||

ऋषभं श्वेतवर्णं तु तीक्ष्णशृंगो महाबलं |
चतुष्पादं वेदरूपं तु अग्निरूपं तु शृंगकं || ७०० ||

आदित्याश्चैव गोमूत्रं मुखं रुद्रस्तथैव च |
हुताशनरूपम् || ७०१ ||

वृद्धरूपं त्र्यक्षं चतुर्भुजं अक्षपिंगल गोवृष-
वाहनं | सिग्धरूपशिवोक्त तुरीयामंबरं शिवा- || ७०२ ||

प्. ५२)

त्तरीयांबरं शक्तिपाणि शिवाग्नि स्वरूपकम् |
बालाच वृद्धास्तत यौवनं च * * ग्निरूपं || ७०३ ||

कथितं प्रशस्तं बालाग्निरूपं कथितं प्रतथाष्ट-
नित्याग्नि वृद्धा तरुणोत्सवेषु || गारुगा- || ७०४ ||

हवनीयकदक्षिणान् बालयौवन वृद्ध स्वरूपकान् |
स्थापनोत्सव नित्यविधौ सदापूजयेत् तु शिवाग्निस्वरूपकम् || ७०५ ||

अथ पूर्वोक्तसंख्यानां पावकानां विशेषतः |
नानारूपं च वै तेषां प्रयोगस्थानमेव च || ७०६ ||

क्रमाद्वक्ष्ये समासेन शृणु निस्संशयं पुनः |
पावकेषु च तेष्वत्र शिवाग्नि प्रथमं तथा || ७०७ ||

द्वितीयं गार्हपत्यं हि दक्षिणाग्निस्तृतीयकं |
पश्चादाहवनीयानि दिक्पतिस्तु तदंतकः || ७०८ ||

नामपञ्चकवक्त्रोक्तं तेषु वै दिक्पतेः पुनः |
त्रिभेदेषु द्वयो नाम केवलं च महाननं || ७०९ ||

नाममेवं समाख्यातं शृणुरूपमवाप्नुयात् |
वृद्धांगं च त्रिणेत्रं च चतुर्दोर्भिः समन्वितं || ७१० ||

पिंगलाभाषि संयुक्तं ज्वलन्मकुटसंयुतं |
विद्वद्वक्त्रसमायुक्तस्वमयं वरदान्वितम् || ७११ ||

परशुं च मृगं वाथ शक्तिवाचाक्षमालिकाम् |
सव्यासव्ये वहन् तत्र वरदो हस्तद्वयो च यो || ७१२ ||

साक्षाच्छिवमयं विप्र शिवाग्नी रूपमिति स्मृतं |
शिवाग्निरूपमाख्यातं गार्हपत्यं तथोच्यते || ७१३ ||

शिवाग्निश्च सहस्रांशान् उद्धृतं वापि पावकं |
रक्तवर्णो द्विवक्त्रं च षड्वक्त्रैरुचिरं तनु || ७१४ ||

शुक्लवस्त्रसमायुक्तं सर्वाभरणभूषितम् |
त्रिपादयुक्तं चैष्वेकं कुञ्चितोर्ध्वे व्यवस्थितं || ७१५ ||

दक्षाभयकरं वामे वरदेन समन्वितम् |
स्रुक्स्रुवौ धरितौ हस्तौ वामे वामे प्रजापते || ७१६ ||

मेषारूढोग्ररूपं स्यात् स शक्ति सहितस्तथा |
एवं गार्हपत्याग्निः दक्षिणाग्निरथोच्यते || ७१७ ||

प्. ५३)

पूर्वोक्तस्य सहस्रांशा दक्षिणाग्नि समुद्भवा |
द्विवक्त्रं षड्भुजं तत्र सिताहसितवस्त्रकम् || ७१८ ||

जटामकुटसंयुक्तं षण्णेत्रं पिंगलप्रभं |
रौद्रदंष्ट्रा महत्काय किंचित्प्रहसिताननं || ७१९ ||

सव्ये भयं स्रुवं खड्गं धारितं च भयंकरम् |
वरदं कूर्चकपालं वा मोशे धा पुनः पुनः || ७२० ||

उषारूढस्त्रिपात्रं तु स्वाहा सहित रूपकं |
दक्षिणाग्नेस्तु रूपं तु विस्पष्टं गद्यते मया || ७२१ ||

वक्ष्ये चाहवनीयाग्नि रूपमुद्भवपूर्वकं |
दक्षिणाग्ने सहस्रांशे उद्भूतं स्याच्चतुर्मुखं || ७२२ ||

मुखद्वयं त्रिपादं च नासिकाद्वय संयुतम् |
त्रिमेखला समायुक्तं षण्णेत्रं पिंगलं पुनः || ७२३ ||

चतुः शृंगं वृषारूढं बालादित्य समप्रभं |
सप्तजिह्वा समायुक्तं तेषु स्रीणि च वामके || ७२४ ||

सव्ये वक्त्रे च जिह्वा च तेषां स्थानं ब्रवीमिते |
हिरण्या कनका रक्ता कृष्णा चैव तु सुप्रभा || ७२५ ||

अतिरक्ता बहुरूपा सप्तजिह्वा प्रकीर्तिताः |
नामान्येतानि कथ्यन्ते स्थानं वक्ष्येऽधुना शृणु || ७२६ ||

पाशे मध्ये च सौम्ये च याम्ये रूक्ष्मा च का भवेत् |
पूर्वाह्ने रुद्रदिग्भागे पुरस्यादीन्नियोजयेत् || ७२४ ||

पूर्ववद्रूपसंयुक्तं स्वाहा देवी च भावयेत् |
एवमाहवनीयं स्यात् पूर्ववद्दिग्पतिर्भवेत् || ७२८ ||

दिग्पतेश्च सहस्रांशे केवलाग्निसमुद्भवं |
द्विनेत्राद्विभुजाश्चण्डो वरदाभयसंयुतम् || ७२९ ||

शुक्लवस्त्रपरीधान श्वेतवस्त्रसुरद्विति |
केवलाग्निरिति ख्यातो महासेनमथोच्यते || ७३० ||

केवलाग्नेर्दशांशेनमुद्भवस्य महासने |
एकवक्त्रो द्विबाहुश्च मेषारूढो वृषं तु वा || ७३१ ||

रक्तांबर समायुक्तो त्रिशिखा च समन्वितं |
चतुःशृंगं त्रिणेत्रं च स्रुवस्यां दक्षिणे करे || ७३२ ||

प्. ५४)

* * * र्यकरोपेत सितांगो वृषरूपधृक् |
महासनमिति ख्यातो वह्निरूपं पितामहम् || ७३३ ||

इन्द्राकृतिः पुरा प्रोक्तो वह्न्यादीनथ शृणु |
दक्षिणाग्नि स्वरूपम् * * * * * * * * * || ७३४ ||

तेषु वह्न्याकृतिं विप्र * * * प्रोच्यतेऽधुना |
द्विभुजाश्च द्विनेत्रा च रत्नकुंचितमूर्धजा || ७३५ ||

रक्तवर्णास्त परीधान रक्तमाल्यानुलेपनम् |
शुक्लयज्ञोपवीतं च शुक्लवस्त्रोत्तरीयकम् || ७३६ ||

स्रुवन् वस्ये वहन् वामे स्रुवन् संध्याय वै तथा |
* * हरणसंयुक्तो शांतरूपे स्थिताननौ || ७३७ ||

आहवनीयाग्निरूपं -

एवं वह्यारीति ख्याता यमरूपमथोच्यते || ७३८ ||

पूर्वतां वसतो वह्निः पूर्वतस्तु द्विजस्थितः |
अग्निमंत्रशतं जप्त्वाभिक प्रत्य भवेत् || ७३९ ||

अग्ने कर्णे हुतं कुर्याद्व्याधिभिः परिभूयते |
नासिकायां हुतं दुःखं नेत्रे होतुर्विनाशनं || ७४० ||

शिखास्थाने हुतं कुर्याराजा राष्ट्रं विनश्यति |
तस्मात्सर्वप्रयत्नेन सायं होमं समाचरेत् || ७४१ ||

यत्र काष्टं ततो श्रोत्रं यत्र धूम्रं तु नासिका |
मत्र प्रज्वलनं नेत्रं यत्र भस्म तु तच्छिरः || ७४२ ||

यत्रेव ज्वलितो जिह्वा तत्रैवं होममाचरेत् |
रक्तनिभ षण्णयन युग्ममुख जिह्वा- || ७४३ ||

* * * * * * पातकर सप्तकर युग्ममम् | दक्ष-
कर शक्तिश्रुवभ्रू अनयनमाला | तोमरव्र- || ७४४ ||

जनमाज्य स्रुवमन्ये ||
पञ्चवक्त्रयुतं रक्तं सप्तजिह्वा विराजितं || ७४५ ||

दशहस्तं त्रिणेत्रं च सर्वाभरणभूषितं |
रक्तवस्त्रपरीधानं पङ्कजोपरि संस्थितं || ७४६ ||

बद्धपद्मासनासीनं दशायुधसमन्वितं |
कनका बहुरूपा च अतिरक्ता ततः परम् || ७४७ ||

प्. ५५)

सुप्रभाचैव कृष्णा च रत्नावान्या हिरण्मयं |
ऊर्ध्ववक्त्रे स्थितास्तिस्रो शेषा प्रदिशं तथा || ७४८ ||

शैवागमस्थानमुद्दिष्टं त्रिधा शांति प्रकीर्तितम् |
अजवाहनरूढायां सृष्टि संहारकारणम् || ७४९ ||

प्रतिष्ठा उत्सवे काले सतिस्रस्तथैव च |
वृद्धरूपं प्रतिष्ठाग्नि उत्सवाग्नि सुयौवनं || ७५० ||

दक्षिणाग्निं बलिरूपाणां अग्निरूपं प्रकीर्तितं |

-यागमण्डपम्-

अनलशत सहस्रं रूपभूतं च वक्त्रं स्रुव- || ७५१ ||

मभयपरशुखड्गं वज्रहस्ताव सेहे- |
अनलवरदांकुशं सर्वखेटाङ्ग हस्ते दयति || ७५२ ||

जनितरूपं सव्यबाहुः शिवाग्निः- |
सर्वत्राहवनीयाग्नि आवाह्याभ्यर्च्य भूयते || ७५३ ||

यदि भेदेन किं कुर्यां ब्रूहि तत्र नवाग्निन |

ईश्वर उवाच - || ७५४ ||

आवाह्य सस्य एवं स्यात् दिग्भेदं स्यात् पृथक् फलं |
तानि वक्ष्ये क्रमेणैव शृणु सव्यं न * * * || ७५५ ||

* पूर्वं स्यात्सृष्टि बहुलं कन्या लाभं तु पावके |
शत्रुक्षयं स्यान्याम्ये तु नैर्-ऋत्यां रोगनाशनं || ७५६ ||

पश्चिमे सस्य वृद्धिः स्यात् दार्यावायुपदं भवेत् |
उत्तरे धनवृद्धिः स्यात् ईशाने भुक्तिमुक्तिदम् || ७५७ ||

इन्द्रमीशानयोर्मध्ये सर्वसिद्धिप्रदं भवेत् |
द्वार वसुधा तु रसभूत करगेहे - पादरवि- || ७५८ ||

षोडशनवो नव पदं स्यात् | मूल (मध्य) नववेदि-
सह त्रीणि पदमध्ये कुण्डनव पञ्च शिवमण्डप- || ७५९ ||

विधानम् || कृत्वैकाशादि भागान् निशित विपुल- 
धी मण्डपाभ्यंतरांतान् | मध्ये वेदी सह- || ७६० ||

त्रीणि नवांशाद्भवति हि परितः त्रीणि भागानि- 
मध्ये | अग्रं * गुणभुजमपरं वै सुवृत्तं- || ७६१ ||

षडग्रं पद्मं वस्वग्रकुण्डं सुरपति भवनादि-
क्रमेणैव कुर्यात् | हस्र विसृत निघातवश्य- || ७६२ ||

प्. ५६)

तुर कोटिकं दिशि दिशि सूत्रकं |
सत्रिमेखलमथ द्विकं तु वा धातुभूतगुण- || ७६३ ||

मातृ * व्यास मध्येप्यनल पक्ष मातृकैर्योनि- 
रूर्ध्वतपोष्टवत्कुरु || तारदैर्यसमुद्भवं च- || ७६४ ||

तुषन् मनांगुलिभिरग्नि संमुखम् |
नवनवके नवके सुवेदी नवमध्यपदेक- || ७६५ ||

पदेकम् | नवनव * कयाम्या नवनवदैव-
तु होमविधिस्स्यात् || ७६६ ||

अजिते | वह्नौ तु दक्षिणे पूर्वेचोत्तराभिमुख 
स्तथा | अन्येषु प्राङ्मुखो भूत्वा होमं कुर्याद्वि || ७६७ ||

चक्षणः | प्राक् सूत्रं प्रथमं विधाय- 
विधिवन्मध्ये गीतं बिन्दुना गत्वा मत्स्ययुगं तु- || ७६८ ||

शाममलिधी कृशाभित्तीशयोः | तस्मिन् सूत्र- 
मभिप्रसार्य चतुरः कोणास्तु तेलाञ्चि यत्- || ७६९ ||

क्षेत्रं स्यात् | क्रूरमातृजननी अन्याग्नि कुण्डानि वै |
अग्नि उद्भूतं | आदंबमेकमिदं यतीनां इष्टं || ७७० ||

हि विष्टरविकासनवह्निकार्यं | पित्रामराज-
यजनं गुरुपूजनं च दान्विकेतोय शशिनामक- || ७७१ ||

सूत्रयुक्तं पैशाच भूत विविधग्रह रक्षकास्ते 
पूज्याहि पूजकवने च चतुरंशयुक्त्या || ७७२ ||

क्षेत्र पंचमांश पुरोनिर्गमनात् कोणवेदांश-
भ्रमणार्च्चयो त्रियस्यैत्रियश्रम् || वृत्तं || ७७३ ||

कुण्डाधष्टिकां शत्यागाद्वृत्तम् || षषडश्रम् |
पार्श्वयोर्षडंश वृत्या षण्डस्य षडंशम् || ७७४ ||

पक्षकुण्डम् | वृत्तकुण्डस्य मेखलामाने 
चतुष्कते सार्धांशकर्णिकायां - एका - || ७७५ ||

न्या पतनं चैव यस्त्वाकुण्ड सदाशिवम् |
सदाशिवस्य हृदयं शक्तिशक्ती हृदीं शिवं || ७७६ ||

उभयोरंतरन्नास्ति वायुरंबरमेवगात् |
* * * मध्यमांसं च माता शक्तिपितामह || ७७७ ||

प्. ५७)

तस्मात्सर्व प्रयत्नेन अग्निहृद्भवमुच्यते |
अन्यालये स्थितं बिंबं अन्यानामालये नयेत् || ७७८ ||

तत्रोत्सवादिकं कुर्यान्नृपवान् पथ इत्यथे |
सूक्ष्मतंत्रे - मेखलामानं || ७७९ ||

कर्तुर्दक्षिण विस्रो * * * * गुलि मध्यमे |
पर्वस्याग्र विशालेन मुष्टि भानुद्वयांगुलं || ७८० ||

पर्वमध्ये विशालेन रत्निगायत्रियांगुलम् |
पूर्वमूले विशालेन हस्तं भानु द्वयांगुलम् || ७८१ ||

तत्पूर्वस्यायतेनैव तत्संख्या वैकहस्तकं |
ते सूचितेन मानेन * * * * * खातकम् || ७८२ ||

सममेवमिति ख्यातं वासार्धं वातखातकं |
कुण्डांतं वा निखातं तु निखात रहितं तु वा || ७८३ ||

काश्यपे |

अथवान्यत्प्रकारेण मेखलामानमुच्यते |
चतुर्विंशति भावे तु विभजेत्कुण्डमानकं || ७८४ ||

तदेकभागमात्रं स्यात्तनु द्वित्रि चतुर्गुणे |
विस्तारोत्सेधमानं स्याद्भवन्ति भवमेखला || ७८५ ||

षडंगुलविशालोच्य मेखले का भवेद्यदि |
कामिके विस्तरं यामोद्याम मेखला || ७८६ ||

सहितं खातमानेन समं सर्वत्र कुण्डकं |
विष्टरं चैवमाख्यातं निम्नो निर्ममथ शृणु || ७८७ ||

व्यासमानं खनेत्तत्र मेघच्छन्न समं युतं |
योन्या योनिं न कर्तव्यं पद्मेनाभार्णकारयेत् || ७८८ ||

न्यूनाधिकं न कर्तव्यं न तच्चेत्कर्तृनाशनं |

विद्येषे - कुण्डलक्षणे || ७८९ ||

याम्ये मयानि पूर्वे च उत्तराभिमुखो यजेत् |
प्राङ्मुखोदङ्मुखोवापि वारुण्या दिशि होमयेत् || ७९० ||

अन्येषु प्राङ्मुखी कृत्य हुत्वा होमं समाचरेत् |
विद्येषम् - मेखला प्रमाणम् || ७९१ ||

अग्निकार्ये | प्रधान वायु सोमीशकुण्डेकाम्यके अग्निकार्ये - 
वषडत्वेवमाख्यातं वक्ष्येऽहं मेखलादिकान् || ७९२ ||

मेखलाकार्येऽत्र कुण्डाकारानुरूपतः |
ऊर्ध्वादि मेखलांगुल्यं विस्तारं स्याद्युगत्रयं || ७९३ ||

मुष्टिरत्नैश्च हस्तस्य कारयेद्देवमेवतः |
यथा क्रमेण कुण्डानां मेखलानां पृथक् पृथक् || ७९४ ||

एकैकमात्र संयुक्तं यावद्यष्टकरान्तकम् |
मेखलालक्षणं ख्याता योनिलक्षणमेव च || ७९५ ||

दीर्घं पञ्चांगुलं चैव विस्तारं तु त्रिरंगुलम् |
एकांगुलं तदुत्सेधं योनिरन्वर्थ पत्रवत् || ७९६ ||

कारयेद् एकहस्तं तत् अन्येषां योनिरुच्यते |

नाभिलक्षणम् - || ७९७ ||

दीर्घं तु द्व्यंगुलाधिक्यं व्योमांगुलं तु तारके |
तस्यार्धं उच्छ्रयेत्कुर्याद्योनिरेवं प्रकीर्तितं || ७९८ ||

एवं स्योद्यष्टहस्तांतं नाभिलक्षणमुच्यते |
पञ्चांगुलं तु विस्तारं तस्यार्धमुच्छ्रयं भवेत् || ७९९ ||

विस्तारं पञ्चधा भज्यं मध्यांशं कर्णिका भवेत् |
कर्णिका पार्श्वयोस्तत्र पक्षांशं तु दलं भवेत् || ८०० ||

एवं स्यादेकहस्तां तं अन्येषां तु यथाक्रमं |
विस्तारेद्यंगुलं दद्यात् उत्सेधेकांगुलं भवेत् || ८०१ ||

यावद्यष्टकरांतं तु एवमेवं प्रयोजयेत् |
नाभिलक्षणमेवं स्यात् जुष्टकं वक्ष्यतेऽधुना || ८०२ ||

मेखलाभ्यंतरे कुण्डे बाह्ये तु परिधिस्तथा |
विष्टरंत्वेकहस्तां तं एकांगुलेन कारयेत् || ८०३ ||

कारयेद्यष्टहस्तं तत् हस्तांगुलं विविद्धि तत् |
विष्टरत्वेवमाख्यातं तन्निम्ने निम्नमथ शृणु || ८०४ ||

स्थापयित्वा विशेषेण आचार्य प्रीतिमानसं |
पञ्चांगभूषणं दद्यात् देशिकस्य शिवाज्ञया || ८०५ ||

प्. ५९)

नववस्त्रोत्तरीयौ च उष्णीषं च प्रदापयेत् |
होत्रं च पूजयेत्तत्र वस्त्र हेमांगुलीयकैः || ८०६ ||

होतॄणामप्यलाभे तु हुनेत्सर्वेषु देशिकः |
अग्न्यन्याधानादिकं सर्वं अग्निकार्योक्तमाचरेत् || ८०७ ||

दध्यभावे पयोग्राह्यं मध्वभावे तु सर्पिषं |
आज्याभावे मधुग्राह्यं दुग्धा भावे गृहेद्वधि || ८०८ ||

गन्धेष्वभावे सर्वेषु चंदनं ग्राहयेत् पुनः |

यज्ञवृक्षः -

पुष्पाणामप्यलाभे तु शर्कराकरवीरकं || ८०९ ||

पत्राणामप्यलाभे तु बिल्व पत्राणि संगृहेत् |
फलानामप्यलाभे तु गृहेत्तु कदली फलम् || ८१० ||

सहस्र स्नपने -

याज्ञिके वृक्षमादायास्य सारं गृहेत्पुनः |

प्रजापतिरुवाच - || ८७१ ||

भगवान् लोकनाथेश यज्ञवृक्षस्तु के वद |

ईश्वर उवाच- 

अश्वत्थोदुंबरप्लक्ष वटं चैव शमी तथा || ८१२ ||

खदिरं च पलाशं च वै कंकतस्तथैव च |
बिल्वो मधूरकं चैव यज्ञवृक्षा दश स्मृताः || ८१३ ||

त्वं पार्श्वं भिन्नपार्श्वं च छेदयेत्तु मनोरमं |

स्रुक् स्रुवलक्षणम् || ८१४ ||

अथातः संप्रवक्ष्यामि शृणुस्रुक्स्रुवलक्षणं |
वैकंकतं च खदिरं अश्वत्थं बिल्वमेव वा || ८१५ ||

उदुंबरं वा न्यग्रोधं पालाशं वा शमी तथा |
तिन्दुकं मधुकं वापि पाटली वकुलं तथा || ८१६ ||

यथा लाभं तं गृह्य भेदयेत्तु च लक्षणं |
वेदाष्टमात्रियायां वा त्र्यंशंगुल सुविस्तृतं || ८१७ ||

तद्घनं चतुरं गुल्यं मध्यं सूत्रं प्रसारयेत् |
मुखमध्यंगुलं विद्धि आयामं त्विति पठ्यते || ८१८ ||

तस्यैव तु गुणांशैकमभ्रमित्यभिधीयते |
द्वयवद्वय प्रमाणेन पट्टिकापार्श्वयोस्तथा || ८१९ ||

प्. ६०)

मुखमेवं प्रकर्तव्यं शृवं पक्षांगुलं भवेत् |
तत्समं विस्तृतं विद्यात् वेदिस्स्यात्सप्तमातृकं || ८२० ||

चतुरश्रं समं कृत्वा तन्मध्ये द्व्यंगुलं तथा |
बिल्वं सुवृत्तमाख्यातं तद्वत्ख्यात्वात्प्रयत्नतः || ८२१ ||

बलादग्रांतकं यावत् खात्वा चार्धांगुलेन तु |
बिल्वस्य परितः कृत्वा पट्टिकाद्वयमानतः || ८२२ ||

तद्वन्निम्नं समाख्यातं साष्टपत्रं लिखेद्बुधः |
परितो वेदिकायां तु यवत्रा येन पट्टिका || ८२३ ||

बिलादूर्ध्वमुखात्खात्वा ताम्रनालं तु योजयेत् |
अथवा खातमात्रं वा युक्त्या कुर्यान्मनोरमं || ८२४ ||

अश्विन्यंगुलमानेन गण्डिका कारयेत्पुनः |
कलशाकृतिवत्कृत्वा रव्यंगुलं तु नाहकं || ८२५ ||

मूलेऽपि गण्डिकां कुर्यात्कलशाकृतिवत्पुनः |
पट्टिकाद्वयं दशाहीनं नाहं कुर्यात्प्रयत्नतः || ८२६ ||

अधोभागे तु पद्मस्स्यात् गजोष्टसदृशाकृतिः |
एवं स्रुलक्षणं प्रोक्तं स्रुवं लक्षणमुच्यते || ८२७ ||

द्वाविंशदंगुलं दीर्घं मूलानाहं रसांगुलं |
मूलग्रीवांतकं यावत् क्रमेण कृतता कुरु || ८२८ ||

घण्डनाहं गुणांगुल्यं ग्रीवमित्यभिधीयते |
अग्रं पक्षांगुलं दीर्घं नाहस्यां तु रसांगुलं || ८२९ ||

नासिका कृतिवत् कुर्यात्दग्रथोद्वयवोन्तकं |
गण्डिकाकारयेद्वृत्तं स्रुवलक्षणमुच्यते || ८३० ||

स्रुक् स्रुवौ तौ पुराणौ चेत् क्षालयेच्छुद्धवारिणा |
प्रोक्षयेदस्त्र मंत्रेण क्रियार्थं संग्रहेद्बुधः || ८३१ ||

वेदभागयुगं नागं तुंगकं मन्यमे ऋषिः |
पुरातने गण्डगण्ड उपवेदिका तथोवेदिकाः || ८३२ ||

गलगतमुख क्रमात् | तस्य गण्डपरिणाह- |
षं पुनर्गर्त गण्डिपरिमितं स्रुवं || ८३३ ||

प्. ६१)

त्रिहस्तं तु समारभ्य यावदुद्धृतकांतकम् |
तद्विस्तारं द्विधाभज्य एक भागप्रमाणतः || ८३४ ||

मध्यं शूलं प्रकर्तव्यं पादाग्रेऽपि तथैव च |
तद्विस्तारद्वयांगुल्यं घनमेकोंगुलं भवेत् || ८३५ ||

रसांगुलं समारभ्य यावन्मन्वंगुलांतकं |
तोरणांघ्रिपरिणाहं नवया कारयेद्बुधः || ८३६ ||

याज्ञिकैः संभवैः वृक्षैः कारयेत्तोरणं बुधः |
तोरणं चैव माख्यातं मष्टं मंगलमुच्यते || ८३७ ||

उत्सेधं षोडशांगुल्यं विस्तारं स्यात्तदर्धकं |
तद्विकांशं घनं प्रोक्तं ग्राहयेत्फलकाष्टकं || ८३८ ||

एतदन्यत्प्रकारेण विस्तारोत्सेधमुच्यते |
यस्योच्चस्य चतुर्थांशे एकं तत्तारमुच्यते || ८३९ ||

उत्तमोत्तममाख्यातं कन्यसस्यार्धमंतकम् |
उत्सेधन्त्वेवमाख्यातं विस्तारे तद्वयं क्षयेत् || ८४० ||

नवधामानमित्युक्तं फलकालानां प्रजापते |
अथवान्यप्रकारेण विस्तारमधुनोच्यते || ८४१ ||

पञ्चभागेकभागं वा युक्तिना कल्पयेद्पुनः |
उसेधं युगधा भज्य पकृ कुर्यात्तदेकतः || ८४२ ||

द्वंशेन कल्पयेन्दृप्ति छत्रमेकांशकं भवेत् |
श्रीवत्सं मत्स्य युग्मं च स्वस्तिकं दक्षिणं तथा || ८४३ ||

मातंगं पूर्णकुंभं च कुंककूश्मादुपदण्डकं |
अष्टमंगुलरूपाणि यथायुक्त्या क्रमात्क्रिया || ८४४ ||

छत्रहीनं कृतं चेत्तु न दोषाय प्रकल्पयेत् |
ध्वजं च वृषभं चैवं दीपं पुल्लिंगमुच्यते || ८४५ ||

श्रीवत्सं स्वस्तिकौ द्वौ तु स्त्रीलिंगावधि कथ्यते |
मत्स्यं च दर्पणं कुंभं नपुंसकमिति स्मृतम् || ८४६ ||

अष्टमंगलमाख्यातं कूर्चलक्षणमुच्यते |
द्वादशांगुलमायामं विस्तारं कौशिकांगुलम् || ८४७ ||

अग्न्यंगुलं घनं प्रोक्तं एवं कुर्यादष्टमंगलं |
नवसप्त पञ्चका शांतिः स्त्रिभिरेकेन ते कुरु || ८४८ ||

प्. ६२)

दक्षिणावर्तरूपेण ग्रंथिरेकांगुलं भवेत् |
अग्रं शुभांगुलं ज्ञेयं नालं भान्वांगुलं भवेत् || ८४९ ||

कूर्चलक्षणमेवं स्यादेकश्चेद् ग्रन्थिकं न्यसेत् |
पवित्रं प्रोच्यते ब्रह्मा लक्षणेन समन्वितम् || ८५० ||

युग्मकाशं तु संग्राह्य चाग्रत्वेकस्य मूलकम् |
संयोज्य दक्षिणावर्तं तर्जन्या परिमुच्यते || ८५१ ||

देवकार्ये द्विकांशं स्यात् पितृकार्ये त्वयुग्मकं |
ऋषि कार्ये त्रिकाशाभिः पुंलिंगेनैव कारयेत् || ८५२ ||

पवित्राणां लक्षणं प्रोक्तं दर्भमालाविधिं शृणु |
सप्तपञ्चाग्नि दर्भाभिः विंशत्यंगुली वनम् || ८५३ ||

रज्जुद्वयंगुलं नाहं सव्येणाग्रेण कारयेत् |
एकद्वित्र्यंगुलं त्यज्य न्यस्त्वा समं कुरु || ८५४ ||

दर्भमाला इमं प्रोक्तं दर्भाणां लक्षणं कुरु |
दर्भांस्तु त्रिविधा ज्ञेया तद्भेदमधुना शृणु || ८५५ ||

स्त्रीपुं नपुंसकाचैव त्रिविधा च मुदाहृतं |
तालकं पत्रमध्ये तु पत्रवत्पार्श्वसंयुतम् || ८५६ ||

छिन्नभिन्नाग्रकं चैव नपुंसकमिति स्मृतं |
पुंस्क्रियां तु पुंदर्भै स्त्रीक्रियायां स्त्रियं गृहेत् || ८५७ ||

नपुंसकं वर्जयेत्तत्राभिचाराय कल्पयेत् |
दर्भाणां लक्षणं प्रोक्तं समिधां लक्षणं शृणु || ८५८ ||

द्वाविंशदंगुलायामं कनिष्ठांगुलनाहकम् |
उत्तर प्रक्षे संग्राह्या चर्महीनं त्यजेद्बुधः || ८५९ ||

वकञ्च स्थानशुष्कं तु वर्जयेत्तु प्रयत्नतः |
समिल्लक्षणमाख्यातं आहुती मानमुच्यते || ८६० ||

श्लोकं दधि क्षीर सर्पिषं पुष्पसारं शुक्तिं शुक्तिं |
शक्तिं सक्तुकं लाजकं च | मुष्टिं मुष्टिं गृह्य- || ८६१ ||

कंदं गुञ्च पक्वं चेत्रिते निष्कं निष्कं च भूयात् |
तिलं माषं सर्षपञ्चैव मुद्गं वेणुं शालीं चार्थ- || ८६२ ||

किं वै कलन्ता | वांशिंन्यां च प्रियं गुप्तलांतं |
शंत्रयामो नर्धमं ततो वा | समिदारुण- || ८६३ ||

प्. ६३)

संगृह्यवेदांगुलदीर्घकं | मध्यमादिकनिष्टांतं-
परिणाहयुतांश्च वै | अवकानि वृणास्तत्र- || ८६४ ||

मेखला मृधु मे न्यसेत् कुशदर्भं तु गृन्धिं 
सावेन चांगुलम् | कृत्वाग्रं चतुरंगुल्यं- || ८६५ ||

* * * तु कदीर्घकं | तद्वं दुर्धादि जान्वंतं-
कारयेल्लंब कूर्चकं | कुलिशं प्रथमं विद्यात्- || ८६६ ||

द्वितीयं शक्तिरुच्यते | तृतीयं * * तु चतुर्थं- 
खड्गमेव च | पञ्चमं पाशसज्जं तु षष्टमं- || ८६७ ||

कुशमेव च | गदा तु सप्तया विद्यात्-
त्रिशूलं चाष्टमं स्मृतम् | चक्रं तु नवमं- || ८६८ ||

प्रोक्तं दशमं पद्ममुच्यते | दशायुध-
मिति ख्यातं सर्वशत्रुनिवारणम् || ८६९ ||

हेमेनेवाथ ताम्रेण वाथ कारयेत् | अथ- |
मा यज्ञ वृक्षाणां मध्यसारेण कारयेत् || ८७० ||

प्रथमं कुलांगुलं कुर्यात् धर्मांगुलं द्वितीयकं |
पञ्चांगुलं तृतीयं तु चतुर्थं तु त्रियंगुलम् || ८७१ ||

मात्रांगुलेन कर्तव्यं मन्यमाने कीर्तयेत् |
पाशं चैवांबुजं चैव शक्तिमंकुशमेव च || ८७२ ||

चतसृणांता स्त्रीलिंगशेषां च कविवर्जिता |
पुल्लिंगन्विति विख्याता चुबुकं तु नपुंसकं || ८७३ ||

दशायुध समायुक्तं पञ्चायुधमथ शृणु |
टंकं नागं च वह्निं च घंटां चक्षुरिमा क्रमात् || ८७४ ||

पञ्चायुधसमाख्याता तेषां लक्षणमुच्यते |
उच्छ्रयं पूर्वत्वद्ग्राह्यं भजित्वा पूर्ववत्पुनः || ८७५ ||

तारं तु पूर्ववत्कुर्यात् घनं पूर्ववदाचरेत् |
प्रासादस्य वृषाणीनां गोशृंगं मण्डपालयेत् || ८७६ ||

प्राकारनंदिने चैव शुभानि वृषभालयं |
वृत्तमेव सुखासीने चतुरश्रं स्तितलिंगकं || ८७७ ||

प्. ६४)

शेषलक्षणमेवोक्तं शयनलिंगं प्रकीर्तितं |
पूर्वे तु शत्रु विन्यस्य रेवती वह्निगोचरे || ८७८ ||

भूतानां दक्षिणे भागे नैर्-ऋत्यां मम पूतना |
पश्चिमे वक्रमुण्डी तु वायव्यां निचरं तथा || ८७९ ||

उत्तरे मेषदेवं तु शांकरे शंकरं तथा |
स्कन्दरूपवान् सर्वे विशेषं किंचिदस्ति हि || ८८० ||

कारणे भीमसहिता |
लिंगस्य तुंगं त्रिविधेन भज्या मूलेन- || ८८१ ||

वस्त्राभरणस्य मध्ये | ऊर्ध्वे तदंशा 
विविधैश्च पुष्पं देवस्य पूजाय विचक्षणानि || ८८२ ||

पार्थिवं गन्धपुष्पाढ्यं स्कंदमूलफलादिभिः |
आप्यं वारि रसं क्षीरं दधिगोमूत्र गादिभिः || ८८३ ||

आग्नेयं हेमरक्तादि दिवामाभरणादिकं |
वायव्यामरं छत्रं यजनं वातकारणम् || ८८४ ||

नाहसंगेय वाद्यं तु घण्टावेदं तु नादिकं |
एते पञ्चोपचारैस्तु कथिता शास्त्रवेदिता- || ८८५ ||

आवाहनं पुराप्रोक्तं स्थापनाचारं कीर्तितं |
पञ्चोपचारम् | दशोपचारं || ८८६ ||

प्रथमं आवाहनं चैव स्थानं तु द्वितीयकं |
तृतीयं पाद्यतो दद्यात् चतुर्थं आचमनीयकं || ८८७ ||

पञ्चममर्घ्य विन्यासं षष्टं चाभिषेचनं |
सप्तमं वस्त्रगंधं च अष्टमं पुष्प पूजयेत् || ८८८ ||

नवमं धूपदीपं च दशमं तु निवेदयेत् |
एकादशे बलिं कुर्याद्वादशे होमकर्मणि || ८८९ ||

त्रयोदशे श्रीबलिं कुर्यात् गेयवायं चतुर्दशं |
नृत्तं पञ्चादशं चैव उद्वाहनं तु षोडशं || ८९० ||

इत्येते कर्मसंयुक्तं उद्वाहनं तु षोडश |
आ * * दक्षिणं हस्तं कुञ्चितं चतुरंगुलं || ८९१ ||

पुष्पवारी गृहीत्वा तु चुलुकीदं ततः शृणु |

पञ्चशुद्धिः || ८९२ ||

प्. ६५)

आत्मशुद्धिस्तु पूर्वं स्यात् स्थानशुद्धिर्द्वितीयकं |
तृतीयं द्रव्यशुद्धिस्स्यात् चतुर्थं लिंगशोधनम् || ८९३ ||

पञ्चमं मंत्रशुद्धिस्स्यात् उच्यते पञ्चशुद्धयः |
कृत्वा तु विधिना स्नानं देहशुद्धिस्ततः परं || ८९४ ||

पादप्रक्षालनं कृत्वा हस्तमात्रप्रदेशकम् |
आवाहयेत्ततो भूमिं स्नानशुद्धिस्ततः परं || ८९५ ||

अस्त्रेण क्षालयेद्धीमान् निरीक्ष्य हृदयेन तु |
कवचे नैव कुण्ठ्याथ तेनैवोन्मीलनं कुरु || ८९६ ||

गर्भगेहं ततः प्राप्य लिंगशुद्धिं समाचरेत् |
पूर्ववद्वयर्चितं पुष्पं ईशे नैव विवर्जयेत् || ८९७ ||

ओंकारादि नमोन्तश्च मंत्रास्सर्वे विशेषतः |
यजनेषु प्रयोक्तव्यं मंत्रशुद्धिरुदाहृदम् || ८९८ ||

यो वेत्ति पञ्चशुद्धिं च स पूजांकर्तुमर्हसि |
दन्ततालोष्ट संचारे मंत्रस्याशौ च निर्हणात् || ८९९ ||

नारदान्तोच्चारणे नैव मंत्रशुद्धिस्समीरणं |
कर्णिकायां तथैशानं पूजयेत्तु विशेषतः || ९०० ||

पूर्वे तत्पुरुषं चैव अघोरं दक्षिणे यजेत् |
पश्चिमे तु यजेत्सद्यः वामदेवं तु सौम्यके || ९०१ ||

हृदयं पावके पूज्यं निर्-ऋतिं तु शिखा यजेत् |
कवचं वायु देशे तु शिरोवैशान गोचरे || ९०२ ||

अस्त्रं तु दक्षिणे पूज्य ईशानेन धनं यजेत् |
प्रथमावरणं प्रोक्तं द्वितीयावरणं शृणु || ९०३ ||

अनंतादि शिखण्डांतं प्राक्दलादिषु पूजयेत् |
द्वितीयावरणं प्रोक्तं तृतीयावरणं शृणु || ९०४ ||

उत्तरेषु यजेद्गौरीं पूर्वेषु वृषभं यजेत् |
गणेशं याम्ये तु संपूज्य गुहं वै वरुणे यजेत् || ९०५ ||

नंदीशं च महाकालं भृंगीशं चाथमूर्तिनः |
आग्नेयादिषु कोणेषु पूजयित्वा यथा विधि || ९०६ ||

तृतीयावरणं प्रोक्तं चतुर्थावरणं शृणु |
इन्द्रादिलोकपालांश्च ऐन्द्रादिषु प्रकल्पयेत् || ९०७ ||

प्. ६६)

ब्रह्माणं निर्-ऋतौ पूज्य अनंतमीशानगोचरे |
चतुर्थावरणं ह्येवं पञ्चमावरणं शृणु || ९०८ ||

वज्रादिपकपर्यन्तं पूर्वादिषु दलाग्रतः |
सप्तमात्र न्यसेन्मध्ये आशाधिप गणेशयोः || ९०९ ||

ब्राह्मी माहेश्वरी चैव कौमारी वैष्णवी तथा |
वाराही च तथेन्द्राणी चामुण्डी सप्तमातरः || ९१० ||

दक्षिणे दक्षिणे चैव वीरभद्रविनायकौ |
गन्धपुष्पादिना चैव स्वनामा देशिकोत्तमः || ९११ ||

पञ्चावरणमाख्यातं पूजयेत्सर्वदेवतान् |

इति कारणे-

पूज्यापूजक पूज्यपूजन फलान् आधारमूर्त्या- || ९१२ ||

मनो व्याप्त्यै व्यापक भावकोर्ध्वनिमनॄन्-
प्रत्यक् समात्रालया * मुदर्च्चांगमुखहस्त- || ९१३ ||

भूषण वपुं वर्णाश्च शक्ति सततोपायोपे-
न समुन्नयञ्चन सुधी संस्कृत्य शंभुं यजेत् || ९१४ ||

कुंकुमं चंदनं दूर्वा उशीरं सिद्धार्थकं तथा |
जलेनैव समायुक्तं पाद्यमुत्तममुच्यते || ९१५ ||

उशीरं चंदनं चैव दूर्वासिद्धार्थकेन तु |
उदकेन समायुक्तं मध्यमं पाद्यमुच्यते || ९१६ ||

चंदनोशीर युक्तांभः कन्यसं पाद्यमुच्यते |
प्रत्येकं धनरणं श्रेष्ठं तस्यार्धं मध्यमं भवेत् || ९१७ ||

तस्यार्धं कन्यसं ज्ञेयं पाद्यं द्रव्यं त्रयोदिदं |
उशीरजाति कर्पूर तुदीती पूलवंगकम् || ९१८ ||

मुरणैवोदकोपेतम् श्रेष्ठमाचमनीयकं |
एलालवंक कर्पूरं मुरजातिसमन्वितं || ९१९ ||

जलेनैव समायुक्तं मध्यमाचमनीयकं |
एलालंवक कर्पूरं जलैस्सार्धं तु कन्यसं || ९२० ||

एतेषां तु प्रमाणं च पूर्ववत्समुदाहृतम् |
**************** || ९२१ ||?

अष्टद्रोणैरथाभिस्तु स्नानं कन्यसमुच्यते |
द्विगुणं मध्यमं ज्ञेयं उत्तमं त्रिगुणं भवेत् || ९२२ ||

आपक्षीर कुशाग्राणि अक्षतैर्यवतण्डुलैः |
तिलैः सिद्धार्थकैश्चैव अर्घ्यमुत्तममुच्यते || ९२३ ||

प्. ६७) 

यवसर्षप शाल्याभिः तण्डुलैर्मध्यमार्ध्यकम् |
उदकं तण्डुलं शालिं भवेदर्ध्यं तु कन्यसम् || ९२४ ||

एतेषां तु प्रमाणं तु पूर्ववत् परिकीर्तितं |
कर्पूरं कुंकुमं पत्रं खड्गं चैव फलत्रयम् || ९२५ |

चंदनोशीरलोहैश्च गंधमुत्तममुच्यते |
उशीरं चंदनं चैव कर्पूरं च फलत्रयम् || ९२६ ||

खनं खड्गसमायुक्तं मध्यमं गंधमुच्यते |
हिमंघनं च कर्पूरं कन्यसं गंधमुच्यते || ९२७ ||

अर्घ्यद्रव्यं -

जात्यारश्वत कर्णिकार तुलसीकेरणसं-
भकोरर्थको धत्तुरोदयमारूपकं ब्रह्म- || ९२८ ||

शम्यकैः | * * * * लोत्पलम् | शस्तं मल्लिकाया-
च बिल्वबृहती पिण्डीतकी मातकी | नन्दा- || ९२९ ||

वर्तपलाशपाटलयुतं पुन्नागमभ्यर्च्यते |
वर्णम् || श्वेतं रक्तं तथा पीतं कृष्णं चेति चतुर्विधं || ९३० ||

श्वेतं श्वेतपुष्पं च पुन्नागं शंखपत्रं च मल्लिका |
नंद्यावर्तं श्रियावर्तं मंदारं बहुकर्णिका || ९३१ ||

द्विकर्णीकरणं जाति लक्ष्मी च वकुलं तथा |
श्वेतार्कं मालती द्रोणमसती श्वेतलोध्रकं || ९३२ ||

पिष्टकासी सकुसुमं भद्रं चैव महां तथा |
एतानि श्वेतपुष्पाणि सात्विकानि विनिर्द्दिशेत् || ९३३ ||

रक्तपद्मं पलाशं च रक्तोत्पलं च पाटली |
मौसलीं चैव धुत्तूरं बृहतीकरवीरकम् || ९३४ ||

व्याघ्री च रक्तमंदारं पट्टिका वेदिका तथा |
रक्तान्येतानि पुष्पाणि राजसानि विनिर्द्दिशेत् || ९३५ ||

शौनक्यं कर्णिकारं च चंपकं हेम धत्तुरम् |
आरग्वधं च कोरण्डं सैरिकं गिरिकर्णिकां || ९३६ ||

एतानि मिश्रपुष्पाणि कृष्णानि तामसानि वै |
* * * * * * * * * * * * * * * * || ९३७ ||?

मोक्षदं सात्विकं प्रोक्तं वृद्धस्स्याद्राजसं तथा |
मिश्रकद्वय सिध्यर्थं पत्रं पुष्पसमृद्धिदं || ९३८ ||

प्. ६८)

ब्रह्मपत्रं तपस्वी च सहादेवी य धातकी |
अपामार्गं कुशादूर्वा पञ्चबिल्वं शमी तथा || ९३९ ||

तुलसी च नृपं चैव जंबुको नागनंदिका |
एकपत्रारविंदं च विष्णुक्रांतिं तथैव च || ९४० ||

ततो नीलोत्पलादन्यत्तामसानि विनिर्द्दिशेत् |
नीलोत्पलसमं पुष्पं न भूतो न भविष्यति || ९४१ ||

नंद्यावर्तं श्रियावर्तं श्वेतार्कं श्वेतपद्मकम् |
पुन्नागं पट्टिकाषाढं मालतीमुदये ददेत् || ९४२ ||

पङ्कजं बृहती व्याघ्री व्याघातं करवीरकम् |
उत्पली पाटलीद्रोणं मध्याहे तु प्रजापते || ९४३ ||

चंपकं वैजिका पत्री धुत्तूरं बहुकर्णिका |
मालती मल्लिका चैव दापयेत्तु प्रदोषके || ९४४ ||

अर्धयाम

जातिनीलोत्पलं चैव बिल्वपत्रं कदंबकं || ९४५ ||

द्विकर्णी चैव भद्रं च अर्धयामे प्रदापयेत् |
अन्यपुष्पाणि सर्वाणि अन्यसंध्यासु दापयेत् || ९४६ ||

* * * * * * * * * * * * * * * * |?
अतिपक्वमपक्वं च मुकुलं च विवर्जयेत् || ९४७ ||

केशकीटोपविद्धं च लूतसूत्रावृतानि च |
स्वयं पतित पुष्पाणि सञ्चितान्यविसस्रके || ९४८ ||

एकाहोषित पुष्पाणि वर्जयेत्तु विशेषतः |
पुष्पलक्षणमाख्यातं शृणु धूपस्य लक्षणं || ९४९ ||

कारणे-

चंदनं चैव निर्यासं कुन्दूनुल्कं च कुंकुमं |
मेधं च कृष्णलोहं च कर्पूरं च क्रमेण तु || ९५० ||

स पूषट् भूतवेदाश्च अग्निशून्यंबरांशकं |
आहृत्य चूर्णयित्वा तु मधुना च परिप्लुतं || ९५१ ||

व्योम पक्षणि ऋग्बाणां ईषं कर्पूरमिश्रितं |
उत्तमं धूपमाख्यातं मधुना च परिप्लुतम् || ९५२ ||

चंदनोशीरसंयुक्तं लघुयुक्तमधुप्लुतम् |
भागं तु पूर्ववत्प्रोक्तं मध्यमं धूपमुच्यते || ९५३ ||

प्. ६९)

गुद्गुलुं घृतसंयुक्तं अधमं धूपमुच्यते |
धूपपात्रं समादाय दापयेद्विधिवद्बुधः || ९५४ ||

दीप्तांगारकसंयुक्तं घण्टायां वामकरेण तु |

कारणे - दीपलक्षणम् || ९५५ ||

कपिलाघृतेन दीपं स्यात्सितरक्तासितेषु च |
अधाघृतेऽलाभे तु शुद्धतैलेन वा पुनः ||| ९५६ ||

कपिलाया घृतं श्रेष्ठं अन्येषां मध्यमं स्मृतं |
अधमं स्यात् अजासर्पि शुद्धतैलं तथैव च || ९५७ ||

सात्विकं राजसं चैव तामसं च क्रमेण तु |
कर्पूरं वर्तितं दीपं दापयेत्सर्वसिद्धिदम् || ९५८ ||

श्रेष्ठं युगांगुलं ज्वाला मध्यमं तु गणांगुलं |
अधमं द्व्यंगुलं ज्वाला एवं दीपं प्रकीर्तितं || ९५९ ||

वृक्ष बीजोद्भवेद्देहं शिवदीपं न कारयेत् |
हीने वित्ते तदच्छेद्य निर्गन्धं वा सुगंधयुक् || ९६० ||

देवस्य नयनोच्चिष्टं निवृत्यर्थं प्रदोषके |
कर्तव्यं सायरक्षां तु धूपदीपावधारकौ || ९६१ ||

मणिनाम वासुदैवक्यं सूचि सोममयं भवेत् |
जिह्वा सरस्वती चैव नाल इन्द्रं च देवता || ९६२ ||

त्रिशूलं त्रिमूर्ति दैवत्यं असुराणां विनाशनं |
गच्छन्ति घण्टघोषायां देवसान्निध्यमुच्यते || ९६३ ||

धूपपात्रस्य तन्मध्ये * * * * * * * * |
दण्डं ईश्वरं प्रोक्तं पादौ प्रजापतिस्तथा || ९६४ ||

नवशक्तिर्नव दीपं स्यात् सप्तदीपस्य मातरः |
पञ्चदीपे निवृत्यादि एकदीपे सरस्वती || ९६५ ||

शंखं चंद्रादि दैवत्यं कुक्षिर्वरुण देवता |
पृष्टे च पार्वती चैव अश्विन्यौ पार्श्वयोस्तथा || ९६६ ||

शंखाग्रे सर्वतीर्थानि इत्येतेऽधिदैवताः |
दिवारात्रं परित्यज्य कथं पूजे न देशिकः || ९६७ ||

सर्वभूतमनश्चक्षू वृतिस्थौ शशि भास्करौ |
मनसानंद्य मनसा दृष्टिभ्यां भिज्यते मनः || ९६८ ||

प्. ७०)

अक्षिभ्यां वीक्षणे नैव मन्यत्रैव प्रजापते |
यावत्पूजा समारभ्य तावच्चक्षुर्मनोगतिः || ९६९ ||

नान्यक्षणान्यतो भूत्वा ये नाक्षा परं तथा |
तेनार्चनेन देवेशं अर्चनं त्यमनं तथा || ९७० ||

मनच्चक्षुद्वयो वृत्ति यस्मिन् काले द्विजोत्तमः |
एकचित्ते मनुप्राप्ते तस्मिन् काले समर्चयेत् || ९७१ ||

चंद्रार्कनाशनाकाले तत्काले मिति मुच्यते |
संक्रांते विषुवे पूजा न कर्तव्यं कदाचन || ९७२ ||

पुटात् पुटान्तरं वा * तेन संक्रांतिरुच्यते |
पटद्वये द्विपार्श्वे तु विषुवत्संप्रकीर्तितं || ९७३ ||

ऊर्ध्ववायुरपि प्रोक्तं अपानं चंद्र उच्यते |
तयोर्निरोधनं कृत्वा नष्टचंद्रार्कनाशननं || ९७४ ||

मन्त्रपुष्प समोपेतं अभिषेकं सदा क्रियां |
पुष्पाणि चैव सर्वाणि मंत्रेण प्रति दीयते || ९७५ ||

मंत्रपुष्पं विशेषेण जायते त्रिपुरांतकम् |
प्रोक्षात्कृष्टशुद्धिस्स्यात् णकारं नयनं भवेत् || ९७६ ||

प्रोत्कृष्ट शुद्धिनयात् प्रोक्षणंत्विति शब्द्यते |
नाटारंभाय रुद्राय जगते जायते नमः || ९७७ ||

सोमसूर्याग्नि नेत्राय सर्वव्यापि यते नमः |
म मंत्रं रुद्रबीजं स्यात् हुं पूजायां पूजिते हरिः || ९७८ ||

आदानदाय मूर्तिश्च ईश्वरश्च हरी हरः |
शिवाय पूज्यते मौनं स्नानं तु जप उच्यते || ९७९ ||

ध्यानस्य पूजिते लिंगं मूकपापहरं परम् |
वारणवासी मणिकर्णी भागीरथी जटाधराः || ९८० ||

ब्रह्मकपालभिक्षायां वीरभद्रायते नमः |
यस्त्वेकयेक धरणी हृदयं तद्विष्णोः परमं || ९८१ ||

पदं | एकमूर्तित्रयो भाग ब्रह्मविष्णु महेश्वरः |
ब्रह्माविष्णुश्च रुद्रश्च ईश्वरश्च सदाशिवः || ९८२ ||

यान्तं भांतं वान्तं च तृतीयस्वरसंयुतम् |
लान्तः पक्षस्वरोपेतं मांतं पञ्चाक्षरं स्मृतं || ९८३ ||

प्. ७१)

भुक्तिमुक्तिदमाग्नेयं विशुद्धे नैव भस्मना |
ज्वरापस्मारपैशाच ब्रह्मराक्षस विस्थिता || ९८४ ||

भस्मा लेपनमात्रेण स्वस्थमत्या भवामि च |
भस्मस्नानं जलस्नानं पुण्यकोटिगुणं भवेत् || ९८५ ||

भस्मं देवाकृतिर्वक्ष्ये विशेषेण महेश्वरः |
त्रिणेत्रं शिखरं रौद्रं त्रिहस्तं गुणवर्धकम् || ९८६ ||

त्रिपादं वह्निनयनं भस्मकुण्डितविग्रहम् |
ताण्डवाडंबरं भीमं रक्तपुष्पोपशोभितम् || ९८७ ||

रक्तामंत्रेणश्वरं देवं ध्यात्वा शांतिं लभेन्नरः |
श्रीकरं च पवित्रं च हारमाभरणं तथा || ९८८ ||

लोकेवश्यकरं प्रोक्तं भस्मस्नानं दिने दिने |
* * * * * * * * * * * * * * * * || ९८९ ||?

षडंगुल प्रमाणेन ब्राह्मणानां त्रिपुण्ड्रकं |
नृपाणां चतुरंगुल्यं वैश्यानां तु त्रयंगुलम् || ९९० ||

शूद्राणां द्व्यंगुलं चैव स्त्रीणामेकांगुलं तथा |
यथा गंगाजलं शुद्धं तथा भस्मविलेपनम् || ९९१ ||

भासयत्येव वक्त्रे तु भस्मं नित्यं भासयते चयत् |
दक्षाणां सर्वपापानां भस्मेति परिकीर्तितं || ९९२ ||

आग्नेयं भस्मनाकाय भुक्तिदं मुक्तिदं नृणाम् |
गृहिणो वा ऋणं स्नानं आग्नेयं ब्रह्मचारिणां || ९९३ ||

मध्यमानामिकांगुष्ट ललाटे भस्मनाकृतिः |
तत्रिपुण्ड्रं भवेत्तत्तु सर्वपापविनाशनम् || ९९४ ||

भस्मस्नानं विशुद्धं तु शुचिकरं मतं |
व्याधिनाशं सुमोक्षं गंगातीर्थेन तुल्यं- || ९९५ ||

सकलविषहरं क्रोधनाशं सुशांतः रक्षः |
पैशाचरक्षः तद्गृह ऋणं तुष्टिः पुष्टिस्सुवश्यं- || ९९६ ||

पूज्यं लोके नराणां सकलजनसुखं पार्वती- 
चैव रक्षः || एतानि तानि शिवमेत्र पवित्रितानि- || ९९७ ||

भस्मानि कामदहनानि विभूषणानि | त्रैयंत-
वेश्ममहिमानि ललाटपट्टे लुंपन्ति देवलिखि- || ९९८ ||

प्. ७२)

तानि दुरुक्षणानि | कृपाददं गुणं वाप्यं |
वाप्याद्दशगुणान्नदी | तस्माद्दशगुणं- || ९९९ ||

सिद्धि द्विनद्यैश्चैव समुद्रके || पञ्चमुख- |
* * * * * * * * * * * * * * * * || १००० ||?

वृत्तं च ऊर्ध्ववक्त्रं च पूर्वे चैव त्रिपुण्ड्रकं |
त्रिशूलं दक्षिणे देशे पश्चिमे चतुरश्रकं || १००१ ||

उत्तरे वदने प्रोक्तं दीपाकारं षडाननम् |
केकी स्थितं दशहस्तयुक्त षड्वक्त्रयुक्तं प्रति- || १००२ ||

पक्षनेत्रं षट्कण्डके द्वादशकण्डयुक्तं षड्भिः |
तु मालाभिरलं क्रमेण | शक्तिं च वारामुस- || १००३ ||

लं च खड्गं वज्रं च शूला अभयान्वहञ्च |
अदक्षिणे वज्रवनं च खेटं मायूरकं चाध्व- || १००४ ||

ज मे वरञ्च | सुब्रह्मण्यन् |
अभयवरदकटकं पूर्वहस्ते कुमारम् || १००५ ||

अपरकरतलं स्याद्वज्र शस्त्री धरे च |
किरीटमकुटयुक्तं पद्मपत्रोद्विकर्ण प्रथम- || १००६ ||

वरुणवायु स्थापितं तत्कुमारं | चंदनं च-
पकं बिल्वं माधूकं पनसं तथा | वैणवं देव- || १००७ ||

दारूश्च यज्ञवृक्षश्चतुरंगणम् || जाती च 
क्रमुकं चैव मुनिवृक्षमथापि वा || १००८ ||

दण्डं चैव पक्षं च दण्डान्यस्यैव संगृहेत् |
त्रितालं नागमूलं स्यात्क्रमशोग्रान्थिकं कृशं || १००९ ||

पीठं तु पार्वती देवी दण्डस्य रुद्रदेवता |
यष्टिं स्कन्द समायुक्तं उपदण्डं विनायकं || १०१० ||

माला ब्रह्मसमायुक्तं पीठं वै वायु दैवतम् |
वासुकी रज्जुदेवानां ऋषभं तु जनार्दनं || १०११ ||

चामरे चंद्रसूर्येण छत्रं सरस्वती भवेत् |
दीपं तु लक्ष्मी चैव घण्टानां तु षडाननं || १०१२ ||

वेणुजाति पलाशचंदनतरुं बिल्वं तथा खादिरं |
न्यग्रोधं नृपनालिकेर क्रमुकं तालं शमी चेणाकं || १०१३ ||

प्. ७३)

माधूकं वकुलं च यत्सुततमं एतेषु यत्संभवं |
देवेशस्य वृषध्वजस्य वरणे दण्डायुतं कल्पितं || १०१४ ||

अश्वत्थ चूत प्रभवं तु तस्य स्कंधत्रयं चापि मधूकजंबू |
दण्डोपदण्डं प्रतिबंधनाया न्यग्रोधजं वा पनसोद्भवं वा || १०१५ ||

रंध्राष्टाब्धि कराणि दीर्घमखिल भूतांशकेकाशकं |
तस्यार्धं शिखरस्य विस्तरसमं पुच्छद्वयं तत्परम् || १०१६ ||

पञ्चाशस्य परस्य मध्यविधिना वृषभं विधेयं-
लक्षणं यत्र चामरमब्जपीठलिखितं दीपद्वयं पार्श्वयोः || १०१७ ||

परस्य विस्तारं अथाष्टाकृति भागैगहीनम् |
वृषभस्यमानं | तद्देव भागत्रयमेव तारम् || १०१८ ||

गलादि पुच्छांतमिदं प्रशस्तम् || तस्य ||
भूतलक्षणम् | अष्टबंधनम् | त्रिबंधनम्- || १०१९ ||

द्वार तारगुणधातुभाजिते एकभाग गुण-
भागभाजिते | वाममेकद्वय भाग दक्षिणे || १०२० ||

स्थापयेत्तु शिवसूत्रमध्यमे | यामायां पितृ 
पत्नीभ्यां दीक्षायामधिकारणात् | दीक्षाकर्ता- || १०२१ ||

शिवे यस्मात् तस्मादेषां न पुत्रकान् |
अन्यं तु सरुचे देहे राजचोर भयादिषु || १०२२ ||

गुरुदेवाग्निकार्यं च नित्यकर्मविरोधकृत् |
नैमित्तिकन्तु नित्यांते कर्तव्यमविरोधतः || १०२३ ||

नित्येन सहितं वापि यदि काले न विद्यते |
अर्चनत्वाग्निकार्यं च नित्योत्सव नवोत्सवं || १०२४ ||

स्नपने बलिदानं च नैष्ठिके ब्रह्मचारिणं |
तैलं तु प्रथमं विद्यात् द्वितीयं गुलमुच्यते || १०२५ ||

तृतीयं भैरिकं विद्यात् चतुर्थं गुग्गुलुं स्मृतम् |
पञ्चमंसीसकं सिद्धि षष्टमं सीनमुच्यते || १०२६ ||

सप्तमं सर्जसारं हि लाक्षारं चाष्टमं स्मृतं |
त्रिबंधं केन संयुक्तौ | * * * * * * * * || १०२७ ||

द्विबंधनमिति ख्यातं प्रयोगमधुना शृणु |
वामहस्तकपद्दीप कण्डोदरमहोदरं || १०२८ ||

कर्मजं वेदशास्त्रवेदाश्च विष्टघ्नो ब्रह्मवित्तथा |
अष्टभूदासमाख्यात द्विनेत्राद्विभुजान्विता || १०२९ ||

प्. ७४)

शुद्धस्फटिकसंकाशा कर्तकेशाश्च दंष्ट्रिणा |
पीतांबरसमायुक्ता शूलहस्ताभयंकरा || १०३० ||

भूतादिवास्तु मे प्रोक्ता महाबलपराक्रमा |
द्विभुजं च त्रिणेत्रं च श्यामवर्णसुयौवनम् || १०३१ ||

सर्वहस्ते वहं वज्र वामहस्तेऽभयं तथा |
शक्तांबरसमायुक्ता सरक्तमकुटान्वितम् || १०३२ ||

सर्वाभरणसंयुक्तं किंचित्प्रहसिताननम् |
पीनोकृपीन जघनं सर्वावयव शोभितम् || १०३३ ||

शुक्ल यज्ञोपवीतं च मुक्ताभरणभूषितम् |
प्रसुग्रीवसुपाशैश्च अतिसुंदररूपवान् || १०३४ ||

इन्द्ररूपमिति ख्याता अग्निरूपमिदं परं |
यक्षे शोधनदेजं भोले मालिरूपकम् || १०३५ ||

पूर्णभद्रं च वेतालं कण्डुकुण्डलिरेव च |
नरेन्द्रश्चेति विख्यातं यक्षाश्चेकदशास्मृताः || १०३६ ||

द्विभुजाश्च द्विनेत्राश्च सरत्नमकुटान्विताः |
नानावर्णसमायुक्ता रक्तमाला समायुता || १०३७ ||

व्याल यज्ञोपवीताश्च कुञ्चितब्रू विविद्रुता |
दुकूलवाससंयुक्तं शोभनावयवैर्युतम् || १०३८ ||

शुक्लवस्त्रोत्तरीयाश्च किंचित्प्रहसिताननं |
यक्षाणामपि सर्वेषामाकृतिः कथ्यते मया || १०३९ ||

नवतालं मध्यमं ख्यातं नवतालं ततः शृणु |
चित्रसेन महासेन समित्र सुमुखं तथा || १०४० ||

सुखं च सर्वनागं च सुरजं पञ्चगीतकं |
गंधर्वास्त्विति विख्याता द्विभुजाश्च द्विनेत्रकं || १०४१ ||

पीतशुक्लं च कृष्णं च धूम्रकुंकुम संनिभं |
श्यामरक्तं च कल्माषं क्रमाद्गन्धर्ववर्णकाः || १०४२ ||

सरलमकुटोपेता रत्नकुण्डलमण्डिताः |
सर्वाभरणसंयुक्ता रक्तवस्त्रोत्तरीयकाः || १०४३ ||

पीतवस्त्र समायुक्तं सुनेत्रं तुंगनासिका |
तालं वीणां च वंशं च वाद्यकर्म तथैव च || १०४४ ||

प्. ७५)

द्वौ द्वे स कुंकुमं कुर्यात्सर्वे तालयुताच्छिवा |
कृताञ्जलि पुटोवापि इति वादन तत्परा || १०४५ ||

गंधर्वन्त्विति विख्याता यातु यान ततः शृणु |
भयग्रीवोक्त यत्सर्वं कालनेत्र महाबल || १०४६ ||

सुग्रीवोक्तमुदकं चैव विशिखो देवमर्दक |
यातुधानास्तुति ख्याता रक्तं कृष्णं च वर्णकं || १०४७ ||

श्वेताभं कुंकुमाप्रख्यं श्यामं पिंगलवर्णकम् |
पिंगसिन्धूरकञ्चैव धूम्रवर्णं तथैव च || १०४८ ||

क्रमाद्वर्णसमायुक्तं द्विभुजाश्च द्विनेत्रका |
रक्तकुंदुलकाश्चैव किंचिद्दंष्ट्रा समायुता || १०४९ ||

दण्डमूलसमायुक्तं सर्वाभरण भूषितम् |
रक्तपीतांबरधरं दर्शने तु भयंकरा || १०५० ||

कृष्णकंचुकसंयुक्तं स्फुरद्दर्शनसंयुतम् |
यातुधानास्त्विति प्रोक्ता चारणाकृति रुच्यते || १०५१ ||

खड्गचारस्वचारञ्च ब्रह्मवित्तं च शाश्वतं |
अतिशाली सुपुष्पं च तुष्टः कष्टविहीनकम् || १०५२ ||

चारणाष्टाकृतिः ख्याता द्विभुजा च द्विलोचना |
नीलं रक्तं तथापीतं गौरं धूसरवर्णकम् || १०५३ ||

कल्मषं पिंगलं चैव कृष्णवर्णं तथैव च |
वर्णास्तु चारणानां तु पीनोदरसमन्वितम् || १०५४ ||

शुक्लकंचुकसंयुक्तं श्यामोष्णीषधराशुभा |
वेत्रहस्त समायुक्ता सदागमन तत्परा || १०५५ ||

चारणांतेवमाख्यातं राक्षसाकृतिरुच्यते |
क्रव्यादा श्रोणताक्षश्च कञ्चुको यज्ञशत्रुका || १०५६ ||

ब्रह्मवित्वालहस्ताश्च विलालाश्च वीरहा |
भिन्नाञ्जननिभाश्चैव द्विभुजाश्च द्विलोचना || १०५७ ||

अति रौद्रा तीक्ष्णदंष्ट्रा ऊर्ध्वकेशा महोदरा |
अतिरक्ता स्फुरसंयुक्ता आसनासनसंयुता || १०५८ ||

अतिरक्तकेशसंयुक्ता कुञ्चित भ्रूसुविभ्रमः |
दण्डहस्ताश्च भीमाश्च आयासत्प्रियास्तदा || १०५९ |

प्. ७६)

बृहद्भुजा महाकायः महाबल पराक्रमः |
राक्षसा रूपमाख्याता पवित्रामाकृतिं शृणु || १०६० ||

वृद्धरूपं त्रिपादं च वलीपलित संयुता |
द्विहस्तं च द्विनेत्रं च दीपमात्रसमायुतं || १०६१ ||

शुक्लयज्ञोत्तरीयं च शुक्लवस्त्र परिस्ततथा |
बंधकेशयुगच्छत्र दण्डं सव्येतरोद्धृतं || १०६२ ||

सपवित्रकरं शांतं तत्तद्ध्यानपरायणम् |
पितॄणां रूपमाख्यातं सर्वलक्षणसंयुतं || १०६३ ||

श्वेतवक्त्रोपरिस्थितं श्वेतवक्त्रमेकवक्त्र-
मंसासक्त नालकुमुदपाणि युगलजोस्मा- || १०६४ ||

मणदलमन्य स्थितं बितमाल्यांबल भूषण-
द्विनेत्रं सर्वलक्षणमिति || १०६५ ||

द्विभुजं च द्विनेत्रं च सुकेशमकुटं तु वा |
सरत्नमकुटोवापि किरीटमकुटं तु वा || १०६६ ||

प्रभामण्डलसंयुक्तो विलसत्कुमुदो वहन् |
कुंदपुष्पप्रभं चैव पीतदृक् शांतलोचना || १०६७ ||

आसीनो वास्तिको वापि शक्तीनां सहवामके |
चंद्ररूपमिति ख्यातं ऋषीणां लक्षणं शृणु || १०६८ ||

अगस्त्यश्च पुलस्त्यश्च विश्वामित्रपराशराः |
वाल्मीको जमदग्निश्च सनत्कुमारं तथैव च || १०६९ ||

ऋषयस्त्वेते समाख्याता तेषां रूपमथ शृणु |
द्विजस्सुकेशमकुटोपेत द्विभुजा च द्विनेत्रका || १०७० ||

रक्तवर्ण समायुक्तं शुक्ल यज्ञोपवीतिनं |
लंबवस्त्र धरास्सर्वे ऊर्ध्वे वत्सल संयुतं || १०७१ ||

केचिद्वल्कलसंविना कुक्षोवस्त्रसुबंधकाः |
केचिज्जटान्वितास्तत्र केशसर्वानशापरे || १०७२ ||

त्रिपुण्ड्रसहितास्सर्वे भस्मोद्धूलित विग्रहं |
दीर्घश्मश्रुयुतास्सर्वे सितदीर्घानखास्तु वा || १०७३ ||

केचित्पुस्तकसंयुक्ता शांतरूपस्मितानना |
भिक्षूणामाकृतिं ख्याता अश्विन्याराकृतिः शृणु || १०७४ ||

प्. ७७)

फुल्लरक्तोत्पलाक्षौ च चूडामकुडधारिणौ |
सितं च कौपीनवस्त्रौ रक्तवर्णधरौशुभौ || १०७५ ||

अतियौवन संपन्नौ सव्यासव्योपसव्यकौ |
नासत्यदास्यानामाग्नौ प्रोक्तौ देवतादि दिक्पतौ || १०७६ ||

अश्विन्योरा कृतिः ख्याता ध्याने रोगं विनश्यति |
कालांजननिभाकारा विद्युत्सदृशदंष्ट्रकं || १०७७ ||

द्विभुजो रक्तकेशञ्च कुञ्चितभ्रूसुविभ्रमं |
कुञ्जासदृश नेत्रं च रक्तवस्त्र परिच्छदा || १०७८ ||

रक्तयज्ञोपवीतं च किंकिणीमालयान्वितं |
विद्वत्सदृशशूलं च सव्यहस्ते वहन् पुनः || १०७९ ||

नागपाशं वहन् वामे जिह्वोर्ध्वे वक्रसंयुतं |
अभिषस्ता शिरोर्ध्वस्त सर्वेषां च भयंकरं || १०८० ||

यमरूपमिति ख्यातं रक्षोरूपमथ शृणु |
द्विभुजं च द्विनेत्रं च कृष्णवस्त्रविमिश्रकं || १०८१ ||

हेमवस्त्र परीधानं खड्गखेटकसंयुतं |
शुक्लयज्ञोपवीतं च शुक्लवस्त्रोत्तरीयकम् || १०८२ ||

किंचिद्दष्ट्रसमायुक्तं प्रेतकासनसंयुतम् |
निर्-ऋते रूपमाख्यातं वरुणस्याकृतिं शृणु || १०८३ ||

शंखकुंदेन्दुधवलो द्विभुजं च द्विनेत्रकम् |
सर्वाभरणसंपन्न कुण्डलाभ्यां विराजितं || १०८४ ||

सव्येपाशं वहन् वामे दण्डस्य तदर्धके वहन् |
आसीनो वास्तितो वापि मेघवाहन कोसल || १०८५ ||

वरुनस्य रूपमेवं स्यात् वायुरूपं अथ शृणु |
कृष्णवर्णो द्विनेत्रं च कुञ्चित भ्रूसविभ्रमं || १०८६ ||

शुक्लयज्ञोपवीतं च शुक्लमाल्यानुलेपनम् |
सव्येकुशं वहन् वामे प्रलंब कटकं वहन् || १०८७ ||

मिश्रवर्णांबसंयुक्तो मृगारूढं सुयौवनं |
दिव्याभरणसंयुक्तो गमनोन्मुखवक्त्रकं || १०८८ ||

वायुरूपं समाख्यातं कुबेरस्याकृतिं शृणु |
सप्तकाञ्चनवर्णाभो द्विभुं च द्विनेत्रकम् || १०८९ ||

प्. ७८)

शुक्लवस्त्र परीधानं सरत्नमकुटान्वितं |
शंखं सव्येवहन् वामे विलसन्नलिनं वहन् || १०९० ||

सिह्मासन समासीनो नरवाहन कोऽपि वा |
शुक्लयज्ञोपवीतं च वृषारूढं सुशांतकम् || १०९१ ||

कपर्दी भस्मदण्डांगं तरुणेन्दुविभूषणं |
शूलं चाभय हस्तं च मृगटंकं तथैव च || १०९२ ||

दक्षिणे दक्षिणे धार्यं व्याघ्रचर्मांबरान्वितं |
ईशानरूपमाख्यातं द्विभुजं वापि कारयेत् || १०९३ ||

दिक्पालाकृतिरूपं स्यात् सर्वलक्षणमेव च |
वक्ष्येऽहं तु समासेन समाहितमनाः शृणु || १०९४ ||

नानावर्णमुदुद्वर्ण नीलवर्णं तथैव च |
जीमूतञ्चैव नीलं च अग्निवर्णं तथैव च || १०९५ ||

पद्मनाभनिभं चैव पीतवर्णं च नीरकम् |
अञ्जनाभं च रक्तं च वर्णं तेषां प्रकीर्तितम् || १०९६ ||

द्विनेत्रा द्विभुजाशांता रक्तवर्णसमायुतं |
शुक्लयज्ञोपवीतं च सर्वाभरण भूषितम् || १०९७ ||

करण्डमकुटोपेतां मुक्तकेशान्विता शुभा |
कृतांजलि पुटास्सर्वे शिरस्वायुधधारिणीं || १०९८ ||

आयुराधारवेदानां रूपमेव प्रकीर्तितं |
भयवादनो प्रियश्चैव भयनाशकराः स्मृताः || १०९९ ||

खड्गायुधोज्वलश्चैव कपिला महलोचन |
भीमरूपो प्रज्वलितो देहजोपिहिताशन || ११०० ||

पितामहानुजा संज्ञाश्च पृथिवीधरसंयुतं |
इन्द्रसंमानमंत्राश्च चित्तदयापरसंज्ञकं || ११०१ ||

चेतोपशालसंज्ञश्च सारसंतुष्टमेव च |
क्रव्यादां श्रोणितांश्चैव कर्णको यज्ञशत्रुभिः || ११०२ ||

वस्त्रविपुलांसकश्चैव प्रेतापितृगणाः स्मृताः |
विशालाक्षं च वीरं च सद्भष्टरणप्रिया || ११०३ ||

एताष्टादशकञ्चैव द्विभुजाश्च द्विलोचनः |
अतिरौद्रीस्तीक्ष्णदंष्ट्रा ऊर्ध्वकेशा महोदराः || ११०४ ||

प्. ७९)

अतिरक्ताकेशसंयुक्ता कुंचित भ्रूसविभ्रमं |
दण्डहस्ताश्च भीमाश्च आसामासु प्रिया स्मृताः || ११०५ ||

बृहद्भुजा महाकाया महाबल पराक्रमः |
अष्टादशगणानां च रूपमेव प्रकीर्तितं || ११०६ ||

सकलं निष्कलं चैव सादाख्यमिति चोच्यते |
महेशं सकलं विद्यात्रिविधं तेषां भवंति वै || ११०७ ||

शिवमेवं विजानीयात् साधाख्यं पंचधा भवेत् |
प्रथमं शिवसादाख्यं अमूर्तींश्च द्वितीयकं || १९०८ ||

द्वितीयं मूर्तिसादाख्यं चतुर्थं कर्तृमेव च |
पञ्चमं कर्मसादाख्यं पञ्चसादाख्यमेव च || ११०९ ||

महेशं तु महासेन पञ्चविंशति भेदतः |
एतैस्तु तत्वसंयुक्तं एकत्रिंशति निसृतं || १११० ||

शिवस्य लक्षणं वक्ष्ये समासाच्छ्रुणु षण्मुख |
पञ्चसाख्यं महेशं शिवलक्षणम् || ११११ ||

शिवं परात्परं सूक्ष्मं नित्यस्सर्वगताव्ययं |
अनिन्दितमनौपम्यं अप्रमेयमनामयम् || १११२ ||

शुद्धत्वाच्छिवमुद्दिष्टं परादूर्ध्वं परात्परं |
व्योमग्निनां तु सूक्ष्माभि नित्यं कारकशून्यकं || १११३ ||

व्याप्ते सर्वगतं प्रोक्तं अक्षुणां अव्यय भवेत् |
अमलानिन्दितं ज्ञेयं अन्यद्रव्यमनौपमं || १११४ ||

प्रमाणविधिरित्युक्ता अप्रमेयमिति स्मृतम् |
इत्येतैर्लक्षणैर्युक्तं शिवरूपमिहोच्यते || १११५ ||

सृष्ट्यर्थं सर्वतत्वानां लोकस्स्योत्पत्तिकारणं |
योगीनामुपकाराय स्वेच्छयाचिंत्यते शिवं || १११६ ||

तच्छिवे तु पराशक्ति सहस्रांशेन जायते |
तच्छक्तेस्तु सहस्रांशेऽदि शक्तिसमुद्भवं || १११७ ||

तच्छक्तेस्तु सहस्रांशे ज्ञानशक्तिसमुद्भवं |
अस्याः शक्तेस्सहस्रांशे क्रियाशक्ति समुद्भवाः || १११८ ||

एते वै शक्तयः पञ्च निष्कलं चेति कीर्तितं |
शिवसृष्टिरिदं प्रोक्तं शक्तीनां सृष्टिरुच्यते || १११९ ||

योगीनां च यदूनां च मंत्रिणां मंत्रणं तथा |
ध्यानपूजा निमित्ताय सकलं निष्कलं भवेत् || ११२० ||

प्. ८०)

तद्रूपं हि समासेन सादाख्यमिति कीर्तितम् |
साधाख्यं पञ्चधाप्रोक्तं तेषां लक्षणमुच्यते || ११२१ ||

पराशक्त्या शक्त्यासु सादाख्यस्तु समुद्भवं |
सदाशिवस्तथैवश्च रुद्रोविष्णुश्च दैवता || ११२२ ||

ब्रह्माणं चैव पञ्चैते तत्वभेदाः प्रकीर्तिताः |
शिवस्सदा शिवश्चैव मूर्तीनां शिवमुच्यते || ११२३ ||

मूर्तिं च ब्रह्ममित्युक्तं कर्त्रितश्चेश्वरं स्मृतं |
कर्ममीशानमित्युक्तं इत्येकं हि द्विधा स्मृताः || ११२४ ||

परात्परः परं चैव सूक्ष्मं द्विसूक्ष्ममेव च |
स्थूलं चैव क्रमेणैव शिवादि परिलक्ष्यते || ११२५ ||

एतेषु पञ्चतत्वेषु विशेषमधुनोच्यते |
तत्वमूर्तिप्रभावं च त्रिभेदं विद्यते क्रमात् || ११२६ ||

शिवस्य स्थूलसूक्ष्मम् ||

शिवादि तत्वमित्युक्तं मूर्तिं सदाशिवादयः |
तयोर्योगेन यद्रूपं तद्रूपमंगमुच्यते || ११२७ ||

भावं सदाख्यमित्युक्तं इत्येव परिलक्ष्यते |
सन्ततं शिवभावत्वात्सादाख्यमिति कीर्तितं || ११२८ ||

* * * * * * * * * * * * * * * * |?
निष्कलं तत्वमित्युक्तं सकलं मूर्तिरुच्यते || ११२९ ||

सकलं निष्कलोपेतं प्रतापमिति कीर्तितम् |
-देहि देहम्-
निष्कलं देहिरित्युक्तं सकलं देहमुच्यते || ११३० ||

देहि देहस्य संबन्धं भावरूपमिति स्मृतं |
सर्वेषां ध्यानपूजार्थं सकलं निष्कलं भवेत् || ११३१ ||

एवं ज्ञात्वा विशेषं हि सर्वकर्म समाचरेत् |
पञ्चसादाख्य तत्वानां उद्भवं हि पृथक् पृथक् || ११३२ ||

शिव सादाख्यमुद्भवि -
शान्त्यतीत पराशक्ति तस्य परियाय वाचका || ११३३ ||

पराशक्तिर्दशांशेन शिवसादाख्यमुद्भवम् |
परागम्योद्भवा च शुध्यत्वाच्छिवमुच्यते || ११३४ ||

प्. ८१)

यद्रूपं सूक्ष्मरूपं च ज्योतिरूपमिति स्मृतम् |
बिन्दुरूपमिवाकाशं प्रत्यक्षं सर्वतोमुखं || ११३५ ||

शिवतत्वमिदं प्रोक्तं तत्वानामखिलालयं |
आदिशक्तिश्च शांतिश्च तस्य पर्याय वाचकाः || ११३६ ||

आदिशक्तिर्दशांशेन आदिमूर्तिसमुद्भवा |
आदिशक्तिश्च मूर्तित्वात् दमूलं चेति कीर्तितं || ११३७ ||

अमूर्तित्वात्कलाहीनं तद्रूपंलिंगवद्भवेत् |
सूर्यकोटि प्रतीकाशं ज्योतिसंपाकृतिः स्मृतिः || ११३८ ||

तस्यामंतर्गतो मूर्तिः अमूर्तादीनिचोच्यते |
एते वै दिव्यलिंगं तु मूलस्तंभमिहोच्यते || ११३९ ||

लिंगे सर्वे समुत्पन्नं लयं तत्रैव चोच्यते |
इच्छाशक्तिश्च विद्या च तस्य पर्यायवाचकाः || ११४० ||

शक्तिरस्तु दशांशेन ज्योतिमूर्तिरिहोच्यते |
इच्छामूर्तिगुणत्वाच्च तस्य मूर्तिमुदाहृदं || ११४१ ||

मूर्तितत्वात्कलायुक्तं रूपञ्चेति प्रकीर्तितं |
ज्वालाग्नि सदृशप्रख्यं * * * * * * * * || ११४२ ||

इच्छामूर्तिगुणत्वाच्च तस्य मूर्तिरुदाहृतं |
मूर्तितत्वात्कलायुक्तं रूपं चेति प्रकीर्तितं || ११४३ ||

ज्वालाग्नि सदृशप्रख्यं दिव्यलिंगाकृतिर्भवेत् |
तस्योर्ध्वांशैक भावे तु एकवक्त्रेण संयुतम् || ११४४ ||

इच्छामूर्ति-

त्रिणेत्रं चारुवदनं सर्वावयवसुंदरम् |
साचामिकाननोपेतं लिंगमूर्तिरुदाहतं || ११४५ ||

मूर्तिसादाख्यमेवोक्तं कर्तृसादाख्यमुच्यते |
ज्ञानं हि शुद्धरूपत्वात् स्फटिकाभं तदुच्यते || ११४६ ||

दिव्यलिंगमहादैर्घं महास्त्रलतयान्वितं |
तस्य मध्ये स्थितो मूर्तिं ईश्वरः सर्वकारणं || ११४७ ||

चतुर्मुखाश्चतुर्वक्त्र नेत्रद्वादशभिर्युतम् |
चतुरास्य चतुर्नासि वसुश्रोत्रसमन्वितं || ११४८ ||

अष्टहस्तद्विपादञ्च सर्वलक्षणसंयुतम् |
शूलं परशुखड्गं च अभयं दक्षिणे करे || ११४९ ||

प्. ८२)

पाशं नागं च घण्डां च वरदं वामहस्तके |
सर्वालंकार संयुक्तं सर्वाभरणभूषितं || ११५० ||

एवं तमीश्वरं वेतं लिंगकर्तारमुच्यते |
कर्तृसादाख्यमेवोक्तं कर्मसादाख्यमुच्यते || ११५१ ||

निवृत्तिश्च क्रियाशक्ति तस्य पर्याय वाचकाः |
क्रियाशक्तिर्दशांसेन कर्म सादाख्यद्भवम् || ११५२ ||

क्रिया कर्ममिति ज्ञेयं तस्मात्कर्मेति नामतः |
लिंगपीठे प्रकारेण कर्मसादाख्यमुद्भवं || ११५३ ||

नादंलिंगमिति ज्ञेयं बिन्दुपीठमिति स्मृतं |
नादं बिन्दुयुतं रूपं कर्मसादाख्यमुच्यते || ११५४ ||

चत्वारि कर्तृरूपादि केवलं नादमुच्यते |
लिंगशंबुरिति ज्ञेयं पीठशक्तिरुदाहृतं || ११५५ ||

योनिलिंग प्रकारेण जगत्सृष्ट्यन्तकारणं |
तदा संयोग भावत्वात् कर्मभावमुदाहृतम् || ११५६ ||

बिन्दुमध्ये गतोनादं नादमध्ये तु मूर्तिनः |
मूर्तिमध्ये गतं तत्वं तत्वमध्ये गतं शिवम् || ११५७ ||

एतच्छिवमयं लिंगं सर्वतत्वालयं स्मृतं |
लिंगेन जायते तत्र जगत्स्थावरजंगमम् || ११५८ ||

तस्माल्लिंगविशेषेण कर्मरूपमुदाहृतं |
कर्मोदयेन सृष्टिस्स्यात्कर्मान्ते संहृतिर्भवेत् || ११५९ ||

एतत्कर्मेश रूपं तु सृष्टिस्थितिलयावहम् |
पञ्चसादाख्य योनेन कर्मसादाख्यमुच्यते || ११६० ||

शिवसादाख्य विशेषेण शिवरूपसमाश्रितं |
अमूर्तं हि महासेन शिवसादाख्यमाश्रितः || ११६१ ||

मूर्तरूपाविशेषेण न मूर्तादीन् समाश्रितं |
तस्मात्कर्मेशरूपं तु पञ्चमूर्त्याश्रयं विदुः || ११६२ ||

सर्वतत्वात्मकं ज्ञेयं सर्वाधारमिति स्मृतं |
एतद्वै मूर्तिपिण्डित्वा पिण्डिकार्यमिति स्मृतं || ११६३ ||

पिण्डिस्थं पिण्डमध्यस्थं पिण्डेन तु पुटीकृतं |
पिण्डेन पिण्डितं पिण्डं पिण्डरूपमुदाहृतम् || ११६४ ||

एतन् शिवमयं पिण्डं सर्वतत्वमयं विदुः |
पञ्चमूर्तिमयं देवं पञ्चतत्वात्मकं भवेत् || ११६५ ||

प्. ८३)

मूर्तानां देहभेदैस्तु गुणैः पञ्चाननैर्युतम् |
तद्भेद कृत्तु महेशादि सर्वतत्वादिसंभवा || ११६६ ||

तस्य वस्त्रैस्तु संभूता सिद्धादीनि तंत्रकैः |
देवस्योत्त कलोपेतो तं धातुपिण्डमिति स्मृतं || ११६७ ||

षट्कलानि च पात्रं च षडंगैस्तु प्रकल्पयेत् |
सर्वांगानि च संपूर्णं सर्वावयवसुन्दरम् || ११६८ ||

एवं तु स्मृति मात्रेण मूर्तिंसकलरूपधृत् |
निष्कलं तदपाये तु तस्मात्सकलानिष्कलं || ११६९ ||

सौवीर्यं नास्थितं देहं मांसाद्रुधिरमुच्यते |
चंद्रचापमिवाकाशे दर्पणं प्रति बिंबवत् || ११७० ||

इत्येवं मनसा कल्प्य निष्कलं सकलोद्भवं |
ध्यानलक्षणमेवोक्तं अंगभावमथोच्यते || ११७१ ||

मूर्तानां गुणरूपं तु सांगं चेति प्रकीर्तितम् |
अश्मानोनमवोहस्य कूलमेकं द्विधाकृतिः || ११७२ ||

चलं च शक्तिमेवोक्तं ततः संबन्धमेव च |
निष्कलश्शैलजा कर्तृ सकलं भाव्यरूपकं || ११७३ ||

भाव्यरूपं तु संबंधं निष्कलं शैलजं न्यसेत् |
कलातत्वानि वर्णानि मंत्राणि भुवनानि हि || ११७४ ||

पदानि षडध्वानि क्रमेणैव विशेषतः |
निवृत्तिं च प्रतिष्ठा च विद्या शांतिस्तथैव च || ११७५ ||

शांत्यादि पराशक्ति पञ्चैते पञ्चपक्षके |
.
सडध्वा -

मन्त्राध्वा च पदाध्वा च वर्णार्ध्वा रूपनामकं || ११७६ ||

तत्वाध्वा च कलाध्वा च विंशत्येवं पदं शिवं |
तस्य क्रमेण निवृत्तिश्च प्रतिष्टाजलमेव च || ११७७ ||

अग्निरूपे च विद्या च शान्त्यायाचमनुद्गते |
आकाशे शान्त्यातीताश्च भूतव्याप्ते सुपञ्च च || ११७८ ||

भुवनानाद्विशंचापि चतुविंशतिमेव वा |
तत्वाद्वा संख्य षड्त्रिंशत्कलाध्वा षोडशा कला || ११७९ ||

मंत्राध्वा च सहस्रांशो पदाध्वा एकशीतिका |
वर्णाध्वा एकपञ्चाश षडध्वासंख्यमेव वा || ११८० ||

प्. ८४)

आचार्य संकरं | आचार्यलक्षणम् - आचार्यदोषं |
आचार्यलक्षणं वक्ष्ये शृणुष्वेकाग्रमानसः || ११८१ ||

शिवद्विजकुलोद्भूतं दृढचित्त विलक्षणः |
शिवसिद्धांत शास्त्रज्ञः सर्वशास्त्रविशारदः || ११८२ ||

अरोगी च प्रमादी च कुलं प्रायदर्शनः |
नृणां पत्नि संयुक्ति शिवभक्ति समन्वितम् || ११८३ ||

समयाचारवर्तेन तत्वज्ञेन जितेन्द्रियः |
सर्वलक्षणसंपन्न शैवाचार्यस्स उच्यते || ११८४ ||

अत्र किंचिद्विशोषोऽस्ति तद्विशेषं शृणुष्वजः |
पत्निहीनेन प्राप्तेण अर्चिरादि यथा तलम् || ११८५ ||

कृतञ्चेत्तेन कर्माणि राजा राष्ट्र. विनश्यति |
तद्ग्रामवासिनां मर्त्या क्षुत्पिपासादि पीडिताः || ११८६ ||

तेन कृत्वा * * * * * यश्चित्तं तु कारयेत् |
तत्कर्मन्तु पुनः कृत्वा प्रायश्चित्तपुरस्सरं || ११८७ ||

विघ्नावामन दहरो च बन्ध चिरं खञ्चोबला- |
* * * च * * मुकजलोद्व बुद्धिखनखो- || ११८८ ||

खाणां खलौ वर्ज्यकः | जातोद्भू अभिदूष्यतः |
कुसुमदृक् मिथ्यावराकी बकबेकाप्येषु शिवा- || ११८९ ||

र्चनं न कुर्यात् | दोषं तु संजायते | यावत्तेनोक्त- |
तन्त्रेण दीक्षां कृत्वा तु वः शिवः - || ११९० ||

तत्तत्तंत्रोक्तमार्गेण कर्षणादि क्रियां चरेत् |
कामिकाद्येक भागं तु न दोषाय तु संकरः || ११९१ ||

आद्यंतमाचरेद्विद्वान् एकतंत्रेण सर्वथा |
अनुक्तं चेत्तथान्येन संग्रहं सर्वमाचरेत् || ११९२ ||

उत्तमर्कञ्चेदन्यतंत्रेण संकरं तत्र संकरं |
तेन दोषेण यद्वस्तु राष्ट्रनाशं भविष्यति || ११९३ ||

लक्षणं चेत्तस्य तंत्रेण कारयेत्सर्वकर्मसु |
यदिमो न कुवन्दिस्थ नानाबंधनक्षयम् || ११९४ ||

कर्षणादि प्रतिष्ठां तं एक तंत्रेण कारयेत् |
यस्मिन् तंत्रे प्रकर्तव्यं अन्य तंत्रेण कारयेत् || ११९५ ||

कारयेदन्य तंत्रेण नोक्तं तस्मिन्विशेषतः |
कर्मणादि प्रतिष्टां तं एकतंत्रेण कारयेत् || ११९६ ||

प्. ८५)

मुक्तिदं मुक्तिदं चैव सर्वसिद्धिमवाप्नुयात् |
पूर्वमेकेन कृत्वा तु पश्चादन्येन वै कृतः || ११९७ ||

एतत्तु संकरं तेन राजा राष्ट्रं विनश्यति |
तच्छिष्येणा वशिष्टं तत् कर्तव्यं हि षडानन || ११९८ ||

अन्यथा यदि ना कुर्यादस्मादाचार्य संकरम् |
संकरेति सति राष्ट्रं नाशनं च न संशयः || ११९९ ||

उत्तमं कर्मशास्त्रं स्यान्मध्यमं कर्मवित्तमः |
अधमं शास्त्रं विज्ञेयं त्रिविधं शिल्पलक्षणं || १२०० ||

यथा यज्ञो न हस्तेन गर्भन्यासं तथैव च |
तथापि देवता गर्भं आचार्य हस्तमेव च || १२०१ ||

निरीक्षण ध्यानसंस्पर्शान्मर्त्यस्य कर्म विहंगमा |
पोषयन्ति स्वगात्पुत्रात्तत्तत्पिण्डित वृत्ततः || १२०२ ||

दृष्ट्वा मृगपतिच्छायां यथा भीतो वने गजः |
अमंत्रमर्चनं दृष्ट्वा तद्देहं भयमाप्नुयात् || १२०३ ||

अमंत्रेण व्रता पूजा पैशाच सुरवर्धनम् |
तद्ग्रामं यजमानं च राजा राष्ट्रं विनश्यति || १२०४ ||

प्रथमं कृतवान् विधिं यथावत्कृतवने तु करोति |
निषित्तान्तं अथवा विधिरन्यथा भवेत् चेच्छुभं || १२०५ ||

स्वामिनमन्यथा करोति ||
तन्त्रसादाख्यदेवन् - || १२०६ ||

कामिकं पादयुग्मं स्यात् योगजं गुल्फमेव च |
चिन्त्यं पादांगुलं प्रोक्तं कारणं जंघका भवेत् || १२०७ ||

अजितं जानुदेशं स्यात् दीप्तं ऊरुप्रदेशके |
सूक्ष्मं तु गुह्यदेशं स्यात् सहस्रं * * * * * || १२०८ ||

वीरं कर्णदेशे तु रौरवं मुखमेव च |
मकुटं माकुटं तत्र अंगप्रत्यंगमेव च || १२०९ ||

बाहु तु विमलं प्रोक्तं चंद्र जानमुरस्तलं |
बिंबं च * * * * प्रांगीतं जिह्वा व्यञ्जनकं || १२१० ||

ललितं स्यात् कपोलं हि सिद्धं चैव ललाटके |
सन्तान न कुलं विद्यात् शिवोक्तं उपवीतकम् || १२११ ||

पारमेश्वरं तु हारं स्यात् किरणं रत्नभूषणं |
वातुलं वस्त्रमित्याहुः शिवमर्मानुलेपनम् || १२१२ ||

प्. ८६)

बलिपुष्पेव माल्यं च सिद्धांते न निवेदनम् |
तन्त्रार्कशरीरेण मन्त्रमूर्तिमयेन च || १२१३ ||

विपुलार्थन्तु नोदित्वा तत्वमंत्रार्थदर्शनात् |
तन्त्रांतेन समाख्यातं तन्त्र संज्ञाश्च संहिता || १२१४ ||

चतुर्थे दशरात्रं तु षण्णाशा पुंसि पञ्चमे |
षष्टे चतुर्हात् शुद्धि सप्तमे तु दिनत्रयम् || १२१५ ||

नवाज्ञानंतवैश्वर्यं नववित्तं च यौवनं |
तत्रैव सूपरं शैवं सौम्यन्यादि रौद्रकं || १२१६ ||

सौभ्यं चत्वारि भेदेन प्रोक्तं दक्षिणवामकं |
पण्डितानपि बाधन्ते किं पुनस्तानपण्डितान् || १२१७ ||

बुभञ्च न वापानान् शास्ता वैवस्वतो यमः |
दैवमेव परं मन्ये पौरुषं तु निरर्थकम् || १२१८ ||

देवताद्गम्यते सर्वं दैवं हि परमागतिः |
यथा सर्पमुखाद्ग्रस्तं मण्डूकमिति स्वयं || १२१९ ||

तथा संसारसंदष्टं नरमांक्षिति सद्गुरुः |
कीशा शरीरमित्युक्तं मन्त्रजीव इति स्मृतं || १२२० ||

आत्ममंत्र प्रसिद्धांतं योगं शिवसान्निध्यकारणं |
गर्भिणीं प्रसवेदन्तु परिभागमिदं स्मृतं || १२२१ ||

परिभागमिदं षष्ट्योमासपक्षादिभिर्विना |
सर्वमासेषु इत्येव कर्तव्यं आचार्यश्च यते दिने || १२२२ ||

मनसा कर्मणावाचा गुरुक्रोधन्नकारयेत् |
तस्य क्रोधेन गम्यन्ते आयुश्री ज्ञान सत्क्रिया || १२२३ ||

चतुः श्रोत्रियार्थगतिं कुर्वन् अज्ञानं साफलं वयेत् |
गुर्वाज्ञा पालको यस्मात् ज्ञानसंपत्तिमश्नुते || १२२४ ||

वामदक्षिण सिद्धांतं भेदेन द्विविधं मतं |
वामं परशवाहस्स्यात् दक्षिणं भैरवार्हकं || १२२५ ||

सिद्धांतं यामलं सर्वं आदि शैवोक्तमार्गकं |
शैवं पाशुपदं सोमं लाकुलं तु चतुर्विधम् || १२२६ ||

मंत्र सिद्धांतकं श्रेष्टं मष्ठाविंशति संहिता |
यस्मिन् तंत्रे समारंभं कर्षणाद्यर्चनान्तकं || १२२७ ||

प्. ८७)

तस्मिन् तंत्रे प्रकर्तव्यं अन्यतंत्रेण कारयेत् |
सौम्यमार्हतं चैव शैवं पाशुपतं तथा || १२२८ ||

कापालं पाञ्चरात्रं च षडेते समाया स्मृताः |
* * * * * * * * * * * * * * * * || १२२९ ||?

सौम्यार्हतमिदा * * भाकर वेदान्त नैया-
यिक वैशेषशैवास्सर्वे प्रकुर्वीतीति गृहस्था- || १२३० ||

द्विजोत्तमी | यामला मातृतंत्रे च कापाले पञ्च- |
रात्रिके | बौद्धे चार्हते चैव * * * * पि च || १२३१ ||

अन्येष्वविषु मार्गेण तत्तच्छास्त्रैः स्वशास्त्रकः |
शैवा कुर्वन्ति दीक्षाश्च तल्लिंग स्थापनादिकं || १२३२ ||

मुख्यत्वादह शैवस्य मुखमास्य मनोऽपि च |
अधिकारोस्ति सर्वस्य नान्येषां शिवदर्शने || १२३३ ||

तस्मात्परार्थमात्रार्थं स्थापनं यजनं तथा |
शिवविप्रेण कर्तव्यं अन्येषां स्वार्थमेव हि || १२३४ ||

परार्थमपि कुर्याद्वे लोपं तन्त्रपतेस्तथा |
तद्राष्ट्रस्य विनाशस्तु अचिरेण न संशयः || १२३५ ||

वस्तुपराङ्मुख वस्तुनिकृत्यं वस्तुमुखं भव-
रीशनिरीक्षणात् | यत्कृतमण्डप गोपुर- || १२३६ ||

पीठं वस्तुमुखानि मुखानि न भवन्ति |
अथ तत्वानि षड्त्रिंशन् पृथिव्यप्- || १२३७ ||

तेजो मरुद्वियत् | गंधोरूपरसस्पर्श शब्दो-
पस्थौ च पायु च | पादौ पाणि च वाङ्नासा जिह्वा- || १२३८ ||

चक्षुस्त्वचः शृती | मनोऽहंकारबुद्धिश्च प्रकृति-
वज्ञयस्त्वया | रागोनियति विद्यां च कलाकालं- || १२३९ ||

च मोहिनी | विद्याश्चेश्वर सादाख्यं शक्तिश्शिव-
इति स्मृतं | तत्व तत्वेश्वरं न्यासं मूर्तिमूर्तीश्वरा- || १२४० ||

न्वितं | तत्वत्रयाधिपः | आत्मविद्या शिवा-
ख्यं तु तत्वत्रयमिति स्मृतं | क्ष्मावह्नियजमानार्क- || १२४१ ||

जलवायु निशाकर | शर्वः पशुपतिश्चोग्रो 
रुद्राख्यो भव एव च | ईशानं च महादेवो- || १२४२ ||

प्. ८८)

भीमलश्च वृषमूर्तयः | पञ्चमूर्ति आत्मा |
पञ्चमूर्त्यात्मको न्यासो कष्टा वारि दहनानिलाः || १२४३ ||

खञ्चेति मूर्तये लिंगे ब्रह्माद्याः पञ्चमूर्तयः |
इन्द्राश्याग्नि यमश्चैव निर्-ऋतिर्वरुणस्तथा || १२४४ ||

वायु सोमस्तथेशान ब्रह्म विष्णुश्च लोकयाः |

दशायुध-

अनंतेशस्तथा सूक्ष्म शिवोक्तं चेकनेत्रकम् || १२४५ ||

एकरुद्रस्त्रिनेत्रश्च शिखं च शिखण्डिनं |
अष्टविद्येश्वराश्चेते त्रिणेत्राश्च चतुर्भुजाः || १२४६ ||

दर्पणं पूर्णकुंभं च षष्टभं युग्मचामरम् |
श्रीवत्सं स्वस्तिकं शंखं दीपो देवाष्टमंगलं || १२४७ ||

कुंभकर्णो निकुंभश्च सिह्मस्यो गजवक्रकं |
ज्वालाघं जालजंघं च लोहजं तृविधा भवेत् || १२४८ ||

मृगास्युष्टमिदं प्रोक्तं पीठे उपरि पूजयेत् |
धरो धृ सोमनीलं च प्रमुखं च प्रभावकम् || १२४९ ||

कलौ भीमं तथा नष्टौ वसूनां परिकीर्तितं |
पैशाचं राक्षसं यक्षं गन्धर्वं ऐन्द्रमेव च || १२५० ||

सौम्यं प्रजेश्वरं ब्रह्मं अष्टमं परिकीर्तितं |
वामा ज्येष्ठा रौद्री च काली कलविकरणीं तथा || १२५१ ||

बलविकरणी बलप्रमथिनी सर्वभूतमनोन्मनी |
चण्डरुद्रो महामोडी विबुधो विहलोत्तमः || १२५२ ||

विश्वरूपो विशालाक्षी भूधरो मेघवाहनः |
एतान् विमानपालाश्च पूर्वादीनि क्रमान्न्यसेत् || १२५३ ||

अच्युतानंद मूर्तिस्तु चक्रपाणिर्जनार्दनः |
पुरुषं प्रक्षुतं चैव गोविन्दो मत्तनायकं || १२५४ ||

प्रजापतिश्च धातारं विधातारं च पितामहं |
अजं वै सृष्टि मूर्तिश्च हिरण्यगर्भश्चतुर्मुखं || १२५५ ||

अष्ट स्कन्द

स्कन्दस्यैव कुमारश्चेत् सुब्रह्मण्यं तथैव च |
कार्तिकेयश्च सेनं च षण्मुखो शिखिवाहनः || १२५६ ||

प्. ८९)

सेनापतिं च इत्येते पूर्वादीनि क्रमान्न्यसेत् |
माणिक्कं पुष्परागं तु स्फटिकाभं तु * * * || १२५७ ||

प्रवालकं चै वैडूर्यं इन्द्रनीलं तु सप्तधा |
रत्नं चैव माख्यातं लब्धमानेन कारयेत् || १२५८ ||

अष्टमृतु |

कुलिका वटको शृंगगजदंतमृगं तथा |
नन्दद्यब्धि हृदयवल्लिके प्रणजामपि मृतुका || १२५९ ||

उर्वशी मेनका चैव लक्ष्मी चैव तिलोत्तमः |
सुमुखी सुमना चैव कुमुखी कामवर्धनी || १२६० ||

एताश्चाप्सरसा प्रोक्ता अष्टमंगलधारिका |
परस्सिद्धं पद्मक्तिकं चैव मंत्रज्ञो मंत्रवित्तमः || १२६१ ||

प्राङ्ज्ञश्वरंबरां चैव * * वत्सिद्धपूजिता |
सिद्धास्वेताः समाख्याता तेषां वर्णानि का शृणु || १२६२ ||

अनंतो वासुकिश्चैव तक्षकः कार्कोटकं तथा |
शंखपालश्च गुलिकः पद्मको वासुकी तथा || १२६३ ||

नागास्वष्ट इति ख्याता द्विभुजाश्च द्विलोचना |
उत्तमं पूर्वदिग्भागे चतुर्वक्त्रं चाग्निगोचरे || १२६४ ||

कुण्डोदरं दक्षिणे चैव नैर्-ऋत्यासु प्रबोधकैः |
वारुण्या सिह्ममुखी चैव वायव्यां तु अधोमुखं || १२६५ ||

सोमे च एकपादः स्यादैशान्यामष्टपादकम् |
इत्येते चाष्टभूतानां परिवाराग्रे बलिं क्षिपेत् || १२६६ ||

अर्कपङ्कज बिल्वं च नंद्यावर्तं च पाटली |
करवीरं चंपकश्चैव नीलोत्पलमथाष्टकम् || १२६७ ||

अष्टपूजा-

द्वारोर्ध्वे दक्षिणे पार्श्वे विघ्नेशं संप्रपूजयेत् |
द्वारोर्ध्वे वामपार्श्वे सरस्वतीं संप्रपूजयेत् || १२६८ ||

द्वारोर्ध्वे मध्यमे चैव श्रीदेवीं संप्रपूजयेत् |
द्वारस्य दक्षिणे पार्श्वे गंगा नंदीश्वरं यजेत् || १२६९ ||

द्वारस्य वामपार्श्वे तु महाकालीं यमुनां बुधः |
भुवंगं च पतङ्गं च ऊर्ध्वान्तं संप्रपूजयेत् || १२७० ||

प्. ९०)

विमलं च सुबाहुं च गुहो नित्योपदाननम् |
गंगां चैव महानंदी महाकालं यमुनां तथा || १२७१ ||

स्तानकं इति विख्यातं विघ्नेशं चैव पद्मजा |
वागीशं च विशेषेण आसनं त्विति पठ्यते || १२७२ ||

भुवंगं च पतंगं च शयनं विधि पद्मजः |
द्वारेषु देवतास्सर्वे परस्परनिरीक्षणम् || १२७३ ||

देव देवं नमस्कृत्वा द्वारदेवान् प्रपूजयेत् |
पतंगस्योर्ध्वे गणेशं तु तस्य वामे सरस्वती || १२७४ ||

दक्षिणे च भुवंगस्य गंगा नंदी च मेव च |
यमुनां च महाकालं तस्य वामे तु पूजयेत् || १२७५ ||

विमलं च सुबाहुं च पूजयेद्वै कवाटयोः |
ऋषभं पूजयेदग्रे गंधपुष्पादिभिर्बुधः || १२७६ ||

द्वारमंतर्मुखं वापि द्वारपालबहिर्मुखम् |

कारणे |

द्वारार्चनायां स्नानकाले तदंते धूपदीप- || १२७७ ||

नैवेद्यप्रदाने | तदंते श्रीबल्यादौ तत् |
समाप्तौ नटाद्ये तदन्ते तत्ताडयेद्वारघंटां- || १२७८ ||

यस्मिन् काले धूपदीपान् तदादीन् | तस्मिन् 
काले घोषयेद्धूपघण्टाम् | घोषणाद्रा- || १२७९ ||

क्षसाद्यागश्चा गच्छन्ति तद्द्रव्य तद्देवता |
इन्दुनिभपञ्चमुख हस्तदशयुक्तं शूलकर- || १२८० ||

टंकमसि वज्रमभयं स्यात् | पाशवरदांकुश-
मणिदहनवामे रक्तकमलासन सदाशिव- || १२८१ ||

स्वरूपं | देविशिरदक्षिणमथोत्तरसुपादं 
गोमुखांत घृतवारि भुजयुक्तम् | योनिगत- || १२८२ ||

मध्य संस्थित सुलिंगस्थापित सदाशिवमनो-
न्मनि स्वरूपम् | एकमुख वेदकर विद्रुम- || १२८३ ||

स्वरूपं | कृष्णमृग टंकवरदाभय चतुष्कम् |
लोचन तृतीयसित वस्त्र परिधानं चंद्रयुत- || १२८४ ||

प्. ९१)

मौलि गतगौरि सहस्रसूनुं | कुंदनिभ-
वेदकरवह्नि नयनं स्यात् पंकजपताग- || १२८५ ||

वरदोत्पल चतुष्कम् | लोचन तृतीयसित-
वज्रपरिधानं चंद्रयुत मौलिगत गौरि- || १२८६ ||

सहस्रसूनुम् | अंगभिम भूषण विचित्र-
नयनं स्यात् तुंगमकुटोज्वल मनोन्मानि- || १२८७ ||

स्वरूपं | सदाशिव ध्यानम् |
आदौ पञ्चमुखं प्रकल्प्यविधिना तद्वारव- || १२८८ ||

क्त्रादिकं | सद्यं वाममघोर तत् पुरादिषु- |
शान्यसेदि क्रमात् | मूर्धानं वदनं तदैव हृदयं- || १२८९ ||

गुह्यं च पादद्वयं | ईशानं पुरुषं च घोरमथवा- |
वामञ्च सद्यं न्यसेत् | तस्य वर्णम् | 
गोक्षुरधवलाकारं सद्यो जातस्य वर्णकम् || १२९० ||

जपाकुसुमसंकाशं वामदेवस्य वै गुह |
अघोरं मंजनप्रख्यं पुरुषं कुंकुमप्रभं || १२९१ ||

शुद्धस्फटिकमीशानं पञ्चवक्त्रं षडाननं |
पञ्चवक्त्र * * * * * * * * * * * * || १२९२ ||

पायसं पूर्वदिग्भागे कृसरान्नं दक्षिणे तथा |
मुद्गान्वं पश्चिमे भागे गुलान्नं उत्तरे न्यसेत् || १२९३ ||

शुद्धान्नं ऊर्ध्ववक्त्रं च पञ्चवक्त्रे प्रदापयेत् |
* * * * * * * * * * * * * * * * || १२९४ ||?

कपित्थस्य फलं सारं यावत्कुंजरभाक्षितं |
तथा सर्वनिवेद्यानि भुंजीयात्परमेश्वरम् || १२९५ ||

पेयं शोष्यं च लेह्यं च चोष्यं च भक्ष्यं करतले न्यसेत् |
अन्नाद्यपूपतोयादि दर्शनाद्गृह्यते मया || १२९६ ||

रसादि भक्त जिह्वाया अनामि कमलोद्भवा |
स्वमूर्धान्तु उभयौ तु पार्श्वे त्रयस्त्रिंशन्मूर्तिः || १२९७ ||

प्रतिमा हृदिस्हित शक्त्याकृति शैलजलोह-
मेव स्तन्नावसन्ति सततं स जीवः | शूलस्य- || १२९८ ||

मध्ये वृषणशृंगमध्ये पद्मस्य मध्ये शिख-
रस्य कुक्षौ | सृष्टिलिंगस्य लिंगार्थं व्याख्या- || १२९९ ||

संख्येयमूर्तिनः |

प्. ९२)

शश्वद्धिशेखरं श्याम निग्रहं कालनिग्रहम् |
गौरीश्वरं च वै वाह्यं उमायानुग्रहं परम् || १३०० ||

उमया सहितं गौरी संवादं च सुखावहम् |
गुहोमा सहितं सार्धं नन्द्यारूढं पुरांतकम् || १३०१ ||

किरातार्जुनकं कालं उमार्ध हरिरर्धकम् |
नृत्तमूर्त्तित्रयं पश्चाद्दहनं जाह्नवीधरम् || १३०२ ||

चण्डेशानुग्रहं पश्चात् मुखलिंगमतः परम् |
विघ्नं कन्दस्य चण्डेशं क्षेत्रेशं कमलोद्भवं || १३०३ ||

चक्रपाणिश्च मार्ताण्डं नागेशं वीरभद्रकं |
गौरी दुर्गं तथा श्रेष्ठं महामोदि सरस्वति || १३०४ ||

जाह्नवी भद्रकाली च लक्ष्मी पृथिवी मातरं |
एतच्छास्त्रोक्तमार्गेण पूजयेदादि शैवकं || १३०५ ||

सोमास्कंदेश्वरं चैव इन्दुशेखरमेव च |
ऋषभं वाहनं चैव नटेश्वरं तथैव च || १३०६ ||

तथा वै केशवासं च भिक्षाटनमतः परं |
चण्डेशानुग्रहं पश्चात् दक्षिणे कालनाशनं || १३०७ ||

लिंगोद्भवानां च मूर्तीनां भेदाष्षोडशधा भवेत् |
शांतं पद्मासनस्थं शशिधरमकुटं पञ्चवक्त्रं- || १३०८ ||

त्रिणेत्रं | शूलं वक्त्रं च खड्गं परशुम-
भयदं सव्य भागे वहन्तं | नागं पाशं च घंटा- || १३०९ ||

प्यनलकरयुतं सांकुशं वामभागे नानालंकार-
युक्तं स्फटिकमणिनिभं नौमि सादाख्य तत्वम् || १३१० ||

श्यामां त्रिनेत्रा द्विभुजा त्रिभंगी सव्यापसव्य-
स्थित कुञ्चितांघ्री | सव्योत्पला कटकास्तनो- || १३११ ||

च्चाहस्तान्यलंबा परमेश्वरी सा | कुंदेन्दुस्फटि-
काभा सा जटामकुटमण्डिता | पञ्चाचनसमा- || १३१२ ||

युक्तं पञ्चवक्त्रसमन्वितं | वक्त्रं प्रतिविशेषेण- 
त्रिलोचन समन्वितं | दशभुजं- तु रेकन्तु द्विपादं- || १३१३ ||

पद्मसंस्थितं | शूलं परशुखड्गं च वज्राभयं च 
दक्षिणे | नागं पाशांकुशं चैव घंटां वह्निं च वामके || १३१४ ||

प्. ९३)

सर्वलक्षणसंयुक्तं सर्वाभरणभूषितम् |
दिव्यांबरधरदेवं दीर्घबाहुं नखोज्वलं || १३१५ ||

दिव्यगंधानुलिप्तांगं दिव्यमालाविभूषितं |
शांतरूपमिदं प्रोक्तं किञ्चित्प्रहसिताननं || १३१६ ||

एतद्रूपं स्मरेन्नित्यं धर्मकामार्थमोक्षदं |
ध्यानरूपमिदं प्रोक्तं विशेषमधुनोच्यते || १३१७ ||

वै कर्तनो विवस्वांश्च मार्ताण्डो भास्करो रविः |
लोकप्रकाशकश्चैव लोकसाक्षित्रिविक्रमः || १३१८ ||

आदित्यः सूर्यदेवांश्च अंशुमानो दिवाकरः |
एते वै द्वादशा दिव्याः सर्वलक्षणसंयुताः || १३१९ ||

कर्मेशं पूर्ववक्त्रं स्यात्कर्तृसव्याननं भवेत् |
अपरं ऊर्ध्ववक्त्रं स्यादमूर्ताश्चोत्तराननं || १३२० ||

ऊर्ध्वं तु शिवसादाख्यं एवं पञ्चाननं विदुः |
ईशानमूर्ध्ववक्त्रंचादि तथा कर्माणि वद्भवेत् || १३२१ ||

प्राग्वक्त्रं उद्दिष्टं दक्षिणाष्टमुखं यथा | पूर्वोर्ध्वं- |
दक्षिणं स्यैव इतरं पश्चिमोत्तरम् | किंचि- || १३२२ ||

दस्ति विशेषोऽस्ति ऊर्ध्वानस्यधोमुखम् |
मूलं सञ्चित्य तद्वक्त्रं पराङ्मखमिति स्मृतं || १३२३ ||

पूजाकाले तु तां ध्यात्वा अर्चितं कर्मवक्त्रवत् |
एवं सङ्कल्प्य विधिवत्पूजांते पूर्ववद्भवेत् || १३२४ ||

एतत्पञ्चात्मकत्वाच्च सर्वकारणकारणं |
सदाशिव इति प्रोक्तं इति शास्त्रस्य निश्चयं || १३२५ ||

एतद्वै कर्मरूपत्वात् कर्मं कर्मन्तु कारयेत् |
योगिनां मंत्रिणां चैव स्मृतिमात्रे भवेद्गुरु || १३२६ ||

इत्येतैर्लक्षणैर्युक्तं कर्मसादाख्यमुच्यते |
शिवादि कर्मपर्यन्तं क्रमेण परिकीर्तितम् || १३२७ ||

सादाख्यलक्षणं प्रोक्तं महेशं शृण षण्मुख |
कर्मेशस्य सहस्रांशे महेशस्य समुद्भवम् || १३२८ ||

प्. ९४)

महेशं सकलं विद्यात् सृष्टिस्थितिलयात्मकं |
पञ्चविंशतिभेदेन अमूर्तं पञ्चविंशतिः || १३२९ ||

नानारूपधरो देवो नानाभेद समन्वितं |
नानाछिन्न समोपेतो नानालीलापरो हरः || १३३० ||

स्थानं यानं समासीनं नृत्तं कोपं च सौम्यकं |
अनेकाकारसंयुक्तो देव देवो महेश्वरः || १३३१ ||

जटामकुटसंयुक्ते मेकवक्त्रं त्रिणेत्रकं |
सर्वाभरणसंयुक्तं एकपद्मासनस्थितं || १३३२ ||

एवं महेशमेवोक्तं रूपभेदमथा शृणु |
प्रथमं सोमधारी च द्वितीयमुमया सह || १३३३ ||

तृतीयं तु वृषारूढं चतुर्थं नृत्तकोद्भवं |
वै वाह्यं पञ्चमं विद्याषष्ठमं भिक्षाटनं भवेत् || १३३४ ||

कलारीं सप्तमं विद्यात्कालाभा चाष्टमं भवेत् |
नवमं त्रिपुरारी स्यात्जलं धरापरो दश || १३३५ ||

एकादशे गजाहारीं स्याद्वादशं वीरभद्रकं |
त्रयोदशं हरेरर्धं तदर्धनारिमतः परं || १३३६ ||

पञ्चादशं किरातं स्यात् कंकालं षोडशं भवेत् |
चण्डभानुग्रहं चैव ततः सप्तदशो भवेत् || १३३७ ||

विषापहरणं चैव अष्टादशमिति स्मृतं |
चक्रदार स्वरूपं च एकोनविंशति स्मृतं || १३३८ ||

विघ्नप्रासादविंशं च उमास्कंदं ततः परम् |
द्वाविंशदेकपादं स्यात् त्रयोविंशत्सुखावहं || १३३९ ||

दक्षिणामूर्तिरूपं तु चतुर्विंशति प्रकीर्तितं |
इन्दुधारादि षट्कन्तु धर्मात्माख्य समुद्भवा || १३४० ||

विषापहरणादीनि कुक्षे पञ्चानं विदुः |
सुवासनादि लिंगांतं शिवाख्ये तु त्रयोद्भवा || १३४१ ||

एते महेश रूपांश्च कर्मादिषु समुद्भवा |
पञ्चविंशत्प्रकारेण रूपं चेति पृथक् पृथक् || १३४२ ||

प्. ९५)

एते महेश कोट्यंशा विष्णुब्रह्मासमुद्भवा |
नेत्रेषु सव्यवामोर्ध्वो सूर्यसोमा शिवोद्भवं || १३४३ ||

आस्ये ज्ञान समुत्पन्नं गलेशे तु समुद्भवम् |
षण्मुखं हृदयेज्जातं नाभेर्देवा समुद्भवाः || १३४४ ||

पञ्चाशत्कोटि देवाश्च महांशे तु समुद्भवः |
ऋषयश्च तथा कोट्यः रोमाच्चैव समुद्भवाः || १३४५ ||

तत्वानामुद्भवं प्रोक्तं यतीनामुद्भवं शृणु |
एकैकेन दशांसेन जायते क्रमशस्तथा || १३४६ ||

एते वै पञ्चशक्त्याश्च शिवादीनां तु शक्तयः |
मनोन्मन्या सहस्रांशो गौरीष्वथ समुद्भवः || १३४७ ||

श्रीदेव्या सरस्वती दुर्गादुमा चैव प्रभा तथा |
वामा ज्येष्ठा च लक्ष्मी च तथा वैश्यानु शक्तयः || १३४८ ||

एते वै कोटि शक्तिश्च गौरी देवसमुद्भवः |
शक्तिभेदं विशेषेण समासात्परिकीर्तितम् || १३४९ ||

सूत्राग्रंमुखमित्युक्तं सूत्राधः पादमुच्यते |
सूतसंधिस्तु पृष्टं स्यात्सूत्र पार्श्वौ तु बाहुकौ || १३५० ||

व प्रक्रमेवा सुखासीने चतुरश्रं तिष्ट लिंगकं |
शेषलक्षणमेवोक्तं शयनं लिंगं प्रकीर्तितं || १३५१ ||

लिंगवचनम्-

पृथिव्या यानि तीर्थानि पुण्यान्यतनानि च |
लीयंते तानि लिंगे तु तस्माल्लिंगं प्रकीर्तितम् || १३५२ ||

भद्रदल |

प्राच्यामग्रतः शंभु नोत्तरे योषिताश्रये || १३५३ ||

न प्रतीच्यां तु यत्पृष्टं तद्दक्षे संस्थितोर्चयेत् |
योगजे - अर्चना प्रकरणे || १३५४ ||

प्रतीच्यां तु यथा द्वारं तत्रेशं पुरुषं स्मरेत् |
सद्यो जातं भवेत्प्राच्यां घोरं वामं च पूर्ववत् || १३५५ ||

प्. ९६)

भोगांगानि यथा पूर्वं साधकं चोत्तरानना |
प्रथमं शिवसादाख्यं मूर्ति द्वितीयकम् || १३५६ ||

तृतीयं मूर्तिसादाख्यं चतुर्थं कर्तृनामतः |
पञ्चमं कर्मसादाख्यं पञ्चसादाख्यमुच्यते || १३५७ ||

ब्रह्माणं यागमूर्तिं च विष्णुमूर्तिं बलिस्तथा |
ईश्वरं कुंभ मूर्तिं च अग्निमूर्तिं च रुद्रका || १३५८ ||

सदाशिवं मूलबेरं पञ्चमूर्तिरिति स्मृतं |
लिंगात्तद्रूपकं ज्ञात्वा कल्पयेत्सादनं ततः || १३५९ ||

स्वयंभुर्दैविकं बाणे कल्पयेदेकमानसं |
आर्षेगाणवे वत्स कल्पयेदासनत्रयम् || १३६० ||

मानुषं चैव वै वत्स पञ्चासनं प्रकल्पयेत् |
कुन्देन्दुवर्णां वरदां त्रिणेत्रां कोटीर- || १३६१ ||

भारां अभयां भयस्नां | पाशां कुशां पङ्कज-
मध्य संस्थां आधारशक्तिमिति चिन्त्यमूले || १३६२ ||

एकाशीति पदं सुवृत्तमखिलं पाताल-
भाग स्थित नागैरष्टभिरष्टदिक्षुनिहितै- || १३६३ ||

शंखाद्यपुष्पप्रभम् | संयुक्तं असुकृष्णरक्त- 
सदृशं राधू-मत्र धूमत्रान्वितम् | शंखाभस्फ- || १३६४ ||

टिक * * * * * * * * * * ष्टत्वर्णै 
रनंतासनम् | योगस्योत्परि संह्य * * * * || १३६५ ||

* * * दकं दण्डमादिभिः कल्पितं | प्राणाद्यै-
र्दश वायुभिश्च सहितं युक्तं दशात्माक्षरैः || १३६६ ||

भूमिस्थं स्थिति संभवं च नियतश्चोर्ध्वं च-
दातं च वं ओंकारेण तु चित्र कदलनिभं- || १३६७ ||

नाढ्यं च तद्देवता | पूर्णचंद्र सदृशं सुवर्तुलं-
कर्णिकोपरि निधाय तत्समम् | अंबिकादि- || १३६८ ||

सहितं शिवास्पदं वादि शक्तिसहिताय जामिदं |
आधारबीजांकुर नालकं च सुखा सुखसनेषु- || १३६९ ||

त्रिषु मण्डलेषु | गुणयेष्वत्र त्रिषु क्रमेण प्रक-
ल्पना संप्रहिरार्द्रपुष्पैः | न्यवेदनं ताडन- || १३७० ||

प्. ९७)

योगसिंहं पद्मासनं तद्विमलं क्रमेण |
पीठस्य पञ्चांग षडंग नाम्ना त्रिमण्डलानि- || १३७१ ||

त्रिगुणात्मकं च | आवाहनासनं पद्मं अनंता-
सनानि कर्मणि | विमलासनं अर्चनैर्युक्तं- || १३७२ ||

भोग्यं योगासनं भवेत् | नृत्तयोगादि संयुक्तं-
सिह्मासनमतः परं | हैमनि भवेदकर श्याम- || १३७३ ||

करयुक्तं | कुण्डिक पताक वरदा यननमाला |
विचित्र वसनांबरं जटामकुटयुक्तमक्षयुत- || १३७४ ||

लोचनं | पितामह किरीट मकुटान्वितसु-
केशवस्वरूपं | शिवरूपम् || १३७५ ||

रक्तनिभवेदकर व्योममुखयुक्तं शूलवर-
दांकुश पताकयुत हस्तं | कृष्णवरदांबर- || १३७६ ||

शशांक सुतमौग्री वेदगुण नेत्रयुत रौद्र- |
शिवरूपम् | एकमुखवेदकर विद्रुमनिभं- || १३७७ ||

स्यात् | कर्णमुख टंक अभयं वर चतुष्कम् |
अंबरतृतीयसित वस्त्र परिधानं चंद्रयुत- || १३७८ ||

मौलि हरमीश्वरस्वरूपं | परमेश्वरिरूपम् |
विद्युद्प्रभास्सकल चन्द्रमुखाद्युजिह्वा नेत्र- || १३७९ ||

द्वया सकलयोनिषु मध्य संस्था बाहुद्वया- 
प्रसृतकोत्पलहस्तयुक्ता प्राणादिचार्णनव- || १३८० ||

केषु संस्मितास्ते वह्निमण्डलमेवोक्तं रवि-
मण्डलमेवोच्यते | वीत प्रभासारसिजानन- || १३८१ ||

युग्मनेत्रा  || बाहुद्वया प्रसृत पङ्कज चर्यमाणा |
पीनस्तना कनककुण्डल कर्णयुक्ता- सूर्यप्रभा- || १३८२ ||

रविकलोपरि संस्थितास्था | रविमण्डल-
मेवोक्तं चन्द्रमण्डलमुच्यते | श्वेतप्रभा- || १३८३ ||

कनककुलमण्डितान्ये बाहुद्वयाकुमुदधृक्कर-
तलंबहस्ता | नेत्रद्वया रुचिर कुण्डलवक्त्र- || १३८४ ||

युक्ता | पूर्वादिषु षोडशकले परिसंस्थितास्था-
एवमावाहनं प्रोक्तं प्रतिसंध्यासु कारयेत् || १३८५ ||

प्. ९८)

प्रजापतिरुवाचः

प्रतिष्ठाकालमारभ्य स्थिते लिंगस्थितश्शिवः |
कस्मादावाहितं कस्मिन् को ब्रूहि मम शंकर || १३८६ ||

ईश्वर उवाच-

त्वया प्रोक्तं तु तत्सत्यं किंचित्प्रहसितानन |
स्थितस्स्यादावाहना नास्ति देशाद्देवांतरेव च || १३८७ ||

मंत्रेण स्वाभिमुख्यं च क्रियांते तस्थिवं शिवम् |
उद्वासनं चैव मुख्यं च न च देशांतरे गतिः || १३८८ ||

यथा काष्टस्स वह्निस्तु मथनात्तत्प्रकाशते |
यथा ज्वलित वह्निस्तु भस्मनाच्छाद्यते सति || १३८९ ||

भस्मं व्यपोह्य वातेन ज्वलनं क्रियते यथा |
तद्वह्निवत्स्थिरेशं तु तन्मंत्रेणैव दीप्यते || १३९० ||

आवाहनोद्वासनं नास्ति शिष्टलिंगे विशेषतः |
प्रजापति समाप्ते तु द्विमुखं तद्विसर्जनम् || १३९१ ||

यथा कुण्डगतस्याग्नेः वायुनाज्वलनं भवेत् |
तथा च लिंगमात्रेण जायते भगवान् शिवः || १३९२ ||

देवैश्च मुनिभिश्चैव यल्लिंगं तु प्रतिष्ठितं |
तच्छिष्टं लिंगमित्युक्तं शिवसान्निध्यकारणं || १३९३ ||

तस्मादावाहनं नास्ति न चैवोद्वासन क्रिया |
कुत आवाहनं देवं कुत्रोद्वासनं तथा || १३९४ ||

स्मरणादेव आवाहनं विस्मरंति विसर्जनं |
लिंगमावाहनं चैव लिंगमूर्तिरिति स्मृतं || १३९५ ||

आचार्य सन्निधौ कृत्वा दर्पणं वा यजेत्क्रमात् |
दीपान् दीप सहस्राणि मूलदीपं न लिप्यते || १३९६ ||

यस्य देवार्चनं लिंगं मूललिंगं न लेपकं |
गोलत्वे नेकवर्णानि क्षीरमेकं समुद्भवं || १३९७ ||

मंत्रमेकं समुत्पन्नं तन्त्रं च बहुरूपकं |
कुलाल चक्रमृद्भिस्तु नानारूपेण दृश्यते || १३९८ ||

आचार्य मनसाध्यात्वा दुश्चया परमेश्वरा |
अनेकदीपावलि भास्समूह सन्तिष्टमस्यानन- || १३९९ ||

बाधमान एवं गुणारूपिषु विद्यते चेत् |
अरूपिणा तत्र किमस्ति वाच्यम् || १४०० ||

प्. ९९)

शिलामृद्दारुचित्रेषु देवता यत्र कल्पिता |
अकल्पित स्वयं ज्योति आत्मनो देवतानिकं || १४०१ ||

काष्टादग्नि घटे चंद्रे स्वीशमावाहयेत्ततः |
यद्देवमर्चयित्वा तु तद्देवं आत्म भावयेत् || १४०२ ||

लिंगं च पीठं परिमृज्य दर्भैः प्रक्षाल्य पञ्चांग- 
षडंगमंत्रैः | प्रासादमंत्रेण हृदा तु लिंगं- || १४०३ ||

स्पृशश्च हस्तद्वय संपुटाभ्यां || लिंगमा-
वाहनं चैव लिंगमूर्तिरिति स्मृतं | यथानल- || १४०४ ||

तरस्याद्वा कृत्वा योग्यं व्यपोह्य च | कृत्वा- 
हृद्गामंजलिं च कुसुमं प्रासादमंत्रं पठन्- || १४०५ ||

भक्त्यानिष्कल गोचरं सह रसीभावं गतः 
साधकः | ध्यायेद्विक्रमता स्वशक्तिभवने- || १४०६ ||

नादे तथा बिन्दुके | निष्क्रांतं क्रमशस्स्व-
शक्ति भवने स्यादेवमावाहनम् | भूतानां- || १४०७ ||

चैव भूतान्तांभाग तांत मेव च | शिवविष्णु-
समारूढ शिवमंत्रमिहोच्यते | प्रस्तारम् || १४०८ ||

आकाशात्संभवा रेखा द्वितीयं अर्धचंद्रकम् |
तृतीयं कुटिलाकारं चतुर्थं वह्निसंयुतम् || १४०९ ||

पञ्चमं च ध्वजाकारं अष्टमं चाधो मुखम् |
सप्तमं बिन्दुसंयुक्तं अष्टमं नादमुच्यते || १४१० ||

अष्टरेखा समायुक्तं प्रासादमिति कथ्यते |
तस्य प्रस्तरम् ||

पञ्चाक्षरात्मको देहो यस्य प्रासादयात्मकः || १४११ ||

यो विजानाति सततं स एव गुरुरीश्वरः |
पञ्चविंशच्चतुर्थस्य पञ्चमं पंचविंशकं || १४१२ ||

अष्टकान् पञ्चमं युग्मं अग्निबीज समन्वितं |
मेधो द्वितीयबीजस्थं धातुपूर्वं यथाक्रमं || १४१३ ||

मंत्रं समुदितो वापि लांचकं स्याच्छिवस्य तु |
नादं नादादिकं कूटं कालार्णं पार्थिवान्वितं || १४१४ ||

वारुणं वह्निसंयुक्तं मरुतु षष्टं स्वरान्वितं |
स्वरांते बिन्दुनादाढ्यं नवार्णात्मा शिवं विदुः || १४१५ ||

प्. १००)

मन्त्रं प्रोक्तं शिवस्याह जगत्सृष्टिलयात्मकः |
नादार्णं तु समुद्धृत्य दिच्चतुर्दशसंयुतम् || १४१६ ||

बिन्दुनादसमायुक्तं नादाद्यं प्रथमान्वितं |
अष्टवर्गादिमं चैव तृतीयस्वरसंयुतं || १४१७ ||

तद्वर्गादि समुद्धृत्य प्रथमस्वरसंयुतं |
पञ्चाक्षरमयाह्येतत् मंत्रं सदाशिवस्य तु || १४१८ ||

कौषष्टीविषु बिन्दु चंद्रशकल त्र्यक्षाश्चाक्ष
भास्वध्वनिम् | सीते बिन्दु युतेनुजासन- || १४१९ ||

यनां सर्गजा कुब्जोदरम् | एकीकृत्य यथा- 
कर्म (क्रम) मनन्वितो भित्वा कलासंचयम् || १४२० ||

नित्ये निर्मल विक्रयाख्य सहजामिश्रत्व-
(ज्य) वर्तामहे || तस्य | अन्तर्नाडीनियमित- || १४२१ ||

मरुल्लंबितं ब्रह्मरंध्रं स्वांतेशांति प्रणयन- 
समुन्मीलमादंत सान्द्रम् | प्रत्यक् ज्योति- || १४२२ ||

र्जयति निमिय स्पष्टलालाट नेत्रैः | व्याजी-
व्याप्ति कृतमपि जगत् व्यापि चंद्राख्यमौले || १४२३ ||

प्रस्तारे परमाक्षरस्य निपुणो निस्तारलब्धो-
दये | विस्तारे नियतप्रपञ्चतनये निस्तंत्रयोग- || १४२४ ||

श्रमः | तैर्नित्ये कृतविश्रम सहजयादृष्ट्वा 
शिवं संपदं | अत्रास्ते सुखमस्तु मोहम- || १४२५ ||

हिमा प्रासादसिन्धौ गुरुः || मूलारबिंध्वा 
द्वादशपर्यन्तं मानसा पुंसादमुच्चार्य- || १४२६ ||

शिवसमरसोरश्चंदं स्वराघीष बिष-
बिन्दुं अर्धचंद्रत्रिकोणबिंदु नियमध्य- || १४२७ ||

गत स्वनिहतवनाहलमित्रंगित त्रिशूल-
कुब्जकयुगल गर्भसर्गचूलिकाकर- || १४२८ ||

प्रस्तारपूर्वकम् | निस्तायक च निस्तीर्य-
निष्कलमिदमहंभावनानि निस्संगनिरु- || १४२९ ||

पतिकमल लालेपमुपाशांत शकलशक्ति-
कल्लोल कोलाहल सुखकरसन्निभृत निक- || १४३० ||

संभसंतारं भचितमहानदीं चातनिशाश-
शांक शतसहस्रसंकाश परंशिवम्- || १४३१ ||

प्. १०१)

अनुप्रविश्य पुनरावृत्ति भावानि अस्तमय-
निर्विष्ट्य अनुसंधतीदं || मूलाधारे स्मरे र- || १४३२ ||

ग्निचन्द्रसूर्यसमन्वितं | कुण्डल्यां तु विधातारं 
नाभौ विष्णुमुदाहृतं | हृदरे (ये) केवलं रुद्रं- || १४३३ ||

कर्णमूले महेश्वरम् | जिह्वामूले तु नादाख्यं-
नासाग्रे बिंदुरेव च | नादाख्यं भ्रुवमध्ये तु- || १४३४ ||

ललाटे शक्तिसंज्ञिकम् | ब्रह्मरंध्रे शिवं 
विद्यादूर्ध्वनृत्तं विचिन्तयेत् || १४३५ ||

शुक्लशोणितयोर्मध्ये बिन्दुरूपं परात्परं |
शिवमध्यगतो शांतं शान्त्यातीतं परात्परं || १४३६ ||

परात्परतरं देवं इत्येते शिव भावयेत् |
आदि चंद्रं मृत्यु भूषण चंद्रखण्ड गुणाग्र- || १४३७ ||

उद्भानु गंधमनि सीर भास्करस्येन्दुवक्त्र-
हलाकृति सां शुग्मं त्रिशिख द्विबिंबो- || १४३८ ||

क्त द्विकुब्जकलंमत पातु वः | सकलो पर-
स्सकलो शिवः | प्रासादमारुह्य कलाध्वनीयं- || १४३९ ||

पश्यन्नधस्तात् सकलं प्रपञ्चम्-
परामृते तत्र सुकेशि सध्य आनंदसांद्रं रसयं प्रकाशे || १४४० ||

वेदोऽहनि स्मरहरेश सदाशिवाख्यं सोपानप-
र्भक्षमति लंघपरैरलंघ्यम् | प्रासादशृंग- || १४४१ ||

मसुदुस्सुखगावशेष अध्यास्महै शिव-
मनंगमुपांगयंति | प्रासादमात्रस्य भजंति- || १४४२ ||

केचित् तत्वेन सोपाय वशेन धन्या | ज्योत्स्नां- 
शिवेत्तोरण पायनीत्वां संविंवययिंजिंमन- || १४४३ ||

मोहतंत्री | अभावे भावं कुर्यान्निराश्रया |
अमनस्को नमस्कृत्वा न किंचिदपि चिंतयेत् || १४४४ ||

पूर्वं हंसितस्सोऽहं पश्चाद्दोमिति यद्यपि |
अहमेवेद्यलं वेद्मि त्वमाल शिवमेव च || १४४५ ||

आकूतं चेदमूर्ताख्यं समूर्तं चेत्समूर्तकं |
वह्नेर्वृषद्वयं शक्ति रविनाय विभाविभौ || १४४६ ||

प्. १०२)

प्राकाश जलयोर्मध्ये प्रासादमनुसंदधे |
यदष्षडध्व लहरीं कालुष्यमुपशाम्यति || १४४७ ||

विमस्तमस्तमश्चेति प्रासादस्य परस्य च |
तयोरास्वादनार्थस्य शिवशक्तिमयो हि सः || १४४८ ||

सोऽहं पूर्णानि मामरिशो देहं श्रीविद्यया वहन् |
प्रासादहृदयेच्छा सनिश्वास परमश्शिवः || १४४९ ||

प्रासादगिरिसंरूढं प्रासादाख्यं महौषधं |
संसारसर्पदष्टानां एतदस्ति महौषधम् || १४५० ||

अलमल नियती नियतिः परमार्थरूपिणे भावं |
लब्धे दक्षिण भववे किं यस्तालवृन्ते नः || १४५१ ||

पूज्यापूज्य पूजनफलान् आधारमूर्त्यामनो-
व्याप्यैर्व्यापक भावको ध्वनिमनान् प्रत्यर्थ- || १४५२ ||

मात्रालयान् | मुद्राष्वांगमुखास्त भूषण-
वपुर्वर्णांग शक्तिस्तमोपायोपेय समुन्न- || १४५३ ||

यनं च न सुधी संस्मृत्य शंभुं यजेत् |
अलिपिशित पुरंधरभोग पूज्यावरोहं बहु- || १४५४ ||

विधगुलयोगारंभ संभावितोऽयं | पशुजन-
विख्यातं भैरवी संश्रितोहं भैरवोयः शिवोऽहम् || १४५५ ||

अनकृतामीशकृतामीशगताभ्यान्नाडीं 
सुषुम्नामिव पश्य विधिं | आनन्द पुष्पोऽमितः- || १४५६ ||

वारिसिक्तां श्रांतदिव्योत्सव तूर्यघोषैः |
न मे प्रियं चतुर्वेदीमुद्भक्तश्च प्रचोदितां || १४५७ ||

तस्मै देहहतो ग्राह्यं स च पूज्यो यथाह्ययं |
नाभेदं तु चरंगुल्यं अधस्तादग्निमण्डलं || १४५८ ||

कदंब पुष्पवद्वर्णं अष्टपत्रं त्रिकोणकम् |
कुलाधारमयं प्रोक्तं द्वितीयं नाभिमूलके || १४५९ ||

भुजंगवलयाकारं अष्टवर्तुलमेव च |
कुण्डलाख्या महानाडी भानुमण्डलमुच्यते || १४६० ||

शिखाग्रे द्वादशांगुल्यं वीणादण्डस्य पार्श्वयोः |
सुषुम्ना मध्यगप्राणमध्ये तु सुषिरं तथा || १४६१ ||

प्. १०३)

जीवप्राणसमायुक्तं तेषु मध्येषु संचरेत् |
सञ्चार ति हि तत्काले आधारेषु च संस्थितः || १४६२ ||

आधेयं यत्प्रयुक्तं च समाधित्येवमाश्रितं |
इडा च पिंगला चैव वीणादण्डस्य पार्श्वयोः || १४६३ ||

उपानं पादुकं चैव जगतीं जंघनं तथा |
कुक्षरं तत् कुमुदं चैव बाहुलांकमेव च || १४६४ ||

कण्डम् कर्णमिति ज्ञेयं अधरेऽधरं भवेत् |
महापट्टिललाटं स्यात् केशांतघृतवारिणी || १४६५ ||

सर्वांगं शोधयेत् वस्स पीठं पाशुपते न च |
पीठशुद्धिरिति ख्यातं स्थलं चैवास्त्रमंत्रतः || १४६६ ||

पत्रं ब्रह्मा फलं विष्णु पुष्पमीश्वरमेव च |
त्रीणि देव शिरच्छेद्यमर्च्चनादि प्रयोजनम् || १४६७ ||

मत्स्योच्छिष्ट जलं प्रोक्तं जिह्वोच्चिष्टं तु मंत्रकं |
वत्स्योच्छिष्टं तु क्षराभं भृंगोच्छिष्टं तु पूर्वकम् || १४६८ ||

द्रव्यमुच्छिष्टमन्नानामर्चनार्थं प्रयोजनम् |
उच्चिष्टं शिवनिर्माल्यं इदम् प्रेतजीवकम् || १४६९ ||

काकपिष्टसमुत्पन्नं पञ्चैतानि पवित्रकं |
अंगुष्टा ब्रह्मदैवत्या तर्जनी केशवस्तथा || १४७० ||

मध्यमं ब्रह्मदेवत्यं अनामिकामीश्वरं तथा |
कनिष्टां सदाशिवं चैव अंगुली अधिदैवताः || १४७१ ||

स्त्रीपुमान्नपुंसकम् |
अंगुष्टं तर्जनी नारी मध्यमं तु नपुंसकम् || १४७२ ||

अनामिकायां कनिष्टं च पुरुषाणां तथैव च |
भूमिदेवी |
द्विभुजा च द्विनेत्रा च करण्डमकुटान्वितं || १४७३ ||

पद्ममष्टदलंश्वेतं कर्णिकाकेसरे स्थितं |
पद्ममध्ये स्थितां देवीं हेमवर्णैरलंकृतां || १४७४ ||

सद्यमंत्रं समावाह्य तस्माद्देवीं प्रपूजयेत् |
अंगवैकल्य दोषाद्यैराचार्यः सङ्गहीनकं || १४७५ ||

स्वयंभुलिंगविच्छिन्नेनांगहीनेन दोषभाक् |
एकचक्रसमायुक्ता सारथी तु महारथम् || १४७६ ||

प्. १०४)

सप्ताश्वसहितं कृत्वा सूर्यं पुरुषरूपिणम् |
ईषदंकितकेशं वा केशकेनष्टकं तु वा || १४७७ ||

संरक्तमकुटं वापि प्रभामण्डलसंयुतं |
रक्तवस्त्रोत्तरीयं च रक्तवर्णसुयौवनम् || १४७८ ||

सर्वाभरणसंयुक्तं शुक्लयज्ञोपवीतकं |
अंबुजासन मध्यस्थं प्रभामण्डलमध्यमे || १४७९ ||

द्विभुजं च द्विनेत्रं च हस्तयोः पद्मके दधन् |
रथे समवस्थितो ह्येवं सूर्यस्याकृतिरुच्यते || १४८० ||

रूपं वै कर्तनादीनां सूर्याकृति पदोच्यते |
शास्ता देहं समासेन समाहितमना शृणु || १४८१ ||

द्विभुजं च द्वेनेत्रं च श्यामवर्णं समाहितं |
कञ्चुकं चिह्नरूपं च शुक्लयज्ञोपवीतकं || १४८२ ||

शृत्योर्वलयसंयुक्तो हारकेयूरसंयुतं |
किरीटमकुटं वापि सुकेशमकुटं तु वा || १४८३ ||

सरत्नमकुटं वापि अंगुलीयकसंयुतं |
कुमुदं सव्यहस्ते तु अभयं वामहस्तके || १४८४ ||

अथवा विपरीतं वा वक्रदण्डं तु सव्यके |
करकं वामहस्तं वा सव्यहस्त प्रसारितं || १४८५ ||

अंकुशं वामहस्ते तु अक्षमालायुतं तु वा |
शांतौ वीरापिनोवेदा वेदाध्यायी पवित्रकः || १४८६ ||

शयनं वामपादं तु दक्षपादं तु कुञ्चितं |
तज्जानुपरितंत्रैव विलासहस्तसंयुतं || १४८७ ||

चतुर्भुजयुतं चेत्तु परेसव्ये तु वज्रकं |
वामे दण्डयुतो विद्या मोहिनी तनयश्शुचिः || १४८८ ||

शास्ता देहस्समाख्यातं स्कन्दरूपमथ शृणु |
गुरुपुस्तक नागानां भक्तानांगि गणस्य च || १४८९ ||

पार्वती यक्षमात्राणां न निर्माल्यं शिवे य च |
गोभू हिरण्य वस्मादि मणि हेमादि भूषणं || १४९० ||

विहाय शेषनिर्माल्यं चण्डेशाय निवेदयेत् |
तैलचूर्णं च भस्मं च तांबूलस्थानमेव च || १४९१ ||

प्. १०५)

एवं वर्णविधिं प्रोक्तं निर्माल्यं तु विसर्जयेत् |
स्थूललिंगं विमानं च सूक्ष्मलिंगं सदाशिवं || १४९२ ||

बलिपीठं भद्रलिंगं लिंगत्रयमुदाहृतम् |
लिंगच्छायां तु लिंगं तु प्रासादं यस्तु छायया || १४९३ ||

बलिपीठमिदं प्रोक्तं पञ्चलिंगमिति स्मृतं |
लिंगं सूक्ष्मतंत्रे अथ पञ्चगव्यम् || १४९४ ||

नव पदघृतमध्ये दुग्धमैन्द्रे दधिस्स्यात् |
यमदिशि घृतमिन्द्रो वारुणे गोमयो द्वौ || १४९५ ||

अनल निर्-ऋतिवायुवीशकोणेषु पिष्टामलक-
रजनितीयं स्थापयेत्पञ्चगव्यम् || १४९६ ||

गोमूत्रं गोमयं दुग्धं दधि सर्प्यं च पञ्चधा |
प्रत्येकं स्थापयेत् पूर्वे प्रत्येकं केवलं स्मृतं || १४९७ ||

एतेषामेकपात्रं तु गृह्यस्नात्वा तु मिश्रकं |
विशेषं || गोमूत्रं स्थापयेत्पूर्वे गोमयं दक्षिणे तथा || १४९८ ||

क्षीरं तु पाशभृद्देशे सौम्यायां दधि विन्यसेत् |
मध्यमे स्थापयेत्सर्वं तत्तन्मन्त्रेण देशिकः || १४९९ ||

क्षीर कुंभं तु मध्ये तु दधिपूर्वन्तु विन्यसेत् |
दक्षिणे घृतं विन्यस्य गोमूत्रं उत्तरे न्यसेत् || १५०० ||

पश्चिमे गोमये चैव आग्नेययां पिष्टसंयुतं |
नैर्-ऋत्यां रजनी स्थाप्य वायव्यामलकं न्यसेत् || १५०१ ||

ऐशान्यां पुष्पसंयुक्तं कुर्यात्तत्पञ्चगव्यगैः |
गोमूत्रं वृषभं दैवं गोमयं विष्णुदैवतम् || १५०२ ||

क्षीरं शुक्रं च दैवत्यं दधिर्गणपतिं तथा |
धृतं च रुद्रदैवत्यं पञ्चगव्याधि देवताः || १५०३ ||

सद्योजातादिभिर्मन्त्रैः पञ्चगव्याभिमंत्रयेत् |
ब्रह्मा विष्णुश्च रुद्रश्च ईश्वरश्च सदाशिवः || १५०४ ||

सद्यादीशानपर्यन्तं गोमयादिषु विन्यसेत् |
प्रस्थपादघृतं चैव द्विपादं दधिरुच्यते || १५०५ ||

द्विपादं क्षीरमित्युक्तं चतुर्थं गोमयोदकं |
षड्गुणं चैव गोमूत्रं पञ्चगव्याढकं भवेत् || १५०६ ||

प्. १०६)

उत्तमं प्रस्थसंयुक्तं मध्यमं कुडवद्वयम् |
अधमं कुडुवमित्युक्तं इत्येते द्रव्यमुच्यते || १५०७ ||

स्वर्णो वा रजतो वापि ताम्रमृण्व सुपात्रयोः |
अन्ये तु कंसपात्रं स्यात् अयोपात्रस्य मृण्मयं || १५०८ ||

वर्णम्-

कपिलायां तु गोमूत्रं रक्तायां गोमयं भवेत् |
कृष्णायां क्षीरमित्युक्तं सितायां दधिरुच्यते || १५०९ ||

धूम्रायां तु दधि ग्राह्यं पञ्चगव्यमुपासने |
सर्वं वा कपिलायां तु नानावर्णे पुनः पुनः || १५१० ||

फलम्

कल्पकोटिसहस्रेषु शिवलोकं महीयते |
तथावद्देवदेवेशं पञ्चगव्याभिषेचनम् || १५११ ||

दशापरार्धतोयेन क्षीरेण शतं क्षिपेत् |
गव्यं च पापनाशं स्यात् सर्वारिष्ट विनाशनं || १५१२ ||

प्रायश्चित्ते अशुभे शुद्धं पञ्चगव्यं विशिष्यते |
घृतं वै प्रस्थमेवं तु दधिद्वि प्रस्थमेव च || १५१३ ||

त्रिप्रस्थं चैव गोक्षीरं चतुः प्रस्थं गोमयं तथा |
षट्प्रस्थं चैव गोमूत्रं उत्तमं तु प्रजापते || १५१४ ||

प्रस्थार्द्धन्तु घृतं चैव प्रस्थं दधिरुच्यते |
प्रस्थार्धं क्षीरमित्युक्तं द्विप्रस्थं गोमयं तथा || १५१५ ||

त्रिप्रस्थं चैव गोमूत्रं मध्यमं तु प्रजापते |
अतः परं प्रवक्ष्यामि पञ्चगव्य विधिक्रमं || १५१६ ||

सर्वपापविनाशार्थं सर्वसिध्यर्थमुच्यते |
उत्तमं द्रोणमेवन्तु मध्यमं तु कूर्चकम् || १५१७ ||

तदर्धमधमं ज्ञेयं त्रिविधं परिकीर्तितम् |
कपिलाघृतेन गोमादा सितगोदधिरुच्यते || १५१८ ||

पीतवर्णं तु क्षीरं स्यात् रक्तवर्णं तु गोमयं |
कृष्णवर्णं तु गोमूत्रं संग्रहेत्तु विचक्षणः || १५१९ ||

घृतं वै रुद्रदैवत्यं अर्धं वै सोमदेवतं |
क्षीरं तु शुक्र दैवत्यं गोमयं चार्कदेवता || १५२० ||

गोमूत्रानलदैवत्या पञ्चगव्याधिदैवता |
काश्यपं घृतमेवं तु कौशिकं दधिरुच्यते || १५२१ ||

प्. १०७)

क्षीरस्य भारद्वाजं च गौतमं गोघृतं तथा |
आत्रेयं च गोमूत्रं ऋषयश्च प्रकीर्तिताः || १५२२ ||

सावित्र्यं गृह्यगोमूत्रं गन्धद्वारेति गोमयं |
आप्याय स्वेति च क्षीरं दधिक्राविण्णैति वै दधि || १५२३ ||

शुक्रमसिज्योतिरसि वाज्यं देवस्यत्वेति-
कुशोदकम् || गोमूत्रं तत्सवितुः दयात् || १५२४ ||

गोमय गंधंद्वारां दुराधर्षां श्रियम् |
* *? आप्यायस्व समे संगथे || १५२५ ||

दधिक्राविण्णो तारिषत् || आज्यं शुक्रमसि-
कुशोदकम् | देवस्यत्वा सवितुः | गोमूत्रम् | मध्यमे- || १५२६ ||

स्थाप्य गोमयं पूर्व विन्यसेत् | क्षीरं तु दक्षिणे- 
स्थाप्य पश्चिमे दधिरुच्यते | उत्तरेषु घृतं- || १५२७ ||

स्थाप्य स्थापयेत्तु क्रमेण तु | शिवाग्रे मण्डपं-
कृत्वा स्थण्डिलं पञ्चकोष्टकं | कोष्टं वास्त्राणि || १५२८ ||

मंत्राणि पूर्ववत्पूजयेद्विबुधः | मध्ये क्षीरं तथा-
स्थाप्य पूर्वे दधिरुच्यते | दक्षिणे घृतमेवं तु || १५२९ ||

पश्चिमे मधुविन्यसेत् | उत्तरे शर्करान्यासं
पञ्चामृतमिहोच्यते | त्रिदभैर्देवं कार्यं च- || १५३० ||

पित्र्यं चेक ततो भवेत् | द्विदभैश्च गृहस्थानां- 
पवित्रं सम्यगाचरेत् || महावस्य वर्षस्य- || १५३१ ||

चोरस्य कलहस्य च | नित्योत्सवेन काले-
तु कुर्याल्लिंग प्रदक्षिणं | गुरुस्वामिकलं || १५३२ ||

आचार्यं च गुरुस्वामि त्रिविधं तु यथा क्रमं |
आचार्यं बालशिक्षा च यज्ञसूत्रधरं गुरुः || १५३३ ||

उपदेशक्रमं ह्येवं तत्स्वामिन्तु विधीयते |
गोत्र गोचरवृक्षाणां मठांगम समन्वितं || १५३४ ||

गुरुस्थानं च वृक्षं च तद्भेदं वा शिवद्विजः |
पापं क्षीरपरिभ्रष्टौ नास्तिकं शृतिदूषकैः || १५३५ ||

कुष्टैव्याधी च संयुक्तं शिवद्रव्यापहारिणे |
गुरुद्रव्यापहारी च गुरुद्रोही च पातकैः || १५३६ ||

प्. १०८)

बहुबीजेन तत्क्लेशी निर्बीजो चक्षुहीनकः |
अदृष्टार्थं प्रकर्तव्यं दृष्टा पूजा च निष्फलं || १५३७ ||

तद्ग्राम वा विने मत्या सस्य धनक्षयम् |
मननं सर्वदिक् तत्व त्राणसंसार्यनुग्रहम् || १५३८ ||

मननत्राण धर्मित्वान्मंत्रशब्दमिहोच्यते |
मन्त्रो द्विरूपो विज्ञेयो वाच्यवाचकभेदकः || १५३९ ||

वाग्रूपो वाचकः प्रोक्तो वाच्यस्त्वर्थात्मको मतं |
वाच्यवाचकयोश्चैव नादार्थं क्वचिदिष्यते || १५४० ||

नादो मंत्र इति प्रोक्तो स नादो जायते परा |
नादात् बिन्दुसमुद्भूतो सिन्धोरस्य स्वरो भवेत् || १५४१ ||

तस्मात्स्वरद्वया वह्ने तेषां भेदो त्रयोदश |
स्वरात्षोडश जीवाख्या कादयो देहपद्मजा || १५४२ ||

संख्यया ते चतुस्त्रिंशत् तयोर्वै व्यंजनानि तु |
पाणो पायि विभेदेन व्याप्तं तेनैव सर्वतः || १५४३ ||

तैरेव विरचितं शास्त्रं परावर विभेदितं |
नवखण्डं तु नादाख्यं पञ्चाशद्वर्णभेदतः || १५४४ ||

विकार भूत भूताख्यं देवदेवेन्द्रसंख्यया |
खण्डाया वर्णयो वर्णैः एवमेष नवात्मकाः || १५४५ ||

स नादः कथ्यते विप्र परिपायैश मनादिभिः |
स्थूलसूक्ष्म परं चैव त्रिविधं परिपठ्यते || १५४६ ||

शब्दबोधानुवृत्यात्मा सर्वप्राणि हृदिस्थिता |
पञ्चाशद्रुद्रदेवेन पञ्चाशच्छक्ति भेदितं || १५४७ ||

सस्मिन्स्तामातृका ज्ञेया संधकैस्तत्वदर्शिभिः |
तद्वासो चक्ष्यते विप्र पश्चाद्वर्णाध्व वर्णनेः || १५४८ ||

भगवन् प्राणिनो लोके क्षीण चत्वाशतायुषः |
लो?ह मोहमागमानां रागद्वेषादिभिर्युताः || १५४९ ||

तेषां योग्यमशक्तानां शक्तानां च यथाक्रर्म |
बहुधामंत्रसद्भावो वक्तव्यं करुणानिधे || १५५० ||

येन येन प्रकारेण सुखावायो भवेन्नृणाम् |
तेन तेन प्रकारेण कथयामि समासतः || १५५१ ||

जीवाद्यं पञ्चमे वायु पूर्वकारणकर्ययुक् |
चिन्तामणिरिति ख्यातो मन्त्रोऽयं शिववाचका || १५५२ ||

प्. १०९)

भूशिरशूलिका वर्म हेतयो मुनिपुंगवाः |
सद्योजातो दयावापि तत्स्थानप्युभयं तु वा || १५५३ ||

तदा तद्वर्णभेदेन कुर्युर्मन्त्रागकल्पनाम् |
अथवान्य प्रकारेण मन्त्रलक्षणमुच्यते || १५५४ ||

सान्तार्कं बीजसंयोगात् पदहृद्गुह्यमस्तके |
हृच्छिखास्य तनुत्राणमूर्ध्वमूलदृगस्त्रकान् || १५५५ ||

उद्धरेत्क्रमशो मंत्री सज्वालास्तिष्टिरस्त्रकं |
यद्वा नलासनारूढ वर्णाव्योमेन्दु भास्वरे || १५५६ ||

यष्ट्र भूजलवह्न्यादि व्योमबीजामसंगमात् |
मन्त्रोऽयं मूलभेदं तु प्रायश्वदस्यांग कल्पनाम् || १५५७ ||

तत्वपादार्थयोर्वापि समायोगस्य कारणम् |
खबीजं मूलबीजस्थं कारणे तं सिताणकम् || १५५८ ||

स सृष्टि रुच्यते द्घ्र?स्व तद्वा शिवपदान्वितं |
तारमाद्यं तु तन्वंगं बीजं खव्यापिनेऽपि च || १५५९ ||

शुद्धरेद्धपकम् प्राय मूल मंत्रोऽयमीरितम् |
तत्र ब्रह्मांगसंकॢप्तिरनुलोमविलोमतः || १५६० ||

अथ कालात्मनश्चेह वक्ष्येऽहं मंत्रलक्षणं |

इति कामिके |

शिवतत्वे परे सूक्ष्मे बिन्दुरुत्पद्यते तथा || १५६१ ||

बिन्दोन्नादसमुत्पन्नं नादाच्छक्तिरजायत |
शक्तेस्तु वाग्भवं जातं वाग्भवात्षोडशाकला || १५६२ ||

कलाद्यैर्व्यञ्जनं जातं व्यञ्जनात्सर्वशास्त्रकं |
शिवशक्तिप्रकारेण बिन्दुनादसमुद्भवम् || १५६३ ||

अंगुरान्नादमित्युक्तं बिन्दुबीजमिति स्मृतं |
तद्बीजं कन्दमित्युक्तं सर्वशक्तिमयं परं || १५६४ ||

तद्बीजांकुरकाले तु अकारमाल्यसंभवम् |
अकारादि क्षकारांतं आस्य बीजेनवोद्भवं || १५६५ ||

अवर्गं च कवर्गं च चवर्गञ्च टवर्गकम् |
तवर्गं च पवर्गं च यवर्गं च षवर्गकम् || १५६६ ||

अष्टवर्गमिदं प्रोक्तं वर्गभेदमिहोच्यते |
अवर्गं शिववर्गन्तु कवर्गं ब्रह्मवर्गकम् || १५६७ ||

प्. ११०)

चवर्गं विष्णुवर्गन्तु टवर्गं रुद्रवर्गकम् |
यवर्गं व्योमवर्गन्तु शवर्गं शक्तिवर्गकम् || १५६८ ||

वर्गनाममिदं प्रोक्तं पुनर्भेदं तथाशृणु |
अवर्गमिन्द्रवर्गन्तु अग्निवर्गं कवर्गकं || १५६९ ||

चवर्गं यमवर्गं तु टवर्गं नृतिवर्गकम् |
तवर्गं वरुणवर्गं तु पवर्गं वायुवर्गकं || १५७० ||

यवर्गं सोमवर्गं तु शवर्गं ईशवर्गकं |
वर्गभेदमिदं प्रोक्तं कीलभेदमिहोच्यते || १५७१ ||

आद्यं मध्यं मारवै ज्यमय वै मध्ये गतं योजयेत्-
सोऽयं कीलमिति स्मृतौ च परतौ यद्यत्स्वरूपं- || १५७२ ||

लभेत् | मंत्रस्योच्चरणेखिलस्य च लिपे संयो-
गतो युक्तित कील मंत्रसुसिद्धयो जपतु- || १५७३ ||

तत्संयोज्य सर्वोप्य च | एतत्कीलप्रयो-
गेन ज्ञात्वा सर्वं समाचरेत् || किरणे- || १५७४ ||

प्रणवहीनम् |

यं मंत्रं प्रणवं हीनं तन्मंत्रं प्राणहारकं |
सर्वेषां चैव मन्त्राणां प्राणं प्रणवमुच्यते || १५७५ ||

प्रणवस्याग्नि दैवत्यं परब्रह्मस्वरूपिणं |
छंदस्यं देवि गायत्री ऋषिर्ब्रह्मेति कीर्तितं || १५७६ ||

प्रणवं संप्रवक्ष्यामि संक्षेपान् न तु विस्तरान् |
अकारं च उकारं च मकारो बिन्दुनादकम् || १५७७ ||

अकारं ब्रह्मदैवत्यं उकारं विष्णुरुच्यते |
मकारं रुद्रदैवत्यम् बिन्दोरीश्वरमेव च || १५७८ ||

नादं सदाशिवं प्रोक्तं पञ्चभेदात्मकं स्मृतं |
अकारस्य हृदि स्थितं उकारस्य कर्णकम् || १५७९ ||

तालुमध्ये मकारस्य बिन्दोश्चैव ललाटकं |
तस्मादुपरि नादस्य स्थानं ह्येवं प्रकीर्तितं || १५८० ||

प्रणवं सर्ववर्णाख्यं सर्वदेवमयं विदुः |
ऋषि सनत्कुमारस्तु ओंकारं सुक्लवर्णकं || १५८१ ||

गायत्री छंद इत्युक्तं तस्य वै शिवतत्वतः |
ओमित्येकाक्षरं ब्रह्म वदन्ते सर्वयोगिनः || १५८२ ||

बिन्दुनाद प्रकारेण प्रनवाकृति रूपकम् |
प्रणवाकृति रूपं तु प्रणवोत्पत्तिरुच्यते || १५८३ ||

श्लोक नुम्ब्रे मिस्सिन्ग् fरोम् हेरे

प्. १११)

प्रथमं नादमुत्पन्नं द्वितीयं गलिकोद्भवम् |
तृतीयं वलयोत्पन्नं चतुर्थं चुलिकोद्भवं || १५७८ ||

नादं नादमिति प्रोक्तं पञ्चभेदात्मकं स्मृतं |
उकारं वलयं ज्ञेयं चुलिकं बिन्दुरूपकं || १५७९ ||

अनुस्वारं मकारं च पञ्चवर्णाः प्रकीर्तिताः |
सृष्टि स्थिति निमित्ताय अधोमुखोच्चारणे सुधीः || १५८० ||

प्राणीनां वक्त्रसंज्ञातं प्रणवो नाम कीर्तितं |
आद्यमुच्चार्यतो मंत्री मंत्रशुध्यर्थकारणात् || १५८१ ||

संसारोच्छेदमंत्रं सकलशिवमयं सारसिद्धांत-
मंत्रं मंत्राणां मंत्रराजं मनसि* * * * * * || १५८२ ||

तीतमंत्रं | अणिमाद्याद्यैश्वर्यमंत्रं अमृत-
शिवमयं मृत्युनाशार्थमंत्रं ओमित्येकार्थ- || १५८३ ||

मंत्रं उपनिषधरं नमश्शिवाय मंत्रम् |
पञ्चाक्षरं परं ब्रह्म पवित्रं पापनाशनम् || १५८४ ||

चिन्तयेन्मनसा नित्यं शिवलोके महीयते |
नमस्कारं पीतवर्णो स्यस्थानं पूर्वमुखं स्मृतं || १५८५ ||

इन्द्रादि दैवतच्छंदो गायत्रीं गौतमः स्मृतं |
मकारं कृष्णवर्णास्य स्थानं वै दक्षिणामुखं || १५८६ ||

छंदोऽनुष्टुप् ऋषिश्चात्री रुद्रो दैवत उच्यते |
शिकारं धूम्रवर्णोऽस्य स्थानं वै पश्चिमं मुखं || १५८७ ||

विश्वामित्र ऋषिश्चंदो * * विष्णुश्च दैवतं |
वकारो हेमवर्णोस्य स्थानं मेवोत्तरं मुखं || १५८८ ||

ब्रह्मादि दैवतच्छंदो बृहती चांगिरा ऋषिः |
यकारं रक्तवर्णोस्य स्थानमूर्ध्वमुखं विराट् || १५८९ ||

छंद स वृषिर्भारद्वाजो स्कन्दो देवतोच्यते |
इति उदातानुदात्त स्वरित || १५९० ||

उदात्त प्रथमस्तद्वच्चतुर्थस्य द्वितीयकं |
पञ्चमं स्वरितं चैव मध्यमो निषध स्मृतं || १५९१ ||

नाकारं स्त्री समाख्यातं पुंलिंगं चाक्षरत्रयं |
नपुंसको यकारस्तु पञ्चाक्षरमिहोच्यते || १५९२ ||

अजादि हृदयं वामं शिखाघोरं शिखास्तथा |
पुरुषं कवमीशानं शिवं नेत्रास्त्रकं क्रमात् || १५९३ ||

प्. ११२)

तस्य | हृदयं च शिरश्चैव शिखाकवचमेव च |
नेत्रमस्त्रषडंगानि कीर्तितानि क्रमेण तु || १५९४ ||

हृदादि नेत्रपर्यन्ता बिन्दुयुक्ताः प्रकीर्तिताः |
अस्त्रं विसर्गसंयुक्तं ज्ञातिषट्कसमन्वितं || १५९५ ||

ओंकारं प्रथमं बीजं मकारं तु द्वितीयकं |
तृतीयं बीजमीकारं सर्वकारणकारणम् || १५९६ ||

चतुर्थं बीजमूकारं व्योकारं पञ्चमं भवेत् |
मकारं षष्टमं स स्यात् व्याकारं सप्तमं तथा || १५९७ ||

विकारं अष्टमं बीजं नेकारं नवमस्त्रकं |
ओंकारं दशमं बीजं शिवमंत्रमिहोच्यते || १५९८ ||

सांतमौकार संयुक्तं षष्टस्वर समन्वितं |
बिन्दुनादसमायुक्तं आदौ प्रणवसंयुतं || १५९९ ||

लिंगस्थापनकाले तु मंत्रमेवं न्यसेत्क्रमात् |
अर्चनं जपकाले तु शिवाय सहयोजयेत् || १६०० ||

पंचाक्षर स्त्रीपुं नपुंसकम्

नादं गगनमित्युक्तं बिन्दुरस्य शिवो भवेत् || १६०१ ||

हकारं हृदयं प्रोक्तं मौकारं बाहुकद्वयम् |
ओंकारं पादमित्युक्तं प्रासादस्यासनाय नमः || १६०२ ||

भीमसंहितायां-

अकारं मूर्ध्नि विन्यस्याकारं तु ललाटके |
लकारं दक्षिणे नेत्रे ईकारं वामलोचने || १६०३ ||

उकारं दक्षिणे नासे ऊकारं व्योमनासिके |
ऋकारं दक्षिणे श्रोत्रे ॠकारं वाम श्रोत्रके || १६०४ ||

ऌकारं दक्षिणे गण्डे ॡकारं वामगण्डके |
एकारं ऐकारं न्यस्य ओ औ च तालुमध्यके || १६०५ ||

अं तालुमूले विन्यस्य अः तालुमूले विन्यसेत् |
कवर्गं दक्षिणे हस्ते च वर्गं वामहस्तके || १६०६ ||

टवर्गं दक्षिणे पार्श्वे तवर्गं वामपार्श्वके |
प फ दक्षिपार्श्वे तु ब भ वामपार्श्वके || १६०७ ||

मकारं नाभिदेशे तु वकारादि हकारकं |
अष्टाक्षरं समुद्धृत्य हृदस्थं वै विजृंभितं || १६०८ ||

लकारं गुददेशे तु क्षकारं गुह्यविन्यसेत् |
पञ्च पञ्च चतुर्थं च पञ्चमं पञ्चपञ्चकम् || १६०९ ||

प्. ११३)

षष्टमं पञ्चपञ्चानां मायाबीजमतः परम् |
सप्तमं च चतुर्थं च द्वितीयस्वरसंयुतम् || १६१० ||

मरुद्बीज समायुक्तं शिवमंत्रमिहोच्यते |
यान्तं मान्तं वान्तांतं तृतीयस्वरसंयुतम् || १६११ ||

लांतं पक्षस्वरोपेतं मांतं पञ्चाक्षरं स्मृतं |
पञ्चाक्षरात्मको देहो यस्य प्राणा ऋचात्मकं || १६१२ ||

यो विजानाति सततं स एव गुरुदीश्वरं |
अकारं पृथिवी ज्ञेय खकारमाप उच्यते || १६१३ ||

गकारं तेज इत्युक्तं घकारं वायुरुच्यते |
ङकारं गगनं प्रोक्तं चकारं वायुरुच्यते || १६१४ ||

छकारं प्रणिरित्युक्तं जकारं पादमुच्यते |
झकारं वायुरित्युक्तं ञकारमुपस्थमेव च || १६१५ ||

दकारं श्रोत्रमित्युक्तं ठकारं च ककुरुच्यते |
डकारं चक्षुरित्युक्तं ढकारं जिह्वसंज्ञितं || १६१६ ||

एज?णकारं घ्राणमित्युक्तं तकारं शब्दमेव च |
थकारं स्पर्शनं प्रोक्तं दकारं रूपमुच्यते || १६१७ ||

धकारं रसमित्युक्तं नकारं गंधमुच्यते |
पकारं वचनमित्युक्तं फकारं गगनमुच्यते || १६१८ ||

सकारं दानमित्युक्तं भकारं विसर्गमुच्यते |
मकारानंदमित्युक्तं तत्वानां अक्षरं न्यसेत् || १६१९ ||

यकारमनुदित्युक्तं रकारं वह्निरुच्यते |
लकारं पार्थिवं ज्ञेयं वकारं वरुणं भवेत् || १६२० ||

शकारं कन्दमित्युक्तं षकारं सममिच्युते |
सकारं शक्तिरित्युक्तं हकारं पुरुषकं स्मृतं || १६२१ ||

लकारं कुर्मि बीजस्य क्षकारं कर्ममुच्यते |
अकारादीनि वर्णानां समासात्परिकीर्तिताः || १६२२ ||

मन्त्राणामुद्भवार्थाय वर्णानां च समुद्भवं |
अकारादि क्षकारांताः एकपञ्चाशदुक्षराः || १६२३ ||

एते वर्णा प्रशस्यंते कामिकार्थ प्रदायिका |
स्त्रीरूपं चैव पुंरूपं तथा चोद्भवरूपका || १६२४ ||

सर्वे च देवतारूपधृक् ||
वर्णबीजं च वर्णं च लिंगबीजाकर्षमंत्रकं || १६२५ ||

एते वैषां सुनामानि वर्णपर्याय वाचकाः |
तेषां हि चोद्भवानां च रूपभेदं तथांशकम् || १६२६ ||

प्. ११४)

तत्वमंत्रादि भेदैश्च अधिदेवं फलं तथा |
स्थूलसूक्ष्माकृतिश्चैव जीवोद्भादि विशेषतः || १६२७ ||

एतद्भेदं समासेन संक्षेपाः शृणु षण्मुख |
शिवतत्वे परे सूक्ष्मे बिंदुरूपं सुजायते || १६२८ ||

बिन्दोन्नादसमुत्पन्न नादशक्तिरजायत |
शक्तेस्तु जायते शब्दं शब्दो जातस्तु चोद्भवं || १६२९ ||

वाग्भवे तु कलाजातं कलाभ्यो विकलास्तथा |
तस्य वाचक मंत्राश्च मंत्रास्ते नैव भिद्यते || १६३० ||

एते सृष्टिक्रमं प्रोक्तं तेषां लक्षणमुच्यते |

सृष्टिकर्मम्-

बिन्दुरूपं पराशक्ति नादं स्यादतिरिच्यते |
शक्तिरिच्छाहुतिर्ज्ञेया शब्दज्ञानमिहोच्यते || १६३२ ||

वाक् भवं स्यात्क्रियाशक्ति कला चैव षोडशस्वराः |
तेषां रूपं तथा प्रोक्ता प्रकृतिं विकृतिं तथा || १६३३ ||

प्रकृतिं सप्तवर्णानि विकृतिन्तु नवार्णकं |
अकारं च हकारं च उकारं च षकारकम् || १६३४ ||

उकारं चैव ऊकारं षकारं स्यात् ष्ट्रकारकं |
ऌकारं चैव ॡकारं एकारं ऐकार संभवं || १६३५ ||

ओकारौ कारौ तथा ज्ञेयौ क्रमेणैव समुद्भवा |
एते वै प्रकृती प्रोक्ता अकारादीनि वर्णकं || १६३६ ||

अकारादीनि वर्णान्ता एते वै षोडशस्वरा |
कलामात्रा स्वरा जीवा प्रकृतिं विकृतिस्तथा || १६३७ ||

प्राणात्मानं च देहं च तथा पर्यायवाचका |
कला भेदमिदं प्रोक्तं विकला भेदमथ शृणु || १६३८ ||

अकारादि क्षकारांता वर्णान्ताश्च विकला स्मृताः |
अकारादीनि पञ्चार्णामकारे तु समुद्भवा || १६३९ ||

चवर्गेण तु पञ्चार्णामिकारे तु समुद्भवा |
उकारे तु समुत्पन्नं दकारादीनि पञ्चकं || १६४० ||

तकारादीनि पञ्चार्णं मकारे तु समुद्भवं |
पकारादीनि पञ्चार्णा ककारे तु समुद्भवा || १६४१ ||

ओंकारे तु समुत्पन्नं यकारादीनि शास्त्रतः |
एते वै पञ्चपंचाशत्पञ्च पंचाक्षराः स्मृताः || १६४२ ||

प्. ११५)

पुंलिंगम्-

देहोपाधि शरीरं च क्षेत्राधारे तनुस्तथा |
व्यञ्जनं विकलाशक्ति बिन्दुपर्याय वाचका || १६४३ ||

कला च विकलानां तु त्रयोपक्षाणि वक्ष्यते |
शिवाग्नि भूतरुद्रं च त्रयोदश तिथिस्तथा || १६४४ ||

एते वै रसवर्णानि पुंलिंगं चैव कीर्तिताः |
एक्षवेद रसो भानु मनुबीजादि कारकम् || १६४५ ||

एते वै षट्सु बीजानि स्त्रीलिंगं चैव चोच्यते |
ऋ ॠ ऌ ॡ चत्वारि नपुंसकमिति स्मृतम् || १६४६ ||

ककारं च गकारं च चकारं च जकारकम् |
टकारं च डकारं च णकारं च दकारकम् || १६४७ ||

पकारं च मकारं च यकारं च षकारकम् |
एते द्वादशवर्णानां पुल्लिंगं चेति कीर्तितं || १६४८ ||

खकारं च घकारं च छकारं च झकारकं |
टकारं च डकारं च णकारं च दकारकं || १६४९ ||

पकारं च मकारं च * * * * * * * * |
ठकारं च ढकारं च थकारं च घकारकम् || १६५० ||

एते वै भानुबीजांश्च स्त्रीलिंगानि विनिर्द्दिशेत् |
शेषं नपुंसकं विद्यात् त्रयोभेदमिति स्मृतम् || १६५१ ||

अकारादि स्त्रयो व्योम ईकारादि त्रयोऽनिलं |
दकारादीनि वर्णानि तेजोबीजानि निर्द्दिशेत् || १६५२ ||

एकारादि त्रयोप्यायां औकारादि त्रयो महि |
प्रकृति स्तुतिबीजं स्यात् विकृतिर्मूर्तिरुच्यते || १६५३ ||

प्रभावं विकलाः प्रोक्ताः इत्येते त्रिविधा भवेत् |
प्रकृतिर्भास्वमित्युक्तं विकृतिर्मूर्तिरुच्यते || १६५४ ||

अकारमेकं मात्रं तु ऐकारं तु द्विमात्रकं |
ओकारमेकमात्रं तु औकारं तु द्विमात्रकं || १६५५ ||

अनुस्वार विसर्गं च एकमात्र समन्वितं |
अकारादि नकारांतं लकारं च लकारकं || १६५६ ||

पृथिव्यां शानिति ज्ञेया चकारादीनि पंचकं |
वकारं च सकारं च जलांशकमिति स्मृतं || १६५७ ||

णकारादि नकारांतं तकारादि प्रयार्णकं |
अकारं सर्वदेवत्यं रक्तं सर्ववशीकरं || १६५८ ||

प्. ११६)

आकारस्यापरा शक्तिः श्वेतमाकर्षणं भवेत् |
लकारं विष्णुदेवत्यं श्यामं रक्षकरं भवेत् || १६५९ ||

मया शक्तीनि रीकारं पीतं स्त्रीणां वशीकरं |
उकारं वसुदेवत्यं कृष्णं राजवशीकरम् || १६६० ||

उकारं भूमि देवी च श्यामं लोकवशीकरं |
ऋकारं ब्रह्मणोज्ञेयं पीतमुग्री विनाशनं || १६६१ ||

श्रीकण्ठरूपं * कारं मञ्चरज्वरनाशनम् |
अश्विनीभ्यां तु ऌ ॡ च सितरक्त ज्वरापहं || १६६२ ||

एकारं वीरभद्रं स्यात् पीतं सर्वार्थसिद्धिदं |
ऐकारं आदि शक्तिस्यात् स्फटिकं जाह्नवीधरं || १६६३ ||

ओंकारं ईश्वरं विद्यात् ज्योतिस्सर्व फलप्रदम् |
औकारं आदिशक्तिस्स्यात् शुक्लाहं सर्वसिद्धिदं || १६६४ ||

अंकारं तु महेशं स्याद्रक्तस्सर्वसुखप्रदम् |
अःकारं कालरुद्रश्च मुक्तः कालनिकृन्तनं || १६६५ ||

प्राजापत्यं ककारस्स्यात् पीतं दृष्टिकरं भवेत् |
खकारं जाह्नवी ज्ञेयं क्षुराभं पापनाशनम् || १६६६ ||

गकारं गणरूपं स्यात् रक्ताभं विघ्ननाशनं |
धकारं भैरवी ज्ञेया रक्तदं जयावहम् || १६६७ ||

दकारं कालविज्ञेया कालं सर्वजयावहं |
चकारं चण्डरूपं स्यादज्ञानं रिपुनाशनं || १६६८ ||

छकारं भद्रकं काली स्याद्राजायार्त जयप्रदं |
जकारे जंभला ज्ञेया रक्ताभं तु जयावहम् || १६६९ ||

झकारं अर्धनारीस्स्यात् पीतरक्तं जयावहं |
ज्ञकारं कोटरी ज्ञेया पीतं रोगविनाशनं || १६७० ||

भृंगीशं स्यादृकारं तु रक्तं सर्वसुखावहं |
ठकारं चंद्ररूपं स्यात्सितं मृत्युविनाशनं || १६७१ ||

डकारं चेकनेत्रं स्यात् पीतं कालाजयापहं |
ढकारं यमबीजं स्यान्नीलं मृत्युजयावहम् || १६७२ ||

णकारे नन्दबीजं स्याद्रक्ताभं चार्थसिद्धिदं |
तकारं वसुदेवत्यं श्वेतं सर्वजया भवेत् || १६७३ ||

थकाराथर्वणो ज्ञेयो कुन्दाभं स्याज्जयप्रदं |
दुर्गाबीजं दकार स्यात् श्यामम् सर्वार्थसिद्धिदं || १६७४ ||

धकारं धनदं विद्यात् पीताभं चार्थ सिद्धिदं |
* * * * * * * * * * * * * * * * || १६७५ ||

११७)

स्वयंभु दैविकं चैव देव्या आकर्षमानुषं |
राक्षसा बाणलिंग सप्तधा लिंगमुच्यते || १६७६ ||

पताका झर्झराकारा रुद्रक्षा कृतिरेव च |
आज्यं वा मधुगंधं वा पाताला पर्वता कृतिः || १६७७ ||

एतेषां लक्षणं प्रोक्तं लिंगं स्वयंभुरुच्यते |
दीर्घाकारं शिरोभिन्नं निम्नोन्नतसमप्रभं || १६७८ ||

रेखाकोटरसंयुक्तं मुखे धारा यवोन्नतं |
कराभ्यां संपुटाकारं ब्रह्मसूत्रविवर्जितं || १६७९ ||

एतेषां लक्षणं प्रोक्तं लिंगं दैविकमुच्यते |
कूश्माण्डस्य फलाकारं मातुलुंगफलाकृतिः || १६८० ||

उर्वारुक फलाकारं कपित्थस्य फलाकृतिः |
तालं फलवताकारं गाणवं लिंगमुच्यते || १६८१ ||

स्थूलं मूललिंगं यवमध्यम वै पिपीलिकां |
मध्यमं लिंगं तु शिरस्थूलमार्षमुदित चतुर्भेदं || १६८२ ||

द्वारं वा गर्भमानं वा लिंगमानमथापि वा |
शिल्प शास्त्रोक्तमानं वा हस्तमानमथापि वा || १६८३ ||

शिल्पिशास्त्रोक्तमानं वा छत्राकारं शिरोदयं |
निजविपुलेष्टांशघ्नमूले तदा तदग्रे च || १६८४ ||

विष्णुद्भागेन सम्यग् चतुरश्रा वार्षगे लिंगके |
माणिकं पद्मरागं च वैडूर्यं पुष्यरागकं || १६८५ ||

नीलं वज्रं प्रवालं च स्फटिकं मरकतं तथा |
नवरत्ना इति ख्याता एहि संकल्प लिंगकैः || १६८६ ||

माणिकं कीर्तिदं विद्यात् श्रीप्रदं पद्मरागकं |
आयुः पदञ्च वैडूर्यं जयदं पुष्यरागकम् || १६८७ ||

पुष्टार्थमिन्द्रनीलं स्यात् वश्यं स्यात्तु प्रवालकं |
स्फटिकं पुत्रवृद्धिंस्या सर्वं मरकतप्रदम् || १६८८ ||

इह लोके पिलास्वेहे देहान्मुक्तिमवाप्नुयात् |
पक्वजं सूफलाकारं लिंगं पीठं सुवर्णकम् || १६८९ ||

लिंगाधिक्ये भवेन्मृत्युः योन्याधिक्ये धनक्षयं |
लिंगयोनिसमं कुर्यात्सर्वसंपत्सुखावहम् || १६९० ||

प्. ११८)

वर्ज्यमर्कशरूक्षणित कृशस्थूलादि दीर्घा-
कृतिश्वेतं चेत्कपिलंक्षतं च विविधं चंद्रा- || १६९१ ||

न्वितं च स्फुटम् | रेखाबिन्दु कलंगयुक्त-
मधिकं शक्त्या च लिंगेन वा शूलाग्रस्फटितं- || १६९२ ||

नरेण गृहिणा सर्वम् ममक्षो शुभम् |
दिनमुद्दिश्य यागायोग्यानि चान्यानि- || १६९३ ||

बहिर्घनानि सर्वाणि दण्डानि च तत्क्रियांतं |
अन्तस्साराणि दारि रूपं पुमान् विदुः || १६९४ ||

बहिस्साराणि सर्वाणि नारिरूपमिहोच्यते |
यागांते वर्जयेन्नारी तल्लयांतं पुमान् विदुः || १६९५ ||

एवं दण्डक्रमं कुर्याद्विशेषं किंचिदस्तिभिः |
उत्शब्दं उगतं विद्यात्स्वयं मघमिति स्मृतं || १६९६ ||

उद्गतं तु स्वयं यस्स्यात् तस्मादुत्सवमुच्यते |
पूज्यते सर्वगात्राय जायते ज्ञानमात्मनि || १६९७ ||

पुराणाज्जायते यस्मात् तस्मात् पूजेति कथ्यते |
शंखं चंद्राधिदैवत्यं कुक्षिं गंगाधि दैवता || १६९८ ||

पृष्टे प्रजापतिश्चैव अग्रे ब्रह्माधिदैवता |
दिनस्य गणसुप्रियं | सर्वदेवान् सगच्छद्विः || १६९९ ||

ध्वजमारोपयेद्बुधः | अन्तस्थ सारा.इ 
* माणि शंभोर्ध्वजस्य दण्डानि च तल्लयानि || १७०० ||

तृतीयोक्तं वाममस्त्रमिति स्मृतम् 
काषादि विद्यांतकं घोरं बिंबं तत्पुरुषं तथा || १७०१ ||

भूम्यादि नादपर्यन्तमीशानादि कथ्यते |
काष्टादि वरधूशक्ति तत्वतत्वांतर स्थितं || १७०२ ||

अत्रिर्वसिष्ट भृंगिं च गौतमं काश्यपं तथा |
ब्रह्मा विष्णुश्च रुद्रश्च ईशस्सादाख्यमेव च || १७०३ ||

ईशानादिक्रमेणैव प्रोक्तं पङ्कजलोचने |
ऋषिच्छंदस्य देवस्य क्रमाद्विद्युक्तवर्त्मना || १७०४ ||

देवानां स्वपदस्थाने दत्वाचम्य विचक्षणः |
द्रव्यं निरीक्षमात्रेण तन्मंत्रेण स्मरेत्क्रमात् || १७०५ ||

प्. ११९)

तद्रव्यं रक्षयेत्कृत्वा पात्राणामधि दैवताः |

दीप्ततंत्रे- 

आसनम्मूर्तिमावाह्य एतत्रितयमूर्धनि || १७०६ ||

व्याप्ति व्यापक भावेन ज्ञात्वा यजनमारभेत् |
आसीनं शुद्धं विद्यान्तं मूर्तिशक्त्यंत गोचरे || १७०७ ||

आवाह्य शिवो मूर्तिः * * मानु परियन्ततः |

सुप्रभेदे-

द्विनेत्रं द्विभुजं चण्डकरण्डमकुटं तु वा || १७०८ ||

किरीटमकुटो वापि केशबन्धयुतोऽपि वा |
सर्वाभरणसंयुक्ता पादज्वल समन्विता || १७०९ ||

दुकूलपददेवांगैः चित्रवस्त्रैश्च वेष्टिता |
सर्वावयव संपूर्णा सर्वलक्षण संयुता || १७१० ||

दक्षिणे कटकं वापि वामहस्तं प्रलंबितं |
वामं तु कटकं वापि दक्षहस्तं प्रलंबितम् || १७११ ||

नी भंगस्य वशात्तत्र लं भयेत्सूत्रमादरात् |
गौर्याकृति रूपं तु भवान्याकृतिरुच्यते || १७१२ ||

द्विनेत्रा द्विभुजा श्यामा पीनोन्नत पयोधरा |
श्यामा च पीनगण्डा च पीनोर.क्ष दलेक्षणा || १७१३ ||

करविन्यासमस्याश्च कारयेत्पूर्ववत्पुनः |
भवान्याकृतिराख्यातं गौरीरूपं तु पूर्ववत् || १७१४ ||

मन्त्रादौ सूतकं प्रोक्तं मन्त्रांते प्रेतकं भवेत् |
प्रेतकं पितृ तृप्तस्स्यात् सूतकं राक्षसं भवेत् || १७१५ ||

मध्यमं मृत्युनाशं स्यात्रिकालं शैव वर्जयेत् |
दांतं पयः पक्वफलं पवित्रं तिलं च पुष्पान्न- || १७१६ ||

सदुपजालम् ||

करवीरं अहोरात्रं पङ्कजं तु षण्मासयोः || १७१७ ||

द्विषाण्मासं च तुलसी बिल्वपत्रं प्रपूजयेत् |
पुष्पजातिषु सर्वेषु करवीरं विशेषतः || १७१८ ||

पत्रेण क्षालनं प्रोक्तं पुष्पेण प्रोक्षणं तथा |
इक्षुदण्डफलं मूलं क्षालनं छेदनं तथा || १७१९ ||

शैवोद्भवं तुलिंगानां कुण्डगोलमिति स्मृतं |
आदि शैवो शिवो रुद्र शुद्धशैव शिवात्मकं || १७२० ||

तस्माच्छैवं प्रकर्तव्यं प्रतिष्टा चोत्सवांतकं |
आदि शैवेन कर्तव्यं आत्मार्थं च परात्मकं || १७२१ ||

प्. १२०)

आदिशैव इति प्रोक्तं स शिवः ब्राह्मणो गुरुः |
जन्माशौचं मृताशौचं पूजाकाले मृतं यथा || १७२२ ||

आशौचं नाचरेत्तत्र पूजाशेषं समाचरेत् |
ब्रह्मचारी गृहस्थानां यतीनां देशिकस्तथा || १७२३ ||

आशौचं तु न कर्तव्यं पद्मपत्रमिवांभसा |
सूतके मृतके चैव क्रियालोपं न कारयेत् || १७२४ ||

जलबुद्बुधवज्जीवः तस्माल्लिंगं समर्चयेत् |
लिंगार्चनरता नारी प्रसूतेन रजस्वला || १७२५ ||

रविरग्निरथा वायु कोटि कोटि गुणश्शुचिं |
शिवद्विजदशाहन्तु द्विजानां तु तथैव च || १७२६ ||

द्वादशाहं नृपस्यैव वैश्यः पञ्चदशा भवेत् |
मासमेकं भवेच्छूद्रो चातुर्वर्णस्समासतः || १७२७ ||

दीक्षोत्सव प्रतिष्टा च कुर्वन्यस्तु शिवद्विजः |
अन्तराले शृतं चेत्सदाशौचे मृतं जन्मजौ च || १७२८ ||

स पुत्रशिष्यमाहूय तत्क्रियां तत् समारभेत् |
लिंगं वा कौतुकं वापि नित्य पूजा शिवद्विजः || १७२९ ||

सूतकं प्रेतकाद्यं तु एकाहेन तु शुध्यति |
दशाहे शुद्धिर्विप्राणां द्वादशाहे नृपस्य तु || १७३० ||

वैश्य पक्षे तथा शुद्धि शूद्रश्च मासमाचरेत् |
यागादि सर्वकार्येषु यागार्थं च व्रतं चरेत् || १७३१ ||

द्वयाशौचं न कर्तव्यं पद्मपत्रमिवांभसा |
द्विजानां दीक्षितानां च यतीनां ब्रह्मचारिणां || १७३२ ||

आशौचं भवेत्किं च स्नान मात्रेण शुध्यति |

विद्यापुराणे-

मातामहिपितामह्यो मातुलाग्रकयोर्मृतौ || १७३३ ||

स्वगुरोराचार्ययोरेषां मातानां च पितृष्वसुः |
मातृष्वसु भगिन्याश्च गर्भवानपि स्नापयेत् || १७३४ ||

स्मृतिवचने-

याम्नौ द्वादशदण्डांतौ भृत्या * * मृतं यदि |
परित्यज्य शिवं कुर्यात् नित्यनैमित्तिकाचरेत् || १७३५ ||

महामुखे-

जीवश्शिवश्शिवो जीवः जीवः शिवेन उच्यते |
पशुपाश शब्दतो जीवं पाशमुक्तः परश्शिवः || १७३६ ||

चतुष्पादं वेदरूपं तु अग्निरूपं तु शृंगकम् |
आदित्यश्च प गोपालखगं रुद्रं तथैव च || १७३७ ||

प्. १२१)

ब्रह्माविष्णुश्च रुद्रश्च वृषरूपं वृषमुच्यते |
प्राप्ते कलियुगे घोरे नष्टे दग्धे च वा पुनः || १७३८ ||

वृषरूपेण शम्मित्वा शृतिश्चानन वाहनम् |
आघ्रारविंदन्तु वेदश्वानश्शनैश्शनैः || १७३९ ||

यत्पादानि महन्तव्यं तं वन्दे परमेश्वरं |
शुभं च अशुभं चाव अशुभं शुभवाहनम् || १७४० ||

ऋग्यजुस्साम वेदाश्च अंगप्रत्यंगमेव च |
चंद्रार्कवच्छिन्नौ चैव सर्वदेवाश्च मेव च || १७४१ ||

तस्मात्तद्वाहनं चैव श्वान वाहन मुच्यते |

कामिके-
 
त्रयोदशीममावास्यायां माघमासे चतुर्दशी || १७४२ ||

चतुर्दश्याधिकारात्री शिवरात्रिस्तु पूजयेत् |
चतुर्दशी शिवां प्रोक्ता अमावास्या स्वयं शिवः || १७४३ ||

एतयोस्संगमं कुर्याच्छिव रात्रिप्रदं बुधः |
जपेन देवता नित्यं पूर्यमानं प्रसीदति || १७४४ ||

प्रसन्नाभि विधानाभौ इत्यामुक्तं च शाश्वतं |
यक्षराक्षस पैशाच ग्रहस्सर्पादि भीषणा || १७४५ ||

जापितेऽन्तौष सर्वस्मिन् भयभीत समन्वितं |
वक्ष्यामि शिवरात्रिं स्यात्पूजयेन्मुनि सत्तम || १७४६ ||

कृतत्रेधा युगे चैव द्वापरौ च कलौ युगे |
युगे युगे तु संपूज्य त्रेतायां तु गुहं यजेत् || १७४७ ||

त्रेतायामपि विघ्नेशं च परेत्यच्युतं यजेत् |
ब्रह्मेन्द्रे ऋषिभिश्चैव कलियुगे तु समर्चयेत् || १७४८ ||

माघे कृष्ण चतुर्द्दश्यां पूर्वाषाढे तु पंचमी |
तुरगे सप्तमी चैव कृष्णाष्टम्यां तु कृत्तिका || १७४९ ||

आर्द्रमासे तु द्वादश्यां पुष्यमासे तथाष्टमी |
एवं संवत्सरे पूज्य शिवरात्रिमुपासने || १७५० ||

माघमासे चतुर्द्दश्यां सत्फलं शिवरात्रिकं |
एकमासे द्विपक्षे तु रात्रावधिकपक्षकम् || १७५१ ||

तद्रात्रौ शिवपूजांतं तत्फलं हन मे निशि |
पक्षकं सममेकं स्यात् पूर्वरात्रौ शिवं यजेत् || १७५२ ||

पुमां * * व पक्षे तु राजा राष्ट्रं विनश्यति |
पूर्वरात्रे च कर्तव्यं अन्यरात्रौ न कारयेत् || १७५३ ||

प्. १२२)

तस्मात्सर्वप्रयत्नेन पूर्वरात्रौ विशेषतः |
रात्राधिके तु पक्षे तु शिवपूजाविधाय च || १७५४ ||

तद्रात्रिः शिवपूजास्स्यात् देव सान्निध्यमेव च | 
शर्वरी पक्षहीने तु सर्वदोषकरं तथा || १७५५ ||

तस्मात्सर्वप्रयत्नेन सर्वमास क्रमेण तु |
नित्य संध्यावसाने तु शिवरात्रिं समाचरेत् || १७५६ ||

यामं प्रति विशेषेण शिवपूजां विशेषतः |
नवाहेऽथ सप्ताहे पञ्चाहे वांकुरार्पणं || १७५७ ||

अंकुराण्यर्पयेत् पश्चात् पूर्वोक्त विधिना सह |
तद्दिनस्य तु पूर्वे तु मण्डपं शोधयेत्ततः || १७५८ ||

पञ्चगव्येन संपूज्य कौतुकं बंधयेत्ततः |
बिल्वपत्रं तु संपूज्य सर्वगंधं समाश्रितं || १७५९ ||

वस्त्रेण वेष्टयेद्धीमान् बिल्वं चैवाधिवासनं |
प्रभाते विमले धीमान् देशिकः स्नानमाचरेत् || १७६० ||

पूर्वाह्ने तर्पणं चैव मध्याह्ने तु प्रदक्षिणं |
सायाह्ने पूजनं दृष्ट्वा जनानां तु व्रतं यजेत् || १७६१ ||

ब्रह्म क्षत्रियशूद्रास्तु उपवासं प्रकल्पयेत् |
द्विजानां शिव भक्तानां सर्वप्राणी तथैव च || १७६२ ||

सर्वप्राणी तु नारीणां उपवासं तथैव च |
निद्राहीनः समाख्यातं सर्वकार्याणि साधयेत् || १७६३ ||

आयुष्करं च सिद्धिं च सर्वमोक्षस्तथैव च |
अमंगल्योपवासानां पुंसां जन्म तु मंगलं || १७६४ ||

अपत्नीकश्च यत्नेन उपवासमनिद्रकम् |
ऋग्यजुस्सामवेदानां चतुस्संधि प्रपूजयेत् || १७६५ ||

ब्रह्मेन्द्र ऋषिहीनां तु देशिको भावयेत्ततः |
विघ्नेशं पूजयेत्पूर्वं सौरपूजां अतः परम् || १७६६ ||

शालिभिस्तण्डुलं कृत्वा पुण्याहं वाचयेत्ततः |
पूर्वं तु पञ्चगव्यं स्यात् द्वये पञ्चामृतं भवेत् || १७६७ ||

तृतीये मधुनास्नानं इक्षुसारं चतुर्थकम् |
यामं प्रति विशेषेण पूजयेद्देशिकोत्तमः || १७६८ ||

पूर्वे तु स्नपनं प्रोक्तं अष्टोत्तरशतं भवेत् |
द्वितीये स्नपनं चैव पञ्चविंशति संख्यया न्यूनमेकं || १७६९ ||

तृतीये स्नपनं चैव नवकुंभान् प्रपूरयेत् |
यामं प्रतिविशेषेण स्नपनं कारयेद्वधः || १७७० ||

प्. १२३)

पूर्वयामं तु संपूज्य बिल्वपत्रं समर्चयेत् |
द्वितीये पद्मपुष्पं च तृतीये जातिपुष्पकं || १७७१ ||

नन्द्यावर्तन्तु संपूज्य चतुर्यामे तु पूजयेत् |
चतुस्संध्यार्चनं कुर्याद्बिल्वपत्रं महत्फलं || १७७२ ||

मुद्गान्नं प्रथमं चैव द्वितीयं पायसान्नकं |
तृतीयं कृसरान्नं स्यात् शुद्धान्नं तु चतुर्थकं || १७७३ ||

यामं प्रतिविशेषेण क्षेत्रपालं समर्चयेत् |
यामं प्रतिविशेषेण महापूजां समाचरेत् || १७७४ ||

देशिकः पूजयेत्तत्र वस्त्रहेमांगुलीयकैः |
ब्राह्मणान् पूजयेत्तत्र माहेश्वरान् सूपूजयेत् || १७७५ ||

पूजयेत्परिचाराणां वस्त्र हेमांगुलीयकैः |
श्रीकरं विजयं पुण्यं आयुरारोग्यवर्धनम् || १७७६ ||

एवं विधिवत्संपूज्य शिवलोके महीयते |
तच्चिष्टे शिवरात्रिः स्यात् माघमासे चतुर्द्दशी || १७७७ ||

माघात्फल्गुनयोर्मध्ये कृष्णपक्षे चतुर्द्दशी |
पक्षकं सममेवं स्यात् पञ्चदुश्यां विधिं यजेत् || १७७८ ||

भास्करास्तमनात्पूर्वं चतुर्द्दीश युते यजेत् |
चन्द्रक्षयेण कर्तव्यं चतुर्दश्यांतमेव च || १७७९ ||

माघमासांत संयुक्तं शिवरात्रिं सुपूजयेत् |
सा तिथिः सकला ज्ञेया यस्यामस्तमितो रविः || १७८० ||

तन्नक्षत्रमहोरात्रं यस्यामभ्युदितो रविः |

इति विजयाख्य महातंत्रे शिवरात्रि विधिः || १७८१ ||

अमा चतुर्दशीमित्या रुद्रमिथ्या च सप्तमी |
दशम्येकादशी मिश्रां हन्ति पुण्यं पुराकृतं || १७८२ ||

चतुर्दश्यामधिकारात्रि सा शिवारात्रिरिष्यते |
पूर्वात्रियोदशी रात्रौ याममेकं चतुर्दशी || १७८३ ||

इष्टा त्रयोदशी मिश्रा नेष्टामावास्यया युता |
पोषणं तु चतुर्दश्यां पारणं तु चतुर्दशी || १७८४ ||

यस्यां त्रयोदशी पूर्णा याममेकं चतुर्दशी |
सा रात्रिः भुक्तिमुक्ति प्रसाद दर्शयुक्तमथा भवेत् || १७८५ ||

त्रयोदशी भगाकारा लिंगाकारा चतुर्दशी |
विधातव्यं गृहस्थेन दर्शयुक्तं तपस्विनी || १७८६ ||

प्. १२४)

शिवाशं चतुर्विंशदंशकृत लिंगतुंगमथो-
ब्रह्म भागे भवेत्तातुरंशं | पुनर्मध्यमे विष्णु- || १७८७ ||

भागं वसुश्च नवांशं शिवांशं भजेद्वर्धमानम् ||
धारालिंगे सर्वलिंगेऽन्तर्मूलेऽष्टाग्रंका || १७८८ ||

युगाग्रं || तस्मादूर्ध्वे जिद्विगुण्यं सुधारं-
धारालिंगे सद्राद्रौ सर्ववर्णेषु शस्तम् || १७८९ ||

अस्त्रेण हुं फडन्तेन पूर्णायामेकं त्रयोदशी |
वद्घटिकैका चतुर्दशी करन्यासं समाचरेत् || १७९० ||

करन्यासं समस्तं कृत्वा सुषिरं देहं मध्यमे |
ध्यात्वा जलन्तं हुंकारं प्राणं संयम्य निश्चयं || १७९१ ||

हुंकारं तेन ते नैव रेचकेण समन्वितं |

ग्रन्थि || १७९२ ||

पञ्चग्रंथिं ततः कृत्वा तस्मात्प्रकृति निश्चयं |
मुक्तिमंत्रेण संग्राह्य जीवं हुंकारमूर्धनि || १७९३ ||

कुंभकेन समोपेतं वायुमूर्ध्वं गतं नयेत् |
ते नैव द्वारदांतस्थे शिवेन सहयोजयेत् || १७९४ ||

आत्मयोजन मेतत्स्यात् ततो भूतानि शोधयेत् |
पृथ्वि वातोपयो वह्नि द्वौ द्वौ शोध्यौ परस्परौ || १७९५ ||

आकाश्च विरोधेन यथा शोध्यं तथोच्यते |

सूक्ष्मतंत्रे-

निवृत्यादीनि भूतानि नान्यद्वानं समस्तकं || १७९६ ||

व्याप्यवस्थितानि मत्वातानि विशोधयेत् |
दहनं वाथ भूतानां परस्पर विशोधनम् || १७९७ ||

मण्डलादि समाध्यक्षं भूतशुद्धिरिहोदिता |
शोध्यापरागरहितं कलामात्र व्यवस्थितं || १७९८ ||

विचिन्त्य दिव्यदेहार्थं अमृत प्लवनं नयेत् |
ध्यात्वा कुण्डिलिनीं शक्तिं अमृतैक स्वरूपिणीं || १७९९ ||

तदुद्भूतामृतस्रावे सिक्तां देवकलां स्मरेत् |
कृत्वा हृद्यासनं तस्मिन् मूर्त्यात्मानं समानयेत् || १८०० ||

पुनराप्यायनं कृत्वा करन्यासं समाचरेत् |
मूलां दशांशतोंगानां जपकार्योत्रयी मतः || १८०१ ||

अंगुष्टेन विना कर्म कृतं तत्फलदं यदा |
शिरसाधारणं कोटि कर्णं च दशकोटितं || १८०२ ||

प्. १२५)

शतकोटिगले बद्धं सहस्रमासबंधनम् |
पार्वती वयसो हुत्वा ज्ञानलब्धेन गानवान् || १८०३ ||

ज्ञानसंबन्धमानं स्यादुत्तमं अष्टतालकं |
मुहुर्मुहुः कुञ्चित पादयुक्तं चोर्द्दण्डितं वाम- || १८०४ ||

करञ्च वामम् | विवर्तितं यत्करणं विधिज्ञैः
नियोजयेत्तन्नवनीतवृत्ते | (सूक्ष्मे) || १८०५ ||

नानाविधं तथाख्यातं अन्तर्बाह्य विशेषतः |
लिंगप्रासादयोर्मध्ये श्रेष्ठं श्रेष्ठं प्रकीर्तितम् || १८०६ ||

गर्भे प्रदक्षिणं कृत्वा न तु शक्यं बहुदोषकं |
गर्भे गेहे भवेल्लिंगच्छाया निर्माल्य संकरम् || १८०७ ||

सोमसूत्रं च मूलञ्च देवसामीप्यमेव च |
परिहृत्य तु तत्सर्वं यदि सर्व फलावहम् || १८०८ ||

अन्तर्मण्डलदेशेऽपि सोमसूत्रं च विद्यते |
प्रासादस्य प्रमाणं वा प्रासाद सममेव वा || १८०९ ||

निर्माल्य संकरेपि स्याद्धामच्छाया च विद्यते |
परिहृत्य तत्तत्सर्वं प्रदक्षिणमथाचरेत् || १८१० ||

सव्यापसव्यमार्गेण मुदगत्या समाचरेत् |
सव्यापसव्यमार्गेण कर्तव्यं वा प्रदक्षिणम् || १८११ ||

सव्य चण्डेश प्रदेशं स्यादपरं सोमसूत्रकं |
सव्यापसव्यमार्गेण कर्तव्यं वा प्रदक्षिणं || १८१२ ||

सव्यचण्ड प्रदेशं स्यादपरं सोमसूत्रकम् |
सव्यापसव्यमार्गेण मृदुगत्या समाचरेत् || १८१३ ||

सव्यापसव्यमेवं स्यात् अन्तर्नित्योत्सवाय च |
अंगप्रदक्षिणं चान्यदुदयास्तमनंतकम् || १८१४ ||

अनयोः पुण्यमाभात्यन्न शक्यं बहुदोषतः |
क्षेत्रमाहात्म्य तद्वेद देवानां तत् फलं भवेत् || १८१५ ||

धाम?स्वविस्तार समानसूत्रं सोमस्य सोमे-
दिशि संस्थितस्स्यात् | सूत्राद्बहिर्लंघन- || १८१६ ||

यांतं न दोषं स दोष मत्यन्तरलंघनीयम् |
शिवस्य मंदिरच्छाया पादो ग्रामो नयेन्नरः || १८१७ ||

सदारस्य स पुत्रस्य नरकीस्स्यान्न संशयः |
लिंगच्छायां तु लिंगं च प्रासादं यस्तु छायया || १८१८ ||

प्. १२६)

बलिपीठमिदं प्रोक्तं पञ्चलिंगमिहोच्यते |
स्त्रीणां चैव नराणां च शिव भक्तास्वमानतः || १८१९ ||

तत्तत्स्वनाम मंत्रेण प्रणवादि नमोऽन्तकं |
शिवमंत्रं न दादौ तु स्वनामं मध्यमे न्यसेत् || १८२० ||

शिवशब्दं तृतीयं तु भक्ताना मंत्रमुच्चरन् |
शान्तिकं प्रातः काले तु सायं काले तु पौष्टिकं || १८२१ ||

काम्यमांध्यन्दिने कुर्याधामच्छायां न लंघयेत् |
प्रदक्षिणं स्वमार्गेण कुर्यात्काम्य प्रदक्षिणे || १८२२ ||

षण्मासात्सिद्धिदं विप्र शांतिकेन महत्फलम् |
पौष्टिकं चाष्टमासे तु फलदं परिकीर्तितम् || १८२३ ||

संवत्सरमुपासित्वा काम्यं सर्वार्थसिद्धिदं |
* * * * * * * * * * * * * * * * || १८२४ ||?

शेषं तु गणाधिमध्ये मेषादिकन्यान्तवधा- |
क्रमेण | विंशत्यष्टाधिकं मंत्रं मालामंत्र इति स्मृताः || १८२५ ||

सिद्धंवार्धक्ये सिद्धिदा मन्त्रमाला मन्त्रास्तु यौवने |
पञ्चाक्षराधिका बाल्ये सिद्धिदा सर्वदापरे || १८२६ ||

स्त्री * * * * * न्त्रा वह्निजान्ता नमोऽन्ता च- |
नपुंसका | शेषाः पुमांस इत्युक्ताः स्त्रीविधा- || १८२७ ||

मंत्र जातयः | साध्यं | जपादिषु प्रसिध्यर्थास्त्रध्य-
र्च्चा जाततर्पणे | सुसिद्धा पाठमंत्रेण साधकारि- || १८२८ ||

ष्टते रिपुः | प्रत्युरश्शत्रिवर्णैस्तु मन्त्रानाशकरा-
स्मृतिः | सुसिद्धम् | जपार्चादि क्रियास्सिद्धं मंत्रो- || १८२९ ||

यं साधकोत्तमः | तस्यार्धसाधनास्सर्वे मंत्राः 
सर्वत्र सिद्धिदः | एकार्णसिद्धितो मंत्रो जपलक्षं- || १८३० ||

जपादिकं | वर्णाधिक्यं जपं त्राक्षं कर्तव्यो- 
युक्तितः क्रमात् | एवं बीजं जपं कुर्यातद्वद्विगुण- || १८३१ ||

संख्यया | स्वाहा नमो विशेषांता स्त्री क्लीव पुरुषाः 
स्मृतः | वश्योच्चाटन विद्वेषा पुमांसा क्षुद्रकर्मणि || १८३२ ||

रोगापहारेवतीता क्लीबाश्चान्यत्र कर्णिका |
गृहे जपं समं विद्यात् कोष्टे शतगुण भवेत् || १८३३ ||

पुण्यारण्ये तथारामे सहस्रं गुणमुच्यते |
अयुतं पर्वते पुण्यं नद्यालक्षमुदाहृतम् || १८३४ ||

प्. १२७)

कोटिदेवालये प्रोक्तं अनंतं मम सन्निधौ |
सूर्यस्याग्रे गुरोमिन्द्रो दीपस्य च जलस्य च || १८३५ ||

विप्राणां च गवाञ्चैव सन्निधौ तस्य तेजसा |
तत् पूर्वाभिमुखं वन्द्यं दक्षिणं चाष्टचारकं || १८३६ ||

पश्चिमं धनयं विद्यादुत्तरं शांतिकं भवेत् |
उष्णीषणी कंचुलिकी मुक्तकेशगलावृता || १८३७ ||

अपवित्र करो शुद्धो विलेपन्न जपेत्क्वचित् |
क्षाभं मर्दं क्षुधंती च निष्ट वनप्रजम भीषणं || १८३८ ||

दर्शनं च शरीराणां वर्जयेज्जपकर्मणि |
अचमे संभवेत्तेषां स्मरेद्विममान्वित || १८३९ ||

अंगुष्टेन तु मोक्षार्थी तर्जनीमभिचारके |
पुष्टये मध्यमे न्यस्य शांतिकर्मण्यनामिके || १८४० ||

कनिष्टाकर्षणं प्रोक्तं अनामिका वापि सर्वतः |
क्रूरकर्माणि सर्वाणि वृष्टिकाले प्रयोजयेत् || १८४१ ||

ग्रीष्मे विद्वेषणं कुर्यात् प्रावृड्युच्चारणं भवेत् |
शैशिरो मारणं कुर्यात् तथा कन्याभिवसंतके || १८४२ ||

जपांशुमुच्चार्य तेज पैशाचिकं होमकर्मणि |
मैसा मन्त्रजप्ते तु सर्वमंत्रमुदाहृतम् || १८४३ ||

जपं चतुर्विधं प्रोक्तं सर्वेषां जपकांक्षिणां |
मानसं चैव कर्णोष्टमुपांशुर्व्यक्तमेव च || १८४४ ||

व्यक्ता दशगुणोपांशु तस्मात्कष्टोष्टकं शतं |
सहस्रं मानसं तस्मात् अंगुल्यादि जपं शृणु || १८४५ ||

संप्रभेदे |

अंगुल्या जपसंख्या कुशाग्रन्थि पुटया 
एकतुल्या फलातदा || जपेन देवता नित्यं- || १८४६ ||

अकुर्यात्मानं प्रसीदति | अंगुष्ठात् षट्गुणं प्रोक्तं- 
दभैर्दशगुणाधिकं | शतसंख्या कुशाग्रन्धि- || १८४७ ||

प्रवालेश्च सहस्रकम् | मणिर्दश साहस्त्रैः 
मौक्तिकं लक्षमुच्यते | पद्माक्षैः कोटिगुणितं- || १८४८ ||

रुद्राक्षैस्तु न विद्यते | रुद्राक्षस्य ततोत्पत्तिः 
शृणुध्वं वक्ष्यतेऽधुना | दिव्यं वर्षसहस्त्रेषु- || १८४९ ||

चक्षुरुन्मीलितं मया | मुञ्चमुञ्चति नेत्रेषु-
तेन रुद्राक्षमुच्यते | एकवज्रं शिवं साक्षात्- || १८५० ||

प्. १२८)

अनंतं धारणात् फलं | स ध्यायत्रियते यत्र-
स याति परमां गतिं | द्विवक्त्रं शक्तिरित्युक्तं- || १८५१ ||

त्रिवक्त्रं नाद एव च | चतुर्वक्त्रं तु बिन्दुस्स्यात्- |

पञ्चवक्त्रं सदाशिवं |

षड्वक्त्रमीश्वरं प्रोक्तं रुद्रस्सप्तमुखं स्मृतं || १८५२ ||

अष्टपद्मं तथा विष्णु नवपद्मं चतुर्मुखं |
नववक्त्रैक वक्त्रांतं फलं शतगुणोत्तरं || १८५३ ||

हस्तकण्ठ शिरौ कण्ठ संधार्यालय भस्मना |
पूर्वपापात्प्रमुच्यंते शिवसायुज्यमाप्नुयात् || १८५४ ||

दर्शनं पापनाशं तु स्पर्शनं सर्वसिद्धिदम् |
प्रागुप्तं धारणात्पुण्यं रुद्राक्षं धारयेत्सदा || १८५५ ||

प्रयाण काले रुद्राक्ष भक्षयित्वा त्रिसंधिके |
ते रुद्रपदमाप्नोति पुनर्जन्म न विद्यते || १८५६ ||

इति विजयतंत्रे |

पञ्चविंशति मोक्षार्थं अष्टाविंशति पौष्टिकं || १८५७ ||

त्रिंशच्च धनसंपत्ति पञ्चाशत्स्याभिचारकं |
जपमाला प्रकर्तव्या संस्कर्ता सर्वशंबरैः || १८५८ ||

मध्यमानामिकांगुष्टा कर्षणात्सिद्धिरुत्तमाः |
अंगुष्टं तर्जनी योगा मध्यमा सिद्धिरिष्यते || १८५९ ||

कनिष्टांगुष्ट संयोगात् सिद्धिरुक्ता कनीयसी |
मूलाद्दशांशतोंगानां जपः कार्यो त्रयी मतः || १८६० ||

अंगुष्टेन विना कर्म कृतं तत्फलदं यदा |
शिरसाधारणं कोटि कर्णयोर्दशकोटिकं || १८६१ ||

शतकोटि गलेबद्धं सहस्त्रं बंधबंधनं |

-तत्र फलम् - || १८६२ ||

रेखामष्टगुणं विद्यात् पुत्रदीपैः फलैर्दश |
शतं वै शंखमणिभिः प्रवालैश्च सहस्रकैः || १८६३ ||

मौक्तिकैर्लक्ष साहस्त्रं पद्माक्षं कोटिरुच्यते |
रुद्राक्षं जपमेवं तु अनन्तफलदं भवेत् || १८६४ ||

जपेन देवता नित्यं शतमानं प्रसीदति |
प्रसन्नादि विधानादौ उद्यामुक्तं च शाश्वतं || १८६५ ||

यक्षराक्षस पैशाच गृहसर्पादि भीषणं |
या पितं तिष सर्वस्मिन् भयाद्वीत समन्वितं || १८६६ ||

प्. १२९)

जपेन पापक्षतये विशेषं यत्तत्कृतं जन्म- |
परंपरासु | जपेन रोगान् जयतेय मुक्तिं- || १८६७ ||

जपेन सिद्धिं लभते च मुक्तिम् |
प्रोक्तं च क मनुग्रहात्मकमिदंगेहे सरागो- || १८६८ ||

त्सलम् | गोष्टे गोगणमर्पणे सदनथाग्राह्येऽपि- 
शिष्टाग्रहं भाण्डोत्पत्ति करञ्च शौण्डिकगृहे- || १८६९ ||

मैत्रः परस्त्रीगृहे | क्षेत्रेशस्य सुखा यदि प्रकु-
रुते ध्वस्तं सदा निश्चलं | मध्ये समेक कटिका- || १८७० ||

हयने लिखित्वा संपूजयेत्परमनुग्रह चक्रमेतत् |
सर्वोत्तरो भवति तत्र कुसुंभ यत्नी सर्वात्मना- || १८७१ ||

वशमुपैति मनुष्य लोके | कामेन्द्रोर्धतले- 
त्रिमूर्तिमहितत् पार्श्वयोर्विन्यसेत् || १८७२ ||

बाणान्यानि तदंतरे बहिरति श्रीतारती
बीजकम् | आकोन्तत्परितस्ततोष्टदल- || १८७३ ||

कृत्पद्मन्दलेषूत्क्रमात् श्रीं ह्रीं तद्दलकोटि-
रग्रनिहितं ओं यूं बहि श्री त्रिधाम् || १८७४ ||

ह्रींकारं चंद्रमध्ये उपरिसवलये षोडशा-
वर्णपूर्णे बाह्ये पद्माकृतिस्स्यात् दिनकर- || १८७५ ||

सहितं सांत यांतादि युक्तं || तद्बाह्ये भानु-
वेष्टया हरिहर सहितं मूलमंत्रेण युक्तं- || १८७६ ||

साक्षात्त्रैलोक्यवश्यं सकलविषहरं यंत्रराजं
नमामि || शतांश विंशत्यनवाष्टपत्रं- || १८७७ ||

मध्येन्द्रबीजं तदनंतरञ्च | स्वरान्वि- 
तानां च जडं सहस्रं ह्रीं मध्ये न्यसेदिन्दु- || १८७८ ||

मतीन्दु चक्रम् | अच्छस्वच्छारविन्द-
स्थितिरुभयकराकस्थितं | पूर्णकुंभाभ्यां- || १८७९ ||

वेदाक्षमाले निजकरकमलाभ्यां घटो-
निलपूर्णौ | धृत्यान्तौ च शृवन्तौ शिरसि- || १८८० ||

शशिकला बन्धुतेऽप्यायन्तां देहन्देवौ-
दधानां प्रविशति विशता कल्पजातं श्रियंवः || १८८१ ||

स्वतलविभूत्यवाप्ति हेतु स्थितिर्यबिन्दुमु-
खोद्गताभिलक्ष्मी | अनुदिनमिह पद्यते- || १८८२ ||

प्. १३०)

नृभिर्यजंडुदिनेषु कदाचिदप्यलक्षम् 
विज्ञापि चित्रीतमुदारत्रिकोण शक्यद्रम- || १८८३ ||

ष्ठदशयुग्म चतुर्दशारं | अष्टाष्टयुग्मद-
लपद्म महित्रयांगं मध्ये त्रिकोणमतिलै || १८८४ ||

प्रणमामि चक्रं | श्रीदेवी तत्परं श्लोकं- 
लिखेदेकं यथा पुरा | बाह्याद्दिक्षु दिक्षु- || १८८५ ||

लिखेत् पृथक् | वषडन्तं ततो मोदो मात्रां च |
घटमध्यगं | पुनः पद्मपुटान्तस्थं योज- || १८८६ ||

येत्सर्वशांतिके | अनुग्रहात्मकं चक्रं- 
एतच्चक्रोत्तमोत्तमं | श्वेतांशुके वा भूर्जे- || १८८७ ||

वा पटेवाथ मनोरमे | शुभवारर्क्ष संयोगे- 
लाजेन कुंकुमेन वा | लिखेच्चक्रं शिवो- || १८८८ ||

भूत्वा दृढी देवेन्द्रदिङ्मुखं | रुद्रडं च- 
गुली कृत्वा लाक्षांगुल परिस्तुतम्- || १८८९ ||

येनेदं ध्यायते नित्यं मृत्युर्नोपैति तन्नरं |
विषमज्वर हां ह्रीं कृत्वा पुष्टिमदं सदा || १८९० ||

पूर्वाद्येशानपर्यन्तं विन्यसेत्तु विशेषतः |
प्रणवादि नमोऽन्तं तु पूजयेत् तु विधीयते || १८९१ ||

कपालशूलसहिता अभयवरदान्विता |
नीलमेघनिभाकारा त्र्यक्षाश्चंद्रशेखराः || १८९२ ||

सर्वविघ्नहरा देवी कथितान्यष्ट भैरवाः |
ग्रामेषु नगरेष्वेषु पत्तनेषु गृहेषु च || १८९३ ||

चंत्वरेषु श्मशानेषु शालासु गजवाहनं |
त्र्यक्षमष्टभुजारौद्रमूर्ध्वकेशं सुदष्ट्रकं || १८९४ ||

रौद्रं तुष्टिं तु कृष्णाभं बालेन्दु कृतशेखरम् |
नरशिरञ्च धत्तूरं नागयज्ञोपवीतकम् || १८९५ ||

संयुक्तं * * योः पत्रं वित्ततोमरकुण्डलं |
शूलं डमरुकं खड्गं पिनागं दक्षिणे करे || १८९६ ||

कपालं च धनुश्चैव घण्टा पाशमतः करे |
सर्वाभरणसंयुक्तं धीरं वै केतु मालया || १८९६ ||

नागनागांबरैर्युक्तं पक्वपीठोपरि स्थितं |
एवं वै क्षेत्रपालं तु स्वरूपाणां प्रवक्ष्यते || १८९७ ||

पद्मं शूलं च मुकुलं निष्ष्टूरं योनिशंखकं |
मन्त्रांत मुद्रया कार्यं विनियोगं प्रपूजयेत् || १८९८ ||

प्. १३१)

मातंगि ध्यानम् |

तान्त्री ताण्डवितांगुली किसलया तापिञ्चि-
प्रभा मातरनाथ वलावतंसकलितां तारुण्य- || १८९९ ||

सर्वश्रियं | हंसालिंबिक्रदंब गर्भकबरी- 
भारां भवध्वंसनी | मातस्वाशमतंग तनये- || १९०० ||

पश्यन्ति पश्ये श्रिया | वाराही मंत्रम् |
नेत्रत्रयं स्फटिककुण्डिकयाक्षसूत्राम् || १९०१ ||

व्याख्यान पुस्तकरविलासित दोश्चतुष्कां |
श्वेतासितांशुकधरां सितगंधपुष्पाम्- || १९०२ ||

श्वेतांबुजासन रतां प्रणमामि वाणीम् |
शातामिति शृतमंभंकुरमायत श्री- || १९०३ ||

संभावना सदसि मूर्ति नरार्तिवेशम् |
वाच्य प्रसन्न मधुराभवती प्रसन्ना- || १९०४ ||

छिन्नोवि प्रकटकं तु गिरीन्द्रकन्ये- |
अष्टमस्य तृतीयं यत् चतुर्दशसमन्वितं || १९०५ ||

दण्डकुण्डलमेतद्धि सारस्वत मुदाहृतं |
देव्या ध्यानं प्रवक्ष्यामि सर्वकार्यार्थ साधनं || १९०६ ||

हृत्पद्म कर्णिकामध्ये सुखासीनां शुचिस्मितां |
रक्तवर्णां सुप्रसन्नां सर्वाभरणभूषितां || १९०७ ||

त्रिणेत्रां चारुमकुटां चंद्ररेखावतंसकाम् |
हारनूपुरकेयुर तुंगबंध विराजितां || १९०८ ||

मुक्तामाणिक्कवैडूर्य द्विपेन कलकान्वितां |
रत्नबंध सृजं चैव रत्नकुण्डलमण्डिताम् || १९०९ ||

विचित्ररत्नवलयां विचित्रवलयां शुभाम् |
पाशकुंशधरां चैव वरदाभय तत्पराम् || १९१० ||

दधतीमक्षमालां च सा भयेन च प्राणिनां- |
चामराभ्यां वीज्यमानां च चण्डिका छत्रशोभितां || १९११ ||

शंख पद्मनिधिभ्यां च सेविता पादमूलतः |
महाघोषं समादाय वह्निवर्णमतः परं || १९१२ ||

वाग्प्रवृत्तिप्रदञ्चैव सर्वकामार्थसाधनं |
मन्त्रोत्तममिदुं प्रोक्तं कथितं शंभुना पुरा || १९१३ ||

ऋषिर्ब्रह्मास्य मंत्रस्य छंदो गायत्रमुच्यते |
अंबिका देवता प्रोक्ता महादेवोधि दैवता || १९१४ ||

ब्रह्माण माहुः प्रथमं विष्णुश्च तदनंतरं |
ततः परं महादेवं वदन्ति किल दैवतां || १९१५ ||

प्. १३२)

दुर्गाञ्च देवतां केचित्यथान्ये मातृदेवताः |
वाग्देवीमाहुरपरे लक्ष्मीमन्ये तथा विदुः || १९१६ ||

आदित्यमाहुरपरे ज्येष्टां शंसन्त्यपरे |
किमत्र बहुनोक्तेन सर्वदेवमयश्शिवः || १९१७ ||

एकहस्तां चतुर्हस्तां सर्वाभरण भूषितां |
नितंबतटविस्तीर्णां मध्यक्षामस्तनोन्नतां || १९१८ ||

वामादिशक्ति रुपेतां मनोन्मनीं सुलक्षणां |
ध्यात्वा संपूजयेद्धीमान् जगत्प्रीति करार्थवै || १९१९ ||

श्यामनिभपक्ष स्वम्न? नयनं स्यात् पङ्कज- |
प्रसार्यकरतुंग- * * * * * * * * * || १९२० ||

* * * * * * * * * * * * * * * * |
शान्तिकन्विति विख्यातं शैविकं शृणुसत्तम || १९२१ ||

देवस्य वामहस्तं तु देव्याः कट्याः समायुतं |
गौर्याश्च स्वव्यहस्तं तु पङ्कजं धारयेत्पुनः || १९२२ ||

वामहस्तं तु लंबं तु विशेषमिति निश्चयं |
उमामहेश्वरं ख्यातं गौरी संवादमुच्यते || १९२३ ||

पूर्ववत्कारयेत्सर्वं विशेषमधुनोच्यते |
देवस्य दक्षहस्तेन देव्याःस्तनं प्रविश्यति || १९२४ ||

अन्तस्संगमसंयुक्तं तयोर्मध्यान्तरं यमं |
उमासंवादमेवोक्तं शृणुमानुग्रहं द्विजः || १९२५ ||

उमामहेशवत्सर्वं विशेषं किंचिदस्ति हि |
देवस्य दक्षहस्तं तत् भवान्यां इन्दुके स्थितं || १९२६ ||

उमानुग्रहमेवास्मिन् सर्वस्पष्टसमीरितं |
एवं चन्द्रधरस्यैवं चतुर्भेदं प्रकीर्तितं || १९२७ ||

चंद्रशेखरमित्युक्तं दक्षिणामूर्तिरुच्यते |
अथातः संप्रवक्ष्यामि दक्षिणेश द्विधाशृणु || १९२८ ||

त्रिणेत्रं चतुर्भुजं शांतं सौम्यरूपं स्मिताननं |
कृष्णाजिनांबरधरां व्याघ्रचर्मोत्तरीयकं || १९२९ |

सिंह्मवक्त्रं च संबध्य चंद्रार्ककुसुमद्वयं |
संयुक्तं वा विकीर्णं च वेणुबंधयुतं तु वा || १९३० ||

स्निग्धकुंतलयुक्तं वा जटासंयुतमेव वा |
रवेदीर्घांगुलं वामे करे पुस्तक संयुतम् || १९३१ ||

सदसन्दक्षहस्ते तु अनलं वामहस्तके |
अक्षमाला जपाकारं संयुक्तं दक्षहस्तके || १९३२ ||

प्. १३३)

देहसूक्ष्मे स्थितिप्राणा ध्यानं युक्तं शुभावहम् |
किंचिदस्मिन् समायुक्तं बलं सर्वाङ्घ्रि संयुतं || १९३३ ||

दक्षांघ्रिजानुकामूर्ध्वेशयी वामपदान्वितम् |
एवं रूपं समाख्यातं लंबसूत्रमथ शृणु || १९३४ ||

द्वादशांगुल पर्यन्तं उपर्युपरिकल्पयेत् |
अगस्त्यं च पुलस्त्यं च विश्वामित्रं च गौतमं || १९३५ ||

योगाभ्यास प्रकाशं तु कारयेद्विधिपूर्वकं |
एवं स्याद्दक्षिणामूर्तिः गैयमूर्तिमथा शृणु || १९३६ ||

कटकं सव्यहस्तं तु नागययज्ञं तदुच्यते |
वामहस्तं तथाह्येव ऊर्ध्वाननं तदोच्यते || १९३७ ||

ऊर्वग्रे दक्षिणं पादं तत्र द्वैधं निवेशयेत् |
सर्वहस्तन्तु कटके वामहस्तं ततोपरि || १९३८ ||

ऊरू वामे कला प्रोक्ता भागन्तत्कटकोर्ध्वके |
दण्डायाममिति ख्यातं विस्तारं कोलकं भवेत् || १९३९ ||

लांबुवक्त्र षडंगुल्यं उत्सेधं वंशकं भवेत् |
कटके मणिबंधं च हिक्का मध्याप्यनंतरम् || १९४० ||

पञ्चषण्मात्रमित्युक्तं * * * दक्षिणे बुधः |
नाभ्यादामणी बंधात् अन्तरं चाननं भवेत् || १९४१ ||

आसीनं वा स्थितं वापि यानं वा भावयेत्पुनः |
एवं विशेषमंत्रोक्तं शेषं व्याख्यान मूर्तिवत् || १९४२ ||

दक्षिणामूर्तिमेवोक्तं वृषरूपमथ शृणु |
अथातः संप्रवक्ष्यामि वृषवाहनलक्षणं || १९४३ ||

वृषारूढद्विधा विप्राभुक्तिदं मुक्तिदं तथा |
भवानी सहितं देवं पीठोर्ध्वे विन्यसेद्बुधः || १९४४ ||

वृषभं पृष्टतो न्यस्त्वा पूर्ववल्लक्षणोऽन्वितम् |
चतुर्भुजं त्रिणेत्रं च जटामकुटसंयुतम् | १९४५ ||

द्रव्याभरणमत्रैव सर्वाभरणसंयुतम् |
शुक्लयज्ञोपवीतं च शांतरूपं स्मिताननं || १९४६ ||

दक्षिणे परशुं ग्राह्य मृगं वा मांसकं न्यसेत् |
कटकं सव्यहस्तं वा वामहस्तप्रकोष्टतः || १९४७ ||

तद्धस्ते तु स पक्षं वा पताकाधोमुखं तथा |
तन्मध्यमांगुलाग्रं तु नाभिसूत्रसमं भवेत् || १९४८ ||

एवं कुर्यात् तु भुक्त्यर्थं मुक्त्यर्थमधुनोच्यते |
त्रिणेत्रं चतुर्भुजं शांतं सर्वाभरणसंयुतम् || १९४९ ||

प्. १३४)

वेणी बंधेन मकुटं * * * * * * * * |
धामाग्रे दक्षिणे वाथ मण्डपं कारयेत्पुनः || १९५० ||

धिष्ण्यविस्तारमानं वा अर्धार्धं द्विगुणं तु वा |
परितः पदमध्ये तु कुण्डं कुर्याद्विधानकं || १९५१ ||

पूर्वायांश्चतुश्रं तु चापाकारं तु दक्षिणे |
पश्चिमे वृत्तकुण्डं तु उत्तरेब्जं तु कारयेत् || १९५२ ||

ईशानं तु त्रयोर्मध्ये वृत्तं प्रधानकं कुरु |
प्राक्कुण्डवेदिका मध्ये पावके वा विधानतः || १९५३ ||

वास्तु होमं प्रकर्तव्यं पर्यग्निकरणं कुरु |
बलिं क्षिप्त्वा तदंते तु शुद्धान्नं दधि संयुतं || १९५४ ||

प्रोक्षयेत्पुरुषेणैव पुनः पुण्याहमाचरेत् |
मध्यमे शिवकुंभन्तु तस्य वामे तु शक्तिका || १९५५ ||

कार्तिके पूर्वकुंभे तु दक्षकुंभे महेश्वरम् |
मुरारी पश्चिमे कुंभे अर्धनारीशमेव वा || १९५६ ||

मध्यनारीश विन्यासे कुंभे भेदमिहोच्यते |
वर्धन्य घटके तत्र न्यासं कुर्यात्सलक्षणं || १९५७ ||

ब्रह्माणमुत्तरे कुंभे शक्तीनां सहवासिनां |
पूर्वादीशानपर्यन्तं लोकपाल भटान्न्यसेत् || १९५८ ||

सकूर्चान् सापि धानांश्च सवस्त्रान् वारिपूरितान् |
तिस्रं च दण्डांतरमुक्तपृष्टे पञ्चाख्य- || १९५९ ||

दण्डान्तरमूलबाह्ये | दशस्य षड्दण्ड-
तदन्तरे वा ध्वजस्य संस्थापनमेनवोक्तं || १९६० ||

मूलस्थूलं भवेन्नारी अग्रस्थूलं नपुंसकं |
मूलादग्रसमं चैव पुमान् दर्भैश्च लक्षणं || १९६१ ||

कुशां काशां तथा दूर्वा व्रीहिं मोच्छियं तथा |
विश्वामित्र उशीरं च सप्तदर्भाः प्रकीर्तिताः || १९६२ ||

तत्वातिथिग्रह संग्रदर्भैः अष्टादशांगुलमाय समानं |
अत्र युगांगुलग्रन्थि तदर्धं उत्तममध्यम कन्यस- || १९६३ ||

कूर्चम् | कूशमूले स्थितो ब्रह्मा कुशमध्ये तु |
केशवः | कुशाग्रे शंकरं विद्यात्कुशानाम- || १९६४ ||

धि दैवताः | पञ्चविंशति दर्भैस्तु कुर्यात्कूर्च्च-
मिति स्मृतम् | दशपञ्चकृतं मध्ये नवदर्भै- || १९६५ ||

स्तु कन्यसं न्यसेत् | ऊर्ध्वकूर्चमतः कूर्चम्-
अन्तः कूर्चं तु कर्तव्यं इति चार्थाममेव च || १९६६ ||

प्. १३५)

कूर्चन्तु त्रिविधा ज्ञेया उत्तमा मध्यमा तथा |
ब्रह्मचारी द्विदर्भैस्तु त्रिदर्भैस्तु ग्रहस्तयोः || १९६७ ||

वानः प्रस्थकुशाः पञ्च कुशास्सप्तै तु भिक्षुका |
दक्षिणावर्तकथितं अपवित्रकरलंकृतम् || १९६८ ||

वलयं द्व्यंगुलं प्रोक्तं ग्रन्थिमेकांगुलं भवेत् |
अग्रे तु चतुरंगुल्यं सप्तां * * * * * * || १९६९ ||

* * * क्तं तु पूर्वोक्तं गरीलक्षणमेव हि |
सरस्वत्यादि शक्तीनां अदैव प्रोच्यते बुधैः || १९७० ||

वामनासापुटे चैव स्नानपीठस्य वामके |
नाभि वामे तथा ऊरु दक्षिणे गुल्फमध्यमे || १९७१ ||

लंभयेत्सम भंगस्यात् सूत्राद्भागं तु वामनि |
तत्सूत्रान् स्तनमध्यस्स्यात् त्र्यंगुलं चेति कीर्तितं || १९७२ ||

सूत्रान् तयोति मध्यं च दक्षिणे चतुरंगुलं |
सूत्रात्तद्दक्षिणे जानु मध्यवेदांगुलं भवेत् || १९७३ ||

तस्य सूत्राद्दक्षिणांगुष्ठादस्यांगुलमिति स्मृतं |
सूत्राला वामचांगुष्टान् सार्ध सप्तांगुलं भवेत् || १९७४ ||

पाणिद्वयव मध्यं च वेदमात्रमिहोच्यते |
स्तनमध्ये घटम्रत्वं शिरोन्तात्तत्प्रयोजयेत् || १९७५ ||

सूत्रांतमणिबंधं च त्रिःपञ्चांगुल नीवृकम् |
वामहस्तांगुलं नीव्रं बाह्ये तु चतुरंगुलम् || १९७६ ||

श्रोण पश्चात् प्रकोष्टान्तं द्व्यंतरं सांगुलं भवेत् |
पीनोरु पीन * * * * * * * वरोदरि || १९७७ ||

आसनं वा स्थितं वापि अनुक्तमनुपूर्ववत् |
केशांत कर्णजान्वन्तांघ्रितलेभ्यो त्रिवर्धयेत् || १९७८ ||

मदरेन्द्र दयानाभे योनौ द्विद्यंगुलं भवेत् |
ऊरौ चतुर्यवान्तानि वर्ज्यघाधारि वर्धयेत् || १९७९ ||

त्रियामनां तु नित्यास्य सर्वेष्वगेषु कल्पयेत् |
लिंगस्य तुंगद्विगुणं च द्रव्याद्द्विरष्टताग- || १९८० ||

श्री गुणं च हीनात् | क्षुद्राल्पयुक्तं दधिकप्र-
शस्ताद्देव्याश्च कुर्यात् सकलं च सम्यक् || १९८१ ||

अजिते-

पीठोच्च तारा सदृशं मथं वा पादाधिकं चेत्कृ-
तिरंतराले | भज्याघनत्रय समोच्च यागौनि- || १९८२ ||

प्. १३६)

मानं स्याच्चंकरस्य शयनावासयोग्यं |
आर्यादेवी मूलबेरोर्चमानं पश्चात्तासा तुंग- || १९८३ ||

मानं क्रमेण | कर्णान्तं नासिकाभ्यंतमानं- भवन्तं वा बाहुम्रब्राहुश्च |
देव्या संस्थापनं वक्ष्ये तल्लक्ष्यस्य पुरस्सरं || १९८४ ||

शिलामृद्रव्यमासाद्य सितकुर्यात्प्रतिमां ततः |
ग्रामादौ शिवहमेध्ये तु कराष्टर्कत्वंतरालके || १९८५ ||

गौरी स्थानं प्रकर्तव्यं इष्टदेशे मनोरमे |
त्रिहस्ताद्यकपञ्चाशत् हस्तविस्तार संयुतं || १९८६ ||

तस्य धाम विधातव्यं उत्सेधाद्यं तु पूर्ववत् |
बहुभ्याकारमिष्टं स्यादनुरूपयुतं तु वा || १९८७ ||

वलद्यकार रूपंश्चे चतुर्थं विभजेत् ततः |
दैर्ध्यत्वेकांश वृद्धिस्स्यात् षड्भिगर्भोद्भवैः पदैः || १९८८ ||

एकाभित्तिरुद्दिष्टं क्रियावादं विभजेत्ततः |
द्वाभ्यां गतोभवेत्तिष्ट भक्ति समन्तादेकमार्गतः || १९८९ ||

चतुर्थार्जितते तारे अष्टदैर्घ्यमथापि वा |
गर्भस्यष्टपदै व्याख्यथा च न गद्यते || १९९० ||

सप्तभिः स्वष्टभिर्वाथ नवभिर्दशभिस्तु वा |
समन्तादेकभित्ति गर्भन्तु न भागेनमीरितं || १९९१ ||

विधानाद्देवि चोत्सेधं सुधामादि 
तच्च पूर्वपदे सद्यादमानांगुलेन वा |
मात्रांगुलेन गृहच्छायां या वेषामपि कल्पयेत् || १९९२ ||

ततश्चैषां प्रकर्तव्यं देवी प्रोक्तं प्रमाणतः |
चतुर्भुजं त्रिणेत्रं च सुप्रसन्नैकपत्रजा || १९९३ ||

दुकूलवसना देवी करण्डमकुटान्विता |
अभयकरयुमसंयुक्ता पाशांकुशधरान्विता || १९९४ ||

द्विभुजावा द्विनेत्रा वा प्रलंबितकरान्विता |
उत्फलग्रहण कर्मारंभ कालस्य कथित- || १९९५ ||

नयनरूमील्ये पूर्वे युरोक्तम | धरणिखननि 
मश्वधृतं शैवकर्मयजनहुत न दोषां स्थाप- || १९९६ ||

येत्संप्रदार्कम् | मद्भक्त्या शंकरद्वेषी मद्वेषी 
शंकरप्रियः | तावुभौ नरकं यान्ति यावच्चंद्रदिनाकरौ || १९९७ ||

प्. १३७)

शूलचक्रधरान् विप्रान् दूरे दृष्ट्वावमादतः |
प्रमादात् दर्शनं कृत्वा आदित्यं तु शतं जपेत् || १९९८ ||

लवंगकर्पूर फलत्रयं च समाभिचूर्णं मधु-
शर्करान्वितम् | शिवप्रियं पापहरं पवित्रं- || १९९९ ||

निश्वद्यमानं उवासमुत्तमम् ||

लिंगमुद्रा नमस्कारा नालाख्यां शंखमुद्रिका |
सुरभी मुकुली चैवावाहिनी च निष्ठुरा || २००० ||

स्वयं प्रोक्तं तदद्राक्तौ * * * कौतुकं क्रमात् |
सुवर्ण मांगल्य सूत्राणि शांतिहोमं समाचरेत् || २००१ ||

होमांते कौतुकं प्रोक्तं सर्वकर्म समाचरेत् |

सूक्ष्मतंत्रे -

अंकुरार्पण पूर्वं च बलिदानात्क्रमेण तु || २००२ ||

कौतुकांतं समारभ्य यागांतं मधि समाचरेत् |
षड्वंशमेक हृदयं चतुर्वक्रं चतुर्धरम् || २००३ ||

मेदिन्यां वास्तुपुरुषं निकुब्जप्राग्शिरोविदुः |
तस्योत्तमांगविज्ञेया आर्योक्ता नाम देवता || २००४ ||

सवित्रो दक्षिण कुजं सवित्रः कक्ष उच्यते |
आपत्स तापवत्सश्च स कक्षो वामतो भुज || २००५ ||

विश्वस्वी दक्षिणं पार्श्वं वामपार्श्वे महीधरं |
मध्ये ब्रह्ममयं कार्यं मित्र पूर्वं विधीयते || २००६ ||

इन्द्रश्चैवेन्द्रराजश्च दक्षिणापाद ईरितौ |
रुद्रोरुजयी वामपाद शैवस्तथैव मुखं च || २००७ ||

वास्तु स्त्रिभौग मध्ये तु वशो षट्प्रागुदङ्मुखं |
वास्तुमध्ये तु वर्माणि ब्रह्मा हृदयमुच्यते || २००८ ||

निष्कुटांशस्वरा ज्ञेया इत्येषां पूरुषस्तथा |
गृहे गृहे मनुष्याणां शुभाशुभकरप्रभुः || २००९ ||

तस्यांगानि गृहांगानि विद्या नैवोपपीडयेत् |
प्राथम्यस्तु यथा संख्यं भर्तारंगेति संभृताः || २०१० ||

तस्मात्परिग्रहे विद्वान् पुरुषाशं तु सर्वथा |
चत्वारिंशश्च पञ्चैव देवतानां समुच्चयं || २०११ ||

सदारं सरमुखीभावं आवाहनमिहोच्यते |
भक्तानिवेशनं तत्र स्थापनं कथितं बुधैः || २०१२ ||

प्. १३८)

संध्यादि विहीनं-

एवं ध्यानसमायुक्त सदेहं यं परित्यजेत् |
कुलस्वजनमित्यादि समुद्धृत्य शिवं यजेत् || २०१३ ||

श्रद्धया सह शोभितां गतमाप्नोति तत्समं तु मघामघैः |
भूतानामपि सर्वेषां चैतन्यं शब्दमुच्यते || २०१४ ||

भूतनस्य चेतने यस्तु घोषरूपं यथा तथा |
तस्य पाकरणार्थाय शिवात्मावयवर्तिनः || २०१५ ||

भेरी ताडनघोषेण तदाकरणमाचरेत् |
तप्तकांचन दीप्त्यर्थं यथा तु षजलं ददेत् || २०१६ ||

तथैव शिवमूढासु अर्घ्यं दद्याद्विचक्षणः |
सन्ध्या दीपविहीनं || २०१७ ||

संध्या दीपविहीने च द्विगुणं रोपयेत्ततः |
व्यतिक्रमेण मन्त्रं सर्वं निष्फलं भवेत् || २०१८ ||

शांतिहोमं ततः कृत्वा मूलमंत्रशतं जपेत् |

कारणे |

निवेद्यादि विहीने च दुर्भिक्षं बाधते ध्रुवं || २०१९ ||

सन्ध्याका तु विहीने च तद्द्रव्यं द्विगुणं ददेत् |
सन्धिद्वयविहीने च कुर्याद्भव्याभिषेचनम् || २०२० ||

एकाहे शोकहीने च द्रोणक्षीराभिषेचनम् |
पञ्चाहे शक्तिहोमं च दशाहे स्नपनं कुरु || २०२१ ||

मासादूर्ध्व विहीने च कारयेच्छांति होमकं |
स्नपनं कारयित्वा तु अर्चनोक्तं समाचरेत् || २०२२ ||

निर्वाण दीपहीने तु लोकोरुक्तं समाचरेत् |
एकाहेतु विहीना स्यात् द्विगुणं रोपयेत्ततः || २०२३ ||

पञ्चाहे शांतिहोमं च दशाहे स्नपनं कुरु |
द्वारपूजा विहीने च सस्यानां नाशनं भवेत् || २०२४ ||

द्वारस्थं देवतानां च तन्मंत्रं च शतं जपेत् |
गंधपुष्पादिभिश्चैव पूर्ववत् * * * * येत् || २०२५ ||

नित्य प्रपूत्योत्सवविहीने तु धान्यं विनिक्षिपेत् |
सन्ध्यैके तु विहीने तु स्नापयेत्पञ्चगव्यकम् || २०२६ ||

मूलमंत्रशतं जप्त्वा उत्सवं पूर्ववत् कुरु |
सन्धिद्वय विहीने च शांतिद्वयं च कारयेत् || २०२७ ||

पञ्चाहे चोत्सवे हीने मूर्तिहोमं तु कारयेत् |
स्नपनं कारयेच्छंभोः पूजयेत्तु विशेषतः || २०२८ ||

प्. १३९)

मासो नित्योत्सवे हीने वाद्यांगैः ब्रह्मपंचकैः |
षडंगैर्बीजमुख्यैश्च * * * व दशाक्षरैः || २०२९ ||

प्रत्येकं तु शतं जप्त्वा तद्रव्यं द्विगुणं भवेत् |
मार्जनं प्रोक्षणा हीने शंखघोष विहीनके || २०३० ||

गवानां नाशमेवात्र व्योमव्यापि शतं जपेत् |
बलिदान विहीनं स्यात् * * क्षु ग्राम वासिनां || २०३१ ||

शांति होमं ततः कृत्वा बलिदानं समाचरेत् |
नवनैवेद्य हीने च दुर्भिक्षं जायते भुवि || २०३२ ||

मूर्तिहोमं ततः कृत्वा भूसुरान् भोजयेत्ततः |
अर्चनोक्तं समभ्यर्च्य प्रभूत हविषं ददेत् || २०३३ ||

पवित्रारोहणे हीने महामारी प्रवर्तते |
दाशाहोमं ततः कृत्वा स्नपनं कारयेत्प्रभोः || २०३४ ||

पवित्रारोहणे हीने लब्धमाने तु बुद्धिमान् |

कृत्तिका दीपहीनम् |

कृत्तिका दीपहीने तु अनावृष्टिर्भविष्यति || २०३५ ||

शांति होमं ततः कृत्वा स्नपनं कारये प्रभोः |
अर्च्चनोक्तं समभ्यर्च्य प्रभूतहविषं ददेत् || २०३६ ||

लब्धमासेऽग्निनक्षत्रे कृत्तिका दीपमाचरेत् |
कृष्णं शैलाधिता हेमा * * प्रशस्त शोभना || २०३७ ||

कृष्ण शैले रक्त बिन्दु कृष्णे कृष्णं सर्वदोषा |
करं तत् || कृष्णशैले रक्तपीतं श्वेतं पीतं तथैव च || २०३७ ||

श्वेते शैलं श्वेतपीतं श्वेते श्वेते सुखं भवेत् |

वृद्धमयमतं-
 
हरिका कृष्णशैले तु - स्तिवर्णं विशेषतः || २०३८ ||

खर्झूरपत्र सदृशं पूर्णस्तं भाकृतिं शुभम् |
लिंगनाहसंपीठ विस्तृतं विस्तृतस्यशरवेग || २०३९ ||

तुङ्गकम् | विस्तृतार्थ-
मथ गोमुखायतं गोमुखान्तमथकर्णना- || २०४० ||

हकं | लिंगस्य नाहवाष्टविधं भजित्वा- 
एकं विना राल स तन्तुलिंगात् | भोगं- || २०४१ ||

वरं तत्स्वयमेव सिद्धं समं तु लिंगात्सममेव-
मोक्षं | हुत्पत्ति कर्णिकामध्ये अस्मारोपरिस्थितम् || २०४२ ||

प्. १४०)

चतुर्भुजं त्रिणेत्रं च सहस्रादित्य सन्निभम् |
व्याघ्र चर्मांबरधरं भस्माभ्यक्तं तथैव च || २०४३ ||

पुञ्जपिञ्ज जटायुक्तं सक * क्षोभशोभितं |
धुद्धूरं चार्कपुष्पं च लक्ष्मपुष्पं तथैव च || २०४४ ||

शश्वद्धत्र पथं चैव दक्षगंगाधरं हरम् |
करो * तु शिरो मध्ये ललाटे वहबंधनम् || २०४५ ||

हारकेयूरकटकं कर्णिका कुण्डलैरपि |
पादयोर्नूपुरैः हृष्यैः नानापुष्पोपशोभितं || २०४६ ||

यज्ञसूत्रोत्तरीयं च भस्मधारसमन्वितं |
डमरुकं दक्षिणे हस्ते वामहस्तेऽनलं तथा || २०४७ ||

अभयं दक्षिणे हस्ते दोर्दण्डं वामहस्तके |
सितं वै दक्षिणं पादं वामपादं तथोद्धृतम् || २०४८ ||

समाधिगुणसंपन्नैः योगिभिस्तत्वपारगैः |
ध्यातव्यं सर्वदा देवं परमानंदविग्रहम् || २०४९ ||

शतसहस्रके-

पराभवं परानंतं परताण्डवविग्रहम् |
अद्भुतं चामृतं सत्यं अतिगुह्यं शिवं शुभम् || २०५० ||

पराभवं परानंतं परताण्डवविग्रहम् |
अद्भुतं चामृतं सत्यं अतिगुह्यं शिवं शुभं || २०५१ ||

सर्वं नमः संध्यायां वासमुत्त - ति हृतिः |
इत्येवं पूजयेद्देवं राजाराष्ट्रं सुशोभनम् || २०५२ ||

इति गुह्यमथ स्नानं सर्वदेवेषु निश्चितं |
प्रसन्न चेतसे देवं धार्मिकाय हुताग्नये || २०५३ ||

ईश्वराधारचक्रं च लिंगं सादाख्य |
शक्तीनामुपत्नीनाद उच्यते | आनंदकर- || २०५४ ||

* * * * क्तं शक्तैर्वोदपि दो विदुः | भुजंग-
ताण्डवं नाम शिवात्संजात इत्यपि || २०५५ ||

श्रीमद्विश्वासकारिकायां-

आरोहणे यदा काले आशाधिमभिमुखं फलं || २०५६ ||

* * शांतिकरं प्रोक्तं उत्तरे मोक्षसाधकं |
आरोहणे निरुद्धं चेत् पदे देशिक दोषभाक् || २०५७ ||

प्. १४१)

पत्रं ब्रह्माफलं विष्णुः चूर्णेदेयो महेश्वर |
तुष्यते तत्र ते देव तांबूलं दानमुत्तमम् || २०५८ ||

ब्रह्मचारी तपस्वी च वानप्रस्थो अमंगली |
तांबूल दक्षिणां चैव तुल्यं गोमांसभक्षणं || २०५९ ||

ईशकर्ण समाश्रित्य वासुकी पवनाशनम् |
देवस्य विमुखं पूर्वं ऐशान्यां क्षेत्रपालकम् || २०६० ||

दक्षिणाभिमुखं देवं क्षेत्रे वा वायुदेशके |
देवस्य पश्चिमे द्वारं आग्नेययां क्षेत्रपालकं || २०६१ ||

उत्तराभिमुखो देवा क्षेत्रेशानं तु नैर्-ऋते |
एतत्स्थानं प्रकर्तव्यं अन्येषां स्थान नाशनं || २०६२ ||

प्रमादादिक्षु संस्थाप्य यजमानं राजराष्ट्रनाशनं |
इति कामिके- || २०६३ ||

लिंगरूपे च चैतन्ये देवांश्चावाहितो यदि |
तस्यांत तस्य देवस्य किं प्रवेशः प्रवेशने || २०६४ ||

विदग्धवो हव्यवीणं च अरणीमथनोग्निवत् |
देशिकस्य मनोभावात् देवता तत्र तिष्टति || २०६५ ||

पटेन दारुदण्डेना रज्जुनादर्भमालया |
पीठस्योर्ध्वे पठेकद्वारोपयेत् किं प्रयोजनं || २०६६ ||

विंशैविंशति भाजितं युगधिक षष्ट्रंशकैः |
पङ्कजं | बाह्ये वीथि चतुष्टयं दिशि दिशि- || २०६७ ||

द्वारांशवस्वंशके | तत्पार्श्वे वसुलिंगकं- 
गिरिपदं गिरिपदं वेदैर्युता || कोणकैषो- || २०६८ ||

परिलोप्य लतिका कुर्यात्सुशोभनम् |
यथा श्रीमच्छ्वेतपुरे विप्र द्विशतं विप्रसत्तमम् || २०६९ ||

एते वै दशसंख्यातां शिवाय यजमात्मनः |
गोघ्रासभिक्षार्पण सालरक्षा शकुन्तशाखा- || २०७० ||

मृगपोषणं च | नक्ता न बालान्न समीहि-
तान्न दृचान्ननिक्षेप धनावनञ्च | प्रसूति- || २०७१ ||

रक्षाकुल पोषवैद्य शल्यत्कि चैम्य निवारणं च |
प्रसक्तबाधा परिहारहेम ही कप्पट तैलदानं || २०७२ ||

अनाथदीनांध विपन्नरक्षा कुमारशिक्षा- |
समयप्रतिष्ठा | पुराणधर्मार्थविचारशास्त्र || २०७३ ||

व्याख्यान वेदाध्ययनं च धर्मम् | एते-
द्वात्रिंश धर्मं सर्वलोकमयं विदुः - || २०७४ ||

प्. १४२)

श्रीमद्व्याघ्र पुराणयोः शिरपुरे श्रीमत्कुमारापुरे |
श्रीमद्ब्रह्मपुर स्थितेऽर्जुनवने श्वेतावनौ कुंतके || २०७५ ||

श्रीमत्सख्यै पुण्डरीकपुरात्पूर्वमाहृत द्विसत्तमः |
पञ्चविंशति संख्यातान् परसंख्यान्वयात्ततः || २०७६ ||

त्रींशत् संख्यातान् ब्राह्मणान् ब्रह्मसंहितान् |
पञ्चाशत्संख्यया युक्ता कुंभनाथ समाह्वया || २०७७ ||

कुमार सुभगाख्याता चत्वारिंशद्विजोत्तमः |
सर्वशास्त्रार्थ तत्वज्ञ श्वेताकारं षडाधिकं || २०७८ ||

यस्मिन् देशे हरस्साक्षात् शिवस्य परमात्मनः |
अष्टाविंशति संख्यातान् विप्राणान् सस्समसतः || २०७९ ||

विमानं रुचिरं देवं स्वलोकादि परालयम् |
तस्मादशीत संख्यातान् प्रतीतिर्गुणैः || २०८० ||

विप्रान् ब्रह्मपुरी जातान् स्वषट्विप्रान् ससत्तमः |
सदाशिवाख्यस्य शिववक्त्रे दीक्षिताः कौशिक- || २०८१ ||

कान्यपाद्यः | तेषां मुनीनां विधिवत्क्रमेण जाताः |
शिवब्राह्मण नामधेयाः | वृद्धाद्रये कमलालये- || २०८२ ||

सितवनेछायावने मंदरे | सैव मधुनापुरो-
र्जनवने पट्टीश्वरे हीश्वरे || - || २०८३ ||

ललाग्रे तु शिवं विद्यात् ऊर्ध्वनृत्तं विचिन्तयेत् |
आधारे लिंगनाभौ हृदय शिरसिजे तालु- || २०८४ ||

मूले ललाटे द्वे पत्रे षोडशारे द्विदशदले द्वाद-
शार्द्धे चतुष्के | वासांते बालमध्ये सफकढ- || २०८५ ||

सहितेहं वलर्क्षे मध्ये हंसस्सुदीप्तं सकलकल-
युतं वर्णरूपं नमामि || आधार धाममणि- || २०८६ ||

सन्निभमात्मलिंग मायापुरे हृदय पंकज-
सन्निविष्टं | श्रद्धा नदी विमलचित्त जलाभिषेके- || २०८७ ||

नित्यं समाधिकुसुमैः अपुनर्भवाय- |
ओंकारं बिन्दु संयुक्तं नित्यं ध्यायंति योगिनः || २०८८ ||

कामदं मोक्षदं चैव ओंकाराय नमो नमः |
नमन्ति ऋषयो देवं नमन्ति सुरसांगणाः || २०८९ ||

नरा नमंति देवेशं न कराय नमो नमः |
महादेवं महात्मानं महानुग्रहकारकं || २०९० ||

प्. १४३)

महापापहरं देवं मकाराय नमो नमः |
शिवं शांतं जगन्नाथं लोकानुग्रहकारणं || २०९१ ||

शिवमेकपरं देवं शिकाराय नमो नमः |
वाहनं ऋषभं चैव वासवारि सुरर्पितं || २०९२ ||

वामशक्तिधरं देवं वकाराय नमो नमः |
यत्र तत्र स्थितं देवं सर्वव्यापिनमीश्वरं || २०९३ ||

इयमेकपरं देवं यकाराय नमो नमः |
लोहजं दारुजं चैव मृण्मयं तु शिलामयं || २०९४ ||

अंगुली कर्णनासाग्रं पुनसंधानमाचरेत् |
संधानयोग्यं संदेहं अयोग्यं न प्रयोजयेत् || २०९५ ||

अंगोपांगविच्छिन्नं स्यात्संधानं विधीयते |
क्रुद्धान्यः पञ्चवक्त्रान्यथ हृदयगलं भ्रंस- || २०९६ ||

नाभी च कुक्षिः | पृष्टोरः पायुशिश्नौर्युग-
वं * * * * तथा जानुयुग्मं च युग्मे | द्विस्फिक्- || २०९७ ||

कट्या च पार्श्वौपदयुगल करघ्राणमौली-
श्च बाहुस्थानं निस्युः कलानां शिवतनु- || २०९८ ||

करणे त्रिंशविद्याष्टकानाम् | * * * * * पत्- 
पश्चाद्यथा शक्तिर्विशेषतः || २०९९ |

हर्म्यस्य पूर्वदिग्भागे जपेदायुष्यवर्धनं |
वह्नौ कलहं विद्यात् दक्षिणे जानुसिद्धिदं || २१०० ||

राक्षसे * * * * * * * * मोक्षकारणम् |
आकर्षणं तु वायव्ये उत्तरे श्रीप्रदायकं || २१०१ ||

उच्चाटनं करोमीशे मध्यमेऽर्थ सिद्धिदं |
शिवाग्रे सर्वसिध्यर्थं इत्येते जप * * * || २१०२ ||

लिंगद्वयं समाख्यातं चरं वा चरमेव च |
चरः प्रतीति विख्यातं अचरं पार्थिवान्वितं || २१०३ ||

चरे सदा वसत्येव प्रीतियुक्तो महेश्वरः |
आचरेन्मन्त्रसंकारान् वर्धत्येव * * * * त् || २१०४ ||

अंगभेदमिति प्रोक्तं तच्चतुर्विधमुच्यते |
अंगप्रत्यंग सांगं च * * * चतुरो भवेत् || २१०५ ||

शिरो वक्त्रं च हृदयं अंगं चेति प्रकीर्तितं |
अष्टौ कर्णौ स्तनौ बाहौ नाभिगुह्योदरस्तथा || २१०६ ||

नेत्रं नास्य कर्णौ च पाणिपादौ तलांगुलिः |
ऊरु च जानु जंघौ च प्रत्यंगं चेति कीर्तितं || २१०७ ||

प्. १४४)

वस्त्रोपवीतमाला च आयुधा भरणं तथा |
आवरावरणं चैव सांगं चेति प्रकीर्तितं || २१०८ ||

अभयवरदपात्रं दर्वीचापशरान् पाणि पंकजे- 
दधते | अनवरतमन्नपूर्णेदेवीं हरसार- || २१०९ ||

पाण्डरां वंदे ||

अथातस्संप्रवक्ष्यामि चंद्रचक्रमसदुर्लभं |
वसुवृत्तं लिखेच्चक्रं अन्तः खण्डद्वयान्वितं || २११० ||

कलारुकर्णिका मध्ये पिण्डरूपं महाननं |
टांतं च वरुणं बीजं बिन्दुयुक्तं ततः परं || २१११ ||

षांतं च तृतीयं च वान्तं वह्निसमन्वितं |
चतुर्दशस्वरोपेतं बिन्दुनादयुतं पिबत् || २११२ ||

चतुर्यार्णव मध्ये तु भुवनेशं तु विन्यसेत् |
एतं पिण्डं महामंत्रं कर्णिका मध्यमे लिखेत् || २११३ ||

कलास्तु विन्यसेत् पूर्वं षोडशादरलेष्वपि |
द्वितीयं दल पङ्क्तौ तु च तृतीय दलं प्रति || २११४ ||

चतुरीयं तृतीयं तु चतुर्थं दलपक्षके |
दान्तं च पञ्चमे वृत्ते वारुणं बीजमालिखेत् || २११५ ||

षष्टे तु षांतं विन्यस्य सप्तमेऽपि यदण्डकं |
कलास्थं बिंदुकान्यस्य तद्बहिषृक्षराण्यपि || २११६ ||

षोडशस्वरसंयुक्तं बिन्दुयुक्तानि विन्यसेत् |
दलेष्वष्टमष्टकं भुवनाधिपतिं लिखेत् || २११७ ||

करेग्रेषु शशिज्वाला स्वधाबीज समन्विता |
उक्तमं चंद्रवक्त्रेषु दिव्यमेतमुदीरितम् || २११८ ||

एतत् काल विशेषेण सर्वाभीष्ट फलप्रदम् |
ह्रींकारं चन्द्रमध्ये तु उपरिलये षोडशावर्ण- || २११९ ||

पूर्णे बाह्ये पद्माकृतिस्स्यात् दिनकरसहितं 
सान्तयांतापि युक्तम् | तद्बाह्ये भानुवेष्टं- || २१२० ||

हरिहर सहितं मूलमन्त्रेण युक्तं | साक्षात्- |
त्रैलोक्य वश्यं सकल विषहरं यन्त्रराजाधि- || २१२१ ||

राजम् | शतांश विंशत्य नवाष्टपात्रं मध्येषु बीजं तदनंतरं च | 
स्वरां च ज झं वसहं ह्री मध्ये न्यसेदिन्दुमतीं च 
चक्रम बाहुस्त वलितां कीलजीवर्गा बन्धूकपा- |
कतिकुसुमारुण देहकान्ति | पीनस्तनीमद- || २१२२ ||

प्. १४५)

विघूर्णित नेत्रपद्मा लक्ष्मीशपाश निखिल-
देवदेयम् | काकुनासनि शितांकुश कुल तेन- || २१२४ ||

तांम्रेण जीवनकरेण समीक्ष्यमानम् | दिव्यां-
कुशस्थिति नयनत्रयाढ्यां शक्ती हरेरिति मुने- || २१२५ ||

मनसापि चिन्ते || पाद्यं पादतले न्यस्य-
आचमनं तु हस्तयोः | अर्घ्यं शिरसि विन्यस्य- || २१२६ ||

गन्धकार्यानुलेपनम् | पुष्पमूर्ध्नि धूपं नासा-
पुटं द्वयोः | दीपं नेत्रेषु विन्यस्य अन्नादीन्- || २१२७ ||

करतले न्यसेत् | पाद्यं पाप विनाशं स्यात् आच-
मनं तु श्रियावहम् | अर्घ्यं देवप्रियार्थं स्यात् || २१२८ ||

गंधं ब्रह्मप्रियावहम् | पुष्पं ऋषिप्रियं चैव 
* * * * बश्वानन प्रियं | दीपं कर्कप्रियं- || २१२९ ||

ज्ञेयं आरार्तिकं जये प्रियम् | दर्पणं ज्ञानदं 
ज्ञेयं छत्रमाज्ञाप? कल्पनं | चामरं च?त्रुनाशं || २१३० ||

स्यात् गेय * * * * * * * * * * || समृद्धि-
स्यात् पानीयं प्राणलक्षणम् || २१३१ ||

वन्दे नादपदुद्वंद्वं वामनातीत गोचरम् |
श्वेतरक्तप्रभाभिन्नं शिवशक्त्यात्मकं परं || २१३२ ||

इत्येव मुक्तं भगवान् कृष्ण * * * * श्वर |
भक्तस्या व्यानदा च मालोक्य मुनयः करुणानिधिः || २१३३ ||

तृष्णीकामुपदेष्टारं तृष्णी भावसमाहितः |
तृष्णी ध्यान समाधिश्चेत् अत्र सोऽर्थ प्रसीदति || २१३४ ||

तारं खं षां तु कूटं भरल भररयूंतार पूर्व-
सबिन्दुनादं हुं फड् तडंगौ वर्षड्पि सहित- || २१३५ ||

तद्घातयेनापि वौषट् | वाक् शुर्कन्दु ध्वनि-
शिवर्ष क्लींदुनाद द्वयं तु प्रोक्तं शक्त्यौ च बिंदु- || २१३६ ||

ध्वनिरपि मनु वै शालिकाया विसर्गम् |
वान्तं खं वार्चबिन्दु ध्वनीरमनुवै शुकन्ति- || २१३७ ||

स्सकामं हृंबिन्दुन्नाद बिन्दुध्वनिषं रमौ 
बिन्दुनादं हि मेवं || २१३८ ||

श्यामवर्णसमायुक्तं कंबुग्रीवं महोदरी |
रक्तवस्त्रधराशांता आयुर्ध्वज संयुता || २१३९ ||

प्. १४६)

सर्वाभरणसंयुक्ता कन्या पुत्रसमायुता |
तस्य बाहु समं कुर्यात् कन्यका पुत्रकौ क्रमात् || २१४० ||

सोमधारी शिंचतीय मुमया सह तृतीयं-
तु वृषारूदं चतुर्थं नृत्तरूपकम् | वै वाह्य- || २१४१ ||

कं पञ्चमं विद्वान् षष्टं भिक्षाटनं भवेत् |
कारि सप्तमं विद्यात् कालकालाष्टमं भवेत् || २१४२ ||

नवमं त्रिपुरारिं स्यात् जलंधरमिति दशा |
एकादशं गजारि स्यात् द्वादशं वीरभद्रकं || २१४३ ||

त्रयोदशं हरिरर्धं स्यादर्धनारीं ततः परम् |
पञ्चादशं किरातं स्यात् कंकालं षोडशं भवेत् || २१४४ ||

चण्डेशानुग्रहं चैव ततस्सप्तदशो भवेत् |
विषापहरणं चैव अष्टादशमिति स्मृतम् || २१४५ ||

चक्रतान स्वरूपं तु एकोन विंशति स्मृतं |
विघ्नप्रसादं विंशच्च उमास्कन्दमतः परं || २१४६ ||

द्वाविंशदेकपादं स्यात् त्रयोविंशत्सुखासनं |
दक्षिणामूर्ति रूपं च चतुर्विंशत्प्रकीर्तितं || २१४७ ||

इन्द्र धारादिवस्त्रं तु वर्माख्या तु समुद्भवा |
पञ्चविंशत्प्रकारेण कूपश्चेति पृथक् पृथक् || २१४८ ||

सृष्टिलिंगं तु गंगार्थं व्याख्या संगेय मूर्तिनं |
शश्वत्थशेखरं कांतिग्रहं कालाग्रहम् || २१४९ ||

गौरीश्वरं तु वाराह्यं उमयानि ग्रहं परं |
उमया सहितं गौरी संवादं च सुखावहं || २१५० ||

गुह्येमा सहितं चार्थ-रूपं पुरान्तकम् |
किरातार्जुनकं कालं उमार्ध हरिरर्धकं || २१५१ ||

नृत्तमूर्तित्रयं पश्चात् दहं चा विधरं भवेत् |
चण्डेशानुग्रहं पश्चात् मुखलिंगमतः परं || २१५२ ||

विघ्नस्कंदं च चण्डेशं क्षेत्रेशं कमलोद्भवं |
चक्रपाणिश्च मातण्डि नागेशं वीरभद्रकं || २१५३ ||

गौरी दुर्गां तथा श्रेष्ठं महाकोटि सरस्वति |
जाह्नवी भद्रकाली च लक्ष्मी पृथ्वीमातरः || २१५४ ||

तच्छास्त्रोक्तमार्गेण चत्वारिंशत्तु विग्रहं |
वैवं शक्त्य सदाशिवेत् शुचितमीन् कालस्य- || २१५५ ||

प्. १४७)

यथा कला विद्या राग प्रधान गुणद्वितीयं स्मरेत् |
गर्भान् मनछ शृतिं त्वक् तालु सनाडि वाक् कर- || २१५६ ||

पदमपायच्च लिंगं रवं स्पर्श रूपरसौ च-
गन्ध कमूस्तेजोंबु प्रासिंस्मरेत् | इडया- || २१५७ ||

बिंबो षोडशभिर्पवनं च तु रथाष्षष्टि- 
यधिकोदधिकं | त्यजपिंगलशयं न केशन- || २१५८ ||

कैर्दशदेशभिर्द्विदधिकं | ओंकार ध्वनिनादेन- 
वायवर्थं हृदिनांतकम् | निलारंभं समुद्धृत्य- || २१५९ ||

तत्र नादोलयं कृतम् | वर्णोद्भवम् | शिवतत्वे-
परे सूक्ष्मे बिन्दुरुत्पद्यते तदाम् | बिन्दोर्नादं- || २१६० ||

समुत्पन्नं नादाच्छक्तिरजायत | अंगुरं नाद-
मित्युक्तं बिन्दुबीजमिति स्मृतम् || २१६१ ||

तद्बीजं कष्टमित्युक्तं सर्वशक्तिमयं शुभम् | 
शक्तेस्तु वाग्भवे जातं वाग्भवात्षोडशाः कलाः || २१६२ ||

कलाद्यैर्व्यञ्जनं जातं व्यञ्जनात्सर्वशास्त्रकं |
तद्बीजांकुर काले तु अकारं आस्य संभवम् || २१६३ ||

अकारादि क्षकारांतं आस्य बीजानि चोद्भवम् |
* * ण | कालात्म कलानाद भवाभवन्त्यजाः || २१६४ ||

कपादि वर्णान् उभयानुदादिकान् |
पयादि कामाक्षरजाश्च बिन्दुजाः | क्रमाद- || २१६५ ||

नन्नावधिकास्तुषाधिकान् | तिलानचम् |
विवस्वादीन् विनिक्षिप्य दधिपूजाश्चमित्रके || २१६६ ||

महीधरे भवेद्धुग्धं अवमन्त बलि स्मृतम् |
पर्जन्यास्याज्य मैन्द्रैस्तु नवनीतण्डु पुष्पकं || २१६७ ||

इन्द्रे कोष्टञ्च पुष्पं च मधुगंधाश्च भास्करे |
सद्यं मधुकं दद्यात् भूशाय नवनीतकम् || २१६८ ||

दग्धाज्यान्तकरं वह्ने शंबानां पूर्णिपायसं |
क्वतपन्नं विधते शीतु राक्षसे बलिरिष्यते || २१६९ ||

शिवान्नं तु सुरान्नं वा गन्धर्वेऽखिलगंधकं |
भृंगराजविमुख्यं स्यात् झषे मत्स्योदनं विदुः || २१७० ||

नृत्तौ च तिल पुण्याहं बीज दौवारिके बलि |
सुग्रीवो मोदकं पुष्टं गन्धपुष्पं ततोयकम् || २१७१ ||

वरुणे पायसं न्यस्य शोणितानां सुरैरपि |
सतिलं तण्डुलैश्शोष्य रागास्यान्तु क मत्स्यकं || २१७२ ||

प्. १४८)

सुविन्नं वारेनात्मेद्य * * * ञ्च तुलाज्वकं |
शांतिपूजा हि मूलस्य दधिमस्तु च संस्मृतं || २१७३ ||

गुलोदनं च भल्लाभे सोमो * * दनं ददेत् |
शुक्लमासे मृगे दद्यात् देवमातरि मोदकैः || २१७४ ||

उदितो तिल भक्ष्येण क्षुरांतं सर्वशीरिते |
लाज धान्य सविन्द्रस्य साविन्द्रे गंधतोयकं || २१७५ ||

* * * * न्तथा मुद्गचूर्णमिन्द्रेन्द्रराजयोः |
रुद्रे रुद्रजये मासे मासस्विन्नं अपापवत्सयोः || २१७६ ||

कुमुदं मत्स्य मांसं च शंखं च खं च पद्मकम् |
माद्य * * * * ग्रे तु ईन्द्रे या दक्षिणे बलिः || २१७७ ||

पूतनायाः स्मिलं बिष्ट मान्यामुत्सारिरीयकं |
साधारणबलिं शुद्धभोजनं सघृतं दधि || २१७८ ||

सर्वेषामपि देवानां गन्धादीनि ददेत् * * |
कन्यार्कमुत वेश्या च बलि धारणयोग्यकाः || २१७९ ||

अंगन्यास करन्यास चूतश्चेता यथा क्रमं |
ओंकारादि नमोऽन्तेन देवानामभयामि च || २१८० ||

दत्वा तु पूजनं पश्चात् साधार बलिं ददेत् |
तत्तत्योग्यं बलिं पश्चात् तदिदं तोयदेद्बुधः || २१८१ ||

ग्रामादीनां च मण्डूके पदे परम शाधिके |
सन्तप्य देवा बाह्येवं पूर्वोक्त विधिना क्रमात् || २१८२ ||

विसर्जयेत्ततो देवा स विन्यास्थन्तु तत्रवत् |
ब्राह्मणान् बाह्यदेवांश्च तत्तदुक्त पदे न्यसेत् || २१८३ ||

देवालय विधानार्थं द्वारार्थं न प्रकीर्तिताः |
एवं ग्रामादिति प्रोक्तं रहस्यन्यमितीरितं || २१८४ ||

कूपोपवासस्थं गतिः |
प्रसन्नो विशुद्धदेहोपि कलागृहीत्वा || २१८५ ||

विशेष सामान्य बलिं नराणां यथोक्त नित्यं-
विधीत सम्यक् || मयमते || २१८६ ||

सदाशिवस्य हृदयं शक्तिं शिवहृदं शिवम् |
उभयोरन्तरं नास्ति वायुरंबरयोरपि || २१८७ ||

शिवशक्ति समायोगात् माताशक्ति पितामहं |
तस्मात्सर्व प्रयत्नेन अग्निरुद्भवमुच्यते || २१८८ ||

अथ वक्ष्ये विशेषेण शिवरात्रिं स पूजयेत् |
नक्षत्राणि तिथीनां च उदये तीर्थसंग्रहे || २१८९ ||

माघे कृष्णचतुर्दश्यां शिवरात्रिं प्रपूजयेत् |
त्रयोदशि तिथि प्रोक्तं ततन्त्रा तु चतुर्दशी || २१९० ||

प्. १४९)

दीपकाले चतुर्दश्यां रात्रौ हुं फट् प्रशस्यते |
उभे घोरौ प्रयोक्तस्यं पूजयेत्साधदांजनं || २१९१ ||

चतुर्णां तु दशाता यत् पूरणं तु चतुर्दशी |
तत्तच्चतुर्दशीयुक्तं तत्तद्रात्री वृतं पतिः || २१९२ ||

लैंगपुराणे-

त्रयोदश्याममावास्यां युक्ता चेत् चतुर्दशी |
चतुर्दश्याधिकारात्री शिवरात्रिरिति स्मृतं || २१९३ ||

वायुपुराणे- कालदर्शे-

त्रयोदश्यास्तमये सूर्ये चतुस्त्रीष्वेव नासिषु |
भूति विधातु या तत्र शिवरात्रि वृतं चरेत् || २१९४ ||

सर्वेष्वेव सर्वेषु दीपावारणमिष्यति |
अन्यथा पुण्य हानिस्स्यात् ऋते पारण पारणा || २१९५ ||

भवेदद्य त्रयोदश्यां भूतव्याप्ता महानिशा |
शिवरात्री व्रतं तत्र कुर्याज्जागरणं तथा || २१९६ ||

सूर्यास्ते नव नाडीषु भूतवित्ता त्रयोदशी |
शिवरात्री व्रतं कुर्यात् तदा जागरणं तथा || २१९७ ||

पूर्वे कृतगव्यं स्यात् द्विसंधिपञ्चामृतं तथा |
त्रिसंध्यं मधुनापूज्य इक्षुसारं चतुर्थकं || २१९८ ||

आचार्यं पिण्डितं पूज्या जनार्दनं विशेषतः |
पट्टवस्त्रं तद्दिने वापि दर्शनामेति तत्र ताः || २१९९ ||

राजाभिषेके शत्रुघ्ने दीक्षामध्येष्टिमेव च |
अन्नं प्राशनं चैव प्रोक्षणं चाष्टबंधनं || २२०० ||

दक्षिणी प्रसवे जातिकापालेपंनं कारयेत् |
अथातः संप्रवक्ष्यामि वृषभवाहनलक्षणं || २२०१ ||

वृषारूढं द्विधा प्रोक्तं बुक्तिदं वृद्धिदं तथा |
भवानी सहितं देवं वृषभोर्ध्वे विन्यसेद्बुधः || २२०२ ||

वृषभं पृष्टतो न्यस्य पूर्ववद्दक्षिणान्वितं |
चतुर्भुजं त्रिणेत्रं च जटामकुटसमन्वितं || २२०३ ||

दिव्याभरण मंत्रैवं सर्वाभरण संयुतम् |
शुक्लयज्ञोपवीतं च शांतरूपं स्मिताननम् || २२०४ ||

परशुन्दक्षिणे हस्ते वरदं वामहस्तके |
मेचकदरी चैव हरिणीतरमेव च || २२०५ ||

पूर्वहस्तं च योश्वाभिः अभयं दक्षिणे करं |
वामां प्रीणि शायये पीठ सव्यपाद प्रलंभयेत् || २२०६ ||

* * * * सुखासीनं शंखं तु सदृशप्रभं |
वृषभवाहनमाख्यातं नृत्तं शांतिमथोऽपि वा || २२०७ ||

भृंगारिरायसं भाव व्याघ्रचर्मांबरान्वितां |
अण्डजं मुण्डजं चैव रो * * च मथन्तथा || २२०८ ||

प्. १५०)

आचामंगहीनेन च दोषं मंत्ररूपकं |
साधकाचार्यसंयुक्ता सतिषेकांत तिक्षकैः || २२०९ ||

नित्ये नैमित्तिके चैव सर्वकर्मसमाचरेत् |
अयितिद्वारतिष्ठंति ये भुञ्जति द्विजोत्तमः || २२१० ||

आपोशनं सुरापानं अन्नं गोमांस भक्षणं |
सदण्डकदलीपत्रं वामपार्श्वाग्रकेऽपि वा || २२११ ||

* * * * * * * * अष्टाग्राष्ट भुजान्वितं |
शैतल्यमासनं चैव भुक्त्वा चांद्रायणं चरेत् || २२१२ ||

प्राङ्मुखं धोमुखं भूत्वा यजस्य दक्षिणामुखं |
श्रियं मुक्तिमुखे भुंक्ते न चा भुक्तमुदङ्मुखं || २२१३ ||

वेदविद्याव्रतस्नाने श्रोत्रियो ग्रहमागते |
क्रीडत्येषयियत्सर्वं यस्या मा परमा गतिः || २२१४ ||

तोयं शुद्धमशुद्धं वा अल्पं वाल्पमेव वा |
शिवलिंगे तु विख्यातं यज्जलं शिवसंनिधौ || २२१५ ||

सूर्यादि सुर्यांन्त्य दिनं नराणां तैलभियुक्तं |
कमसत्फलानि | हृत्वापि कीर्तिं मरणं सुखं- || २२१६ ||

च पुत्रस्य नाशं निधनत्वमायुः || मृत्यु-
श्रियं व्याधिमतीव दुःखं धनक्षयं संपद- || २२१७ ||

मुद्वहानिं | सूर्यादि वारः क्रमशः फलानि
दद्यात्कषाय हुतिं ब्रूयात् || आशौ च मादाय- || २२१८ ||

विवर्जितानि कंसेषु भेजेषु सभानि मध्ये-
व्रतोपवासेषु न वेदपारकः || २२१९ ||

नीलवर्णं द्विनेत्रं च द्विभुजं च द्विपादकं |
अभयं वरदञ्चैव किरीटमकुटान्वितं || २२२० ||

वायसावाहनं चैव नीलांबरधरान्वितं |
अया आभरणं चैव शांतमूर्तिशनैश्वरं || २२२१ ||

विशेष यजनार्थाय देवदेवस्य निर्मितं |
तण्डुले उपदंशार्थे अष्टांशं देशिकोत्तमः || २२२२ ||

सिंहे व्याघ्र वराहश्च गर्दभो गज एव च |
महिषः कुक्कुटश्चैव एते संक्रांति वाहनः || २२२३ ||

पक्षक्षोबं प्रवालं च वर्ककार्पास एव च |
कंबलं कंबलं चैव एते संक्रांति वस्त्रकं || २२२४ ||

वीणाखड्गं च शूर्पं च उपदण्ड धनुर्धरः |
सर्पदण्डायुधं चैव एते संक्रांति आयुधं || २२२५ ||

प्. १५१)

मुद्गान्नं पायसान्नं च गुलान्नं साङ्गमेव च |
दभैर्मुष्टि निराहारं एते संक्रांति भोजनम् || २२२६ ||

सिह्मेति राज्यहानिस्स्यात् व्याघ्रे ब्रह्मद्विजोत्तमः |
वराहे सस्य नाशं स्याद्गर्दभं वैश्य नाशनम् || २२२७ ||

गजेति राजहानिं स्यात् महिषे शूद्रनाशनम् |
कुक्कुटस्सर्वनाशं एते संक्रांति लक्षणम् || २२२८ ||

यौ दौ शंखकपाल भूषितकरौ मालास्थि-
मालाधरौ देवौ द्वारवती श्मशान निलयौ- || २२२९ ||

नागारि गोवाहनौ | द्वित्र्य यक्षो बलिं दक्ष- 
यज्ञमथनौ श्री शैलजावल्लभौ | पापं ते हरतां- || २२३० ||

सदा हरिहरौ श्रीवत्सगंगाधरौ | ये पद्मादि 
पयस्समुद्रनिलया || कल्याणमस्तु कमला- || २२३१ ||

भिमुखी सदास्तु दीर्घायुरस्तु धनदान्य 
समुद्धिरस्तु || आरोग्यमस्तु विजयोऽस्तु- || २२३२ ||

विभूतिरस्तु || ब्रह्मायुश्चिरमातनोतु तनुतां 
नारायणो रक्षणम् | शत्रून् संहरतां हरश्च- || २२३३ ||

विजयं कुर्याद्बलारिस्तव | आरो * * * तात् 
सहस्रकिरणौ दद्यात् बलं मारुतौ | वक्रे नृत्य तु- || २२३४ ||

भारती च भवने लक्ष्म्या चिरं जीव तु |
भारत्या विधिरीश्वरो गिरिजया * * * * || २२३५ ||

पद्मजा देवैर्देवपतिं पुलोमसुतया सार्धं 
गणेशो गणैः | भूदेवी मरुदग्रवह्नि सलिलै- || २२३६ ||

व्योमादिभिर्वोचरैः | सूर्यं सन्ततमेन * * |
क्षन्नु निक्षेपवत् | आरोग्यं भगवान् ददातु- || २२३७ ||

सविता कान्ति प्रसादौ शशि || भूमिर्भूमि सुतो- |
बुधो निपुणतां वाचस्तु वाचांपतिः | शुक्रो- || २२३८ ||

भूमिति धत्सम लतुष्काबदान कृनांचनि |
सर्वैरिष्ट गृहस्थितामपि दपित्येकादशो- || २२३९ ||

त्तमफलं | कावेरी हृदयाभिरामपुलिने- |
पुण्यैर्जगन्मंगले | चंद्रां भोगवती तटे- || २२४० ||

परिसरे धात्रासमाराधिते | श्रीरंगे भु- |
जगेंद्र भोगशयने लक्ष्मीमही सेविते || २२४१ ||

सीते यः पुरुषोत्तमस्य भगवान् नारायणः- |
पातु माम् | एक ध्याने मीलनामुकुलित चक्षुः || २२४२ ||

प्. १५२)

द्वितीयः पुनः | पार्वत्या नयनांबुजं स्तनतटे- 
शृंगार भारारवं | अन्यत्क्रूर विकृष्टचापमद- || २२४३ ||

न क्रोधेन लोष्टार्पितं शंभोः गिरिरवं समाधि- 
समये नेत्रत्रयं पातुवः | आकल्पं विजयीभ- || २२४४ ||

वत्वमनघत्वं सिद्धो भवेत् | पाणिग्रहं पर्वत- 
राजपुत्र्याः पादांबोज पाणिसरोरुहं | सारभौमौ- || २२४५ ||

भवत्वं क्षितिपालचरणत्वं चारविन्दो भव |
किं चत्वं प्रतिपक्षसैन्य नलिनी गंधद्विपेन्द्रो- || २२४६ ||

भवत्वं रक्ष्मिरमणो भव | त्वमचित्ररान्यसंकल्प-
सिद्धो भवतु | पाणिग्रहे पर्वतराजपुत्र्याः पादां- || २२४७ ||

बुजं पाणिसरोरुहाभ्यां अश्मानमारोप्यति-
स्मरारे अम्तस्मितं मंगलमातनो तु | जयीश्च जय- || २२४८ ||

भुजमंगम शोधयांशुके न पल्हशोण शैल-
शिवशेखरांभसि | इति शंसिते गिरिजया- || २२४९ ||

तथेति तद्वंशं भूक्षुरर्प्यतां हरः || कर्पूरस्य-
फणीकृतस्य भसितं हारस्य काकोदरं || २२५० ||

काकारस्य करारविंद दहनश्चूडामणेः कर्परं |
कोशे यस्य करीन्द्र चर्म फणिकर्तुं प्रवृत्तौ || २२५१ ||

हरे शृते वीक्ष्यवत्नि खीडु मुखान्यवतु व्योम- 
स्मिता पार्वती | कस्त्वं लोहित लोचनास्य चरणे || २२५२ ||

हंसः कुतो मारुत स्यात् किं तन्त्रादि सुपर्ण-
पंकज वनैः अंभः सदा सन्निभं || तत्क्रीते- || २२५३ ||

नवरक्तखण्ड्यवतितैर्मन्दार वृक्षैर्धृते | चंबु-
काकिमु संदिने कवकैराकर्य ही ही कृते || २२५४ ||

अन्नं ब्रह्मा रसो विष्णुः भोक्ता जिह्वो महेश्वरः |
एवं ध्यात्वा तु यो भुंक्ते सोऽन्नदोषं न लिप्यते || २२५५ ||

पाकपंकज मृत्तिके च कनक शुक्ति न समौक्तिकं |
क्रीडकोमल पट्टसूत्र विलसन्कस्तूरिकाक्षामृगं || २२५६ ||

काष्टादग्नि मलाश्च संभवमधू होम्यं च गोरोचना |
मुत्पत्यं च महानुभाव गुणिनं प्राप्तं च किं जन्मना || २२५७ ||

पूर्वे शैव मुखोत्पन्नं दक्षे कालामुखं स्मृतं |
पश्चिमं पाशुपतं चैव उत्तरं तु महाव्रतम् || २२५८ ||

ऊर्ध्वं तु भैरवं चैव पातालं वाममुच्यते |
आचारः कुलमाख्याति विद्यामाख्याति भाषणं || २२५९ ||

प्. १५३)

ब्राह्मणानां धनं वेदं क्षत्रियाणं धनं बलम् |
वैश्यानां धनमैश्वर्यं शूद्राणामाचारमेव च || २२६० ||

यथा सकृत् कनकं परीक्ष्यते निर्द्दोष * * |
न तापन ताडने | तथा चतुर्भः पुरुषं परीक्ष्यते- || २२६१ ||

शृतेऽनलेन कुलेन कर्मणा || चूर्णा शुष्कं स्त्रियो 
वृद्धा बालार्कन्नरुणं दधि | प्रत्यु * * * * || २२६२ ||

रनं शाखं सद्यो बलहराऽनिशं || राजाराक्षस- |
रूपेण व्याघ्ररूपेण मंत्रिणा | परिवारान् || २२६३ ||

घातृरूपेण यथा राजा तथा प्रजाः | स्वर्ग- |
च्युतानां इह जीवलोके चत्वारि नित्यं हृदये- || २२६४ ||

वसन्ति | दान प्रशंसा मधुरा च वाणी देवा- |
र्चनं ब्राह्मणतर्पणं च | अनुकूलरसा भार्या- || २२६५ ||

मित्र * * चनं रसं | पानीयस्य रसं शैत्यं |
भोजनस्यादरो रसम् | अज्ञानं * * * शुचि- || २२६६ ||

मापणगतं कारोः करं स्त्रीमुखं | पक्षीणां- |
गतं त्रिखण्डफलं भैक्षं गुली माक्षिकम् || २२६७ ||

धात्रायां कलहे पुरस्य दहने तीर्थे च देवो- |
द्भवे | सङ्ग्रामेव विपन्नवस्त्रमखिलं भाण्डं- || २२६८ ||

च लोहं स्पृशेत् | तक्रं तैलाभियुक्तं भुजग- |
मिमुखं मुक्तकेशीश्च नारी दुष्पूरितं च- || २२६९ ||

कुंभं कलहमभिमुखं वानरं काष्टभारम् |
कार्पासं छिन्ननासं कटधिरं रक्तवस्त्रादि- || २२७० ||

वासं प्रस्थाने प्रस्थितानां प्रविलदशनौ- |
मृत्युरग्रेण सिद्धिं | ध्यानम् | अरुण- || २२७१ ||

अरुणवासो माद्यतामंगरागं- स्वकरकलित ||
चापं शांकुशास्त्रेक्षुचापं | मणिमयमकुटाद्यैः || २२७२ ||

दीप्तमाकल्प जातं अरुण नलिन संस्थं चिन्त-
येदंगयोने || नीलजीमूतवर्णं सकलशिव- || २२७३ ||

मयं भैरवं शूलपाणिं | कापालं खड्गहस्तं डम-
रुक सहितं वामहस्ते कपालं | चन्द्रार्कं केतु- || २२७४ ||

माला विकृत तनुशिरा नागयज्ञोपवीतं |
काला कालांधकारं महरनुभयं क्षेत्रपालं- || २२७५ ||

नमामि-

प्. १५४)

करधरित कपालम् ||

रक्तपंकजसंनिभकायं सत्रनेत्र भुजद्वययुक्तं |
पद्मपाणि समुण्डकयुक्तं आपदुद्धरण रूपमिदं स्यात् || २२७६ ||

सत्यं ज्ञानं तपो मौनं स्मृति धर्म इति शृतिः |
अज्ञान मोह निद्रा च आलस्यं अंबु हीनता || २२७७ ||

पापिष्टं परया धत्ते तामसं गुणलक्षणं |
उत्साहं च यदुक्तं सात्विकं गुणलक्षणं || २२७८ ||

सर्वक्रोधमहंकार मैथुनं च तु लापनं |
उद्योगं डंभमानं च राजसं गुणलक्षणं || २२७९ ||

सर्वसत्वं प्रभुत्वं च जगदुपद्रवमेव च |
निर्मलत्वं * * * * * * * * * * * * || २२८० ||

* * * * * * * * * * * * * * * * |
* * * * * * * * * * * * * * * * || २२८१ ||

अस्य श्री मद्रका सरस्वती महामंत्रस्य ब्रह्मा 
ऋषिः | गायत्री छंदः | सरस्वती देवता || २२८२ ||

हलोंबीजं स्वरशक्तयः | कीलकं | मातृकासे- |
अ + न्द | आं + अंगु | इं चं श्रीं तर्जनी | ओं टं- णं- || २२८३ ||

मध्यमा- ऐं तं नं | अनामि | ओं फं मं कनिष्टकाभ्यां- |
अं यं क्षं करतल करपृष्टाभ्यां नमः || २२८४ ||

पञ्चाशद्वर्णभेदैर्विहित वदनदोः पादयुक् |
अक्षिपक्षो देहा भास्यकपद्या शिशुकंलाम् || २२८५ ||

इन्दुकुन्दावदाताम् | अक्षासृक् कुंभचिह्नां 
लिखितवरकरां त्र्यक्षणां पद्मसंस्थां- अच्छ- || २२८६ ||

कल्पां उच्चस्तनजघनंमरां भारती तां नमामि |
अं नमः | आधारे लिंगनाभौ हृदय सरसिजे || २२८७ ||

तालु मूले ललाटे द्वेपत्रे षोडशारे द्विदशदश-
दले द्वादशोर्ध्वे चतुष्के | वासांते बालमध्ये || २२८८ ||

डककठ सहिते कर्णमध्ये स्वराणाम् | हं क्षं 
तत्वार्थयुक्तं सकलदलयुतं वर्णकूपं नमामि || २२८९ ||

अस्य श्री अष्टत्रिंशत्कलान्यासमंत्रस्य + ईशान 
सद्योजात ऋषयः - गायत्र्य - सि - भूरि - ता- || २२९० ||

प्. १५५)

ओं हां बीजं | ओं ह्रीं शक्तिः | ओं सं शिवाय कीलकं |
विनियोगः | ओं हां सर्व + हृदयाय नमः | ओं ह्रीं- || २२९१ ||

अमृ - शिरसे स्वाहा | ओं हं हुं ज्वलित शिखेषु + 
ओं हैं वज्रिणे | स्वतंत्रायै | ओं ह्रां अलुप्त - ओं पशुं || २२९२ ||

फट् || ध्यानं || भि भ्रं + नाम् || * * * * * * * * * * * |
* * * * * मोपेतं चण्डिकायै निवेदयेत् || २२९३ ||

पूगीफलं नागवल्ली वासनाद्रव्य संयुतं |
त्रिपुरायै निवेद्याथ नीराजनमथाचरेत् || २२९४ ||

अष्टपुष्पैस्समभ्यर्च्य प्रार्थयेत्परदेवतां |
कामेश्वरीमनुज्ञाप्य नवावरणमर्चयेत् || २२९५ ||

नालिकेरं घृतापूपं गुलविष्कसमन्वितम् |
पानकं इक्षुखण्डं च कदलीमधुलाजकम् || २२९६ ||

धारोष्णि क्षीरसंयुक्तं शिलावासनसंयुतं |
नवावरणपूजायां मध्ये मध्ये निवेदयेत् || २२९७ ||

पुष्पांजलि त्रयं कृत्वा प्रार्थयेच्चण्डिकां हृदि |
* * * * * * * * * * * * कलान्यसेत् || २२९८ ||

श्रीकण्ठमातृकां न्यस्त्वा जलांतं पूजयेत्क्रमात् |
पुष्पैरञ्जलिमापूर्य आवाह्यपरदेवताम् || २२९९ ||

आसनाद्युपचाराणि तत्तन्मन्त्रेण अर्चयेत् |
धूपदीपं ततः कृत्वा नैवेद्यं संप्रदापयेत् || २३०० ||

क्षीरान्नं पायसान्नं च मुद्गमाषान्नमेव च |
मरीच्यन्नं च नैवेद्यं वटकापूप संयुतं || २३०१ ||

शष्कुली तिलमोदं च क्षीरलेह्यं निवेदयेत् |
पानीयं पानकयुतं दधिक्षीरघृतं तथा || २३०२ ||

व्यंजनेन समायुक्तं चण्डिकायै निवेदयेत् |
* * * * * * * * * * * * * * * * || २३०३ ||

प्. १५६)

पिपासतो जक्षतश्च प्राङ्मुखं निरभिद्यत |
मुखतस्तालु * * * जिह्वा तामुपजायते || २३०४ ||

ततो नानारसो जज्ञे जिह्वाया योधिगम्यते |
अथेति अन्तश्शरीरे आकाश तस्मिन् क्रिया- || २३०५ ||

तत्र विविधं चेष्टमानस्य सतः ओजा इन्द्रिय- |
शक्तिः ततः शक्त्यात्मकत्वात् सूक्ष्मरूपत्वात् || २३०६ ||

प्रणस्सुत्राख्यः महामुख्यः असुः प्राणास्सर्वेषां- 
महत्वं दर्शयति प्राणाः इन्द्रियाणि यंप्राणांतं- || २३०७ ||

चेषां कुर्वन्तः | अनुपश्चात् प्राणन्ति चेष्टां कुर्वन्ति-
अपानं तं चेष्टां व्यजन्तः अपानन्ति चेष्टां त्यजंति- || २३०८ ||

राजानमनुगता भृत्या इव क्षिपता चाल-
यता निम्नोक्ते नक्षत्रे सादिकं च विराट् जीवा- || २३०९ ||

भेदेनोपासनार्थं उक्तं जायते यस्सः जक्षतं 
भक्षितुं इच्छथ इत्यर्थः | प्राक् प्रथमं निर- || २३१० ||

भिद्यत विभक्तमभूत्ताल्वधिष्ठानं || जिह्वा- 
इन्द्रियं नानारसो विषय वरुणो देवता ज्ञात- || २३११ ||

व्यानेव सर्वत्राधिष्टानं इयं देवता विषय- 
इत्येतच्चतुष्टयं अनुक्तमप्यूहम् | विवक्षोमुखतो- || २३१२ ||

भूम्नो वह्निवायवाहृतं तयोः | जज्ञे च तस्य 
सुषिरं निरोधस्समजायत | नासिके निरभि- || २३१३ ||

द्येतां दोस्सूयति न भस्यति | तत्र वायुर्गन्ध 
वह्नो घ्राणो न नसिजिघ्रक्षति | यदात्मनि नि- || २३१४ ||

रालोकं आत्मानं च मिदृक्षता | निर्भिण्णे तस्य 
ज्योतिश्चक्षुर्गुणग्रहम् | बोध्यमानस्य ऋषिभिः || २३१५ ||

आत्मनस्तज्जिघृक्षत | कर्णौ च निरभिद्येतां
दिशश्रोत्रं गुणग्रहं | विवक्षोः वक्तुमिच्छातः || २३१५ ||

मुखत एव वह्निर्देवता | वागिन्द्रियं व्याहृतं |
भाषणं तयोरिति इन्द्रिय देवताधीनत्वकं || २३१६ ||

मणिदर्शयति | नभस्यति प्राणवायौ दोधूय-
मानेऽत्यंतं प्रलपति तत्र नसि नासिकायां- || २३१७ ||

वायुर्देवता गंधं बिभ्रतीति तथा अनेन-
न गंधो विषयी दर्शितः घ्राण इन्द्रियं जिघृ- || २३१८ ||

क्षतः | गन्धगृहीतु मिच्छतः निरालोकं प्रकाश-
शून्यमासीदिति शेषः निर्मक्षिकमितिवत्- || २३१९ ||

प्. १५७)

एकवद्भावः | तदा आत्मानं देहं चकारान्यच्च- |
वसतु दिदृक्षता अक्षिणी स्थानं ज्योतिरादित्यो- || २३२० ||

देवता चक्षुरिन्द्रियं ततो गुणस्य रूपस्य गृहः |
ग्रहणं अनेन रूपं विषयो दर्शितः | ऋषिभिः- || २३२१ ||

र्वेदैः बोध्यमानस्य तत् आत्मनः प्रबोधनं-
गृहीतुमिच्छतः ततो गुणगृहं शब्दग्रहणम् || २३२२ ||

वस्तुनो मृदुकाठिन्ये लघुगुर्वोष्ण शीततां |
जिघृक्षत स्त्वङ्निर्भिर्णा तस्यां रोममहीरुहा || २३२३ ||

तत्र चान्तर्हितो वातस्त्वचिलब्ध गुणावृतः |
हस्तौ रुहतुस्तस्य नानाकर्मचिकीर्षया || २३२४ ||

तयोस्तु बलवानिन्द्र आदानमुभयाश्रयं |
गतिंचिकीर्षः पादौ रुरुहाते हि कामिकां || २३२५ ||

पद्भयां यज्ञः स्वयं हव्यं कर्मभिः क्रियते नृभिः |
वस्तुनाधर्मान् मृदुञ्च काठिन्यं च गुरुत्वं च- || २३२६ ||

ओष्णमीषत् वृष्णत्वं च शीतत्वं चेत्यर्थः |
यद्यपि अनुष्णत्वमपि इन्द्रिय विषय एव- || २३२७ ||

तथापि तस्य जिघृक्षा भावादोष्णमित्युक्तम् |
वृष्णेति पाठेयणादिशश्यांदसः | पूर्वोक्तान् वस्तून् || २३२८ ||

एतान् धर्मान् जिघृक्षतः | त्वङ्निर्भिण्णा |
त्वगिन्द्रियाधिष्टानं चर्मजातं इत्यर्थः || २३२९ ||

तस्यां लोमाणि इन्द्रियमहीरुहांश्च देवता- 
वस्तूनि हस्तेन आंदोलिते लघुगुरुत्वयोः || २३३० ||

ज्ञानात्तयोरपि त्वगिन्द्रिय विषयत्वमिति-
पौराणिकाः | तत्र तस्य क्वचिदन्तर्बहिश्च || २३३१ ||

वातो वृतः आवृत्यं * * * * * * * * * |

प्. १५८)

घृतकं च रौद्र घृत कंबलं च सुगंधमेषादिनि-
मास पूजा | चंदनादिषु गंधेषु पुष्पमासादि- || २३३२ ||

पूजयेत् | दान्तारि चैत्रमासस्य वैशाखे-
अन्न पूजयेत् | ज्येष्ट फाल्गुन्यां पुष्पं पूजयेत् || २३३३ ||

दान्तारि चैत्रमासस्य वैशाखे अन्नपूजयेत् |
ज्येष्टमासादिषु फलं पक्वफलानि वै | आषाढादि- || २३३४ ||

पवित्रस्य श्रावणे तिलपूजयेत् | पूर्वाषाढे तुला-
जाया अश्वमासे कृतानि वै | कृत्तिका दीप- || २३३५ ||

मासे तु मार्गशीर्षं च कुंकुमे | पुष्यमासादि-
सर्वाणि पूजयेत्तु विशेषतः | मधुलुब्ध- || २३३६ ||

तथा शृंगं पुष्पा पुष्पवनांतरे | ज्ञानलुब्धः
तथा शिष्यं गुरोर्गुरुतरं व्रजेत् || २३३७ ||

कुण्ड गोलकमित्युक्तं लिंगपीठमुदाहृतं |
पीठं कुण्डमिति प्रोक्तं कोलकं लिंगमुच्यते || २३३८ ||

गोलकाकुण्डमुत्पन्नं गोलकाशैवमुद्भवं |
अदीक्षित चतुर्वेदी यस्य लिंगार्चन क्रिया || २३३९ ||

कल्पकोटि सहस्राणि जायते ब्रह्मराक्षसा |
देवालये सभामध्ये श्मशाने राजसं ययौ || २३४० ||

मंत्रमुच्चारणं कृत्वा * * दोषं न विद्यते |
कुन्डिकां किंशुकापत्रं निर्गुण्डी च कपित्थकं || २३४१ ||

एतेषु शूलपात्राणि पञ्चैते बिल्वमेव च || २३४२ ||

पुष्पालाभे तु पत्रेषु पत्रालाभे तथैव च |
सर्वबीजांकुरैः पत्रैः अर्चनोक्तं महोदरम् || २३४३ ||


###########   END OF FILE  #######