####################################################
MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE
Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0
Catalog number: M00116
Uniform title: bṛhannīlatantra
Editor : kaul madhusudan

Description: 
Transcribed by the staff of Muktabodha under the supervision of Mark S. G. Dyczkowski.


Revision 1: Sept. 17, 2008


Notes: 


Publisher : 
Publication year : 1941
Publication city : Srinigar
Publication country : India
####################################################

ब्##########################################################

अथ

बृहन्नीलतन्त्रम् |

प्रथमः पटलः |

ओं श्रीगणेशाय नमः | नमस्तारायै |

कैलासशिखरासीनं भैरवं कालसंज्ञितम् |
प्रोवाच सादरं देवी तस्य वक्षःसमाश्रिता || १-१ ||

पुरा प्रतिश्रुतं देव कालीतन्त्रप्रकाशने |
नीलतन्त्रप्रकाशाय तद् वदस्व सदाशिव || १-२ ||

यस्य विज्ञानमात्रेण विजयी भुवि जायते |
यज् ज्ञात्वा साधकाः सर्वे विचरन्ति यथा तथा || १-३ ||

यस्य विज्ञानमात्रेण कविता चित्तमोदिनी |
जायते च महादेव तत्त्वं तत् कथयस्व मे || १-४ ||


श्रीमहाकालभैरव उवाच |


शृणु सा(ध्वि) वरारोहे सर्वार्थस्य प्रदायिनि |
तत्त्वं तत् कथयिष्यामि तव स्नेहाद् गणाधिपे || १-५ ||

नीलतन्त्रप्रकाशाय प्रतिज्ञासीन्मम प्रिये |
तस्मात् कथ्यं महेशानि शृणु(ष्व) कमलानने || १-६ ||

गुह्याद् गुह्यतरं तन्त्रं न प्रकाश्यं कदाचन |
तन्त्रस्यास्य प्रकाशाच्च सिद्धिहानिर्न संशयः || १-७ ||

यद्गृहे निवसेत् तन्त्रं तत्र लक्ष्मीः स्थिरायते |
राजद्वारे श्मशाने च सभायां रणमध्यतः || १-८ ||

(प्. २) निर्जने च वने घोरे (श्वा)पदैः परिभूषिते [परिपूरिते पाठान्तरम् |] |
माहात्म्यात् तस्य देवेशि चमत्कारी भवेत् प्रिये || १-९ ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन गोपनीयं प्रयत्नतः [विशेषतः ख पाठः |] |
तन्त्रराजं नीलतन्त्रं तव स्नेहात् प्रकाश्यते || १-१० ||

गोपनीयतमं देवि स्वयोनिरिव पार्वति |
विशेषं मन्त्रराजस्य कथितव्यं वरानने || १-११ ||

यज्ज्ञातात् साधकाः सर्वे सर्वैश्वर्यमवाप्नुयुः |
सारात् सारतरं देवि सर्वसारस्वतप्रदम् || १-१२ ||

नित्यपूजां मन्त्रराजं मान्त्रोपासनिकं विधिम् |
पुरश्चर्यां च नैमित्तकाम्यानां नियमं तथा || १-१३ ||

नियमं च रहस्यानां कुमारीपुजनक्रमम् |
मन्त्रान्तरं च देवेशि पुरश्चर्यां विशेषतः || १-१४ ||

फलं स्तोत्रं विशेषेण कथितव्यं वरानने |
भावानां निर्णयं वाच्यं पूजान्तरविधिं तथा || १-१५ ||

होमस्य नियमं वाच्यं वासनातत्त्वनिर्णयम् |
गुप्तपूजां गुप्तमन्त्रं तथा गुप्तजपक्रमम् || १-१६ ||

स्वर्णरूप्यादिकरणं सूतभस्म तथैव च |
सूतस्य निर्णयं वाच्यं तथा षट्कर्मलक्षणम् || १-१७ ||

विद्योत्पत्तिं विशेषण कथयिष्यामि तच्छृणु |


श्रीदेव्युवाच |


इदानीं श्रोतुमिच्छामि तारिणीं भेदसंयुताम् || १-१८ ||

सपर्याभेदसंयुक्तां महापातकनाशिनीम् |


श्रीशिव उवाच |


सिद्धविद्यां महादेवि मायामोहनकारिणीम् || १-१९ ||

(प्. ३) शृणु चार्वङ्गि देवेशि सर्वसारस्वतप्रदाम् |
सर्वबीजं समुद्धृत्य द्वितीयं बीजकं शृणु || १-२० ||

जृम्भणान्तं त्यक्तपार्श्वं प्रस्थानवारकं युतम् |
तुरीयस्वरसंयुक्तं चन्द्रबिन्दुविराजितम् || १-२१ ||

बीजं नीलसरस्वत्यास्तृतीयं शृणु भैरवि |
सर्वस्याद्यं समादाय तस्याद्यं तत्र योजयेत् || १-२२ ||

यात्रानिवारणं तत्र योजयेच्च महेश्वरि |
व्य(द्व्य)ङ्गवर्णयुतं कुर्यान्नादबिन्दुविराजितम् || १-२३ ||

कूर्चास्त्रेऽन्ते समायोज्य मन्त्रराजं समुद्धरेत् |
पञ्चाक्षरी महाविद्या श्रीमन्नीलसरस्वती || १-२४ ||

अनया सदृशी विद्या त्रैलोक्ये चातिदुर्लभा |
जपमात्रेण सर्वेषां साधकानां विमुक्तिदा || १-२५ ||

अतिरिक्तश्रमो ह्यत्र नास्ति हे ! सुरपूजिते |
सारात् सारतरं देवि सर्वतन्त्रेषु गोपितम् || १-२६ ||

वशिष्ठोऽस्य ऋषिः प्रोक्तो बृहती च्छन्द उच्यते |
नीलसरस्वती प्रोक्ता देवता कार्यसिद्धये || १-२७ ||

कवित्वार्थे विनियोगः सर्वसिद्धिसमृद्धिदः |
हू/ बीजमस्त्रं शक्तिः स्यादेवमृष्यादिकल्पना || १-२८ ||

उत्थाय चोत्तरे यामे चिन्तयेत् तारिणीं पराम् |
मूलादिब्रह्मरन्ध्रान्तं विसतन्तुतनीयसीम् || १-२९ ||

मूलमन्त्रमयीं साक्षादमृतानन्दरूपिणीम् |
सूर्यकोटिप्रतीकाशां चन्द्रकोटिसुशीतलाम् || १-३० ||

तडित्कोटिसमप्रख्यां कालानलशिखोपरि [कामानन्दशिखो ख पाठः |] |
तत्प्रभापटल[मण्डल ख पाठः |]व्याप्तिपटलाङ्कितदेहवान् || १-३१ ||

(प्. ४) सर्वमङ्गलसंपन्नः स्नानकर्म समारभेत् |
मृत्कुशानपि संगृह्य [संग्राह्य ख पाठः |] गत्वा जलान्तिकं ततः || १-३२ 
||

मलापकर्षणं कृत्वा मन्त्रस्नानं समाचरेत् |
पुनर्निमज्ज्य पयसि संकल्पं स समाचरेत् || १-३३ ||

इष्टदेव्याः प्रपूजार्थं कुर्यात् स्नानं जलाशये |
बिल्वाक्षतमोड्रपुष्पं कुलपुष्पं कुशाञ्जलम् || १-३४ ||

प्रस्थग्राहे ताम्रपात्रे कृत्वा चार्घ्यं निवेदयेत् |
मूलान्ते चोद्यदादित्यमण्डलमध्यवर्तिन्यै || १-३५ ||

शिव[नित्य ख पाठः |]चैतन्यमययै (च) स्वाहेति तन्मनुः स्मृतः |
मूर्तिभेदे महेशानि स्नानमन्यच्छृणु प्रिये || १-३६ ||

प्रोत्थाय चोत्तरे यामे शिरःपद्मे गुरुं स्मरन् |
मूलादिब्रह्मरन्ध्रान्तं मूलविद्यां विभावयेत् || १-३७ ||

प्रोद्यत्सूर्यप्रतीकाशां कुण्डलीं परदेवताम् |
यातायातक्रमेणैव चामृतीकृतविग्रहाम् || १-३८ ||

मूलविद्यां जपेद् ध्यात्वा चाष्टोत्तरशतं क्रमात् |
मृत्कुशानपि संगृह्य गत्वा जलान्तिकं ततः || १-३९ ||

प्रत्युषसि गुरोश्चिन्तां कृत्वा स्नानं समाचरेत् |
नद्यादिं समनुप्राप्य स्नायादप्सु महेश्वरि || १-४० ||

देवीरूपं जलं ध्यात्वा गृहीत्वा जलदर्भकम् |
मलापकर्षणं कृत्वा मन्त्रस्नानं समाचरेत् || १-४१ ||

तत्प्रीत्यै परमेशानि स्नानं कुर्यात् समाहितः |
आदौ च वैदिकीं संध्यां कृत्वा स्नानं समाचरेत् || १-४२ ||

(पश्चात् तु तान्त्रिकीं सन्ध्यां) कुर्याच्चैवागमोदिताम् |
संध्यां कृत्वा ततो वीरः कुलकोटिं समुद्धरेत् || १-४३ ||

(प्. ५) स्नानार्थं मृत्तिकां नीत्वा संघृष्य च करद्वये |
गात्रानुलेपनं कुर्यादस्त्रमन्त्रेण देशिकः || १-४४ ||

सूर्याय दर्शयेदादौ ततः कुर्याच्च लेपनम् |
गोक(पु)रीषं नासिकायां वं मन्त्रेण पुटद्वये || १-४५ ||

जलाञ्जलिं ततो दत्त्वा मूर्ध्नः कृत्वाभिषेचनम् |
तत आचमनं कुर्यात् त्रिकोणे दक्षिणेन तु || १-४६ ||

गृहीतपाणिना देवि शङ्खावर्तक्रमेण तु |
विलोड्य तत्र निमज्जेदघमर्षणकं त्रिधा || १-४७ ||

कूर्चबीजं त्रिधा जप्त्वा कारयेदघमर्षणं |
दद्याज्जलाञ्जलींस्त्रीन् वै वरुणाय ततः परम् || १-४८ ||

सोमाय भानवे पश्चाज्जलादुत्थाय वाससी |
परिधाय ततो मन्त्री यथाविधि समाचरेत् || १-४९ ||

तिलकं रक्तगन्धेन गोपीनां चन्दनेन तु |
देव्यस्त्रं विलिखेद् भाले ताराबीजं ततो हृदि || १-५० ||

शक्तिमध्यगतं कुर्यात् प्राणायामं समाचरेत् |
आचम्य प्राङ्मुखो भूत्वा उपविश्य च मन्त्रवित् || १-५१ ||

आत्मविद्याशिवैस्तत्त्वैराचमेत् साधकोत्तमः |
त्रिकोणे मूलमन्त्रेण् सवित्रे हंसकं जपन् || १-५२ ||

उपस्थाप्य जपेद् देवि गायत्रीं शृणु सुन्दरि |
तारायै विद्महे प्रोक्त्वा महोग्रायै च धीमहि || १-५३ ||

तन्नो देवीति शब्दान्ते धियो यो नः प्रोचदयात् |
गायत्र्येषा समाख्याता सर्वपापनिकृन्तनी || १-५४ ||

वामपादं ततः कुर्याद् दक्षपादे महेश्वरि |
उपस्थाय पुनर्हंसमूर्ध्वबाहुस्त्रिधा जपेत् || १-५५ ||

(प्. ६) तीर्थोदकं तिलकल्कं क्षीराक्षतसमन्वितम् |
उत्तराशामुखो भूत्वा देवीमात्रं च तर्पयेत् || १-५६ ||

मूलान्ते तारिणीं चोक्त्वा तर्पयाम्यग्निवल्लभाम् |
स्वर्णपात्रेण रोप्येण ताम्रपात्रेण वा पुनः || १-५७ ||

ऋजुदर्भत्रयेणैव सन्तर्प्य भक्तितः सुधीः |
दक्षिणाशामुखो भूत्वा संगृह्य मोटकं ततः || १-५८ ||

तृप्यन्तुं पितरः प्रोक्त्वा एतत् तर्पणमादिशेत् |
सूर्यस्य वन्दनं चैवमभेदं च महेश्वरि || १-५९ ||

गायत्रीं प्रजपेद् धीमनघमर्षणपूर्वकम् |
एतत् संध्यात्रयेणैव दिवा रात्रौ च वन्दना || १-६० ||

महारात्रावपि सदा कार्या देशिकसत्तमैः |
संध्या त्ववश्यकर्तव्या त्रिसंध्यं श्रद्धयान्वितः || १-६१ ||

संध्यया प्रविहीनो यो न दीक्षाफलमाप्नुयात् |
अर्धरात्रात् परं यच्च मुहूर्तद्वयमेव च || १-६२ ||

सा महारात्रिरुद्दिष्टा तत्र कृत्वाक्षयं भवेत् |
ततो विद्यां हृदि ध्यात्वा अष्टोत्तरशतं जपेत् || १-६३ ||

तत्रैवोक्तक्रमेणैव तान्त्रिकं स्नानमाचरेत् |
वैदिकीं तान्त्रिकीं संध्यां ततः कुर्यात् समाहितः || १-६४ ||

चतुर्विधानि कार्याणि वेदकार्येषु पार्वति |
आगमं न तथा विद्धि एकमेव हि मद्वचः || १-६५ ||

संध्यां सायन्तनीं कुर्याद् द्वादश्यादिष्वपि प्रिये |
अकुर्वन् निरयं याति यतो नित्यागमक्रिया || १-६६ ||


इति श्रीबृहन्नीलतन्त्रे भैरवभैरवीसंवादे
(मूलमन्त्रोद्धारपूर्वं सन्ध्याविधिनिरूपणं) प्रथमः पटलः || १ ||





अथ

द्वितीयः पटलः


इदानीं शृणु चार्वङ्गि पूजां सर्वागमोदिताम् |
यां कृत्वा परमेशानि शिवत्वं प्राप्नुयादतः || २-१ ||

कार्यां सर्वप्रयत्नेन पूजां कुर्याच्छुचिस्मिते |
एकलिङ्गे श्मशाने वा शून्यागारे चतुष्पथे || २-२ ||

तत्रस्थः साधयेद् योगी विद्यां त्रिभुवनेश्वरीम् |
पञ्चक्रोशान्तरे यत्र न लिङ्गान्तरमीक्ष्यते [मीक्षते ख पाठः |] || २-३ ||

तदेकलिङ्गमाख्यातं तत्र सिद्धिरनुत्तमा |
उज्जटे पर्वते वापि निर्जने वा चतुष्पथे || २-४ ||

हर्म्ये वा साधयेद् देवीं सर्वाभीष्टप्रदायिनीम् |
गणेशं क्षेत्रपालं च योगिनीर्वटुकं तथा || २-५ ||

गांवांक्षांयां च बीजानि तान्युक्तानि महेश्वरि |
पूजयित्वा गृहद्वारे ब्रह्माणं पूजयेत् ततः || २-६ ||

मनसा वास्तुदेवं च पूर्वेण तु ततः सुधीः |
ततस्तत् पुरुषान् विघ्नरूपांश्चैव निवारयेत् || २-७ ||

योगस्थानं समाश्रित्य तत्र पीठं विचिन्तयेत् |
श्मशानं तत्र संचिन्त्य तत्र कल्पद्रुमं स्मरेत् || २-८ ||

तन्मूले मणिपीठं च नानामणिविभूषितम् |
नानालङ्कारभूषाढ्यं मुनिदेवैर्विभूषितम् || २-९ ||

शिवाभिर्बहुमांसास्थिमोदमानाभिरन्ततः |
चतुर्दिक्षु महेशानि शवमुण्डास्थिभूषितम् || २-१० ||

(प्. ८) तन्मध्ये चिन्तयेद् देवीं यथोक्तध्यानयोगतः |
एवं ध्यानं महेशानि हृदि कुर्याच्छुचिस्मिते || २-११ ||

शतवर्षसहस्राणां पूजायाः फलमाप्नुयात् |
गन्धानां पञ्चकं दद्याद् रक्तमालां निधापयेत् || २-१२ ||

ह्रींकारं धारयेद् हस्ते स्वर्णाभरणभूषितः |
रक्तवस्त्रद्वययुतः क्रोधपैशुन्यवर्जितः || २-१३ ||

प्रणवं पूर्वमुच्चार्य वज्रोदके ततः परम् |
ततः कूर्चं महादेवि फट् स्वाहा तदनन्तरम् || २-१४ ||

मन्त्रेणानेन देवेशि शोधयेज्जलमुत्तमम् |
प्रणवं च ततो माया विशुद्धं तदनन्तरम् || २-१५ ||

सर्वपापानि तत्पश्चाच्छमय तदनन्तरम् |
अशेषान्ते विकल्पं वापनयेति ततः परम् || २-१६ ||

हुं फट्स्वाहा वधिर्मन्त्रो हस्तक्षालनके मतः |
प्रणवं च ततः कूर्च फट्स्वाहा तदनन्तरम् || २-१७ ||

मन्त्रेणानेन देवेशि आचमेत् साधकोत्तमः |
प्रणवं मणिधरि पदं वज्रिणीति पदं ततः || २-१८ ||

वशकरीति च पदं हूं फट् स्वाहावधिर्मनुः |
मन्त्रेणानेन देवेशिशिखाबन्धनमाचरेत् || २-१९ ||

ओंकारं पूर्वमुच्चार्य रक्षरक्ष पदं ततः |
हूं फट् स्वाहेति मन्त्रेण भूमिशोधनमाचरेत् || २-२० ||

मन्त्रपूतेन तोयेन प्रोक्षयेद् यागमण्डपम् |
चतुर्द्वारे महेशानि गणेशं वटुकं तथा || २-२१ ||

क्षेत्रेशं योगिनीश्चैव पूजयेद् बहुयत्नतः |
तथा चैव महेशानि मुद्रां [मुद्रां नाराचाख्याम् |] कुर्याद् विशेषतः || 
२-२२ ||

(प्. ९) मन्त्रं शृणु वरारोहे सर्वसारस्वतप्रदम् |
प्रणवं पूर्वमुच्चार्य सर्वविघ्नान् समादिशेत् || २-२३ ||

तत्परं च पुनर्देवि उत्सारय तदनन्तरम् |
कूर्चः स्वाहावधिर्मन्त्रः सर्वसिद्धिफलप्रदः || २-२४ ||

प्रणवं पूर्वमुच्चार्य पवित्रपदमन्ततः |
वज्रभूमे पदं पश्चाद् हू/फट् स्वाहावधिर्मनुः || २-२५ ||

मन्त्रेणानेन देवेशि कुर्याद् भूम्यभिमन्त्रणम् |
प्रणवं पूर्वमुच्चार्य आः पदं तदनन्तरम् || २-२६ ||

सुरेखे वज्ररेखे च हूंफट्स्वाहावधिर्मनुः |
रक्तचन्दनपुष्पाभ्यां पूजयित्वासनं सुधीः || २-२७ ||

विशेत् तत्रासने देवि ततः पूजनमारभेत् |
शिखाबन्धनमन्त्रेण वस्त्रग्रन्थिं च बन्धयेत् || २-२८ ||

पूर्वोक्तेनैव मन्त्रेण चित्तादीनां विशोधनम् |
कुर्यान्मन्त्रं महेशानि रक्तगन्धादिना शुभे || २-२९ ||

स्वर्णादिपात्रे संलिख्य तत्रार्णान् संलिखेत् सुधीः |
आःसुरेखे वज्ररेखे हू/ फट्स्वाहा नमः पदम् || २-३० ||

मन्त्रेणानेन देवेशि पद्ममष्टदलं लिखेत् |
तन्मन्त्रेणैव देवेशि वसुपत्रं मनोहरम् || २-३१ ||

पूर्वे त्रिकोणे देवेशि मायाबीजं लिखेच्छुभे |
याम्ये वधूं लिखेच्चैव उत्तरे फंद्विठान्तकम् || २-३२ ||

पश्चिमे च महादेवि टंकारं विलिखेत् ततः |
तन्मध्ये परमेशानि लिखेत् कूर्चं समाहितः || २-३३ ||

अथवान्यप्रकारेण यन्त्रं शृणु गणेश्वरि |
विद्यार्थी प्राप्नुयाद्विद्यां सर्वशास्त्रविबोधिकाम् || २-३४ ||

(प्. १०) ज्ञानं तथा च ज्ञानार्थी मोक्षार्थी मोक्षमेव च |
सर्वार्थी प्राप्नुयात् सर्वं यन्त्रस्यास्य प्रसादतः || २-३५ ||

व्योमेन्द्वौरसनार्णकर्णिकमचां द्वन्द्वैः स्फुरत्केसरं
वर्गोल्लासिवसुच्छदं वसुमतीगेहेन संवेष्टितम् |
ताराधीश्वरवारिवर्णविलसद्दिक् कोण[वृत्तेन ख पाठः |]संशोभितं 
यन्त्रं नीलतनोः परं निगदितं सर्वार्थसिद्धिप्रदम् || २-३६ ||

यन्त्रं निर्माय देवेशि पीठपूजां समाचरेत् |
गन्धर्वोक्तप्रकारेण पूजयेदावृतीस्ततः || २-३७ ||

योनिमुद्रां ततो बद्ध्वा चक्रमध्ये प्रपूजयेत् |
पूर्वे गणपतिं चेष्ट्वा दक्षिणे वटुभैरवम् || २-३८ ||

क्षेत्रपालं पश्चिमे च योगिनीरुत्तरे यजेत् |
ते सर्वे ध्रुवदीर्घाद्याः शक्तिबीजपुरःसराः || २-३९ ||

ततोऽष्टदलमध्ये तु लक्ष्म्यादीश्च प्रपूजयेत् |
लक्ष्मीं सरस्वतीं चैव रतिं प्रीतिं तथा यजेत् || २-४० ||

कीर्तिं शक्तिं [कान्तिं शान्तिं ख पाठः |] च पुष्टिं च तुष्टिं चैव 
प्रपूजयेत् |
देव्या नीलसरस्वत्याः पीठशक्तय ईरिताः || २-४१ ||

प्रणवादिनमोन्तेन पूजयेद् यत्नतः सुधीः |
भूतशुद्धिं ततः कुर्यात् प्राणायामक्रमेण तु || २-४२ ||

भूतशुद्धिं विधायाथ शून्यं विश्वं विचिन्तयेत् |
निर्लेपं निर्गुणं शुद्धं स्वात्मानं तारिणीमयम् || २-४३ ||

अन्तरिक्षे ततो ध्यायेत् आःकाराद्रक्तपङ्कजम् |
भूयस्तस्योपरि ध्यायेत् टांकाराच्छेतपङ्कजम् || २-४४ ||

तस्योपरि पुनर्ध्यायेत् हू/कारं नीलसन्निभम् |
ततो हू/कारबीजात्तु कर्त्रिकां बीजभूषिताम् || २-४५ ||

(प्. ११) कर्त्रिकोपरिगं ध्यायेत् स्वात्मानं तारिणीमयम् |
प्रत्यालीढपदां घोरां मुण्डमालाविभूषिताम् || २-४६ ||

खर्वां लम्बोदरीं भीमां व्याघ्रचर्मावृतां कटौ |
नवयौवनसंपन्नां पञ्चमुद्राविभूषिताम् || २-४७ ||

सुमुखं चतुरस्रं च वृत्तं गोमुखमेव च |
योनिमुद्रेति विख्याता मुद्राः पञ्च नमस्कृतौ || २-४८ ||

चतुर्भुजां ललज्जिह्वां महाभीमां वरप्रदाम् |
खड्गकर्त्रिसमायुक्तसव्येतरभुजद्वयाम् || २-४९ ||

कपालोत्पलसंयुक्तसव्यपाणियुगान्विताम् |
पिङ्गोग्रैकजटां ध्यायेन्मौलावक्षोभ्यभूषिताम् || २-५० ||

(नीलनागजटाजूटां श्वेताहिकृतकुण्डलाम् |
पीताहिकङ्कणोपेतां धूम्राहिबाहुभूषणाम् || २-५१ ||

श्यामनागोपवीतां च शुभ्राहिहारभूषणाम् |
श्वेतनागलसत्काञ्चीं पाटलाहिपदद्वयाम् || २-५२ ||

पार्श्वद्वये लम्बमाननीलेन्दीवरमालिकाम् |
प्रज्वलत्पितृभूमध्यस्थितां दंष्ट्राकरालिनीम् || २-५३ ||

शवकण्टपदद्वन्द्ववामदक्षपदद्वयाम् |
सावेशस्मेरवदनां भक्तानामभयप्रदाम् || २-५४ ||)

क्रमेणानेन देवेशि ध्यात्वा नीलां (सरस्वतीम्) |
आत्मानं तन्मयं ध्यायेद् भूतशुद्धिरितीरिता || २-५५ ||

अथार्घ्यस्थापनं वक्ष्ये येन सिद्धिर्भवेन्मनोः |
त्रिकोणं मण्डलं कृत्वा स्ववामे परमेश्वरि || २-५६ ||

तत्र त्रिपदिकां न्यस्य शङ्खं प्रक्षाल्य सुन्दरि |
भागत्रयेण देवेशि पूरयेज्जलमुत्तमम् || २-५७ ||

(प्. १२) कपालपात्रं संस्थाप्य रक्तगन्धादिकं ततः |
रक्तपुष्पं ततो दद्याद् देवता सुप्रसीदति || २-५८ ||

दशधा मूलविद्यां च जप्त्वा प्रोक्षणमाचरेत् |
प्राणायामं ततः कुर्यात् षडङ्गेन समन्वितम् || २-५९ ||

अक्षोभ्य ऋषिरेतस्या बृहती च्छन्द ईरितम् |
नीलासरस्वती देवी त्रैलोक्ये च सुगोपिता || २-६० ||

हूं बीजमस्त्रं शक्तिः स्याच्चतुर्वर्गफलप्रदम् |
मायाषड्दीर्घयुक्तेन षडङ्गन्यासमाचरेत् || २-६१ ||

एवं न्यासविधिं कृत्वा ताराषोढां समाचरेत् |
विद्यया पुटितं कृत्वा षोढा च मातृकां न्यसेत् || २-६२ ||

क्रमोत्क्रमाद् वरारोहे ताराषोढा प्रकीर्तिता |
यस्त्वेवं कुरुते मन्त्री स तु तारा प्रकीर्तितः || २-६३ ||

तस्य लोके गुरुर्नास्ति स गुरुः सर्वयोगिनाम् |
बीजान्ते चैकजटायै हृदयं परिकीर्तितम् || २-६४ ||

तारिण्यै शिरसे स्वाहा तद्वद्वज्रोदके शिखा |
उग्रजटे च कवचं महाप्रतिसरे तथा || २-६५ ||

पिङ्गोग्रैकजटे तद्वन्नेत्रास्त्रे परिकीर्तिते |
यथा काली तथा नीला तत्क्रमान्मातृकां न्यसेत् || २-६६ ||

देवेशि भक्तिसुलभे परिवारसमन्विते |
यावत् त्वां पूजयिष्यामि तावत् त्वं सुस्थिरा भव || २-६७ ||

सर्वं मन्त्रमयं कृत्वा देवतायै निवेदयेत् |
उपचारैः षोडशभिः पूजयेद् गन्धपुष्पतः || २-६८ ||

पाद्यार्घ्याचमस्नानवसनाभरणानि च |
गन्धपुष्पधूपदीपनैवेद्याचमनं ततः || २-६९ ||

(प्. १३) ताम्बूलमर्चनास्तोत्रं तर्पणं च नमस्कृतम् |
प्रयोजयेदर्चनायामुपचारांस्तु षोडश || २-७० ||

गन्धादयो नैवेद्यान्ताः पूजा पञ्चोपचारिका |
पुष्पस्य नियमं देवि शृणुष्वैकमनाः प्रिये || २-७१ ||

कोकनदं च बन्धूकं कर्णिकाद्वयमेव च |
वकमन्दाररक्तानि करवीराणि शस्यते || २-७२ ||

मल्लिकात्रितयं जाती क्षौमपुष्पं जयन्तिका |
बिल्वपत्रं कुरुबकं मुनिपुष्पं च केसरम् || २-७३ ||

वासन्तीं चैव सौगन्धं काशपुष्पं मनोहरम् |
आमलकं च कादम्बं बकुलं मुथिकां तथा || २-७४ ||

बिल्वैर्मरुवकाद्यैश्च तुलसीवर्जितैः शुभैः |
ओड्रपुष्पैर्विशेषेण वज्रपुष्पेण शोभितम् || २-७५ ||

सर्वं पुष्पं प्रदद्याच्च भक्तियुक्तेन चेतसा |
जपापुष्पं महेशानि दद्याद् देव्यै विशेषतः || २-७६ ||

पद्मं प्रियतरं देव्याः शेफाली बकुलं तथा |
रक्तोत्पलेन देवेशि पूजयेत् परमां शिवाम् || २-७७ ||

लक्षवर्षसहस्राणां पूजायाः फलमाप्नुयात् |
शिरीषं परमं देव्याः प्रीतिदं तगरं तथा || २-७८ ||

स्थलपद्मं सुष्ठुतरं लक्षसंख्याक्रमेण च |
यदि दयान्महेशानि सर्वसिद्धिः सुरेश्वरि || २-७९ ||

तदैव मन्त्रसिद्धिः स्यान्नात्र कार्या विचारणा |
विजातीं तुलसीं रम्यां तस्याः प्रीतिकरीं पराम् || २-८० ||

काञ्चनं रक्तवर्णं च अतिप्रियतरं महत् |
भक्तियुक्तो महेशानि सर्वं पुष्पं निवेदयेत् || २-८१ ||

(प्. १४) नैवेद्यं परमं रम्यं सुस्वादु सुमनोहरम् |
दद्याच्चैवं महादेव्यै भक्तियुक्तेन चेतसा || २-८२ ||

मधुपर्कं विशेषेण देवीप्रीतिकरं परम् |
संदेशमुष्णं दद्याच्च लड्डुकादिसमन्वितम् || २-८३ ||

पायसं कृसरं दद्याच्छर्करागुडसंयुतम् |
आज्यं दधि मधून्मिश्रं तथान्नानि निवेदयेत् || २-८४ ||

शालमत्स्यं च पाठीनं गोधिकामांसमुत्तमम् |
अन्नं च मधुना मिश्रं यत्नाद् दद्याच्च मन्त्रवित् || २-८५ ||

छागमांसं तथा देवि रोहितं मत्स्यभर्जितम् |
योनिमुद्रां प्रदर्श्याथ आज्ञां प्राप्य यथाविधि || २-८६ ||

मातर्देवि महामाये बन्धमोक्षप्रवर्तिनि |
आज्ञापय महादेवि गुरुत्रयमनुत्तमम् || २-८७ ||

पूजयामि महामाये सर्वसारस्वतप्रदम् |
उवाच सादरं देवी भगवन्तमधोक्षजम् || २-८८ ||

गुरुत्रयं महादेव श्रोतुमिच्छामि यत्नतः |


श्रीभैरव उवाच |


अज्ञात्वा गुरुदेवं च नष्टमार्गो भविष्यति || २-८९ ||

नष्टमार्गे मन्त्रविद्ये न तादृक् सिद्धिगोचरे |
गुरूणां शिष्यभूतानां नास्ति चेत् सन्ततिक्रमः || २-९० ||

तन्मन्त्राश्च विद्याश्च निष्फला नात्र संशयः |
अज्ञात्वा गुरुवंश्यानां शिष्यश्च नष्टसन्ततिः || २-९१ ||

स्ववंशादधिकं ज्ञेयं गुरुवंशं शुभावहम् |
सिद्धौघा गुरवो देवि दिव्यौघा गुरवस्तथा || २-९२ ||

ऊर्ध्वकेशो व्योमकेशो नीलकण्ठो वृषध्वजः |
परापरगुरूणां च निर्णयं शृणु भैरवि || २-९३ ||

(प्. १५) आदौ सर्वत्र देवेशि मन्त्रदः परमो गुरुः |
सर्वतन्त्रेषु मन्त्रेषु स्वयं प्रकृतिरूपिणी || २-९४ ||

पूर्वाद्यष्टदले चैव परिवारान् प्रपूजयेत् |
वैरोचनादीन् देवेशि पूजयेत् परमेश्वरि || २-९५ ||

प्रणवं पूर्वमुच्चार्य तन्नाम तदनन्तरम् |
वज्रपुष्पं प्रतीच्छेति हुं फट् स्वाहावधिर्मनुः || २-९६ ||

अनेन मनुना देवि परिवारान् प्रपूजयेत् |
द्वार्षु पूर्वादितस्तद्वत् पद्मान्तकयमान्तकौ || २-९७ ||

विघान्तकमथाभ्यर्च्य पूजयेन्नरकान्तकम् |
नाजपात् सिध्यते मन्त्रो नाहुतश्च फलप्रदः || २-९८ ||

इष्टश्च यच्छते कामांस्तस्मात् त्रितयमाचरेत् |
नित्यहोमं प्रवक्ष्यामि सर्वार्थं येन सिध्यति || २-९९ ||

सपर्यां सम्यगापाद्य बलेः पूर्वं [पूर्णं ख पाठः |] चरेद्विधिम् |
ततो जपं तर्पणं च चरन् साधकसत्तमः || २-१०० ||

बलिवश्यादिकं चैव ब्राह्मणश्च समाचरेत् |
विधिवदग्निमानीय क्रव्यादेभ्यो नम इति || २-१०१ ||

मूलमन्त्रं समुच्चार्य कुण्डे वा स्थण्डिलेऽपि वा |
भूमौ वा संस्तरेद् वह्निं व्याहृतित्रितयेन च || २-१०२ ||

स्वाहान्तेन त्रिधा हुत्वा षडङ्गहवनं तथा |
ततो देवीं समावाह्य मूलेन षोडशाहुतिम् || २-१०३ ||

हुत्वा स्तुत्वा [जप्त्वा ख पाठ |] नमस्कृत्य विसृजेदिन्दुमण्डले |
बलिं दद्याद् विधानेन छागादिं सुसमाहितः || २-१०४ ||

प्रणवं पूर्वमुच्चर्य मायाबीजं ततः परम् |
एकजटे पदं पश्चान्महायक्षाधिपे ततः || २-१०५ ||

(प्. १६) बलिं गृह्णपदद्वन्द्वं गृह्णापयपदद्वयम् |
मम शान्तिं कुरुकुरु परविद्यां पदं ततः || २-१०६ ||

आकृष्य च पदद्वन्द्वं त्रुटद्वन्द्वं ततः परम् |
छिन्धिद्वन्द्वं महेशानि सर्वपदमनन्तरम् || २-१०७ ||

जगत् पदं महेशानि वशमानय तत् परम् |
अनेन मनुना देवि बलिं दत्त्वा जपं चरेत् || २-१०८ ||

सहस्रं प्रजपेन्मन्त्रं शतं वापि महेश्वरि |
विंशत्या वा जपेन्मन्त्रं ततो न्यूनं नचाचरेत् || २-१०९ ||

हृदा सरस्वति यावद् विद्याया व्याप्तिरुच्यते |
मन्त्रध्यानं प्रवक्ष्यामि जपात् स(अ)र्वज्यदायकम् || २-११० ||

मन्त्रध्यानान्महेशानि शुध्यते ब्रह्महा यतः |
मूलचक्रे तु हृल्लेखां सुर्यकोटिसमप्रभाम् || २-१११ ||

स्वाधिष्ठाने पीतवर्णं द्वितीयार्णं विभावयेत् |
नाभौ जीमूतसंकाशं कूर्चबीजं महाप्रभम् || २-११२ ||

अस्त्रबीजं हृदि ध्यायेत् कालाग्निसदृशप्रभम् |
मूलादिब्रह्मरन्ध्रान्तं सर्वां विद्यां विभावयेत् || २-११३ ||

सूर्यकोटिप्रतीकाशां योगिभिर्दृष्टपूर्विकाम् |
(अथवा पूर्णचन्द्राभं कूर्चं मूर्ध्नि सुधाप्लुतम् || २-११४ ||

अथवा सर्वां विद्यां तां जिह्वायां दीपरूपिणीम् |
तत्प्रभापटलव्याप्तां जिह्वामपि विचिन्तयेत् || २-११५ ||

जिह्वायां न्यसनाद् देवि मूकोऽपि सुकविर्भवेत् |)
गुह्यातिगुह्यगोप्त्री त्वं गृहाणास्मत्कृतं जपम् || २-११६ ||

सिद्धिर्भवतु मे देवि त्वत्प्रसादान्महेश्वरि |
एतत् पूजाक्रमं रात्रौ यदि कुर्यात् परात्मिके || २-११७ ||

(प्. १७) त(दे?दै)व सिद्धिमाप्नोति सत्यं सत्यं सुनिश्चितम् |
स्तुतिं कुर्यान्महेशानि देव्यग्रे शुद्धमानसः || २-११८ ||

घोररूपे महारावे सर्वशत्रुवशङ्करि [क्षयङ्करि पाठः |] |
भक्तेभ्यो वरदे देवि त्राहि मां शरणागतम् || २-११९ ||

सुरासुरार्चिते देवि सिद्धगन्धर्वसेविते |
जाड्यपापहरे देवि त्राहि मां शरणागतम् || २-१२० ||

जटाजूटसमायुक्ते लोलजिह्वानुकारिणि |
द्रुतबुद्धिकरे देवि त्राहि मां शरणागतम् || २-१२१ ||

सौम्यरूपे घोररूपे [क्रोध पाठः |] चण्डरूपे नमोऽस्तु ते |
[सृष्टि ख पाठः |]दृष्टिरूपे नमस्तुभ्यं त्राहि मां शरणागतम् || २-१२२ 
||

जडानां जडतां [जडतां भजतां ख पाठः |] हंसि भक्तानां 
भक्तवत्सले |
मूढतां हर मे देवि त्राहि मां शरणागतम् || २-१२३ ||

हूं हूंकारमये देवि बलिहोमप्रिये नमः |
उग्रतारे नमस्तुभ्यं त्राहि मां शरणागतम् || २-१२४ ||

बुद्धिं देहि यशो देहि कवित्वं देहि देहि मे |
कुबुद्धिं [मूढत्वं ख पाठः |] हर मे देवि त्राहि मां शरणागतम् || 
२-१२५ ||

इन्द्रादि(दिवि?देव) सद्वृन्दवन्दिते करुणामयि |
तारे ताराधिनाथास्ये त्राहि मां शरणागतम् || २-१२६ ||

अष्टम्यां च चतुर्दश्यां नवम्यां चैकचेत(सः?सा) [यः पठेन्नरः 
पाठः |] |
षण्मासैः सिद्धिमाप्नोति नात्र कार्या विचारणा || २-१२७ ||

मोक्षार्थी लभते मोक्षं धनार्थी धनमाप्नुयात् |
विद्यार्थी लभते विद्यां तर्कव्याकरणादिकाम् || २-१२८ ||

(प्. १८ ) इदं स्तोत्रं पठेद्यस्तु स(ततं?धनं) लभते नरः |
तस्य शत्रुः क्षयं याति महाप्रज्ञा च जायते || २-१२९ ||

पीडायां वापि संग्रामे जप्ये दाने [महोत्पाते ख पाठः |] तथा भये |
य इदं पठति स्तोत्रं शुभं तस्य न संशयः || २-१३० ||

स्तोत्रेणानेन देवेशि स्तुत्वा देवीं सुरेश्वरीम् |
सर्वकाममवाप्नोति सर्वविद्यानिधिर्भवेत् || २-१३१ ||

इति ते कथितं दिव्यं स्तोत्रं सारस्वतप्रदम् |
अस्मात्परतरं स्तोत्रं नास्ति तन्त्रे महेश्वरि || २-१३२ ||

एवं स्तुत्वा महादेवीं दण्डवत् प्रणिपत्य च |
आत्मानं च समर्प्याथ योनिमुद्रां प्रदर्शयेत् || २-१३३ ||

अथ वक्ष्ये महेशानि ताराष्टकमिमं परम् |
पठनाद्य?स्य देवेशि शिवत्वं गतवान् (प्रिये?अहम्) || २-१३४ ||

शत्कृ (ता?त्वः) प्रपठनाच्छत्रुनाशो भवेद् ध्रुवम् |
अष्टाविंशतिपाठाच्च राजा च दासतामियात् || २-१३५ ||

अष्टवारं प्रपठनात् सर्वसिद्धिश्वरो भवेत् |
स्तवं शृणु वरारोहे येन राजा भविष्यति || २-१३६ ||

मातर्नीलसरस्वति प्रणमतां सौभाग्यसंपत्प्रदे 
प्रत्यालीढपदस्थिते शिवहृदि स्मेराननाम्भोरुहे |
फुल्लेन्दीवरलोचनत्रययुते क(र्तृं?त्रीं) कपालोत्पले 
खड्गं चादधती त्वमेव शरणं त्वामीश्वरीमाश्रये || २-१३७ ||

वाचामीश्वरि भक्तकल्पलतिके सर्वार्थसिद्धिश्वरि [सिद्धिप्रदे इति 
पाठान्तरम्|]
गद्यप्राकृतपद्यजाति[जातरचना सर्वत्र ख पाठः] 
रचनासर्वार्थसिद्धिप्रदे |
(प्. १९) नीलेन्दीवरलोचनत्रययुते कारुण्यवारां निधे 
सौभाग्यामृतवर्षणेन कृपया सिञ्च त्वमस्मादृशम् || २-१३८ ||

खर्वे [सर्वे पाठः |] गर्वसमूहपूरिततनो सर्पादिवेशोज्वले
व्याघ्रत्वक् परिवीतसुन्दरकटीव्याधूतघण्टाङ्किते |
सद्यः कृत्तगलद्रजः परिमिलन्मुण्डद्वयीमूर्धज-
ग्रन्थिश्रेणिनृमुण्डदामललिते भीमे भयं नाशय || २-१३९ ||

मायानङ्गविकाररूपललना बिन्द्वर्धचन्द्रात्मिके
हूंफट्कारमयि त्वमेव शरणं मन्त्रात्मिके मादृशः |
मूर्तिस्ते जननि त्रिधामघटिता स्थूलातिसूक्ष्मा परा
वेदानां नहि गोचरा कथमपि प्राप्तां तु तामाश्रये || २-१४० ||

त्वत्पादाम्बुजसेवया सुकृतिनो गच्छन्ति सायुज्यतां 
तस्य श्रीपरमेश्वरि [स्त्रीपरमेश्वरी पाठः |] 
त्रिनयनब्रह्मादिसाम्यात्मनः |
संसाराम्बुधिमज्जनेऽपटुतनून् देवेन्द्रमुख्यान् सुरान्
मातस्त्वत्पदसेवने हि विमुखः [खो यो पाठः |] किं मन्दधीः सेवते || २-१४१ 
||

मातस्त्वत्पदपङ्कजद्वयरजोमुद्राङ्ककोटीरिण- [ङ्ग पाठः |] 
स्ते देवा जयसंगरे विजयिनो निःशङ्कमङ्के गताः |
देवोऽहं भुवने न मे सम इति स्पर्धां वहन्तः परे 
तत्तुल्यां नियतं यथासु[शुचिरवी पाठः |]भिरमी नाशं व्रजन्ति स्वयम् || 
२-१४२ ||

त्वन्नामस्मरणापलायनपरा द्रष्टुं च शक्ता न ते
भूतप्रेतपिशाचराक्षसगणा यक्षाश्च नागाधिपाः |
दैत्या दानवपुङ्गवाश्च खचरा व्याघ्रादिका जन्तवो 
डाकिन्यः कुपितोऽन्तकश्च मनुजे मातः क्षणं भूतले || २-१४३ ||

(प्. २०) लक्ष्मीः सिद्धिगणश्च वादकमुखस्तम्भस्तथा वारिणः [वैरिणः ख 
फाठः |] 
स्तम्भश्चापि रणाङ्गने गजघटास्तंभस्तथा मोहनम् |
मातस्त्वत्पदसेवया खलु नृणां सिध्यन्ति ते ते गुणाः 
कान्तिः कान्तमनोभवस्य भवति क्षुद्रोऽपि वाचस्पतिः || २-१४४ ||

ताराष्टकमिदं पुण्यं [रम्यं ख पाठः |] भक्तिमान् यः पठेन्नरः |
प्रातर्मध्याह्नकाले च सायाह्ने नियतः शुचिः || २-१४५ ||

लभते कवितां दिव्यां सर्वशास्त्रार्थविद्भवेत् |
लक्ष्मीमनश्वरां प्राप्य भुक्त्वा भोगान् यथेप्सितान् || २-१४६ ||

कीर्तिं कान्तिं च नैरुज्यं सर्वेषां प्रियतां व्रजेत् |
विख्या(तं?तिं) चापि लोकेषु प्राप्यान्ते मोक्षमाप्नुयात् || २-१४७ ||

अनेन स्तवराजेन स्तुत्वा देवीं सरस्वतीम् |
इहैव सर्वकामान् वै भुक्त्वा मोक्षमवाप्नुयात् || २-१४८ ||

अस्मात् परतरं नास्ति स्तवेषु सुरवन्दिते |
कलौ तु सर्वयत्नेन सर्वं त्यक्त्वा स्तवं पठेत् || २-१४९ ||

अष्टाङ्गं प्रणिपत्यादौ भवेत् साक्षात् सदाशिवः |
पद्भ्यां कराभ्यां जानुभ्यामुरसा शिरसा दृशा || २-१५० ||

मनसा वचसा चेति प्रणामोऽष्टाङ्ग ईरितः |
त्रिकोणाकारिका चैव तारायाः परिकीर्तिता || २-१५१ ||

एवं नतिं पुरस्कृत्य सुगन्धिं लेपयेत् ततः |
सुषुम्नामार्गकेणैव क्षमस्वेति हृदा नयेत् || २-१५२ ||

प्राणायामं पुनः कृत्वा स्वमात्मानं विभावयेत् |
पुष्पग्रहणमन्त्रं च शृणुष्वैकमनाः प्रिये || २-१५३ ||

वाग्भवं प्रथमं दद्यान्निर्माल्यपदमन्तरम् |
वासिन्यै च पदस्यान्ते नम उच्चार्य पूजयेत् || २-१५४ ||

(प्. २१) चर्व्यलेह्यान्नपानादि ताम्बूलस्रग्विलेपनम् |
निर्माल्यभोजनं तुभ्यं ददामि श्रीशिवाज्ञया || २-१५५ ||

शिरोलग्नं ततः कृत्वा निर्माल्यं शिष्टमेव च |
विप्राय दद्यान्नैवेद्यं कुमारिभ्यस्तथैव च |
किञ्चित् स्वयं च स्वीकृत्य विहरेत् सर्वदा भुवि || २-१५६ ||



इति श्रीबृहन्नीलतन्त्रे भैरवभैरवीसंवादे  
(षोडशोपचारपूजास्तोत्रादिनिरूपणं) द्वितीयः पटलः || २ ||






अथ

तृतीयः पटलः |

श्रीदेव्युवाच |


देवदेव महादेव अनाथानां दयाकर |
दीक्षाविधिं महादेव कथयस्व समासतः || ३-१ ||


श्रीभैरव उवाच |


शृणु सुन्दरि सर्वेशि कथ्यमानं मयानघे |
तया विना महादेवि ह्यधिकारो न कर्मणि || ३-२ ||

सर्वाश्रमेषु भूतेषु सर्वदेवेषु सुव्रते |
दीक्षां विना महादेवि सर्वं तस्य वृथा भवेत् || ३-३ ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन गुरुणा दीक्षितो भवेत् |
दीक्षामूलं जगत्सर्वं [जपं सर्वं ख पाठः |] दीक्षामूलं परं 
तपः || ३-४ ||

(प्. २२) दीक्षामू(लं?ला) परा सिद्धिस्तस्माद् दीक्षां समाचरेत् |
दीक्षाहीनो महादेवि रौरवं नरकं व्रजेत् || ३-५ ||

अदीक्षिताद्यदि शुभे किञ्चिदादाय भोजयेत् |
वृथा पानं भवेत् सर्वं तस्मात् सर्वं विवर्जयेत् || ३-६ ||

अदीक्षितकुलासङ्गात् सिद्धिहानिः प्रजायते |
अन्नं विष्टासमं तेषां तोयं मूत्रसमं स्मृतम् || ३-७ ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन सद्गुरोर्दीक्षितो भवेत् |
सद्गुरोराहितदीक्षः सर्वकर्माणि कारयेत् || ३-८ ||

गुरुं विना महादेवि वृथा दीक्षा च जायते |
कल्पे दृष्ट्वा तु मन्त्रं वै यो गृह्णाति नराधमः || ३-९ ||

मन्वन्तरसहस्रेषु निष्कृ(ते?ति)र्नैव जायते |
गुरोर्मुखान्महाविद्या सर्वपापप्रणाशिनी || ३-१० ||

सद्गुरुं त्वं महादेवि कथ्यमानं मया शृणु |
बहिरिन्द्रियहर्ता च गुरुः सर्वत्र दुर्लभः || ३-११ ||

अन्तरिन्दियहर्ता च गुरुः सर्वत्र शोभनः |
अनिन्दितवेशधारी कपटेन विनाकृतः || ३-१२ ||

आचारवान् महाविद्याराधनेषु च तत्परः |
तत्कल्पाचारशक्तश्च गुरुरित्यभिधीयते || ३-१३ ||

कौलज्ञानी महायोगी गुरुरेव च दैवतम् |
कूलीनः सर्वमन्त्राणां दाता सर्वेषु सुन्दरि || ३-१४ ||

दीक्षा(भ्र?प्र)भुः स एवात्मा नापरो वेदपारगः |
उत्पादकब्रह्मदात्रोगरीयान् कौलनायकः || ३-१५ ||

तस्मान्मन्येत सततं पितुरप्यधिको गुरुः |
ध्यान[धर्म क पाठः |]मूलं गुरोर्मूर्तिः पूजामूलं गुरोः क्रिया || ३-
१६ ||

(प्. २३) (मूलंमन्त्रं?मन्त्रमूलं) गुरोर्वाक्यं तस्मादादौ गुरुं यजेत् |
शिवोऽपि परविद्यानामुपदेष्टा न संशयः || ३-१७ ||

वैष्णवस्तन्मतस्थानां सौरः सौरविदां सताम् |
गाणपत्यस्तु देवेशि गणदीक्षाप्रवर्तकः || ३-१८ ||

शैवः शाक्तस्तु सर्वत्र दीक्षास्वामी न संशयः |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन कुलीनं गुरुमाश्रयेत् || ३-१९ ||

एकद्वित्रिचतुष्पञ्चवर्षाण्यालोक्य योग्यताम् |
योग्यं परीक्षयेच्छिष्यमन्यथा दुःखमाप्नुयात् || ३-२० ||

वृद्धिश्राद्धं ततः कृत्वा ब्राह्मणान् परितोष्य च |
गृह्णीयाच्च ततो दीक्षां नान्यथा फलमाप्नुयात् || ३-२१ ||

चैत्रादीनां फलं ज्ञेयं मलमासं विवर्जयेत् |
विषुवेऽप्ययनद्वन्द्वे संक्रान्त्यां मदनोत्सवे || ३-२२ ||

दीक्षा कार्या प्रयत्नेन पवित्रे गुरुपर्वणि |
षष्ठी भाद्रपदे मासि (त्रये?इषे) कृष्णचतुर्दशी || ३-२३ ||

कार्तिके नवमी शुक्ला मार्गे शुक्लतृतीयिका |
पौषे च नवमी शुक्ला माघे वरचतुर्थिका || ३-२४ ||

फाल्गुने नवमी शुक्ला चैत्रे कामत्रयोदशी |
वैशाखे चाक्षया शस्ता ज्यैष्ठे दशहरा तिथिः || ३-२५ ||

आषाढे पञ्चमी शुक्ला श्रावणे कृष्णपञ्चमी |
एतानि देवपर्वाणि तीर्थकोटिफलं लभेत् || ३-२६ ||

निन्दितेष्वपि कालेषु दीक्षोक्ता ग्रहणे शुभा |
सूर्यग्रहणकालस्य समानो नास्ति भूतले || ३-२७ ||

पञ्चाङ्गशुद्धे दिवसे शोभने शशितारयोः |
गुरुशुक्रोदये चैव शस्यते मन्त्रसंस्क्रिया || ३-२८ ||

(प्. २४) स्थानं शृणु वरारोहे येन सिध्येन्न संशयः |
गोष्ठे शिवालये पुण्ये श्मशाने च नदीतटे || ३-२९ ||

शून्ये च ग्रहणे पुण्ये गिरौ च सिद्धिलिप्सुकः |
जानीयाच्छोभनं कालं मन्त्रस्य ग्रहणं प्रति || ३-३० ||

रोहिणी श्रवणार्द्रा च धनिष्ठा चोत्तरात्रयम् |
पुष्या शतभि(षा?षक्) चैव दीक्षानक्षत्रमुच्यते || ३-३१ ||

क्रमं प्रवर्त्य विधिवत् पूजाहोमौ विधाय च |
विद्यां तां कथयेत् सम्यग् जीवकर्णे च तत्त्ववित् || ३-३२ ||

अज्ञात्वा कुल्लुकां देवीमनत्वा गुरुपादुकाम् |
अदत्त्वा दक्षिणां सम्यगकृत्वा कुलपुजनम् || ३-३३ ||

योऽस्मिंस्तन्त्रे प्रवर्तेत न तं पीडयसे ध्रुवम् |
इषे मासि विशेषेण धर्मकामार्थसिद्धये || ३-३४ ||

नात्र कालविचारादि न च नक्षत्रशोधनम् |
अष्टोत्तरशतं होमं बिल्वपत्रेण कारयेत् || ३-३५ ||

अष्टावष्टादश कुर्यादष्टाविंशतिमेव च |
पायसं कृसरं दद्याद् गोधामांसमनुत्तमम् || ३-३६ ||

रम्भापुष्पं शालमत्स्यं जुहुयाच्च प्रयत्नतः |
यवक्षीरं ततो दद्याच्छाल्यन्नं मधुना युतम् || ३-३७ ||

नारिकेलफलं दद्यात् स्वर्णाद्याभरणं तथा |
गोभूहिरण्यवस्त्राद्यैस्तोषयेद् गुरुमात्मनः || ३-३८ ||

दक्षिणा च विशेषेण दातव्येति महेश्वरि |
गुरवे दक्षिणां दद्यात् प्रत्यक्षाय शिवात्मने || ३-३९ ||

न चेत् संचारिणी शक्तिः कथमस्य भविष्यति |
सर्वस्वं दक्षिणां दद्याद् धेनुं दद्यात् पयस्विनीम् || ३-४० ||

(प्. २५) यदा ददाति संतुष्टः प्रसन्नवदनो मनुम् |
आसनं गुरवे दद्याद्रक्तकम्बलसंयुतम् || ३-४१ ||

हाराद्याभरणं दद्याद् गां च दद्यात् पयस्विनीम् |
भूमिं वृत्तिकरीं दद्यात् पुत्रपौत्रानु(षा?या)यिनीम् || ३-४२ ||

गुरवे दक्षिणां दद्यात् सुवर्णं वाससा युतम् |
गुरुसंतोषमात्रेण सिद्धिर्भवति शाश्वती || ३-४३ ||

अन्यथा नैव सिद्धिः स्यादभिचाराय कल्पते |
विप्रेभ्यो भोजनं दद्याद् बहुमानपुरःसरम् || ३-४४ ||

सुवासिनीं कुमारीं च भोजयेन्मिष्टभोजनैः |
तस्य च्छायानुसारी स्यान्निकटे त्रिदिनं वसेत् || ३-४५ ||

पश्चात् संचारिणी शक्तिर्गुरुमेति न संशयः |
गुरोः परतरं नास्ति त्रैलोक्ये च विशेषतः || ३-४६ ||

गुरुणा परमेशानि देवतैक्यं विभावयेत् |
महादेवो गुरुः साक्षाच्छ्रिगुरुः सर्वदेवताः || ३-४७ ||

गुरोश्च संनिधाने तु नान्यदेवं प्रपूजयेत् |
संनिधौ च गुरुं चैव पूजयेत् परमेश्वरि || ३-४८ ||

गुरुपूजाफलं देवि यथावत् कथयामि ते |
गुरुपूजाविधानं च कथयामि वरानने || ३-४९ ||

आदौ भद्रासनं दद्यात् पाद्यं दद्यात्ततः परम् |
अर्घ्यं दद्याद् विशेषेण तथा चाचमनीयकम् || ३-५० ||

धूपं च गुग्गुलं दद्याद् दीपं दद्यात् सुशोभनम् |
चर्व्यं चोष्यं तथा लेह्यं पेयं दद्यान्मनोहरम् || ३-५१ ||

नानाविधं फलं दद्यान्नानारससमन्वितम् |
भक्ष्यं भोज्यं विशेषेण दद्याच्चैव वरानने || ३-५२ ||

(प्. २६) पुष्पाणामञ्जलिं दद्याच्चन्दनेन समन्वितम् |
शययां दद्यान्महेशानि विचित्रां सर्वमोहिनीम् || ३-५३ ||

खट्वां दद्यान्महेशानि विचित्राम्बरधारिणीम् |
पादसेवां गुरोः कुर्यादतियत्नेन सुन्दरि || ३-५४ ||

गुरुवद् गुरुपुत्रेषु गुरुवत् तत्सुतादिषु |
गुरुपत्नीं विशेषेण पूजयेत् सर्वभोजनैः || ३-५५ ||

गुरुपत्नी च युवती नाभिवाद्या च पादयोः |
पूर्णविंशतिवर्षेण गुणदोषौ विजानता |
अत एव महेशानि न कुर्यात् पादसेवनम् || ३-५६ ||


इति श्रीबृहन्नीलतन्त्रे भैरवभैरवीसंवादे (दीक्षाविधिनिरूपणं) तृतीयः 
पटलः || ३ ||





अथ

चतुर्थः पटलः |


अथ वक्ष्ये महेशानि पुरश्चर्याविधिं शिवे |
अकृत्वा तु पुरश्चर्यां मन्त्रं जपति नित्यशः || ४-१ ||

कल्पकोटिजपेनापि तस्य सिद्धिर्न जायते |
जीवहीनो यथा देही(हः) सर्वकर्मसु न क्षमः || ४-२ ||

पुरश्चरणहीनोऽपि तथा मन्त्रः प्रकीर्तितः |
जपहोमौ तर्पणं चाभिषेको द्विजभोजनम् || ४-३ ||

पञ्च कृत्यानि लोकेऽस्मिन् पुरश्चरणमुच्यते |
यद्यत्संख्यं विहीयेत तत्संख्याद्विगुणं जपः || ४-४ ||

(प्. २७) कार्यो देवि वरारोहे सर्वेषां च विधिः स्मृतः |
तदन्ते महतीं पूजां कुर्यात् साधकसत्तमः || ४-५ ||

अपूर्वां च कुमारीं च भूषणैः परितोषयेत् |
मन्त्राणां कीलकं कुर्यान्मन्त्रार्चनपुरस्क्रियाम् || ४-६ ||

ऋष्यादीनां महेशानि न्यासं कुर्यान्महेश्वरि |
शृणु वक्ष्यामि देवेशि कालीतन्त्रमनोः क्रमम् || ४-७ ||

बिन्दुः श्रोत्रं नाद आस्यं ककारं हृदयं ततः |
वह्निं नेत्रं कीलकं तु दीर्घाकारं प्रियंवदे || ४-८ ||

तारकं तारिनीतन्त्रे हृदयं विद्धि पार्वति |
हकारं विद्धि सर्वत्र शक्तिपक्षे सुरेश्वरि || ४-९ ||

एवं कृत्वा हविष्याशी जपेल्लक्षमनन्यधीः |
ततः प्रयोगं सर्वेषां वश्यादीनां च कारयेत् || ४-१० ||

स्वेच्छाचारपरो मन्त्री पुरश्चरणसिद्धये |
रहस्यमालामाधाय लक्षमेकं सदा जपेत् || ४-११ ||

एवं कृते महेशानि सिद्धमन्त्रो भविष्यति |
लभते श्रीमतीं वाणीं मन्त्रस्य लक्षजापतः || ४-१२ ||

भावानवहितानां च क्षुद्राणां क्षुद्रचेतसाम् |
चतुर्गुणो जपः प्रोक्तः सिद्धये नान्यथा भवेत् || ४-१३ ||

महाचीनक्रमाशक्ता ब्राह्मणा अपि मोहने |
चतुर्गुणविधानेन कुर्वन्ति जपमुत्तमम् || ४-१४ ||

जडो वा यदि मूकः स्याद् भावनावशतत्परः |
रहस्यमार्गे निरताः सर्वे वर्णा द्विजातयः || ४-१५ ||

तदनुष्ठानविरताः सर्वे वर्णाः पृथक् पृथक् |
विशेषतः कलियुगे मत्प्रसादाद् भविष्यति || ४-१६ ||

(प्. २८) अस्मात् परतरो नास्ति सिद्धिमन्त्रो गणेश्वरि |
नक्तंभोजी हविष्यान्नो जपेद् विद्यां दिवा शुचिः || ४-१७ ||

तत्कृत्वा सिद्धिमाप्नोति जपेच्च मनसा स्थिरम् |
भूमौ शयीत तत्काले त्यजेच्च युवतीं दिवा || ४-१८ ||

प्रातर्जपं प्रकुर्वीत मुखं शुद्ध्यति तत्परम् |
हविष्यान्नं च संभुज्य ब्रह्मपुष्पं हुनेदथ || ४-१९ ||

जपकाले महेशानि भार्यां यत्नेन वर्जयेत् |
विष्णुकल्पं वर्जयेत् तु तुलसीं च विवर्जयेत् || ४-२० ||

वर्जयेन्मालतीपुष्पमन्यदेवप्रपूजनम् |
हस्तप्रक्षालनं शौचमाचारं भक्तिमांश्चरेत् || ४-२१ ||

देवीनां च तथा पुष्पं पृथक् पात्रे नियोजयेत् |
एकीभावं हि कर्तव्यं यदीच्छेच्छुभमात्मनः || ४-२२ ||

नैवेद्यादि फलैस्तोयैर्जानीयादेव एकभाक् |
हविर्नानाविधैर्गन्धैः पायसैर्मोदकादिभिः || ४-२३ ||

एवं क्रमेण भुञ्जीत दधि क्षीरं तथैव च |
मालानां च महेशानि नियमं शृणु भैरवि || ४-२४ ||

अकस्मादीहिता सिद्धिर्महाशङ्खाख्यमालया |
पञ्चाशन्मणिभिर्माला निर्मिता सर्वकामदा || ४-२५ ||

युद्धे मृतस्य देवेशि चाण्डालस्यास्थिकेन च |
मस्तकस्य विशेषेण महाशङ्खः प्रकीर्तितः || ४-२६ ||

अनया मालया देवि तारामन्त्रः प्रसिद्ध्यति |
तत्संस्कारं वरारोहे शृणुष्वैकमनाः प्रिये || ४-२७ ||

सूत्रेण ग्रथिता माला विप्रस्त्रीसूत्रनिर्मिता |
पट्टसुत्रैः कृता माला जगद्वश्याय कल्पते || ४-२८ ||

(प्. २९) स्वर्णसूत्रकृता माला साक्षाद्वैश्रवणो भवेत् |
मुखे मुखं तु संयोज्य पुच्छे पुच्छं नियोजयेत् || ४-२९ ||

गोपुच्छसदृशी माला यद्वा सर्पाकृतिर्भवेत् |
मातृकावर्णसंमिश्रैर्ग्रन्थिं कुर्याद् विधानतः || ४-३० ||

तत्सजातीयमेकाक्षं मेरुत्वेन प्रकल्पयेत् |
एवं क्रमेण ग्रथिता माला सर्वत्र शोभना || ४-३१ ||

एवं सा ग्रथिता माला मन्त्रसिद्धिप्रदायिनी |
एकैकं मणिमादाय ब्रह्मग्रन्थिं विनिर्दिशेत् || ४-३२ ||

अनुलोमविलोमेन मातृकान्तर्गतं जपेत् |
तेन सर्वगुणोपेता जायते सिद्धिभागिति || ४-३३ ||

कुल्लुकां च ततो नत्वा मालापूजां विधाय च |
गृह्णीयाद् दक्षिणेनाथ नच वामेन संस्पृशेत् || ४-३४ ||

नाभितश्च शिरोदेशे कुल्लुकां परिकल्पयेत् |
पट्टसूत्रकृता माला देव्याः प्रीतिकरी सदा || ४-३५ ||

अभावे चापि शङ्खस्य स्फाटिक्या मालया जपेत् |
मालाविशेषं देवेशि भैरवि प्राणवल्लभे || ४-३६ ||

यया जप्तेन देवेशि सिद्धो भवति तत्क्षणात् |
अनया सदृशी विद्या त्रैलोक्ये नास्ति सुन्दरि || ४-३७ ||

कृपया परमेशानि तव स्नेहात् प्रकाश्यते |
परमं शृणु चार्वङ्गि शृणु पार्वति तत्त्वतः || ४-३८ ||

येन विज्ञानमात्रेण मन्त्राः सिध्यन्ति तत्क्षणात् |
अनुलोमविलोमेन मन्त्रमा(न्तविर्भे?त्रार्णभे)दतः || ४-३९ ||

मन्त्रेणान्तरितान् वर्णान् वर्णेनान्तरितं मनुम् |
कुर्यान्मन्त्रमयीं मालां सर्वमन्त्रप्रदीपनीम् || ४-४० ||

(प्. ३०) चरमार्णं मेरुरूपं न लङ्घयेच्च सर्वदा |
एतत्परं रहस्यं च मयोक्तं ते यशस्विनि || ४-४१ ||

त्वया गुप्ततरं कार्यं नाख्येयं यस्य कस्यचित् |
शुभे काले शुभे लग्ने शुभर्क्षे च शुभे तिथौ || ४-४२ ||

प्रतिष्ठां कारयेद्विद्वान् स्वयं वा गुरुणापि वा |
अश्वत्थपत्रनवकं पद्माकारेण पातयेत् || ४-४३ ||

तत्र संस्थापयेन्मन्त्री मातृकामन्त्रमुच्चरेत् |
वह्निं संस्कृत्य देवेशि हुनेत् सुरगणार्चिते || ४-४४ ||

हुतशेषं प्रतिहुतौ प्रदद्याद् देवताधिया |
तत्र देवीं समभ्यर्च्य ग्रहणेऽपि च पूजयेत् || ४-४५ ||

अनुलोमविलोमेन मातृकार्णेन मन्त्रयेत् |
मेरुं प्रेतेन संमन्त्र्य तां नयेद् देवतात्मताम् || ४-४६ ||

एवं सर्वगुणोपेता जायते सर्वसिद्धये |
स्मृतिसूत्रं वीतिहोत्रमावृत्तित्रितयं ततः || ४-४७ ||

दिवानिशाकरौ प्रोक्तौ तस्मात्तेजस्त्रयी शुभा |
गोप्तव्या ह्यनिशं सूत्रे जपमालेप्सिताप्तये || ४-४८ ||

मातृमेयप्रमाणेन बिन्दुनादकलात्मिकाम् |
उच्चरेदनुसंस्कृत्य कुण्डलीयोगतः प्रिये || ४-४९ ||

तेनविद्या लभेत् सिद्धिं नात्र कार्या विचारणा |
कण्ठदेशे स्थिता मन्त्राः केवला वर्णरूपिणः || ४-५० ||

सौषुम्णाध्वन्युच्चरिताः प्रभुत्वं प्राप्नुवन्ति हि |
ईदृश्या च स्रजा यस्तु कुरुते जपमुत्तमम् || ४-५१ ||

अपमृत्युकलिभ्यां च मुच्यते नात्र संशयः |
अथ वक्ष्ये महेशानि अङ्गुलीनां च निर्णयम् || ४-५२ ||

(प्. ३१) पर्वद्वयमनामायाः परिवर्तेन वै क्रमात् |
पर्वत्रयं मध्यमायास्तर्जन्येकं समाचरेत् || ४-५३ ||

शक्तिमाला समाख्याता सर्वमन्त्रप्रदीपनी |
व्यग्रचित्तेन यज्जप्तं यज्जप्तं मेरुलङ्घने || ४-५४ ||

तत्सर्वं निष्फलं याति इत्याहुः परमेश्वरि |
पर्वद्वयं हि तर्जन्या मेरुं तद्विद्धि पार्वति || ४-५५ ||

सिद्धये साधको जप्यान्मेरुं नत्वा पुनः पुनः |
तर्जन्यग्रं तथा मध्यं यो जपेत् सोऽपि पापकृत् || ४-५६ ||

नित्यं जपं करे कुर्यान्नतु काम्यं कदाचन |
कुल्लुकां च ततो नत्वा मालापूजां विधाय च || ४-५७ ||

श्रीगु(रु?रो)श्चर(णं?णौ)ध्यात्वा मालाया मन्त्रमुच्चरेत् |
कुल्लुकां च न जानाति महामन्त्रं जपेन्नरः || ४-५८ ||

पञ्चत्वं जायत्रे तस्य अथवा वातुलो भवेत् [मूढकोलकः ख पाठः |] |
तारिणीचण्डिकायाश्च मन्त्रः कुल्लुकवर्जितः || ४-५९ ||

मतिमान् यो द्विजातीनां नोपादेयः कथञ्चन |
कुल्लुकां शिरसि धृत्वा सर्वयज्ञफलं लभेत् || ४-६० ||

नान्यो विचारः सर्वत्र विरूपाक्षस्य संमतः |
कुल्लुके वर्जिते पुंसां यद्यनोपस्थितिर्भवेत् || ४-६१ ||

मम पूजा सदा व्यर्था मम यज्ञस्तथैव च |
तारामन्त्रस्य जानीयात् त्र्यक्षरं मन्त्रमुत्तमम् || ४-६२ ||

न जानाति च यो मूढः कुल्लुकां तारिणीं जपेत् |
यावज्जीवं महेशानि न सिद्ध्यति कदाचन || ४-६३ ||

महामन्त्रं परित्यज्य पूजयेद् यस्तु तारिणीम् |
पञ्चत्वं जायते तस्य अथवा वातुलो भवेत् || ४-६४ ||

(प्. ३२) कुल्लुका नाम सा देवी अनुभावस्वरूपिणी |
सवामकर्त्रिहस्ता च चतुर्बाहुसमन्विता || ४-६५ ||

नीलोत्पलवपुः श्यामा सर्वालङ्कारभूषिता |
लिखेत् तत् त्र्यक्षरं मन्त्रं हरिद्राचन्दनेन वा || ४-६६ ||

यावज्जीवं तु मन्त्रार्णं शिखायां धारयेत् सदा |
महतीविद्यया प्राप्तं जपेन्मन्त्रं त्रिलक्षकम् || ४-६७ ||

लक्षमेकं जपेद् विद्यां हविष्याशी जितेन्द्रियः |
उ(च्छ?च्च)स्थानेषु देवेशि तदासनस्य संस्थितिः || ४-६८ ||

पूर्वोक्तं पूजनं कृत्वा विप्राराधनतत्परः |
अनन्तरं दशांशेन क्रमाद्धोमादिकं चरेत् || ४-६९ ||

जपान्ते प्रत्यहं मन्त्री होमयेत् तद्दशांशतः |
तर्पणं चाभिषेकं च तत्तद्दशांशतो मनोः || ४-७० ||

प्रत्यहं भोजयेद् विप्रान् न्यूनाधिक्यप्रशान्तये |
अथैवं सर्वसंपूर्णं होमादिकमथाचरेत् || ४-७१ ||

रात्रौ बलिः सम(दाय?र्प्यस्तु)सर्वसिद्धिमभीप्सुभिः |
विना दीपकमन्त्रेण अग्रे शून्यं न चार्चयेत् || ४-७२ ||

विनानया महादेवि विना रुधिरवेदनैः |
त्रिवर्णमयया दीपन्या मन्त्रिणी सा च कथ्यते || ४-७३ ||

मन्त्रार्थं मन्त्रचैतन्यं योनिमुद्रां न वेत्ति यः |
शत्कोटिजपेनापि कथं सिद्धिर्वरानने || ४-७४ ||

गुप्तजीवाश्च ये मन्त्रा न दास्यन्ति फलं प्रिये |
मन्त्राश्चैतन्यसहिताः सर्वसिद्धिकराः सदा || ४-७५ ||

मन्त्रोच्चारे कृते यादृक् स्वरूपप्रथ(मं?नं)भवेत् |
शते सहस्रे लक्षे वा कोटिजापे न तत्फलम् || ४-७६ ||

(प्. ३३) हृदये ग्रन्थिभेदश्च सर्वावयवभेदनम् |
आनन्दाश्रूणि पुलको देहावेशः कुलेश्वरि || ४-७७ ||

गद्गदोक्तिश्च सहसा जायते नात्र संशयः |
सकृदुच्चारिते चैवं मन्त्रे चैतन्यसंयुते || ४-७८ ||

दृश्यते च महादेवि पारंपर्यं तदुच्यते |
एवं जपं यथा कृत्वा दशांशमसितोत्पलैः || ४-७९ ||

आज्याक्तैर्जुहुयान्मन्त्री तद्दशांशेन तर्पणम् |
कालागुरुद्रवोपेतैर्विमलैर्गन्धवारिभिः || ४-८० ||

तर्प(येत्) तां परां देवीं तत्प्रकारमिहोच्यते |
जले चावाह्य विधिवत् पाद्याद्यैरुदकात्मकैः || ४-८१ ||

संपूज्य विधिवद् देवीं परिवारान् सकृत्सकृत् |
संतर्प्य विधिवद्भक्त्या दशांशं तर्पयेत् ततः || ४-८२ ||

पुनरकैकं संतर्प्य परिवारांस्तथा पुनः |
तारिणीमभिषिञ्चामि नमो मूर्ध्नि विनिःक्षिपेत् || ४-८३ ||

अभिषेकोऽयमाख्यातः सर्वपापनिकृन्तनः |
अभिषेकदशांशेन साधकानां च भोजनम् || ४-८४ ||

सुवासिनीं कुमारीं च भोजयेत् तदनन्तरम् |
क्षीरखण्डाज्यभोज्यैश्च मन्त्रसिद्धिर्भवेद् ध्रुवम् || ४-८५ ||

गुरवे दक्षिणां दद्याद् बहुमानपुरःसरम् |
होमतर्पणयोः स्वाहा न्यासपूजनयोर्नमः || ४-८६ ||

मन्त्रान्ते नाम चोच्चार्य तर्पयामि ततः परम् |
स्वाहान्ते तर्पणं त्वेवमभिषेकं शृणुष्व मे || ४-८७ ||

मन्त्रान्ते नाम चोच्चार्य सिञ्चामीति पदं ततः |
तद्दशांशं ब्राह्मणानां भोजनं च समाचरेत् || ४-८८ ||

(प्. ३४) इत्येवं सिद्धमन्त्रः सन् सर्वान् कामांश्च साधयेत् |
बिल्वपत्रं महेशानि दशांशं जुहुयात् ततः || ४-८९ ||

अथ चैवं तिलाज्येन होमयेद् वाथ सुन्दरि |
सर्वस्वं गुरवे दद्यात् तदर्धं वा तदर्धतः || ४-९० ||

अज्ञात्वा कुल्लुकां देवीमजप्त्वा गुरुपादुकाम् |
न दत्त्वा दक्षिणां सम्यगकृत्वा चक्रपूजनम् || ४-९१ ||

योऽस्मिंस्तन्त्रे प्रवर्तेत तत्स्वं पीडयते ध्रुवम् |


श्रीदेव्युवाच |


कथितं परमेशान परदारविधौ मयि |
न पापं जायते सुभ्रु परदारविधौ मम || ४-९२ ||

परस्य दारान् संस्पृस्य जप्यते यदि साधकैः |
तदैव महती सिद्धिर्नात्र कार्या विचारणा || ४-९३ ||

कालीकल्पप्रकाशे च कथितं यन्महेश्वर |
अत्रैव सम्यगाख्यानं कुरुष्व हृदयप्रिय || ४-९४ ||


श्रीभैरव उवाच |


शृणु देवि महाभागे आपदुद्धारकारिणि |
अकथ्यं यन्महादेवि तव स्नेहात् प्रकाश्यते || ४-९५ ||

परदारविधौ वेदनिन्दावादः प्रवर्तते |
तासां सङ्गान्महेशानि तामिस्रं नरकं भवेत् || ४-९६ ||

वेदार्थमिति विज्ञाय कथं कुर्याच्च साधकः |
परदारान् नैव गच्छेद्, गच्छञ्जपेच्चेति वेदः || ४-९७ ||

श्रुतिद्वयविरोधित्वाद्गच्छेरन् परयोषितः |
तस्माच्छृणु वरारोहे वेदार्थं कथयामि ते || ४-९८ ||


श्रीदेव्युवाच |


(प्. ३५) को वेदः कुत आयाति को वा तस्य प्रकाशकः |
कः कर्ता तस्य वेदस्य तत्सर्वं कथयस्व मे || ४-९९ ||


श्रीभैरव उवाच |


एको वेदश्चतुर्धाभूद् यजुःसाम-ऋगादयः |
वेदो ब्रह्मेति साक्षाद्वै जानेऽहं नगनन्दिनि || ४-१०० ||

स्वयं प्रवर्तते वेदस्तत्कर्ता नास्ति सुन्दरि |
स्वयंभूरीशो भगवान् वेदो गीतस्त(या?था)पुरा || ४-१०१ ||

शिवाद्या ऋषिपर्यन्ताः स्मर्तारोऽस्य न कारकाः |
प्रकाशका भवन्त्येते कृष्णाद्यास्त्रिदिवौकसः || ४-१०२ ||

वैदिकप्रतिपाद्यश्च अर्थो धर्मः प्रकीर्तितः |
विपरीतं महेशानि अधर्मो भवति प्रिये || ४-१०३ ||

परदारागमं वदे तन्निषिद्धं सुरेश्वरि |
यद्धि वैधेतरं देवि तन्निषिद्धं महेश्वरि || ४-१०४ ||

परस्त्रियं महेशानि मनसा भावयञ्जपेत् |
तदैव सर्वसिद्धिः स्यान्नात्र कार्या विचारणा || ४-१०५ ||

इति सिद्धन्तविद्भिश्च ज्ञेयं तन्त्रोपदेशिकम् |
महाचीनद्रुमलतावेष्टनेन च यत्फलम् || ४-१०६ ||

तत्फलं नास्ति देवेशि त्रैलोक्ये सुरवन्दिते |
यस्मिन् मन्त्रे य आचारस्तत्र धर्मस्तु तादृशः || ४-१०७ ||

कृतार्थस्तेन जायेत स्वर्गो वा मोक्ष एव च |
भ्रान्तिरत्र न कर्तव्या सिद्धिर्भवति निश्चितम् || ४-१०८ ||

तस्मादनेन देवेशि पापं नास्ति महेश्वरि |
तस्मात् कुर्यात् साधकेन्द्रः परदारागमं शुभे || ४-१०९ ||

अथान्यत् संप्रवक्ष्यामि मन्त्रसिद्धेश्च लक्षणम् |
मातृकापुटितं कृत्वा स्वमन्त्रं प्रजपेत् सुधीः || ४-११० ||

(प्. ३६) क्रमोत्क्रमाच्छतावृत्त्या तदन्ते केवलं मनुम् |
एवं तु प्रत्यहं जप्याद् यावल्लक्षं समाप्यते || ४-१११ ||

निश्चितं मन्त्रसिद्धिः स्यादित्युक्तं तन्त्रवेदिभिः |
पुरश्चर्याशतेनापि प्रयोगविधिना तथा || ४-११२ ||

कल्पकोटिजपेनापि पूजायाः शतकेन च |
न सिद्धिर्जायते सुभ्रु! यदि भावो न जायते || ४-११३ ||


इति श्रीबृहन्निलतन्त्रे भैरवभैरवीसंवादे (पुरश्चर्याविधिनिरूपणं) 
चतुर्थः पटलः || ४ ||





अथ

पञ्चमः पटलः |

श्रीभैरव उवाच |


नित्यार्चनरतो मन्त्री कुर्यान्नैमित्तिकार्चनम् |
नैमित्तिकार्चने सिद्धिः कुर्यात् काम्यमखण्डितम् || ५-१ ||

मासार्धमथवा मासं द्विगुणं त्रिगुणं तथा |
यावत्फलाप्तिभाग् [प्तवान् ख पाठः |] योगी तावदेवं समाचरेत् || ५-२ ||

नैमित्तिके च काम्ये च फलाप्तिर्मण्डलावधिः |
नचेत् तु द्विगुणीकृत्य यथा स्यात् फलभाक् सुधीः || ५-३ ||

अष्टम्यां च चतुर्दश्यां पूजयेच्च प्रयत्नतः |
यद्यत् प्रार्थयते मन्त्री तत् तदाप्नोति नित्यशः || ५-४ ||

(प्. ३७) लभते मञ्जुलां वाणीमष्टम्यां च ततो जपेत् |
मध्याह्नसमये देव्याः पूजनं सिद्धिदायकम् || ५-५ ||

प्रातःकाले महादेवि पूजा कार्या विधानतः |
सायाह्ने च महादेवि पूजा च शस्यते बुधैः || ५-६ ||

अष्टम्यां पूजनं देव्याः सर्वकामफलप्रदम् |
रम्भापुष्पं बीजपूरं सुगन्धिपरिमिश्रितम् || ५-७ ||

मिश्रीकृत्य बलिं दद्यादष्टम्यां च विशेषतः |
स्वर्णमालां महादेव्यै दद्याद् गन्धैर्विशेषतः || ५-८ ||

फलं क्षीरं तथा दद्यादधिकं शर्करान्वितम् |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन संपत्त्यै पूजयेच्छिवाम् || ५-९ ||

सूक्ष्मतण्डुलसिद्धार्थान् देव्यै दद्यात् प्रयत्नतः |
अष्टम्यां च चतुर्दश्यां पूजयेच्च यथोविधि || ५-१० ||

आज्ञासिद्धिमवाप्नोति ज(वा?पा)पुष्पं च वर्वराम् |
चन्दनं चार्ककुसुमं दद्यात् श्वेतापराजिताम् || ५-११ ||

अर्घ्यं दद्याद्विशेषेण नित्यपूजा(च?सु) सर्वदा |
अष्टोत्तरशतं जप्यं यावज्जीवितसंख्यया || ५-१२ ||

यस्तु संपूजयेद् दुर्गां महाष्टम्यां प्रयत्नतः |
स त्रिजन्मार्जितं पापं तत्क्षणादेव नाशयेत् || ५-१३ ||

ये जपन्ति महामायां ज्ञात्वा तत्त्वेन भैरवम् |
मधुना पायसं चैव क्षीरमाज्यं च शर्कराम् || ५-१४ ||

बलिं दद्याच्च गोधां वै चासवं च प्रशस्यते |
अत्रासवमवश्यं च ब्राह्मणस्तु विशेषतः || ५-१५ ||

आसवं च महेशानि शृणुष्वैकमनाः प्रिये |



(प्. ३८) श्रीभैरव्युवाच |


भगवन् सर्वधर्मज्ञ सर्वशास्त्रागमादिषु |
केन रूपेण देवेश दद्याद् विप्रोऽथ चासवम् || ५-१६ ||

विशेषं कथयस्वाग्रे सारात् सारतरं यतः |
कैतवं च परित्यज्य यदि स्नेहोऽस्ति मां प्रति || ५-१७ ||

केन पेयमासवं च केनापेयं वदस्व मे |
अपेयं तन्महाबाहो पेयं वा तद्वदस्व मे || ५-१८ ||

यस्मान्मे परमेशान दूरीभवति संश(व?यः) |
कोटीनां तिसृणां देवि तन्त्राणां सारमुत्तमम् || ५-१९ ||

तस्मादत्र प्रकथ्यं ते सत्यं सुरगणार्चिते |


श्रीभैरव उवाच |


शृणु देवि महाभागे सर्वशास्त्रार्थगामिनि |
जिज्ञासितं परं तत्त्वं तन्मे निगदितं शृणु || ५-२० ||

मद्यमदेयमपेयमनिर्ग्राह्यं चेति, जपे देयं चेति |

सुरा वै मलं सत्त्वानां पाप्मा तु मलमुच्यते |
तस्माद् ब्रह्मणराजन्यौ वैश्यश्च न सुरां पिबेत् || ५-२१ ||

अस्यां शृणु वरारोहे सुरां सुरगणार्चिताम् |
गौडी पैष्टी तथा माध्वी विज्ञेया त्रिविधा सुरा || ५-२२ ||

पातव्या हि महाभागे न तु कैश्चित् द्विजोत्तमैः |
पनसं द्राक्षमाधूकं खार्जूरं तालमैक्षवम् || ५-२३ ||

माक्षिकं तालमा(ध्वि?ध्वी)कं मैरेयं नारिकेलजम् |
समान्येव विजानीयान्मद्या(न्ने?न्ये)कादशैव तु || ५-२४ ||

सुरापानविधौ देवि निन्दा केषां च संमता |
विशेषं शृणु देवेशि तव स्नेहात् प्रकाश्यते || ५-२५ ||

(प्. ३९) तन्निषिद्धा महादेवि या च वैधेतरा भवेत् |
अमन्त्रितसुरापाने प्रायश्चि(तो?त्तं) विधीयते || ५-२६ ||

शृणु देवि महाभागे पुरावृत्तं मनोहरम् |
शुक्रो दैत्यगुरुः पू(र्वे?र्वं) सिद्ध्यर्थं कृतवाञ्जपम् || ५-२७ ||

कल्पकोटिजपेनापि नासिद्ध्यत कदाचन |
पीत्वासवं महादेवि प्रत्यहं जपतत्परः || ५-२८ ||

चित्तोन्मादं तदा तस्य जातं परमकौतुकम् |
जपभ्रष्टोऽभवत्तत्र सस्मार वनितां शुभाम् || ५-२९ ||

तथोर्वशी च स्वर्वेश्या तत्र गत्वा मनोरमम् |
वाक्यं सर्वरसस्वादु कथयित्वा सुशोभने! || ५-३० ||

शुक्रेण सार्धं देवेशि रमयामास चोर्वशी |
शुक्रोत्पत्तिश्च जायेत ज्ञानं य(ज)ज्ञे ततः परम् || ५-३१ ||

तत्त्वं ज्ञात्वा ततः शुक्रः शशापासवमुत्तमम् |
तेन शापेन देवेशि शप्तं चासवमुत्तमम् || ५-३२ ||

ततः प्र(भू?भृ)ति तद् देवि सिद्धये न च जायते |
एवं क्रमेण देवेशि शतवर्षं गतं प्रिये || ५-३३ ||

ततः सा च भगवती काली कालस्वरूपिणी |
उवाच सादरं वाक्यं काली दैत्यगुरुं प्रति || ५-३४ ||

शृणु वत्स महद्वाक्यं सावधा(ना?नो)ऽवधारय |
कथं शप्तं महाभाग चासवं देवदुर्लभम् || ५-३५ ||


श्रीशुक्र उवाच |


सर्वेशे सर्वभूतेशे सर्वभूतसमावृते |
ब्रह्मेशविष्णुनमिते प्रणमामि सदा शिवे || ५-३६ ||

ब्रह्मविष्णुशिवानां च प्रसूते करुणामयि |
जडानां ज्ञानदे देवि त्राहि मां शरणागतम् || ५-३७ ||

(प्. ४०) तारिणी त्वं महादेवि चात्र पूर्णा युगागमे |
अस्माकं ज्ञानदात्री च विष्णुमातर्नमोऽस्तु ते || ५-३८ ||

त्वं श्रीस्त्वं (हि?चैव)सावित्री सती च त्वं सुरेश्वरि |
आद्ये भवाद्ये सर्वेशे विश्वमातर्नमोऽस्तु ते || ५-३९ ||

शिवे शिवात्मिके घोरे सर्वविद्यानिधे शुभे |
प्रसन्ना भव सर्वज्ञे सर्वमन्त्रप्रकाशने || ५-४० ||

प्रसीद देवि चास्माकं सर्वभूतदयामयि |
इति स्तवेन संस्तुष्टां महाकालीं करालिनीम् || ५-४१ ||

दण्डवत् प्रणिपत्यादौ पुनराह गरीयसीम् |
आसवं च मया शप्तं कारणं शृणु भैरवि || ५-४२ ||

पीत्वासवं महादेवि न सिद्धिर्जायते मम |
तस्माच्छप्तं महेशानि सर्वं निगदितं शृणु || ५-४३ ||

उवाच सा महासाध्वी काली कालस्वरूपिणी |
प्रहसन्तीव सा देवी शुक्रं दैत्यगुरुं प्रति || ५-४४ ||

अमन्त्रिता सुरा वि(प्रो?प्र!)पीता परमदुर्लभा |
तेनैव हेतुना सिद्धिर्न जाता तव सुन्दर || ५-४५ ||

अमन्त्रितसुरापाने प्रायश्चित्तं विधीयते |
आयसे भाजने भद्रे स्वर्णे रूप्ये तथैव च || ५-४६ ||

ब्राह्मणो वेदवांश्चैव पिबेच्च वारुणीं शुभाम् |
तप्तां सुरां पिबेच्चैव नान्यथा सिद्धिमाप्नुयात् || ५-४७ ||

इति ते कथितं दिव्यं सारवृत्तान्तमुत्तमम् |
अपेया सा निषिद्धा सानाघ्रेया चेति च क्रमात् || ५-४८ ||

अनिर्ग्राह्या च सा देवी या वै वैधेतरा भवेत् |
तस्माज्जपविधौ ज्ञेया सुरा सिद्धिकरी मता || ५-४९ ||

(प्. ४१) सर्ववर्णैर्महेशानि देया च त्रिविधा सुरा |
अथवासवसंभृत्यै दद्याद्वापि गुडार्द्रकम् || ५-५० ||

तक्रं वा गुडसंमिश्रं दद्याद् देव्यै प्रयत्नतः |
नारिकेलोदकं कां(श्ये?स्ये)ताम्रे वा विसृजेन्मधु || ५-५१ ||

तारामन्त्रेण काल्याश्च अत्र पूर्णाविधौ तथा |
अनुकल्पं चासवं च दद्यादतिमनोहरम् || ५-५२ ||

रम्भाफलं शालमत्स्यं जुहुयान्मन्त्रवित्तमः |
सर्वां सिद्धिमनुक्रम्य अन्ते मोक्षमवाप्नुयात् || ५-५३ ||

साज्यस्य बिल्वपत्रस्य होमेन जगती वशे |
सहस्रहोमे देवेशि लभते सिद्धिमुत्तमाम् || ५-५४ ||

लभते मञ्जुलां वाणीं महाष्टम्यां च साधकः |
कुलवारे कुलाष्टम्यां चतुर्दश्यां विशेषतः || ५-५५ ||

योगिनीपूजनं तत्र साधनं कुलपूजनम् |
यथा विष्णुतिथौ विष्णुः पूजितो वाञ्छितप्रदः || ५-५६ ||

तथा कुलतिथौ शक्तिः पूजिता वरदायिनी |
कुलवारे चतुर्दश्यामष्टम्यां च विशेषतः || ५-५७ ||

शङ्खस्थितं तोयपूर्णं ज(वा?पा)पुष्पं च बर्बरा |
चन्दनं चार्ककुसुमं शुक्ला चैवापराजिता || ५-५८ ||

अ(न्न?र्घ्य)दानं विशेषेण नित्यपूजाक्रमः स्मृतः |
अष्टोत्तरशतं जप्यं यावज्जीवितसंख्यया || ५-५९ ||

सहस्रं वा जपेन्मन्त्रं नित्यपूजाविधौ प्रिये |
महोप्रायाः (?) सदा पूज्या पूजने कुल्लुका परा || ५-६० ||

स्तोत्रमन्त्रव्रतादीनामनुष्ठानं शृणु प्रिये |
अननुष्ठानतस्तस्याः सर्वं तन्निष्फलं भवेत् || ५-६१ ||

(प्. ४२) महाविद्यां च सुन्दर्या वासुदेवं च योऽर्चयेत् |
प्राप्नोति तत्फलं सर्वं हरिसायुज्यतां व्रजेत् || ५-६२ ||

वासुदेवो हरिर्ब्रह्मा तारिणी प्रकृतिः सदा |
एकमूर्तिः सदा चिन्त्या एकमूर्तिः सदा स्थिता || ५-६३ ||

स्वर्गमोक्षप्रदा देवी धनविद्याप्रदायिनी |
धनविद्यायशोलक्ष्मीरायुरारोग्यवर्द्धिनी || ५-६४ ||

तस्मात्तां पूजयेद् देवीं गन्धपुष्पैश्च धूपकैः |
नैवेद्यैर्विविधैर्भक्त्या पूजयेत् तारिणीं सदा || ५-६५ ||

आषाढे शयनं कुर्यात् सिंहे च परिवर्तनम् |
आश्विने बोधयेद् देवीं पशुपायसभोजनैः || ५-६६ ||

रात्रौ पवित्रेण वरं जायते सुरसुन्दरि |
दिवा प्रबोधेऽपि तथा स्वप्नेऽपि च कदाचन || ५-६७ ||

शुक्लाष्टम्यां घटाष्टम्यां घटस्य च विशेषतः |
माघमासस्य च विधो रात्रौ संपूजयेत् सुधीः || ५-६८ ||

पीठार्चनं महादेवि यत्र सिद्धिरनुत्तमा |
पीठानां परमं पीठं कामरूपं महाफलम् || ५-६९ ||

तत्र यत् क्रियते पूजा सकृद्वापि महेश्व(री?रि) |
विहाय सर्वपीठानि तस्य देहे वसाम्यहम् || ५-७० ||

तस्माच्छतगुणं प्रोक्तं कामाख्यायोनिमण्डलम् |
तेषां फलं महेशानि वक्तुं किं शक्यते मया || ५-७१ ||

तत्र कोटिगुणैः सार्धमाद्या वसति तारिणी |
मत्पीठं ब्रह्मणो वक्रं गुप्तं सर्वसुखावहम् || ५-७२ ||

यतो देवाश्च वेदाश्च मनयश्चैव भावजाः |
सर्वेऽप्याविर्भवन्त्येते तेन गुप्तं सदा कुरु || ५-७३ ||

(प्. ४३) द्विविधं चैव यत्पीठं गोप्तव्यं तन्महेश्वरि [गुप्तं व्यक्तं ख 
पाठः |] |
व्यक्ताद् [व्यक्त गुप्तं ख पाठः |] गुप्तं महापुण्यं दुरापं 
साधकाधमैः [कोत्तमैः ख पाठः |] || ५-७४ ||

गुप्तं सर्वत्र देशे तु [देवेशि ख पाठः |] लभ्यते कुलसुन्दरि |
पीठप्रसङ्गाद् देवेशि पीठानि शृणु भैरवि || ५-७५ ||

शृणु तानि महाप्राज्ञे श्रेष्ठस्थानानि यानि च |
सिद्धिप्रदानि साधूनां महद्भिः सेवितानि च || ५-७६ ||

पुष्करं च गयाक्षेत्रमक्षया(द्य?दि)वटं तथा |
वराहपर्वतं चैव शिवं चामरकण्ठकम् || ५-७७ ||

नर्मदा यमुना पिङ्गा गङ्गाद्वारं तथा प्रिये |
गङ्गासागरसङ्गं च कुशावर्तं च बिल्वकम् || ५-७८ ||

श्रीनीलपर्वतं चैव कलम्बकुब्जके तथा |
भृगुतुङ्गं [भृगुभृङ्गं इति पाठान्तरम् |] च केदारं 
सर्वप्रियमहालयम् || ५-७९ ||

ललिता च सुगन्धा च शाकम्भरीपुरं प्रियम् |
कणतीर्थं महागङ्गा तिलिकाश्रममेव च || ५-८० ||

कुमाराख्यप्रभासौ च तथा धन्या सरस्वती |
अगस्त्याश्रममिष्टं मे काण्वाश्रममतः परम् || ५-८१ ||

कौशिकीसरयूशोणज्योतिःसरःपुरःसरम् |
कामोदकं प्रियं श्रीमत् प्रियमुत्तरमानसम् || ५-८२ ||

मतङ्गवापी सप्तार्चिर यद्विष्णुपदं महत् |
वैद्यनाथं महातीर्थं प्रियः कालञ्जरो गिरिः || ५-८३ ||

वामोच्छेदं हरोच्छेदं गर्गोच्छेदं महानलम् |
भद्रेश्वरं महातीर्थं लक्ष्मणोच्छेदमेव च || ५-८४ ||

जानीहि प्रियसृष्टा च कावेरी कपिलोदका |
सोमेश्वरं शुक्लतीर्थं कृष्णवीण्या प्रभेदकः || ५-८५ ||

(प्. ४४) पाटला च महाबोधिर्नागतीर्थं मदन्तिका |
पुण्यं रामेश्वरं देवि तथा मेघवनं हरेः || ५-८६ ||

ऐलं रमणकं चैव गोवर्द्धनमतिप्रियम् |
हरिश्चन्द्रं पुरश्चन्द्रं पृथूदकमतिप्रियम् || ५-८७ ||

इन्द्रनीलं महानादं तथैव प्रियमेनकम् |
पम्पासरः पञ्चवटी वटीपर्वतिका तथा || ५-८८ ||

गङ्गाबिल्वं च प्रासङ्गः प्रियनादवटस्तथा |
गङ्गावामाचलं चैव तथैव ऋणमोचनम् || ५-८९ ||

गौतमेश्वरतीर्थं च वसिष्ठतीर्थमेव च |
हारीतकं तथा देवि ब्रह्मावर्तं शिवप्रदम् || ५-९० ||

कुशावर्तमतिश्रेष्ठं हंसतीर्थं तथैव च |
पिण्डावकरणं ख्यातं हरिद्वारं तथैव च || ५-९१ ||

तथैव बदरीतीर्थं वामतीर्थं तथैव च |
जयन्तं विजयन्तं च सर्वकल्याणदं प्रिये || ५-९२ ||

विजया शारदातीर्थं भद्रकालीश्वरं तथा |
अश्वतीर्थं सुविख्यातं तथा वेदशिरः प्रियः || ५-९३ ||

ओघवती नदी चैव तीर्थमत्रिपदं तथा |
छागलिङ्गं मातृगणं करवीरपुरं तथा || ५-९४ ||

सप्तगोदावरं तीर्थं सर्वधर्मफलप्रदम् |
अयोध्या मथुरा माया दुर्गा द्वारावति हरेः || ५-९५ ||

विद्यापुरमवन्ती च काञ्ची मङ्गलकोटकम् [शकुलकोठरं नकुलकोठरं 
मङ्गलकुट्टकं वा इति पाठान्तराणि |] |
कालीघट्टं गुप्ततीर्थं सिद्धाख्यं [लिङ्गाख्यं इति पाठान्तरम् |] 
सर्वमोहनम् || ५-९६ ||

(प्. ४५) किरीटमुत्तरातीर्थं दक्षिणातीर्थमुत्तमम् |
विशालातीर्थं काल्याश्च वनं वृन्दावनं तथा || ५-९७ ||

ज्वालामुखी हिङ्गुला च महातीर्थं गणेश्वरम् |
जानीहि सर्वसिद्धीनां हेतुस्थानानि सुन्दरि || ५-९८ ||

अत्र सन्निहिता नित्यं सर्वे देवा महर्षयः |
पितरो योगिनश्चैव ये च सिद्धिपरायणाः || ५-९९ ||

आशु सिद्ध्यन्ति कार्याणि श्रद्धाभक्तिमतां प्रिये |
पुण्यकाले पठेद् यस्तु तत्पुण्यमक्षयं भवेत् || ५-१०० ||

श्राद्धकाले पठेद् यस्तु शृणुयाद्वापि भक्तितः |
अक्षयं तद्भवेद्वाक्यं पितृणां परमं सुखम् || ५-१०१ ||

अस्मिन् स्थाने [पेठद्यस्तु इति वा पाठः |]जपेद्यस्तु सिद्धिर्भवति तत्क्षणात् |
अथ वक्ष्ये महेशानि यत्र या देवता शृणु || ५-१०२ ||

यत्र ते यानि नामानि कथयिष्यामि तच्छृणु |
मग्नोऽहं परमानन्दे त्वत्कथामृतवारिधौ || ५-१०३ ||

पुष्करे कमलाक्षी च गयायां च गयेश्वरी |
अक्षयाऽक्षयवटकेऽमरेशामरकण्ठके || ५-१०४ ||

वराहपर्वते च त्वं वाराही धरणीप्रिया |
दुर्मदा नर्मदायां च कालिन्दी यमुनाजले || ५-१०५ ||

शिवामृता च गङ्गायामम्बा तु तिलिकाश्रमे |
कुमारधाम्नि कौमारि प्रभासे सुरपूजिता || ५-१०६ ||

काश्यां चैवान्नपूर्णा च द्राविडे च सरस्वती |
महाविद्या मत्तमेधा अगस्त्याश्रमके तथा || ५-१०७ ||

कौशिकीति प्रियं नाम कौशिकामृतकौशिके [घृतकौशिके इति पाठान्तरम् |] |
शारदा सरयूतीरे शोणे च कनकेश्वरी || ५-१०८ ||

(प्. ४६) स्वप्रकाशवशाद् देवि ज्योतिष्मतीह सङ्गमे |
श्रीवहा श्रीगिरौ चैव काली कालोदके तथा || ५-१०९ ||

महादेवि! महाबुद्धिर्नीला चोत्तरमानसे |
मातङ्गी स्यात् मतङ्गे च गुप्तार्चिर्विष्णुपादके || ५-११० ||

स्वर्गङ्गा स्वर्गमार्गे च गोदावर्यां गवेश्वरी |
विमुक्तिश्चैव गोमत्यां विप्रभावा महाबला || ५-१११ ||

शतप्रभा शतरूपा चन्द्रभागा च तत्र वै |
ऐरावत्यां च ईर्नाम सिद्धिदा सिद्धितीरके || ५-११२ ||

दक्षपञ्चनदे चैव दक्षिणा त्वं प्रकीर्तिता |
औजिसे वीर्यदा त्वं च सङ्गमा तीर्थसङ्गमे || ५-११३ ||

बाहुदायामसन्ता(?) त्वं कुरुक्षेत्रे वपेक्षणा |
तपस्विनी पुण्यतमा भारती भरताश्रमे || ५-११४ ||

सुकथा नैमिषारण्ये पाण्डौ च पाण्डवानना |
विशाल्यां च विशालाक्षी मुण्डपृष्ठे शिवात्मिका || ५-११५ ||

श्रद्धा कनखले तीर्थे शुद्धबुद्धिर्मुनीश्वरे |
सुवेशा सुमना गौरी मानसे च सरोवरे || ५-११६ ||

नन्दापुरे महानन्दा ललिता ललितापुरे |
ब्रह्माणी ब्रह्मशिरसि महापातकनाशिनी || ५-११७ ||

पूर्णिमा चेन्दुमत्याद्यैः सिञ्चयन्ती प्रिया सदा |
जा(ह्नि?ह्न)वीसङ्गमे तृप्तिः स्वधा त्वं पितृतुष्टिदा || ५-११८ ||

पुण्याहा वेणुवत्यां च प्रपायां पापनाशिनी |
शङ्खसंहारिणी घोररूपा चैव महोदरी || ५-११९ ||

गर्गोच्छेदे महारात्रिः प्रबला च महावने |
भद्रा च भद्रकाली च भद्रेश्वरीश्वरप्रिया || ५-१२० ||

(प्. ४७) भद्रेश्वरे रमा विष्णुप्रिया विष्णुपदे तथा |
दारुणा नर्मदोच्छेदे कावेर्यां कपिलेश्वरी || ५-१२१ ||

भेदिनी कृष्णवेण्यायां संभेदे शुभवासिनी |
शुद्धा वै शुक्लतीर्थे च प्रभा रामेश्वरे तथा || ५-१२२ ||

महाबोधौ महाबुद्धिः पाटले पाटलेश्वरी |
सुरसा नागतीर्थे च नागेशी नागवन्दिता || ५-१२३ ||

मदन्ते च मदन्ती च प्रमदा च मदन्तिका |
मेरुस्वना [मेघबला मघवने इति पाठान्तरम् |] मेघवने 
विद्युत्सौदामिनीच्छटा || ५-१२४ ||

रामेश्वरे महा(वि?सि)द्धिर्वारा चैलापुरे सती |
प्रिया रमणके दुर्गा सुवेशा सुरसुन्दरी || ५-१२५ ||

कात्यायनी महादेवी गोवर्द्धनेऽम्बिका तथा |
शुभेश्वरी हरिश्चन्द्रे पुरश्चन्द्रे पुरेश्वरी || ५-१२६ ||

पृथूदके महावेगा मेनाकेऽखिलवर्द्धिनी |
इन्द्रनीले महाकान्ते रत्नवेशा सुशोभना || ५-१२७ ||

माहेश्वरी महानादे महातेजा महाबला |
पम्पासरसि शारङ्गा पञ्चवट्यां तपस्विनी || ५-१२८ ||

वटीपर्वतिकायां च पञ्चवर्गा सुरङ्गिणी |
सङ्गमे विन्ध्यसङ्गायां विन्ध्यश्रीर्विन्ध्यवासिनी || ५-१२९ ||

महानन्दा नन्दतटे गङ्गावामाचले शिवा |
आर्यावर्ते महार्या त्वं विमुक्तिर्-ऋणमोचने || ५-१३० ||

अट्टहासे च चामुण्डा तन्त्रेशी गौतमेश्वरे |
वेदमयी ब्रह्मविद्या वाशिष्ठे त्वमरुन्धती || ५-१३१ ||

हारीते हरिणाक्षी च ब्रह्मावर्ते व्रतेश्वरी |
गायत्री चैव सावित्री कुशावर्ते कुशप्रिया || ५-१३२ ||

(प्. ४८) हंसीश्वरी हंसतीर्थे परहंसीश्वरीति च |
पिण्डावकरणे धन्या सुरसा सुखदायिनी || ५-१३३ ||

नारायणी वैष्णवी सा गङ्गाद्वारे विमुक्तिदा |
श्रीविद्या बदरीतीर्थे वामतीर्थे महाधृतिः || ५-१३४ ||

जयन्ते च जयन्ती त्वं विजयन्तेऽपराजिता |
विजयायां महाशुद्धिः शारदायां च शारदा || ५-१३५ ||

सुभद्रा भद्रदा भव्या भद्रकालीश्वरे तथा |
महाभद्रे भद्रकाली हयतीर्थे गिरीश्वरी || ५-१३६ ||

वेददा वेदमाता च वेदेशा वेदमस्तके |
ओघवत्यां महावीर्या महानद्यां महोदया || ५-१३७ ||

चण्डा चात्रिपदे चैव छागलिङ्गे बलिप्रिया |
मातृदर्शे जगन्माता करवीरपुरे सती || ५-१३८ ||

मलिनी रङ्गिणी वामा परमा परमेश्वरी |
सप्तगोदावरे तीर्थे देवशीर्षाखिलेश्वरी || ५-१३९ ||

अयोध्यायां भवानी च जयदा जयमङ्गला |
माधवी मथुरायां च देवकी यादवेश्वरी || ५-१४० ||

वृन्दा गोपेश्वरी राधा रासवृन्दावने रसे |
कात्यायनी महामाया भद्रकाली कलावती || ५-१४१ ||

चन्द्रमाला महाशान्तिर्महायोगिन्यधीश्वरो |
वज्रेश्वरी यशोदेति व्रजश्रीर्गोकुलेश्वरी || ५-१४२ ||

काञ्च्यां कनककाञ्ची स्यादवन्त्यामतिपावनी |
विद्या विद्यापुरे चैव विमला नीलपर्वते || ५-१४३ ||

राजेशे श्वेतगङ्गेशी विमला पुरुषोत्तमे |
विरजा याग(पू?पु)र्यां च भद्रेशे भद्रकर्णिका || ५-१४४ ||

(प्. ४९) तमोलिप्ते तमोघ्नी च स्वाहा सागरसंगमे |
कुलश्रीर्वंशवृद्धिश्च माधवी माधवप्रिया || ५-१४५ ||

मङ्गला मङ्गले कोटे राढे मङ्गलचण्डिका |
ज्वालामुखी शिवापीठे मन्दारे भुवनेश्वरी || ५-१४६ ||

कालीघट्टे गुह्यकाली किरीटे च महेश्वरी |
किरीटेश्वरी महादेवी लिङ्गाख्ये लिङ्गवाहिनी || ५-१४७ ||

साक्षात् सर्वत्र भक्तानामभक्तानां कुतोऽपि न |
अथान्यत् संप्रवक्ष्यामि सिद्धिस्थानानि सुन्दरि || ५-१४८ ||

सर्वपापविनाशा(र्थि?य)सर्वसिद्धिप्रदानि च |
निर्मितानि शिवेनेह सि(द्ध?द्धि)स्थानानि यानि च || ५-१४९ ||

श्रुत्वा मनसि भाव्यानि प्रकाशान्यधिकारिषु |
अमरेशमहापीठे ईश ओंकारसंज्ञकः || ५-१५० ||

तत्र दुर्गाद्वयं नाम चण्डिका च महेश्वरी |
प्रभासे सोमनाथादौ देवी च पुष्करेक्षणा || ५-१५१ ||

देवदेवाधिपः शम्भुर्नैमिषे च महेश्वरः |
तत्र प्रज्ञा च देवी च भवानी लिङ्गधारिणी || ५-१५२ ||

पुष्करे च राजगन्धिः पुरुहूता महेश्वरी |
श्रीपर्वते प्रियं नाम शङ्करस्त्रिपुरान्तकः || ५-१५३ ||

मायापि शङ्करी तत्र भक्तानामखिलार्थदा |
जप्येश्वरे महास्थाने शङ्करी च त्रिशूलिनी || ५-१५४ ||

त्रिशूलः शङ्करस्तत्र सर्वपापविमोचकः |
आम्रातकपुरे सूक्ष्मः सूक्ष्माख्या परमेश्वरी || ५-१५५ ||

महाकाले महाकालो महाकाली महेश्वरी |
मध्ये शिवश्च सर्वत्र शर्वाणी परमेश्वरी || ५-१५६ ||

(प्. ५०) केदारेश्वर ईशानो देवी सन्मार्गदायिनि |
भैरवे भैरवः शम्भुर्भैरवी परमेश्वरी || ५-१५७ ||

गणक्षेत्रे मङ्गलाख्या शिवोऽहं प्रपितामहः |
कुरुक्षेत्रे शिवः स्थाणुः शिवा स्थाणुप्रिया परा || ५-१५८ ||

इष्टलाभे स्वयंभूश्च देवी स्वायम्भवा मता |
उग्रः कनखले प्रोक्तः शिवोग्रा शिववल्लभा || ५-१५९ ||

विमलेश्वरे विश्वस्तु विश्वा विश्वप्रिया सदा |
अट्टहासे महानन्दो महानन्दा महेश्वरी || ५-१६० ||

महान्तको महेन्द्रे च पार्वती च महान्तका |
भीमेश्वरो भीमपीठे शिवा भीमेश्वरी तथा || ५-१६१ ||

वस्त्रपादे भवो नाम भवानी भुवनेश्वरी |
अद्रिकूटे महायोगी रुद्राणी परमेश्वरी || ५-१६२ ||

अविमुक्ते महादेवो विशालाक्षी शिवा परा |
महालये हरो रुद्रो महाभागा शिवा तथा || ५-१६३ ||

महाबलश्च गोकर्णे शिवा [भद्रा च इति पाठान्तरम् |]ज्ञेया च चण्डिका |
भद्रवर्णे महादेवो भद्रा च कर्णिका तथा || ५-१६४ ||

सुवर्णाख्ये सहस्राक्ष उत्पला परमेश्वरी |
स्थाणुसङ्गे शिवः स्थाण्विश्वरः स्थाण्वीश्वरा शिवा || ५-१६५ ||

कमलालये म(हास्नाने?हेशानो)कमलाक्षो महेश्वरः |
कमलाक्षी महेशानी सकलार्थप्रदायिनी || ५-१६६ ||

छगलाण्डे कपर्दी च प्रसरा च महेश्वरी |
ऊर्ध्वरेता द्विरण्डे च सन्ध्याख्या परमेश्वरी || ५-१६७ ||

माकोटाख्ये महाकोटः शिवा च मुण्डकेश्वरी |
मण्डलेश्वरपीठे च शङ्करः खाण्डवी शिवा || ५-१६८ ||

(प्. ५१) कालञ्जरे नीलकण्ठो हरकाली शिवा मता |
स्थाण्वीश्व(रो?रे)स्थलो नाम्ना स्थलाख्या परमेश्वरी || ५-१६९ ||

श्रीमद्व्याघ्रपुरे साक्षाद्धरनामा सभापतिः |
शिवः सभापतिर्नाम यत्र नृत्यति शङ्करः || ५-१७० ||

आत्मानन्दमहामोदपूर्णानन्दमहार्णवम् |
नृत्यन्तं यत्र देवेशं देवेशी परिपश्यति || ५-१७१ ||

यत्र आशु महादेवो भक्तानां वरदो भवेत् |
नृत्यन्तं यत्र देवेशं वीक्ष्य लोको विमुच्यते || ५-१७२ ||

पुण्यस्थानेषु सर्वेषु स्थानमेतन्महोत्तमम् |
यत्र कर्माणि सर्वाणि अक्षयाणि भवन्ति वै || ५-१७३ ||

अस्मिन् महोत्तमे स्थाने शिवगङ्गाख्यमद्भुतम् |
तटाकमस्ति तत्तीरे दक्षिणे नृत्यतीश्वरः || ५-१७४ ||

तटाकेऽस्मिन् वसन् स्नात्वा सभानाथं समीक्ष्य च |
अष्टोत्तरसहस्रं तु जपेच्छ्रद्धासमन्वितः || ५-१७५ ||

यानि ते कथितान्यत्र सदा तिष्ठन्ति देवताः |
पितरः सिद्धगन्धर्वाः सिद्धयः सर्वसिद्धिदाः || ५-१७६ ||

अत्र दत्तं हुतं जप्तं स्नानमक्षयपुण्यदम् |
यद्यत् प्रकीर्तितं नाम तेनैव परिपूज्य च || ५-१७७ ||

प्रणवादिहृदन्तेन लभतेऽभीष्टमुत्तमम् |
भोजयेद् ब्राह्मणान् योऽत्र सोऽक्षयं फलमश्नुते || ५-१७८ ||

इह नानासुखं भुक्त्वा हरगौरीपुरं व्रजेत् |
शोकदुःखविनाशाय करुणानिधिरीश्वरः || ५-१७९ ||

निर्ममे सर्वसंपत्तौ पुण्यक्षेत्राणि भूतले |
अनेकपुण्यशुद्धानामनेककालसाधनैः || ५-१८० ||

(प्. ५२) आस्तिकानां भवेदत्र निवासः साधनं श्रुतिः [रतिः इति पाठान्तरम् 
|] |
तस्माद्यत्नेन कर्तव्यमत्र साधनमुत्तमैः || ५-१८१ ||

इदानीं शृणु चार्वङ्गि पीठं सर्वाङ्गसुन्दरम् |
अक्षमालामयं पीठं(ब्रूहि?विद्धि)मे परमेश्वरि || ५-१८२ ||

यत्र सिद्ध्यन्ति कार्याणि स्थितिस्ते शङ्करस्य च |
विष्णोरगाधबोधस्य तत्क्रियाया महेश्वरि || ५-१८३ ||

अन्येषां चैव देवानां युष्मत्पदनिवासिनाम् |
प्रसादो हि भवत्याशु तत्र मे प्रीतिरुत्तमा || ५-१८४ ||

प्रिये ते कथयिष्यामि अक्षमालात्मकं परम् |
सान्निध्यं यत्र सर्वेषां तस्मादादि दिवौकसाम् || ५-१८५ ||

अस्माभिश्च महद्भिश्च यद्यत् स्थानमलंकृतम् |
तत्तन्महोत्तमं प्रोक्तं सर्वसिद्धिप्रदं प्रिये || ५-१८६ ||

महान्तो यत्र तिष्ठन्ति साधयन्ति परं पदम् |
तत् तन्महोत्तमं स्थानं सर्वं कल्याणदं प्रिये || ५-१८७ ||

अमरेशपुरं चैवासुरान्तकं पुरं तथा |
तत्तन्महोत्तमं स्थानं सर्वसिद्धिकरं नृणाम् || ५-१८८ ||

सतीभिः साधुभिः कान्ते यद्यत् स्थानमलंकृतम् |
अम्बिकापीठमत्यन्तमनन्तपुरमेव च || ५-१८९ ||

अनिरुद्धपुरं वेत्सि तथादितिपुरं परम् |
अणिमादिपुरं चैव अश्वमेधपुरं परम् || ५-१९० ||

अन्नपूर्णामहापीठमम्बुजाख्यपुरं तथा |
आदिपीठानन्दपीठौ चामोदावादिसूकरौ || ५-१९१ ||

आशु सिद्धिपुरं चैव यथाद्यन्तपुरं मुखम् |
अकम्पादित्यपीठा च आद्यादिनाथपीठकौ || ५-१९२ ||

(प्. ५३) इष्टनामपुरं चैव इन्दिरापुरमेव च |
इलोदयगिरिश्चैव इलान्तेन्दुपुरे प्रिये || ५-१९३ ||

इन्द्राणीन्द्रेश्वरश्चैव इन्द्रानन्दपुरं तथा |
पुरमिन्दुवती नाम तथेन्दुविजयं पुरम् || ५-१९४ ||

ईश्वरीश्वरयोगौ च ईशानन्देश्वरीपुरम् |
ईशान्यैशपुरं देवि कथितं पीठमुत्तमम् || ५-१९५ ||

कामरूपं प्रियं वाराणसी नैपालमेव च |
पौण्डवर्द्धनपीठं च पौरक्यं कान्यकुब्जकम् || ५-१९६ ||

पुण्याद्रिमर्बुदं चैव एकाम्राम्रातकेश्वरम् |
त्रिस्रोतः [त्रैपुरं ख पाठः |] कामकोटं च तथा भृगुपुरं वरम् || ५-१९७ 
||

कैलासपीठं केदारं शुभं चन्द्रपुरं तथा |
श्रीपुरं च तथा कन्यापुरं जालन्धरं तथा || ५-१९८ ||

मालवं बिल्वपीठं [च कुलान्तं च ख पाठः |] च देवीकोटं तथैव च |
गोकर्णं मारुतेशं च तथाट्टहासमेव च || ५-१९९ ||

कोल्लानामकगोत्रं च एलापुरमतिप्रियम् |
महापथपुरं चैव ओंकारपुरमेव च || ५-२०० ||

जयदं च जयपुरमुज्जयिनीपुरं तथा |
हरिद्रापीठकं चैव प्रियं क्षीरपुरं प्रियम् || ५-२०१ ||

गजाह्वयपुरं चैव उड्डीशपुरमेव च |
प्रयागं च तथा षष्ठीपुरमेव शिवप्रदम् || ५-२०२ ||

मायापुरमतिश्रेष्ठं पुरं च सौरभेश्वरम् [परमेश्वरं जलेश्वरं 
ख |] |
श्रीशैलं मेरुपीठं च मलयं च महागिरिम् || ५-२०३ ||

महेन्द्रपुरपीठं च तथा बलिपुरं प्रियम् |
हिरण्यपुरपीठं च महालक्ष्मीपुरं तथा || ५-२०४ ||

(प्. ५४) चण्ड्.ईपुरमतिश्रेष्ठं तथा छायापुरं प्रिये |
ज्ञात्वा पीठमिदं देवि मद्भक्तेषु प्रकाशय || ५-२०५ ||

समुद्धर इमा/ल्लोकान् मत्सम्बन्धविधानतः |
संसारानलसंतप्तान् चिन्तावायुविघूर्णितान् || ५-२०६ ||

कृपयामृतवर्षिण्या अभिषिच्योद्धर प्रिये |
पुण्यमस्ति महत् कान्ते यशोऽप्यस्ति महत्सुखम् || ५-२०७ ||

महाजनप्रसादोऽस्ति मत्प्रीतिर्लोकरक्षणे |
मत्प्रसङ्गो मदालापो मत्सवो मदनुग्रहः || ५-२०८ ||

मत्कर्म मम सम्बन्धो मन्नाम मम चिन्तनम् |
मत्कथा मदनुध्यानं मदावेशो मदर्चना || ५-२०९ ||

मदीक्षणं मदैक्यं च मन्मतिर्मन्नतिः स्तुतिः |
मद्गानं मे पुरे नाट्यं मत्कर्मोद्योग एव च || ५-२१० ||

मन्नाम वै मन्मनवो मच्चेष्टा मत्प्रियस्पृहा |
एकेनैव कृतार्थश्च मदनुग्रहभाग् भवेत् || ५-२११ ||

यदिच्छेत् तीर्थपीठेषु तदाशु लभते प्रियम् |
मन्मन्त्रग्रहणादेव निष्पापो जायते पुनः || ५-२१२ ||

साधनाल्लभते सिद्धिः सिद्धक्षेत्रेष्वदीर्घतः |
मन्मनुग्रहणं (न्यू?नू)नं मत्तोषकारणं परम् || ५-२१३ ||

गृहीत्वा नार्चयेद्यस्तु न जाने किं स मे पुनः |
स्वर्गतः सुरवृक्षोऽपि न वै भवति कामदः || ५-२१४ ||

नाश्रयेद्यदि तन्मूलं को दोषस्तस्य तत् प्रिये |
चिन्तामणिर्गृहेऽप्यस्ति न तत्र कापि च स्पृहा || ५-२१५ ||

को दोषस्तस्य यत्नेन सिध्यन्ति सकलाः क्रियाः | 
तस्माद्यत् कथितं तुभ्यं तत्र यत्नः फलप्रदः || ५-२१६ ||

(प्. ५५) विना यत्नेन किं किं स्यान्न जाने विजये सखि |
सन्ति तीर्थानि सर्वाणि भास्करोऽयं हुताशनः || ५-२१७ ||

तारकाश्चन्द्रमा ज्योतिर्जलदा जलमेव च |
वसुधादिग्रहा येऽन्ये दिशो विदिश एव च || ५-२१८ ||

तुलसी ब्राह्मणाश्चैव पुराणानि बहूनि च |
शैवाश्च वैष्णवाश्चैव सारो धर्मः सनातनः || ५-२१९ ||

मद्भक्त्यवितथश्रद्धाशरणाश्च निरन्तरम् |
उपाया विविधाः सन्ति स्वपरित्राणहेतवः || ५-२२० ||

तथापि न यतन्तेऽहो तथा चेच्छन्ति किल्विषम् |
राजकोपप्रशभार्थे किं किं न स्यात्तदर्थिनः || ५-२२१ ||

सुखदुःखोपभोगश्च देशाद् देशान्तरं तथा |
प्राप्याप्राप्ये तथा वस्तू दिवा रात्रिस्तथैव च || ५-२२२ ||

इन्द्रियस्पर्शभोगाश्च मेध्यामेध्यं च दर्शने |
यत्नायत्नकृतं कार्यं सिक्तासिक्तमहोदधिः || ५-२२३ ||

भुक्ताभुक्तशरीरं तु सुवेशश्च कुवेशकः |
प्रियवागप्रियवाक् च दूरं निकटमेव च || ५-२२४ ||

सुखं दुःखं तथा यच्च नानाकर्म प्रियाप्रियम् |
सर्वेषां ह्रासवृद्धी च वपुषां निर्गमागमौ || ५-२२५ ||

धनानां स्थितिनाशौ च गन्धानां च क्षयस्थिती |
वयोयौवनरूपाणां प्रक्रमं सर्वमेव च || ५-२२६ ||

पश्यन्तोऽपि न पश्यन्तो ज्ञानिनोऽज्ञानिनः सदा |
तस्माच्छ्रद्धामयं मन्त्रं(सर्वं)श्रद्धा हि भावसिद्धिदा || ५-२२७ ||

अस्मासु भावना यस्य सोऽस्मासु प्रतिपद्यते |
तस्मात् साधुपदे सद्भिर्गन्तव्यमतियत्नतः || ५-२२८ ||

(प्. ५६) प्रमादादपि नासाधुपथे वै ज्ञानदृष्टिभिः |
इति सर्वं समालोच्य यथार्थं बुद्ध्य पण्डिते || ५-२२९ ||

आचर स्वं प्रियं धर्मं प्रवर्तय शुचिव्रतम् |
मत्पदाम्बुजसेवासु व्रजन्तु मम सन्निधिम् || ५-२३० ||

क्रीडन्तु मज्जनैः सार्धं प्राप्नुयुः परनिर्वृतिम् |
एतैर्मदुपदेशैस्त्वं शृणु वार्तां महामते || ५-२३१ ||

त्वत्प्रसादादिमे लोकाः सूरिणः स्युर्महाप्रिये |
अत्र ते प्रियनामानि शृणुष्व नगनन्दिनि || ५-२३२ ||

कामेशा कामरूपे त्वं पूर्णा काश्यां विमुक्तिदा |
नेपाले पुण्यदा पुण्या सुवेशा पौण्ड्रवर्द्धने || ५-२३३ ||

धर्मबुद्धिः सुधा चैव सुखदा पापमोचनी |
[पारस्ये ख पाठः |] पौरक्ये परमानन्दा ब्रह्माणी कान्यकुब्जके || ५-२३४ ||

पुण्याद्रौ च महापुण्या पूर्णा यज्ञफलेश्वरी |
कात्यायन्यर्बुदे देवि धनदा शिववल्लभा || ५-२३५ ||

एका चैकाम्रके देशे सुरूपेशाम्रकेश्वरे |
त्रिपुरे [त्रिस्रोतसि ख पाठः |] सुन्दरी दिव्यरूपाखिलमनोहरा || ५-२३६ ||

कामकोटे महापीठे प्रमदा मदनालसा |
कामेश्वरी रतिश्चैव भृगुपुर्यां व्रजेश्वरी || ५-२३७ ||

वृक्षेशा च तपोलक्ष्मीः कैलासे भुवनेश्वरी |
केदारे वरदा चैवामृता चन्द्रपुरे सिता || ५-२३८ ||

कलावती प्रभेशा च श्रीपुरे श्रीरमा प्रिया |
कुमारी ब्रह्मचर्या च कन्या च कन्यकापुरे || ५-२३९ ||

जालन्धरे महापीठे नागर्याग्निमुखी शुभा |
ज्वालामुखी लोलजिह्वा सुवेशा च सुरङ्गिणी || ५-२४० ||

(प्. ५७) मालवे च महाविद्या बिल्वपीठे च रूपिणी |
रूपवति महादेवी देवीकोटेऽखिलेश्वरी || ५-२४१ ||

गोकर्णे प्रियपीठे त्वं रुद्राणी सर्वमङ्गला |
पवने हरपीठे च गन्धश्रीश्च सुगन्धिका || ५-२४२ ||

अट्टहासे महापीठे भीमकाली च कालिका |
विरजे मुक्तिहेतुश्च नमः स्वस्ति सुधामयी || ५-२४३ ||

जयश्री राजलक्ष्मीश्च सुवेशा राजपर्वते |
एलापुरे महासंपत् माहेश्वरी महापथे || ५-२४४ ||

गायत्री ब्रह्मरूपा च तत्सदोङ्कारपीठके |
जया जयपुरे देवी जयदा जयमङ्गला || ५-२४५ ||

विजया मङ्गला गौरी उज्जयिन्यां सदा शिवा |
गौरीश्वरी महादेवी हारद्रापीठके शिवा || ५-२४६ ||

क्षीरपीठे युगाद्या च क्षीराख्या नियमप्रभा |
राजेश्वरी महालक्ष्मीर्हस्तिनापुरवासिनी || ५-२४७ ||

कमला विमला भक्ती रौद्री च नीलपर्वते |
यागेश्वरी त्रिवेण्यां [त्रिवेणी ख पाठः |] च त्रिःस्रोता ब्रह्मरूपिणी || ५-२४८ 
||

सिन्धुस्थ(ली?ले)कामधेनुः षष्ठी षष्ठीपुरे प्रिये |
माया मायापुरे देवी सुरभी सौरभेश्वरे || ५-२४९ ||

विलासिनी महानन्दा प्रियचन्दनपर्वते |
महाव्रजेश्वरी श्रेष्ठा शमनेश्वरपीठके || ५-२५० ||

भवानी भवभक्ता च श्रीशैले शिववल्लभा |
देवता या स्वर्गलक्ष्मीः कनकामरपर्वते || ५-२५१ ||

उमा गौरी सती सत्या पार्वती हिमपर्वते |
इन्द्रेश्वरी सुराराध्या माहेन्द्रे जगदीश्वरी || ५-२५२ ||

(प्. ५८) अल्लाभोगेश्वरी नित्या श्रीमद्वलिपुरे शिवा |
सुवर्णा कनका वामा हिरण्यपुरपीठके || ५-२५३ ||

महालक्ष्मीर्महेशानी महालक्ष्मीपुरेऽम्बिका |
चण्डीपुरे [चण्डा ख पाठः |] प्रचण्डा च चण्डा चण्डवती शिवा || ५-२५४ ||

छत्रे मेघस्वना चैव माया च्छत्रेश्वरी तथा |
कालीघट्टे महापीठे काली कालात्मिका तथा || ५-२५५ ||

लिङ्गाख्ये भैरवी विद्या विजया जाह्नवीतटे |
इति ते कथितं दिव्यं पीठक्रममुदाहृतम् || ५-२५६ ||

अतिगुह्यं महेशानि कथितं देववन्दिते [सुरगणार्चिते इत्यपि पाठः |] |
मद्भक्तेभ्यो महेशानि प्रकाशमुपपादय || ५-२५७ ||

तेषां भाग्यवशेनैव कथितं मन्मुखोदितम् |
अकथ्यं कथितं भद्रे अतिप्रियतमे शिवे || ५-२५८ ||

सारात् सारतरं सर्वं कथितं तव सुन्दरि |


इति श्रीबृहन्नीलतन्त्रे भैरवभैरवीसंवादे नैमित्तिकार्चन पीठ 
तदीश्वरीवर्णनं पञ्चमः पटलः || ५ ||




अथ

षष्ठः पटलः |


श्रीदेव्युवाच |


भगवन् सर्वधर्मज्ञ सर्वशास्त्रविशारद |
इदानीं श्रोतुमिच्छामि पूजनं कुलपूजनम् || ६-१ ||

यत्कृ(ते?त्वा)साधको वीरः सद्यो मोक्षमवाप्नुयात् |
एकश्चेत् कुलशास्त्रज्ञः पूजार्हस्तत्र भैरव |
कथयस्व महादेव यदि स्नेहोऽस्ति मां प्रति || ६-२ ||


श्रीभैरव उवाच |


कथितव्यं महापुण्यं विस्तरेण तपोधने |
सर्व एव सुराः पूज्याः सत्यं ब्रह्मादयः शिवे || ६-३ ||

एका चेद्युवती तत्र पूजिता चावलोकिता |
स(र्वत्रै?र्वा ए)व परादेव्यः पूजिताः कुलभैरवि || ६-४ ||

आदावन्ते च मध्ये च सा हि पूज्या [लक्षपूर्तौ ख पाठः |] विशेषतः |
न पूजयति चेत् कान्तां बहु[तदा ख पाठः |]विघ्नैर्विलिप्यते || ६-५ ||

पूर्वार्जितफलं नास्ति का कथा परसाधने [पूजने ख पाठः |] |
नवशक्तिर्महेशानि पञ्चशक्तिश्च भैरवि || ६-६ ||

पूजिता विगुणं सर्वं सगुणं कारयेद्यतः |
पृथिवीं सस्यसंपन्नां ब्राह्मन्णे वेदपारगे || ६-७ ||

दत्त्वा यत्फलमाप्नोति तत्फलं कौलिकार्चनात् |
अन्नदानं सहस्रेभ्यः शतेभ्यो यज्वनामपि || ६-८ ||

तेषां भोजनदानेन तत्फलं कौलिकार्चनात् |
वापीकूपतडागानि कृत्वा च शिवकृष्णयोः || ६-९ ||

(प्. ६०) दानाद् यत् फलमाप्नोति तत्फलं कौलिकार्चनात् |
यदि भाग्यवशेनैव वारमेकं प्रपूजयेत् || ६-१० ||

कृता(र्थो?र्था)स्ते हि निस्तीर्णा यान्ति देवीपुरे स्वयम् |
पुरश्चरणकालेऽपि यदि स्यात् पीठपूजनम् || ६-११ ||

तत्रैव पीठपूजा सा मनसापि न हीयते |
देवीकोटे महाभागा उड्डियाने च भैरवी || ६-१२ ||

योनिमुद्रा [योगनिद्रा ख पाठः |] कामरूपे महिषासुरमर्दिनी |
कात्यायनी कामभूमौ कामाख्या कामरूपिणी || ६-१३ ||

जालन्धरी च पूर्णेशी पूर्णशैले च चण्डिका |
कामरूपे ततो देवी पूज्या दिक्केरवासिनी || ६-१४ ||

अथवा कामरूपस्य दर्शनं यदि भाग्यतः |
तदा भगादिदेवीनां पूजा तत्र विधीयते || ६-१५ ||

यदि भाग्यवशेनैव कुलदृष्टिः प्रजायते |
तदैव मानसीं तत्र तासां च संप्रकल्पयेत् || ६-१६ ||

भगिनीं भगजिह्वां च भगास्यां भगमालिनीम् |
भगिनीं च भगाक्षीं च भगकर्णां भगत्वचम् || ६-१७ ||

भगनासां भगस्तनीं भगस्थां भगसर्पिणीम् |
तत्र संपूज्य गन्धाद्यैर्मानसैर्गुरुमेव च || ६-१८ ||

नमस्कृत्य विधानेन स्वयमक्षोभितः सुधीः |
द्वादश्यां पूजयेद्विष्णुं चतुर्दश्यामुमापतिम् || ६-१९ ||

अष्टम्यां पूजयेच्छक्तिं सर्वसिद्धिप्रदां किल |
केशसंस्कारकर्माणि कारयेत् सर्वदा प्रिये || ६-२० ||

आदावानीय देवेशि स्वकान्तां वा परस्त्रियम् |
प्रथमं चासनं दत्त्वा पाद्यं दद्यात् ततः परम् || ६-२१ ||

(प्. ६१) अर्घ्यं दद्यान्महेशानि यथोक्तविधिना शिवे |
आचमनीयं च तथा दद्याच्च सुधया प्रिये || ६-२२ ||

स्नानीयं परमेशानि वौषडन्तेन दापयेत् |
गन्धं दद्यान्महेशानि गन्धानामष्टकं तथा || ६-२३ ||

पुष्पं दद्याद्वरारोहे गन्धयुक्तं मनोहरम् |
धूपं गुग्गुलुना दद्यात् महादैव्यै मनोहरम् || ६-२४ ||

दीपं च सर्पिषा दद्यात् ताम्राधारं सुशोभनम् |
नैवेद्यं परमं दद्यात् सुस्वादु सुमनोहरम् || ६-२५ ||

नानाद्रव्ययुतं दद्यान्नारिकेलयुतं तथा |
रम्भाफलं बीजपूरं श्रीफलं श्रीनिकेतनम् || ६-२६ ||

मधु दद्यान्महेशानि पलद्वयमितं शुभे |
घृतं दद्यान्महेशानि नूतनं पलमानतः || ६-२७ ||

नानोपहारसंयुक्तं दधिदुग्धयुतं तथा |
ताम्बूलं परमं दद्यात् सुस्वादु च सुवासितम् || ६-२८ ||

कर्पूरादिसमायुक्तं गुवाकेन समन्वितम् |
चर्व्यं चोष्यं तथा लेह्यं पेयं दद्यान्महेश्वरि || ६-२९ ||

जलं दद्याद्वरारोहे कर्पूरादिसुवासितम् |
यद्यदिच्छति तस्मिन् वै काले सुरगणार्चिते || ६-३० ||

तत्तद् दद्याद्विशेषेण येन तुष्यति सुन्दरी |
सप्तवर्षाष्टवर्षा वा नववर्षा च या भवेत् || ६-३१ ||

दशवर्षा महेशानि एकादशगता तथा |
द्वादशे वर्षे संप्राप्ता [प्राप्ते क पाठः |] तथा त्रयोदशे शुभे || ६-३२ ||

चतुर्दशे तथा देवि(तथा? वर्षे)पञ्चदशे तथा |
षोडशवर्षा तथा देवि श्रेष्ठा कार्मप्रदा तु सा || ६-३३ ||

(प्. ६२) केशसंस्करणं कुर्यान्नानाद्रव्यैर्मनोरमैः |
ततो दद्यात् महाद्रव्यं येन तुष्यति मानवी || ६-३४ ||

स्तनद्वन्द्वे रमाबीजं हनुद्वये भग-द्वयम् |
कक्षाधः परमेशानि लिखेत् गङ्गाधर द्वयम् || ६-३५ ||

योन्यधः कामिनी युग्ममूरुद्वये लिखेत् प्रिये |
पादपद्मतले विश्वबीजं परमदुर्लभम् || ६-३६ ||

संलिख्य विधिवद्भक्त्या शिरीषवृन्तकेन वै |
भगे लिखेन्महेशानि बालाबीजं महेश्वरि || ६-३७ ||

ओष्ठद्वये भगं चैव लेखन्या कनकस्य च |
हस्तद्वये काकिनी च लेखनीया च देशिकैः || ६-३८ ||

रक्तवस्त्रं महेशानि दद्याद्भद्रं मनोरमम् |
रक्ताख्यचन्दनेनैव लिखेत् बीजं सुरेश्वरि || ६-३९ ||

भगे पुष्पाञ्जलिं दत्त्वा प्रणमेद् दण्डवद्भुवि |
एवं वारत्रयं कुर्यात् यावद् दृष्टिर्न जायते || ६-४० ||

मूलमन्त्रं महेशानि जपेत् पर्वतमस्तके |
सहस्रस्य प्रमाणेन जपेत् तत्र महेश्वरि || ६-४१ ||

अष्टाविंशतिमानेन तदास्ये तु जपेत् प्रिये |
अष्टोत्तरशतं योनिगर्तमध्ये जपेत् प्रिये || ६-४२ ||

तासामभीष्टसिद्ध्यर्थं कुर्यात् पर्वतमर्दनम् |
मूलं जपेन्महेशानि ताडयेद् योनिमण्डलम् || ६-४३ ||

ततस्तत्त्वं पुरः क्षिप्त्वा सिद्धो भवति साधकः |
कालीप्रयोगमेतद्धि जानीहि सुरवन्दिते || ६-४४ ||

काली तारा महाविद्या त्रिपुरार्णा महेश्वरी |
एतासां भैरवीणां च प्रयोगात् सिद्धिमाप्नुयात् || ६-४५ ||

(प्. ६३) बलिं दद्यान्महेशानि सन्ध्याकाले शिवालये |
अदत्त्वा च महादेवि बलिं सर्वहितं प्रिये || ६-४६ ||

............................................................ |
शिवायै च बलिं दद्यात् सर्वयत्नपुरःस(रैः?रम्) |
अन्यथा सिद्धिहानिः स्यान्नात्र कार्या विचारणा || ६-४७ ||

प्रान्तरे बिल्वमूले वा श्मशाने वापि साधकः |
निर्जने वा वने घोरे हर्म्ये वा प्रङ्गणेऽपि वा || ६-४८ ||

भित्त्यधो वा महेशानि बलिं दद्याद् विधानतः |
मांसप्रधानं नैवेद्यं सन्ध्याकाले निवेदयेत् || ६-४९ ||

कालि कालीति वक्तव्ये [व्या ख पाठः |] तत्र सा शिवरूपिणी |
पशुरूपा समायाति परिवारगणैः सह || ६-५० ||

भुक्त्वा रौति यदैशान्यां वायव्यां सुरवन्दिते |
ऐशान्यां सुखसंपत्तिर्वायवी भोगमोक्षदा || ६-५१ ||

तदैव मङ्गलं तेषां भवत्येव न संशयः |
अवश्यमन्नदानेन नियतं [नित्यं संतोषयेत् ख पाठः |] तोषयेच्छिवाम् || 
६-५२ ||

(नित्यश्राद्धं यथा सन्ध्यावन्दनं पितृतर्पणम् |
तथेयं कुलदेवीनां नित्यता कुलपूजने || ६-५३ ||

पशुरूपां शिवां देवीं यो नार्चयति निर्जने) |
जपपूजाविधानानि यत् किञ्चित् सुकृतानि च || ६-५४ ||

गृहीत्वा शापमादाय शिवा रोदिति निर्जने |
शिवारावेण तस्याशु सर्वं नश्यति निश्चितम् || ६-५५ ||

एकया भुज्यते यत्र शिवया देवि भैरवि |
तत्रैव सर्वदेवानां प्रीतिः परमदुर्लभा || ६-५६ ||

(प्. ६४) पशुशक्तिर्नरशक्तिः पक्षिशक्तिश्च भैरवि |
पूजिता द्विगुणं [विगुणं कर्म सगुणं साधयेद् ध्रुवम् ख पाठः |] 
कर्म साधयेत् परमेश्वरि || ६-५७ ||

तेन सर्वं प्रयत्नेन कर्तव्यं पूजनं महत् |
राजादिभयमापन्ने देशान्तरभयादिके || ६-५८ ||

अशुभानि च कर्माणि विचिन्त्य बलिमाहरेत् |
बलिमन्त्रं प्रवक्ष्यामि सावधानावधारय || ६-५९ ||

येन सिद्ध्यति सर्वेशि नास्ति कालस्य निश्चयः |
आदौ कालीं समुद्धृत्य शिवे चेति ततः परम् || ६-६० ||

सर्वरूपधरे पश्चात् आगछेति पदद्वयम् |
मम शब्दं ततो ब्रूयात् बलि शब्दं ततः परम् || ६-६१ ||

गृह्ण गृह्णेति द्वन्द्वं च वह्निजायावधिमनुः |
मन्त्रेणानेन देवेशि बलिं दत्त्वा मनोहरम् || ६-६२ ||

सर्वपापैः प्रमुच्येत सत्यं सत्यं महेश्वरि |
मन्त्रान्तरं प्रवक्ष्यामि बल्यर्थं यन्मनोहरम् || ६-६३ ||

गृह्ण देवि महाभागे शिवे कालाग्निरूपिणि |
शुभाशुभफलं व्यक्तं ब्रूहि गृह्ण बलिं तव || ६-६४ ||

एवमुच्चार्य दातव्यो बलिः कुलजनप्रियः |
यदा न भुज्यते देवि तदा नैव शुभं भवेत् || ६-६५ ||

शुभं यदि भवेत् तत्र भुज्यते तदशेषतः |
एवं ज्ञात्वा महादेवि शान्तिं स्वस्त्ययनं चरेत् || ६-६६ ||

इति ते कथितं देवि नैमित्तिकविधिं शिवे |
यत्कृते साधको वीरो जायते च निरापदः || ६-६७ ||

अथ वक्ष्ये महेशानि शाक्ताचारक्रमं शुभम् |
शाक्तानां कुलसर्वस्वं जानीहि नगनन्दिनि || ६-६८ ||

(प्. ६५) प्रातरुत्थाय मन्त्रज्ञः कुलवृक्षं प्रणम्य च |
शिरःपद्मे गुरुं ध्यात्वा तत्सुधाप्लावितं स्मरेत् || ६-६९ ||

मानसैरुपचारैस्तु तमाराध्य निरामयः |
मुलादिब्रह्मरन्ध्रान्तं मूलविद्यां विभावयेत् || ६-७० ||

सूर्यकोटिप्रतीकाशां सुधाप्लावितविग्रहाम् |
तत्प्रभापटलव्याप्तं स्वशरीरं विचिन्तयेत् || ६-७१ ||

श्लेष्मातक-करञ्जाक्ष-निम्बाश्वत्थकदम्बकाः |
बिल्वो वाप्यथवाऽशोक इत्यष्टौ कुलपादपाः || ६-७२ ||

एवं ते कथितं भद्रे तन्त्रेऽन्यस्मिन् महेश्वरि |
बालां वा यौवनोन्मत्तां वृद्धां वा कुलसुन्दरीम् || ६-७३ ||

कुत्सितां वा महादुष्टां नमस्कृत्य विभावयेत् |
तासां प्रहारो निन्दा वा कौटिल्यमप्रियं तथा || ६-७४ ||

सर्वथा च न कर्तव्यमन्यथा सिद्धिरोधकः |
स्त्रियो देवाः स्त्रियः प्राणाः स्त्रिय एव विभूषणम् || ६-७५ ||

स्त्रीसङ्गिना सदा भाव्यमन्यथा स्वस्त्रियामपि |
विपरीतरता सा तु भाविता हृदयोपरि || ६-७६ ||

तद्धस्थावचितं द्रव्यं तद्धस्तावचितं जलम् |
तद्धस्तावचितं भोज्यं देवताभ्यो निवेदयेत् || ६-७७ ||

अन्यमन्त्रपुरस्कारं निन्दां चैव विवर्जयेत् |
एतद् ब्रह्म तदेवैतन्नाहं वस्तु न सोऽपि च || ६-७८ ||

नानाचारं न कर्तव्यं नाचारणमितस्ततः |
प्रायश्चित्तं भृगोः पातं तीर्थाभिगमनं तथा || ६-७९ ||

पिण्डं वेदोदितं न्यासं कौले पञ्च विवर्जयेत् |
भूतहिंसा न कर्तव्या पशुहिंसा विशेषतः || ६-८० ||

(प्. ६६) बलिदानं विना देव्या हिंसां सर्वत्र वर्जयेत् |
बलिदानाय या हिंसा दोषाय प्रकीर्तिता || ६-८१ ||

बलिदानाय हिंस्याच्च सदा देवि महापशून् |
इति वेदविदां देवि सिद्धान्तः सर्वसंमतः || ६-८२ ||

वेदसंमतसिद्धन्तः स ममापि च संमतः |
पशुयागे महेशानि पशुं हन्यान्न संशयः || ६-८३ ||

सा हिंसा निन्दिता वेदैर्या च वैधेतरा भवेत् |
वैधहिंसा च कर्तव्या संशयो नास्ति कश्चन || ६-८४ ||

इदानीं शृणु चार्वङ्गि रहस्यं परमाद्भुतम् |
रहस्यं सर्वदेवीनां समयाचारलक्षणम् || ६-८५ ||

येन विना महेशानि न सिध्येन्मन्त्रमुत्तमम् |
कल्पकोटिजपेनापि तस्य सिद्धिर्न जायते || ६-८६ ||

मानवाः कुलशास्त्राणां कुलाचारानुचारिणाम् |
सिद्धाः स्युर्नास्ति संदेहो वैष्णवाचारतत्पराः || ६-८७ ||

परनिन्दासहिष्णुः स्यादुपकाररतः सदा |
पर्वते विजने वापि निर्जने शून्यमण्डले || ६-८८ ||

चतुष्पथे कलामध्ये यदि दैवान्महेश्वरि |
क्षणं ध्यात्वा मनुं जप्त्वा नत्वा गच्छेद् यथासुखम् || ६-८९ ||

गृध्रं वीक्ष्य महाकालीं नमस्कुर्यादतन्द्रितः |
क्षेमङ्करीं तथा वीक्ष्य जम्बुकीं यमदूतिकाम् || ६-९० ||

कुररं श्येनभूकाकौ कृष्णमार्जारमेव च |
कृशोदरि महाचण्डे मुक्तकेशि बलिप्रिये || ६-९१ ||

कुलाचारप्रसन्नास्ये नमस्ते शंकरप्रिये |
श्मशाने च शवं दृष्ट्वा प्रदक्षिणमनुव्रजन् || ६-९२ ||

(प्. ६७) प्रणम्यानेन मनुना मन्त्री सुखमवाप्नुयात् |
घोरदंष्ट्रे करालास्ये [कठोराक्षि ख पाठः |] किटि शब्दनिनादिनि || ६-९३ ||

गुरुघोररवास्फाले नमस्ते चितिवासिनि |
रक्तवस्त्रां रक्तपुष्पां विलोक्य त्रिपुराम्बिकाम् || ६-९४ ||

प्रणम्य दण्डवद्भूमाविम मन्त्रं पठेन्नरः |
बन्धूकपुष्पसंकाशे त्रिपुरे भयनाशिनि || ६-९५ ||

भाग्योदयसमुत्पन्ने नमस्ते वरवर्णिनि |
कृष्णवर्णं तथा पुष्पं राजानं राजपुत्रकम् || ६-९६ ||

हस्त्यश्वरथशस्त्राणि करवीरं तथा शिवम् [फलकान् वीरपूरुषान् ख 
पाठः |] |
महिषं कुलनाथं च दृष्ट्वा महिषमर्दिनीम् || ६-९७ ||

प्रणम्य जयदुर्गां वा स तु विघ्नैर्न लिप्यते |
जय देवि जगद्धात्रि त्रिपुराद्ये त्रिदैवते || ६-९८ ||

भक्तेभ्यो वरदे देवि महिषघ्नि नमोऽस्तु ते |
मद्यभाण्डं समालोक्य मत्स्यमांसं वरस्त्रियम् || ६-९९ ||

दृष्ट्वा च भैरवीं देवीं प्रणम्य विन्यसेन्मनुम् [विमृशेत् ख पाठः |] |
घोरविघ्नविनाशाय कुलाचारसमृद्धये || ६-१०० ||

नमामि वरदे देवि मुण्डमालाविभूषिते |
रक्तधारासमाकीर्णे वरदे [र्णवदने ख पाठः |] त्वां नमाम्यहम् || ६-
१०१ ||

सर्वविघ्नहरे देवि नमस्ते हरवल्लभे |
एतेषां दर्शनेनैव यदि नैवं प्रवर्तते || ६-१०२ ||

शक्तिमन्त्रं पुरस्कृत्य तस्य सिद्धिर्न जायते |
एतेषां हिंसनोच्चाटमारणं वागुरादिभिः || ६-१०३ ||

क्रियते येन पापात्मा मद्भक्तः स कथं भवेत् |
प्रधानांशसमुद्भूता एते कुलजनप्रिये || ६-१०४ ||

(प्. ६८) डाकिन्यश्च महादेवि त्वदंशाः सर्वतो दिशः |
लब्धसिद्धिसमायोगो डाकिनीदर्शनं यदि || ६-१०५ ||

अथवा दानवानां च मद्भक्तानां विशेषतः |
वटुकानां देवतानां तस्य सिद्धिश्च जायते || ६-१०६ ||

परयोषां समालोक्य षोडशाब्दां मनोहराम् |
रक्तवस्त्रां मृगाक्षीं च प्रणम्य च मनुं जपेत् || ६-१०७ ||

अष्टोत्तरशतं जप्त्वा सिद्धिमाप्नोति निश्चितम् |
ततः सिद्धमनुर्मन्त्री सर्वकर्माणि साधयेत् || ६-१०८ ||

वैशाखे मासि देवेशि तृतीयाक्षयसंज्ञिता |
तस्यां चावाह्य विधिवत् कालिकां भुवनेश्वरीम् || ६-१०९ ||

प्रस्तुतिं कारयेद्विद्वान् सर्वकामफलप्रदाम् |
स्तुत्वा चावाह्य यत्नेन पूजयेत् परदेवताम् || ६-११० ||

चतुर्भुजां महादेवीं मुण्डमालाविभूषिताम् |
अभयं वरदं खड्गं मुण्डमालाधरां पराम् || ६-१११ ||


श्रीदेव्युवाच 


भगवन् सर्वधर्मज्ञ सर्वशास्त्रार्थपारग |
कालिकाया महादेव्याः पूजनं विस्तरेण तु || ६-११२ ||

गुप्तबीजं गुप्तमन्त्रं मूलाधारबहिष्क्रियाम् |
कथयस्व समासेन येन तुष्यामि शंकर || ६-११३ ||


(श्रीभैरव उवाच) |


मन्त्रन्यासं समाचर्य ऋष्यादिन्यासमाचरेत् |
आदौ च आसनं दत्त्वा पूजयेत् परदेवताम् || ६-११४ ||

अस्यां तिथौ महादेवि कालिकां यः प्रपूजयेत् |
तस्य सर्वार्थसिद्धिः स्यात् सर्वशत्रुक्षयो भवेत् || ६-११५ ||

(प्. ६९) राजानोऽन्ये महेशानि दासत्वं प्राप्नुयुर्लघु |
न पूजयति चेत्कालीं दम्भाद्वाप्यथ भैरवि || ६-११६ ||

सर्वनाशं करोत्याशु क्रुद्धा भवति कालिका |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन महाविभवविस्तरैः || ६-११७ ||

पूजयेत् परमेशानीं सर्वकामसमृद्धिदाम् |
महापूजां महादेवि यदि कुर्याद्वरानने || ६-११८ ||

तदैव महती सिद्धिर्भवत्येव न संशयः |
चतुर्वर्गस्य कामी हि पूजयेत् कालिकां मुदा || ६-११९ ||

प्राणप्रतिष्ठामन्त्रेण प्राणान् संस्थापयेद् बुधः |
न्यासजालं महादेव्याः शरीरे विनिवेश्य वै || ६-१२० ||

एवं च आत्मनो देहे न्यासजालं निवेशयेत् |
भूतशुद्धिं ततः कुर्यात् प्राणायामं चरेत् त्रिधा || ६-१२१ ||

अपसर्पन्तु ते भूता ये भूता भुवि संस्थिताः |
ये भूता विघ्नकर्तारस्ते नश्यन्तु शिवाज्ञया || ६-१२२ ||

विघ्नानुत्सार्य देवेशि पद्मं निर्माय यागवित् |
देवीसंमुखतो देवि ततः पूजां समारभेत् || ६-१२३ ||

रात्रौ गते तु प्रहरे प्रथमे सुरवन्दिते [सुरगणार्चिते इति पाठान्तरम् |] |
आसनं प्रथमं दद्यात् स्वागतं तदनन्तरम् || ६-१२४ ||

पाद्यार्घ्याचमनीयं च मधुपर्कं ततः परम् |
तथा चाचमनीयं च स्नानीयं च ततः परम् || ६-१२५ ||

वसनं रक्तकं दद्याद् रजताभरणं तथा |
गन्धपुष्पे महादेवि धूपदीपौ ततः परम् || ६-१२६ ||

नैवेद्यं त्रिविधं दद्यात् सुस्वादु सुमनोहरम् |
ताम्बूलं परमं हृद्यं दद्याद् देव्यै मनोहरम् || ६-१२७ ||

(प्. ७०) बलिदानं महादेव्यै कुर्यात् साधकसत्तमः |
छागं दद्यात् तथा मेषं महिषं गोधिकां तथा || ६-१२८ ||

कपोतं च महेशानि दद्याद् देव्यै मनोहरम् |
मधूदकं महादेव्यै शर्करादिविनिर्मितम् || ६-१२९ ||

ततः शत्रुबलिं राजा दद्यात् क्षीरेण निर्मितम् |
स्वयं छिन्द्यात् क्रोधदृष्ट्या प्रहारजनकेन च || ६-१३० ||

कोपेन च सकृद् देवि सत्यं सत्यं गणेश्वरि |
प्राणप्रतिष्ठां कृत्वा वै शत्रुनाम्ना महेश्वरि || ६-१३१ ||

शत्रुक्षयो महादेवि भवत्येव न संशयः |
मन्त्रं जप्त्वा विधानेन नमस्कुर्याच्छुचिस्मिते || ६-१३२ ||

वाद्यभाण्डं निवेद्यैव सर्वयत्नेन देशिकः |
ततः स साधको वीरो जायते नात्र संशयः || ६-१३३ ||

सन्दंशं परमं दद्याद् भृष्टद्रव्येण संयुतम् |
गुडक्षीरं मधु द्राक्षामिक्षुदण्डं पुरातनम् || ६-१३४ ||

रम्भाफलं बीजपूरं तथा च नारिकेलकम् |
मधुयुक्तं नारिकेलं शस्यं दद्यान्महेश्वरि || ६-१३५ ||

अवश्यं दापयेत् तत्तु देवीतोषो महान् भवेत् |
गुप्तमन्त्रं महेशानि जानीहि नगनन्दिनि || ६-१३६ ||

[मन्त्रस्तु ओं ह्रीं ह्रीं हूं हूं क्रीं क्रीं दक्षिणे कालिके क्रीं क्रीं 
हूं हूं ह्रीं ह्रीं स्वाहा ||] 
भुवनेशी द्वयं भद्रे कूर्चयुग्मं ततः परम् |
निजबीजद्वयं देवि दक्षिणे कालिकेति च || ६-१३७ ||

संहारक्रमयोगेन पूर्वबीजानि चोच्चरेत् |
वेदादिश्च महामन्त्रो वह्निजायावधिः स्मृतः || ६-१३८ ||

अस्मात् परतरं नास्ति कालीमन्त्रः परात्परः |
कल्पपादपनामायं भजतां कामदो मनुः || ६-१३९ ||

(प्. ७१) अतिप्रियत्वात् कथितो न प्रकाश्यं वरानने |
गुप्तबीजमिदं काल्याः सर्वतन्त्रेषु गोपितम् || ६-१४० ||

वश्यादि च महेशानि अनेन जायतेऽचिरात् |
अष्टोत्तरशतेनापि मूलाधारबहिष्क्रियाम् || ६-१४१ ||

कर्तुं च शक्यते देवि सिद्धो भवति तत्क्षणात् |
कलौ काली तथा तारा चान्नपूर्णा च सुन्दरी || ६-१४२ ||

एतासां सिद्धविद्यानां श्रीमन्त्रग्रहणादपि |
शिवत्वं जायते सुभ्रु संशयो नास्ति कश्चन || ६-१४३ ||

शीघ्रं सिद्ध्यन्ति मन्त्राश्च सत्यं सत्यं महेश्वरि |
माघे मास्यसिते पक्षे रटन्त्याख्या चतुर्दशी || ६-१४४ ||

तस्यां संपूजयेत् तारां महाविभवविस्तरैः |
चक्रवर्ती महाराजा भवत्येव न संशयः || ६-१४५ ||

मार्गे मासि सिते पक्षे सप्तमी रविवल्लभा |
अन्नदां पूजयेद् भक्त्या पुत्रपौत्रसमन्वितः || ६-१४६ ||

लक्ष्मीः स्थिरायतेऽवश्यं यावच्च सचराचरम् |
तावत् तस्य गृहे लक्ष्मीर्वैकृत्यं परिवर्ज्य च || ६-१४७ ||

निश्चला च भवेद् देवि सत्यं सत्यं गणेश्वरि |
पूजा चास्या महेशानि कथिता तव सन्निधौ || ६-१४८ ||

अन्नदाकल्पके सम्यग् जानीहि गणसुन्दरि |
कार्तिके शुक्लपक्षस्य नवमी या सिता भवेत् || ६-१४९ ||

तस्यां पूज्या महेशानि सुन्दरी परदेवता |
सुन्दर्याः पटले सम्यक् पूजा च कथिता शुभे || ६-१५० ||

इति ते कथितं किञ्चित् नैमित्तं परमं शुभम् |
अन्यद् वक्ष्यामि देवेशि जायन्ते च निरापदः || ६-१५१ ||

(प्. ७२) इदानीं कथयिष्यामि काम्यानुष्ठानमुत्तमम् |
येनैव महता देवि सर्वविद्यामयो भवेत् || ६-१५२ ||

होमतर्पणपूजा च भावना जप एव च |
मन्त्रस्य साधनं चैव मारणोच्चाटने तथा || ६-१५३ ||

एतानि काम्यकर्माणि कुरुते साधकः सदा |
अर्धरात्रे शरत्कालो हेमन्तः स्यात् प्रभातके || ६-१५४ ||

पूर्वाह्णे च वसन्तः स्यात् मध्याह्ने ग्रीष्म एव च |
प्रावृट्कालोऽपराह्णे स्यात् प्रदोषः शिशिरः स्मृतः || ६-१५५ ||

उषायोगे च हेमन्तः प्रभाते शिशिरागमः | 
प्रहरार्धे वसन्तश्च ग्रीष्मो मध्यन्दिनान्तरे || ६-१५६ ||

तुर्ययामे च वर्षाख्या शरदस्तंगते रवौ |
एतत्ते कथितं सुभ्रु कालानां नियमं शृणु || ६-१५७ ||

एवं ज्ञात्वा महेशानि सर्वकर्माणि कारयेत् |
शान्तिं पुष्टिं तथा वश्यमाकर्षोच्चाटनादिकम् || ६-१५८ ||

षट्कर्माणि प्रयुक्तानि निग्रहो मारणं तथा |
रोगकृत्याक्षयादीनां निरासः शान्तिरीरिता || ६-१५९ ||

पुष्टिर्धनजनादीनां वश्यादीनां च कथ्यते |
जनसंवननं चैवाकर्षणमात्मना कृतम् || ६-१६० ||

उच्चाटनादिकरणं निग्रहः परिकीर्तितः |
जनानां प्राणहरणं मारणं परिकीर्तितम् || ६-१६१ ||

सूर्यादयं समारभ्य घटिकादशकं क्रमात् |
ऋतवः स्युर्वसन्ताद्याश्चाहोरात्रं दिने दिने || ६-१६२ ||

वसन्तग्रीष्मवर्षाख्यशरद्धेमन्तशैशिराः |
हेमन्तो शान्तिके प्रोक्तो वसन्तो वश्यकर्मणि || ६-१६३ ||

(प्. ७३) शिशिरे स्तम्भनं प्रोक्तं विद्वेषे ग्रीष्म ईरितः |
प्रावृड्डुच्चाटने शस्ता शरन्मारणकर्मणि || ६-१६४ ||

वश्ये चाकर्षणे चैव रक्तवर्णं विभावयेत् |
निर्विषीकरणे शान्तौ पुष्टौ चाप्यायने सितम् || ६-१६५ ||

पीतं स्तम्भनकार्येषु धूम्रमुच्छाटने भवेत् |
उन्मादे शक्रगोपाभं कृष्णवर्णाभकं मृतौ || ६-१६६ ||

उत्थितं मारणे ध्येयं सुप्तमुच्चाटने स्मृतम् |
उपविष्टं सुरेशानि वश्यादौ परिचिन्तयेत् || ६-१६७ ||

आसीनं श्वेतवर्णं तु ज्ञेयं तु शान्ति(सात्वि)के शिवे |
वामपार्श्वस्थितं कृष्णं तामसं परिकीर्तितम् || ६-१६८ ||

सात्त्विकं मोक्षकामानां राजसं राज्यमिच्छताम् |
तामसं शत्रुनाशार्थं सर्वव्याधिनिवारकम् || ६-१६९ ||

मारणे विषसंहारे भूतग्रहनिवारणे |
उच्चाटने च विद्वेषे पञ्चवर्णं प्रयुज्यते || ६-१७० ||

मन्त्रान्ते नामसंस्थानं योग इत्यभिधीयते |
शान्तिके पौष्टिके वश्ये प्रायश्चित्तविशोधने || ६-१७१ ||

मोहने दीपने योगं प्रयुञ्जन्ति मनीषिणः |
स्तम्भनोच्चाटनोच्छेदविद्वेषेषु स चोच्यते || ६-१७२ ||

नाम्न आद्यन्तमध्ये च मन्त्रसांमुख्य उच्यते |
मन्त्राभिमुख्यकरणे सर्वपापप्रणाशने || ६-१७३ ||

ज्वर एष विषकृत्याशन्तिके स च उच्यते |
संमीलने स एवाथ मन्त्राणामक्षराणि च || ६-१७४ ||

एकैकान्तरितं मन्त्रग्रथनं तत् प्रकीर्तितम् |
यच्छान्तिके विधातव्यं नामाद्यन्ते यदा मनुः || ६-१७५ ||

(प्. ७४) तत्संपुटं भवेत् तत्तु कीलकं परिभाषितम् |
स्तम्भे मृत्युजये द्विष्टौ रक्षणादिषु संपुटः || ६-१७६ ||

द्वे द्वे मन्त्राक्षरे यत्र एकैकं साध्यनामकम् |
विदर्भ एष विज्ञेयो मुनिभिस्तन्त्रवेदिभिः || ६-१७७ ||

वह्निकार्ये जपेत् स्वाहा नमः सर्वत्र चार्चने |
शान्तिपुष्टिवशद्वेषमारणोच्चाटने तथा || ६-१७८ ||

सुधा स्वाहा वषट् हुं च वौषट् फटं क्रमान् न्यसेत् |
पद्मासनं महादेवि पौष्टिके समुदाहृतम् || ६-१७९ ||

वश्ये चैव महेशानि तथ च शान्तिके शिवे |
आसनं स्वस्तिकं प्रोक्तं साक्षात् सिद्धिकरं तथा || ६-१८० ||

आकृष्टौ च महेशानि कम्बलं समुदाहृतम् |
वीरासनं महेशानि विद्वेषे समुदाहृतम् || ६-१८१ ||

उच्चाटने मारणे च वीरासनं प्रशस्यते |
शान्तिपौष्टिकवश्ये च सुन्दरी शोभनाशया || ६-१८२ ||

सर्वाभरणसंदीप्ता प्राप्तकाममनोरथा |
ध्यातव्या देवता सम्यक् सुप्रसन्नाननाम्बुजा || ६-१८३ ||

आकर्षणे च तद्वत् स्यात् उच्चाटने प्रशस्यते |
साध्य आकर्षणे द्वेषे प्रथितं तन्त्रवेदिभिः || ६-१८४ ||

वर्जमानैर्जनैर्दान्तैर्ग्रथितस्तक्षकेण च |
उकारवयसाविष्टौ यक्ष उच्चाटने तथा || ६-१८५ ||

शिलयाक्रान्तितस्तत्त्वं तृणपानादिषु स्मरेत्(?) |
इदानीं शृणु चार्वङ्गि तिथीनां नियमं शुभे || ६-१८६ ||

पञ्चमी च द्वितीया च तृतीया सप्तमी तथा |
बुधेज्यवारसंयुक्ता शान्तिकर्मणि पूजिता || ६-१८७ ||

(प्. ७५) सप्तमी पौष्टिके शस्ता अष्टमी नवमी तथा |
दशम्येकदशी चैव भानुशुक्रादिसंयुता || ६-१८८ ||

आकर्षणेऽप्यमावास्या नवमी प्रतिपत्तथा |
पौर्णमासी मन्दभानुयुक्ता विद्वेषकर्मणि || ६-१८९ ||

कृष्णा चतुर्दशी तद्वदष्टमी मन्दवारका |
उच्चाटने तिथिः शस्ता प्रदोषे च विशेषतः || ६-१९० ||

चतुर्दश्यष्टमी कृष्णा अमावास्या तथैव च |
मन्दसौरदिनोपेता शस्ता मारणकर्मणि || ६-१९१ ||

बुधचन्द्रदिनोपेता पञ्चमी दशमी तथा |
पौर्णमासी च विज्ञेया तिथिः स्तम्भनकर्मणि || ६-१९२ ||

शुभग्रहोदये कुर्यादशुभा अशुभोदये |
रौद्रकर्माणि रिक्तार्के मृत्युयोगे च मारणम् || ६-१९३ ||

होमतर्पणपूजा च भावना जप एव च |
मन्त्रस्य धारणा चैव मारणोत्सादने तथा || ६-१९४ ||

एतानि काम्यकर्माणि प्रयोगेऽन्यत् समर्चयेत् |
अथान्यत् संप्रवक्ष्यामि वशीकरणमुत्तमम् || ६-१९५ ||

येन विज्ञातमात्रेण मन्त्राः सिद्ध्यन्ति तत्क्षणात् |
प्रतिमां कारयेद् देवि पलेन रजतस्य च || ६-१९६ ||

पलार्धेन महेशानि साध्यस्य प्रतिमां शिवे |
हरितालं पलार्धं च हरिद्राचूर्णकं तथा || ६-१९७ ||

गर्तं कृत्वा सार्धहस्तं तत्र निक्षिप्य सुन्दरि |
रक्तासनं तत्र दत्त्वा वसेत् तद्गतमानसः || ६-१९८ ||

चतुर्दिक्षु महेशानि पताकां विनिवेशयेत् |
रक्तासने चोपविश्य पूर्वास्यो जपमाचरेत् || ६-१९९ ||

(प्. ७६) पूजाया नियमं देवि जानीहि नगनन्दिनि |
तिलपूर्णं घटं तत्र स्थापयेत् देवि देशिकः || ६-२०० ||

ताम्रपात्रं ततो न्यस्य प्रतिष्ठामाचरेत् ततः |
प्राणप्रतिष्ठामन्त्रेण प्राणान् संस्थापयेद् बुधः || ६-२०१ ||

अधः कृत्वा पूजयित्वा प्रवालमालया जपेत् |
दशसाहस्रजप्येन प्रयोगार्हो भवेत् ततः || ६-२०२ ||

प्रणवं पूर्वमुच्चार्य मायाबीजं द्वितीयकम् |
कान्तं च लाकिनीयुक्तं वामकर्णेन्दुभूषितम् || ६-२०३ ||

ततो रक्तपदं ब्रूयाच्चामुण्डे तदनन्तरम् |
साध्यनाम ततो न्यस्य वशमानय तत्परम् || ६-२०४ ||

वह्निजायावधिर्मन्त्रो जपेद् दशसहस्रकम् |
दशांशादिप्रमाणेन होमादींश्च समाचरेत् || ६-२०५ ||

प्रातः स्नात्वा शुचिर्भूत्वा हविष्याशी जितेन्द्रियः |
प्रातः कालं समारभ्य जपेद् मध्यन्दिनावधि || ६-२०६ ||

जपे समाप्ते देवेशि हुनेद् दिने दिने शुभे |
जातीकुसुमहोमेन वशयेन्नात्र संशयः || ६-२०७ ||

कर्पूरमिश्रितैस्तोयैस्तर्पयेत् परदेवताम् |
पूर्वं प्रणवमुद्धृत्य चामुण्डां प्रवदेत् ततः || ६-२०८ ||

तर्पयाम्यग्निजायान्तं मन्त्रं जानीहि भैरवि |
अनेनैव विधानेन सन्तर्प्य परदेवताम् || ६-२०९ ||

सिद्धिप्रयोगो देवेशि जायते नात्र संशयः |
अभिषेकं ततः कुर्याद् भैरवि प्राणवल्लभे || ६-२१० ||

प्रणवं च महेशानि चामुण्डां तदनन्तरम् |
अभिषिञ्चामि तत्पश्चात् हृदन्तेनाभिषेचयेत् || ६-२११ ||

(प्. ७७) तद्दशांशेन देवेशि ब्राह्मणान् भोजयेत् तदा |
एवं कृते महेशानि वशीकरणमुत्तमम् || ६-२१२ ||

जायते नात्र संदेहः सत्यं सुरगणार्चिते |
कामतुल्यश्च नारीणां रिपूणां शमनोपमः || ६-२१३ ||

यावज्जीवितपर्यन्तं स्मरबाण इवेश्वरि |
जायते नात्र संदेहः सत्यं सुरगणार्चिते || ६-२१४ ||

श्वेतापराजितामूलं पेषयेद् रोचनायुतम् |
शतेन मन्त्रितं कृत्वा तिलकं कारयेत् ततः || ६-२१५ ||

वशयेद् नात्र सन्देहः सत्यं सत्यं महेश्वरि |
चन्द्रसूर्यौ यदि वृथा तदा निष्फलभाग् भवेत् || ६-२१६ ||

रक्तवस्त्रेण चामुण्डां तोषयेद् बहुयत्नतः |
सुवर्णदक्षिणा देया वित्तानुसारतः प्रिये || ६-२१७ ||

आद्यन्ते महतीं पूजां कुर्यात् तस्य वरानने |
पञ्चदिनप्रयोगेण राजानं वशमानयेत् || ६-२१८ ||

तव प्रीत्यै महादेवि कथितं भुवि दुर्लभम् |
विद्वेषणं विशेषेण शृणुष्वैकमनाः प्रिये || ६-२१९ ||

करञ्जकविषेणैव तथा धत्तूरकेण च |
काकोलूकौ सदा लेख्यौ भूर्जपत्रे महेश्वरि || ६-२२० ||

साध्यानां नामसहितं मन्त्रं संलिख्य साधकः |
एतयोर्यादृशं वैरं तादृशं चामुकयोर्भवेत् || ६-२२१ ||

वह्निजायावधिर्मन्त्रः सर्वविद्वेषकारकः |
महाकाली देवता च पूजा तस्याः शुभप्रदा || ६-२२२ ||

एवं सहस्रमानेन जपं कुर्याच्छुचिस्मिते |
मारणं सविशेषं च शृणुष्वैकमनाः प्रिये || ६-२२३ ||

(प्. ७८) निहत्य कृष्णमार्जारं मस्तकं तत्र तं नयेत् |
सिन्दूरेण समायुक्तं कुर्यात् साधकसत्तमः || ६-२२४ ||

तज्जिह्वायां महादेवि साध्यनाम लिखेच्छिवे |
साध्यनाम लिखित्वा तु कालीमन्त्रं जपेन्मुदा || ६-२२५ ||

निजबीजेन घटितमक्षरं प्रजपेत् ततः |
दशसाहस्रजापेन मारयेदरिमग्रतः || ६-२२६ ||

श्मशानकालिकां तत्र चावाह्य पूजयेच्छुभे |
लौहालङ्कारसंयुक्तं वस्त्रं देव्यै प्रदापयेत् || ६-२२७ ||

दक्षिणास्यो जपेद् मन्त्रं ततः सिद्धो भवेन्मनुः |
अन्नं पक्त्वा महादेवि निर्जने दापयेत् प्रिये || ६-२२८ ||

अर्धरात्रे बलिं दत्त्वा खनेद् वैरिगृहे यदि |
सप्ताहमध्ये देवेशि शत्रुर्याति यमालयम् || ६-२२९ ||

इति ते कथितं देवि सारात् सारतरं मतम् |
तव स्नेहाद्वरारोहे प्रकाशितमिदं पुरः || ६-२३० ||

शान्तिकं शृणु सर्वज्ञे येन जीवति साधकः |
उर्वशीं प्रथमं नीत्वा युगान्तकारकं परम् || ६-२३१ ||

स्तनद्वयेन संयुक्ता धूमिनी त्रितयं ततः |
अस्य मन्त्रस्य देवेशि सहस्राष्टप्रमाणतः || ६-२३२ ||

जपं कुर्याद् महेशानि अन्नपूर्णा च देवता |
पूजयेद् विविधैर्भक्ष्यैर्नानारससमन्वितैः || ६-२३३ ||

चर्व्यं चोष्यं तथा लेह्यं द्रव्यं दद्यान्मनोहरम् |
दशांशादिप्रमाणेन होमादींश्च समाचरेत् || ६-२३४ ||

पद्मपुष्पस्य होमेन शान्तिर्भवति सुन्दरि |
मधुना तर्पयेद् देवीमन्नपूर्णां परां गतिम् || ६-२३५ ||

(प्. ७९) प्रथमेऽहनि देवेशि जलेन पूरयेद् घटम् |
तद्घटे पूजयेद् देवीं पुज्यावाह्य सुरेश्वरीम् || ६-२३६ ||

मन्त्रेणानेन देवेशि यदि कुर्यात् प्रयोगकम् |
सर्वव्याधिर्विनश्येत नात्र कार्या विचारणा || ६-२३७ ||

रहस्यं शृणु देवेशि [येन प्रत्यक्षतांव्रजेत् इति पाठान्तरम् |]येन 
सत्य(युगं?पुरं)व्रजेत् |
साधनादि महेशानि बहुधा कथितं मया || ६-२३८ ||

पुनः केन प्रकारेण ज्योतीरूपां विलोकयेत् |
तन्मे शृणु वरारोहे कृपया परमेश्वरि || ६-२३९ ||

शृणु साध्वि महाभागे सर्वज्ञानान्तरस्थितम् |
वैष्णवे गाणपत्ये च शैवे वा शम्भवेऽपि वा || ६-२४० ||

योगे संन्यासधर्मे वा कौलो धर्मः प्रशस्यते |
कुलीनधर्ममाश्रित्य जपेद् रात्रिन्दिवं शिवे || ६-२४१ ||

नद्यादौ विजने शून्ये गेहे बिल्वतले तटे |
लतासंवेष्टितस्थाने शुद्धभावेन तां भजेत् || ६-२४२ ||

श्मशाने निर्जने वापि सदा तिष्ठति सुन्दरी |
विकाररहिताश्चेत् त्वां भजन्ते सिद्धिकामिनः || ६-२४३ ||

तदा त्वं साधकानां च भविता दृष्टिगोचरा |
साधनं च प्रवक्ष्यामि कथितं यत् तपोधने || ६-२४४ ||

यतिभावेन वा देवि राजभावेन वा शिवे |
अभेददर्शी संभूय त्वां प्रपश्यति साधकः || ६-२४५ ||

तीर्थपूर्णं नवघटं कुजवारेऽष्टमी यदि |
निधाय तत्र विधिवत् पूजां कृत्वा विधानतः || ६-२४६ ||

विषिच्य वेदिकां तत्र तस्योपरि शुभासनम् |
आस्तीर्य निवसेत् तत्र ज्योतिर्मन्त्रपुरःसरम् || ६-२४७ ||

(प्. ८०) फूत्कारेण चतुर्दिक्षु तन्मन्त्रमुच्चरन् धिया |
ध्यायेच्च सततं देवि तव रूपं प्रयत्नतः || ६-२४८ ||

द्विभुजां सुन्दरीं श्यामां नानारत्नविभूषिताम् |
रक्तवस्त्रां स्मितमुखीं मातृवत् परिपालिनीम् || ६-२४९ ||

भैरवीं घोररूपां त्वां तदा जानाति भैरवि |
नासारन्ध्रोपरि ध्यायेत् तव तेजः स्वचक्षुषा || ६-२५० ||

कूर्चमध्येऽथवा पश्येत् तव ज्योतिरनामयम् |
चन्द्रकोटिप्रभं शीतं रविकोटिसमं खरम् || ६-२५१ ||

उत्तुङ्गे च महाकालं स्वप्रकाशाचलं गुरुम् |
धीरेण चेतसा धार्यं काले काले विधानतः || ६-२५२ ||

शून्यालये प्राङ्गणे वा वीथिकापालिकासु च |
शृङ्गाट-हट्ट-शालेषु यथारुचि करोत्विति || ६-२५३ ||

किन्तु देवि विना हेतुं चेतः कस्मात् प्रसीदति |
अन्तःशुद्धिर्मनःशुद्धिर्हेतुशून्या कथं भवेत् || ६-२५४ ||

नाचारे हरति प्रीतिर्विगीते नास्ति मे रुचिः |
ततो हेतुं समाधाय सुगोप्यं जपमाचरेत् || ६-२५५ ||

सुरा हेतुः कारणं च परमामृतमेव च |
ज्ञानदा शुभदा तीर्थं मदिरा मोदिनी सती || ६-२५६ ||

शुण्डा प्रबहुकुल्याङ्गा पावनी तारिणीति च |
तव नामानि गोप्यानि जानीहि कुलभैरवि || ६-२५७ ||

तत् स्वरूपां मदोन्मत्तां मदिरां शङ्खभूषणाम् |
ध्यायेत् प्रतिमुखीं स्मेरस्वप(सुद)तीं शुभदां शुभाम् || ६-२५८ ||

न च मे त्वापभाषेथा सदा शान्तन चेतसा |
भिक्षुत्वं राजता वापि तवाश्रया युगे युगे || ६-२५९ ||

(प्. ८१) हेतुशून्या क्रिया नष्टा नान्तःशुद्धिर्नवा सुखम् |
देहं व्यर्थं विजानीहि देवि त्वत्साधनं विना || ६-२६० ||

साधनं हि वृथा देवि हेतुवादं तथा शृणु |
भैरवैर्हेतुपतिभिर्मार्गैः सेव्यं च शङ्करि || ६-२६१ ||

मिलित्वा पर्वतेऽरण्ये यो वै संयमितात्मना |
एकाकी नैव मद्यान्नं स्त्रीभिः (?) स्तोत्रं सुवर्णितम् || ६-२६२ ||

पञ्चभिर्दशभिर्वापि जापकस्य सुसंयुतम् |
समभावे जपेद् देवि नियतं द्वित्रिकैः सह || ६-२६३ ||

किञ्चिद्ध्यानेन तत्सर्वं न द्विधा किञ्चिदीरितम् |
स्मृत्वा ततं ब्रह्ममयं भ्रान्तिरत्र न जायते || ६-२६४ ||

स्वीकृत्य त्वमपि ध्यायेस्तदा द्रक्ष्यसि सुन्दरि |
एवं ध्यात्वा महेशानि प्रसन्नं यदि मे मनः || ६-२६५ ||

शोधनं संप्रवक्ष्यामि ज्ञानात् सार्वज्ञ्यदायकम् |
घटं पुरो निधायादौ त्रिर्जपन् मूलमुच्चरेत् || ६-२६६ ||

योनिमुद्रां प्रदर्श्याथ शुभमेनमुदीरयेत् |
नमस्ते ज्ञानदे शुद्धे शुद्धिभावविनिश्चिते || ६-२६७ ||

ज्योतीरूपे ध्वान्तहरे वरदेऽमृतरूपिणि |
अविद्यान्तरसंस्थाने महापातकनाशिनि || ६-२६८ ||

सर्वपुण्यप्रसवने सर्वदामृतमानसे |
नमस्तुभ्यं नमस्तुभ्यं प्रसीद परमेश्वरि || ६-२६९ ||

ऋद्धिं देहि मनः शुद्धिं(देहि)दुद्रुव(?)ते नमः |
चराचरधृते पुण्ये धृतिदे धृतिनाशिनि || ६-२७० ||

सुरासुरनरैः सेव्ये व्यामोहं हर मेऽनघे |
अरुणाक्षि विशालाक्षि विलक्षे साक्षिणि स्वयम् || ६-२७१ ||

(प्. ८२) दिव्यशङ्खपरीधाने सुलज्जे प्रीयतां मयि |
तमःसंचयनाशिन्यै शिवारूपधृते परे || ६-२७२ ||

नमस्ते कुलधर्मायै कालिकायै हवे वले |
ऐं स्त्रीं हूं ह्रीं दिव्यरूपे महामाये महेश्वरि || ६-२७३ ||

ह्रींकारात् सिद्धिमाप्नोति बुद्धिं देहि यशस्विनि |
अमृतत्वं प्रयाह्यत्र निधेहि सिद्धिमुत्तमाम् || ६-२७४ ||

अपारेऽसारसंसारे तारे कामदुघेऽनघे |
सर्वदेवगणप्रीतेऽपरिमेयगुणाश्रये || ६-२७५ ||

ब्रह्मानन्दपरानन्दे नमस्तेऽस्तु पुनः पुनः |
चक्षुर्ध्वान्तं मनोध्वान्तं छिन्धि देवि सुरेश्वरि || ६-२७६ ||

कुलाचारप्रसन्ना त्वं पुनीहि ब्रह्मवादिनि |
सत्यानन्दमयि श्रीदे कमले शूलधारिणि || ६-२७७ ||

पूतक्रतो विश्वसेव्ये प्रसूतिमुनिमानसे |
नमो नित्यं जयायै ते परायै ते नमाम्यहम् || ६-२७८ ||

शुद्धाचाररते गोप्ये पशूनां गणकण्ठके |
यथा ध्वान्ताद्विमुच्येऽहं तथा कुरु सुरार्चिते || ६-२७९ ||

एवं स्तुत्वा महादेवि मूलेनैव विशोधयेत् |
ओं एकमेव परं ब्रह्म स्थूलसूक्ष्ममयं ध्रुवम् ||
कचोद्भवां ब्रह्महत्यां तेन ते नाशयाम्यहम् || ६-२८० ||

ओं सूर्यमण्डलसंभूते वरुणालयसंभवे |
अमाबीजमये देवि शुक्रशापाद्विमुच्यताम् || ६-२८१ ||

ओं वेदानां प्रणवो बीजं ब्रह्मानन्दमयं यदि |
तेन सत्येन देवेशि ब्रह्महत्यां व्यपोहतु || ६-२८२ ||

ततस्तां पुरतः कृत्वा यथोक्तं जपमाचरेत् |
दिने दिने महादेवि यदि पूजां करोति हि || ६-२८३ ||

(प्. ८३)  अवश्यमेव तद्रूपं जानीयात् साधकोत्तमः |
शवानां साधनं देवि बहुधा कथितं मया || ६-२८४ ||

वीरभावेन तद् देवि हेतुहीनं वृथागतम् |
इदानीं शवरूपेण ध्यायेत् त्वां सततं शिवे || ६-२८५ ||

तदा क्रीडति(सि) मूर्त्या च शवोपरि त्रपान्विता |
ततो नित्यानुरागेण यद्भावाय प्रकल्पसे || ६-२८६ ||

महानिशायां ब्राह्म्ये वा मुहूर्ते ध्यानतत्परः |
त्वद्रूपं परमानन्दं तदा पश्यति निश्चितम् || ६-२८७ ||

रात्रिपूजा-जपध्यानैर्बहुशो हेतुभावितैः |
प्रसन्ना त्वं तदा देवि ततस्तत्र दृढा भवेत् || ६-२८८ ||

सतीं दृष्ट्वा नमस्कुर्यात् स्पृष्ट्वा तां च शुचिर्भवेत् |
पीत्वा च परमानन्दं लभते प्राणनिर्वृतिम् || ६-२८९ ||

मोदिनीपूरितघटं बिल्वशाखादिशोभितम् |
निधाय पुरतो मन्त्रैः पूजां कृत्वा विधानतः || ६-२९० ||

धूपैर्दीपैश्च नैवेद्यैर्बलिभिश्चैव शुद्धिभिः |
द्वाविंशतिशतं नित्यं जप्तव्यं वेदिकोपरि || ६-२९१ ||

यथाशक्त्याथवा जप्यं लक्षमेकं सुसंयुतम् |
तस्मादुत्थाय विधिवत् तिलाज्यैः श्रीफलैर्हुनेत् || ६-२९२ ||

तत्तया सुरया देवि तर्पयेच्च विधानतः |
सन्तुष्टे मण्डले देवि संतुष्टा सिद्धिदा तदा || ६-२९३ ||

निर्विघ्नं जायते तत्र निःशङ्कं निरुपद्रवम् |
निःशोकं निर्विकारं च परं चेतः प्रसीदति || ६-२९४ ||

नैवेद्यं तु नमस्कुर्यात् त्वद्बुद्ध्या स्वीकरिष्यति |
भ्रमबुद्धिर्न कर्तव्या मनसापि कदाचन || ६-२९५ ||

(प्. ८४) तन्नैवेद्यं चेतसापि यदि निन्दति कश्चन |
तदा तं चर्वयेत् काली निर्मूलं जायतेऽथवा || ६-२९६ ||

तस्माद् दृष्ट्वा च श्रुत्वा च न च निन्दायते क्वचित् |
नरमार्जारमहिष च्छागलैर्मेषकैस्तथा || ६-२९७ ||

कपोतकलविङ्कादैर्हंसमद्गुर-कुक्कुटैः |
शालसजालशकुल-रोहितादिभिरण्डजैः || ६-२९८ ||

बलिभिर्विविधैश्चान्यैः फलैश्च मधुराप्लुतैः |
सिक्तसंपक्वदग्धैश्च वित्वचैरिक्षुयष्टिभिः || ६-२९९ ||

तारिणीं पुरतः कृत्वा शुद्धचित्तेन देशिकः |
स्त्रीणां मनो न हन्तव्यं स्त्रियश्चास्य विशेषतः || ६-३०० ||

शक्तिरूपा हि त्वद्व्य(क्ता?क्तिः)यतः सर्वत्र शोभने |
पशुशक्तिः पक्षिशक्तिर्नरशक्तिश्च शोभने || ६-३०१ ||

विगुणं पूजिता कर्म सगुणं जायते सदा |
तासां पूजा विधानेन कर्तव्या भक्तितः शुभे || ६-३०२ ||

कौलिनीं सुभगां शक्तिं पुष्पेणापि न ताडयेत् |
यदि शक्तिर्भवेत् तुष्टा तुष्टां जानीहि तां शिवे || ६-३०३ ||

नित्यपूजाविधानेन जपहोमपरायणम् |
कुलसङ्गं समाश्रित्य पुरश्चरणमाचरेत् || ६-३०४ ||

क्षेमङ्करीं जम्बुकीं च काकोलं गृध्रमुत्तमम् |
दृष्ट्वा चैषां रुतं श्रुत्वा प्रणमेत् मन्त्रपूर्वकम् || ६-३०५ ||

जपकाले महेशानि यद्येषां श्रूयते रवः |
तदैव सिद्धिं जानीहि न जपेत् स्तोत्रमाचरेत् || ६-३०६ ||

बलिना मुण्डमालाभिर्गृहं कृत्वा जपं चरेत् |
कृशोदरि महाचण्डे मुक्तकेशि बलिप्रिये || ६-३०७ ||

(प्. ८५) कुलाचारप्रसन्नास्ये नमस्ते शङ्करप्रिये |
दीपैरुद्दीपितं कृत्वा तन्मध्ये निवसन् पुनः || ६-३०८ ||

परमानन्दचित्तेन तद्रूपस्य जपं चरेत् |
एकलक्षेन जप्तेन साधयेत् सिद्धिमुत्तमाम् || ६-३०९ ||

रात्रौ जपं तथा पूजां रहस्यामृतसेवनम् |
यदि न स्यात् कुलानन्दसाधकः कौलिकः कथम् || ६-३१० ||

बहुधा कथितं देवि सत्यं जानीहि मद्वचः |
कुलामृतं विना देवि चेतः कस्मात् प्रसीदति || ६-३११ ||

ततो देवि समादाय पूजितां कुलपावनीम् |
अनन्यभावमाश्रित्य ममात्मा सुप्रसीदति || ६-३१२ ||


श्रीदेव्युवाच |


किमर्थं बहुधा देव मोदिनीस्तुतिरीरिता |
तां विना नैव सिद्धिः स्यादित्येवं कथितं कथम् || ६-३१३ ||

तन्मे ब्रूहि महेशान येन तत्साधनं सदा |
क्रियते शान्तचित्तेन तद्रूपं दृश्यते मुदा || ६-३१४ ||


श्रीभैरव उवाच |


शृणु देवि परं गुह्यं कारणस्य च कारणम् |
येन ज्ञातेन शारीरं मानसं च महेश्वरि || ६-३१५ ||

विनश्यति महा(देवि?मोहो)दिव्यं देहं च लप्स्यते |
सर्वागमार्थसारं च सर्वयोगस्य मातरम् || ६-३१६ ||

शरीरं मलिनं विद्धि मनश्चञ्चलमेव च |
मलापकर्षणं नास्ति कुतो ध्यानं महेश्वरि || ६-३१७ ||

शरीरभावा बहवः सुखदुःखात्मकाः शुभे |
चेतःसंमीलनं केन ज्ञायतां तव जन्तुषु || ६-३१८ ||

(प्. ८६) भीतिलज्जाजुघुप्साद्या निद्रातन्द्राभ्रमादयः |
अविपाको विभ्रमश्च शोकचिन्तादिकाः परे || ६-३१९ ||

भवन्ति विविधा भावा भूतानां देहधारिणाम् |
देहव्यपाये नयनं भूतानां देहधारणे || ६-३२० ||

तत्रैव मन एवाहमात्मारामा सनातनी |
अतस्तु तारिणीं देवि मम तेजःस्वरूपिणीम् || ६-३२१ ||

जानीहि भक्तिसंयुक्तां तामाश्रय विधानतः |
मलापकर्षिते देहे सम्यग् दीपिततेजसि || ६-३२२ ||

ध्यानयोगे स्थिरत्वं च बलित्वं चोपलभ्यते |
नाजीर्णो दुर्बलो रोगी भीरुश्चिन्तापरिप्लुतः || ६-३२३ ||

सुरासंसेवनाद् देवि नैते दोषा भवन्ति हि |
अन्ये च बहवो दोषा नश्यन्ति मुक्तियोगतः || ६-३२४ ||

शापाश्चञ्चलचित्तानां ब्रह्मादीनामिहोदिताः |
मन्त्रेण तां समुद्दिश्य मम पूजापरो भव || ६-३२५ ||

त्वत्स्वरूपां महादेवि तां विद्धि सर्वदा प्रिये |
तया विना मनो नित्यं मालिन्यं न परित्यजेत् || ६-३२६ ||

परित्यक्ते तु मालिन्ये मनो देहं च रूपभाक् |
अतः सुरां समाश्रित्य साधनं कुरु यत्नतः || ६-३२७ ||

इदानीं शृणु चार्वङ्गि शाक्ताचारं वरानने |
येन विना न सिद्धिः स्यात् कल्पकोटिशतैरपि || ६-३२८ ||

मधु मांसं च मत्स्यं च मैथुनं महिला तथा |
पञ्चमानां समाकृत्या पञ्चमी त्वत् स्वरूपिणी || ६-३२९ ||

नत्वा स्तुत्वा च तां देवीं पूजयित्वा सदा शुचिः |
सुरा जनी च शक्तिः स्यान्मम रूपस्वरूपिणी || ६-३३० ||

(प्. ८७) तां समाश्रित्य सिद्धिः स्यान्नात्र कार्या विचारणा |
सुराभाण्डं नमस्कुर्यात् स्त्रियं च रक्तवाससम् || ६-३३१ ||

कपिलां रोहिणीं गञ्जां गोष्ठं गां च पयस्विनीम् |
कुलवृक्षफलैः पूजा नैवेद्यमामिषं रसम् || ६-३३२ ||

एका त्वं सर्वदेवानां सर्वदेवात्मिकापि च |
सर्वानन्दमयः साक्षात् सर्वकामपरायणः || ६-३३३ ||

चतुष्पथजपासक्तः शुद्धः श्माशानिकः क्वचित् |
भूत्वैव भावयन्नात्मानं ततः स्याच्छक्तिपूजकः || ६-३३४ ||

ब्रह्मानन्दो ब्रह्मरसः सुमनोऽस्थिविभूषितम् |
सुरासनं प्रेतमाला धार्यते शक्तिदेवतैः || ६-३३५ ||

आत्मभूकुसुमैः शुक्रैर्बलिभिः पूजनं निशि |
परब्रह्मरसानन्दी करोति शक्तिसेवकः || ६-३३६ ||

रात्रिपूजा विशेषेण कर्तव्या साधकोत्तमैः |
बलिभिः पञ्चमीवर्गैरन्नैर्विविधपिष्टकैः || ६-३३७ ||

अशनैस्तुलितैः क्लिन्नै रसकेन च सारितैः |
पुष्पैर्धूपैश्च दीपैश्च नैवेद्यैर्बलिभिस्तथा || ६-३३८ ||

सानन्दैर्नृत्यगीताद्यैः शक्तिभिः साधकैः सह |
संपूज्य पर(मा?या)भक्त्या तर्पयेद्वर्गमाश्रितः || ६-३३९ ||

कुलीनान् कुलसंबन्धान् विज्ञातान् द्वैतमानसान् |
महासत्त्वान् दृष्टपथान् मदेकभाविनोऽपि च || ६-३४० ||

शक्तयः सर्वतः पूज्या मद्भावेन विशेषतः |
शक्तिश्च कुसुमैः पूज्या सिन्दूरैर्गन्धचन्दनैः || ६-३४१ ||

अथ माल्यैरलङ्कारैः केवलं मातृभावतः |
कुमारीपूजनं नित्यं शक्तिं वान्यां प्रपूजयेत् || ६-३४२ ||

(प्. ८८) एवं शक्तो यदा शक्तेः पूजनं भवमोचनम् |
परीवादः पराभूतिर्हठादाकर्षणं स्त्रियाः || ६-३४३ ||

मनसापि न कर्तव्यं देवि सिद्धिं यदीच्छ(सि?ति) |
रात्रौ च भ्रमणं देवि रात्रौ च शक्तिपूजनम् || ६-३४४ ||

न करोति यदा लोके साधकः कौलिकः कथम् |
अनिन्दा सर्वभूतानां सर्वत्रैव दयान्वितः || ६-३४५ ||

बलिं विना महादेव्या हिंसा सर्वत्र वर्जिता |
सदा सानन्दमनसा मम कामपरायणः || ६-३४६ ||

चतुष्पथनमस्कारी श्मशानचारिपूजकः |
अन्धकारसमास्थायी गुहासेवनतत्परः || ६-३४७ ||

परमामृतपूतात्मा मम प्रीतिपरायणः |
शालिग्रामे ब्राह्मणे च निन्दां चैव विवर्जयेत् || ६-३४८ ||

एषां पूजां विशेषेण करोति कारयत्यपि |
ब्राह्मणो ब्रह्मभावेन क्षत्रः क्षात्रेण शङ्करि || ६-३४९ ||

वैश्यश्च(शूद्र?वैश्य)भावेन प्रसन्नो विचरिष्यति |
दिवा हविष्यभोजी स्यात् न स्पृशेदन्यपूरुषम् || ६-३५० ||

रात्रौ स्वीयगणैर्युक्तः पञ्चमीमाश्रयेच्छिवे |
तव पूजापरो भूत्वा शक्तिभिः साधकैः सह || ६-३५१ ||

नृत्यते गीयते यद्यत् तत् स्तोत्रं पूजनं तव |
विना तीर्थाभिषेकेण नान्तः शुद्ध्यति भैरवि || ६-३५२ ||

न भूयो याति शोकांश्च परत्र मोक्षभाग् भवेत् |
न रूपदर्शने देवि संशयो नास्ति कश्चन || ६-३५३ ||

इति पूजां महेशानि कृत्वा देवीपुरं वसेत् |
अस्याः परतरा देवि नास्ति तन्त्रे महेश्वरि || ६-३५४ ||

(प्. ८९) एषा पूजा हि देव्याश्च पूजैव सुरवन्दिते |
सर्वधर्मान् परित्यज्य पूजामेतां करोति यः || ६-३५५ ||

स योगी च महात्मा च संसारात् त्रायते क्षणात् |
अगम्यागमने पापं नास्ति तस्य वरानने || ६-३५६ ||

या कथा तव देवेशि तव स्तोत्रं वरानने |
इतस्ततो यद्गमनं प्रदक्षिणमुदाहृतम् || ६-३५७ ||

ततः परं महादेवि धर्माधर्मो न जायते |
अप्रकाश्यं महेशानि तव स्नेहात् प्रकाशितम् || ६-३५८ ||

मद्भक्तेभ्यो महेशानि प्रकाशमुपदाय च |
अभक्तेभ्यो न दद्याद्धि दत्त्वा मृत्युमवाप्नुयात् || ६-३५९ ||

इति ते कथितं देव्यास्तर्पणं शृणु भैरवि |
विद्याकामेन होतव्यं तिलाज्यं मधुसंयुतम् || ६-३६० ||

बिल्वपत्रं घृताक्तं च किंशुकं बकुलं तथा |
बन्धूकपुष्पहोमेन राजा च दासतामियात् || ६-३६१ ||

सर्पिर्लवणहोमेन आकर्षयति कामिनी |
कर्णिकारस्य होमेन सौभाग्यं लभते नरः || ६-३६२ ||

करवीरैश्च पुंनागैः पुष्टिमाप्नोत्यसंशयम् |
राजवृक्षस्य होमेन सर्वसंपत्तिमान् भवेत् || ६-३६३ ||

दुर्वातिलाज्यहोमेन दीर्घायुष्ट्वमवाप्नुयात् |
संपूज्य मूलमन्त्रेण बिल्वपत्रैर्घृतान्वितैः || ६-३६४ ||

सहस्रं प्रत्यहं हुत्वा प्राप्नोति परमां गतिम् |
घृताक्तमालतीपुष्पहोमाद् द्रुतकविर्भवेत् || ६-३६५ ||

तर्पणस्य प्रसङ्गेन होमोऽयं कथितः शिवे |
मधुना तर्पणं कुर्यात् सर्वकामफलप्रदम् || ६-३६६ ||

(प्. ९०) मन्त्रसिद्ध्यै महेशानि महापातकनाशनम् |
कर्पूरमिश्रितैस्तोयैर्मासमात्रं प्रतर्पयेत् || ६-३६७ ||

वशीकृत्य नृपान् सर्वान् भोगी स्याद् यावदायुषम् |
घृतैः पूर्णयशः सिद्ध्येद् दुग्धैरारोग्यमाप्नुयात् || ६-३६८ ||

अगुरुमिश्रितं देवि सर्वकालं सुखी भवेत् |
नारिकेलोदकमिश्रैस्तोयैः सर्वार्थमाप्नुयात् || ६-३६९ ||

मरीचमिश्रितैस्तोयैः सर्वाञ्छत्रून् विनाशयेत् |
केवलैरुष्णतोयैश्च शत्रुमुच्चाटयेत् क्षणात् || ६-३७० ||

ज्वराविष्टो भवेत् तेन दुग्धसेकात् शमं भवेत् |
हविष्याशी मुक्तकेशो जपेदयुतमाचरेत् || ६-३७१ ||

गद्यपद्यमयी वाणी सभायां तस्य जायते |
उच्चाटयति पिङ्गाक्षी संभावयति केकरा || ६-३७२ ||

विद्रावयति मुक्तास्या संभ्रामयति घूर्णिता |
विक्षोभयति संक्षुब्धा संतापयति सन्निभा || ६-३७३ ||

संकोचयति संरुद्धा विप्ररुद्धा प्रबोधयेत् |
एतत् सर्वं प्रकर्तव्यं भावनामात्रचिन्तनम् || ६-३७४ ||

उच्चाटेषु च सर्वेषु चायुतं प्रजपेत् सुधीः |
शताभिजप्तमात्रेण रोचनातिलकं नरः || ६-३७५ ||

कृत्वा पश्यति यं मन्त्री तं कुर्याद् दासवत् प्रिये |
दन्तेनानीयते चूर्णं कीलकं तेन कारयेत् || ६-३७६ ||

यथा मधुघृताक्तेन पद्मिनीपत्रमात्रके |
लिखेत् सूत्रावलीमध्ये मूलमन्त्रं विदर्भितम् || ६-३७७ ||

तत् कुण्डचतुरस्रे च निक्षिप्य जुहुयादपि |
सहस्रं क्षीरनीराक्तं पद्मानां लोहितत्विषाम् || ६-३७८ ||

(प्. ९१) मन्त्रं शृणु वरारोहे येन सिद्ध्यति निश्चितम् |
ओं पद्मे पद्मे महापद्मे पद्मावति माये तथा || ६-३७९ ||

स्वाहान्तोऽयं महामन्त्रो नैमित्तिकफलप्रदः |
एवं यः कुरुते कर्म सद्यो द्रुतकविर्भवेत् || ६-३८० ||

उपचारविशेषेण राजपत्नीं वशं नयेत् |
रम्भाजातीबीजपूरं सुगन्धिपरिमिश्रितम् || ६-३८१ ||

मिश्रीकृत्य बलिं दद्यादष्टम्यां च विशेषतः |
प्रयोगबलिमन्त्रोऽयं प्रयोगान् साधयेद् यदि || ६-३८२ ||

अर्धरात्रे ततो नित्यं बलिं दद्यात् चतुष्पथे |
परसैन्यग्रहारिष्ट रोगकृत्यानिवारणम् || ६-३८३ ||

प्रणवं पूर्वमुच्चार्य उग्रतारे ततः परम् |
विकटदंष्ट्रे परपक्षं मोहय [क्षोभय ख पाठः |] द्वन्द्वमुच्चरेत् || ६-
३८४ ||

खादय द्वन्द्वमुच्चार्य पचद्वन्द्वं वदेत् पुनः |
ये मां हिंसितुमुद्यता योगिनीचक्रैस्तान् हारय हूं फट् स्वाहा |
परविद्यामाकर्षय २ छेदय २  हन २ कपाले गृह्ण २ स्वाहा | 
अनेनैव च देवेशि बलिं दद्याद् महेश्वरि |
मायाबीजं समुच्चार्य कालि कालीति सुन्दरि || ६-३८५ ||

वज्रेश्वरी पदं पश्चाल्लोहदण्डायै नमः पदम् |
इति संपूज्य देवेशि शक्तिं संपूजयेत् ततः || ६-३८६ ||

हू/ वागीश्वरीब्रह्मभ्यां नमः | हू/ लक्ष्मीनारायणाभ्यां च |
ततो नमः पदं ब्रूयाद् देवि चण्डे महेश्वरि || ६-३८७ ||

ततोमामहेश्वराभ्यां नम इत्यादिनार्चयेत् |
प्रणवं च ततः पश्चात् कार्तिकेश्वराभ्यां नमः || ६-३८८ ||

(प्. ९२) इत्यने(न?नैव)मन्त्रेण शक्तिं संपूजयेन्नरः |
इति खड्गं प्रपूज्यैव विशेषेण प्रपूजयेत् || ६-३८९ ||

ओं खड्गाय खरनाशाय शक्तिकार्यार्थतत्पर |
पशुच्छेदस्त्वया कार्यः खड्गनाथ नमोऽस्तु ते || ६-३९० ||

अनेनैव तु मन्त्रेण प्रणमेत् खड्गमुत्तमम् |
गृहीत्वा ताम्रपात्रं च जलपूर्णमुदङ्मुखः || ६-३९१ ||

हर्षकामो महादेव्यै पशोश्च प्रोक्षणं चरेत् |
प्रोक्षणं च पशोः कृत्वा चोत्सृजेद् देवताधिया || ६-३९२ ||

यथोक्तेन विधानेन तुभ्यमस्तु निवेदनम् |
छिन्ने च पतिते वृद्धिर्वामभागे च निन्दितम् || ६-३९३ ||

दैन्यं मध्ये च पतितं देवे छेदं स्मरेद् बुधः |
ततः कुण्डान्तिके गत्वा आहुतिर्दशपञ्चभिः || ६-३९४ ||

तेनैवमुत्सृजन् दोषं बलिं लक्षेत् सलक्षणम् |
ततो रुधिरमाधाय वटुकादीन् समर्चयेत् || ६-३९५ ||

नैर्-ऋत्यां च महेशानि हू/ वा/ वटुकभैरवम् |
वायव्ये हूं यां योगिनीभ्यो नमः इत्यादिनार्चयेत् || ६-३९६ ||

ऐशान्यां च महेशानि हूं क्षौ/ क्षेत्रपालाय नमः |
इत्यादिना देवि(सम्यक्)गन्धपुष्पैः समर्चयेत् || ६-३९७ ||

आग्नेययां हू/ गां गणेशाय नम इत्यादिनार्चयेत् |
गन्धपुष्पैः समभ्यर्च्य बलिदानं समाचरेत् |
इति ते कथितो देवि बलिदानस्य निर्णयः || ६-३९८ ||


इति श्रीबृहन्नीलतन्त्रे भैरवभैरवीसंवादे (कुलपूजा  
शाक्ताचारादिविधिनिरूपणं) षष्ठः पटलः || ६ ||





अथ

सप्तमः पटलः |

श्रीभैरव उवाच |


अथ वक्ष्ये महेशानि निग्रहोपायमुत्तमम् |
अवश्यमेव कर्तव्यं प्रयोगसाधनं तथा || ७-१ ||

मङ्गले शनिवारे च श्मशानाङ्गारमानयेत् |
कृष्णवस्त्रेण संवेष्ट्य बध्नीयाद्रक्ततन्तुना || ७-२ ||

शताभिमन्त्रितं कृत्वा निःक्षिपेद् वैरिवेश्मनि |
सप्ताहाभ्यन्तरे तेषामुच्चाटनमिदं भवेत् || ७-३ ||

नरास्थि विलिखेन्मन्त्रं क्षारयुक्तहरिद्रया |
सहस्रं परिजप्याथ निशायां शनिवासरे || ७-४ ||

निक्षिप्यते यस्य गेहे तस्य मृत्युस्त्रिमासतः |
क्षेत्रे तु शस्यहानिः स्याज्जवहानिस्तुरङ्गमे || ७-५ ||

धनहानिर्धनागारे ग्राममध्ये तु तत्क्षयम् |
(द्वि?द्वे)षे तु विलिखेद् मन्त्रं प्रेतकर्पटके सुधीः || ७-६ ||

द्वेष्यद्वेषकयोर्नाम्ना तस्य द्वेषो महान् भवेत् |
मन्त्रं शृणु वरारोहे प्रयोगार्हो भवेद् यतः || ७-७ ||

अमुकं मारयेत् यादौ मारयेति पदं ततः |
सहस्रं परिसंजप्य मन्त्रमेनं महेश्वरि || ७-८ ||

द्वेषमन्त्रविशेषं तु शृणु चैकमनाः प्रिये |
अमुकामुकयोर्द्वेषं कुरु कुर्वित्यनन्तरम् || ७-९ ||

मन्त्रमुच्चार्य देवेशि जपेद् देवि सहस्रकम् |
उच्चाटय पदद्वन्द्वं पिङ्गाक्षि तदनन्तरम् || ७-१० ||

(प्. ९४) फट् मन्त्रं मन्त्रमुच्चार्य साध्यसंज्ञान्वितं पुनः |
देशाद् देशान्तरं याति रिपुः काक इवापरः || ७-११ ||

वह्निपुटे रिपोर्मन्त्रं लिखित्वा पत्रकेण तु |
श्मशाने मन्त्रमुच्चार्य पुटीकृत्य विदर्भ्य च || ७-१२ ||

सहस्रजन्मभिर्जप्त्वा विद्या न हि फलप्रदा |
सिद्धयश्च विनश्यन्ति देवानामपि दुर्लभाः || ७-१३ ||

मातृचक्रेऽमृतं लेख्यं भिन्नाञ्जनपुटीकृतम् |
जले निःक्षिप्य मन्त्रं तु पुनर्नव इतीरितः || ७-१४ ||

जन्मलुप्तो मनुः स्निग्धो नवोदितशशी यथा |
क्षणे क्षणेऽपि तेजस्वी रिपुदृष्टिगतोऽपि च || ७-१५ ||

अथ वक्ष्ये मन्त्रमेकं धारयेत् सर्वदा प्रिये |
योनियुग्मे लिखेन्मन्त्रं मूलं हेमशलाकया || ७-१६ ||

क्लीबहीनान् दीर्घभिन्नान् षट्कोणे च लिखेत् ततः |
अष्टपत्रेष्वष्टवर्णास्तद्वहिर्भूपुरद्वयम् || ७-१७ ||

अष्टवज्र भूपुरे च विलिखेत् साधकोत्तमः | 
स्वर्णपत्रेऽथवा भूर्जे रौप्ये वाप्यथ सुव्रते || ७-१८ ||

विलिखेद् हेमलेखन्या गन्धाष्टकसमन्वितम् |
दूर्वाकाण्डेन संलिख्य कुशमूलेन वा पुनः || ७-१९ ||

वेष्टितं पीतवस्त्रेण यत्नेन परिवेष्टयेत् |
बध्नीयात् पीतवस्त्रेण शिशूनां कण्ठभूषणम् || ७-२० ||

स्त्रीणां वामभुजे चैवमन्येषां दक्षिणे भुजे |
वन्ध्या तु लभते पुत्रं निर्धनो धनवान् भवेत् || ७-२१ ||

इयं रक्षा पुरा बद्धा ज्ञानार्थं गौतमादिभिः |
कीर्त्यर्थं पार्थिवैश्चान्यैः संग्रामे जयकाङ्क्षिभिः || ७-२२ ||

(प्. ९५) वाग्भवं कुलदेवी च तारकं वाग्भवं तथा |
हृल्लेखास्त्रमनुश्चैव वह्निजायावधिर्मनुः || ७-२३ ||

अष्टाक्षरो मनुः प्रोक्तो मन्त्राणां सार ईरितः |
कालिकामन्त्रतन्त्रोक्तान् प्रयोगानेव चाचरेत् || ७-२४ ||

कालिकातन्त्रमन्त्रोक्तान् प्रयोगानिह चाचरेत् |
यथा काली तथा नीला भेदो नास्ति महेश्वरि || ७-२५ ||

अविशेषेण कर्तव्यं सत्यं च कथितं मया |
अन्यच्छृणु वरारोहे वशीकरणमुत्तमम् || ७-२६ ||

यत्कृते साधको वीरो धन्यो भवति निश्चितम् |
पुष्यार्के च महादेवि वीरमूलं समानयेत् || ७-२७ ||

शोधितं पञ्चगव्येन शोषयेद् भास्करद्युतौ |
चूर्णयेद् मेषशृङ्गेण समादाय च तं शिवे || ७-२८ ||

यन्त्रं संलिख्य देवेशि मातृकाख्यं सुशोभनम् |
मन्त्रं शृणु वरारोहे ध्यानात् सार्वज्ञ्यदायकम् || ७-२९ ||

व्योमेन्द्वौरसनार्णकर्णिकमचां द्वन्द्वैः स्फुरत्केसरं 
वर्गोल्लासिवसुच्छदं वसुमतीगेहेन संवेष्टितम् |
आशास्वस्त्रिषु लान्तटान्तसहितं क्षोणीपुरेणावृतं 
यन्त्रं नीलतनोः परं निगदितं सर्वार्थसिद्धिप्रदम् || ७-३० ||

तेन चूर्णेन देवेशि यन्त्रं संलिख्य यत्नतः |
मृत्पात्रे च समालिख्य स्थापयेत् कुम्भकोपरि || ७-३१ ||

तिलपूर्णं घटं तेन स्थापयेत् सुरवन्दिते |
पट्टवस्त्रेण चामुण्डां पूजयेच्छार्करोदकैः || ७-३२ ||

तन्मन्त्रं परमेशानि जप्त्वा वशयेज्जगत् त्रयम् |
कपर्दिनं समुद्धृत्य कलहं तद् द्वितीयकम् || ७-३३ ||

(प्. ९६) खड्गेति परमेशानि चामुण्डे च ततः परम् |
जयशब्दं समुच्चार्य वशमानय ठद्वयम् || ७-३४ ||

अनेन मन्त्रराजेन कुर्यात् पौष्टिकमुत्तमम् |
भक्षं भोज्यं महादेव्यै दद्यात् सुरगणार्चिते || ७-३५ ||

रक्तासने चोपविश्य सहस्राष्टौ जेपेन्मुदा |
दशांशादिप्रमाणेन होमादींश्च समाचरेत् || ७-३६ ||

जापे समाप्ते देवेशि दद्याद् रजतदक्षिणाम् |
पलं वापि तदर्धं वा तदर्धं वापि शक्तितः || ७-३७ ||

प्रवालमालया देवि जपं कुर्याच्छुचिस्मिते |
उष्णीषं लोहितं प्रोक्तमुत्तरीयं तथा प्रिये || ७-३८ ||

रक्तवस्त्रं परीधाय जपेत् तद् गतमानसः |
कवित्वं जायते सुभ्रु! मन्त्रस्यास्य प्रसादतः || ७-३९ ||

कविता वशमायाति नात्र कार्या विचारणा |
इदानीं शृणु चार्वङ्गि कविताकारकं परम् || ७-४० ||

प्रयोगं सर्वसंगोप्यं तव स्नेहात् प्रकाश्यते |
नटीं चण्डा(लीनं?लिनीं)चैव योगिनं सर्वमोहनम् || ७-४१ ||

बीजत्रयं जपेद्रात्रौ मध्यरात्रौ रवेर्दिने |
अष्टाधिकसहस्रेण प्रमाणेन जपं चरेत् || ७-४२ ||

शताभिमन्त्रितं कृत्वा पिबेच्च जलमुत्तमम् |
सप्तदिनप्रयोगेण कविता चित्तमोदिनी || ७-४३ ||

जायते नात्र सन्देहः सत्यं सुरगणार्चिते |
पाणिना दक्षिणेनैव मधुलाजान् समानयेत् || ७-४४ ||

प्रागेव नाडीच्छेदाद् बालं संस्कुर्याच्च साधकः |
कवित्वं जायते तेना द्वितीयं सुरवन्दिते || ७-४५ ||

(प्. ९७) जिह्वां संमार्ज्य देवेशि लिखेद् हेमशलाकया |
दूर्वया वा महादेवि जिह्वोष्ठयोः समालिखेत् || ७-४६ ||

पङ्क्तिद्वयेन संलिख्य कुर्याच्च बालसंस्क्रियाम् |
एकादशाहे देवेशि द्वादशाहेऽथ वा पुनः || ७-४७ ||

वर्णजात्यादिभेदेन मासान्तं संभविष्यति |
यथाशक्त्युपचारेण देवतां पूजयेत् पुरः || ७-४८ ||

संपूज्य देवतां भक्त्या लिखेन्मन्त्रं महेश्वरि |
यदा पिता न देशस्थः पितृव्यो मातुलोऽपि वा || ७-४९ ||

लिखित्वा परमेशानि कुर्याच्च बालसंस्क्रियाम् |
मूलमन्त्रं लिखेद् मन्त्री यस्योष्ठे श्वेतदूर्वया || ७-५० ||

वाक्योच्चाररतो बालो वाग्मी द्रुतकविर्भवेत् |
जन्मसंस्कारकं नाम पुत्रे जाते प्रशस्यते || ७-५१ ||

जिह्वायां तु लिखेद् मन्त्रं यज्ञदारु कुशेन वा |
वारत्रयं सुसंमार्ज्य दक्षिणेनैव पाणिना || ७-५२ ||

मन्त्रमुच्चार्य प्रत्येकं पङ्क्तिं कुर्यात् सुशोभनाम् |
आदौ संस्कारः कर्तव्यस्तदन्ते च लिखेन्मनुम् || ७-५३ ||

गन्धचन्दनपुष्पैश्च पूजयेत् तारिणीं शिवाम् |
उत्तराभिमुखो भूत्वा स्थापयेत् पीठमुत्तमम् || ७-५४ ||

पूजयेत् तारिणीं देवीं नानाभक्ष्यैः सुशोभनैः |
षोडशैरुपचारैश्च पूजयेद् भक्तिभावतः || ७-५५ ||

धूपं दद्याद् गुग्गुलुना सर्वकर्मफलप्रदम् |
नारिकेलं तथा रम्भां बदरं बकुलं तथा || ७-५६ ||

बीजपूरं कर्णिकारं शर्करां गन्धसंयुताम् |
मधूदकं कलायं च सिद्धान्नं पायसप्लुतम् || ७-५७ ||

(प्. ९८) मांसं मत्स्यं पिष्टकं च दद्यादतिप्रियं महत् |
कविर्वाग्मी भवेत् पुत्रः सर्वकर्मप्रकारकः || ७-५८ ||

जितेन्द्रियः सत्यवादी धार्मिको जायते महान् |
पिता चैव पितुर्भ्राता मातुर्भ्राता पुनस्तथा || ७-५९ ||

लिखेद् मन्त्रं महेशानि नान्यः सुरगणार्चिते |
भ्राता वापि लिखेद् मन्त्रं सर्वकामफलप्रदम् || ७-६० ||

मातुः क्रोडे समादाय वस्त्रेणास्तीर्य यन्ततः |
शान्तिं कुर्याद् बालकस्य ब्राह्मणैः [साधकैः ख पाठः |] सह 
संयुतः || ७-६१ ||

इमं पुत्रं कामयत कामजानामिहैव तु |
देवेभ्यश्च महेशानि पुष्णाति पदमन्तरम् || ७-६२ ||

शिवशान्तिस्तारायै केसरेभ्यस्तारायै शिवाय शिवयशसे |
मन्त्रस्य लेखनान्ते तु शान्तिं कुर्याद् महेश्वरि |
इत्येतद् मत्स्यसूक्ते च कथितं विस्तरेण तु || ७-६३ ||

तन्मातुर्वामकर्णे तु शान्तिस्तोत्रं पठेन्मुदा |
मातर्देवि नमस्तेऽस्तु ब्रह्मरूपधरेऽनघे ||
कृपया हर विघ्नं मे सर्वसिद्धिं [मन्त्र ख पाठः |] प्रयच्छ मे || ७-६४ ||

माहेशि वरदे देवि परमानन्दरूपिणि |
कृपया हर मे विघ्नं सर्वसिद्धिं प्रयच्छ मे || ७-६५ ||

कौमारि सर्वविद्येशे कौमारक्रीडने परे |
कृपया हर मे विघ्नं सर्वसिद्धिं प्रयच्छे मे || ७-६६ ||

विष्णुरूपधरे देवि विनतासुतवाहिनि |
कृपया हर विघ्नं मे मन्त्रसिद्धिं प्रयच्छ मे || ७-६७ ||

वाराहि वरदे देवि दंष्ट्रोद् धृतवसुन्धरे |
कृपया हर मे विघ्नं सर्वसिद्धिं प्रयच्छ मे || ७-६८ ||

(प्. ९९) शक्ररूपधरे देवि शक्रादिसुरपूजिते |
कृपया हर मे विघ्नं सर्वसिद्धिं प्रयच्छ मे || ७-६९ ||

चामुण्डे मुण्डमालासृक्चर्चिते विघ्ननाशिनि |
कृपया हर मे विघ्नं सर्वसिद्धिं प्रयच्छ मे || ७-७० ||

महालक्ष्मि महोत्साहे शोकसंतापहारिणि |
कृपया हर मे विघ्नं सर्वसिद्धिं प्रयच्छ मे || ७-७१ ||

मितिमातृमये देवि मितिमातृबहिष्कृते |
एके बहुतरे [विधे ख पाठः |] देवि विश्वरूपे नमोऽस्तु ते || ७-७२ ||

इदं स्तोत्रं पठेद् यस्तु कर्मारम्भे महेश्वरि |
विदग्धां वा समालोक्य तस्य विघ्नो न जायते || ७-७३ ||

कुलीनस्य द्वारदेवाः कथितास्तव सुन्दरि |
दीक्षाकाले नित्यपूजासमये नार्चयेद् यदि || ७-७४ ||

तस्य पूजाफलं देवि नीयते यक्षराक्षसैः |
शतवर्षजपाद् देवि न सिद्धिर्जायते प्रिये || ७-७५ ||

महापदि समुत्पाते पठेत् स्तोत्रं गणेश्वरि |
आपदश्च पलायन्ते संशयो नास्ति कश्चन || ७-७६ ||

विद्याकामेन देवेशि शतकृत्वः पठेत् स्तवम् |
इति ते कथितं मातुः स्तोत्रं कण्ठविभूषणम् || ७-७७ ||

मद्भक्तेभ्यो महेशानि प्रकाशमुपपादय |
अप्रकाश्यमिदं स्तोत्रं न देयं यस्य कस्यचित् || ७-७८ ||

दातव्यं हि सदा तस्मै भक्तिश्रद्धान्वितोऽपि यः |
सत्कुलीनाय शान्ताय ऋजवे दम्भवर्जिने || ७-७९ ||

दद्यात् स्तोत्रं महेशानि नान्यथा फलभाग् भवेत् |
अष्टादशपुराणेषु वेदव्यासेन कीर्तितम् || ७-८० ||


(प्. १००) श्रीदेव्युवाच |


देवदेव महादेव स्थितिसंहारकारक |
प्रश्नमेकं करोम्यत्र सकाशात् तव सुव्रत || ७-८१ ||

कैतवं च परित्यज्य तत् कथ्यं भवनाशन |
महाचीनक्रमं देव कथितं न प्रकाशितम् |
कथयस्व तदिदानीं यदि स्नेहोऽस्ति मां प्रति || ७-८२ ||


श्रीभैरव उवाच |


महाचीनक्रमं देवि सर्वतन्त्रेषु गोपितम् |
यत् कृत्वा साधकाः सर्वे शिवत्वं यान्ति तत्क्षणात् || ७-८३ ||

न वक्तव्यं महेशानि भुवनत्रितये शिवे |
शुद्धभावेन देवेशि वक्तव्यं तव गोचरे || ७-८४ ||

नान्योऽस्ति मे प्रियः कोऽपि त्वदन्यः सुरवन्दिते |
इदानीं परमेशानि निधारय मनः शिवे || ७-८५ ||

महाचीनक्रमं देवि कथितव्यं वरानने |
अहं देहो महेशानि देही त्वं सर्वरूपदृक् || ७-८६ ||

मीनो यथा महादेवि पयसि प्रहृतो यथा |
सदात्मा त्वं महेशानि अकथ्यं नास्ति सुन्दरि || ७-८७ ||

केचिद् देवा नरा केचिद् दानवा यक्षराक्षसाः |
नागलोकाः किन्नराश्च गन्धर्वाप्सरसां गणाः || ७-८८ ||

ये वा पशुमृगाः पक्षा ये केचिज्जगतीगताः |
एते जडतराः सर्वे परस्परखलात्मकाः || ७-८९ ||

कुकर्मनिरताः सर्वे कुमार्गदर्शनोत्सुकाः |
एतेषां ब्रह्म [कोऽपि ख पाठः |] विज्ञानमानन्दं ब्रह्म चित्सुखम् || ७-९० 
||

न जानाति महेशानि तत् कथं कथयामि ते |
नित्यमुक्तस्वभावोऽयं तदर्थमिदमीरितम् || ७-९१ ||

(प्. १०१) क्षमस्व यदि चार्वङ्गि न वक्तव्यं महेश्वरि |


श्रीदेव्युवाच |


नमस्ते शिवरूपाय नमस्ते गुरुरूपिणे || ७-९२ ||

नमस्ते वरद स्वामिन् करुणानिधये नमः |
अन्यदेवरता ये च सर्वे त्वत् पदकाङ्क्षिणः || ७-९३ ||

तेषामेवाधिकफलं मद्भक्तानां व्यवस्थितम् |
सिंहव्याघ्रादयो ये च ये च विघ्नानुसारिणः [कारिणः ख पाठः |] || ७-९४ ||

विकाराश्च तथा सर्पास्तथान्ये दुष्टजन्तवः |
ते सर्वे विलयं यान्ति पतङ्गा इव पावके || ७-९५ ||

देहं [गेहे ख पाठः |] दीपशिखाकारं दृश्यते दुष्टजन्तुभिः |
केवलं प्रेमभावेन त्वयैव विभुणा प्रभो || ७-९६ ||

किं वा शवमयो भूत्वा आसने पञ्चदेवताः |
पृथिवी जलतां याति जलं तेजोमयं भवेत् || ७-९७ ||

तेजो वायुं तथा वायुराकाशं तत्प्रकाशकम् |
दानवा राक्षसाः सर्वे ये चान्ये (दानवा?देवता)गणाः || ७-९८ ||

राजानश्च तथा चान्ये सर्वे त्वत्पादवर्तिनः |
आज्ञां भजन्ति गन्धर्वाः किं पुनर्नरकीटकाः [किन्नराः ख पाठः |] || 
७-९९ ||

यत्र यत्र भवेद् वाञ्छा तत् तत् सिद्धिः करे स्थिता |
सदानुगामिनी वाणी भजते तं सुनिश्चितम् || ७-१०० ||

द्विधाभावं परित्यज्य किमन्यद् बहुभाषितैः |
मोक्षार्थी लभते मोक्षं धनार्थी धनमाप्नुयात् || ७-१०१ ||

अन्ते तु जायते गौरीलोके शिव इवापरः |
सिद्धा भवन्ति यद्भक्ताः कथयस्व ममाग्रतः || ७-१०२ ||


(प्. १०२) श्रीभैरव उवाच |


न वक्तव्यमभक्ताय परभक्ताय पापिने |
महाचीनक्रमं देवि विविधं कथितं शिवे || ७-१०३ ||

स्नानादि मानसं शौचं मानसः प्रवरो जपः |
पूजनं मानसं दिव्यं मानसं कल्पनादिकम् || ७-१०४ ||

सर्व एव शुभः कालो नाशुभो वर्तते क्वचित् |
न विशेषो दिवा रात्रौ न सन्ध्यायां महानिशि || ७-१०५ ||

वस्त्रासनस्थानगे(हे?ह)देहस्पर्शादि वारिणः |
शुद्धिं नचाचरेदत्र निर्विकल्पं मनश्चरेत् || ७-१०६ ||

नात्र शुद्ध्याद्यपेक्षास्ति न चामेध्यादिदूषणम् |
य एवं चिन्तयेद् मन्त्री सर्वकामफलप्रदम् || ७-१०७ ||

गद्यपद्यमयी वाणी सभायां तस्य जायते |
तस्य दर्शनमात्रेण वादिनो निष्प्रभा मताः || ७-१०८ ||

राजानोऽपि च दासत्वं भजन्ते किं परे जनाः |
सर्वदा पूजयेद् देवीमस्नातः कृतभोजनः || ७-१०९ ||

महानिश्यशुचौ देशे बलिं मन्त्रेण दापयेत् |
स्त्रीनिन्दां च न कुर्वीत तासां प्रेम विवर्द्धयेत् || ७-११० ||

अत्युत्कटापराधेऽपि न तस्या द्वेषमाचरेत् |
स्त्रीद्वेषो नैव कर्तव्यो विशेषात् पूजयेत् स्त्रियः || ७-१११ ||

जपस्थाने महाशङ्खं निवेश्योर्ध्वं जपं चरेत् |
स्त्रियं गच्छन् स्पृशन् पश्यन् यत्र कुत्रापि देशिकः || ७-११२ ||

भक्षंस्ताम्बूलमन्यांश्च भ(क्ष?क्ष्य)द्रव्यं यथारुचि |
मांसमत्स्यदधिक्षौद्रभ(क्ष?क्ष्य)द्रव्यं यथारुचि || ७-११३ ||

भुक्तान्नशेषभ(क्षा?क्ष्या)णि भुक्त्वा सर्वं जपं चरेत् |
दिक्कालनियमो नास्ति स्थित्यादिनियमो न च || ७-११४ ||

(प्. १०३) न जपे कालनियमो नार्चादिषु बलिष्वपि |
स्वेच्छानियम उक्तोऽत्र महामन्त्रस्य साधने || ७-११५ ||

नाधर्मो विद्यते सुभ्रु किञ्चिद् धर्मो महान् भवेत् |
स्वेच्छाचारस्थितो देवि प्रचरेद् हृष्टमानसः || ७-११६ ||

(कृतार्थं?कार्तार्थ्यं)मन्यमानस्तु संतुष्टो जितमानसः |
जपं कृत्वा विशेषेण स्त्रिया च जपमाचरेत् || ७-११७ ||

आसनं शृणु देवेशि प्राक् सिद्ध्येज्जपमुत्तमम् |
पीठानामुत्तमं पीठं जपात् सार्वज्ञ्यदायकम् || ७-११८ ||

योनिपीठे निवेश्यैव श्रोण्यां कमललोचने |
योन्यां संक्षिप्तलिङ्गस्तु जपेत् तद्गतमानसः || ७-११९ ||

सहस्रं प्रत्यहं जप्त्वा कन्दर्पसदृशः पुमान् |
जायते नात्र संदेहः सत्यं सुरगणार्चिते || ७-१२० ||

चीनाचारविशेषं हि कथितं परमेश्वरि |
ताराकल्पे महेशानि विस्तरेण प्रकाशितम् || ७-१२१ ||

अत्र चैव महेशानि विशेषः कथितो मया |
योनिकुन्तलमादाय गृह्णीयादन्तरीयकम् || ७-१२२ ||

एवं वत्सरपर्यन्तं जपेत् तद्गतमानसः |
नीलासरस्वती काली चान्नपूर्णा च भैरवी || ७-१२३ ||

साधकाय प्रहृष्टाय प्रसीदति न संशयः |
साधकोऽपि महादेवि वत्सरात् तां प्रपश्यति || ७-१२४ ||

इह ते संशयो नास्ति सत्यं सत्यं महेश्वरि |
अतिस्नेहात् सुरश्रेष्ठे प्रकाशितमिदं तव || ७-१२५ ||

रहस्यं शृणु चार्वङ्गि येन सिद्ध्यति सुन्दरि |
रजस्वलां स्त्रियं वीक्ष्य सहस्रं प्रजपेद् यदि || ७-१२६ ||

(प्. १०४) तदैव मन्त्रसिद्धिः स्यान्नात्र कार्या विचारणा |
दिनैः षोडशभिर्देवि सिद्धिमाप्नोति साधकः || ७-१२७ ||

पर्वते हस्तमारोप्य निर्भयो यतमानसः |
कवितां लभते सोऽपि अमृतत्वं च गच्छति || ७-१२८ ||

नीलपद्मं तथा बिम्बं खञ्जनं शिखरं तथा |
चामरं रविबिम्बं च तिलपुष्पं सरोवरम् [सरोरुहम् ख पाठः |] || ७-१२९ ||

त्रिसूत्रं [त्रिशूलं ख पाठः |] वीक्ष्य जप्त्वा तु सततं शुद्धभावतः |
सुखप्रसादं सुमुखं सुलोचनं सुहास्यदम् || ७-१३० ||

सुकेशं सुगतिं कन्दं सुगन्धं सुखमेव च |
लभते च यथासंख्यं शृणु पार्वति सादरम् || ७-१३१ ||

महाचीनद्रुमे देवीं ध्यात्वा तत्र प्रपूज्य च |
तद् द्रुमोद् भवपुष्पेण पूजयेद् भक्तिभावतः || ७-१३२ ||

स भवेत् कुलदेवश्च कुलक्रमगतः शुचिः |
ब्रह्मतरोर्महामूले देवीं ध्यात्वा यथाविधि || ७-१३३ ||

तत्सुधासारसारेण तर्पयेद् मातृकानने |
स भवेत् साधकश्रेष्ठो मातॄणां च भवेत् प्रियः || ७-१३४ ||

महाचीनद्रुमलतावेष्टितः साधकोत्तमः |
रात्रौ यदि जपेद् मन्त्रं सच [लता ख पाठः |] कल्पद्रुमो भवेत् || ७-१३५ ||

तिथिक्रमेण देवेशि लतया वेष्टितो भवेत् |
तदा मासेन सिद्धिः स्यात् सहस्रजपमानतः || ७-१३६ ||

अष्टम्यां च चतुर्दश्यां द्विगुणं यदि जप्यते |
तदैव महती सिद्धिर्देवानामपि दुर्लभा || ७-१३७ ||

महाचीनद्रुमे बीजं लिखित्वा कुङ्कुमेन च |
तत्पार्श्वे साध्यमालिख्य ताडयद् दृष्टिवृष्टिभिः || ७-१३८ ||

(प्. १०५) तत्र गच्छति कामार्ता यत्र यत्रोपलभ्यते |
महाचीनद्रुमरसेनाक्तं पिण्डं विधाय च || ७-१३९ ||

यन्नाम्ना दीयते देवि सोऽचिराद् मुक्तिमाप्नुयात् |
महाचीनद्रुममूल-मज्जाभिर्बिल्वपत्रकैः || ७-१४० ||

सहस्रं देवीमभ्यर्च्य श्मशाने साधकोत्तमः |
तदा राज्यमवाप्नोति यदि सा न पलायते || ७-१४१ ||

तस्यापि षोडशांशेन कलां नार्हन्ति ते शवाः |
शवासनाधिकफलं लतागेहप्रवेशनम् || ७-१४२ ||

धनकामस्तु यो विद्वान् महदैश्वर्यकामुकः |
बृहस्पतिसमो यस्तु भवितुं कामयेद् नरः || ७-१४३ ||

अष्टोत्तरशतं जप्त्वा कुलमामन्त्र्य मन्त्रवित् |
मैथुनं यः प्रयात्येवं स तु सर्वफलं लभेत् || ७-१४४ ||

लतारतेषु जप्तव्यं महापातकमुक्तये |
लता यदि न संसर्गे तदा रेतः प्रयत्नतः || ७-१४५ ||

समुत्सार्य जपेद् मन्त्रं धर्मकामार्थसिद्धये |
सुरतेषु प्रजप्तव्यं महापातकमुक्तये || ७-१४६ ||

वरासनस्थां संवीक्ष्य तन्मूले स्वेष्टदेवताम् |
पूजयित्वा महारात्रौ त्रिदिनं पूजयेद् मनुम् || ७-१४७ ||

लक्षपीठफलं देवि लभते नात्र संशयः |
वेतालपादुकासिद्धिः खड्गसिद्धिश्च जायते || ७-१४८ ||

अञ्जनं तिलकं गुप्तं प्रजप्य तु सहस्रकम् |
स्वदेहरुधिराक्तैश्च बिल्वपत्रैः सहस्रकैः || ७-१४९ ||

श्मशानेऽभ्यर्च्य देवीं तु वागीशसमतां व्रजेत् |
श्मशाने योषितं मन्त्री संपूज्य ऋतुगां शुभाम् || ७-१५० ||

(प्. १०६) रक्तचन्दनदिग्धाङ्गीं रक्तवस्त्रैरलङ्कृताम् |
चारुपुष्पैर्मनुं प्रोच्य ततो ध्यायेच्च सुन्दरीम् || ७-१५१ ||

रमित्वा तां लभेद्राज्यं यदि नात्र पलायते |
मेषमाहिषरक्तेन वाग्मित्वं तस्य जायते || ७-१५२ || ७-

धनित्वं जायते तस्य सर्वसिद्धिः प्रजायते |
वचसा च भवेज्जीवो धनेन च धनाधिपः || ७-१५३ ||

आज्ञया देवराजोऽसौ रूपेणैव मनोभवः |
बलेन पवनो ह्येष सर्वतत्त्वार्थसाधकः || ७-१५४ ||

शोधितं साधितं दद्यात् सास्थि मांसं सदा बलिम् |
सर्वं सास्थि प्रदातव्यं तथा लोमसमन्वितम् || ७-१५५ ||

एवंभूतः सदा देवि साधको भुवि दुर्लभः |
यया कयाचित् दृष्ट्या वा यज्जपो भुवि दृश्यते || ७-१५६ ||

एतत् प्रकाशनात् देवि मृत्युर्भवति नान्यथा |
एतत् साधकनिन्दां वा एतन्मन्त्रस्य वा पुनः || ७-१५७ ||

महाभूतगणैः सार्धं तस्य सर्वं हराम्यहम् |
योगिनीचक्रसहिता स्वयं तद्वधकारिणी || ७-१५८ ||

रहस्यं शृणु देवेशि येन वाग्मी भवेत् सदा |
यस्मात् परतरं नास्ति तन्त्रमध्ये सुरेश्वरि || ७-१५९ ||

सारस्वतप्रयोगोऽयं कथितो विश्वमोहने |
विशेषं कथयिष्यामि सावधानावधारय || ७-१६० ||

वीरतन्त्रे कथितं ते येन सर्वमयो भवेत् |
जिह्वायां भावयेद् यस्तु तारिणीं दीपरूपिणीम् || ७-१६१ ||

मातृकासहितां विद्यां त्रिरावर्त्य जलं पिबेत् |
जलपानविधानेन मूकोऽपि सुकविर्भवेत् || ७-१६२ ||

अजस्रभावनाभ्यासात् साधकः सुकृती सुधीः |
कविर्वाग्मी महायोगी मुक्तिभागी भवेन्नरः || ७-१६३ ||

अब्दाच्चतुर्विधं तस्य पाण्डित्यमुपजायते |
अथ वक्ष्ये महेशानि रहस्यं परमाद्भुतम् || ७-१६४ ||

युवतीनां तु योनौ तु लिखेद् मन्त्रान् मनोरमान् |
संजप्य च महामन्त्रं सर्वसारस्वतप्रदम् || ७-१६५ ||

सहस्रजपमानेन प्रयोगं च समाचरेत् |
पश्चाद् भ्रमणयोगेन ताडयेद् योनिमण्डलम् || ७-१६६ ||

सहस्रं च जपेत् तावद् यावद् रेतो न जायते |
तेन तत्त्वेन देवेशि तर्पयेद् यतमानसः || ७-१६७ ||

कवित्वं जायते सुभ्रु वाग्मित्वं च तथैव च |
पण्डि(त)त्वं महत्त्वं च जायते नात्र संशयः || ७-१६८ ||

रक्तपुष्पैर्महेशानि योनिपूजनमाचरेत् |
युवतीरूपमास्थाय पूजयेद् बहुयत्नतः || ७-१६९ ||

घृणां त्यक्त्वा महेशानि पूजयेद् योनिमण्डलम् |
रहस्यं शृणु चार्वङ्गि येन सिद्धो भवेद् मनुः || ७-१७० ||


(श्रीदेव्युवाच |)


भगवन् भूतभव्येश भूताधिप महाबल |
प्रसीद देवदेवेश सर्वप्राणिहिते रत || ७-१७१ ||

येनावश्यं भवेत् सिद्धिस्तदुपायं वद प्रभो |


श्रीभैरव उवाच |


शृणु देवि परं ज्ञानं सर्वज्ञानोत्तमोत्तमम् |
येन विज्ञानमात्रेण शीघ्रं विद्या प्रसीदति || ७-१७२ ||

मूलकन्दे च या शक्तिर्जगदाधाररूपिणी |
तद्भ्रमावर्तवातो यः प्राण इत्युच्यते बुधैः || ७-१७३ ||

(प्. १०८) झिल्लीशब्दा व्यक्ततरा कूजन्ती सततोत्थिता |
गच्छन्ती ब्रह्मरन्ध्रेण प्रविशन्ती स्वकेतनम् || ७-१७४ ||

यातायातक्रमेणैव तत्र कुर्यान्मनोलयम् |
तेन मन्त्रे शिखा जाता सर्वमन्त्रप्रदीपिका || ७-१७५ ||

तमःपूर्णे गृहे यद्वद् न किञ्चिदपि भासते |
शिखाहीनास्तथा मन्त्रा न सिध्यन्ति कदाचन || ७-१७६ ||

शिखोपदेशः सर्वत्र गोपितः परमेश्वरि |
तेन विना न सिद्धिः स्याद् वर्षकोटिशतैरपि || ७-१७७ ||

तस्मात् त्वयापि गिरिजे गोपनीयः प्रयत्नतः |
सुप्ता निद्रायिता मत्ता विद्रावणरता परा || ७-१७८ ||

समस्तदोषजालेन ग्रथिता [रहिता येन ख पाठः |] कुलसुन्दरि |
[स्वापे प्रहरे महानिशि चारो वामनाड्या वायोरुदयः | तथैव 
दक्षिणनाड्या वायोरुदये दिवाचारः | संध्याचारस्तु 
उभयनाडीप्रवाहः |] निशाचारं दिवाचारं सन्ध्याचारं च पल्लवम् || 
७-१७९ ||

दुर्लभं बीजसंयुक्तं [संकेतं भावसंकेतं ख पाठः |] 
भावसंयोगमेव च |
ज्ञात्वा प्रबोधयेद् वीरो गुरुस्तत्रैव कारणम् || ७-१८० ||

निशाचारे महेशानि विशेषं कथयामि ते |
वामदक्षिणनासायामुदये देवि तत्त्वतः || ७-१८१ ||

स्वापकाले तु मन्त्राणां जपोऽनर्थफलप्रदः |
स्वापकालो वामवाहो जागरो [प्रबोधो ख |] दक्षिणावहः || ७-१८२ ||

आग्नेयस्य मनोः सौम्यमन्त्रस्यैतद्विपर्ययः |
प्रबोधकालं जानीयाद् मन्त्रयोरुभयोरपि || ७-१८३ ||

कर्मणोर्वह्निताराद्याः वियत्प्रायाः समीरिताः |
आग्न्येययोऽपि च सौम्याः स्युर्भूयिष्ठेन्द्वमृताक्षराः || ७-१८४ ||

(प्. १०९) एवं पञ्चाशदाग्नेययो विद्याः सौम्याः प्रकीर्तिताः |
वामवाहो यदा वायुर्दीर्घाणां योजनं तदा || ७-१८५ ||

दक्षिणस्यां यदा वायुस्तदा ह्रस्वो नियोजितः |
उभयस्थो यदा वायुस्तदा स्युरुभयात्मिकाः || ७-१८६ ||

प्रणवं मातृकादेवी हृल्लेखेत्यमृतत्रयम् |
अमृतत्रयसंयोगाद् दुष्टमन्त्रोऽपि सिद्ध्यति || ७-१८७ ||

एवं शृणु वरारोहे सर्वसारं मनूत्तमम् |
नियमः पुरुषैर्ज्ञेयो न योषित्सु कदाचन || ७-१८८ ||

यद्वा तद्वा येन तेन सर्वतः सर्वतोऽपि च |
योषितां ध्यानमात्रेण सिद्धयः स्युर्न संशयः || ७-१८९ ||

यथाऽयस्कान्तमात्रेण गूढविद्धशिलंत्वयः |
स्वयमेव बहिर्याति यथा वा सौरतेजसा || ७-१९० ||

सूर्यकान्तः स्फुटं भाति यथा चन्द्रस्य रश्मिभिः |
चन्द्रकान्तो द्रावयति यथा वर्षासु वारिदैः || ७-१९१ ||

जलसेकातितृप्ता भू रसपूर्णा प्रचक्षते |
क्षुधार्तः क्षीरपानेन यथा तृप्तोऽभिजायते || ७-१९२ ||

पुष्पदर्शनमात्रेण गन्धर्वश्च सुखी भवेत् |
कुलपुष्पप्रदानेन यथा शक्तिः प्रतुष्यति || ७-१९३ ||

गुरुसेवैकमात्रेण मन्त्रसिद्धिर्भवेद् यथा |
महापद्मवनं ध्यात्वा यथा सिद्धिश्वरो भवेत् || ७-१९४ ||

त्रिपुराध्यानमात्रेण भुक्तिर्मुक्तिर्यथा भवेत् |
महादुर्गाप्रसादेन यथा सिद्धीश्वरो भवेत् || ७-१९५ ||

युवतीध्यानमात्रेण यथा कुलपतिर्भवेत् |
गङ्गास्मरणामात्रेण निष्पापो जायते यथा || ७-१९६ ||

(प्. १०९) तथा कर्षणमात्रेण शिव एव प्रजायते |
कामाख्या योनिपूजायां यथा तुष्यति भैरवि || ७-१९७ ||

योषिच्चिन्तनमात्रेण तथैव वरदायिनी |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन दीक्षयेद्(द्वि?नि)जकौलिकीम् || ७-१९८ ||

अदीक्षितकुलासङ्गात् सिद्धिहानिः प्रजायते |
अनेनैव क्रमेणैव यः करोति क्रियां शुभाम् || ७-१९९ ||

तस्य वंशे महेशानि बृहस्पतिसमः पुमान् |
जायते नात्र सन्देहः सत्यं सत्यं सुरार्चिते || ७-२०० ||

एकदा नारदं प्राप्य गौरी सर्वसुखान्विता |
पप्रच्छ मधुरां भाषां शङ्करान्वेषणे रता || ७-२०१ ||

देवर्षिरब्रवीद् वाक्यं शृणु हे नगनन्दिनि |
ताराप्रयोगमेतं हि येन सिद्धिर्भविष्यति || ७-२०२ ||


नारद उवाच |


एकदेन्द्रः श्रिया भ्रष्टो विहाय चामरावतीम् |
हिरण्याक्षपुरेऽगच्छत् सहितो देवसैन्यकैः || ७-२०३ ||

देवारिभिः समं तत्र विरोधः सुमहानभूत् |
पराजितो देवराजो बृहस्पतिपुरोधसः || ७-२०४ ||

आश्रमे च पुनर्गत्वा विमृश्य विविधं शिवे |
उवाच सादरं वाक्यं गुरुं प्राप्य जगद् गुरुम् || ७-२०५ || ७-


(इन्द्र उवाच |)


विश्वेषां पावनस्त्वं हि जगत् यस्मिंश्चराचरे |
ब्रजामि शरणं देव रक्ष मां भगवन् यतः || ७-२०६ ||

उपायं ब्रूहि देवेश इन्द्रत्वं जायते यतः |
केन रूपेण देवेश मम त्राणं भविष्यति || ७-२०७ ||


(प्. १११) बृहस्पतिरुवाच |


देवेन्द्र शृणु मद्वाक्यं येन त्राणं भविष्यति |
हिरण्याक्षपुरे देव दैत्याः सर्वारिमर्दकाः || ७-२०८ ||

तेषां पराभवं कर्तुं न क्षमो जगतीतले |
कारणं शृणु देवेश येनैव शृणु मद्वचः || ७-२०९ ||

पुरा त्रेतायुगे राजन्नकरोर्नीलसाधनम् |
तेन पुण्यफलेनैव इन्द्रत्वं गतवान् प्रिय || ७-२१० ||

कालीतारासाधनं च नानारूपेणवि(स्तरं?स्तृतम्) |
अकरोद् दैत्यपुत्रोऽसौ तस्मात् पुण्यफलादिदम् || ७-२११ ||

येनोपायेन देवेश इन्द्रत्वं प्राप्स्यसि स्वयम् |
तस्योपायं महाराज सावधानोऽवधारय || ७-२१२ ||

धर्मेण वर्धते नित्यमधर्मान्न विवर्धते |
येन रूपेण देत्योऽसौ धर्मं संत्यजति द्रुतम् || ७-२१३ ||

तमुपायं जगद्वन्द्य(ब्रूहि?शृणु)सत्यं वचो मम |
वृद्धब्राह्मणरूपेण वञ्चयामि सुरेश्वर || ७-२१४ ||

ततो विप्रो महान् भूत्वा वृद्धः पण्डितपावनः |
सर्वशास्त्रार्थतत्त्वज्ञो हिरण्याक्षपुरं ययौ || ७-२१५ ||

शृणु वत्स महद् वाक्यं येन भद्रं भविष्यति |
अहं तु सर्वशास्त्रज्ञो निर्धनत्वादिहागतः || ७-२१६ ||

वृत्तिं दत्त्वाध्यापकत्वमिति भिक्षा कृता मया |
अध्यापकाय यो वृत्तिं दत्त्वाध्यापयति द्विजान् || ७-२१७ ||

किं न दत्तं भवेत् तेन धर्मकामार्थमिच्छता |
पुण्यात् पुण्यतरं पुण्यं जानीहि सर्वसंमतम् || ७-२१८ ||

तथाऽस्त्विति वचः(श्रु?कृ)त्वा चाददद् वृत्तिमुत्तमाम् |
अध्यापयामास द्विजान् दत्त्वा वृत्तिं मनोरमाम् || ७-२१९ ||

(प्. ११२) कुतर्कः शतशो देवि कृतस्तेन महीयसा |
कुतर्केण महादेवि कुतर्कोऽयं महानपि || ७-२२० ||

मोहितो दैत्यराजेन्द्रो येन दानवपुङ्गवः |
कृते कर्मणि भूमिस्थैः स्वर्गे तृप्तिः कथं भवेत् || ७-२२१ ||

तारिणी च महाकाली भवानी च महेश्वरी |
तासां पूजा वृथा देव किमर्थं क्रियतेऽशुभा || ७-२२२ ||

एवं बहुविधेनैव कुतर्केण महानपि |
मोहितो दैत्यराजोऽसौ धर्मं त्यक्त्वा महेश्व(री?रि) || ७-२२३ ||

अधर्मनिरताः सर्वे धर्मं त्यक्त्वा महेश्वरि |
कालक्रमेण तेषां तु आपदः परमाः शुभे || ७-२२४ ||

ततो बृहस्पतिर्देवो देवराजगृहं ययौ |
इन्द्राय सर्वमाचख्यौ दैत्यानां कर्मबन्धनम् || ७-२२५ ||

शृणु चैकाग्रमनसा येन ते कुशलं महत् |
जायते नात्र संदेहो देवराज जगत्पते || ७-२२६ ||

तारिणीं कालिकां चैवान्नपूर्णां भैरवीं पराम् |
संपूज्य विधिवद्भक्त्या सर्वसिद्धिर्भविष्यति || ७-२२७ ||

पूजाविधानं देवेश श्रोतुमर्हम्यसंशयम् |
प्राङ्गने मध्यमे रात्रौ फाल्गुने मासि सुन्दर || ७-२२८ ||

चतुर्दिक्षु महेशान कदलीस्तम्भमुत्तमम् |
आत्म(ने?नो)ऽग्रे च देवेश मण्डपं कारय प्रिय || ७-२२९ ||

चूताश्वत्थवटैर्दे(वि?व)च्छन्नं कुर्याच्च मण्डपम् |
कुमारीवेष्टितं कुर्याद् मण्डपं सर्वमोहनम् || ७-२३० ||

तारामूर्तिं तथा कालीमूर्तिं वा देवराजक |
सर्वकार्यप्रदां देव तां कुरुष्व महेश्वर || ७-२३१ ||

(प्. ११३) अन्नदामूर्तिमेतां हि कुरु वा सुरवन्दित |
वटपत्रे महादेव्यै बलिं यत्नेन दापयेत् || ७-२३२ ||

आसनं कम्बलं दद्यात् स्वागतं मधुनिर्मितम् |
पाद्यं तु पयसा दद्यादर्घ्यं दद्यात् कुशेन च || ७-२३३ ||

मधुपर्कं घृतेनैव जलेनाचमनीयकम् |
तक्रेण स्नानमाचर्य वसनं लोहितं स्मृतम् || ७-२३४ ||

रजताभरणं दद्यात् सर्वदेवमनोहरम् |
तण्डुलेन विना देव्यै नैवेद्यं दापयेत् प्रिय || ७-२३५ ||

चर्व्यं चोष्यं तथा लेह्यं पेयं दद्याद् मनोहरम् |
रक्तचन्दनबीजैश्च जपेदष्टसहस्रकम् || ७-२३६ ||

शुक्लप्रतिपदारभ्यमष्टम्यां च समापयेत् |
बलिं दद्याद् महादेव्यै छागेन महिषेण वा || ७-२३७ ||

अन्नं मत्स्यं तथा मांसं घृतं परमशोभनम् |
पिष्टकं परमं द्रव्यं दद्याद् देव्यै मनोहरम् || ७-२३८ ||

होमयेद् देवदेवेश यथाशक्ति विधानतः |


श्रीभैरव उवाच |


कुमारीं पूजयेद् यत्नैर्द्रव्यैर्बहुविधैरपि || ७-२३९ ||

होमादिकं तु सकलं कुमारीपूजनं विना |
परिपूर्णफलं नैव सकलं पूजनं भवेत् || ७-२४० ||

ततः सकलसिद्ध्यर्थं कुमारीं तु प्रपूजयेत् |
आनयेत् कन्यकां योग्यां कुमारीं तु सुवासिनीम् || ७-२४१ ||

सुवासिनीं मदप्रौढां संशयं त्यज सुन्दरि |
कथयामि न सन्देहः कुमारीपूजनं शुभम् || ७-२४२ ||

यस्याः पूजनमात्रेण त्रैलोक्यपूजनं भवेत् |
कुमारी च महेशानि त्रिधा मूर्तिर्व्यवस्थिता || ७-२४३ ||

(प्. ११४) परापरात्मिका चैव तृतीया च परापरा |
यत्र काले न किञ्चित् स्याद् देवासुरमहोरगाः || ७-२४४ ||

त्रैलोक्यं न त्वमहं तदा जाता कुमारिका |
आद्यसृष्टिकरी या तु प्रत्यक्षा साभवत् त्रिधा || ७-२४५ ||

उमाकला तु सा जाता [देवी ख पाठः |] सृष्टिरूपा भवान्तरे |
एकवर्षा भवेत् सन्ध्या द्विवर्षा च सरस्वती || ७-२४६ ||

त्रिवर्षा च त्रिधा मूर्तिश्चतुर्वर्षा च कालिका |
सुभगा पञ्चवर्षा च षड्वर्षा तु उमा भवेत् || ७-२४७ ||

सप्तभिर्मालिनी चैव अष्टवर्षा च कुब्जिका |
नवभिः कालसङ्कर्षा दशभिश्चापराजिता || ७-२४८ ||

एकादशे तु रुद्राणी द्वादशाब्दे तु भैरवी |
त्रयोदशे महालक्ष्मीर्द्विसप्ता पीठनायिका || ७-२४९ ||

क्षेत्रज्ञा पञ्चदशभिः षोडशे चर्चिका मता |
एवं क्रमेण संपूज्या यावत् पुष्पं न जायते || ७-२५० ||

प्रतिपदादि पूर्णान्तं वृद्धिभेदेन पूजयेत् |
महापर्वसु सर्वेषु विशेषाच्च पवित्रके || ७-२५१ ||

महानवम्यां देवेशि कुमारीं च प्रपूजयेत् |
पिङ्गलां पूजयेद् यस्तु षोडशे चैकभक्तिमान् || ७-२५२ ||

भक्तितः पूजयित्वा तु सर्वसंपत्तिमान् भवेत् |
पूजयेत् कुलविद्यानामेकैकां कुलभैरवीम् || ७-२५३ ||

एवं प्रणवयोगेन चैतन्यं तत्त्वमर्चयेत् [मनुं ख पाठः |] |
प्रणवस्य विशेषं हि जानीहि नगनन्दिनि || ७-२५४ ||

यज्ज्ञानात् साधकाः सर्वे भवन्ति मुक्तिभागिनः |
योनिर्बिन्दुमती चैव मायाबीजं ततः परम् || ७-२५५ ||

(प्. ११५) ततो लक्ष्मीं समुच्चार्य कुर्याद् मायां महेश्वरि |
[ऐं ह्रीं श्रीं हूं ह्रीं एते पञ्च प्रणवाः |] प्रणवाः पञ्च 
विख्याताः सर्वपापहराः शुभे || ७-२५६ ||

भैरवीबीजमाख्यातं प्रेतबीजं मनोहरम् |
एकं द्वाभ्यां त्रिभिश्चैव सप्तभिर्वाष्टभिः पुनः || ७-२५७ ||

महाभयानि दुर्भिक्षाद्युत्पातानि कुलेश्वरि |
दुःस्वप्नमपमृत्युश्च अन्ये ये ये समुद्भवाः || ७-२५८ ||

कुमारीपूजनादेव न तस्य प्रभवन्ति हि |
नित्यक्रमेण देवेशि पूजयेद् विधिपूर्वकम् || ७-२५९ ||

घ्नन्ति विघ्नान् पूजितास्तास्तथा शत्रून् महोत्कटान् |
व्याधयः सर्वरिष्टानि दुर्निमित्तान्यसंशयम् || ७-२६० ||

ग्रहा यक्षाः क्षयं यान्ति भूतवेतालपन्नगाः |
असुरा गुह्यकाः प्रोक्ता योगिनी गुह्यडाकिनी || ७-२६१ ||

अणिमादीनि वेतालभैरवादीनि चैव हि |
तुष्यन्ति दिव्यवेतालो भवेत् कुमारिकार्चनात् || ७-२६२ ||

ऐंकारेण जलं देयं ह्रींकारात् पादशोधनम् |
श्रींकारेण महेशानि अर्घ्यं दद्याद् महेश्वरि || ७-२६३ ||

कूर्चबीजेन देवेशि दद्याच्चन्दनमुत्तमम् |
शक्तिबीजेन पुष्पाणि सर्वैः धूपांश्च दापयेत् || ७-२६४ ||

वाग्भवं च ततो मायां सुन्दरीति ततः परम् |
ङेऽन्तं पश्चिमवक्त्रं च हृदन्तेन न्यसेत् प्रि(य?ये) || ७-२६५ ||

योनियुक्तं शान्तवर्णो बिन्दुयुक्तःसुरार्चिते |
कुमारिके पदं प्रोच्य शिरसे वह्निवल्लभा || ७-२६६ ||

वेदादिं च ततो मायां स्वबीजं तदनन्तरम् |
शिखायै वषडित्युक्तं भैरवप्राणवन्दिते || ७-२६७ ||

(प्. ११६) प्रणवं काकिनीं चैव बिन्दुयुक्तां सनातनीम् |
वागीश्वरी पदं चोक्त्वा कवचाय हुमीरितम् || ७-२६८ ||

मायाबीजं समुच्चार्य अस्त्राय फडिति क्रमात् |
वाग्भवं च सिद्धि पदं जयाय तदनन्तरम् || ७-२६९ ||

पूर्ववक्त्राय देवेशि हृदन्तेन प्रपूजयेत् |
पुनर्वाग्भवबीजं ङेयुतमुत्तरवक्त्रकम् || ७-२७० ||

नमोन्तेन महादेवि पूजयेत् सुरसुन्दरीम् |
प्रणवं च महेशानि कालिके पदमन्तरम् || ७-२७१ ||

दक्षवक्त्राय तत्पश्चाद् नमोन्तं भैरवप्रिये |
वाग्भवेन पुरक्षोभं मायाबीजे गुणाष्टकम् || ७-२७२ ||

श्रीबीजेन श्रियो लाभो ह्रींबीजेनारिसंक्षयः |
भैरवेण तु बीजेन खड्गानामपराजितम् || ७-२७३ ||

कुमारिकाष्टकं वाथ सदा त्वं च कुमारिका |
अष्टोत्तरशतं वापि एकां कन्यां प्रपूजयेत् || ७-२७४ ||

पूजिताः पूजयन्त्येता निर्दहन्त्यवमानिताः |
कुमारी योगिनी साक्षात् कुमारी सर्वदेवताः || ७-२७५ ||

भूर्भुवर्मूर्तिका देवी कुमारी च प्रपूजिता |
असुरा दुष्टनागाश्च ये ये दुष्टग्रहा अपि || ७-२७६ ||

भूतवेतालगन्धर्व डाकिनीयक्षराक्षसाः |
हृदयं देवताः सर्वे भूर्भुवश्चैव भैरवि || ७-२७७ ||

पृथिव्यादीनि सर्वाणि ब्रह्माण्डं सचराचरम् |
ब्रह्मा विष्णुश्च रुद्रश्च ईश्वरश्च सदाशिवः || ७-२७८ ||

ते तुष्टाः सर्वतुष्टाश्च कुमारीं यः प्रपूजयेत् |
कालाग्निशिवपर्यन्तं तथा गौर्यादिसंस्थितिः || ७-२७९ ||

(प्. ११७) सप्तद्विपाः समुद्राश्च भुवनानि चतुर्दश |
विधिना वै कुमारीं च भोजयेच्चैव भैरवीम् || ७-२८० ||

पाद्यमर्घ्यं तथा धूपं कुङ्कुमं चन्दनं तथा |
भक्तिभावेन संपूज्य सर्वं त(स्य?स्या) निवेदयेत् || ७-२८१ ||

प्रदक्षिणत्रयं कुर्याद् आदौ मध्ये तथान्ततः |
पश्चाच्च दक्षिणा देया रजतस्वर्णमौक्तिकैः || ७-२८२ ||

विवाहयेत् स्वयं कन्यां ब्रह्महत्या विनश्यति |
गवां हत्या स्त्रिया हत्या सर्वं पापं प्रणश्यति || ७-२८३ ||

माता चैव पिता चैव भ्रातरश्च विशेषतः |
ये च यत्र पुरः [पुनः ख पाठः |] सर्वे कन्यादानं प्रकल्पयेत् || ७-२८४ ||

भुक्तिमुक्तिफलं तस्य सौभाग्यं सर्वसंपदः |
रुद्रलोके वसेद् नित्यं त्रिनेत्रो [नियतो ख पाठः |] भगवान् हरः || ७-२८५ ||

षष्टिकोटिसहस्राणि अश्वमेधफलं लभेत् |
एतत् फलं लभेद् मर्त्यः कन्यां यस्तु विवाहयेत् || ७-२८६ ||

बालुकाः सागरे यावत् तावदब्दं महेश्वरि |
एकैकं कुलमुद्धृत्य सत्यकल्पे गतोऽपि च || ७-२८७ ||

तावत् स भुङ्क्ते भोगांश्च यावद्भूमिदिवौकसः |
कन्यादानं महादानं सर्वदानेषु चोत्तमम् || ७-२८८ ||

दौर्भाग्यं नश्यति क्षिप्रं सौभाग्यं च प्रवर्धते |
राजद्वारे लभेत् पूजां राजलक्ष्मीः स्थिरायते || ७-२८९ ||

सर्वाः कुमारिकाश्चैव पूजयेद् भक्तिभावतः |
महाभये समुत्पन्ने यस्तु कन्यां प्रपूजयेत् || ७-२९० ||

तत्क्षणाल्लभते मोक्षं सत्यं सत्यं न संशयः |
इति ते कथितं देवि कुमारीपूजनक्रमम् || ७-२९१ ||

(प्. ११८) विशेषलक्षणं चैव कथयिष्यामि संशृणु |
तस्मात् परतरं नास्ति(म?त)न्त्रमध्ये महेश्वरि || ७-२९२ ||

कुमारीं पूजयित्वा च शिवत्वं गतवानहम् |
कृष्णत्वं गतवान् कृष्णो ब्रह्मत्वं गतवान्(मुदा?विधिः) || ७-२९३ ||


इति श्रीबृहन्नीलतन्त्रे भैरवभैरवीसंवादे (निग्रहादिप्रयोग 
कुमारीपूजाक्रमनिरूपणं) सप्तमः पटलः || ७ ||





अथ

अष्टमः पटलः |


श्रीभैरव उवाच |


यन्त्रं शृणु वरारोहे येन सिद्ध्यति निश्चितम् |
ततो लिखेद् यन्त्रराजं समस्तपुरुषार्थदम् || ८-१ ||

यस्य विज्ञानमात्रेण सद्यः खेचरतां व्रजेत् |
आदौ त्रिकोणं विन्यस्य त्रिकोणं तद्बहिर्न्यसेत् || ८-२ ||

बहिस्त्रिकोणमालिख्य षट्कोणं तद्बहिर्न्यसेत् |
मध्ये तु वैन्दवं चक्रं मायाबीजविभूषितम् || ८-३ ||

षट्कोणं तद्बहिर्वृत्तं ततश्चाष्टदलं लिखेत् |
बहिर्वृत्तेन संयुक्तं भूपुरेणैव संवृतम् || ८-४ ||

(प्. ११९) ज्ञात्वैवं मुक्तिमायाति यन्त्रमेतन्न संशयः |
एतत् तु विलिखेत् ताम्रे कुण्डगोलविलेपिते || ८-५ ||

स्वयंभूकुसुमैर्युक्ते कुङ्कुमागुरुसंयुते |
शुद्धासने च पशुभिरदृष्टे पुरतो न्यसेत् || ८-६ ||

अर्घ्यद्रव्यमर्घ्यपात्रे निक्षिपेत् पुरतः सुधीः |
ततोऽर्घ्यं कारयेद् मन्त्री तया नार्या सुवेशया || ८-७ ||

कुण्डगोलोद्भवं द्रव्यं सुयंभूकुसुमं तथा |
नाधर्मो जायते सुभ्रु महामन्त्रस्य साधने || ८-८ ||

ततो पीठक्रमेणैव यन्त्रपूजां समाचरेत् |
ततो हृदयपद्मान्तः स्फुरन्तीं परमेश्वरीम् || ८-९ ||

सुषुम्नावर्त्मना नीत्वा शिरःस्थानं महेश्वरि |
ततो वै स्वकराम्भोजपुष्पराशौ समानयेत् || ८-१० ||

नासया वामया देवि वायुबीजेन मन्त्रवित् |
देवेशि भक्तिसुलभे परिवारसमन्विते || ८-११ ||

यावत् त्वां पूजयिष्यामि मातर्देवि इहावह |
इत्यनेन च मन्त्रेण देवीमावाहयेत् सुधीः || ८-१२ ||

आवाह्य देवीं तामिष्ट्वा चोपचारैर्निवेश्य च |
कालीं कपालिनीं कुल्लां कुरुकुल्लां विरोधिनीम् || ८-१३ ||

विप्रचित्तां पूजयेच्च बहिः षट्कोणके तथा |
उग्रामुग्रप्रभां दीप्तां तन्मध्ये च त्रिकोणके || ८-१४ ||

मात्रां मुद्रां मितां चैव पूजयेदपर त्रिके |
सर्वाः श्यामा असिकरा मुण्डमालाविभूषिताः || ८-१५ ||

तर्जनीं वामहस्तेन धारयन्त्यो दिगम्बराः |
देवतादक्षिणे भागे महाकालं समर्चयेत् || ८-१६ ||

(प्. १२०) ततः स्तुत्वा नमस्कृत्य कुर्यात् संमेलनं धिया |
देवताग्रे तु संभोगं देवताप्रीतिकारकम् || ८-१७ ||

संभोगं तु पुरस्कृत्य देवीमीह विसृज्य च |
कृतकृत्यो भवेन्मन्त्री नात्र कार्या विचारणा || ८-१८ ||

इदानीं शृणु देवेशि उपचारान् विशेषतः |
प्रथमं तु सुरा पूज्या माध्वी गौडी तथैव च || ८-१९ ||

पैष्टी तस्या अभावेन आतिदेशिकमाचरेत् |
नारिकेलोदकं कांस्ये ताम्रपात्रे स्थितं मधु || ८-२० ||

गव्यं च ताम्रपात्रस्थं मद्यतुल्यं घृतं विना |
ताम्बूलं च सकर्पूरं नारिकेलं सशर्करम् || ८-२१ ||

पायसं सघृतं चैव आर्द्रकं सगुडं तथा |
तण्डुलं सतिलं चैव तालं खर्जूरमेव च || ८-२२ ||

कदलीं तिन्तिडीं चैव श्रीफलं फलमुत्तमम् |
अन्यानि च सुगन्धीनि स्वादूनि च फलानि च || ८-२३ ||

नरश्छागस्तथा मेषो महिषः शशकस्तथा |
शरभः शूकरश्चैव बलयः परिकीर्तिताः || ८-२४ ||

कृष्णमार्जारकश्चैव ज्ञातव्या मन्त्रवित्तमैः |
एतेषां चैव रक्तानि देयानि परमेश्वरि || ८-२५ ||

जलं सुवासितं देयं कुलक्षालनमेव च |
नैवेद्यानि प्रधानानि कथितानि मया प्रिये || ८-२६ ||

येन संतुष्यते देवि कुमारी वरवर्णिनी |
तं दद्यात् परमेशानि किमन्यच्च्रोतुमिच्छसि || ८-२७ ||

पुष्पितायाः कुलागारं स्पृष्ट्वा जपति यो नरः |
अयुतैकप्रमाणेन साधकः स्थिरमानसः || ८-२८ ||

(प्. १२१) केवलं शुद्धभावेन स तु विद्यानिधिर्भवेत् |
संस्कृताः प्राकृताः शब्दा लौकिका वैदिकास्तथा || ८-२९ ||

वशमायान्ति ते सर्वे साधकस्य न चान्यथा |
मुक्तकेशो हविष्याशी प्रजपेदयुतं नरः || ८-३० ||

नग्नां परस्त्रियं स्पृष्ट्वा प्रजपेत् स्थिरमानसः |
तस्यालोकनमात्रेण वादिनो निष्प्रभां गताः || ८-३१ ||

राजानोऽपि च दासत्वं भजन्ते किं परे जनाः |
धनकामस्तु यो विद्वान् महदैश्वर्यकामुकः || ८-३२ ||

बृहस्पतिसमो यस्तु भवितुं कामयेन्नरः |
सुन्दरीं यौवनोन्मत्तां नारीमानीय यत्नतः || ८-३३ ||

अष्टोत्तरशतं जप्त्वा कुलमामन्त्र्य मन्त्रवित् |
मैथुनं यः करोत्येव स तु विद्यानिधिर्भवेत् || ८-३४ ||

विपरीतरता सा तु भुवि श्रीर्हृदयोपरि |
तन्मुखे चुम्बनं दत्त्वा सहस्रं मानसं जपेत् || ८-३५ ||

स भवेत् सर्वसिद्धीशो नात्रकार्या विचारणा |
सर्वेषां साधनानां हि श्रेष्ठं स्यात् कुलसाधनम् || ८-३६ ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन साधयेत् तं समाहितः |
इदानीं शृणु देवेशि रहस्यमिदमुत्तमम् || ८-३७ ||

पुरा दारुवने रम्ये उन्मत्ता रागमोहिताः |
परस्त्रियं घर्षयन्ति मद्यं स्वादन्ति नित्यशः || ८-३८ ||

तद् दृष्ट्वानुचितं कर्म विष्णुना समुपस्थितम् |


श्रीविष्णुरुवाच |


देवदेव महादेव सर्वदेव दयानिधे || ८-३९ ||

देवदारुवने पापा मद्यपानरतातुराः |
परस्त्रियं घर्षयन्ति मुनयो रागमोहिताः || ८-४० ||

(प्. १२२) दिगम्बरास्तथा मूढाः संप्रयास्यन्ति कां गतिम् |
इति तस्य वचः श्रुत्वा तमुवाच त्वहं प्रिये || ८-४१ ||

कालिका या महाविद्या ह्यनिरुद्धसरस्वती |
विद्याराज्ञीति या प्रोक्ता एते तन्मन्त्रजापकाः || ८-४२ ||

परं मुक्ता भविष्यन्ति तद्गायत्रीं जपन्ति च |
एतस्यास्तु प्रभावेण सर्वे देवा विमोचिताः || ८-४३ ||

निजमातृवधात् सोऽपि परशुरामो विमोचितः |
दत्तात्रेयश्चात्रिपुत्रः सुरापानाद् विमोचितः || ८-४४ ||

गोतमस्त्रीघर्षणाच्च देवेन्द्रोऽपि विमोचितः |
चाण्डालीगमनात् पूर्वं वशिष्ठश्च विमोचितः || ८-४५ ||

गुरुदाराघर्षणाच्च चन्द्रमाश्च विमोचितः |
ब्रह्मणस्तु शिरश्छेदाच् शिवः सोऽहं विमोचितः || ८-४६ ||

रावणस्य वधाच्चापि रामचन्द्रो विमोचितः |
तमेव गूढं वक्ष्यामि श्रुत्वा गोप्यः सदा बुधैः || ८-४७ ||

कालिकायै पदं चोक्त्वा विद्महे तदनन्तरम् |
ततः श्मशानवासिन्यै धीमहीति पदं ततः || ८-४८ ||

तन्नो घोरी पदं चोक्त्वा ततः कामः प्रचोदयात् |
एषा तु कालीगायत्री दशधा जप्तयानया || ८-४९ ||

ब्रह्महत्यादिपापानि खण्डं खण्डं व्रजन्ति हि |
अनया सदृशी विद्या अनेन सदृशो जपः || ८-५० ||

अनेन सदृशं ज्ञानं न भूतं न भविष्यति |
अन्यच्च शृणु देवेशि यथा पानादिकर्मणि || ८-५१ ||

कुमारीसाधनादीनि अनया साधयेच्छुभे |
लीलया च महेशानि सिद्धिर्भवति निश्चितम् || ८-५२ ||

(प्. १२३) नटी कापालिनी वेश्या रजकी ब्राह्मणी शुभा |
शूद्रकन्या विशः स्त्री च क्षत्रि(यी?या) सर्वदायिनी || ८-५३ ||

एतासां कांश्चिदानीय ततस्तद्योनिमण्डले |
पूजयित्वा महादेवीं ततो मैथुनमाचरेत् || ८-५४ ||

धर्माधर्महविर्दी(प्ता?प्ते) आत्माग्नौ मनसा स्रुचा |
सुषुम्नावर्त्मना नित्यमक्षवृत्तिर्जुहोम्यहम् || ८-५५ ||

स्वाहान्तोऽयं महामन्त्र आरम्भे परिकीर्तितः |
प्रकाशाकाशहस्ताभ्यामवलम्ब्योन्मनीस्रुचम् || ८-५६ ||

धर्माधर्मफल[कला ख पाठः |]स्नेहपूर्णां वह्नौ जुहोम्यहम् |
स्वाहान्तोऽयं महामन्त्रः शुक्रत्यागे प्रकीर्तितः || ८-५७ ||

ततो गच्छेत् प्रियां गच्छन् देवीं त्रिभुवनेश्वरीम् |
तच्छ्रुत्वा वचनं विष्णुर्मां पुनरभ्यभाषत || ८-५८ ||

नमोऽस्तु ते महादेव सर्वतन्त्रात्मरूपिणे |
त्वत् प्रसादादयं देव संशयो मे महान् गतः || ८-५९ ||

अनुजानीहि देवेश गमिष्यामि यथासुखम् |
ततो मयाभ्यनुज्ञातः प्रणम्य च यथाविधि || ८-६० ||

ययौ स्वभवनं विष्णुरेतत् ते कथितं प्रिये |
इदानीं शृणु देवेशि मन्त्रराजं मनोरमम् || ८-६१ ||

अत्र श्रीमन्त्रराजस्य माहात्म्यं शृणु पार्वति |
श्रद्धया यत्र देवेशि परां मुक्तिमवाप्स्यति || ८-६२ ||

अश्वमेधैश्च गोमेधैर्नरमेधैस्तथा परैः |
दानैश्च विविधैर्द्रव्यैर्होमैर्नानाविधैरपि || ८-६३ ||

अनेकजन्मसाहस्रैस्तपोभिः प्राप्यते परा |
विद्याराज्ञी घोरकाली अनिरुद्धसरस्वती || ८-६४ ||

(प्. १२४) ज्ञात्वैव मुक्तिमाप्नोति किं पुनः कथ्यते परम् |
अस्य ज्ञानप्रभावेण सिद्धयोऽष्टौ भवन्ति हि || ८-६५ ||

मन्त्रस्य ज्ञानमात्रेण विजयी भुवि जायते |
तस्यालोकनमात्रेण वादिनो निष्प्रभा मताः || ८-६६ ||

राजानोऽपि च दासत्वं भजन्ते किं परे जनाः |
वह्नेः शैत्यं जलस्तम्भं गतिस्तम्भं विवस्वतः || ८-६७ ||

दिवारात्रिव्यत्ययं च वशीकर्तुं क्षमो भवेत् |
बृहस्पतिसमो वाग्मी सुकविर्भार्गवो भवेत् || ८-६८ ||

धने कुबेरसदृशस्तेजसा भास्करोपमः |
बलेन सदृशो रामे विष्णुतुल्यपराक्रमः || ८-६९ ||

ब्रह्महत्यासुरापानस्तेयगुर्वङ्गनागमात् |
सद्यो निर्दोषमायाति मन्त्रस्यास्य प्रसादतः || ८-७० ||

एवं संक्षेपतो वक्ष्ये नास्ति मन्त्रसमोऽधुना |
सौरे च गाणपत्ये च चान्द्रे वैष्णव एव च || ८-७१ ||

नान्यद् विस्तरतो वक्तुं शक्यते परमेश्वरि |
वक्त्रैः कोटिसहस्रैस्तज्जिह्वाकोटिशतैरपि || ८-७२ ||

निजमुद्धृत्य देवेशि आगस्करं द्वितीयकम् |
वाणीं चैव महेशानि वर्णत्रयमुदाहृतम् || ८-७३ ||

अनेन मन्त्रराजेन सदृशं नापरं प्रिये |
तव स्नेहाद् वरारोहे प्रकाशमुपपादितम् || ८-७४ ||

न वक्तव्यं न वक्तव्यं न वक्तव्यं महेश्वरि |
तव स्नेहेन कथितं प्राणवद्धि सुरेश्वरि || ८-७५ ||

कुमारीपूजनेनैव दक्षिणाविधिरुत्तमा |
कथिता देवि भद्रं ते अप्रकाश्यं प्रकाशितम् || ८-७६ ||

(प्. १२५) पूजाविधिरयं प्रोक्तः कुत्र वा पूज्यते शिवा |
कुत्र वा ध्यायते देवी तं शृणुष्व महेश्वरि || ८-७७ ||

कामरूपे पूर्णगिरौ कोङ्कटे चोड्डीयानके |
वाराणस्यां तु लौहित्ये करतोयानदीजले || ८-७८ ||

आर्यावर्ते प्रयागे च ब्रह्मावर्ते तथैव च |
अनन्तफलदा पूजा सर्वत्रैव जले स्थले || ८-७९ ||

तदभावे शुन्यगेहे सिन्दूरादिविलेपिते |
कर्त्रिशूलधनुःखड्ग-घण्टाचामरकादिभिः || ८-८० ||

वितानध्वजसंकीर्णे कृष्णागुरुसुधूपिते |
सुदतीनां सुकेशीनां वेश्यानां गानशोभिते || ८-८१ ||

घण्टानादरवाकीर्णे दीपावलीपरिष्कृते |
एवं भूतगृहे पूज्या तारा चैव सुशोभना || ८-८२ ||

श्मशाने च सदा पूज्या पीठादप्यधिका मता |
तारिण्यास्तु श्मशानात् तु नान्यत् स्थानं प्रशस्यते || ८-८३ ||

तस्माच् श्मशाने पूजा च कर्तव्या भूतिलिप्सुभिः |
गायत्री या पुरा प्रोक्ता ब्रह्मज्ञानस्वरूपिणी || ८-८४ ||

श्रीकृष्णश्च ऋषिस्तस्या गायत्री च्छन्द उच्यते |
शिवशक्तिस्वरूपा हि देवता परिकीर्तिता || ८-८५ ||

अतः परं प्रवक्ष्यामि येनाशु फलमाप्नुयात् |
ब्राह्मे मुहूर्ते उत्थाय ताम्बूलपूरिताननः || ८-८६ ||

खड्गहस्तः सुवाढ्यां तु दद्याद् मांसान्वितं बलिम् |
पूजयित्वा यथान्यायं तत आनीय सुन्दरीम् || ८-८७ ||

कामिनीं यौवनोन्मत्तां सुवेशां चारुहासिनीम् |
कुलजां युवतीं वीक्ष्य नमस्कुर्यात् समाहितः || ८-८८ ||

(प्. १२६) यदि भाग्यवशेनैव कुलदृष्टिः प्रजायते |
तदैव मानसीं पूजां तत्र तासां प्रकल्पयेत् || ८-८९ ||

स्त्रियो देवाः स्त्रियः प्राणाः स्त्रिय एव विभूषणम् |
स्त्रीमेलनं सदा कुर्यात् सुन्दरीभिर्विशेषतः || ८-९० ||

तासां प्रहारो निन्दा च कौटिल्यमप्रियं ततः |
सर्वथा नैव कर्तव्यमन्यथा सिद्धिरोधकृत् || ८-९१ ||

तद्धस्तारचितं भोज्यं दैवतायै निवेदयेत् |
प्रातःकृत्यं ततः कृत्वा स्नात्वा चिरं यथाविधि || ८-९२ ||

प्रयोगेण समागम्य कपालान्तःस्थले विशेत् |
दिक्कालनियमो नास्ति स्थित्यादिनियमो नच || ८-९३ ||

न जपे कालनियमो नार्चनादिबलिष्वपि |
स्वेच्छानियम उक्तोऽत्र महामन्त्रस्य साधने || ८-९४ ||

पूजयेद् विविधैः पुष्पैस्तुलसीवर्जितैः शुभैः |
एवं संपूज्य विधिवत् सञ्जपेत् परमेश्वरीम् || ८-९५ ||

निशायां पूजयेद् देवीं जपेच्च प्रयतो नरः |
सिन्दूरभूषणो नित्यं तथा चैव दिगम्बरः || ८-९६ ||

नारीं दिगम्बरीं कृत्वा विपरीतरतो भवेत् |
अभिघातं चुम्बनं च कुर्यात् स्वाभीष्टसिद्धये || ८-९७ ||

निर्लज्जाकामबाणेन घृष्टं स्यात् मन्दिरं धनुः |
तस्मिन् काले साधकेन्द्रो जपेत् संशुद्धमानसः || ८-९८ ||

संभोगं च स्वयं कुर्वञ्जपेत् सारस्वतप्रदाम् |
तस्माद् भाव्या महेशानि कथिता देवदुर्लभा || ८-९९ ||

यस्याः प्रसादमासाद्य कलयामि जगत् त्रयम् |
शिवशक्त्यात्मिका देवी अनिरुद्धसरस्वती |
यां ज्ञात्वा मुक्तिमाप्नोति किमन्यत् कथयामि ते || ८-१०० ||


(प्. १२७) (श्रीदेव्युवाच |) 


इदानीं(शृणु?देव)कस्यास्ति घोरे कलियुगे शुभे |
प्राधान्यं परमेशान तद्वदस्व सदाशिव || ८-१०१ ||


श्रीभैरव उवाच |


कलिनाम्नि युगे देवि प्रधानां तारिणीं शुभाम् |
कालीं चैव महेशानि अनिरुद्धसरस्वतीम् || ८-१०२ ||

श्मशानकालिकायास्तु प्राधान्यं शृणु भैरवि |
सर्वसिद्धेः कारणं हि अनिरुद्धसरस्वती || ८-१०३ ||

तस्या मन्त्रेण मन्त्री स्यात् सर्वसिद्धिफलप्रदः |
तारामन्त्रं पूर्वमुक्तं कालीमन्त्रं शृणुष्व मे || ८-१०४ ||

मायाद्वन्द्वं कूर्चयुग्मं निजबीजत्रयं तथा [त्रयं त्रयम् ख पाठः 
|] |
दक्षिणे कालिके चेति संहारक्रमतः शुभे || ८-१०५ ||

पूर्वबीजानि चोद्धृत्य स्वाहान्तोऽयं मनुः स्मृतः |
विद्याराज्ञीति विख्याता मन्त्रश्च कल्पपादपः || ८-१०६ ||

अस्मात् परतरं नास्ति कालीमन्त्रं मनोरमम् |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन मन्त्रराजं शृणुष्व मे || ८-१०७ ||

मन्त्रस्य ज्ञानमात्रेण जीवन्मुक्तश्च साधकः |
एषा विद्या(रहस्या तु) पूजने जपने तथा || ८-१०८ ||

ध्यानं तथा कुलाचारे सर्वविद्यागमेषु च |
उच्चाटनं मारणं च वशीकरणमुत्तमम् || ८-१०९ ||

आकर्षणं स्तम्भनं च विद्वेषणमतः परम् |
अनया साधयेद् देवि सिद्ध्यत्येव न संशयः || ८-११० ||

पूजां च विविधां कुर्यात् स्वशाखोक्तक्रमेण च |
रक्तपुष्पैः पूजयित्वा सहस्रं होमयेदथ || ८-१११ ||

(प्. १२८) सा तु काममयी नारी निर्लज्जा काममोहिता |
स्वयं(सान्त्याष्य?सन्त्यज्य)भर्तारं साधकं गच्छति ध्रुवम् || ८-११२ ||

अयुतं च जपेद् देवि ध्यात्वा देवीं दिगम्बरीम् |
स्थावरा जङ्गमाश्चैव पातालतलगा अपि || ८-११३ ||

आकर्ष्यति मन्त्री च तत्क्षणाद् भुवि संस्थिताः |
जप्त्वा देवीं श्मशाने च ध्यात्वा देवीं दिगम्बरीम् || ८-११४ ||

तद्भस्मलेपनं कुर्यात् ततः संहरते जगत् |
श्वेतापराजितापुष्पैः पुजयेद् भक्तिभावतः || ८-११५ ||

हुत्वायुतं श्मशानेऽपि विश्वमुच्चाटयेद् ध्रुवम् |
नारीं नग्नां श्मशाने च स्पृष्ट्वा च योनिमण्डलम् || ८-११६ ||

जपित्वा च वशीकुर्याद् यदि सा न पलायते |
कृष्णपुष्पैः पूजयित्वा ध्यात्वा चैव दिगम्बरीम् || ८-११७ ||

जप्त्वायुतं श्मशानस्थः शत्रूणां मारणं चरेत् |
कालीकल्पस्वरूपं च कथितं सुन्दरि प्रिये || ८-११८ ||

गोपने सर्वसिद्धिः स्याद् नात्र कार्या विचारणा |
यथा काली तथा नीला चानिरुद्धसरस्वती || ८-११९ ||

तस्माच्च कथिता विद्या काली काली(कलौ युगे) |
रहस्यं शृणु चार्वङ्गि कुण्डल्याश्चक्रनिर्णये || ८-१२० ||

आसनं जीवनस्येदममृतं देहरक्षकम् |
निर्गुणं शाम्भवं चक्रं त्रिविधं शृणु पार्वति || ८-१२१ ||

येन विज्ञानमात्रेण ध्रुवं ज्योतिर्मयो भवेत् |
इडापिङ्गलयोर्मध्ये वर्णाश्च ज्योतीरूपिणः || ८-१२२ ||

ज्योतीरूपाणि चक्राणि ज्योतीरूपा च कुण्डली |
चन्द्रतः सूर्यपर्यन्तं चक्राण्यत्र चतुर्दश || ८-१२३ ||

(प्. १२९) अत्रास्ति कुण्डलीशक्तिर्बीजरूपा निराकृतिः |
परेयं कुण्डलीशक्तिश्चन्द्रमण्डलवर्तिनी || ८-१२४ ||

इमं भेदं महेशानि यो जानाति स योगवित् |
दलं कोशं तथा वर्णं तथैव चक्रदेवताः || ८-१२५ ||

तथैव पूर्ववज्ज्ञेयं सर्वचक्रेष्वयं विधिः |
चन्द्रतो ब्रह्मरन्ध्रान्तं चक्राण्यत्र चतुर्दश || ८-१२६ ||

परापरेति विख्याता कुण्डली जीवसंज्ञका |
सूर्यतो ब्रह्मरन्ध्रान्तं चक्राण्यत्र चतुर्दश || ८-१२७ ||

परमेष्ठी समाख्याता सूर्यमण्डलवर्तिनी |
नराकारस्वरूपेयं परज्योतिःस्वरूपिणी || ८-१२८ ||

गोलकान्तर्ग(तो?ता)देवी ज्योतिर्बिन्दुसमाश्रिता |
अत्रास्ति गोलकं चक्रं गोलोक इव दृश्यते || ८-१२९ ||

इयं नारायणी काली तारा शून्यनिवासिनी |
सुन्दरी रक्तकाली च महिषमर्दिनी तथा || ८-१३० ||

मन(सः?सा)कल्पि(तो?ता)मूर्तिस्तेजोरूपाऽपरा च सा |
परमात्मैव रामोऽयं महाविष्णुर्महाशिवः || ८-१३१ ||

निरञ्जनस्वरूपोऽयं कृष्णरूपा च तारिणी |
आत्मप्रकाशिनी नित्या नित्यानन्दस्वरूपिणी || ८-१३२ ||

तस्या मन्त्राणि सुभगे मम मन्त्राणि यानि तु |
पूर्वाम्नायविधानेन शीघ्रकामफलप्रदा || ८-१३३ ||

नानापापहरा देवी वीरस्तद्गतमानसः |
तत्त्वभावं समासाद्य फलतत्त्वं लभेन्नरः || ८-१३४ ||

तव मन्त्राणि देवेशि सर्वार्थदायकानि च |
यथा स्वयंभुवा देवाश्चत्वारः परिकीर्तिताः || ८-१३५ ||

(प्. १३०) ज्ञातव्याश्च प्रसिद्धाश्च पारम्पर्योपदेशतः |
पर्यायतोऽपि विज्ञेयाः श्रुतिवाङ्मयभेदतः || ८-१३६ ||

तथा त्वयि मया प्रोक्ताः षडाम्नायाश्च सन्निधौ |
स चाम्नायः श्रुतिर्ज्ञेयः श्रुतिश्च वेद उच्यते || ८-१३७ ||

अतस्त्वयापि गिरिजे गोपनीयः स्वयोनिवत् |
अत ऊर्ध्वं तु सुभगे रहस्यं परमं शृणु || ८-१३८ ||

महामन्त्री यदा देवि साधको दैवयोगतः |
तत्र कस्य जपं कुर्यात् पूजनादिकमेव च || ८-१३९ ||

सर्वदेवनमस्कारं नित्यं कुर्यात् प्रयत्नतः | 
जपादिकं तु तस्यैव यत्र शङ्काभिजायते || ८-१४० ||

गुरोर्गृहीतमन्त्रस्य प्रजपत्यपि साधकः |
भ्रष्टाचारं प्रमादाद्वा आलस्याद्वापि सुन्दरि || ८-१४१ ||

शङ्करस्य गृहीतस्य कथितं यत्र कुत्रचित् |
हीनवीर्यमवाप्नोति मन्त्रादिश्च वरानने || ८-१४२ ||

इत्यादिदोषनाशार्थं विधानं शृणु सांप्रतम् |
प्रथमं जननं नाम जीवनं तु द्वितीयकम् || ८-१४३ ||

तृतीयं ताडनं देवि चतुर्थं बोधनं तथा |
पञ्चमं त्वभिषेकस्तु विमलीकरणं तथा || ८-१४४ ||

आप्यायनं सप्तमं तु अष्टमं तर्पणं स्मृतम् |
नवमं दीपनं प्रोक्तं दशमं गोपनं मतम् || ८-१४५ ||

मन्त्राणां मातृकायन्त्रादुद्धारो जननं स्मृतम् |
प्रणवान्तरितान् कृत्वा मन्त्रवर्णान् जपेत् सुधीः || ८-१४६ ||

स्वरव्यञ्जनभेदेन जीवनं तदुदाहृतम् |
मन्त्रवर्णान् समालिख्य ताडयेच्चन्दनाम्भसा || ८-१४७ ||

(प्. १३१) प्रत्येकं वायुबीजेन ताडनं नाम(तः?तत्) शृणु |
मन्त्रं विलिख्य विधिवत् प्रसूनैः करवीरजैः || ८-१४८ ||

तन्मन्त्राक्षरसंख्यातैर्हन्याद्रेफेण बोधनम् |
स्वतन्त्रोक्तविधानेन तदा मन्त्रार्णसंख्यया || ८-१४९ ||

अश्वत्थपल्लवैर्मन्त्रमभिषिञ्चेद् विशुद्धये |
संचिन्त्य मनसा मन्त्रं ज्योतिर्मन्त्रेण निर्दहेत् || ८-१५० ||

मन्त्रे मलत्रयं देवि विमलीकरणात्मकम् |
तारं व्योमाग्निमनुयुक् दण्डी ज्योतिर्मनुर्मतः || ८-१५१ ||

कुशोदकेन जप्तेन प्रत्यर्णं प्रोक्षयेद् मनोः |
तेन मन्त्रेण विधिवदेतदाप्यायनं मतम् || ८-१५२ ||

मनुना वारिणा पात्रे तर्पणं तर्पणं भवेत् |
तारमायारमायोगाद् मनोर्दीपनमुच्यते || ८-१५३ ||

जप्यमानस्य मन्त्रस्य गोपनं चाप्रकाशनम् |
एते च दश संस्काराः सर्वतन्त्रेषु गोपिताः || ८-१५४ ||

एतान् कृत्वा जपेद् मन्त्रं सदा परहितं प्रिये |
निर्गुणं यत् परं ब्रह्म ज्योतीरूपं निराकृति || ८-१५५ ||

साकारं यदि जायेत सर्वदेहेषु देवता |
रूपत्रयं सदा भूत्वा देहिनां देहभेदतः || ८-१५६ ||

भगाकारं च यद् ब्रह्म लिङ्गाकारस्वरूपतः |
केचित् सेवन्ति सुभगे लिङ्गाकारस्य सर्वदा || ८-१५७ ||

भगाकारं च सेवन्ते विविधा ज्ञानिनः सदा |
स्त्रीजातिरूपा सर्वत्र सर्वदेहेषु जानता || ८-१५८ ||

(या?सा) शक्तिरूपा विज्ञेया पुरुषः शिवरूपधृक् |
तत्र तेषां विशेषार्थं नरदेहे वरानने || ८-१५९ ||

(प्. १३२) शक्तिः शिवश्च विज्ञेयो मम संकेतमुत्तमम् |
भगं कुण्डं च सुभगे स्रुवं लिङ्गं प्रकीर्तितम् || ८-१६० ||

ऋतुरग्निश्च सुभगे गर्तमध्ये च क्षेपणम् |
आज्यरूपं मतं शुक्रं मनो होता प्रकीर्तितः || ८-१६१ ||

फलरूपं च तत्रैव नानासंसारकामनाः |
विज्ञाय चैवं यो मन्त्री मनुश्च पीठब्रह्मवत् || ८-१६२ ||

नित्यं च होमयेद् देवि तस्य रूपमनन्तकम् |
यं यं कामादिकं देवि मनसा चिन्त्य कारयेत् || ८-१६३ ||

न दोषगुणविज्ञेयो (यं यं?तं तं) काममवाप्नुयात् |
यथोक्तदेवतायाश्च यथोक्तफलमश्नुते || ८-१६४ ||

आयुर्लक्ष्मीं यशो देवि कीर्तिं च मोक्षमाप्नुयात् |
गोपनीयं प्रयत्नेन न देयं यस्य कस्यचित् || ८-१६५ ||

गोप्या गोप्या पुनर्गोप्या जननीजारगर्भवत् |
इति ते कथितं सम्यक् संस्कारक्रममुत्तमम् || ८-१६६ ||

इदानीं शाम्भवं चक्रं त्रिविधं शृणु पार्वति |
येन विज्ञानमात्रेण ध्रुवं ज्योतिर्मयो भवेत् || ८-१६७ ||

इडापिङ्गलयोर्मध्ये वर्णाश्च ज्योतीरूपिणः |
ज्योतीरूपाणि चक्राणि ज्योतीरूपा च कुण्डली || ८-१६८ ||

चन्द्रतः सूर्यपर्यन्तं चक्राण्यत्र चतुर्दश |
तत्रास्ति कुण्डलीशक्तिर्बीजरूपा निराकृतिः || ८-१६९ ||

पारेयं कुण्डलीशक्तिश्चन्द्रमण्डलवर्तिनी |
इमं भेदं महेशानि यो जानाति स योगवित् || ८-१७० ||

दलं कोषं तथा वर्णं तथैव च(न्द्र?क्र)देवताः |
तथैव पूर्ववज्ज्ञेयः सर्वचक्रेष्वयं विधिः || ८-१७१ ||

(प्. १३३) चन्द्रतो ब्रह्मरन्ध्रान्तं चक्राण्यत्र चतुर्दश |
परापरेति विख्याता कुण्डली जीवसंज्ञका || ८-१७२ ||

सूर्यतो ब्रह्मरन्ध्रान्तं चक्राण्यत्र चतुर्दश |
परमेष्ठी समाख्याता सूर्यमण्डलवर्तिनी || ८-१७३ ||

नराकारस्वरूपेयं परज्योतिःस्वरूपिणी |
गोलकान्तर्गता देवी ज्योतिर्बिन्दुसमाश्रिता || ८-१७४ ||

अत्रास्ति गोलकं चक्रं गोलोक इव दृश्यते |
इयं नारायणी काली तारा स्याच्छून्यवासिनी || ८-१७५ ||

सुन्दरी रक्तकालीयं भैरवी नादिनी तथा |
मन(सः?सा)कल्पिता मूर्तिस्तेजोरूपा परापरा || ८-१७६ ||

परमात्मैव रामोऽयं महाविष्णुर्महाशिवः |
निरञ्जनस्वरूपोऽयं कृष्णरूपा च तारिणी || ८-१७७ ||

आत्मप्रकाशिनी देवी नित्यानन्दस्वरूपिणी |
इति ते कथितं देवि रहस्यं परमाद्भुतम् || ८-१७८ ||

अस्मात् परतरं नास्ति तन्त्रमध्ये सुरेश्वरि |
इदानीं शृणु देवेशि परं ब्रह्मस्वरूपकम् || ८-१७९ ||

प्राणस्तु परमेशानि आत्मज्ञानं शुचिस्मिते |
यस्तु प्राणो महेशानि स जीवः परिकीर्तितः || ८-१८० ||

प्रदीपकलिकाकारो हृदये विद्यते प्रिये |
परं ब्रह्म महेशानि प्रदीपकलिकाकृति || ८-१८१ ||

आत्मान्तरात्मा देवेशि सर्वेषां हृदि वर्तते |
अन्तरात्मा परं ब्रह्म शरीरं व्याप्य तिष्ठति || ८-१८२ ||

द्वये तेजो वरारोहे शक्तिं प्रकृतिरूपिणीम् |
प्राणायामस्य काले तु दृष्ट्वाश्चर्यं वरानने || ८-१८३ ||

(प्. १३४) यद् दृष्टं परमं गुह्यं तन्निशामय योगिनि |
आत्मा ब्रह्मसमो भूत्वा यद् दृष्टं परमेश्वरि || ८-१८४ ||

तदक्षरं महेशानि दृष्टमानन्दमद्भुतम् |
मनो मया महेशानि कृत्वा तत्रैव पार्वति || ८-१८५ ||

सुधार्णवे महेशानि मग्नो भूत्वा वरानने |
लक्षवर्षं महेशानि निर्गतं परमेश्वरि || ८-१८६ ||

प्राणायामक्षणे देवि लक्षवर्षं गतं मम |
यद् दृष्टं परमेशानि निर्दिष्टं तच्छृणु प्रिये || ८-१८७ ||

नातः परतरं किञ्चिद् विद्यते मम गोचरे |
पर्यङ्कं परमेशानि आश्चर्यं परमाद्भुतम् || ८-१८८ ||

पयःफेननिभा शयया नानारत्नविभूषिता |
या शयया परमेशानि स एव श्रीसदाशिवः || ८-१८९ ||

तत्रोपरि महेशानि सूक्ष्मां त्रिपुरसुन्दरीम् |
जपायावकसिन्दूर सदृशाकृतिरूपिणीम् || ८-१९० ||

चतुर्भुजां त्रिनेत्रां च पञ्चबाणधनुर्धराम् |
वरदाभयहस्तां च धारिणीं परमेश्वरीम् || ८-१९१ ||

दृष्ट्वानन्दमयीं लोलां लक्षवर्षं गतं मम |
यदा तु परमेशानि मम दृग् गोचरं गतः || ८-१९२ ||

तदैव सहसा तत्र सूक्ष्मरूपत्वमागतः |
ध्यानभङ्गे महेशानि तदैव मम सुन्दरि || ८-१९३ ||

तत्रैव दृष्टं ब्रह्माण्डं ब्रह्माद्यास्त्रिदिवौकसः |
शक्तिं विना महेशानि नास्ति किञ्चिद् मम प्रिये || ८-१९४ ||

शक्तिर्हि ब्रह्मणो रूपं शक्तिरूपं वरानने |
शक्तिं विना महेशानि न किञ्चिद् मम गोचरे || ८-१९५ ||

(प्. १३५) एवं हि क्रमतो देवि मातृकान्यासमुत्तमम् |
कृत्वा न्यासं महेशानि मातृका विश्वमोहिनी || ८-१९६ ||

अतः परं महेशानि श्रीकण्ठन्यासमाचरेत् |
श्रीकण्ठन्यासमात्रेण शिवोऽहं कमलानने || ८-१९७ ||

श्रीकण्ठं परमेशानि त्रैलोक्ये चातिदुर्लभम् |
पूर्वोक्तेन क्रमेणैव सर्वं कुर्यात् शुचिस्मिते || ८-१९८ ||

सर्वं कुर्याद् महेशानि यत्नतः परमेश्वरि |
ध्यायेत् शिवां वरारोहां हृत्प(त्र?द्मे)कमलेक्षणे || ८-१९९ ||

हृत्पद्मं परमं स्थानं ब्रह्मस्थानं सुरार्चिते |
जीवस्य स्थानमेतत् तु हृदयं परमं पदम् || ८-२०० ||

हृत्पद्मं द्वादशदलं सहस्रादित्यवर्चसम् |
तन्मध्ये भावयेद् देवं शिवं मृत्युञ्जयं प्रिये || ८-२०१ ||

शुद्धस्फटिकसंकाशं पञ्चवक्त्रं महाप्रभम् |
आजानुबाहुं देवेशि पद्मवक्त्रं सुवीक्षणम् || ८-२०२ ||

किरीटिनं कुण्डलिनं केयूराङ्गदशोभितम् |
सततं हास्ययुक्तं च दन्तपङ्क्तिविराजितम् || ८-२०३ ||

रुद्राक्षशोभितोरस्कं जटाशोभितमस्तकम् |
व्याघ्रचर्मपरीधानं दशबाहुविराजितम् || ८-२०४ ||

एवं ध्यात्वा महादेव सदा मृत्युञ्जयं प्रिये |
शक्तियुक्तं महादेवं सर्वाङ्गसर्वमोहनम् || ८-२०५ ||

सर्वाङ्गचिन्तनं कृत्वा एकाङ्गं चिन्तयेत् ततः |
एकाङ्गं तु परित्यज्य समाधिर्जायते ततः || ८-२०६ ||

समाधिकाले देवेशि यत् तेज उपपद्यते |
तन्निशामय देवेशि ज्ञानं परमदुर्लभम् || ८-२०७ ||

(प्. १३६) सर्वाङ्गं तु परित्यज्य यत् तेज उपजायते |
स एव परमेशानि शिवो मृत्युञ्जयः प्रिये || ८-२०८ ||

प्रदीपकलिकाकारां प्रकृतिं विद्धि पार्वति |
तत्र तेजसि देवेशि अन्तरात्मा सदा स्थितः || ८-२०९ ||

अन्तरात्मा महेशानि कार्यकारणवर्जितः |
भ्रमरे भ्रमरीं बद्ध्वा हृत्पद्मे परमेश्वरि || ८-२१० ||

योगस्थस्य महेशानि लक्षवर्षं गतं मम |



इति श्रीबृहन्नीलतन्त्रे भैरवभैरवीसंवादे (यन्त्रमन्त्रान्तरप्रयोग 
तत्संस्कारादिविधिनिरूपणं) अष्टमः पटलः || ८ ||





अथ

नवमः पटलः |


श्रीभैरव उवाच |


शृणु देवि प्रवक्ष्यामि साधनान्तरमुत्तमम् |
यत् कृते परमेशानि कृतार्थो नात्र संशयः || ९-१ ||

प्रासादस्यान्तिके देवि कदलीस्तम्भनं भवेत् |
तत्र वेदिं महेशानि वृक्षं तत्र प्ररोपयेत् || ९-२ ||

रक्तासने चोपविश्य साधयेद् वीरसाधनम् |
मातृकान्यासमाचर्य पूजयेत् परमेश्वरीम् || ९-३ ||

षोडशैरुपचारैस्तु पूजयेत् परदेवताम् |
पाद्यं दद्याद् महादेव्यै गोमूत्रमिश्रितं पयः || ९-४ ||

(प्. १३७) ताम्रपात्रे मधु दत्त्वा दुग्धयुक्तं हविर्युतं |
घनीभूतं महेशानि दधि दद्यात् सशर्करम् || ९-५ ||

आचमनीयं देवेशि कांस्येनैव प्रदापयेत् |
नैवेद्यं परमं दद्यात् सुस्वादु सुमनोहरम् || ९-६ ||

मधुयुक्तं नारिकेलं तक्रं च शर्करान्वितम् |
दत्त्वा देव्यै महेशानि जीवन्मुक्तो भवेद् ध्रुवम् || ९-७ ||

अन्नं दद्याद् महेशानि सामिषं परमं शुभे |
सप्ताहं व्याप्य तत्रैव जपेत् तद्गतमानसः || ९-८ ||

गते तु प्र(हरे?थमे)यामे द्वितीयप्रहरावधि |
रुद्राक्षमालया देवि जपेद् वीतभयः सदा || ९-९ ||

सप्ताहाभ्यन्तरे देवि सिद्धो भवति मानवः |
मातृकाक्षरसंयुक्तां विद्यां यद्वा न्यसेत् ततः || ९-१० ||

मन्त्रध्यानपरो भूत्वा जपेद् मन्त्रमनन्यधीः |
एकाक्षरं यदि भवेद् दिक्सहस्रं ततो जपेत् || ९-११ ||

द्व्यक्षरे त्वष्टसाहस्रं त्र्यक्षरे त्वयुतार्धकम् |
ततः परं तु मन्त्राणां गजान्तकसहस्रकम् || ९-१२ ||

निशायां जपमारभ्य उदयान्तं समाचरेत् |
जपादौ च बलिं दत्त्वा पश्चादपि बलिं हरेत् || ९-१३ ||

जपान्ते जपमध्ये वा देहि देहीति भाषते |
तदापि च बलिं दद्याच् छागलं वापि माहिषम् || ९-१४ ||

न दिक्षु वीक्षणं किञ्चिन् न वा बन्धुसमागमः |
गजारिदुष्टसर्पाणां मृगानां दंष्ट्रिणां तथा || ९-१५ ||

पक्षिकीटपिशाचानां यद्यन्मनसि संस्थितम् |
तत्सर्वं स्वप्नवत् बु(द्ध्य?ध्वा)भयं सर्वत्र वर्जयेत् || ९-१६ ||

(प्. १३८) समाप्य साधनं देवि दक्षिणां विभवावधि |
गुरवे गुरुपुत्राय तत् पत्न्यै चापि दापयेत् || ९-१७ ||

सम्यक् सिद्धस्य मन्त्रस्य नासाध्यं विद्यते क्वचित् |
गुरुमन्त्रवतः [बहु ख पाठः |] पुंसः का कथा रुद्र एव सः || ९-१८ ||

यतः सर्वत्र देवेशि गुरुपूजा गरीयसी |
तदग्रे मन्त्रतन्त्राणां भाषणं नैव कारयेत् || ९-१९ ||

पूजिते गुरुपादे वै सर्वदैव सुखी भवेत् |
सर्वेषां तन्त्रमन्त्राणां पितासौ परमेश्वरः || ९-२० ||

अन्यदेवसपर्या वा चान्यदेवस्य कीर्त(नात्?नम्) |
गुरुदेवं विना देवि तदग्रे नरके स्थितिः || ९-२१ ||

शवारू(ढा?ढो)यदि भवेत् तद्विशेष इहोच्यते |
शून्यागारे बिल्वमूले नदीतीरे चतुष्पथे || ९-२२ ||

शवासन(र?ग)तो मन्त्री चिन्तयेद् वीरसाधनम् |
चण्डालं चाभिभूतं वा शीघ्रसिद्धिफलप्रदम् || ९-२३ ||

आनीय स्थापयेदादौ न्यासजालं समाचरेत् |
पीठमन्त्रं समालिख्य गन्धपुष्पादिनार्चयेत् || ९-२४ ||

अभ्यर्च्य चासनं दत्त्वा आत्मरक्षां च कारयेत् |
ततः शवास्ये विधिवद् देवताप्यायनं ततः || ९-२५ ||

मन्त्रान्ते भुवनेशी स्याद् रेफान्तो मन्त्र ईरितः |
महानीलक्रमं देवि सर्वसिद्धिप्रदायकम् || ९-२६ ||

न कस्यचित् प्रयोक्तव्यं गोप्तव्यं प्रीतये मम |
सर्वेषां जीवहीनानां जन्तूनां वीरसाधने || ९-२७ ||

ब्राह्मणं गोमयं त्यक्त्वा साधयेत् वीरसाधनम् |
महाशवाः प्रशस्ताः स्युः प्रधानं साधयेत् प्रिये || ९-२८ ||

(प्. १३९) श्मशाने हि पुरश्चर्या कथिता भुवि दुर्लभा |
श्मशानसाधनं देवि मतं साधनमुत्तमम् || ९-२९ ||

श्मशानस्थो यदि भवेत् जपन् मन्त्रमनन्यधीः |
स सर्वसाधनं कृत्वा देवीलोके महीयते || ९-३० ||



इति श्रीबृहन्नीलतन्त्रे भैरवभैरवीसंवादे (वीरसाधनविधानं) नवमः 
पटलः || ९ ||





अथ

दशमः पटलः |


श्रीभैरव उवाच |


इदानीं शृणु चार्वङ्गि येन सिद्धो भवेद् मनुः |
शवमुण्डं समादाय मङ्गले वासरे निशि || १०-१ ||

पञ्चगव्येन मिलितं चन्दनैकेन संयुतम् |
अर्द्धहस्तमिते गर्ते हरिद्रारोचनायुते || १०-२ ||

क्षिपेत् तत्र शवमुण्डं रजतेन समन्वितम् |
मृत्तिकया पूरयित्वा सर्वं संस्कृत्य शोधयेत् || १०-३ ||

तत्रोपरि विशेद् देवि क्रमेण हि समन्वितः |
सहस्रस्य प्रमाणेन जपं कुर्यात् समाहितः || १०-४ ||

समाप्ते तु जपे तत्र पूजयेत् परमेश्वरीम् |
एवं त्रिदिनमध्ये तु सिद्धो भवति मानवः || १०-५ ||

(प्. १४०) इति ते कथितं भद्रं प्रयोगं सिद्धिदायकम् |
अष्टमीसन्धिवेलायां अष्टोत्तरशतं जपेत् || १०-६ ||

सप्तदिनप्रयोगेन सिद्धिमाप्नोति मानवः |
शनौ च सन्धिवेलायां गृहे लताख्यकं यजेत् || १०-७ ||

जपेदेकाकी विजने लतासाधनतत्परः |
एवं कृते महादेवि सिद्धिमाप्नोति साधकः || १०-८ ||

पूर्वोक्तकल्पमासाद्य पूजादिकं समाचरन् |
केवलं कामदेवोऽसौ जप्त्वा चाष्टोत्तरं शतम् || १०-९ ||

सप्ताहाभ्यन्तरे देवि महदैश्वर्यमाप्नुयात् |
विशेषं शृणु चार्वङ्गि तन्त्रेषु सर्वकामदम् || १०-१० ||

येन विज्ञानमातेण सिद्धयोऽष्टौ भवन्ति हि |
तासां मूले तु देवेशि उग्रां संपूज्य साधकः || १०-११ ||

महासिद्धिर्भवेद् देवि सत्यं सत्यं वरानने |
कुलाकृष्टलतागारे लिखित्वा मन्त्रमेव च || १०-१२ ||

प्रपूज्य तत्र संस्कारं कृत्वा तस्यै निवेदयेत् |
किञ्चित् जप्तं मनुं नीत्वा देवताभावतत्परः || १०-१३ ||

तां प्रपूज्य नमस्कृत्य स्वयं जप्त्वा सुसंयतः |
प्रातः स्त्रीभ्यो बलिं दत्त्वा मन्त्रसिद्धिर्भवेन् नृणाम् || १०-१४ ||

भूमिपुत्रसमायुक्ता अमावास्या शुभप्रदा |
भाद्रे पुष्करयोगेन तस्यां वीरवरोत्तमः || १०-१५ ||

विष्णुक्रान्तां समानीय निक्षिपेद् मृतभूमिषु |
तत्र तां सचितां कृत्वा तद्दिने मृतहट्टके || १०-१६ ||

तत्र प्रसार्य तां मत्स्यत्वक्स्नेहेन दापयेत् |
तज्जलेनाभिषेकं च पूर्ववच्च शवोपरि || १०-१७ ||

(प्. १४१) सचितां विजयां तस्य उदरे मुखवर्त्मना |
क्षिप्त्वा तत्रैव तत् मत्स्यमञ्जनान्वितलोचनः || १०-१८ ||

तिलकं पूर्वद्रव्येण तथाजस्रं मनुं जपेत् |
स्वयमायाति भगवान् भैरवो बीमबाहुकः || १०-१९ ||

गतभीतिस्ततो वीरस्तं विलोक्य जपेद् मनुम् |
यदि भाग्यवशाद् देवि लगुडस्तत्र लक्ष्यते || १०-२० ||

तदा स्वयं भैरवोऽसौ साक्षाद् वीरेश्वरो भवेत् |
मत्स्यमानीय देवेशि निक्षिपेत् पितृकानने || १०-२१ ||

तत्रासकृज् जपित्वा च देवतामेलनं भवेत् |
निशायां मृतहट्टे च उन्मत्तानन्दभैरवः || १०-२२ ||

दिग्वासा विमलो भस्मभूषणो मुक्तकेशकः |
कृपाणी खड्गहस्तश्च जपेन् मातृकया यदि || १०-२३ ||

तदा तस्य महादेवि सर्वसिद्धिः करे स्थिता |
डाकिनीं योगिनीं वापि अन्यां वा गणसुन्दरीम् || १०-२४ ||

तत्र चानीय संपूज्य सर्वसिद्धीश्वरो भवेत् |
गुरुमानीय संस्थाप्य देववत् पूजयेद् विभुम् || १०-२५ ||

वस्त्रालङ्कारहेमाद्यैः स्वयं संतोषयेद् गुरुम् |
तत्सुतं तत्सुतां वापि तत्पत्नीं च विशेषतः || १०-२६ ||

पूजयित्वा मनुं जप्त्वा सर्वसिद्धीश्वरो भवेत् |
सहस्रारे गुरोः पादपद्मं ध्यात्वा प्रपूज्य च || १०-२७ ||

केवलं देवभावेन जप्त्वा सिद्धीश्वरो भवेत् |
गुरोरनुज्ञामात्रेण दुष्टमन्त्रोऽपि सिद्ध्यति || १०-२८ ||

गुरुं विलङ्घ्य शास्त्रेऽस्मिन् नाधिकारः सुरैरपि |
एषां च मन्त्रतन्त्राणां प्रयोगः क्रियते यदि || १०-२९ ||

(प्. १४२) गुरुवक्त्रं विना देवि सिद्धिहानिः प्रजायते |
एतत् तन्त्रं च मन्त्रं च शिष्येभ्योऽपि न दापयेत् |
अन्यथा प्रेतराजस्य भवनं याति निश्चितम् || १०-३० ||


इति श्रीबृहन्नीलतन्त्रे भैरवभैरवीसंवादे 
(साधनान्तरविधाननिरूपणं) दशमः पटलः || १० ||





अथ

एकादशः पटलः |


श्रीभैरव उवाच |


विशेषान् शृणु वक्ष्यामि येन सिद्ध्येज् जगत् त्रयम् |
यस्मात् परतरं नास्ति तन्त्रमध्ये न संशयः || ११-१ ||

सर्वभाषामयी शुद्धा सर्वाम्नायैर्नमस्कृता |
मायाबीजं समुद्धृत्य तारकं वह्निसंयुतम् || ११-२ ||

मायाबिन्द्वीश्वरयुतं [बिन्दुस्वर ख पाठः |] द्वितीयं बीजमुद्धृतम् |
[त्रुटिरत्र दृश्यते |] रमां फट्कारकं चैव बीजपञ्चकमुत्तमम् || ११-३ ||

पञ्चरश्मिसमाक्रान्ताऽज्ञानेन्धनप्रदीपकम् |
तस्योद्धारमहं वक्ष्ये शृणु सार्वज्ञकारणम् || ११-४ ||

प्रथमं प्रणवं दत्त्वा चतुर्थस्वरभूषितम् |
रेफारूढं स्फुरद् दीप्तमिन्दुबिन्दुविराजितम् || ११-५ ||

(प्. १४३) भगं चैव महेशानि चतुर्थस्वरसंयुतम् |
(दाहारूढं रयं चैव शक्तियुक्तं तु योजयेत्) || ११-६ ||

नादबिन्दुसमायुक्तं हूंकारं योजयेत् ततः |
फट्कारं च ततो दद्यात् संपूर्णं सिद्धिदायकम् || ११-७ ||

लीलया वाक्प्रदा चेति तेन नीलसरस्वती |
तारकत्वात् सदा तारा सुखमुक्तिप्रदायिनी || ११-८ ||

(उग्रापत्तारिणी यस्मादुग्रतारा प्रकीर्तिता |)
वितारैकजटा चैषा महामुक्तिकरी सदा || ११-९ ||

तारास्त्ररहिता त्र्यर्णा महानीलसरस्वती |
ताराद्या पञ्चवर्णेयं श्रीमन्निलसरस्वती || ११-१० ||

श्रीबीजाद्यापि देवेशि तदा श्रीःसर्वतोमुखी |
एषैव हि महाविद्या मायाद्या सकलेष्टदा || ११-११ ||

वाग्भवाद्या यदा विद्या वाग्रूपा सर्ववाङ्मयी |
एतान् क्रमगतान् प्राप्ता(न्)मत भेदाञ् जगन्मयी || ११-१२ ||

एषा पञ्चाक्षरी विद्या पञ्चभूतप्रकाशिनी |
वधूबीजं मध्यबीजं सर्वबीजान्तिमं भवेत् || ११-१३ ||

फलिनी सर्वविद्यानां जयिनी जयकाङ्क्षिणाम् |
विषक्षयकरी विद्या अमृतत्वप्रदायिनी || ११-१४ ||

मन्त्रस्य ज्ञानमात्रेण विजयी भुवि जायते |
लिखेत् खं कूर्चसंयुक्तं रौद्रं त्रैगुण्यमेव च || ११-१५ ||

विधिविष्णुमहेशानां स्वशक्त्या क्रमयोगतः |
एषा मता महाविद्या सर्वसिद्धिप्रदा शुभा || ११-१६ ||

सर्वमन्त्रमयी शुद्धा सर्वतन्त्रेषु गोपिता |
सिद्धिदा भजतामाशु संप्रदायविधानतः || ११-१७ ||

(प्. १४४) ध्यानपूजादिकं सर्वं कुर्यात् साधकसत्तमः |
अथातः संप्रवक्ष्यामि तारां भुवनतारिणीम् || ११-१८ ||

यस्याः स्मरणमात्रेण भयमाशु विनाशयेत् |
प्रणवं पूर्वमुद्धृत्य हृल्लेखाबीजमुद्धरेत् || ११-१९ ||

गगनं शेषसंयुक्तं बिन्दुनादविभूषितम् |
कूर्चबीजं च हृदयं तारायै च समुद्धरेत् || ११-२० ||

महापद्मं समुद्धृत्य तारायै च समुद्धृतम् |
सकलदुस्तरांस्तारे तारयेति तथा पुनः || ११-२१ ||

तरयुग्मं वह्निजाया मन्त्रोऽयं सुरपादपः |
गद्यपद्यमयी वाणी सभायां तस्य जायते || ११-२२ ||

चतुर्लक्षजपेनास्याः सिद्धयोऽष्टौ भवन्ति हि |
ध्यानपूजादिकं सर्वं पूर्वत् समुपाचरेत् || ११-२३ ||

प्रणवं पूर्वमुद्धृत्य तारे उत्तारयेति च |
माया स्वाहेति मन्त्रोऽयं दशाक्षर उदाहृतः || ११-२४ ||

स्मरणात् सर्वसत्त्वानां भयमाशु विनाशयेत् |
ध्यानपूजादिकं सर्वं पूर्वमुक्तं सुरेश्वरि || ११-२५ ||

विद्यारत्नं प्रवक्ष्यामि शृणु पर्वतनन्दिनि |
वाग्भवं कुलदेवीं च तारकं वाग्भवं तथा || ११-२६ ||

हृल्लेखां चास्त्रमन्त्रान्ते वह्निजायावधिर्मनुः |
अष्टाक्षरो मनुः प्रोक्तो वेदमातुरनुत्तमः || ११-२७ ||

पञ्चाङ्गं चास्य मन्त्रस्य पञ्चबीजैः प्रकल्पयेत् |
अस्त्रं शेषाक्षरैर्न्यस्य कृतकृत्यो भवेद् नरः || ११-२८ ||

ध्यानपूजादिकं सर्वं पूर्वमुक्तं महेश्वरि |
कालिका सिद्धविद्या स्याद् महाकाली परा मता || ११-२९ ||

तस्यास्तन्त्रे महाविद्या विज्ञेया साधकोत्तमैः |
सर्ववेदमयी विद्या सर्वाम्नायैर्नमस्कृता || ११-३० ||

रक्षाकरी च संप्रोक्ता यदा सेव्या च साधकैः |
प्रणवं पूर्वमुच्चार्य पद्मे युग्मं तथैव च || ११-३१ ||

महापद्मे पदं कुर्यात् पद्मावति पदं ततः |
माये स्वाहेति मन्त्रोऽयं प्रोक्तः सप्तदशाक्षरः || ११-३२ ||

पूजा पूर्ववदुद्दिष्टा चार्धरात्रे चतुष्पथे |
जपमस्याश्चरेद् यस्तु शीघ्रं द्रुतकविर्भवेत् || ११-३३ ||

बीजमन्त्राः स्वतन्त्राः स्युस्तारिण्याः सर्वसिद्धिदाः |
एते भेदा महोग्रायाः पुरुषार्थप्रवर्तकाः || ११-३४ ||

आयुःश्रीकान्तिकविता विद्यासौभाग्यदायिनी |
अन्ते निरामयं ब्रह्म जीवन्मुक्तिप्रदायिनी || ११-३५ ||

(शिवबीजं महेशानि शक्तिबीजं ततः परम् |
सर्वबिन्दुसमायुक्तं वेदाद्यं तदधः क्रमात् || ११-३६ ||

माया स्त्रीं वर्मबीजान्ते हंसं जीवमुदीरितम् |
एषा त्वष्टाक्षरी विद्या तव स्नेहात् प्रकाशिता || ११-३७ ||)

आज्ञासिद्धिमवाप्नोति त्रैलोक्यं वशमानयेत् |
वशमायान्ति सहसा वेदविद्याश्चतुर्दश || ११-३८ ||

हंसतारा महाविद्या तव स्नेहात् प्रकाशिता |
कवितामाहरेत् पुंसां धनार्थी धनमाप्नुयात् || ११-३९ ||

मोक्षार्थी लभते मोक्षं नात्र कार्या विचारणा |
उग्रतारा महाविद्या कथ्यते मम पौरुषम् || ११-४० ||

पञ्चाक्षरी च या विद्या हंसाद्यन्ता महोदया |
केवलं त्वत्प्रयत्नेन [प्रसादेन ख पाठः |] तव स्नेहात् प्रकीर्तिता || ११-४१ ||

(प्. १४६) अस्याश्च जपपूजादीन् पञ्चाक्षरीवदाचरेत् |
बीजयुक्ता महाविद्या त्रिताराद्या पृथक् पृथक् || ११-४२ ||

त्रैलोक्ये कथिता सिद्धिदायिन्युत्तमभूतिदा |
षड्दीर्घमायया चैव षडङ्गं समुपाचरेत् || ११-४३ ||

पूजा पूर्ववदुद्दिष्टा प्रयोगान् वापि तत्समान् |
वाङ्मायाकमलाबीजमीशो भृगुनिषेवितः || ११-४४ ||

चतुर्दशेन्दुसंयुक्तः पश्चाद् भृगुः सहेश्वरः |
चतुर्दशविसर्गाढ्यो वद द्वन्द्वं च वाक् पदम् || ११-४५ ||

वादिनीति पदं पश्चात् क्लीं पदत्रितयं ततः |
नीलसरस्वति पदं त्रिधावृत्तिश्च वाङ्मनोः || ११-४६ ||

काहि शब्दद्वयं पश्चात् कलरीमग्निवल्लभा |
चतुस्त्रिंशद्वर्णयुक्तो नीलसारस्वतो मनुः [प्रकाशम् � ऐं ह्रीं श्रीं 
हसौं स्हौंः वद वद वाग्वादिनि क्लीं क्लीं क्लीं नीलसरस्वति ऐं ऐं ऐं 
काहिकाहि कलरीं स्वाहा || ११-३४ ] || ११-४७ ||

षाट्कोशिकोऽयं विज्ञेयः षड्भिर्मन्त्रैर्यतः कृतः |
ऋषिच्छन्दोदेवतानां विभागं शृणु पार्वति || ११-४८ ||

गङ्गाप्रवाहो नामर्षिर्मत्स्यरूपी जनार्दनः |
अत्यष्टिः कथिता छन्दो देवी नीलसरस्वती || ११-४९ ||

सर्ववागैश्वर्यमयी समस्ताभीष्टदायिनी |
ऐंबीजं कीलकं ज्ञेयं ह्सौं शक्तिः समीरिता || ११-५० ||

नीलो वर्णश्च विज्ञेयस्त्वरितं कविताफलम् |
मुद्रा तु प्रति(वासि?राशी)नां मुखमुद्रा समीरिता || ११-५१ ||

हृल्लेखया षडङ्गानि कुर्यात् षड्दिर्घयुक्तया |
नीलांशुकां मणिमयीं व्याघ्रचर्मधरां शुभाम् || ११-५२ ||

(प्. १४७) विद्यां ब्रह्मस्वरूपां च सर्वकामफलप्रदाम् |
नमस्कुर्यात् प्रयत्नेन सर्वकामवरेश्वरीम् || ११-५३ ||

अथ वक्ष्ये महेशानि नीलस्य भावमग्रतः |
पूर्वं देवासुरैर्युद्धे दानवा दितिजैः सह || ११-५४ ||

चक्रेण चक्रिणा छित्त्वा (छिन्नाः) कान्दिशीकाः प्रदुद्रुवुः |
सम्भूय ते दुष्टदैत्याः समुद्रकुहरोदरे || ११-५५ ||

चक्रिणा च कृता पूर्वदेवानां परिभू(यते?तये) |
देवरूपा भगवती सर्वमन्त्रमयी शुभा || ११-५६ ||

तत्रैव सर्वविप्राणां यज्ञकाण्डः प्रवर्तते |
तेषु यज्ञेषु संभूतैर्हविर्भिर्बलिनः सुराः || ११-५७ ||

......................................................................... |
सुरा हास्मान् प्रबाधन्ते वयं निर्बलिनस्ततः || ११-५८ ||

इति तेषां वचः श्रुत्वा दीनानां दितिजन्मनाम् |
हयग्रीवः सोमकश्च निर्वेदं भृशमापतुः || ११-५९ ||

तावुभौ भ्रातरौ दुष्टौ तुरङ्गग्रीव सोमकौ |
शब्दाकर्षणिकां देवीं समुद्दिश्यातपस्यताम् || ११-६० ||

तयोर्घोरतपःप्रीता शब्दाकर्षणिदेवता |
प्रोवाच व्रियतामत्र वाञ्छितो वरवल्लभः || ११-६१ ||

ताभ्यामुक्ता भगवती वरप्रार्थनहेतवे |
सर्वशब्दाकर्षणार्थं वरोऽस्मभ्यं प्रदीयताम् || ११-६२ ||

तथास्त्विति तया प्रोक्तौ दानवावतिदर्पितौ |
ततस्तस्य प्रभावेण भूलोकं समुपस्थितौ || ११-६३ ||

स(र्वाः?र्वे)चाकर्षिताः शब्दा मन्त्ररूपा द्विजन्मनाम् |
सा शब्दरूपिणी देवी शुभ्ररूपा सरस्वती || ११-६४ ||

(प्. १४८) मुखानि सर्वविप्राणां त्यक्त्वा दिव्यवपुर्धरा |
आयाता दैत्यवरयोर्दुष्टगृहमुपागता || ११-६५ ||

क्रन्दन्तीं तां च विवशां नीत्वा पातालगोलके |
हालाहलविषैः कृत्वा कुण्डं नीलजलप्रभैः || ११-६६ ||

तत्र तां विनिमज्यैव वद्ध्वा पन्नगरज्जुभिः |
पर्वतैर्निविडं कृत्वा पुनर्देवजिगीषया || ११-६७ ||

तामासाद्य महादिप्तौ तुष्टुवतुः शुभावहम् |
शब्दाकर्षणबाणेन दैत्यानां पृथिवीतले || ११-६८ ||

निःशब्दाश्चैव बाणेन वेदविस्मारिणो द्विजाः |
मन्त्रविस्मरणेनैव यज्ञविद्या निरासिता || ११-६९ ||

तन्नाशतो हविर्भागवर्जिता बलहानितः |
निर्वीयाश्च निरुद्योगास्ताभ्यां देवा निराकृताः || ११-७० ||

इत्थं विद्राव्य विबुद्धांस्तौ हयग्रीवसोमकौ |
विष्णुचक्राङ्कितौ तौ च समुद्रान्तर्गृहे स्थितौ || ११-७१ ||

ततो विष्णुर्महामत्स्यरूपधारी सदा प्रभुः |
यत्नं चकार देवेशि तदुद्धरणहेतवे || ११-७२ ||

सहस्रदंष्ट्रस्य झषस्य रूपं पाठीननाम्नः परमोऽथ विष्णुः |
रूपं गृहीत्वा भगवाननन्तो विवेश देवोद्धरणाय यत्न(चाब्धि)म् || ११-७३ 
||

वराहरूपेण यथाब्धिमग्नां युगे युगे प्रोद्धृतवान् धरित्रीम् |
तथैव मत्स्याकृतिरम्बुजाक्षो विलोडयामास समुद्रपूरम् || ११-७४ ||

(प्. १४९) श्रीमत्स्यरूपस्य हरेः शरीरादाविर्बभूवुश्च भुजाश्चतस्रः |
खड्गं तथा चक्रकशार्ङ्गचापौ कौमोदकी बाहुचतुष्टयेन || ११-७५ ||

मत्स्यस्वरूपस्य जनार्दनस्य बभूव युद्धं शरदां सहस्रम् |
ततश्च शब्दार्थविमर्शनार्थं निःश्वासवातेन बलादगृह्णात् || ११-७६ ||

अप(अ)हृतौ तौ हरिचक्रकृत्तौ कौमोदकीताडनमूर्च्छितौ च |
महाहवे नाशमुपागतौ तौ दैत्यौ हयग्रीवकसोमकाख्यौ || ११-७७ ||

अथाम्बुधेर्गर्तपुरास्त्रवासे निवेशितां तां विषकुण्डमध्ये |
मत्स्यस्वरूपी भगवाननन्तो निःश्वासमात्रैकशरीरशेषाम् || ११-७८ ||

आश्वासयामास स गीतवाक्यैर्हरिः स्मितं प्राह सरस्वतीं ताम् |
त्रितारविद्यां प्रथमं जगाद समस्तमन्त्रप्रकरस्य मूलम् || ११-७९ ||

तेनापि नो संविदमाप देवी प्रासादमन्त्रं पुनरुज्जगाद |
तेनापि नो संविदमाप देवी कामेश्वरीं सोऽथ जगाद विष्णुः || ११-८० ||

(प्. १५०) एवं षडक्षरमनुं वचसां सवित्रीमुत्थाप्य तां 
संविदमाबभाषे |
नीलासि जाता विषकुण्डमध्ये सर्वाङ्गपूर्णा स्मितवक्त्रपद्मे || ११-८१ ||

यथा पुरा सर्वमहासुराणां मुखान्तरे याहि च वीतयत्नम् |
वेदान् समुच्चारय नाशयैतान् इत्यादि वाणी हरिमाह देवी || ११-८२ ||

मत्स्यावतारेण सुरक्षिताहं भयं भवेन्नैव फलं समाप्तम् |
किंत्वस्य शोभाकृतिरन्यथा मे नीलत्वमाप्तेति नितान्तचिन्ता || ११-८३ ||

निवेशिताहं विषकुण्डमध्ये यथेति दूरीभवति क्षणेन |
तथा कुरुष्व प्रथितरुपायै इत्युक्त ईशोऽपि जगाद लक्ष्मीम् || ११-८४ ||

मा त्वं शुचं याहि चिरात् सवित्रि प्रागस्म्यभूवं शशिशुद्धवर्णा |
उग्रेण हालाहलकर्षणेन नीलत्वमाप्तासि कुतोऽत्र दोषः || ११-८५ ||

नील्यो विपण्यो भुवनस्य शोभां पुष्णन्ति नीलः खलु देव एव |
नीला मृडानी जगतां सवित्री नीलं च कण्ठे पुरशासनस्य || ११-८६ ||

(प्. १५१) नीलो महेन्द्रः सुरचक्रवर्ती नीला जगज्जीवनदाश्च मेघाः |
नीलं नभः सर्वजनावकाशो नीलः कलङ्कः शशिदीप्तिहेतुः || ११-८७ ||

नीलोऽप्यहं सत्त्वगुणाश्रयश्च नीलस्य वर्णस्य कुतोऽस्ति दोषः |
अशेषभूषामणिभूषिताङ्ग्यो विनाञ्जनेनाक्षिनिवेशितेन || ११-८८ ||

न रूपवत्यो नच वा युवत्यो विलासवत्यो नवयौवनाश्च |
ख्यातिश्च ते नीलसरस्वतीति ख्याता भवित्री भुवनत्रयेऽपि || ११-८९ ||

त्वदर्थमेव प्रयतं मयार्ये षाट्कौषिकी बालमृगाक्षि नित्या |
षडर्णयोगेन हि जीवितासि विनष्टचेष्टा विषकुण्डमध्ये || ११-९० ||

इत्थं समाश्व(अ)स्य वचोभिराद्यां प्रणम्य चादाय सरस्वतीं ताम् |
प्रवर्तयामास मुखे द्विजानां पुनः सुराणां सुखहव्यल(ब्धौ?ब्ध्यै) || 
११-९१ ||

ततः प्रभृत्येव जगत्प्रतीता मोक्षप्रदा नीलसरस्वतीति |
(...............................................................................................) || ११-९२ ||

(प्. १५२) अस्या गुप्तं महामन्त्रं सर्वकामफलप्रदम् |
यस्य स्मरणमात्रेण विजयी भुवि जायते || ११-९३ ||

शृणु वक्ष्यामि देवेशि उपायं साधने प्रिये |
येन देवेशि भद्रं ते भविष्यति सुनिश्चितम् || ११-९४ ||

मन्त्रं शृणु वरारोहे जपात् सार्वज्ञदायकम् |
विष्णुशक्तिर्महाशक्तिर्वह्निबीजं फडन्तकम् || ११-९५ ||

वर्णपञ्चकमेतत् तु सार्वज्ञकारणं महत् |
यदाक्षमालया देवि दिक्सहस्रं जपेद् मनुम् || ११-९६ ||

आज्ञासिद्धिमवाप्नोति नात्र कार्या विचारणा |
षण्मासात् परतो देवि महाराजत्वमाप्नुयात् || ११-९७ ||

अनेन सदृशं ज्ञानमनेन सदृशं तपः |
नास्ति नास्ति महामाये तन्त्रमध्ये सुरेश्वरि || ११-९८ ||

अनेन मन्त्रराजेन वश्यादिकं समाचरेत् |
ततः सिद्धो भवेद् मर्त्यो नात्र चिन्ताविधिः स्मृतः || ११-९९ ||


इति श्रीबृहन्नीलतन्त्रे भैरवभैरवीसंवादे 
(मन्त्रोद्धारतत्प्रकारान्तरनीलिम्�निरूपणमेकादशः पटलः || ११ ||





अथ

द्वादशः पटलः |


श्रीभैरव उवाच |


इदानीं शृणु वक्ष्यामि विद्योत्पत्तिं वरानने |
महाकाली जगद्धात्री तेजोरूपा जगन्मयी || १२-१ ||

ब्रह्मरूपा महादेवी सर्वकल्याणहेतुका |
गोलोकादुपरि स्थानं मणिमुक्तादिशोभितम् || १२-२ ||

चतुर्द्वारं चतुष्काण्डं चतुरस्रं मनोरमम् |
चतुर्भित्तिसमाकीर्णं मुक्ताहा(रं?रै)र्महोज्ज्वलम् || १२-३ ||

स्फटिकस्तम्भसंक्रान्तं नृत्यगीतादिसंयुतम् |
निर्मुक्तं परमेशानि परमं नात्र संशयः || १२-४ ||

इति ते कथितं दिव्यं कैलासस्थानमुत्तमम् |
गते जगति सर्वांशे प्रलये परमेऽनघे || १२-५ ||

ब्रह्मविष्णुशिवास्तत्र न्यवसंस्तत्र भैरवि |
भीमनामा महाराजा धार्मिकः परमः पुमान् || १२-६ ||

तस्य द्वारि महादेवि शिवाद्याः सकलेष्टदाः |
तपसा च महादेवि प्रीतास्ते भद्रकेकये || १२-७ ||

प्रलये च गते देवि राजानं रक्षितुं शिवे |
ब्रह्माद्याः परमेशानि उपायं चक्रिरे शिवे || १२-८ ||

अन्तस्तत्त्वं समीक्ष्यैव उपायं च वरानने |
न्यवसंस्तत्र संप्राप्ता देवीरूपं मनोरमम् || १२-९ ||

विभागं परमेशानि वटपत्रोदरे स्थिताः |
भगवत्या(ः) पदं ध्यात्वा लक्षवर्षं ततोऽभवत् || १२-१० ||

(प्. १५४) जाता काली परा नित्या प्रत्यक्षा तत्र भैरवि |
प्राह देव महादेव भवद्भिः स्तूयतेऽत्र का || १२-११ ||

ततस्तां दृष्टिपथगां ज्ञात्वा ब्रह्मादयः सुराः |
स्तवं चक्रुः परं तत्र भगवत्याः पदेऽभवन् || १२-१२ ||

नमस्तुभ्यं महेशानि परमानन्दरूपिणि |
अस्माकं प्राणरक्षार्थमागतासि जलोपरि || १२-१३ ||

नमस्तुभ्यं नमस्तुभ्यं नमस्तुभ्यं नमो नमः |
नमस्तेऽस्तु महारौद्रि कालरात्रि नमोऽस्तु ते || १२-१४ ||

त्वां विना परमे रौद्रि प्रेतत्वं गतवान् भवः |
रक्ष रक्ष परे विद्ये त्रैलोक्यभुवनोदरे || १२-१५ ||

मधुकैटभसंहन्त्रि निसुम्भासुरमर्दिनि |
देवैश्वर्यप्रदे देवि नमस्ते शङ्करप्रिये || १२-१६ ||

चन्द्रसूर्यमये देवि परज्योतिःस्वरूपिणि |
स्तवाभिभावभूता त्वं प्रसीद परमेश्वरि || १२-१७ ||

इत्युक्त्वा प्रणिपत्यापि प्रणमन्तः पुनः पुनः |
किरीटेनार्कवर्णेन कालीपदेऽस्पृशन् प्रिये || १२-१८ ||

वरं वृणु महाभागा भगवत्योक्तमुत्तमम् |
रक्षां कुरु महामाये नमस्ते शङ्करप्रिये || १२-१९ ||

तथास्त्विति वचः कृत्वा सृष्ट्यादी(न्)कुरुतानघाः ! |


ब्रह्मोवाच |


केन रूपेण देवेशि सृष्टिस्थित्यादिकं भवेत् |
इति तस्य वचः श्रुत्वा भवानी भवमोहिनी || १२-२० ||

कथयामास सर्वांस्तान् व(वदुस्ता?रदा सा)सुरान् वरान् |
मम पादरजो नीत्वा उपादानात्मकं शिवम् || १२-२१ ||

(प्. १५५) सृष्ट्यादीन् कुरुत प्राज्ञा येन सिद्धिर्भविष्यति |
तत्पादप्रभवं नीत्वा रजो देवि शिवे शुभे || १२-२२ ||

सृष्टिं कर्तुं ततो ब्रह्मा स्थितौ विष्णुः प्रवर्तकः |
संहारे रुद्र एवासौ प्रावर्तयत सत्वरम् || १२-२३ ||

सृष्टिराविर्बभूवाथ सर्वदेववरोत्तमैः |
सनकाद्या सनन्दाद्या सन्ध्या चापि व्यजायत || १२-२४ ||

प्रजाः ससर्ज देवेशः सर्वभूतमयीः शुभाः |
स्थितिं विष्णुर्महाभागश्चकार जगतां विभुः || १२-२५ ||

प्रसंहरति रुद्रश्च सृष्टेरेवं क्रमं शृणु |
स्वर्गे देवा महादेवि इन्द्रो राजा तु तत्र वै || १२-२६ ||

मर्त्यलोकं सनाथाढ्यं राजा च भगवान् मनुः |
पातालं सर्वनागाढ्यं निर्ममे जगतां विभुः || १२-२७ ||

तत्र राजा विराधाख्यः प्रजापालनतत्परः |
ततो ब्रह्मा च विष्णुश्च रुद्रश्चैव सदाशिवः || १२-२८ ||

स्वस्वकर्मणि घूर्णन्ते प्रभवन्ति गणेश्वरि |
ततस्तु परमेशानि रौद्री रात्रिरुदीरिता || १२-२९ ||

असुरास्तत्र देवेशि प्रदुद्रुवुर्महाभयाः |
स्वर्गान् निराकृतास्तैस्तु भयानकभयार्दिताः || १२-३० ||

इन्द्रादयः सुरगणा ब्रह्मविष्णुशिवात्मिकाम् |
आगच्छंस्तु महादेवीं स्वस्वकार्यार्थसाधकाः || १२-३१ ||

त्वमेव जगतां नाथस्त्वयि सर्वं प्रतिष्ठितम् |
त्वमेव हव्यं(हेतो?होता)च भोज्यं भोक्ता च शाश्वतः || १२-३२ ||

वेद्यं वेदयिता चासि ध्याता ध्येयं च तत्परः |
त्वं पितृणामपि पिता देवानामपि देवता || १२-३३ ||

(प्. १५६) परतोऽपि परश्चापि विधाता वेधसामपि |
परब्रह्मस्वरूपस्त्वं प्रसीद परमेश्वरि || १२-३४ ||

इति तेषां वचः श्रुत्वा देवी चादितिजन्मनाम् |
प्राह देवाः ! परो धर्मः परात् परतरोऽपि च || १२-३५ ||

किं कारणं महाभागाः! यत्नं कुरुत सादरम् |
एवं श्रुत्वा ततो ब्रह्मा प्रोवाच वदतां वरः || १२-३६ ||

महेन्द्रस्य न चैश्वर्यं शाम्यते न च तेन सा |
विष्ण्वादिको महान् भूतस्तेन शाम्येन्न संशयः || १२-३७ ||

ययौ ब्रह्मा महेन्द्रेण गोलोकं सहितो मुदा |
नानाविधैर्महेशानि वाक्यैश्च परमेश्वरम् || १२-३८ ||

तुष्टाव परमानन्दं स्वकार्योद्धरणाय च |
इति तस्य वचः श्रुत्वा ब्रह्मणः परमेष्ठिनः || १२-३९ ||

उवाच सादरं विष्णुर्न मया शक्यते विभो |
ब्रह्मविष्णू महेशानि आगतौ मम गोचरे || १२-४० ||

स्तवैर्बहुविधैर्दिव्यैस्तुष्टुवतुः परं शुभे |
मयोक्तं परमेशानि एतान् हन्तुं न शक्यते || १२-४१ ||

इति मद्वचनं श्रुत्वा ब्रह्मविष्णू समाहितौ |
प्राञ्जलिं च ततो बद्ध्वा प्रतुष्टुवतुर्मां चिरम् || १२-४२ ||

ततः परं महादेवि कथितं सर्वमोहनम् |
न शक्तिर्मम तत्रास्ति समर्था तद्विमर्दने || १२-४३ ||

अस्ति काली महातीर्थे कैलासे भवगेहिनी |
परमे च शिवे देवी संस्थिता विश्वमोहिनी || १२-४४ ||

सैव काली महाविद्याऽज्ञानेन्धनप्रदीपनी |
ततो ब्रह्मा च विष्णुश्च रुद्रोऽहं परमेश्वरि || १२-४५ ||

(प्. १५८) महाकालीदर्शनाय वयं तत्र गताः शुभे |
तेजोरूपधरे देवि महानाथे हरप्रिये || १२-४६ ||

देवदानवगन्धर्वहिताय परमेश्वरि |
प्रसीद सर्वकल्याणि नमस्ते शारदेऽनघे || १२-४७ ||

इति तेषां वचः श्रुत्वा महाकाली महाशिवा |
देवानां प्रीतये देवि प्रत्यक्षरूपतां गता || १२-४८ ||


देवी उवाच |


किं याचत सुराः सर्वे वरं वृणु तपोघनाः! |
यत् (यत्)कामयमानाः स्थ तत् सर्वं(शृणुता?वदता)मराः || १२-४९ ||


देवा ऊचुः |


भीता महासुरैर्देवि यज्ञकाण्डं निवर्तितम् |
तेषां वधाय देवि त्वं प्रसीद सर्वगोचरे || १२-५० ||

इति तेषां वचः श्रुत्वा देवी चादितिजन्मनाम् |
प्रसन्ना सा महादेवी नीलरूपा वराङ्गना || १२-५१ ||

नीलसरस्वती ख्याता सृष्टसर्वविमोहिनी |
तस्या उत्थाय सा देवी नीलवाणीति शब्दिता || १२-५२ ||

किमाज्ञापय देवि त्वं तत् करोमि प्रहेलया |
तस्यास्तद्वचनं श्रुत्वा महाकालीति चिन्मयी || १२-५३ ||

उवाच सादरं देवि स्नेहगद्गदया गिरा |
लीलया वाक्प्रदा चेति तस्मान्नीलसरस्वती || १२-५४ ||

देवि त्वं प्रथिता साध्वि नीलवाणीति(भाविनी?तारिणी) |
तस्याः प्रभाववृन्दैश्च व्याप्तं सर्वं जगत् त्रयम् || १२-५५ ||

गच्छ त्वं परमेशानि मत्स्वरूपा वरानने |
देवकार्यहितार्थाय निर्मिता त्वं शुचिस्मिते || १२-५६ ||

(प्. १५८) इति तस्या वचः श्रुत्वा तारिणी विश्वमोहिनी |
देवान् प्राह महाभागाः! गच्छत यत्र तेऽसुराः || १२-५७ ||

अहं तत्र गमिष्यामि सर्वथा सन्निधौ सुराः |
इत्युक्त्वा सा महादेवी तारिणी कामचारिणी || १२-५८ ||

अन्तर्हिता महामाया मायारूपवती च सा |
महामाया सदानन्दा सर्वदेवमयी शुभा || १२-५९ ||

ए(या?षा) च सर्वदेवानां गायत्री च मनोरमा |
गायत्री सैव सावित्री सैव ब्रह्मस्वरूपिणी || १२-६० ||

यामासाद्य महात्मानो धर्मकामार्थमुक्तिषु |
नासाद्यं मेनिरे किञ्चित् त्रिषु लोकेषु सुन्दरि || १२-६१ ||

कवित्वं परमैश्वर्यं महादेव्याः प्रसादतः |
ईशत्वं गतवान् इन्द्रः विष्णुत्वं गतवान् हरिः || १२-६२ ||

शिवत्वं गतवान् रुद्रः सर्वैश्वर्ययुतो महान् |
इति तद्वचनं श्रुत्वा देवाः सर्वैर्नमस्कृताः || १२-६३ ||

किरीटेनार्कवर्णेन स्पृशन्तस्तत्पदाम्बुजम् |
नमस्कृत्य नमस्कृत्य पुनर्नत्वा महेश्वरीम् || १२-६४ ||

सर्वं कार्यं महादेवि न किञ्चिदवशिष्यते |
संस्मृता संस्मृता देवि हिंसेथाः परमापदः || १२-६५ ||

इति नत्वा महादेवीं सर्वकामवरेश्वरीम् |
आगतास्ते पुनस्तत्र स्थितिर्यत्र शिवे (नघे?नगे) || १२-६६ ||

पञ्चवर्षं गतं तत्र देवानां दिव्यजन्मनाम् |
भ्रष्टराज्याः परातङ्का मर्त्या इव नगोपरि || १२-६७ ||

इन्द्रादयः सुरगणाः पुनर्देवीं समस्मरन् |
गताः सर्वे नगं शुद्धं यत्रास्ते सुन्दरी शिवा || १२-६८ ||

(प्. १५९) आसनं स्वागतं पाद्यमर्घ्यमाचमनीयकम् |
मधुपर्काचमस्नान � वसनाभरणानि च || १२-६९ ||

गन्धपुष्पे धूपदीपौ नैवेद्यं वन्दनं शिवे |
षोडशैरुपचारैश्च देवीं नीलसरस्वतीम् || १२-७० ||

पूजयित्वा बलिं दत्त्वा शिवायै विविधैः शुभैः |
जपं चकार देवेशि देववृन्दः सुरोत्तमः || १२-७१ ||

महामन्त्रं पूर्वमुक्तं लक्षं जप्त्वा महेश्वरि |
अयुतं चाजुहोदज्यैः पद्मपुष्पैर्मनोरमैः || १२-७२ ||

होमं चक्रुस्तिलयुक्तैः शर्करासहितैरपि |
एवं हुत्वा महादेवि दशांशेनाभिषेचनम् || १२-७३ ||

दशांशैस्तर्पणं देवि कृतं सर्वैर्महेश्वरि |
समाप्ते च ततो देवीं पूजयित्वा महानिशि || १२-७४ ||

बलिं दत्त्वा महादेव्यै सुराहाराः सुरास्तथा |
एवं नियममानेन कृतं कर्म मनोरमम् || १२-७५ ||

ततो भगवती देवी देवैः स्मृता महेश्वरि |
सन्तुष्टा सा महादेवी नीलरूपा महोदरी || १२-७६ ||

देवाग्रे परमेशानि प्रत्यक्षत्वमुपागता |
किं करोमि क्व गच्छामि ब्रूत देवाः! समाहवे || १२-७७ ||


देवा ऊचुः |


प्रणमा(मि?मो)महादेवि प्रसन्ना भव चेश्वरि |
ततो भगवती देवी नीलरूपा मनोरमा || १२-७८ ||

दृष्ट्वा सुरसमूहान् सा तारिणी सर्वकामदा |
स्वदेहतः पराः सृष्टा विद्या द्वादश ईरिताः || १२-७९ ||

काली चैव महादेवी महाविद्या तथैव च |
षोडशी भुवनेशानी भैरवी च्छिन्नमस्तका || १२-८० ||

(प्. १६०) धूमावती च बगला मातङ्गी कमलात्मिका |
एता विद्या महादेवि सिद्धिविद्याः प्रकीर्तिताः || १२-८१ ||

महादेव्याः सरस्वत्या देहोद्भूता वरानने |
अन्याश्च मातरस्तस्या देहाज्जाता वरानने || १२-८२ ||

सर्वा देव्याः परानन्दे नृत्यन्ति चरणान्तिके |
ततोऽसुरान् निहत्यैव पुनर्देवान् महेश्वरि || १२-८३ ||

संस्थापयामास तदा स्वस्वस्थानं गतास्तदा |
इति प्रकारं देवेशि शृणु भैरवि मन्मुखात् || १२-८४ ||

तव स्नेहाद् वरारोहे प्रकाशमुपपादितम् |
एतत् ते कथितं देवि विद्योत्पत्तिर्महेश्वरि || १२-८५ ||

सर्वतन्त्रेषु देवेशि गोपनीया सुरेश्वरि |
तस्मात् परतरं नास्ति तन्त्रमध्ये महेश्वरि || १२-८६ ||

एषा ते कथिता विद्या सर्वसारोत्तमोत्तमा |
इदानीं शृणु देवेशि सार्वज्ञकारणं मतम् || १२-८७ ||

रात्रौ प्रथमयामे तु मङ्गले वासरे शिवे |
चतुर्हस्तप्रमाणां हि वेदिं कृत्वा मनोरमाम् || १२-८८ ||

सिन्दूरेण महेशानि यन्त्रं निर्माय साधकः |
ताम्रस्योपरि संस्थाप्य वेष्टयेद् रक्तवाससा || १२-८९ ||

तिलपूर्णं घटं तत्र स्थापयेत् सुरवन्दिते |
पूर्वमुक्तं मन्त्रबीजं तेनैव जपमाचरेत् || १२-९० ||

पूर्वास्यो हि जपं कुर्यद् विशेद् रक्तासने सुधीः |
भूर्जे विलिख्य देवेशि साध्यनाम विदर्भितम् || १२-९१ ||

तदधः स्थापयेद् देवि विशेत् तदुपरि प्रिये |
रक्तवस्त्रं परिधाय उष्णीषं लोहितं शिवे || १२-९२ ||

(प्. १६१) जपेत् पूर्वमुखो देवि पूजयेत् परमेश्वरीम् |
सिन्दूरारुणविग्रहां करतले वामे च मुण्डं तथा 
कर्णे सव्ये शवेशं परिणमितजटाकेशपाशेन युक्ता(म्) |
ध्यायेदट्टाट्टहासां (............?) रक्तधाराविशेषा
रक्ताख्या पूर्णमूला विदधतु(?)(सु)वरं कामरूपा वराङ्गी || १२-९३ ||

इति ध्यात्वा महादेवीं पूजयेत् परमेश्वरीम् |
दशसाहस्रजाप्येन जपं कुर्याच्शुचिस्मिते || १२-९४ ||

होमयेत् तद्दशांशेन दशांशैस्तर्पणं चरेत् |
तद्दशांशैर्महेशानि अभिषेचनमाचरेत् || १२-९५ ||

ततो देवि महाभागे जपहोमादिकं चरेत् |
पञ्चदिनप्रयोगेण सिद्धो भवति साधकः || १२-९६ ||

इति ते कथितं देवि प्रयोगसारमुत्तमम् |
सर्वसिद्धिप्रदं देवि सर्वापद्विनिवारकम् || १२-९७ ||

पुष्पवन्तौ यदि वृथा तदा निष्फलभाग् भवेत् |
अस्मात् परतरं नास्ति सत्यं सुरगणार्चिते || १२-९८ ||


इति श्रीबृहन्नीलतन्त्रे भैरवभैरवीसंवादे (विद्योत्पत्ति 
सृष्टिक्रमपूजादिसाधन निरूपणं) द्वादशः पटलः || १२ ||





अथ

त्रयोदशः पटलः |


श्रीभैरव उवाच |


अथ वक्ष्ये महेशानि सावधानावधारय |
महाकाल्याः परं मन्त्रं सर्वसारस्वतप्रदम् || १३-१ ||

यामाहुराद्यां प्रकृतिं वराङ्गनां 
प्रमातुराद्यां सकलां तुरीयाम् |
परापराम्बां वरदां वरेण्यां 
वीरेश्वरीं साधकसिद्धिदात्रीम् || १३-२ ||

यामाद्यां प्रकृतिं प्राहुः कालीं कालस्वरूपिणीम् |
तस्या मन्त्रं महामन्त्रं मन्त्रसारमिमं प्रिये || १३-३ ||

यज्ज्ञात्वा साधकाः सर्वे सिद्धिं प्रापुर्महर्षयः |
शिवरूपा शवारूढा वरदा भयनाशिनी || १३-४ ||

सर्वकामप्रदा देवी सर्वविस्मयकारिणी |
नात्र चित्तादिशुद्धिः स्याद् न चामित्रादिदूषणम् || १३-५ ||

न कालनियमस्तत्र महामन्त्रस्य साधने |
न वारं न च नक्षत्रं न च तिथ्यादिदूषणम् || १३-६ ||

गुरुचिन्ता न चैवात्र महाकाल्याश्च साधने |
मन्त्रं शृणु वरारोहे सर्वसारस्वतप्रदम् || १३-७ ||

महाशक्तिद्वयं देवि शब्दबीजद्वयं ततः |
निजबीजत्रयं चैव दक्षिणे कालिके � पदम् || १३-८ ||

संहारक्रमयोगेन पूर्वबीजानि चोच्चरेत् |
वर्तुलाद्यं महामन्त्रं वह्निप्रियान्तकं शिवे || १३-९ ||

(प्. १६३) त्रयोविंशत्यक्षरात्मा मनुः परमशोभनः |
अनेन मन्त्रराजेन शिवोऽहं नात्रसंशयः || १३-१० ||

भैरवोऽस्य ऋषिः प्रोक्तो उष्णिक् छन्द उदाहृतम् |
महाकाली देवता च लज्जाबीजं तु बीजकम् || १३-११ ||

हू/बीजं मन्त्रशक्तिः स्याद् विनियोगः प्रकीर्तितः |
ध्यानं शृणु वरारोहे जपात् सिद्धिप्रदायकम् |
यस्याभ्यासवशाद् देवि पशवो वीरतां गताः || १३-१२ ||

मेघाङ्गीं विगताम्बरां शवशिवारूढां त्रिनेत्रां(परां)
कर्णालम्बितबालयुग्मशुभदां मुण्डस्रजा मालिनीम् |
वामेऽधोर्ध्वकराम्बुजे नरशिरः खड्गं च सव्येतरे
दानाभीति विमुक्तकेशनिचयां वन्दे महासुन्दरीम् || १३-१३ ||

इति ध्यानेन संपूज्य तोषयेत् परमेश्वरीम् |
गायत्रीं शृणु चार्वङ्गि जपात् सार्वज्ञदायिकाम् || १३-१४ ||

कालिकायै पदं चोक्त्वा विद्महे पदमन्तरम् |
श्मशानान्ते च वासिन्यै धीमहीति पदं ततः || १३-१५ ||

तन्नो घोरा च देवेशि प्रचोदयादनन्तरम् |
जप्ता विंशतिधा देवी सर्वसंपत् प्रदायिनी || १३-१६ ||

जपेद् विंशतिसाहस्रं पुरश्चरणसिद्धये |
होमयेत् तद् दशांशेन तद् दशांशेन तर्पयेत् || १३-१७ ||

दशांशेनाभिषेकं च भोजयेद् ब्राह्मणांस्ततः |
तदन्ते महतीं पूजां कृत्वा सर्वं समाचरेत् || १३-१८ ||

ततो विसर्जयेद् देवि घटं चैव जले क्षिपेत् |
तत् प्रयोगमहं वक्ष्ये दृष्टादृष्टफलप्रदम् || १३-१९ ||

साधिते च प्रयोगेऽस्मिन् मन्त्राः सिद्ध्यन्ति नान्यथा |
गते तु(प्रहरे?प्रथमे)यामे तृतीयप्रहरावधि || १३-२० ||

(प्. १६४) प्राङ्गने चाथवा भूमौ साधयेद् वीरसाधनम् |
कदलीस्तम्भमारोप्य वेदिकां च महेश्वरि || १३-२१ ||

घटं तत्र च संस्थाप्य सिन्दूरेणसमन्वितम् |
आम्रपल्लवमेतस्मिन् पानसं खादिरं तथा || १३-२२ ||

अश्वत्थबदरीपत्रं क्षिपेत् कुम्भे गणेश्वरि |
स्वर्णं रुप्यं तथा मुक्तां प्रवालं स्फटिकं तथा || १३-२३ ||

एतत् सर्वं समुत्क्षिप्य साधयेद् वीरसाधनम् |
संलिख्य मातृकायन्त्रं तत्रोपरि विशेनमुदा || १३-२४ ||

कम्बले संविशेन्मन्त्री उत्तराशामुखः स्थितः |
नानाद्रव्यैः पूजयित्वा अन्नव्यञ्जनसंयुतम् || १३-२५ ||

छागमांसं तथा सान्नं परमान्नं मनोरमम् |
पायसं च तथा देवि महादेव्यै प्रदापयेत् || १३-२६ ||

आनीय युवतीं रम्यां नानालङ्कारभूषिताम् |
केशसंस्करणं कृत्वा ताम्बूलं च प्रदापयेत् || १३-२७ ||

स्तनद्वये रमाबीजं मुखे वाग्भवबीजकम् |
भगपार्श्वद्वये देवि लिखेत् कामद्वयं शिवे || १३-२८ ||

कुन्तलाकर्षणं कुर्यात् स्तनमर्दनपूर्वकम् |
संक्षिप्य लिङ्गं तद्योनौ घातं कुर्याच्शुचिस्मिते || १३-२९ ||

सहस्रस्य प्रमाणेन जपं कुर्याद् वरानने |
सप्तदिनप्रयोगेण मन्त्रसिद्धिर्भवेत् प्रिये || १३-३० ||

अथवा प्रजपेत् मन्त्रं यावत् पत्रं न दृश्यते |
पत्रे जाते महेशानि मन्त्रसिद्धिर्न संशयः || १३-३१ ||

इति ते कथितं देवि रहस्यं सर्वकामदम् |
न प्रकाश्यं महेशानि न प्रकाश्यं कदाचन || १३-३२ ||

(प्. १६५) भवभीतिर्महेशानि नास्ति हे नगनन्दिनि |
प्रयोगोऽयं महेशानि सर्वसिद्धिप्रदायकः || १३-३३ ||

मूलमन्त्रस्य माहात्म्यं कथितुं नैव शक्यते |
वक्रकोटिसहस्रैस्तु जिह्वाकोटिशतैरपि || १३-३४ ||

तथापि वक्तुं शक्नोमि न च वै परमेश्वरि |
अस्ति गुह्यतमं स्थानं त्रैलोक्ये चातिदुर्लभम् || १३-३५ ||

कामरूपं महापीठं सर्वकामफलप्रदम् |
एवं जप्तं महेशानि अनन्तफलदं भवेत् || १३-३६ ||

यदि भाग्यवशेनैव पीठं प्राप्नोति मानवः |
तत्र जप्तं महेशानि अनन्तफलदं भवेत् || १३-३७ ||

सिद्धिर्यत्र महेशानि तत्र तिष्ठति भैरवी |
तस्मात् परतरं स्थानं तन्त्रेऽस्मिन्नात्र संशयः || १३-३८ ||


इति श्रीबृहन्निलतन्त्रे भैरवभैरवीसंवादे (महाकालीमन्त्र � 
तत्पुरश्चरणादिप्रयोग � वीरसाधननिरूपणं) त्रयोदशः पटलः || १३ ||





अथ

चतुर्दशः पटलः |

श्रीभैरव उवाच |


अथ वक्ष्ये महादेवि कामाख्यामन्त्रमुत्तमम् |
कामाख्यापञ्चमूर्तीनां रूपकं पञ्चभैरव(म्) || १४-१ ||

(प्. १६६) कामस्थं काममध्यस्थं कामोदरपुटी(हृ?कृ)तम् |
कामेन कामयेत् कामी कामं कामेन कामयेत् || १४-२ ||

ज्येष्ठं तु व्यञ्जनं ब्रह्मा अपरः शक्र उच्यते |
प्रथमं पुरतः कुर्यात् संसक्तं वसुधामयम् || १४-३ ||

प्रजापतिस्तथा शक्रबीजसंस्थाक्षिसंयुतम् |
चन्द्रार्घसहितं बीजं कामाख्यायाः प्रचक्षते || १४-४ ||

इदं धर्मप्रदं काममोक्षा(र्थी?र्थ)संप्रदायकम् |
इदं रहस्यं परममन्यतस्तु सुदुर्लभम् || १४-५ ||

स्तुत्यमिदं यः शृणुयाद् गुरुवक्त्राद् वरोत्तमम् |
स कामान् निखिलान् प्राप्य परे लोके महीयते || १४-६ ||

कालीतन्त्रस्य मन्त्रस्य यथा पूर्वं मयोदितम् |
मण्डलं प्रतिपत्त्या तु पर्याय आलयस्य च || १४-७ ||

स एव प्रथमः कार्यः शिलायां पुष्पचन्दनैः |
पात्रादीनां प्रतिष्ठार्थं तथैवात्रापि योजयेत् || १४-८ ||

तत्र ताः सकलाः ग्राह्या आसनादेश्च पूजनम् |
प्रथमं भास्करायार्घ्यं प्रदद्याच् श्वेतसर्षपैः || १४-९ ||

रक्तचन्दनपुष्पौश्च सगणाय महात्मने |
आसनार्चनशेषे तु पीठोक्ताः सर्वदेवताः || १४-१० ||

पीठनाम्ना तु संपूज्य मण्डलस्य तु मध्यतः |
ध्यानस्वरूपं भिन्नं तु महाकाल्या वरानने || १४-११ ||

कामाख्यासर्वसाम्ये तु महामायास्तवोद्गतम् |
योगिनीस्तु चतुःषष्टिं पूजयेत् परमेश्वरि || १४-१२ ||

गुहं मनोभ(वो?वं) देवि महोच्छ्वासां तथा सखीम् |
अनन्तरं पूजयेत् तु दिक्पालांश्च नवग्रहान् || १४-१३ ||

(प्. १६७) रूपतस्तान् समुद्दिश्य पूजयेत् स गणाधिपे |
पूर्वद्वारे गणपतिं प्रथमं पूजयेच्शिवे || १४-१४ ||

नन्दिनं च हनूमन्तं पश्चिमद्वारि पूजयेत् |
भृङ्गी चोत्तरतः पूज्यो महाकालस्तु दक्षिणे || १४-१५ ||

एते मम द्वारपालास्तव द्वारे प्रपूजयेत् |
पात्रामृतीकृतवि(धौ?धिं) कुर्याद्वै काममुद्रया || १४-१६ ||

भूतापसरणं कुर्यात् पूर्वं तालत्रयेण तु |
वामहस्ते दक्षिणेन पाणिना तालमाचरेत् || १४-१७ ||

हू/ हू/ फडिति मन्त्रेण वेतालादींश्च सर्पयेत् |
अत्रोक्तेन स्वरूपेण प्राणायामान्तमाचरेत् || १४-१८ ||

स्थापयेत् प्रथमं देवीं मूलमन्त्रेण पूजकः |
मधुक्षीराज्यदधिभिर्गोमूत्रैर्गोमयैस्तथा || १४-१९ ||

रत्नोदकैः शर्करादिगुडरत्नकुशोदकैः |
सितसर्षपमुद्गाभ्यां तिलक्षीरैस्तथा यवैः || १४-२० ||

रक्तचन्दनपुष्पैश्च दूर्वागोरोचनायुतैः |
नवभिर्वितरेदर्घ्यं शिलाया योनिसन्निधौ || १४-२१ ||

आसनं पाद्यमर्घ्यं च तत आचमनीयकम् |
मधुपर्कं स्नानजलं वस्त्रं चन्दनभूषणे || १४-२२ ||

पुष्पं धूपं च दीपं च नेत्राञ्जनमतः परम् |
नैवेद्याचमनीये तु प्रदक्षिणानमस्कृती || १४-२३ ||

एते षोडश निर्दिष्टा उपचारास्तु सुन्दरि |
आवाहयेद् महादेवि गायत्र्या कामरूपया || १४-२४ ||

तामेवं विद्धि वेतालगुह्यदैवतभैरवैः |
कामाख्ये त्वमिहागच्छ यथावन्मम संनिधौ || १४-२५ ||

(प्. १६८) पूजाकर्मणि सान्निध्यमिह कल्पय कामिनि |
पूजावसाने च बलिं देवीप्रित्यै निवेदयेत् || १४-२६ ||

रुद्राक्षमालया जप्यमाधायैव समापयेत् |
त्र्यक्षरैर्मूलमन्त्रस्य त्रिरावृत्तैः प्रपूजयेत् || १४-२७ ||

महाकाल्याः षडङ्गानि स्वाङ्गानामन्तरे तथा |
नीलमन्त्रस्य मन्त्रस्य कराङ्गन्यासयोश्च ये || १४-२८ ||

स्वरैः प्रोक्ता महादेवि सार्धचन्द्रैः सबिन्दुकैः |
मूलमन्त्राद्यक्षराभ्यां युगपद्भुवि योजयेत् || १४-२९ ||

कनिष्ठादिक्रमेणैव त्वङ्गन्यासं समाचरेत् |
अङ्गन्यासकरन्यासौ कृत्वा पश्चात् तु साधकः || १४-३० ||

हृच्छिरस्तु शिखा वर्म नेत्रास्योदरपृष्ठतः |
वाह्वोः पार्श्वयोर्जङ्घयोः पादयोश्चापि विन्यसेत् || १४-३१ ||

अभयं वरदं हस्तमक्षमालां सुरेश्वरि |
पूजयेच्च शिवं सूर्यं शिवाश्चन्द्रकलास्तथा || १४-३२ ||

रक्तपद्मं शरं चैव लोहितं ब्रह्मपुत्रकम् |
मनोभवशिलां तत्र शक्तिहस्तां सुमध्यमाम् || १४-३३ ||

देव्याः प्रपूजयेद् भक्तः करवालं च पार्श्वतः |
पीठाधिदेवतास्तत्र यजेत् कामेश्वरीं शुभाम् || १४-३४ ||

त्रिपुरां पूजयेन् मध्ये पीठे प्रत्यधिदेवताम् |
शारदां च महोच्छ्वासां मध्य एवं प्रपूजयेत् || १४-३५ ||

चण्डेश्वरी महादेवी देव्या निर्माल्यधारिणी |
योनिमुद्रा समाख्याता निर्माल्यस्य विसर्जने || १४-३६ ||

इदं द्रव्यं तु सिन्दूर अङ्गरागं तु कुङ्कुमैः |
इति योऽत्र मया प्रोक्तो विशेषः परिपूजने || १४-३७ ||

(प्. १६९) एतैर्विशेषैः सहितं महादेव्याः प्रपूजने |
सर्वं कल्पं समासाद्य कालिकां परिपूजयेत् || १४-३८ ||

मनोभवगुहामध्ये स याति परमां गतिम् |
ब्रह्माणी चण्डिका रौद्री गौरीन्द्राणी तथैव च || १४-३९ ||

कौमारी वैष्णवी दूर्गा नारसिंही च कालिका |
चामुण्डा शिवदूती च वाराही कार्तिकी तथा || १४-४० ||

माहेश्वरी शङ्करी च जयन्ती सर्वमङ्गला |
काली (क)पालिनी मेधा शिवा शाकम्भरी तथा || १४-४१ ||

भीमा शान्ता भ्रामरी च रुद्राणी चाम्बिका तथा |
क्षेमा धात्री तथा स्वाहा स्वधाऽपर्णा महोदरी || १४-४२ ||

घोररूपा महाकाली भद्रकाली भयङ्करी |
क्षेमङ्करी चोग्रचण्डा चण्डोग्रा चण्डनायिका || १४-४३ ||

चण्डा चण्डवती चण्डी महाप्रियङ्करी तथा |
बलविकरणी देवी बलप्रमथनी तथा || १४-४४ ||

मनोन्मथनी चैव हि सर्वभूतस्य दमनी |
उमा तारा महानिद्रा विजया च जया तथा || १४-४५ ||

पूर्वोक्ताः शैलपुत्र्याद्या योगिन्यष्टौ तथा क्रमात् |
ताभिराभिश्च सहिताश्चतुष्षष्टिं च योगिनीः || १४-४६ ||

पूजयेद् मण्डलस्या(न्ता?न्तः) सर्वकामार्थसिद्धये |
नानाविधं तु नैवेद्यं पानं पायसमेव च || १४-४७ ||

मोदकापुपपिष्टादि देव्यै सम्यक् प्रदापयेद् |
एवं तु पूजयेद् देवीं कालिकां कामदायिनीम् || १४-४८ ||

भक्तियुक्तो नरो भूत्वा सर्वान् स लभते प्रियान् |
महोच्छ्वासा महादेवी महामाया तु सा स्मृता || १४-४९ ||

(प्. १७०) कालिकातन्त्रमन्त्रेण संपूज्य योनिमण्डले |
तदेव मण्डलं चास्या ह्यङ्गन्यासं तदेव च || १४-५० ||

स एव पूजापर्यायस्तद्ध्यानं सैव देवता |
मण्डलादि विसर्गान्तं महामायाः प्रपूजने || १४-५१ ||

यत् प्रोक्तं तेन तां देवीं महोच्छ्वासां तु मण्डले |
स्नानपूर्वं पूजयेत् तु मध्वाज्यादिभिरासवैः || १४-५२ ||

शृणुष्वेकमनाः कान्ते त्रिपुरायाः प्रपूजनम् |
एतस्या मूलम(न्त्रेण?न्त्रं तु) पूर्वमुत्तरतन्त्रके || १४-५३ ||

वाग्भवं कामबीजं च डामरं चेति तत् त्रयम् |
सर्वधर्मार्थकामादिसाधनं कुण्डलीयुतम् || १४-५४ ||

त्रीण्यस्याः पूजने दद्यात् स्वर्गा(?)ध्याता महेश्वरी |
त्रिपुरेति ततः ख्याता कामाख्या कामरूपिणी || १४-५५ ||

तस्यास्तु स्नापनं यादृङ् महाकाल्याः प्रकीर्तितम् |
तेनैव स्नापनं कुर्याद् मूलमन्त्रेण साधकः || १४-५६ ||

त्रिकोणमण्डलं चास्यास्त्रिपुरं च त्रिरेखकम् |
मन्त्रस्तु त्र्यक्षरं ज्ञेयं तथा रूपत्रयं ततः || १४-५७ ||

त्रिविधा कुण्डलीशक्तिस्त्रिदेवानां च भूतये |
सर्वं त्रयं त्रयं यस्मात् तस्मात् सा त्रिपुरा मता || १४-५८ ||

उदीच्याद्यथ पू(र्णा?र्वा)न्ता रेखाः कार्यास्तु मण्डले |
त्रिस्त्रिरेखास्तु कर्तव्याः स्युः पुनः पुष्पचन्दनैः || १४-५९ ||

ऐशान्याद्यथ नैर्-ऋत्यां यन्त्रं कृत्वाञ्ज(सो)ल्लिखेत् |
नैर्-ऋत्यां चैव वायव्यां तत ऐशान्यगाः पुनः || १४-६० ||

एवं त्रिकोणं विलिखेद् मण्डलस्यान्तरे पुनः |
ऐशान्यां या तु देवेशि सा शक्तिः परमेश्वरी || १४-६१ ||

(प्. १७१) एवं क्रमेण देवेशि वेतालादीन् प्रपूजयेत् |


इति श्रीबृहन्नीअलतन्त्रे भैरवभैरवीसंवादे (कामाख्यामन्त्र � 
त्रिपुरामण्डलपूजादिनिरूपणं) चतुर्दशः पटलः || १४ ||





अथ

पञ्चदशः पटलः |


श्रीभैरव उवाच |


अथ वक्ष्ये महेशानि साधनस्थानमुत्तमम् |
यत्र जप्तं महेशानि हठात् सिद्धिप्रदायकम् || १५-१ ||

दर्पणो देवि नाम्ना तु पर्वतः परमेश्वरि |
कुबेरो यत्र वसति लोकपालैर्युतः शिवे || १५-२ ||

रोहितो मध्यदेशे तु तस्मिन्नास्ते महेश्वरि |
रक्तवर्णो महेशानि लोहाकृतिरिवापरः || १५-३ ||

पर्वतस्य महेशानि माहात्म्यात् स्वर्गतिं गतः |
हिमालयेन सदृशः सर्वकर्मसुसाधकः || १५-४ ||

समुत्पन्नं तु लौहित्यं सर्वैर्देवगणैर्हरिः |
सर्वतीर्थोदकैः सम्यक् स्नापयामास तं सुतम् || १५-५ ||

तस्य स्नानात् महेशानि पापदर्पस्य पाटनात् |
तेनायं दर्पणो नाम सर्वैर्देवगणैः कृतः || १५-६ ||

(प्. १७२) तस्मिन् जप्ते महेशानि तत्क्षणात् सिद्धिमाप्नुयात् |
रोहितो नाम दैत्योऽसौ देवीमन्त्रं प्रजप्तवान् || १५-७ ||

तत्र देवीवरं प्राप्य तत्क्षणात् स्वर्ग(तं?तिं) गतः |
अधिष्ठाने तु देव्यास्तु दर्पणाख्या तदाभवत् || १५-८ ||

दर्पणाद् दिशि पूर्वस्यामग्निज्वालामयो गिरिः |
सर्पाकारशतज्वालादीर्घाकृतिः कृतः स्मृतः || १५-९ ||

यत्र तिष्ठति वै वह्निरूर्ध्वभागे महेश्वरि |
सिन्दूरपुञ्जसंकाशे चारुदारुशिलातले || १५-१० ||

तस्मिन् गिरिवरे वह्निर्नित्यमद्यापि शोभते |
भैरवस्य हितार्थाय महाकाली महोज्ज्वला || १५-११ ||

तत्र तिष्ठति देवेशि रक्तवर्णा महोज्ज्वला |
पूर्वमेव स्थितस्तत्र साक्षाद्वह्निर्महोज्ज्वलः || १५-१२ ||

लौहित्यनिकटे कुण्डः सर्वसारस्वतप्रदः |
तत्र स्नात्वा महेशानि साक्षाद् देवमयो भवेत् || १५-१३ ||

पुरस्तादग्निस्थानस्य कुण्डकं वरुणाह्वयम् |
तस्य तीरे गिरिः श्रेष्ठो नाम्ना कंशवरः पुरा || १५-१४ ||

वरुणस्तत्र वसति नित्यमेव जलाधिपः |
तस्मिन् कंशवरे सम्यक् पूजयित्वा प्रचेतसम् || १५-१५ ||

स्नात्वा च वारुणे कुण्डे वारुणं लोकमाप्नुयात् |
आद्यं व्यञ्जनमेवात्र पञ्चमस्वरसंयुतम् || १५-१६ ||

शशिचूडाशिखायुक्तं कौबेरं बीजमुच्यते |
सप्तमो यः पकारस्य बिन्दुचन्द्रार्धसंयुतः || १५-१७ ||

वह्निबीजमिति ख्यातस्तेन वह्निं प्रपूजयेत् |
मकारपञ्चमः सोमबिन्दुभ्यां वारुणः स्मृतः || १५-१८ ||

(प्. १७३) एभिर्मन्त्रैरिमान् देवान् नित्यमेव प्रपूजयेत् |
वायुकूटो नाम गिरिः पूर्वस्यां वारुणाचलात् || १५-१९ ||

खड्गीशवायुबीजेन मण्डलेन समन्वितः |
वायुलोकः स्थितस्तत्र यस्माद् निःसृत्य मारुतः || १५-२० ||

ऊर्ध्वाधोभागमासाद्य नित्यं वहति भूतले |
तत्र वायुं समभ्यर्च्य वायुलोकमवाप्नुयात् || १५-२१ ||

पूर्वाद्वायुगिरेः शैलश्चाश्वकूट इति स्मृतः |
त्रिकोणश्चाश्वसंकाशस्तदूर्ध्वे चन्द्रमण्डलम् || १५-२२ ||

कूर्मं च बिन्दुसंयुक्तं मन्त्रं संजप्य सुन्दरि |
चन्द्रबीजमिति ख्यातं विद्धि तं परमेश्वरि || १५-२३ ||

अद्यापि तं महादेवि प्रतिदर्शे च चन्द्रमाः |
प्रदक्षिणीकृत्य महादेवि याति निशापतिः || १५-२४ ||

महाकाली घोररूपा तत्र तिष्ठति सुन्दरि |
शिवेन सार्धं देवेशि क्रीडायुक्ता महानिशि || १५-२५ ||

तत्र गत्वा मनुं जप्त्वा सिद्धो भवति साधकः |
रहस्यं शृणु देवेशि सर्वाह्लादकरं परम् || १५-२६ ||

तस्यैव पूर्वभागे तु सोमकुण्डाह्वयं सरः |
तत्र स्नात्वा च पीत्वा च मुक्तिमाप्नोति मानवः || १५-२७ ||

चन्द्रो देवि महेन्द्रस्तु रोहिणीसहितः प्रिये |
भगवत्याः पदं तत्र अञ्चितौ मुक्तिदायिनौ || १५-२८ ||

कृते कार्ये महादेवि भगवत्या महोल्कया |
रोहिण्या सहितो देवि चन्द्रः सर्वप्रकाशकः || १५-२९ ||

अतिरेकं महाकाल्याः कृतवान् परमेश्वरि |
दधिना परमेशानि दुग्धेनैव महेश्वरि || १५-३० ||

(प्. १७४) तेजोऽसीति घृतेनैव शर्करासहितेन च |
फलोदकैर्महेशानि श्रीपुष्पसहितैस्तथा || १५-३१ ||

नानातीर्थोकैश्चैव अभिषिञ्चेद् अनन्तरम् |
तज्जलैः सहितं कुण्डं महापुण्यफलप्रदम् || १५-३२ ||

चन्द्रकुण्डस्य तीरे तु महाभीमः सिताकृतिः |
प्रतिदर्शं पूजयित्वा लभेद् मुक्तिं महेश्वरि || १५-३३ ||

तस्यैव निकटे देवि भस्मकूटो महागिरिः |
यत्र तिष्ठति भूतेशो महादेवो महामतिः || १५-३४ ||

दक्षिणे तस्य कूटस्य देवी पीयूषधारिणी |
उर्वशी नाम विख्याता महेन्द्रो यत्र तिष्ठति || १५-३५ ||

महाकाल्या महेशानि चोर्वशी तत्र तिष्ठति |
महाकाल्या महादेवि यत्र तिष्ठति भाविनी || १५-३६ ||

सा चैवामृतराशिस्तु कृत्वा किंचन किंचन |
उपस्थापयते नित्यं कामाख्या योनिमण्डले || १५-३७ ||

सुधाशिलान्तरस्था तु उर्वशी कुण्डवासिनी |
उर्वशीकुण्डकूटस्य मध्ये कुण्डं सुधाकृतम् || १५-३८ ||

(द्वि?द्वा)त्रिंशद् धनुर्विस्तीर्णं पञ्चाशद् धनुरायतम् |
तत्र स्नात्वा च पीत्वा च कामरूपो भवेद् नरः || १५-३९ ||

चन्द्रकुण्डस्य चैशान्यां मणिकूटो महागिरिः |
मणिकर्णेशो महांस्तत्र सदा तिष्ठति सुन्दरि || १५-४० ||

सद्योजात इति ख्यातः कालिका तत्र तिष्ठति |
जपं पूजां प्रशस्तां च साधयेत् साधनं परम् || १५-४१ ||

सद्योजातस्य मन्त्रेण पूजितव्यः सदाशिवः |
मणिकर्णेश्वरं दृष्ट्वा मुक्तिमाप्नोति साध्कः || १५-४२ ||

(प्. १७५) नदीषु मङ्गला नाम हिमपर्वतनिर्गता |
पूर्वस्यां मणिकूटस्य सदा स्रवति शोभना || १५-४३ ||

मणिकूटं समारुह्य यः पश्यति शुभां नदीम् |
स गङ्गास्नानजं पुण्यमवाप्य त्रिदिवं व्रजेत् || १५-४४ ||

मणिकूटाचलात् पूर्वं मत्स्यध्वजकुलाचलम् |
निर्दग्धो यत्र मदनो हरनेत्राग्निना पुनः || १५-४५ ||

शरीरं प्राप्य तपसा समाराध्य वृषध्वजम् |
तत्र मत्स्यस्वरूपेण कामदेवेन संस्थितम् || १५-४६ || १५-

अधित्यकायां पृथिवी वीक्ष्यमाणा ह्यनन्ततः |
नदी तु शाश्वती नाम्ना तत्रास्ते दक्षिणस्रवा || १५-४७ ||

शिवः कामधरो नाम तस्मिन् शैले व्यवस्थितः |
शाश्वत्यां विविधं स्नात्वा पीत्वा कामधराम्भसि || १५-४८ ||

विमुक्तपापः शुद्धात्मा शिवलोके महीयते |
इति यः परमं तत्त्वं जानाति परमेश्वरि || १५-४९ ||

स विमुक्तो महापापात् सत्यं सत्यं भवेद् नरः |
इदानीं शृणु चार्वङ्गि रहस्यं सर्वमोहनम् || १५-५० ||

गन्धमादनपूर्वस्यां सुकान्तो नाम पर्वतः |
तत्प्रान्ते वासवं कुण्डं वासवामृतभोजनम् || १५-५१ ||

यत्र स्थित्वा दक्षिणस्यां पुरा शक्रः शचीपतिः |
अमृतं श्रान्तदेहस्तु कामरूपान्तरे पपौ || १५-५२ ||

तत्पर्वते महादेवीं प्रपूज्य परमेश्वरि |
पुरश्चरणमेकं तु कृत्वा निर्वाणमाप्नुयात् || १५-५३ ||

पूर्वस्यां तु सुकान्तस्य रक्षःकूटाह्व(को?यो) गिरिः |
यत्रास्ते सततं देवो निर्-ऋ(तो?तिः) राक्षसेश्वरः || १५-५४ ||

(प्. १७६) खड्गहस्तो महाकायो वामे चर्मधरस्तथा |
जटाजूटसमायुक्तः (पा?प्रां)शुः कृष्णाचलोपमः || १५-५५ ||

द्विभुजः कृष्णवर्णस्तु शवस्योपरि संस्थितः |
रक्षःकूटं समारुह्य निर्-ऋतिं राक्षसेश्वरम् || १५-५६ ||

यः पूजयेद् महादेवीं कालिकां कालरूपिणीम् |
नास्ति तस्य च रक्षोभ्यो भयं सुरगणार्चिते || १५-५७ ||

राक्षसाश्च पिशाचाश्च वेतालाश्च (ग?वि)नायकाः |
तां दृष्ट्वा च महाकालीं सर्वपापैः प्रमुच्यते || १५-५८ ||

रक्षःकूटात् पूर्वदिशि भैरवो नाम (साधक?पर्वतः) |
पाण्डुनाथ इति ख्यातो यथारूपेण संस्थितः || १५-५९ ||

तत्रैव पूजयेद् देवं पाण्डुनाथाह्वयं गिरिम् |
वर्णेन घनवर्णेन गदापद्मधरः करे || १५-६० ||

दक्षिणे कमला देवी बाहुभ्यामपि बिभ्रतम् |
चतुर्भुजं रक्तपद्मसंस्थितं मुकुटाकुलम् || १५-६१ ||

कुण्डले बिभ्रतं शुद्धे श्रीवत्सोरस्कमुत्तमम् |
नमो नारायणायेति मूलबीजेन वै हरेः || १५-६२ ||

एवं संपूजयेद् देवं चतुर्वर्गस्य सिद्धये |
पाण्डुनाथस्योत्तरस्यां ब्रह्मकूटाह्वयो गिरिः || १५-६३ ||

ब्रह्मणा निर्मितः पूर्वं वासार्थं स्वर्गवासिनाम् |
आयामेन शतव्यामं विस्तारेण तदर्धकम् || १५-६४ ||

सर्वपापहरं पुण्यं देवसेकात् समागतम् |
कमण्डलुसमुद्भूत ब्रह्मकुण्डामृतोदर || १५-६५ ||

हर मे सर्वपापानि पुण्यं शुद्धं च साधय |
इति देवि प्रकारेण ब्रह्मकूटं महागिरिम् || १५-६६ ||

(प्. १७७) प्रदक्षिणेन संपूज्य देवीसायुज्यमाप्नुयात् |
पाण्डुनाथात् पूर्वदिशि गिरिश्चित्रमहो हरिः || १५-६७ ||

सततं यत्र वसति विष्णुर्वाराहरूपधृक् |
ततस्तु नीलकूटाख्यं कामाख्यानिलयं परम् || १५-६८ ||

तत्पूर्वभागे वसति ब्रह्मा ब्रह्मगिरिः पुनः |
ब्रह्मशैलस्य पूर्वस्यां भूमिपीठो व्यवस्थितः || १५-६९ ||

चारुलिङ्गं शुभ्रवर्णं कामाख्यानाभिमण्डलम् |
तत्रोग्रतारारूपेण रमते परमेश्वरी || १५-७० ||

तत्र तेनैव रूपेण पूजितव्या शुभात्मिका |
रूपं शृणु वरारोहे तत्र ध्येया सदाशिवा || १५-७१ ||

कृष्णा लम्बोदरी दीर्घा विह्वला रक्तदन्तिका |
चतुर्भुजा कृशाङ्गी च दक्षिणे कर्त्रिखर्परौ || १५-७२ ||

खड्गं चेन्दीवरं वामे शीर्षे चैव जटा पुनः |
वामपादं शवस्योर्वोर्निधायोत्तमदक्षिणम् || १५-७३ ||

शवस्य हृदये न्यस्य साट्टहासं प्रकुर्वती |
नागहारशिरोमाला भूतिदा कामदा परा || १५-७४ ||

त्रिकोणमण्डलं चास्याः हुंकारमध्यबीजकम् |
द्वारेनाना योगिनीनां नामान्यासां तु तन्त्रके || १५-७५ ||

ज्ञेयानि नरशार्दूलैर्यत् प्रोक्तं चास्य गोचरे |
उर्वश्यां विधिवत् स्नात्वा स्पृष्ट्वा पाण्डुशिलास्तथा || १५-७६ ||

नीलकूटं समारुह्य पुनर्योनौ न जायते |
तत्र देवीं पूजयित्वा सर्वसिद्धिश्वरो भवेत् || १५-७७ ||

पुरन्दरपुरीयाते वाराङ्गनाकुलाधिके |
सुधासंकीर्णतोऽमोघे पापं हर मनोहरे || १५-७८ ||

(प्. १७८) अमृतेनामृतं चाद्य देहि देवि ममोर्वशि |
पुरन्दरप्रिये देवि वाराङ्गनाकुलाधिके || १५-७९ ||

लौहित्यहदसंकीर्णे पापं हर ममोर्वशि |
इत्येभिः स्तुतिमन्त्रैश्च स्नात्वा पुण्योर्वशीवने || १५-८० ||

सर्वपापविनिर्मुक्तो विष्णुलोके विराजते |
उर्वशी द्विभुजा प्रोक्ता स्वर्णकङ्कणधारिणी || १५-८१ ||

शुक्लवस्त्रा गौरवर्ण पीनोन्नतपयोधरा |
सर्वाङ्गसुन्दरी शुद्धा सर्वाभरणभूषिता || १५-८२ ||

उमामिन्द्रस्तु गदितं मन्त्रमस्याः प्रकीर्तितम् |
गणेशः पूर्वदेशस्थः कामाख्यापर्वतस्य च || १५-८३ ||

तत्रैव चाग्निवेतालः स्थितः द्वारि मनोहरः |
तयोः रूपं च मन्त्रं च यथोक्तं च महेश्वरि || १५-८४ ||

तदहं प्रतिवक्ष्यामि शृणुष्वैकमनाः प्रिये |
प्रणवं परमेशानि हृदयं तदनन्तरम् || १५-८५ ||

हस्तिमुखायेति तदा निजबीजादिसंयुतः |
मन्त्रं सि(द्धि?द्ध)गणेशस्य द्वारस्थस्य प्रकीर्तितम् || १५-८६ ||

रूपं तस्य प्रवक्ष्यामि गजवक्त्रं त्रिलोचनम् |
लम्बोदरं चतुर्बाहुं व्यालयज्ञोपवीतिनम् || १५-८७ ||

शूर्पकर्णं बृहत्तुण्डमेकदन्तं पृथूदरम् |
दक्षिणे करिदन्तं च उत्पलं च तथा परे || १५-८८ ||

लड्डुकं परशुं चैव वामतः परिकीर्तयेत् |
बृहद्वक्षस्त्रिनयनं पीनस्कन्धाङ्घ्रिपाणिनम् || १५-८९ ||

युक्तं बहिर्कुरङ्गीभ्यां मध्यस्थमूषकान्वितम् |
मन्त्रस्तु यादृशः प्रोक्तः पञ्चवक्त्रस्य पूजने || १५-९० ||

(प्. १७९) स एव मन्त्रो ग्राह्यस्तु तादृग्विधिनिषेवणम् |
द्विभुजो पीनवदनो रक्तनेत्रो भयङ्करः || १५-९१ ||

छुरिका दक्षिणे पाणौ वामे रुधिरपात्रकम् |
दंष्ट्राकरालवदनः कृशो धमनिसन्ततः || १५-९२ ||

जटां दीर्घां मूर्ध्नि बिभ्रद् घोररावयुतः परः |
यः पूजयेत् तस्य पुनर्भूतादिभ्यो भयं नहि || १५-९३ ||

अथ वक्ष्ये महेशानि योगिनीतत्त्वमुत्तमम् |
शैलपुत्रीप्रमुख्यानां मन्त्राण्यष्टाक्षराणि च || १५-९४ ||

वैष्ण्वईतन्त्रमन्त्राणि पूर्वप्रोक्तानि तानि च |
शैलपुत्र्यास्तथा चाङ्गं मन्त्रं प्राक्प्रतिपादितम् || १५-९५ ||

रूपसदृशवर्णानां योगिनीनां विशेषतः |
प्रत्यक्षरेण बीजेन दुर्गातन्त्रोक्तवर्त्मना || १५-९६ ||

नैजबीजेनैव पूज्या योगिन्यश्च महेश्वरि |
कात्यायनीपादयुग्मं दुर्गातन्त्रेण पूजयेत् || १५-९७ ||

तदेव पूजनं रूपं तत् पूर्वं प्रतिपादितम् |
प्रणवं पूर्वमुद्धृत्य छान्तवर्णं समादिशेत् || १५-९८ ||

वामगण्डेन संयुक्तं चन्द्रबिन्दुविभूषितम् |
हंसशेषविसर्गान्तं मन्त्रं सर्वप्रियं शिवे || १५-९९ ||

कालरात्रिं पूजयित्वा सर्वैश्वर्ययुतो भवेत् |
अनेनैव विधानेन पूजयेद् भुवनेश्वरीम् || १५-१०० ||

महाशक्तिं समुद्धृत्य वाग्भवं तदनन्तरम् |
पुनयोनिं समासाद्य बीजत्रयमुदाहृतम् || १५-१०१ ||

अनेन मन्त्रराजेन पूजयेद् भुवनेश्वरीम् |
एताः सर्वास्तु योगिन्यः कामाख्यावत् फलप्रदाः || १५-१०२ ||

(प्. १८०) विशेषो यत्र नैवोक्तो रूपे तन्त्रे च पूजने |
नीलातन्त्रोक्तरूपेण तत्र पूजां समाचरेत् || १५-१०३ ||

प्रत्येकं योगिनीं यस्तु पूजयेत् सुरवन्दिते |
स सर्वयज्ञस्य फलं लभते नात्र संशयः || १५-१०४ ||

नीलशैलस्य रूपस्य स्वरूपं प्रतिपादितम् |
नाभिमण्डलपूर्वस्यां भस्मकूटस्य दक्षिणम् || १५-१०५ ||

पूर्वस्यां कपटो नाम पर्वतो यः स्वरूपधृक् |
तत्र याम्या शिला कृष्णा नीलाञ्जनसमप्रभा || १५-१०६ ||

अधित्यकायां राजेन्द्रं व्यासपञ्चसुरान्तकम् |
पूजयेत् तत्र शमनं पा(शौ?शं)दण्डं सदैव यः || १५-१०७ ||

धत्ते तु पाणिना नित्यं प्राणिदण्डस्य साधनम् |
कृष्णवर्णं तु द्विभुजं किरीटमुकुटोज्ज्वलम् || १५-१०८ ||

दधतं चासिपत्रं च वामपाणौ सदैव हि |
कृष्णवर्णं स्थूलपादं बहिर्निःसृतदन्तकम् || १५-१०९ ||

भयाभयप्रदं नित्यं नृणां महिषवाहनम् |
पूजयेत् परया भक्त्या यमबीजेन सुन्दरि || १५-११० ||

उपान्त्यवर्गस्यान्ते यो वर्णो बिन्द्विन्दुसंयुतः |
यमबीजमिति ख्यातं यमस्य प्रीतिकारकम् || १५-१११ ||

अनेनैव तु मन्त्रेण यमं हि पूज(येत्?यन्)शिवे |
कपटाख्याचलवरे नापमृत्युं समाप्नुयात् || १५-११२ ||

पूर्वस्यां कपटाख्यस्य शैलोऽर्चिष इति स्मृतः |
यः पूर्वभाग्यैः प्राप्तो भृङ्गेश्याग्नेययामवस्थितः || १५-११३ ||

अस्मिन् वसन्ति सततं ग्रहाश्चैव यथेच्छया |
एतांश्च पूजयेद् यस्तु स नाप्नोत्यापदं क्वचित् || १५-११४ ||

(प्. १८१) अथ वक्ष्ये महेशानि सूर्यस्यापि च मन्त्रकम् |
रूपं मन्त्रं च तन्त्रं च सूर्यस्यापि च संशृणु || १५-११५ ||

सप्तानामितरेषां तु मन्त्ररूपं शृणुष्व मे |
रक्ताम्भोजधरः शूली शक्तिमांश्च गदाधरः || १५-११६ ||

चतुर्भुजो भानुरयं वरदो मेऽस्तु मऽऽगलः |
प्रणवं पूर्वमुद्धृत्य हान्तवर्णं ततो न्यसेत् || १५-११७ ||

चन्द्रेण पुटितं बीजं द्वितीयं बीजमुत्तमम् |
तृतीयं शृणु चार्वङ्गि वह्निबीजं महात्मकम् || १५-११८ ||

अनेन मन्त्रराजेन सूर्यस्य पूजनं भवेत् |
इदानीं कथयिष्यामि कज्जलाचलमुत्तमम् || १५-११९ ||

यत्र गौरी महादुर्गा शिवेन सहिता सती |
सर्वे विद्याधराद्यास्तु सन्त्यत्र देवयोनयः || १५-१२० ||

तं पर्वतं दिव्यरूपं समीक्ष्य च जपेद् दश |
सहस्रान्त्रं मनुं प्रोक्तं सर्वसर्वस्वगोचरे || १५-१२१ ||

थान्तबीजं समुद्धृत्य वामगण्डविभूषितम् |
अर्धचन्द्रेण पुटितं बीजमाद्यं प्रियङ्करम् || १५-१२२ ||

महाशक्तिं वरारोहे द्वितीयं बीजमुद्धृतम् |
वह्निजायाअवधि मन्त्रं दुर्गाया बीजमुत्तमम् || १५-१२३ ||

तेन बीजेन देवेशि कालिकां पूजयेत् शिवे |
सहस्रस्य प्रमाणेन जपं कुर्यात् शुचिस्मिते || १५-१२४ ||

तत्र जप्ते महेशानि मोक्षमाप्नोति साधकः |
एकस्मिंश्च महेशानि पुरश्चरणके कृते || १५-१२५ ||

पुरश्चरणलक्षाणां फलं तत्र भविष्यति |
तस्य पूर्वे महेशानि शुभपर्वतके शुभे || १५-१२६ ||

(प्. १८२) शच्या सार्धं पुरा रेमे यत्र शक्रः सुरेश्वरः |
तत्पूर्वं सा महादेवि नदी कपिलसंज्ञिता || १५-१२७ ||

तस्यां स्नात्वा जलं पीत्वा देवीलोके महीयते |
कालिकानिलयात् पूर्वदक्षिणस्यां तथा दिशि || १५-१२८ ||

विद्यते महदावृत्तं पवित्रं भूबिलं महत् |
पञ्चविंशतिमानेन योजनानां गणेश्वरि || १५-१२९ ||

तस्मादायाति स्म नदी सर्वदेवनमस्कृता |
को ब्रह्मा  कीर्तितो देवैर्यस्मात् तस्य पिला स्मृता || १५-१३० ||

गङ्गेव फलदा यस्मात् तस्मात् कपिलसंज्ञिता |
स्नात्वा कपिलगङ्गायां पूर्वमन्यतरासु च || १५-१३१ ||

नरः स्वर्गमवाप्यादौ देवीलोकं ततो व्रजेत् |
अभीष्टदा नदीपूर्वभागे दमनिकाह्वया || १५-१३२ ||

नदी महाहृष्टतोया पापानां शमनी तथा |
ततो ब्रह्माह्वया चाभूद् अपरा सरिदुत्तमा || १५-१३३ ||

तस्या नद्याः पूर्वभागे गङ्गावत् फलदायिनी |
माघमासं तु सकलं नद्यां स्नात्वा महेश्वरि || १५-१३४ ||

तथा दमनिकायां तु परं निर्वाणमाप्नुयात् |


इति श्रीबृहन्नीलतन्त्रे भैरवभैरवीसंवादे 
(साधनस्थानान्तरनिरूपणं) पञ्चदशः पटलः || १५ ||





अथ

षोडशः पटलः |

श्रीभैरव उवाच |


अथ वक्ष्ये महेशानि सारस्वतपदप्रदम् |
आचारं परमेशानि शृणुष्वैकमना यतः || १६-१ ||

यान्यवश्यं महेशानि कर्तव्यानीति निश्चितम् |
साधवः क्षीणदोषाश्च स्वच्छन्दाः साधुवादकाः || १६-२ ||

तेषामाचरणं यत् तु सदाचारः स उच्यते |
समुद्दिष्टसदाचारान् गृह्णीयात् तद्गृहान्तवत् || १६-३ ||

कुर्याद् विधिनिषेधाभ्यां निषेधादिविधिं तथा |
षट्कर्मसु नियु~जीत राजा विप्रान् समन्ततः || १६-४ ||

तथैव क्षत्रियादीनि स्वे स्वे कर्मणि योजयेत् |
यः स्वधर्मं परित्यज्य परधर्मं समाचरेत् || १६-५ ||

स दण्ड्यः परमेशानि शतं दण्डेन दण्डयेत् |
सांवत्सरेषु कृत्येषु विशिष्यैतान् समाचरेत् || १६-६ ||

अवश्यं पार्थिवः कुर्यात् तान् विशेषान् महेश्वरि |
शरत्काले महाष्टम्यां दुर्गायाः परिपूजनम् || १६-७ ||

नीराजनं दशम्यां तु कुर्याद् वै बलवृद्धये |
पौषे मास्यसिते पक्षे तृतीया या महेश्वरि || १६-८ ||

पुष्येण युक्ता देवेशि तत्र देवीं प्रपूज्य च |
सर्वान् कामानवाप्नोति सर्वं भवति निश्चितम् || १६-९ ||

(प्. १८४) ज्यैष्ठे दशहरायां तु कालिकाया महेश्वरि |
तथा नीलसरस्वत्याः पूजनं विधिवच्चरेत् || १६-१० ||

अवश्यं राजभिः कार्यमन्यथा नश्यति ध्रुवम् |
एभिः कृत्यैर्बलं राज्यं कोषश्चापि विवर्धते || १६-११ ||

अकृते च महादेवि दुर्भिक्षं मरकं भवेत् |
जायन्ते चेतयः सर्वा विशिष्यैतान् समाचरेत् || १६-१२ ||

शरत्काले महाष्टम्यां नीलायाः पूजने विधिः |
पुरा प्रोक्तस्तु विधिना तेन कार्यं तु पूजनम् || १६-१३ ||

विधिं नीराजनस्य त्वं शृणु हे नगनन्दिनि |
कृतेन येन चास्माकं गजानामपि वर्धनम् || १६-१४ ||

आश्विने शुक्लपक्षस्य तृतीयां स्नाति योगिनी |
ऐशान्यां ससुरा सैव गृह्णीयात् स्नानमुत्तमम् || १६-१५ ||

नीराजनं ततः कुर्यात् संप्राप्ते देवसेऽष्टमे |
नीराजनस्य कालस्तु पूर्वमुक्तो मया तव || १६-१६ ||

विधानमात्रं देवेशि शृणुष्वैकमनाः प्रिये |
एकं हयं महासत्त्वं सुमनोहरमेव वा || १६-१७ ||

पूजयेत् सप्त दिवसान् गन्धपुष्पांशुकादिभिः |
तृतीयादौ पूजयित्वा नयेत् तं यज्ञमण्डलम् || १६-१८ ||

चेष्टा निरूपयंस्तस्य जानीयात् तु शुभाशुभम् |
परराष्ट्राभिमर्दः स्याद् अश्वो यदि पलायते || १६-१९ ||

म्रियते राजपुत्रस्तु यदि लेडानि मुञ्चति |
नीयमानो न गच्छेच्चेद् महिषीमरणं तथा || १६-२० ||

तथैव मुखनासाक्षिशब्दं कुर्याद् हयो यदि |
यत्काष्ठाभिमुखं कुर्यात् तत्काष्ठायां जयेद् रिपून् || १६-२१ ||

(प्. १८५) इति ते कथितं देवि राजत्वस्य प्रदायकम् |
प्रयोगं मम सर्वस्वं जानीहि नगनन्दिनि || १६-२२ ||

अन्यं शृणु वरारोहे येन सिद्ध्यति साधकः |
ज्यैष्ठे मासि सिते पक्षे ज्येष्ठायुक्ता च सुन्दरि || १६-२३ ||

पौर्णमासी महेशानि तस्यां स्नानं महाफलम् |
चन्दनागुरुकक्कोलैर्दूर्वया श्वेतसर्षपैः || १६-२४ ||

आमलक्या महेशानि हरिद्राचूर्णकेन च |
तिलतैलैर्विष्णुतैलैरन्यैश्च गन्धसंयुतैः || १६-२५ ||

नारायणेन तैलेन स्नपयेत् परमेश्वरीम् |
नारिकेलोदकेनैव स्नपयेद् यदि कालिकाम् || १६-२६ ||

लक्षवर्षसहस्रैश्च देवीलोके महीयते |
दध्ना च परमेशानि स्नपयित्वा सुरेश्वरीम् || १६-२७ ||

कल्पकोटिशतेनापि सायुज्याच्च न हीयते |
दुग्धेन स्नपयेद् देवीं महाकालीं महोज्ज्वलाम् || १६-२८ ||

तस्य लक्ष्मीर्विशेषेण स्थिरा स्याद् नात्र संशयः |
घृतेन स्नपयेद् देवीं सर्वकामार्थसिद्धये || १६-२९ ||

तथा शर्करया देवि फलमाप्नोति साधकः |
मधुना स्नपयित्वा तु सर्वकामवरेश्वरीम् || १६-३० ||

कालिकां परमेशानि तथा चैव सरस्वतीम् |
सर्वदुःखविनिर्मुक्तः स्वर्गे लोके महीयते || १६-३१ ||

सुगन्धिपुष्पतोयेन स्नपयेत् परमेश्वरीम् |
तस्य पुण्यफलं देवि शृणुष्वैकमनाः प्रिये || १६-३२ ||

कल्पकोटिसहस्रैस्तु देवीसायुज्यमाप्नुयात् |
भुङ्क्ते च विविधान् भोगान् यावदाभूतसंप्लवम् || १६-३३ ||

(प्. १८६) सचन्दनजलेनैव स्नपयित्वा सुरेश्वरीम् |
यमलोकं परित्यज्य कैलासे वसतिर्भवेत् || १६-३४ ||

वैशाखे मासि देवेशि स्नपयेत् शीतलैर्जलैः |
नारिकेलोदकं दिव्यं तस्यै दद्याद् मनोहरम् || १६-३५ ||

प्रातः संपूजयेद् देवीं सायाह्ने संप्रकाशयेत् |
ज्यैष्ठे मासि सुरश्रेष्ठे मल्लिकां मालतीं तथा || १६-३६ ||

दापयेत् परमेशानि दध्ना च स्नानमाचरेत् |
तथा कर्पूरसंमिश्रैस्तोयैश्च स्नपयेत् शिवाम् || १६-३७ ||

एवं क्रमेण देवेशीं स्नपयित्वा सुखं भवेत् |
शुचौ मासि महादेव्यै शर्करासहितं दधि || १६-३८ ||

दद्याच्च परमेशानि स्नपयेत् श्वेतसर्षपैः |
शर्करासहिता/ल्लाजान् महादेव्यै प्रदापयेत् || १६-३९ ||

एवं क्रमेण देवेशि पुरश्चर्याफलं लभेत् |
श्रावणे परमेशानि घृतेन स्नपयेत् शिवाम् || १६-४० ||

तथा मसूरचूर्णेन स्नपयित्वा महेश्वरीम् |
भुक्त्वा च विविधान् भोगान् दुर्गालोके महीयते || १६-४१ ||

पिष्टकैः सगुडैर्देवि तोषयेत् परमेश्वरीम् |
नभस्ये परमेशानि स्नपयेत् सुरसुन्दरीम् || १६-४२ ||

हरिद्रामलकेनैव मथनेनैव सुन्दरि |
क्षीरं दद्याद् महादेव्यै शर्करासहितं प्रिये || १६-४३ ||

छागमांसं पलान्नं च सूक्ष्मान्नसहितेन च |
दद्याच्च पिष्टकं मौद्गं क्षीराज्यपरिभूषितम् || १६-४४ ||

एवं क्रमेण यो दद्याद् देवीलोकमवाप्नुयात् |
इषे मासि प्रवृत्ते तु महादेवीं सरस्वतीम् || १६-४५ ||

(प्. १८७) स्नपयेत् च कषायेण कल्पामृतरसेन च |
नारायणेन तैलेन विष्णुतैलेन वा पुनः || १६-४६ ||

अन्येन गन्धतैलेन स्नपयेद् भवमोहिनीम् |
दद्याच्च परमं हृद्यं सन्देशं रसनासुखम् || १६-४७ ||

लड्डुकं परमं तस्यै दापयेत् सुरनायिके |
नानाविधैश्च बलिभिः पूजयेत् शांकरीं शिवाम् || १६-४८ ||

एवं पूजां नरः कृत्वा वसेत् कल्पायुतं दिवि |
कार्तिके मासि देवेशि स्नपयेदुष्णदुग्धकैः || १६-४९ ||

यक्षकर्दमकैर्वापि स्नपयेत् कार्तिके शिवे |
भ्रष्टद्रव्यं महादेवि गोधूमादिविकारजम् || १६-५० ||

क्षीरेण सहितं दद्याद् महादेव्यै प्रियङ्करम् |
नारिकेलं तथा रम्भां गुवाकमिक्षुदण्डकम् || १६-५१ ||

जम्भीरं नागरङ्गं च दद्याद् देव्यै सुशोभनम् |
कदुष्णं परमान्नं च पिष्टकेन च संयुतम् || १६-५२ ||

भ्रष्टमत्स्यादिकं तस्यै दापयेद् यत्नतः शिवे |
एवं कृत्वा नरः सद्यो जीवन्मुक्तो भविष्यति || १६-५३ ||

न तस्य पापपुण्यादि जायते नात्र संशयः |
मार्गशीर्षे महादेवि मासश्रेष्ठे च सुन्दरीम् || १६-५४ ||

स्नपयेद् उष्णतोयैश्च वस्त्रपूतैः सुगन्धिभिः |
कुङ्कुमादिभिरायुक्तैः पुष्पमाल्यमनोहरैः || १६-५५ ||

हरिद्रासहितैश्चारग्वधबीजैः सशर्करैः |
स्नपयेत् परमेशानीं घृताक्तं चान्नमुत्तमम् || १६-५६ ||

व्यञ्जनं च घृताक्तं च सगुडं शुक्तिकायुतम् |
वार्ताकीभ्रष्टद्रव्येण तोषयेत् परमेश्वरीम् || १६-५७ ||

(प्. १८८) मूलकं परमं तस्यै दापयेद् यत्नतः शिवे |
नैवेद्यैर्विविधैर्देवि चणकादिविभूषितैः || १६-५८ ||

कदलीसहितैर्देवि दद्यात् परमसुन्दरि |
सूक्ष्मवस्त्रं महादेव्यै ख(टं?ट्वां)दद्यात् सुशोभनाम् || १६-५९ ||

शययायुक्तां महेशानि दापयेत् सुरवन्दिते |
एवं क्रमेण यो देवि मार्गे मासि प्रदापयेत् || १६-६० ||

तस्य पुण्यफलं देवि शृणु हे नगनन्दिनि |
इह लोके सुखं भुक्त्वा महाराजत्वमाप्नुयात् || १६-६१ ||

इति ते कथितं देवि सर्वसिद्धिप्रदायकम् |
पौषे मासि महादेवीं स्नपयेदुक्तया दिशा || १६-६२ ||

पूपयावकद्रव्यादि दापयेत् सुरमोहिनि |
दिवा रात्रौ महादेव्यै दापयेद् भक्तमुत्तमम् || १६-६३ ||

सघृतं परमं हृद्यं ताम्बूलादियुतं प्रिये |
नैवेद्यं परमं दद्यात् सयत्नैः साधकोत्तमैः || १६-६४ ||

माघे मासि महादेवि स्नपयेद् घृतपायसैः |
गन्धयुक्तैर्जलैश्चापि स्नपयित्वा परां शिवाम् || १६-६५ ||

देवीसायुज्यमेवात्र प्राप्नुयाद् नात्र संशयः |
चर्व्यं चोष्यं तथा लेह्यं पेयं दद्याद् मनोरमम् || १६-६६ ||

अन्नं पिष्टादिकं दद्याद् महादेव्यै प्रियङ्करम् |
एवं क्रमेण देवेशीं तोषयेद् बहुयत्नतः || १६-६७ ||

इह लोके सुखं भुक्त्वा परत्र मोक्षमाप्नुयात् |
फाल्गुने मासि देवेशि स्नपयेत् परमेश्वरीम् || १६-६८ ||

घृतेन पयसा वापि स्नपयेत् परमेश्वरीम् |
नैवेद्यं परमं दिव्यं सुस्वादु सुमनोहरम् || १६-६९ ||

(प्. १८९) नानाद्रव्ययुतं भद्रे सर्वद्रव्यं सुशोभनम् |
दद्याद् देव्यै महेशानि सुखमाप्नोति साधकः || १६-७० ||

चैत्रे मासि महेशानि दद्याच्च घृतपायसम् |
दधि क्षीरं मधु द्रव्यं पायसं शर्करां तथा || १६-७१ ||

दद्याद् देव्यै महेशानि परं द्रव्यं सुशोभनम् |
एवं क्रमेण देवेशि पूजयेद् यस्तु साधकः || १६-७२ ||

स मोक्षभाग् भवत्येव सत्यं सत्यं महेश्वरि |
इति ते कथितं दिव्यं सर्वपापप्रमोचनम् || १६-७३ ||

प्रयोगं यः करोत्येवं स सुखी नात्र संशयः |



इति श्रीबृहन्नीलतन्त्रे भैरवभैरवीसंवादे (प्रयोगान्तर � 
द्वादशमासविधिनिरूपणं) षोडशः पटलः || १६ ||





अथ

सप्तदशः पटलः |


अथ वक्ष्ये महेशानि सार्वज्ञकारणं परम् |
रात्रौ देवि वरारोहे प्रथमे प्रहरे गते || १७-१ ||

मध्यरात्रौ विशेषेण सहस्रं यदि साधकः |
प्रजपेत् परया भक्त्या मन्त्रमेनं समाहितः || १७-२ ||

योनिं पूर्वं पुनर्योनिं बीजयुग्मात्मकं मनुम् |
प्रजपेद् मध्यरात्रौ च मन्त्रपूतं जलं क्षिपेत् || १७-३ ||

(प्. १९०) षण्मासाभ्यन्तरे देवि सर्वज्ञत्वं समाप्नुयात् |
इति सत्यं महादेवि संशयो नास्ति कश्चन || १७-४ ||

चन्द्रसूर्यौ यदि वृथा तदा निष्फलभाग् भवेत् |
रहस्यं शृणु चार्वङ्गि महाकाल्याः प्रियङ्करम् || १७-५ ||

येन सिद्ध्यति देवेशि साधको वीतमत्सरः |
कार्तिके मासि देवेशि अमावास्या च या तिथिः || १७-६ ||

तस्यां रात्रौ विशेषेण पूजयेत् कालिकां पराम् |
प्रथमे प्रहरे देव्यः स्नानाय परमेश्वरीम् | ७ ||

समाराध्य महेशानि संकल्पस्तदनन्तरम् |
तत् समीपे (मण्डपे तु) पद्मं निर्माय सुन्दरि || १७-८ ||

अथवा सर्वतोभद्रं निर्माय मण्डलं शुभम् |
भद्रासने महादेवीं संस्थाप्य पर्मेश्वरि || १७-९ ||

स्नपयेद् दर्पणे शुभ्रे हरिद्राम्लकेन च |
तैलेन परमेशानि गन्धयुक्तेन सुन्दरि || १७-१० ||

शीतलैः सुजलैर्देवीं कालिकां स्नपयेद् मुदा |
एवमुक्तप्रकारैश्च नीलावत् पूजयेत् सुधीः || १७-११ ||

ध्यानं शृणु वरारोहे सारस्वतप्रदायकम् |
येन ध्यानेन देवेशि साधयेत् सिद्धिमुत्तमाम् || १७-१२ ||

मेघवर्णां स्मितमुखीं मुक्तकेशीं दिगम्बराम् |
अट्टाट्टहासवदनां स्मेरा(रुण?नन)सरोरुहाम् || १७-१३ ||

त्रिनेत्रां वरदां नित्यां महादेवोपरि स्थिताम् |
कर्णालम्बितबालाढ्यां मुण्डमालाविभूषिताम् || १७-१४ ||

वामोर्ध्वे कर्त्रिकां दिव्यां तद(र्धे?धो) मुण्डधारिणीम् |
अभयं वरदं हस्ते बिभ्रतीं दक्षिणेन च || १७-१५ ||

(प्. १९१) त्रैलोक्यमोहिनीं देवीं मालां दिव्यां सुबिभ्रतीम् |
एवं ध्यायेद् महाकालीं प्रसन्नवदनां शुभाम् || १७-१६ ||

मण्डपं परमेशानि निर्माय विधिवत् शिवे |
चतुरस्रं चतुर्द्वारं मुकुटाङ्कितमूर्द्धजाम् || १७-१७ ||

परमे मण्डपे देवि पूजयेत् परमेश्वरीम् |
विविधैः पूजयेद् द्रव्यैः पुष्पधूपासनादिभिः || १७-१८ ||

नैवेद्यं परमं दद्याद् नानाद्रव्योपशोभितम् |
पक्वान्नं परमं दिव्यं नानारससमन्वितम् || १७-१९ ||

सन्देशं परमं कृत्यं(हृद्यं) सुस्वादु सुमनोहरम् |
अपर्याप्तं महेशानि नाभिमात्रप्रमाणतः || १७-२० ||

प्रहरे प्रहरे पूजां जपं चैव समाचरेत् |
ननाविधैश्च बलिभिः पूजयेत् कालिकां शिवाम् || १७-२१ ||

होमयेत् परमेशानि पायसाज्येन सुन्दरीम् |
बिल्वपत्रैर्महेशानि होमयेच्च महेश्वरीम् || १७-२२ ||

स्तवं पठेद् महेशानि (भ?भु)क्तिमुक्तिप्रदायकम् |
ततो विसर्जयेद् धीमान् महदेवीं मनोहराम् || १७-२३ ||

इति ते कथितं दिव्यं कालिकायाः प्रपूजनम् |
यः करोति महादेवि स मोक्षं प्राप्नुयाद् ध्रुवम् || १७-२४ ||

इह लोके सुखं देवि भवेद् नीलाविधौ प्रिये |
अथ वक्ष्ये महादेवि कुण्डानां निर्णयं तथा || १७-२५ ||

होमार्थ्ं परमेशानि सरस्वत्याः शिवप्रिये |
होमस्यैव विधिं वक्ष्ये कुण्डेन सहितं (विभो?शिवे) || १७-२६ ||

आदौ भूमिं परीक्षेत वास्तुलक्षणतत्परः |
शल्योद्धारं प्रकुर्वीत चाथवा परमेश्वरि || १७-२७ ||

(प्. १९२) पौरुषेण प्रमाणेन खनेत् सुरगणार्चिते |
वास्तुपूर्वदिशि महादेवि कुण्डं प्रकल्पयेत् || १७-२८ ||

ऐशान्यां वा महेशानि कुण्डं कुर्याद् यथाविधि |
सप्तहस्तं नव तथा पञ्च पञ्च विभेदतः || १७-२९ ||

चतुरस्रं चतुर्द्वारं निश्छिद्रं तु प्रकल्पयेत् |
संस्तरेद् दर्भकेणैव सूत्रेणैव प्रकल्पयेत् || १७-३० ||

एककुण्डमिते नान्यत् पञ्चहस्तगृहं भवेत् |
चतुरस्रे महेशानि सर्वकर्माणि साधयेत् || १७-३१ ||

प्रमाणं शृणु देवेशि येन सिद्धो भवेद् मनुः |
कर्तुर्दक्षिणहस्तस्य मध्यमाङ्गुलिपर्वणः || १७-३२ ||

मध्यस्य दीर्घमानेन मानाङ्गुलिनिरूपणम् |
अष्टभिश्च यवै(र्देवि) एकाङ्गुलमिति स्मृतम् || १७-३३ ||

प्रत्येकसूत्रमास्फाल्य तन्मध्ये साधयेत् सुद्धिः |
भागत्रयेण तन्मध्ये विधाय चैव पार्वति || १७-३४ ||

दिशोर्मत्स्ययुगं कुर्यात् (तस्यान्या?तन्मत्स्या)दनयोः क्वचित् |
दक्षिणोत्तरगं सूत्रं यथानालं निपातयेत् || १७-३५ ||

तत् सूत्राग्रेषु संस्थाप्य कोणेषु मकरांल्लिखेत् |
कोणस्य मकरस्थानि दिक्षु सूत्राणि पातयेत् || १७-३६ ||

एवं कृते चतुष्कोष्ठं चतुरस्रं च जायते |
एतत् कुण्डं महेशानि चतुरस्रं सुलक्षणम् || १७-३७ ||

कुण्डविस्तारमानं हि तादृशं परमेश्वरि |
तन्मानं परमेशानि तादृग् रूपा च मेखला || १७-३८ ||

पञ्चत्रिमेखलं कुर्यात् तन्त्रवित् साधकोत्तमः |
मेखलात्रितयं चैव महाहोमे महेश्वरि || १७-३९ ||

(प्. १९३) वेदाग्निनयनोत्सेधविस्तारा हस्तमात्रके |
अन्तर्नवाङ्गुलोत्सेधा विस्तृता तु नवाङ्गुला || १७-४० ||

सर्वत्रैवंविधं क्षेत्रं कुण्डानामनुरूपतः |
एकाङ्गुलं परित्यज्य कुण्डान्तर्मेखला भवेत् || १७-४१ ||

एकहस्ते तु कुण्डे वै ह्यन्यत् कुण्डे विवर्जयेत् |
अर्द्धाङ्गुलप्रमाणे तु कुण्डं कुर्याच्च मन्त्रवित् || १७-४२ ||

सात्त्विकी मेखला पूर्वा द्वितीया राजसी तथा |
तृतीया तामसी प्रोक्ता मेखलानां तु निर्णयः || १७-४३ ||

इति ते कथितं दिव्यं मेखलानिर्णयं तथा |
अथ वक्ष्ये महेशानि योनिनिर्णयमुत्तमम् || १७-४४ ||

प्रथमे योनिं कुण्डे तु [प्रथमे मेखले योनिं ख पाठः |] 
मेखलान्तरपूर्वतः |
कुर्याद् गजोष्ठवर्णं तु कुण्डवित् सर्वलक्षणम् || १७-४५ ||

योनिः षडङ्गुला प्रोक्ता चतुरङ्गुलविस्तृता |
उन्नता द्व्यङ्गुला प्रोक्ता कुण्डे हस्तमिते बुधैः || १७-४६ ||

नाभिं कुण्डोदरे [कुण्डादधः ख पाठः |] कुर्यात् सुधीरष्टदलाब्जवत् |
तत् तत् कुण्डानुरूपां वा नाभिं तत्र विचक्षणः || १७-४७ ||

नेत्रवेदाङ्गुलोत्सेधविस्तारा नाभिरत्र वै |
द्विहस्तादिषु कुण्डेषु योनिं संवर्धयेत् क्रमात् || १७-४८ ||

एकैकाङ्गुलिमानेन तथा नाभिं च वर्धयेत् |
कुण्डस्थले वहिःस्थानं स्थलं विद्धि महेश्वरि || १७-४९ ||

चतुरस्रस्थलारब्धं नालमध्ये सरन्ध्रकम् |
स्थूलमूला च सूक्ष्माग्रा उन्नतिः स्याद् मनोहरा || १७-५० ||

वहिःस्थले मेखलायाः स्थानमारभ्य [बहिःस्थमेखलाबाह्यस्थानमा 
ख पाठः |] कारयेत् |
योनिमध्ये बिलं कुर्यात् तद् बाह्ये ग्राहिसंज्ञकम् || १७-५१ ||

(प्. १९४) योन्यग्रं वर्धयेद् विद्वान् नाभिर्वृत्ताकृतिर्भवेत् |
हस्तमात्रे सहस्रं तु द्विहस्ते चायुतं स्मृतम् || १७-५२ ||

चतुर्हस्ते लक्षमात्रं षट्करे दशलक्षकम् |
दशहस्ते महेशानि कोटिहोमं समाचरेत् || १७-५३ ||

दशहस्तात् परं नास्ति तन्त्रेऽस्मिन् परमेश्वरि |
खाताधिके भवेद् रोगी हीने धेनुधनक्षयः || १७-५४ ||

वक्रकुण्डे तु संतापो बन्धुहा हीनमेखले |
मेखलारहिते शोकोऽभ्यधिके वित्तसंक्षयः || १७-५५ ||

भार्याविनाशकं कुण्डं योन्याः शून्यं महेश्वरि |
अपत्यध्वंसनं कुण्डं यदि तत् कण्ठवर्जितम् || १७-५६ ||

उच्चाटः स्फुटिते छिद्रसंकुले वा मृतिर्भवेत् |
तस्माद् हि परमेशानि ज्ञात्वा कुण्डं प्रसाधयेत् || १७-५७ ||

देवीप्रीतिकरं कुण्डं सर्वदेवनमस्कृतम् |
मन्त्रसिद्धिकरं कुण्डं सर्वसारस्वतप्रदम् || १७-५८ ||

अथ वक्ष्ये महेशानि ह्यग्निकार्यं सुशोभनम् |
यस्मिन् हुत्वा वरारोहे सर्वविद्यामयो भवेत् || १७-५९ ||

मण्डपस्योत्तरे भागे कुण्डान् कृत्वा यथोदितान् |
नित्यनैमित्तिककाम्यान् संस्कारं तत्र चाचरेत् || १७-६० ||

अष्टादश स्युः संस्काराः कुण्डानां तन्त्रवर्त्मना |
वीक्षणं मूलमन्त्रेण शरेण प्रोक्षणं चरेत् || १७-६१ ||

तेनैव ताडनं दर्भैर्वर्मणाभ्युक्षणं मतम् |
अस्त्रेण खननोद्धारौ हृन्मन्त्रेण प्रपूरणम् || १७-६२ ||

समीकरणमन्त्रेण सेचनं वर्मणा मतम् |
कुट्टनं हेतिमन्त्रेण वर्ममन्त्रेण मार्जनम् || १७-६३ ||

(प्. १९५) विलेपनं कलारूपकल्पनं तदनन्तरम् |
त्रिसूत्रीकरणं पश्चाद् हृदयेनार्चनं भवेत् || १७-६४ ||

अस्त्रेण वज्रीकरणं हृन्मन्त्रेण जलैः शुभैः |
योनिकुण्डानि देवेशि संस्कुर्यात् साधकोत्तमः || १७-३५ ||

तस्मिन् कुण्डे महेशानि रेखात्रयं समाचरेत् |
प्रागग्रा उदगग्रा वा तिस्रो रेखा लिखेत् ततः || १७-६६ ||

प्रागग्राणां स्मृता देवा मुकुन्देशपुरन्दराः |
रेखाणामुदगग्राणां ब्रह्मवैवस्वतेन्दवः || १७-६७ ||

अथवा त्रिकोणवृत्तं चतुरस्रं लिखेत् ततः |
तत्र वह्नेर्योगपीठमर्चयेत् प्राणवल्लभे || १७-६८ ||

वामा ज्येष्ठा च रौद्री च अम्बिका शक्तयः क्रमात् |
ततो देवि महाभागे ताराकुण्डं प्रपूजयेत् || १७-६९ ||

तन्मध्ये परमेशानीं नीलां वागीश्वरीं यजेत् |
ततश्च श्रोत्रियो वह्निं तद्बीजेनैव चोद्धरेत् || १७-७० ||

हू/फट्कारेण देवेशि क्रव्यादेभ्यस्ततः परम् |
वह्निजायावधिर्मन्त्रं वह्नेः सं(त्य?ते)जनं जपेत् || १७-७१ ||

तमग्निं शोधयेत् तत्र धेनुमुद्रावगुण्ठनम् |
वारुणेनैव मन्त्रेण अमृतीकरणं मतम् || १७-७२ ||

कराभ्यां च समुद्धृत्य भ्रामयेद् उपरि त्रिधा |
शिवस्य बीजबुद्ध्या तु तद्योनौ परमेश्वरि || १७-७३ ||

ह्रींबीजमादौ संजप्य वह्निमूर्तिं च ङेयुताम् |
इत्यभ्यर्च्य महादेवि इडयाकृष्य सुन्दरि || १७-७४ ||

ततः कुम्भकयोगेन कूर्चबीजं समुच्चरन् |
वह्नेश्चैतन्यापादान्ते ङेयुते परमेश्वरि || १७-७५ ||

(प्. १९६) ततस्तु ज्वालयेद् वह्निं चिन्मन्त्रेण महेश्वरि |
चिन्मन्त्रं परमेशानि शृणुष्वैकमनाः प्रिये || १७-७६ ||

चित् पिङ्गल हन हन दह दह पच पच सर्वज्ञाज्ञापय स्वाहा |

वह्न्यङ्गे परमेशानि न्यासं कुर्याद् वरानने |
सहस्रार्चिषे हृदयाय नमोऽन्तं न्यासमुत्तमम् || १७-७७ ||

स्वस्तिपूर्णाय शिरसे स्वाहान्तोऽयं मनुः स्मृतः |
उत्तिष्ठ पुरुषायेति शिखायै वषडित्यपि || १७-७८ ||

धूमव्यापिने कवचाय हुमित्येव सुन्दरि |
सप्तजिह्वाय नेत्रत्रयाय वौषडिति प्रिये || १७-७९ ||

धनुर्धराय अस्त्राय फडित्यङ्गानि संन्यसेत् |
आवाहनस्य मन्त्रं वै शृणु हे नगनन्दिनि || १७-८० ||

प्रणवं पूर्वमुद्धृत्य वैश्वानर ततः परम् |
जातवेद लोहिताक्ष इहावह ततः परम् || १७-८२ ||

सर्वकर्माणि साधय वह्निजायावधिर्मनुः |
इत्यनेन च संपूज्य ध्यायेद् वह्निं समाहितः || १७-८३ ||

ध्यानं शृणु महेशानि ध्यानात् सार्वज्ञकारकम् |
बन्धूकपुष्पसंकाशं सुतप्तकनकप्रभम् || १७-८४ ||

पद्महस्तं महाबाहुं वदनद्वयशोभितम् |
सप्तच्छन्दोमयकरं वसतित्र(य)विग्रहम् || १७-८५ ||

त्रिधा ज्ञात्वा त्रिपादार्थं हव्यकव्यविवाहनम् |
ब्रह्माध्वर्यूद्गातृहोतृ � चतुःशृङ्गविराजितम् || १७-८६ ||

पञ्चरात्रं पाशुपतं देवानां तु महामतम् |
बौद्धं वैदिकमित्येतत् षट्पिङ्गलविलोचनम् || १७-८७ ||

वेदार्थचतुरश्रोत्रं स्तोत्रशस्त्रमयध्वनिम् |
रसातलजटाबद्ध � मणिकोटरभास्करम् || १७-८८ ||

(प्. १९७) हेमालङ्कारसंयुक्तं हेमकुण्डलमण्डितम् |
रक्ताम्भोरुहमध्यस्थं स्वस्तिकासनसंस्थितम् || १७-८९ ||

पृष्ठदेशसमालम्बि � सौवर्णघृतपात्रकम् |
वामैस्त्रिभिर्बाहुभिश्च दधानं रक्तवाससम् || १७-९० ||

सदा शब्दायमानं तु एधमानं स्वतेजसा |
तोमरं तालवृन्तं च सौवर्णघृतपात्रकम् || १७-९१ ||

व्यावृत्तताम्रवदनं सप्तजिह्वासमाकुलम् |
एवं ध्यायेद् महावह्निं चतुर्वर्गफलप्रदम् || १७-९२ ||

सप्तजिह्वाः प्रपूज्याथ पूर्वादिदिक्षु सुन्दरि |
ब्राह्म्याद्याः पूजयेद् देवि स्वकर्मसिद्धये प्रिये || १७-९३ ||

ब्राह्मी माहेश्वरी चैव कौमारी वैष्णवी तथा |
वाराही च तथेन्द्राणी चामुण्डा चैव सुन्दरि || १७-९४ ||

महालक्ष्मिर्महेशानि पूजयेत् परमेश्वरि |
बहिर्देशे पुनर्लक्ष्मीस्तथा चैव सरस्वती || १७-९५ ||

रतिः प्रीतिश्च कीर्तिश्च शान्तिः पुष्टिश्च सुन्दरि |
तुष्टिश्चैव महेशानि बहिर्देशे प्रपूजयेत् || १७-९६ ||

मेखलासु महेशानि ब्रह्माणं पूजयेत् सुधीः |
मेखलासु च सर्वासु वेष्टयेद् दर्भसंकुलैः || १७-९७ ||

त्रिपंक्त्याचरितं कुण्डं ततो व्याहृतिभिर्हुनेत् |
त्रिः प्रताप्य महेशानि स्रुवं च प्रोक्षयेज्जलैः || १७-९८ ||

वामदक्षिणहस्ताभ्यां पुनः प्रताप्य सुन्दरि |
दक्षिणे परमेशानि स्थापयेच्च स्रुवस्रुचौ || १७-९९ ||

अस्त्रमन्त्रेण देवेशि आज्यपात्रस्य प्रोक्षणम् |
ततः पवित्रं तस्मिन् वै क्षिप्त्वा वह्नौ च निक्षिपेत् || १७-१०० ||

(प्. १९८) स्रुवेण परमेशानि हृदन्तेन महेश्वरि |
तत् पात्रादाज्यमानीय हुनेद्वह्नौ महेश्वरि || १७-१०१ ||

अग्नये च महेशानि सोमाय च ततः परम् |
अग्नीषोमपदौ ङेन्तौ वह्निजायावधिः प्रिये || १७-१०२ ||

वामदक्षिणमध्यात् तु गृह्णीयाद् आज्यमुत्तमम् |
अग्नये स्विष्टकृते स्वाहा हुनेत् सुरगणार्चिते || १७-१०३ ||

मायाबीजं महेशानि हृदन्तेन महेश्वरि |
गर्भाधानादिकं कर्म कल्पयामि महेश्वरि || १७-१०४ ||

सप्तसप्ताहुतीर्दद्यादन्येषां परमेश्वरि |
विवाहान्तं कर्मगणं प्रोच्य संस्कारमाचरेत् || १७-१०५ ||

तस्मिन्नग्नौ महेशानि देवीं संपूजयेन्नरः |
तद्वह्नेरात्मना चैक्यं विभाव्य परिकल्पयेत् || १७-१०६ ||

ततश्च मूलमन्त्रेण जुहुयात् षोडशाहुतीः |
सतिलैश्च त्रिमध्वक्तैः सरक्तैः करवीरकैः || १७-१०७ ||

अष्टोत्तरसहस्रं वा अष्टोत्तरशतं तथा |
जुहुयाद् मूलमन्त्रेण महादेव्यै महेश्वरि || १७-१०८ ||

पृथक् कृत्वा महेशानि हुनेदावरणादिकम् |
प्रणवं पूर्वमुच्चार्य अग्नये चैतदेव हि || १७-१०९ ||

पृथिव्यै चैव महते स्वाहान्तोऽयं मनुः स्मृतः |
भुवश्च वायवे चैव अन्तरिक्षाय चैव हि || १७-११० ||

दिवे चैव महेशानि वह्निजायावधिर्मनुः |
स्वर्गाय चैव सूर्याय तथा चन्द्रमसे प्रिये || १७-१११ ||

नक्षत्रेभ्यो महेशानि वह्निजायावधिर्मनुः |
तदन्ते महतीं पूर्वां (जां) कुर्यात् चैव वरानने || १७-११२ ||

(प्. १९९) तद्वह्निं रक्षयेद् धीमन् यथाशक्ति विधानतः |
न्युब्जेन पाणिना देवि होमयेत् सुरवन्दिते || १७-११३ ||

उत्तानेनैव हस्तेन यदि होमं करोति च |
तदा तज्जनितं पुण्यं न भवेत् परमेश्वरि || १७-११४ ||

इति ते कथितं दिव्यं कुण्डादीनां निरूपणम् |
प्रयत्नात् परमेशानि कर्तव्यं होमकर्मणि || १७-११५ ||

अथ वक्ष्ये महेशानि सावधानावधारय |
माघे मासि सिते पक्षे सप्तमी या तिथिर्भवेत् || १७-११६ ||

तस्यां रात्रौ महादेवीं पूजयेत् परमेश्वरीम् |
चतुर्भुजां महारौद्रीं श्मशानालयवासिनीम् || १७-११७ ||

मुण्डाभयखड्गवरान् दधतीं परमेश्वरीम् |
मुण्डमालासमाकीर्णां लोचनत्रयसंयुताम् || १७-११८ ||

गते तु प्रथमे यामे तृतीयप्रहरावधि |
पूजयेत् परमेशानीं महाविभवविस्तरैः || १७-११९ ||

पूर्वोक्तपूजया देवि पूजयेत् कालरात्रिकाम् |
सहस्रस्य प्रमाणेन जपं कुर्यात् शुचिस्मिते || १७-१२० ||

होमयेत् परमेशानि पूर्वोक्तेन महेश्वरि |
नैवेद्यं परमं देवि भ्रष्टद्रव्यादिकं प्रिये || १७-१२१ ||

दद्यात् प्रियतरं वस्तु महामायाप्रियंकरम् |
अकुर्वन् निरयं याति सत्यं सत्यं महेश्वरि || १७-१२२ ||

अथ ते कथयिष्यामि सन्ध्योपासनकं विधिम् |
आचम्य प्राङ्मुखो भूत्वा दिवसे परमेश्वरि || १७-१२३ ||

रात्रौ उदङ्मुखः कुर्याद् आह्निकं प्रियमुत्तमम् |
अन्येषां पापराशीनां नाशकं विद्धि पार्वति || १७-१२४ ||

(प्. २००) भ्रूणहत्या सुरापानं सुवर्णहर्णं तथा |
गुरुदराभिगमनं यच्चान्यद् दुष्कृतं कृतम् || १७-१२५ ||

सर्वमेतत् पुनातीयं महाभैरवरूपधृत् |
द्विभुजां पीतवसनां नानालङ्कारभूषिताम् || १७-१२६ ||

रक्तवर्णां कृशाङ्गीं च त्रिवलीवलयोज्ज्वलाम् |
पुस्तकं परमं दिव्यं दक्षिणे बिभ्रतीं शुभाम् || १७-१२७ ||

शिक्षासूत्रं तथा वामे बिभ्रतीं नयनत्रयाम् |
कौशेयवसनां चापि देवीं सन्ध्यां विभावयेत् || १७-१२८ ||

इति ते कथितं दिव्यं ध्यानं सुरगणार्चिते |
ध्यात्वा सन्ध्यां विशेषेण सर्वपापक्षयो भवेत् || १७-१२९ ||

आचमनं तथा वापि तीर्थस्यावाहनं ततः |
प्राणायामं षडङ्गस्य न्यासमुत्तमकं ततः || १७-१३० ||

हस्ततले जलं नीत्वा मन्त्रमुच्चार्य पञ्चधा |
गलितोदकतो देवि मूर्धानमभिषेचयेत् || १७-१३१ ||

तज्जलं दक्षिणे हस्ते आदाय परमेश्वरि |
तेजोरूपं तज्जलं तु कर्षयेद् इडया प्रिये || १७-१३२ ||

प्रक्षाल्य पापं देहान्तः रेचयेत् पिङ्गलान्तरात् |
हस्तस्य क्षालनं कुर्याद् अर्घ्यं सूर्याय दापयेत् || १७-१३३ ||

महादेव्यै त्रिरावृत्त्या चार्घ्यं दद्यात् सुरेश्वरि |
गायत्रीं ध्यानसंयुक्तां प्रजपेत् तदनन्तरम् || १७-१३४ ||

ततो देवान् प्रतर्प्यैव इष्टदेवं त्रिः तर्पयेत् |
जपं समर्प्य देवेशि मूलमन्त्रं जपेत् ततः || १७-१३५ ||

अष्टोत्तरशतावृत्त्या प्रजप्य मन्त्रमुत्तमम् |
ततो जपं समर्प्यैवं प्रणमेद् दण्डवद् भुवि || १७-१३६ ||

(प्. २०१) प्राणायामं षडङ्गं च कुर्याच्चान्ते महेश्वरि |
अमावास्या पौर्णमासी श्राद्धीयदिवसे तथा || १७-१३७ ||

संक्रान्तौ परमेशानि सन्ध्यां चैव समाचरेत् |
चतुर्विधानि कर्माणि देवका(ष्टे?र्ये)षु पार्वति || १७-१३८ ||

आगमं नु तथा विद्धि यतो नित्यागमक्रिया |
सन्ध्यां सायन्तनीं कुर्याद् द्वादश्यादिष्वपि प्रिये || १७-१३९ ||

अकुर्वन् निरयं याति एकमेव हि मद्वचः |
इति ते कथितं दिव्यमाह्निकाचारमुत्तमम् || १७-१४० ||

त्रिःसन्ध्यां परमेशानि कुर्यात् साधकसत्तमः |
नास्ति यस्यादरस्तत्र न स ब्राह्मण उच्यते || १७-१४१ ||

क्रुद्धा भगवती तस्य कामान् इष्टान् निहन्ति वै |
संक्षेपेणैव देवेशि शृणु पूजाविधिं शिवे || १७-१४२ ||

आदौ ऋष्यादिविन्यासः करशुद्धिस्ततः परम् |
अङ्गुलीव्यापकन्यासौ हृदादिन्यास एव च || १७-१४३ ||

तालत्रयं च दिग्बन्धः प्राणायामस्ततः परम् |
ध्यानं पूजा जपश्चैतत् सर्वतन्त्रेष्वयं क्रमः || १७-१४४ ||

बलिदानं तथा कार्यं यथावत् तन्त्रवेदिभिः |
पूजयेद् भैरवं दुर्गां तथा चैव महेश्वरीम् || १७-१४५ ||

वृषभं नन्दिनं चैव अतियत्नेन पूजयेत् |
महाकाल्ं यजेद् धीमान् सर्वागमविशारदः || १७-१४६ ||

चक्रराजं पूजयित्वा सर्वसिद्धीश्वरो भवेत् |
आदौ लिङ्गं महादेवं पूजयेद् यत्नतः शिवे || १७-१४७ ||

तस्मिंश्चैव हि समये स्वेष्टदेवं प्रपूजयेत् |
तस्माद् निर्माल्यपुष्पं च गृह्णीयाद् भक्तिभावतः || १७-१४८ ||

(प्. २०२) इष्टपूजां विना लिङ्गनिर्माल्यं च निषिध्यते |


इति श्रीबृहन्नीलतन्त्रे भैरवभैरवीसंवादे (कालीध्यानादिपूजा 
कुण्डमेखलायोनिनिर्णय अग्निकार्यादिनिरूपणं) सप्तदशः पटलः || १७ ||





अथ

अष्टादशः पटलः |

श्रीदेव्युवाच |


देव देव महादेव सृष्टिस्थित्यन्तकारक |
प्रसङ्गेन महादेव्या विस्तरं कथितं मयि || १८-१ ||

देव्या नीलसरस्वत्याः सहस्रं परमेश्वर |
नाम्नां श्रोतुं महेशान प्रसादः क्रियतां मयि |
कथयस्व महादेव यद्यहं तव वल्लभा || १८-२ ||


श्रीभैरव उवाच |


साधु पृष्टं महादेवि सर्वतन्त्रेषु गोपितम् |
नाम्नां सहस्रं तारायाः कथितुं नैव शक्यते || १८-३ ||

प्रकाशात् सिद्धिहानिः स्यात् श्रिया च परिहीयते |
प्रकाशयति यो मोहात् षण्मासाद् मृत्युमाप्नुयात् || १८-४ ||

(प्. २०३) अकथ्यं परमेशानि अकथ्यं चैव सुन्दरि |
क्षमस्व वरदे देवि यदि स्नेहोऽस्ति मां प्रति || १८-५ ||

सर्वस्वं शृणु हे देवि सर्वागमविदां वरे [शिवे ख पाठः |] |
धनसारं महादेवि गोप्तव्यं परमेश्वरि || १८-६ ||

आयुर्गोप्यं गृहच्छिद्रं गोप्यं न पापभाग् भवेत् |
सुगोप्यं परमेशानि गोपनात् सिद्धिमश्नुते || १८-७ ||

प्रकाशात् कार्यहानिश्च प्रकाशात् प्रलयं भवेत् |
तस्माद् भद्रे महेशानि न प्रकाश्यं कदाचन || १८-८ ||

इति देववचः श्रुत्वा देवी परमसुन्दरी |
विस्मिता परमेशानी विषणा तत्र जायते || १८-९ ||

शृणु हे परमेशान कृपासागरपारग |
तव स्नेहो महादेव मयि नास्त्यत्र निश्चितम् || १८-१० ||

भद्रं भद्रं महादेव इति कृत्वा महेश्वरी |
विमुखीभूय देवेशी तत्रास्ते शैलजा शुभा || १८-११ ||

विलोक्य विमुखीं देवीं महादेवो महेश्वरः |
प्रहस्य परमेशानीं परिष्वज्य प्रियां कथाम् || १८-१२ ||

कथयामास तत्रैव महादेव्यै महेश्वरि |
मम सर्वस्वरूपा त्वं जानीहि नगनन्दिनि || १८-१३ ||

त्वां विनाहं महादेवि पूर्वोक्तशवरूपवान् |
क्षमस्व परमानन्दे क्षमस्व नगनन्दिनि || १८-१४ ||

यथा प्राणो महेशानि देहे तिष्ठति सुन्दरि |
तथा त्वं जगतामाद्ये चरणे पतितोऽस्म्यहम् || १८-१५ ||

इति मत्वा महादेवि रक्ष मां तव किङ्करम् |
ततो देवी महेशानी त्रैलोक्यमोहिनी शिवा || १८-१६ ||

(प्. २०४) महादेवं परिष्वज्य प्राह गद्गदया गिरा |
सदा देहस्वरूपाहं देही त्वं परमेश्वर || १८-१७ ||

तथापि वञ्चनां कर्तुं मामित्थं वदसि प्रियम् |
महादेवः पुनः प्राह भैरवि प्राणवल्लभे || १८-१८ ||

नाम्नां सहस्रं तारायाः श्रोतुमिच्छस्यशेषतः |


श्रीदेव्युवाच |


न श्रुतं परमेशान तारानामसहस्रकम् |
कथयस्व महाभाग सत्यं परमसुन्दरम् || १८-१९ ||


(श्रीपार्वत्युवाच |)


कथमीशान सर्वज्ञ लभन्ते सिद्धिमुत्तमाम् |
साधकाः सर्वदा येन तन्मे कथय सुन्दर || १८-२० ||

यस्मात् परतरं नास्ति स्तोत्रं तन्त्रेषु निश्चितम् |
सर्वपापहरं दिव्यं सर्वापद्विनिवारकम् || १८-२१ ||

सर्वज्ञानकरं पुण्यं सर्वमङ्गलसंयुतम् |
पुरश्चर्याशतैस्तुल्यं स्तोत्रं सर्वप्रियङ्करम् || १८-२२ ||

वश्यप्रदं मारणदमुच्चाटनप्रदं महत् |
नाम्नां सहस्रं तारायाः कथयस्व सुरेश्वर || १८-२३ ||


श्रीमहादेव उवाच |


नाम्नां सहस्रं तारायाः स्तोत्रपाठाद् भविष्यति |
नाम्नां सहस्रं तारायाः कथयिष्याम्यशेषतः || १८-२४ ||

शृणु देवि सदा भक्त्या भक्तानां परमं हितम् |
विना पूजोपहारेण विना जा(पे?प्ये)न यत् फलम् || १८-२५ ||

तत् फलं सकलं देवि कथयिष्यामि तच्छृणु |

ओं अ(स्याः?स्य) श्रीतारादेव्या भक्तिकुलसर्व(स्व) नाम्नः (सहस्रनाम) (प्. 
२०५) स्तोत्रस्य, अक्षोब्य ऋषिः, बृहती � उष्णिक् छन्दः, श्री उग्रतारा 
श्रीमदेकजटा श्रीनीलसरस्वती देवता, पुरुषार्थचतुष्टयसिद्ध्यर्थे 
विनियोगः ||

तारा रात्रिर्महारात्रिर्कालरात्रिर्महामतिः [कपालिनी ख पाठः |] |
कालिका कामदा माया महामाया महास्मृतिः [महोत्सवा ख |] || १८-२६ ||

महादानरता यज्ञा यज्ञोत्सवविभूषिता |
चन्द्रवक्त्रा [वज्रा क |] चकोराक्षी चारुनेत्रा सुलोचना || १८-२७ ||

त्रिनेत्रा महती देवी कुरङ्गाक्षी मनोरमा [हरा ख |] |
ब्राह्मी नारायणी ज्योत्स्ना चारुकेशी सुमूर्धजा || १८-२८ ||

वाराही वारुणी विद्या महाविद्या महेश्वरी |
सिद्धा [पिङ्गा ख |] कुञ्चितकेशा च महायज्ञस्वरूपिणी || १८-२९ ||

गौरी चम्पकवर्णा च कृशाङ्गी शिवमोहिनी |
सर्वानन्दस्वरूपा च सर्वशङ्कैकतारिणी [संकट ख |] || १८-३० ||

विद्यानन्दमयी नन्दा भद्रकाली स्वरूपिणी |
गायत्री सुचरित्रा च कौलव्रतपरायणा || १८-३१ ||

हिरण्यगर्भा भूगर्भा महागर्भा सुलोचनी |
हिमवत्तनया दिव्या महामेघस्वरूपिणी || १८-३२ ||

जगन्माता जगद्धात्री जगतामुपकारिणी |
ऐन्द्री सौम्या तथा घोरा [याम्या ख |] वारुणी माधवी [वायवी ख |] तथा 
|| १८-३३ ||

आग्नेयी वैनतेयी [नैर्-ऋती चैव ख पाठः |] च ऐशानी चण्डिकात्मिका |
सुमेरुतनया नित्या सर्वेषामुपकारिणी || १८-३४ ||

(प्. २०६) ललज्जिह्वा सरोजाक्षी मुण्ड[मुक्ता क |]स्रक्परिभूषिता |
सर्वानन्दमयी सर्वा सर्वानन्दस्वरूपिणी || १८-३५ ||

धृतिर्मेधा तथा लक्ष्मीः श्रद्धा पन्नगगामिनी |
रुक्मिणी जानकी दुर्गाम्बिका सत्यवती रतिः || १८-३६ || १८-

कामाख्या कामदा नन्दा नारसिंही सरस्वती |
महादेवरता चण्डी चण्डदोर्दण्डखण्डिनी || १८-३७ ||

दीर्घकेशी सुकेशी च पिङ्गकेशी महाकचा |
भवानी भवपत्नी (१००) च भवभीतिहरा सती [शची ख |] || १८-३८ ||

पौरन्दरी तथा विष्णोर्जाया माहेश्वरी तथा |
सर्वेषां जननी विद्या [नित्या ख |] चार्वङ्गी दैत्यनाशिनी || १८-३९ ||

सर्व [घोररूपा ख |] रूपा महेशानि कामिनी वरवर्णिनी |
महाविद्या महामाया महामेधा महोत्सवा || १८-४० ||

विरूपा विश्वरूपा च मृडानी मृडवल्लभा |
कोटिचन्द्रप्रतीकाशा शतसूर्यप्रकाशिनी || १८-४१ ||

जह्नुकन्या महोग्रा च पार्वती विश्वमोहिनी |
कामरूपा महेशानी नित्योत्साहा मनस्विनी || १८-४२ ||

वैकुण्ठनाथपत्नी च तथा शङ्करमोहिनी |
काश्यपी कमला कृष्णा कृष्णरूपा च कालिनी || १८-४३ ||

माहेश्वरी वृषारूढा सर्वविस्मयकारिणी |
मान्या मानवती शुद्धा कन्या हिमगिरेस्तथा || १८-४४ ||

अपर्णा पद्मपत्राक्षी नागयज्ञोपवीतिनी |
महाशङ्खधरा कान्ता कमनीया नगात्मजा || १८-४५ ||

ब्रह्माणी वैष्णवी शम्भोर्जाया गङ्गा जलेश्वरी |
भागीरथी मनोबुद्धिर्नित्या विद्यामयी तथा || १८-४६ ||

(प्. २०७) हरप्रिया गिरिसुता हरपत्नी तपस्विनी |
महाव्याधिहरा देवी महाघोरस्वरूपिणी || १८-४७ ||

महापुण्यप्रभा भीमा मधुकैटभनाशिनी |
शङ्खिनी वज्रिणी धात्री तथा पुस्तकधारिणी || १८-४८ ||

चामुण्डा चपला तुङ्गा शुम्बदैत्यनिकृन्तनी |
शान्तिर्निद्रा महानिद्रा पूर्णनिद्रा च रेणुका || १८-४९ ||

कौमारी कुलजा कुन्ती [कान्ति ख |] कौलव्रतपरायणा |
वनदुर्गा सदाचारा द्रौपदी द्रुपदात्मजा || १८-५० ||

यशस्विनी यशस्या च यशोधात्री यशःप्रदा |
सृष्टिरूपा महागौरी निशुम्बप्राणनाशिनी || १८-५१ ||

पद्मिनी (२००) वसुधा पृथ्वी रोहिणी विन्ध्यवासिनी |
शिवशक्तिर्महाशक्तिः शङ्खिनी शक्तिनिर्गता [नाशिनी ख |] || १८-५२ ||

दैत्यप्राणहरा देवी सर्वरक्षणकारिणी |
क्षान्तिः क्षेमङ्करी चैव बुद्धिरूपा महाधना || १८-५३ ||

श्रीविद्या भैरवि भव्या भवानी भवनाशिनी [भय ख |] |
तापिनी भाविनी सीता तीक्ष्णतेजःस्वरूपिणी || १८-५४ ||

दात्री दानपरा काली दुर्गा दैत्यविभूषणा |
महापुण्यप्रदा भीमा मधुकैटभनाशिनी || १८-५५ ||

पद्मा पद्मावती कृष्णा तुष्टा पुष्टा तथोर्वशी |
वज्रिणी वज्रहस्ता च तथा नारायणी शिवा || १८-५६ ||

खड्गिनी खड्गहस्ता च खड्गखर्परधारिणी |
देवाङ्गना देवकन्या [मान्या ख पाठः |] देवमाता पुलोमजा || १८-५७ ||

सुखिनी स्वर्गदात्री च सर्वसौख्यविवर्धिनी |
शीला शीलावती सूक्ष्मा सूक्ष्माकारा वरप्रदा || १८-५८ ||

(प्. २०८) वरेण्या वरदा वाणी ज्ञानिनी ज्ञानदा सदा [मला ख |] |
उग्रकाली महाकाली भद्रकाली च दक्षिणा || १८-५९ ||

भृगुवंशसमुद्भूता भार्गवी भृगुवल्लभा |
शूलिनी शूलहस्ता च कर्त्रीखर्परधारिणी || १८-६० ||

महावंशसमुद्भूता मयूरवरवाहना |
महाशङ्खरता रक्ता [शक्ता ख पाठः |] रक्तखर्परधारिणी || १८-६१ ||

रक्ताम्बरधरा रामा रमणी सुरनायिका |
मोक्षदा शिवदा श्यामा मदविभ्रममन्थरा || १८-६२ ||

परमानन्ददा ज्येष्ठा योगिनी गणसेविता |
सारा जाम्बवती चैव सत्यभामा नगात्मजा || १८-६३ ||

रौद्रा रौद्रबला घोरा रुद्रसारारुणात्मिका |
रुद्ररूपा महारौद्री (३००) रौद्रदैत्यविनाशिनी || १८-६४ ||

कौमारी कौशिकी चण्डा [विद्या ख पाठः |] कालदैत्यविनाशिनी |
शम्भुपत्नी शम्भुरता शम्बुजाया महोदरी || १८-६५ ||

शिवपत्नी शिवरता शिवजाया शिवप्रिया |
हरपत्नी हररता हरजाया हरप्रिया || १८-६६ ||

मदनान्तककान्ता च मदनान्तकवल्लभा |
गिरिजा गिरिकन्या च गिरीशस्य च वल्लभा || १८-६७ ||

भूता भव्या भवा स्पष्टा पावनी परपालिनी |
अदृश्या च व्यक्तरूपा इष्टानिष्टप्रवर्द्धिनी || १८-६८ ||

अच्युता प्रच्युतप्राणा प्रमदा वासवेश्वरी |
अपांनिधिसमुद्भूता धारिणी च प्रतिष्ठिता || १८-६९ ||

उद्भवा क्षोभणा क्षेमा श्रीगर्भा परमेश्वरी |
कमला पुष्पदेहा च कामिनी कञ्जलोचना || १८-७० ||

(प्. २०९) शरण्या कमला प्रीतिर्विमलानन्दवर्धिनी |
कपर्दिनी कराला च निर्मला देवरूपिणी || १८-७१ ||

उदीर्णभूषणा भव्या सुरसेना महोदरी |
श्रीमती शिशिरा नव्या [नन्दा ख |] शिशिराचलकन्यका || १८-७२ ||

सुरमान्या सुरश्रेष्ठा ज्येष्ठा प्राणेश्वरी स्थिरा |
तमोघ्नी ध्वान्तसंहन्त्री प्रयतात्मा पतिव्रता [परि ख |] || १८-७३ ||

प्रद्योतिनी रथारूढा सर्वलोकप्रकाशिनी |
मेधाविनी महावीर्या हंसी संसारतारिणी || १८-७४ ||

प्रणतप्राणिनामार्तिहारिणी दैत्यनाशिनी |
डाकिनी शाकिनीदेवी वरखट्वाङ्गधारिणी || १८-७५ ||

कौमुदी कुमुदानन्दा [कुन्दा ख पाठ |] कौलिका कुलजामरा |
गर्विता गुणसंपन्ना नगजा खगवाहिनी || १८-७६ ||

चन्द्रानना महोग्रा च चारुमूर्धजशोभना |
मनोज्ञा माधवी मान्या (४००) माननीया सतां सुहृत् || १८-७७ ||

ज्येष्ठा श्रेष्ठा मघा पुष्या धनिष्ठा पूर्वफाल्गुनी |
रक्तबीजनिहन्त्री च रक्तबीजविनाशिनी || १८-७८ ||

चण्डमुण्डनिहन्त्री च चण्डमुण्डविनाशिनी |
कर्त्री हर्त्री सुकर्त्री च विमलामलवाहिनी || १८-७९ ||

विमला भास्करी वीणा महिषासुरघातिनी |
कालिन्दी यमुना वृद्धा सुरभिः [युवति ख पाठः |] बालिका सती || १८-८० ||

कौशल्या कौमुदी मैत्रीरूपिणी चाप्यरुन्धती |
पुरारिगृहिणी पूर्णा पूर्णानन्दस्वरूपिणी || १८-८१ ||

पुण्डरीकाक्षपत्नी च पुण्डरीकाक्षवल्लभा |
संपूर्णचन्द्रवदना बालचन्द्रसमप्रभा || १८-८२ ||

(प्. २१०) रेवती रमणी चित्रा चित्राम्बरविभूषणां |
सीता वीणावती चैव यशोदा विजया प्रिया || १८-८३ ||

नवपुष्पसमुद्भूता नवपुष्पोत्सवोत्सवा |
नवपुष्पस्रजामाला माल्यभूषणभूषिता [भूषिता ख |] || १८-८४ ||

नवपुष्पसमप्राणा नवपुष्पोत्सवप्रिया |
प्रेतमण्डलमध्यस्ता सर्वाङ्गसुन्दरी शिवा || १८-८५ ||

नवपुष्पात्मिका षष्ठी पुष्पस्तवकमण्डला |
नवपुष्पगुणोपेता श्मशान[शरीर ख पाठ |]भैरवप्रिया || १८-८६ ||

कुलशास्त्रप्रदीपा च कुलमार्गप्रवर्द्धिनी |
श्मशानभैरवी काली भैरवी भैरवप्रिया || १८-८७ ||

आनन्दभैरवी ध्येया भैरवी कुरुभैरवी |
महाभैरवसंप्रीता भैरवीकुलमोहिनी || १८-८८ ||

श्रीविद्याभैरवी नीतिभैरवी गुणभैरवी |
संमोहभैरवी पुष्टिभैरवी तुष्टिभैरवी || १८-८९ ||

संहारभैरवी सृष्टिभैरवी स्थितिभैरवी |
आनन्दभैरवी वीरा सुन्दरी स्थितिसुन्दरी || १८-९० ||

गुणानन्दस्वरूपा च सुन्दरी कालरूपिणी |
श्रीमायासुन्दरी सौम्यसुन्दरी लोकसुन्दरी || १८-९१ ||

श्रीविद्यामोहिनी बुद्धिर्महाबुद्धिस्वरूपिणी |
मल्लिका हाररसिका हार(अ)लम्बनसुन्दरी || १८-९२ ||

नीलपङ्कजवर्णा (५००) च नागकेसरभूषिता |
जपाकुसुमसङ्काशा जपाकुसुमशोभिता || १८-९३ ||

प्रिया प्रियङ्करी विष्णोर्दानवेन्द्रविनाशिनी |
ज्ञानेश्वरी ज्ञानदात्री ज्ञानानन्दप्रदायिनी || १८-९४ ||

(प्. २११) गुणगौरवसंपन्ना गुणशीलसमन्विता |
रूपयौवनसंपन्ना रूपयौवनशोभिता || १८-९५ ||

गुणाश्रया गुणरता गुणगौरवसुन्दरी |
मदिरामोदमत्ता च ताटङ्कद्वयशोभिता || १८-९६ ||

वृक्षमूलस्थिता देवी वृक्षशाखोपरिस्थिता |
तालमध्याग्रनिलया वृक्षमध्यनिवासिनी || १८-९७ ||

स्वयम्भूपुष्पसंकाशा स्वयम्भूपुष्पधारिणी |
स्वयम्भूकुसुमप्रीता स्वयम्भूपुष्पशोभिनी || १८-९८ ||

स्वयम्भूपुष्परसिका नग्ना ध्यानवती सुधा |
शुक्रप्रिया[शुक्ल ख पाठः |] शुक्ररता शुक्रमज्जनतत्परा || १८-९९ ||

पूर्णपर्णा सुपर्णा च निष्पर्णा पापनाशिनी |
मदिरामोदसंपन्ना मदिरामोदधारिणी || १८-१०० ||

सर्वाश्रया सर्वगुणा नन्दनन्दनधारिणी [नन्दकन्दल ख पाठः |] |
नारीपुष्पसमुद्भूता नारीपुष्पोत्सवोत्सवा || १८-१०१ ||

नारीपुष्पसमप्राणा नारीपुष्परता मृगी |
सर्वकालोद्भवप्रीता सर्वकालोद्भवोत्सवा || १८-१०२ ||

चतुर्भुजा दशभुजा अष्टादशभुजा तथा |
द्विभुजा षड्भुजा प्रीता रक्तपङ्कजशोभिता || १८-१०३ ||

कौबेरी कौरवी कौर्या कुरुकुल्ला कपालिनी |
सुदीर्घकदलीजङ्घा रम्भोरू रामवल्लभा || १८-१०४ ||

निशाचरी निशामूर्तिर्निशाचन्द्रसमप्रभा |
चान्द्री चान्द्रकला चन्द्रा चारुचन्द्रनिभानना || १८-१०५ ||

(श्रो?स्रो)तस्वती स्रुतिमती सर्वदुर्गतिनाशिनी |
सर्वाधारा सर्वमयी सर्वानन्दस्वरूपिणी || १८-१०६ ||

(प्. २१२) सर्वचक्रेश्वरी सर्वा सर्वमन्त्रमयी शुभा |
सहस्रनयनप्राणा सहस्रनयनप्रिया || १८-१०७ ||

सहस्रशीर्षा सुषमा [सुसमा ख पाठः |] सदम्भा सर्वभक्षिका |
यष्टिका यष्टिचक्रस्था षद्वर्गफलदायिनी || १८-१०८ ||

षड्विंशपद्ममध्यस्था षड्विंशकुलमध्यगा |
हू/कारवर्णनिलया हू/काराक्षरभूषणा || १८-१०९ ||

हकारवर्णनिलया हकाराक्षरभूषणा |
हारिणी हारवलिता हारहीरकभूषणा || १८-११० ||

ह्रींकारबीजसहिता ह्रींकारैरुपशोभिता (६००) |
कन्दर्पस्य कला कुन्दा कौलिनी कुलदर्पिता || १८-१११ ||

केतकीकुसुमप्राणा केतकीकृतभूषणा |
केतकीकुसुमासक्ता केतकीपरिभूषिता || १८-११२ ||

कर्पूरपूर्णवदना महामाया महेश्वरी |
कला केलिः क्रिया कीर्णा कदम्बकुसुमोत्सुका || १८-११३ ||

कादम्बिनी करिशुण्डा [करिगतिः ख पाठः |] कुञ्जरेश्वरगामिनी |
खर्वा सुखञ्जनयना खञ्जनद्वन्द्वभूषणा || १८-११४ ||

खद्योत इव दुर्लक्षा खद्योत इव चञ्चला |
महामाया ज्गद्धात्री गीतवाद्यप्रिया रतिः || १८-११५ ||

गणेश्वरी गणेज्या च गुणपूज्या गुणप्रदा |
गुणाढ्या गुणसंपन्ना गुणदात्री गुणात्मिका || १८-११६ ||

गुर्वी गुरुतरा गौरी गाणपत्यफलप्रदा |
महाविद्या महामेधा तुलिनी गणमोहिनी || १८-११७ ||

भव्या भवप्रिया भाव्या भावनीया भवात्मिका |
घर्घरा घोरवदना घोरदैत्यविनाशिनी || १८-११८ ||

(प्. २१३) घोरा घोरवती घोष्या [घोषा ख |] घोरपुत्री घनाचला [घनालया 
ख |] |
चर्चरी चारुनयना चारुवक्त्रा चतुर्गुणा || १८-११९ ||

चतुर्वेदमयी चण्डी चन्द्रास्या चतुरानना |
चलच्चकोरनयना चलत्खञ्जनलोचना || १८-१२० ||

चलदम्भोजनिलया चलदम्भोजशोभिता [लोचना ख पाठः |] |
छत्री छत्रप्रिया छत्रा छत्रचामरशोभिता || १८-१२१ ||

छिन्नछदा छिन्नशिराश्छिन्ननासा छलात्मिका |
छलाढ्या छलसंत्रस्ता छलरूपा छलस्थिरा || १८-१२२ ||

छकारवर्णनिलया छकाराढ्या छलप्रिया |
छद्मिनी छद्मनिरता छद्मच्छद्मनिवासिनी || १८-१२३ ||

जगन्नाथप्रिया जीवा जगन्मुक्तिकरी मता |
जीर्णा जीमूतवनिता जीमूतैरुपशोभिता || १८-१२४ ||

जामातृवरदा जम्भा जमलार्जुनभञ्जिनी |
झर्झरी झाकृतिर्झल्ली झरी (७००) झर्झरिका तथा || १८-१२५ ||

टङ्कारकारिणी टीका सर्वटङ्कारकारिणी |
ठंकराङ्गी डमरुका डाकारा डमरुप्रिया || १८-१२६ ||

ढक्कारावरता नित्या तुलसी मणिभूषिता |
तुला च तोलिका तीर्णा तारा तारणिका तथा || १८-१२७ ||

तन्त्रविज्ञा तन्त्ररता तन्त्रविद्या च तन्त्रदा |
तान्त्रिकी तन्त्रयोग्या च तन्त्रसारा च तन्त्रिका || १८-१२८ ||

तन्त्रधारी तन्त्रकरी सर्वतन्त्रस्वरूपिणी |
तुहिनांशुसमानास्या तुहिनांशुसमप्रभा || १८-१२९ ||

तुषाराकरतुल्याङ्गी तुषाराधारसुन्दरी |
तन्त्रसारा तन्त्रकरो तन्त्रसारस्वरूपिणी || १८-१३० ||

(प्. २१४) तुषारधामतुल्यास्या तुषारांशुसमप्रभा |
तुषाराद्रिसुता तार्क्ष्या ताराङ्गी तालसुन्दरी || १८-१३१ ||

तारस्वरेण सहिता तारस्वरविभूषिता |
थकारकूटनिलया थकाराक्षरमालिनी || १८-१३२ ||

दयावती दीनरता दुःखदारिद्र्यनाशिनी |
दौर्भाग्यदुःखदलिनी दौर्भाग्यपदनाशिनी || १८-१३३ ||

दुहिता दीनबन्धुश्च दानवेन्द्रविनाशिनी |
दानपात्री दानरता दानसंमानतोषिता || १८-१३४ ||

दान्त्यादिसेविता दान्ता दया दामोदरप्रिया |
दधीचिवरदा तुष्टा दानवेन्द्रविमर्दिनी || १८-१३५ ||

दीर्घनेत्रा दीर्घकचा दीर्घनासा च दीर्घिका |
दारिद्र्यदुःखसंनाशा दारिद्र्यदुःखनाशिनी || १८-१३६ ||

दाम्भिका दन्तुरा दम्भा दम्भासुरवरप्रदा |
धनधान्यप्रदा धन्या धनेश्वरधनप्रदा || १८-१३७ ||

धर्मपत्नी धर्मरता धर्माधर्मविनाशिनी [प्रवर्धिनी ख |] |
धर्मिणी धर्मिका धर्म्या धर्माधर्मविवर्द्धिनी || १८-१३८ ||

धनेश्वरी धर्मरता धर्मानन्दप्रवर्द्धिनी |
धनाध्यक्षा धनप्रीता धनाढ्या धनतोषिता || १८-१३९ ||

धीरा धैर्यवती धिष्ण्या धवलाम्भोजसंनिभा [सव ख पाठः |] |
धरिणी धारिणी धात्री धूरणी धरणी धरा (८००) || १८-१४० ||

धार्मिका धर्मसहिता धर्मनिन्दकवर्जिता |
नवीना नगजा निम्ना निम्ननाभिर्नगेश्वरी || १८-१४१ ||

नूतनाम्भोजनयना नवीनाम्भोजसुन्दरी |
नागरी नगरज्येष्ठा नगराजसुता नगा || १८-१४२ ||

(प्. २१५) नागराजकृततोषा नागराजविभूषिता |
नागेश्वरी नागरूढा नागराजकुलेश्वरी || १८-१४३ ||

नवीनेन्दुकला नान्दी नन्दिकेश्वरवल्लभा |
नीरजा नीरजाक्षी च नीरजद्वन्द्वलोचना || १८-१४४ ||

नीरा नीरभवा वाणी नीरनिर्मलदेहिनी |
नागयज्ञोपवीताढ्या नागयज्ञोपवीतिका || १८-१४५ ||

नागकेसरसंतुष्टा नागकेसरमालिनी |
नवीनकेतकीकुन्द � मल्लिकाम्भोजभूषिता || १८-१४६ ||

नायिका नायकप्रीता नायकप्रेमभूषिता |
नायकप्रेमसहिता नायकप्रेमभाविता || १८-१४७ ||

नायकानन्दनिलया नायकानन्दकारिणी |
नर्मकर्मरता नित्यं नर्मकर्मफलप्रदा || १८-१४८ ||

नर्मकर्मप्रिया नर्मा नर्मकर्मकृतालया |
नर्मप्रीता नर्मरता नर्मध्यानपरायणा || १८-१४९ ||

पौष्णप्रिया च पौष्पेज्या पुष्पदामविभूषिता |
पुण्यदा पूर्णिमा पूर्णा कोटिपुण्यफलप्रदा || १८-१५० ||

पुराणागमगोप्या च पुराणागमगोपिता |
पुराणगोचरा पूर्णा पूर्वा प्रौढा विलासिनी || १८-१५१ ||

प्रह्लादहृदयाह्लादगेहिनी पुण्यचारिणी |
फाल्गुनी फाल्गुनप्रीता फाल्गुनप्रेधारिणी || १८-१५२ ||

फाल्गुनप्रेमदा चैव फणिराजविभूषिता |
फणिकाञ्ची फणिप्रीता फणिहारविभूषिता || १८-१५३ ||

फणीशकृतसर्वाङ्गभूषणा फणिहारिणी |
फणिप्रीता फणिरता फणिकङ्कणधारिणी || १८-१५४ ||

(प्. २१६) फलदा त्रिफला शक्ता फलाभरणभूषिता |
फकारकूटसर्वाङ्गी फाल्गुनानन्दवर्द्धिनी || १८-१५५ ||

वासुदेवरता विज्ञा विज्ञविज्ञानकारिणी |
वीणावती बलाकीर्णा बालपीयूषरोचिका || १८-१५६ ||

बालावसुमती विद्या विद्याहारविभूषिता |
विद्यावती वैद्यपदप्रीता वैवस्वती बलिः || १८-१५७ ||

बलिविध्वंसिनी चैव वराङ्गस्था (९००) वरानना |
विष्णोर्वक्षःस्थलस्था च वाग्वती विन्ध्यवासिनी || १८-१५८ ||

भीतिदा भयदा भानोरंशुजालसमप्रभा |
भार्गवेज्या भृगोः पूज्या भरद्वारनमस्कृता || १८-१५९ ||

भीतिदा भयसंहन्त्री भीमाकारा च सुन्दरी |
मायावती मानरता मानसंमानतत्परा || १८-१६० ||

माधवानन्ददा माध्वी मदिरामुदितेक्षणा |
महोत्सवगुणोपेता महती च महद्गुणा || १८-१६१ ||

मदिरामोदनिरता मदिरामज्जने रता |
यशोधरी यशोविद्या यशोदानन्दवर्द्धिनी || १८-१६२ ||

यशःकर्पूरधवला यशोदामविभूषिता |
यमराजप्रिया [स्वसा ख पाठः |] योगमार्गानन्दप्रवर्द्धिनी || १८-१६३ ||

यमस्वसा च यमुना योगमार्गप्रवर्द्धिनी |
यादवानन्दकर्त्री च यादवानन्दवर्द्धिनी || १८-१६४ ||

यज्ञप्रीता यज्ञमयी यज्ञकर्मविभूषिता |
रामप्रीता रामरता रामतोषणतत्परा || १८-१६५ ||

राज्ञी राजकुलेज्या च राजराजेश्वरी रमा |
रमणी रामणी रम्या रामानन्दप्रदायिनी || १८-१६६ ||

(प्. २१७) रजनीकरपूर्णास्या रक्तोत्पलविलोचना |
लाङ्गलिप्रेमसंतुष्टा लाङ्गलिप्रणयप्रिया || १८-१६७ ||

लाक्षारुणा च ललना लीला लीलावती लया |
लङ्केश्वरगुणप्रीता लङ्केशवरदायिनी || १८-१६८ ||

लवङ्गीकुसुमप्रीता लवङ्गकुसुमस्रजा [मोत्सुका ख |] |
धाता विवस्वद्गृहिणी विवस्वत्प्रेमधारिणी || १८-१६९ ||

शवोपरिसमासीना शववक्षःस्थलस्थिता |
शरणागतरक्षित्री शरण्या श्रीः शरद्गुणा || १८-१७० ||

षट्कोणमध्यमध्यस्था [चक्र ख पाठः |] संपद(ह?र्थ)निषेविता |
हू/काराकारिणी देवी हू/काररूपशोभिता || १८-१७१ ||

क्षेमङ्करी तथा क्षेमा क्षेमधामविवर्द्धिनी |
क्षेमाम्नाया तथाज्ञा च इडा इश्वरवल्लभा || १८-१७२ ||

उग्रदक्षा तथा चोग्रा अकारादिस्वरोद्भवा |
ऋकारवर्णकूटस्था ॠकारस्वरभूषिता || १८-१७३ ||

एकारा च तथा चैका एकाराक्षरवासिता |
ऐष्टा चैषा तथा चौषा औकाराक्षरधारिणी || १८-१७४ ||

अं अःकारस्वरूपा च सर्वागमसुगोपिता (१०००) |
इत्येतत् कथितं देवि तारानामसहस्रकम् || १८-१७५ ||

य इदं पठति स्तोत्रं प्रत्यहं भक्तिभावतः |
दिवा वा यदि वा रात्रौ सन्ध्ययोरुभयोरपि || १८-१७६ ||

स्तवराजस्य पाठेन राजा भवति किङ्करः |
सर्वागमेषु पूज्यः स्यात् सर्वतन्त्रे स्वयं हरः || १८-१७७ ||

शिवस्थाने श्मशाने च शून्यागारे चतुष्पथे |
य पठेच्छृणुयाद् वापि स योगी नात्र संशयः || १८-१७८ ||

(प्. २१८) यानि नामानि सन्त्यस्मिन् प्रसङ्गाद् मुरवैरिणः |
ग्राह्याणि तानि कल्याणि नान्यान्यपि [तु ख पाठः |] कदाचन || १८-१७९ ||

हरेर्नाम न गृह्णीयाद् न स्पृशेत् तुलसीदलम् |
नान्यचिन्ता प्रकर्तव्या नान्यनिन्दा कदाचन || १८-१८० ||

सिन्दूरकरवीराद्यैः पुष्पैर्लोहितकैस्तथा |
योऽर्चयेद् भक्तिभावेन तस्यासाध्यं न किञ्चन || १८-१८१ ||

वातस्तम्भं जलस्तम्भं गतिस्तम्भं विवस्वतः |
वह्नेः स्तम्भं [शैत्यं ख पाठः |] करोत्येव स्तवस्यास्य प्रकीर्तनात् || १८-
१८२ ||

श्रियमाकर्षयेत् [पते ख पाठः |] तूर्णमानृण्यं जायते हठात् |
यथा तृणं दहेद् वह्निस्तथारीन् मर्दयेत् क्षणात् || १८-१८३ ||

मोहयेद् राजपत्नीश्च देवानपि वशं नयेत् |
यः पठेत् शृणुयाद् वापि एकचित्तेन सर्वदा || १८-१८४ ||

दीर्घायुश्च सुखी वाग्मी वाणी तस्य वशङ्करी |
सर्वतीर्थाभिषेकेण गयाश्राद्धेन यत् फलम् || १८-१८५ ||

तत्फलं लभते सत्यं यः पठेदेकचित्ततः |
येषामाराधने श्रद्धा ये तु साधितुमुद्यताः || १८-१८६ ||

तेषां कृतित्वं सर्वं स्याद् गतिर्देवि परा च सा |
ऋतुयुक्तलतागारे स्थित्वा दण्डेन ताडयेत् || १८-१८७ ||

जप्त्वा स्तुत्वा च भक्त्या च गच्छेद् वै तारिणीपदम् |
अष्टम्यां च चतुर्दश्यां नवम्यां शनिवासरे || १८-१८८ ||

संक्रान्त्यां मण्डले रात्रौ अमावास्यां च योऽर्चयेत् |
वर्षं व्याप्य च देवेशि तस्याधीनाश्च सिद्धयः || १८-१८९ ||

सुतहीना च या नारी दौर्भाग्यामयपीडिता |
वन्ध्या वा काकवन्ध्या वा मृतगर्भा च याङ्गना || १८-१९० ||

(प्. २१९) धनधान्यविहीना च रोगशोकाकुला च या |
सापि चैतद् महादेवि भूर्जपत्रे लेखापयेत् [लिखेत् ततः ख पाठः |] || १८-१९१ ||

सव्ये भुजे च बध्नीयात् सर्वसौख्यवती भवेत् |
एवं पुमानपि प्रायो दुःखेन परिपीडितः || १८-१९२ ||

सभायां व्यसने घोरे विवादे शत्रुसंकटे |
चतुरङ्गे च तथा युद्धे सर्वत्रापत्[अरि ख पाठ]प्रपीडिते || १८-१९३ ||

स्मरणादेव कल्याणि संक्षयं यान्ति दूरतः |
पूजनीयं प्रयत्नेन शून्यागारे शिवालये || १८-१९४ ||

बिल्वमूले श्मशाने च तटे वा कुलमण्डले |
शर्करासवसंयुक्तैर्भक्तैर्दुग्धैः सपायसैः || १८-१९५ ||

अपूपापिष्टसंयुक्तैर्नैवेद्यैश्च यथोचितैः |
निवेदितं च यद्द्रव्यं भोक्तव्यं च विधानतः || १८-१९६ ||

तन्न चेद् भुज्यते मोहाद् भोक्तुं नेच्छन्ति देवताः |
अनेनैव विधानेन योऽर्चयेत् परमेश्वरीम् || १८-१९७ ||

स भूमिवलये देवि साक्षादीशो न संशयः |
महाशङ्खेन देवेशि सर्वं कार्यं जपादिकम् || १८-१९८ ||

कुलसर्वस्वकस्यैवं प्रभावो वर्णितो मया |
न शक्यते समाख्यातुं वर्षकोटिशतैरपि || १८-१९९ ||

किञ्चिद् मया च चापल्यात् कथितं परमेश्वरि |
जन्मान्तरसहस्रेण वर्णितुं नैव शक्यते || १८-२०० ||

कुलीनाय प्रदातव्यं ताराभक्तिपराय च |
अन्यभक्ताय नो देयं वैष्णवाय विशेषतः || १८-२०१ ||

कुलीनाय महेच्छाय भक्तिश्रद्धापराय च |
महात्मने सदा देयं परीक्षितगुणाय च || १८-२०२ ||

(प्. २२०) नाभक्ताय प्रदातव्यं पथ्यन्तरपराय च |
न देयं देवदेवेशि गोप्यं सर्वागमेषु च || १८-२०३ ||

पूजाजपविहीनाय स्त्रीसुरानिन्दकाय च |
न स्तवं दर्शयेत् क्वापि संदर्श्य शिवहा भवेत् || १८-२०४ ||

पठनीयं सदा देवि सर्वावस्थासु सर्वदा |
यः स्तोत्रं कुलनायिके प्रतिदिनं भक्त्या पठेद् मानवः 
स स्याद्वित्तचयैर्धनेश्वरसमो विद्यामदैर्वाक्पतिः |
सौन्दर्येण च मूर्तिमान् मनसिजः कीर्त्या च नारायणः 
शक्त्या शङ्कर एव सौख्य[शौर्य |]विभवैर्भूमेः पतिर्नान्यथा || १८-२०५ ||

इति ते कथितं गुह्यं तारानामसहस्रकम् |
अस्मात् परतरं स्तोत्रं नास्ति तन्त्रेषु निश्चयः || १८-२०६ ||


इति श्रीबृहन्नीलतन्त्रे भैरवभैरवीसंवादे (तारासहस्रनामनिरूपणं) 
अष्टादशः पटलः || १८ ||





अथ

एकोनविंशः पटलः |


श्रीभैरव उवाच |


अथ वक्ष्ये महेशानि कवचं परमाद्भुतम् |
यज्ज्ञात्वा साधकाः सर्वे अवश्यं मुक्तिमाप्नुयुः || १९-१ ||

(प्. २२१) श्रूयतां परमं गुह्यं कवचं मन्मुखिदितम् |
जपाद्धि सर्वकल्याणं जायते नात्र संशयः || १९-२ ||

अप्रकाश्यं महादेवि तव स्नेहात् प्रकाशितम् |
उद्धृतं सारभूतानां सारात् सारतरं परम् || १९-३ ||

कवचं धारयेद् यस्तु पठेद् वा भक्तिभावतः |
स शिवः स च विद्येशः स च योगी न संशयः || १९-४ ||

कवचेन विना देवि योऽर्चयेत् तारिणीं पराम् |
कल्पकोटिशतेनापि न सिद्धिर्जायते प्रिये || १९-५ ||

ब्रह्मविष्णुशिवानां च बीजं रक्षतु मूलकम् |
तदेव शक्तिमूलं च लिङ्गं रक्षतु यत्नतः || १९-६ ||

मणिपूरं सदा पातु वधूबीजमशेषतः |
अनाहतं वर्मबीजं पातु मे सर्वसर्वतः || १९-७ ||

अस्त्रादि सर्वदा पातु विशुद्धं कण्ठदेशकम् |
शेषं हि पातु मे नित्यमाज्ञास्थानं द्विपत्रकम् || १९-८ ||

शीर्षं पातु सदा तारा जटा पातु सदाननम् |
नीलासरस्वती पातु हृदयं मे सदा पुनः || १९-९ ||

मूलाधारं सदा पातु महानीलसरस्वती |
अक्षोभ्यः पातु सर्वाङ्गं बृहती पातु भालकम् || १९-१० ||

उग्रतारा देवता मे शङ्खं रक्षतु सर्वदा |
कर्णौ (तु)मे सदा पातु ह्रीं बीजं तदशेषतः || १९-११ ||

स्तनद्वयं सदा पातु हूंशक्तिर्विघ्नघातकः |
रसनां मे सदा पातु लक्ष्मीर्देवी च शाश्वती || १९-१२ ||

रसनाग्रं सदा पातु सरस्वती प्रयत्नतः |
रतिः पातु सदा बीजं प्रीतिर्मे वदनं सदा || १९-१३ ||

(प्. २२२) कीर्तिः कीर्तिं सदा पातु शान्तिः शान्तिं सदावतु |
पुष्टिर्मे पातु पुष्टिं च तुष्टिस्तुष्टिं सदावतु || १९-१४ ||

वैरोचनः सदा पातु शङ्खं च शङ्खपाण्डुरः |
पाण्डुरो मे सदा गुह्यं पातु नित्यं च सर्वशः || १९-१५ ||

पद्मनाभः सदा पातु नाभिं मे दशपत्रिकाम् |
असिताङ्गः पातु लिङ्गं नामकः पातु कर्णकौ || १९-१६ ||

मामकः पातु मे बाहू हस्तौ पातु महेश्वरी |
तारा [तारको ख पाठः |] मे पातु सततं पृष्ठं पद्मान्तको मम || १९-१७ 
||

पार्श्वं मे च सदा (पा(तु?तां)यमान्तकवदान्तकौ |
चरणौ मे सदा पातां विघ्नान्तनरकान्तकौ || १९-१८ ||

तारा मे पातु सततं अष्टाङ्गं परमेश्वरी |
इतीदं कवचं देवि कथितं मन्मुखोदितम् || १९-१९ ||

प्रमादात् परमेशानि न प्रकाश्यं कदाचन |
योगिनीभिस्तदा हन्यात् स्वयं च वधकारिणी || १९-२० ||

यदि भाग्यवशाद् देवि लब्धं साधकसत्तमैः |
तदा तस्य महासिद्धिर्जायते देवि निश्चितम् || १९-२१ ||

निषेद्धेभ्यो न दातव्यं न प्रकाश्यं कदाचन |
यदि दद्याद् निषिद्धेभ्यो तदा मृत्युमवाप्नुयात् || १९-२२ ||

दद्यात् शान्ताय शिष्याय तन्त्रमन्त्रयुताय च |
गुरुभक्तियुतायैव तत्र सिद्धिरनुत्तमा || १९-२३ ||

रहस्यं कथितं सर्वमनन्तफलदायकम् |
गोप्तव्यं परमेशानि न प्रकाश्यं कदाचन || १९-२४ ||

कवचेन विना देवि योऽर्चयेत् तारिणीं शिवाम् |
तमश्नाति महोग्रा सा योगिनीभिः सुनिश्चितम् || १९-२५ ||

(प्. २२३) इति ते कथितं गुह्यं कवचं देवि दुर्लभम् |
अथ वक्ष्ये महेशानि गोपनीयं प्रयत्नतः || १९-२६ ||

गुप्तमन्त्रं गुप्तजापं शृणुष्व क(म)लानने |
महाशक्तिं समुद्धृत्य मातङ्गीं परमेश्वरीम् || १९-२७ ||

वह्निबीजं महेशानि बीजत्रयमुदाहृतम् |
बीजत्रयात्मकं मन्त्रं सर्वसारस्वतप्रदम् || १९-२८ ||

एकादशसहस्रं तु पुरश्चरणमिष्यते |
होमयेत् तद्दशांशेन दशांशेनैव तर्पणम् || १९-२९ ||

अभिषेकं दशांशेन भोजयेद् ब्राह्मणान् दश |
मधूनि पायसं चैव महाज्यं च महेश्वरि || १९-३० ||

जुहुयाद् भक्तिभावेन सर्वतन्त्रेषु गोपितम् |
अनेन मन्त्रराजेन साधयेत् तारिणीं शुभाम् || १९-३१ ||

ततः सिद्धो महादेवि भवत्येव महेश्वरि |
युवतीयोनिदेशे तु हस्तमारोप्य सुन्दरि || १९-३२ ||

उत्तरास्यो महेशानि भूत्वा परमसुन्दरीम् |
तारिणीं भावयेद् देवि मनसा काममोहिनीम् || १९-३३ ||

संभाव्य परमेशानि योनिमध्ये महेश्वरि |
तत्र मुखं समानीय जपेदष्टोत्तरं शतम् || १९-३४ ||

सिद्धमन्त्री महेशानि जायते नात्र संशयः |
पञ्चदिनप्रयोगेन कुबेर इव जायते || १९-३५ ||

सर्वैश्वर्ययुतो भूत्वा विहरेत् क्षितिमण्डले |
अष्टोत्तरशतं जप्यं स्तनमर्दनपूर्वकम् || १९-३६ ||

क्षिपेत् लिङ्गं योनिगर्ते लघु शीर्षे च मस्तकम् |
घाताघातेन देवेशि शुक्रमुत्सार्य सुन्दरि || १९-३७ ||

(प्. २२४) वामहस्ते तदाधाय तिलकं कारयेद् यदि |
सर्वसंपत्तिमान् भूत्वा मोदते पृथिवीतले || १९-३८ ||

राजानोऽपि च दासत्वं भजन्ते किं परे जनाः |
तस्य पादपद्मद्वन्द्वं रा(ज्ञः?ज्ञां)किरीटभूषणम् || १९-३९ ||

सभायां जायते देवि बृहस्पतिरिवापरः |
इति ते कथितं गुप्तमन्त्रजापं महाधनम् || १९-४० ||

मन्त्रराजं महादेवि कथितं नगन्दिनि |
गोपनीयं पशोरग्रे सिद्धमन्त्रं सदा शिवे || १९-४१ ||


इति श्रीबृहन्नीलतन्त्रे भैरवभैरवीसंवादे (ताराकवच 
गुप्तमन्त्रनिरूपणं) एकोनविंशः पटलः || १९ ||





अथ

विंशः पटलः |


श्रीदेव्युवाच |


सर्वं संसूचितं देव नाम्नां शतं महेश्वर |
यत्नैः शतैर्महादेव मयि नात्र प्रकाशितम् || २०-१ ||

पठित्वा परमेशान हठात् सिद्ध्यति साधकः |
नाम्नां शतं महादेव कथयस्व समासतः || २०-२ ||


(प्. २२५) श्रीभैरव उवाच |


शृणु देवि प्रवक्ष्यामि भक्तानां हितकारकम् |
यज्ज्ञात्वा साधकाः सर्वे जीवन्मुक्तिमुपागताः || २०-३ ||

कृतार्थास्ते हि विस्तीर्णा यान्ति देवीपुरे स्वयम् |
नाम्नां शतं प्रवक्ष्यामि जपात् स(अ)र्वज्ञदायकम् || २०-४ ||

नाम्नां सहस्रं संत्यज्य नाम्नां शतं पठेत् सुधीः |
कलौ नास्ति महेशानि कलौ नान्या गतिर्भवेत् || २०-५ ||

शृणु साध्वि वरारोहे शतं नाम्नां पुरातनम् |
सर्वसिद्धिकरं पुंसां साधकानां सुखप्रदम् || २०-६ ||

तारिणी तारसंयोगा महातारस्वरूपिणी |
तारकप्राणहर्त्री च तारानन्दस्वरूपिणी || २०-७ ||

महानीला महेशानी महानीलसरस्वती |
उग्रतारा सती साध्वी भवानी भवमोचिनी || २०-८ ||

महाशङ्खरता भीमा शाङ्करी शङ्करप्रिया |
महादानरता चण्डी चण्डासुरविनाशिनी || २०-९ ||

चन्द्रवद्रूपवदना चारुचन्द्रमहोज्ज्वला |
एकजटा कुरङ्गाक्षी वरदाभयदायिनी || २०-१० ||

महाकाली महादेवी गुह्यकाली वरप्रदा |
महाकालरता साध्वी महैश्वर्यप्रदायिनी || २०-११ ||

मुक्तिदा स्वर्गदा सौम्या सौम्यरूपा सुरारिहा |
शठविज्ञा महानादा कमला बगलामुखी || २०-१२ ||

महामुक्तिप्रदा काली कालरात्रिस्वरूपिणी |
सरस्वती सरिच्श्रेष्ठा स्वर्गङ्गा स्वर्गवासिनी || २०-१३ ||

हिमालयसुता कन्या कन्यारूपविलासिनी |
शवोपरिसमासीना मुण्डमालाविभूषिता || २०-१४ ||

(प्. २२६) दिगम्बरा पतिरता विपरीतरतातुरा |
रजस्वला रजःप्रीता स्वयम्भूकुसुमप्रिया || २०-१५ ||

स्वयम्भूकुसुमप्राणा स्वयम्भूकुसुमोत्सुका |
शिवप्राणा शिवरता शिवदात्री शिवासना || २०-१६ ||

अट्टहासा घोररूपा नित्यानन्दस्वरूपिणी |
मेघवर्णा किशोरी च युवतीस्तनकुङ्कुमा || २०-१७ ||

खर्वा खर्वजनप्रीता मणिभूषितमण्डना |
किङ्किणीशब्दसंयुक्ता नृत्यन्ती रक्तलोचना || २०-१८ ||

कृशाङ्गी कृसरप्रीता शरासनगतोत्सुका |
कपालखर्परधरा पञ्चाशन्मुण्डमालिका || २०-१९ ||

हव्यकव्यप्रदा तुष्टिः पुष्टिश्चैव वराङ्गना |
शान्तिः क्षान्तिर्मनो बुद्धिः सर्वबीजस्वरूपिणी || २०-२० ||

उग्रापतारिणी तीर्णा निस्तीर्णगुणवृन्दका |
रमेशी रमणी रम्या रामानन्दस्वरूपिणी || २०-२१ ||

रजनीकरसंपूर्णा रक्तोत्पलविलोचना (१००) |
इति ते कथितं दिव्यं शतं नाम्नां महेश्वरि || २०-२२ ||

प्रपठेद् भक्तिभावेन तारिण्यास्तारणक्षमम् |
सर्वासुरमहानादस्तूयमानमनुत्तमम् || २०-२३ ||

षण्मासाद् महदैश्वर्यं लभते परमेश्वरि |
भूमिकामेन जप्तव्यं वत्सरात्तां लभेत् प्रिये || २०-२४ ||

धनार्थी प्राप्नुयादर्थं मोक्षार्थी मोक्षमाप्नुयात् |
दारार्थी प्राप्नुयाद् दारान् सर्वागम(पुरो?प्रचो)दितान् || २०-२५ ||

अष्टम्यां च शतावृत्त्या प्रपठेद् यदि मानवः |
सत्यं सिद्ध्यति देवेशि संशयो नास्ति कश्चन || २०-२६ ||

इति सत्यं पुनः सत्यं सत्यं सत्यं महेश्वरि |
(प्. २२७) अस्मात् परतरं नास्ति स्तोत्रमध्ये न संशयः || २०-२७ ||

नाम्नां शतं पठेद् मन्त्रं संजप्य भक्तिभावतः |
प्रत्यहं प्रपठेद् देवि यदीच्छेत् शुभमात्मनः || २०-२८ ||

इदानीं कथयिष्यामि विद्योत्पत्तिं वरानने |
येन विज्ञानमात्रेण विजयी भुवि जायते || २०-२९ ||

योनिबीजत्रिरावृत्त्या मध्यरात्रौ वरानने |
अभिमन्त्र्य जलं स्निग्धं अष्टोत्तरशतेन च || २०-३० ||

तज्जलं तु पिबेद् देवि षण्मासं जपते यदि |
सर्वविद्यामयो भूत्वा मोदते पृथिवीतले || २०-३१ ||

शक्तिरूपां महादेवीं शृणु हे नगनन्दिनि |
वैष्णवः शैवमार्गो वा शाक्तो वा गाणपोऽपि वा || २०-३२ ||

तथापि शक्तेराधिक्यं शृणु भैरवसुन्दरि |
सच्चिदानन्दरूपाच्च सकलात् परमेश्वरात् || २०-३३ ||

शक्तिरासीत् ततो नादो नादाद् बिन्दुस्ततः परम् |
अथ बिन्द्वात्मनः कालरूपबिन्दुकलात्मनः || २०-३४ ||

जायते च जगत्सर्वं सस्थावरचरात्मकम् |
श्रोतव्यः स च मन्तव्यो निर्ध्यातव्यः स एव हि || २०-३५ ||

साक्षात्कार्यश्च देवेशि आगमैर्विविधैः शिवे |
श्रोतव्यः श्रुतिवाक्येभ्यो मन्तव्यो मननादिभिः || २०-३६ ||

उपपत्तिभिरेवायं ध्यातव्यो गुरुदेशतः |
तदा स एव सर्वात्मा प्रत्यक्षो भवति क्षणात् || २०-३७ ||

तस्मिन् देवेशि प्रत्यक्षे शृणुष्व परमेश्वरि |
भावैर्बहुविधैर्देवि भावस्तत्रापि नीयते || २०-३८ ||

भक्तेभ्यो नानाघासेभ्यो गवि चैको यथा रसः |
स(तु)दुग्धाख्यसंयोगे नानात्वं लभते प्रिये || २०-३९ ||

(प्. २२८) तृणेन जायते देवि रसस्तस्मात् परो रसः |
तस्मात् दधि ततो हव्यं तस्मादपि रसोदयः || २०-४० ||

स एव कारणं तत्र तत्कार्यं स च लक्ष्यते |
दृश्यते च महादे(व?वि)न कार्यं न च कारणम् || २०-४१ ||

तथैवायं स एवात्मा नानाविग्रहयोनिषु |
जायते च ततो जातः कालभेदो हि भाव्यते || २०-४२ ||

स जातः स मृतो बद्धः स मुक्तः स सुखी पुमान् |
स वृद्धः स च विद्वांश्च न स्त्री पुमान् नपुंसकः || २०-४३ ||

नानाध्याससमायोगादात्मना जायते शिवे |
एक एव स एवात्मा सर्वरूपः सनातनः || २०-४४ ||

अव्यक्तश्च स च व्यक्तः प्रकृत्या ज्ञायते ध्रुवम् |
तस्मात् प्रकृतियोगेन विना न ज्ञायते क्वचित् || २०-४५ ||

विना घटत्वयोगेन न प्रत्यक्षो यथा घटः |
इतराद् भिद्यमानोऽपि स भेदमुपगच्छति || २०-४६ ||

मां विना पुरुषे भेदो न च याति कथञ्चन |
न प्रयोगैर्न च ज्ञानैर्न श्रुत्या न गुरुक्रमैः || २०-४७ ||

न स्नानैस्तर्पणैर्वापि नच (ज्ञा?दा)नैः कदाचन |
प्रकृत्या ज्ञायते ह्यात्मा प्रकृत्या लुप्यते पुमान् || २०-४८ ||

प्रकृत्याधिष्ठितं सर्वं प्रकृत्या वञ्चितं जगत् |
प्रकृत्या भेदमाप्नोति प्रकृत्याभेदमाप्नुयात् || २०-४९ ||

नरस्तु प्रकृतिर्नैव न पुमान् परमेश्वरः |
इति ते कथितं तत्त्वं सर्वसारमनोरमम् || २०-५० ||


इति श्रीबृहन्नीलतन्त्रे भैरवभैरवीसंवादे (ताराशतनाम 
तत्त्वसारनिरूपणं) विंशः पटलः || २० ||





अथ

एकविंशः पटलः |


श्रीभैरव उवाच


अथ वक्ष्ये महेशानि तत्त्वसारं पुरातनम् |
येन विज्ञानमात्रेण कुबेर इव जायते || २१-१ ||

ताम्रसीसकमेतत् तु पित्तलं चापि यत्नतः |
चतुर्हस्तप्रमाणं हि गर्तं कृत्वा तु साधकः || २१-२ ||

सरलं भस्म कुर्याच्च विवर्जाङ्गारसंयुतम् |
करीषमर्धसं(युक्तं?शुष्कं)ताम्रस्योपरि पूरितम् || २१-३ ||

तापयेत् परमेशानि दिनानि सप्त चैव हि |
ततः प(रे?रं)महेशानि उत्तोल्य यत्नतः शिवे || २१-४ ||

पात्रे लोहमये देवि तमादाय महेश्वरि |
वि(वज?वर्जा)ङ्गारजैर्देवि अलातैस्तापयेद् दृढम् || २१-५ ||

द्रवीभूतं तथा ताम्रं येन जायेत सुन्दरि |
तदर्धं च रसं तत्र दद्यात् प्रयतमानसः || २१-६ ||

विजावरसकेनैव अटरूषरसेन च |
सिंहिकारसकेनाथ युक्तं कुर्याद् महेश्वरी || २१-७ ||

ततश्च स्वर्णं जायेत सत्यं सुरगणार्चिते |
मूलमन्त्रस्य जाप्येन सिद्ध्यत्येव न संशयः || २१-८ ||

सहस्रदशजापेन सिद्ध्यत्येव न संशयः |
पूर्वोक्तेन रसेनैव शुद्धसूतेन वा पुनः || २१-९ ||

(प्. १३०) संहृत्य तत्र दद्याच्च सीसकं रूप्यतां व्रजेत् |
इति ते कथितं सर्वं सर्वसारस्वतप्रदम् || २१-१० ||

प्रयोगार्हो भवेद् देवि सत्यं सत्यं वरानने |
इदानीं शृणु चार्वङ्गि सूतभस्म तथैव च || २१-११ ||

येन विज्ञानमात्रेण मंत्रसिद्धिर्भवेत् प्रिये |
सार्धहस्तप्रमाणेन गर्तं कृत्वा तु देशिकः || २१-१२ ||

हरिद्रागोमयेनाथ लेपयेत् परमेश्वरि |
ततस्तु गजमूत्रेण भस्म कुर्याद् यथाविधि || २१-१३ ||

वैजयन्त्याश्च मूलेन तथा सिद्धरसेन च |
करीषकेण देवेशि भस्मीकुर्याद् विधानतः || २१-१४ ||

शुद्धसुतं समादाय मङ्गले वासरे निशि |
ऊर्ध्वाधो लवणं दत्त्वा भस्मीभवति तत्क्षणात् || २१-१५ ||

अश्वत्थपल्लवेनैव संयुक्तं परमेश्वरि |
सूतभस्म भवत्येव परेशि नात्र संशयः || २१-१६ ||

अश्वदन्तेन देवेशि वाजिमारेण चैव हि |
संयुक्तसूतं तत्रत्यं भस्मीभवति तत्क्षणात् || २१-१७ ||

धातुना सह युक्तं तद् बद्धिभवति सुन्दरि |
पातालरसकेनैव भवेच्च स्वर्णमुत्तमम् || २१-१८ ||

आदौ च गुलिकां बद्ध्वा पश्चाद् रसेन ताडयेत् |
ततो बद्धिभवत्येव सत्यं गुरुगणार्चिते || २१-१९ ||

त्रिरात्रस्य विधानेन जपं कुर्याच्छुचिस्मिते |
ततः प्रयोगो देवेशि सिद्धो नास्त्यत्र संशयः || २१-२० ||

भावनारससंपन्नो भवेद् योगी महाकविः |
भावस्य निर्णयं देवि कथितमपि शोभने || २१-२१ ||

(प्. २३१) भावस्तु त्रिविधो देवि दिव्यवीरपशुक्रमात् |
गुरवस्तु त्रिधा ज्ञेयास्तथैव मन्त्रदेवताः || २१-२२ ||

आद्यो भावो महादेवि श्रेयान् सर्वागमेषु च |
द्वितीयो मध्यमः प्रोक्तस्तृतीयः सर्वनिन्दितः || २१-२३ ||

बहुजापात् तथा होमात् कायक्लेशादिविस्तरैः |
न भावेन बिना देवि मन्त्रविद्या फलप्रदा || २१-२४ ||

किं वीरसाधनैर्लक्षैः किं वा कृष्टिकुलाकुलैः |
किं पीठपूजनेनैव किं कन्याभोजनादिभिः || २१-२५ ||

स्वयोषित्प्रीतिदानेन किं परेषां तथैव च |
किं जितेन्द्रियभावेन किं कुलाचारकर्मणा || २१-२६ ||

यदि भावविशुद्धात्मा न स्यात् कुलपरायणः |
भावेन लभते मुक्तिं भावेन कुलवर्द्धनम् || २१-२७ ||

भावेन गोत्रवृद्धिः स्याद् भावेन कुलसाधनम् |
किं न्यासविस्तरेणैव किं भूतशुद्धिविस्तरैः || २१-२८ ||

किं तथा पूजनेनैव यदि भावो न जायते |
शेषभावो महादे(व?वि)सर्वकर्मसुखावहः || २१-२९ ||

तेन भावेन देवेशि पूजयेत् परमेश्वरीम् |
विना हेतुकमासाद्य क्षोभयुक्तो महेश्वरः || २१-३० ||

यत्र कुत्र कुजे वारे श्मशानगमने कृते |
पूजाफलं लभेत् तत्र सप्तवासरसंमितम् || २१-३१ ||

चतुर्दश्यां गते तत्र पक्षपुण्यफलं लभेत् |
नागते नार्चिते स्थाने पशुरेव न संशयः || २१-३२ ||

नान्यः स्यादधिको देव इति चिन्तापरायणः |
साधके क्षोभमापन्ने मम क्षोभः प्रजायते || २१-३३ ||

(प्. २३२) तस्माद् यत्नाद् भोगयुतो भवेद् वीरवरः सदा |
भोगेन मोक्षमाप्नोति भोगेन कुलसुन्दरीम् || २१-३४ ||

बिना हेतुकमासाद्य क्षोभयुक्तो महेश्वरः |
न पूजां मानसीं कुर्याद् न ध्यानं नच चिन्तनम् || २१-३५ ||

यद्यद् वदति निद्राति यत्करोति यदर्चति |
तत् सर्वं कुलरूपं तु ध्यात्वैवं विहरेत् सुधीः || २१-३६ ||

तस्माद् भुक्त्वा च पीत्वा च पूजयेत् परमेश्वरीम् |
न चैव श्रुतिदोषोऽत्र नापराधादिदुषणम् || २१-३७ ||

एकाकी निर्जने देशे श्मशाने पर्वते वने |
शुन्यागारे नदीतीरे निःशङ्को विहरेत् सदा || २१-३८ ||

वीराणां जपकालस्तु सर्वकालः प्रशस्यते |
सर्वदेशे सर्वपीठे कर्तव्यं कुलतोषणम् || २१-३९ ||

इति विज्ञाय देवेशि सर्वं कुर्याद् वरानने |
बहुनात्र किमुक्तेन किमन्यत् कथयामि ते || २१-४० ||


इति श्रीबृहन्निलतन्त्रे भैरवीभैरवसंवादे (रसायन � भावनिरूपणं) 
एकविंशः पटलः || २१ ||





अथ

द्वाविंशः पटलः |


श्रीदेव्युवाच |


पूर्वं हि सूचितं देव कालीनामसहस्रकम् |
तद्वदस्व महादेव यदि स्नेहोऽस्ति मां प्रति || २२-१ ||


श्रीभैरव उवाच |


तन्त्रेऽस्मिन् परमेशानि कालीनामसहस्रकम् |
शृणुष्वैकमना देवि भक्तानां प्रीतिवर्द्धनम् || २२-२ ||


(ओं अस्याः श्रीकालीदेव्याः मन्त्रसहस्रनामस्तोत्रस्य महाकालभैरव ऋषिः 
अनुष्टुप् छन्दः श्रीकाली देवता क्री/ बीजं हू/ शक्तिः ह्री/ कीलकं 
धर्मार्थकाममोक्षार्थे विनियोगः) | न्यासादि, 


कलिका कामदा कुल्ला भद्रकाली गणेश्वरी |
भैरवी भैरवप्रीत भवानी भवमोचिनी || २२-३ ||

कालरात्रिर्महारात्रिर्मोहरात्रिश्च मोहिनी |
महाकालरता सूक्ंसा कौलव्रतपरायणा || २२-४ ||

कोमलाङ्गी करालाङ्गी कमनीया वराङ्गना |
गन्धचन्दनदिग्धाङ्गी सती साध्वी पतिव्रता || २२-५ ||

काकिनी वर्णरूपा च महाकालकुटुम्बिनी |
कामहन्त्री कामकला कामविज्ञा महोदया || २२-६ ||

कान्तरूपा महालक्ष्मिर्महाकालस्वरूपिणी |
कुलीना कुलसर्वस्वा कुलवर्त्मप्रदर्शिका || २२-७ ||

(प्. २३४) कुलरूपा चकोराक्षी श्रीदुर्गा दुर्गनाशिनी |
कन्या कुमारी गौरी तु कृष्णदेहा महामनाः || २२-८ ||

कृष्णाङ्गी नीलदेहा च पिङ्गकेशी कृशोदरी |
पिङ्गाक्षी कमलप्रीता काली कालपराक्रमा || २२-९ ||

कलानाथप्रिया देवी कुलकान्ताऽपराजिता |
उग्रतारा महोग्रा च तथा चैकजटा शिवा || २२-१० ||

नीला घना बलाका च कालदात्री कलात्मिका |
नारायणप्रिया सूक्ष्मा वरदा भक्तवत्सला || २२-११ ||

वरारोहा महाबाणा किशोरी युवती सती |
दीर्घाङ्गी दीर्घकेशा च नृमुण्डधारिणी तथा || २२-१२ ||

मालिनी नरमुण्डाली शवमुण्डास्थिधारिणी |
रक्तनेत्रा विशालाक्षी सिन्दूरभूषणा मही || २२-१३ ||

घोररात्रिर्महारात्रिर्घोरान्तकविनाशिनी |
नारसिंही महारौद्री नीलरूपा वृषासना || २२-१४ ||

विलोचना विरूपाक्षी रक्तोत्पलविलोचना |
पूर्णेन्दुवदना भीमा प्रसन्नवदना तथा (१००) || २२-१५ ||

पद्मनेत्रा विशालाक्षी शरज्ज्योत्स्नासमाकुला |
प्रफुल्लपुण्डरीकाभलोचना भयनाशिनी || २२-१६ ||

अट्टहासा महोच्छ्वासा महाविघ्नविनाशिनी |
कोटराक्षी कृशग्रीवा कुलतीर्थप्रस(अ)धिनी || २२-१७ ||

कुलगर्तप्रसन्नास्या महती कुलभूषिका |
बहुवाक्यामृतरसा चण्डरूपाति(रो?वे)गिनी || २२-१८ ||

वेगदर्पा विशालैन्द्री प्रचण्डचण्डिका तथा |
चण्डिका कालवदना सुतीक्ष्णनासिका तथा || २२-१९ ||

(प्. २३५) दीर्घकेशी सुकेशी च कपिलाङ्गी महारुणा |
प्रेतभूषणसंप्रीता प्रेतदोर्दण्डघण्टिका || २२-२० ||

शङ्खिनी शङ्खमुद्रा च शङ्खध्वनिनिनादिनी |
श्मशानवासिनी पूर्णा पूर्णेन्दुवदना शिवा || २२-२१ ||

शिवप्रीता शिवरता शिवासनसमाश्रया |
पुण्यालया महापुण्या पुण्यदा पुण्यवल्लभा || २२-२२ ||

नरमुण्डधरा भीमा भीमासुरविनाशिनी |
दक्षिणा दक्षिणाप्रीता नागयज्ञोपवीतिनी || २२-२३ ||

दिगम्बरी महाकाली शान्ता पीनोन्नतस्तनी |
घोरासना घोररूपा सृक्प्रान्ते � रक्तधारिका || २२-२४ ||

महाध्वनिः शिवासक्ता महाशब्दा महोदरी |
कामातुरा कामसक्ता प्रमत्ता शक्तभावना || २२-२५ ||

समुद्रनिलया देवी महामत्तजनप्रिया |
कर्षिता कर्षणप्रीता सर्वाकर्षणकारिणी || २२-२६ ||

वाद्यप्रीता महागीतरक्ता प्रेतनिवासिनी |
नरमुण्डसृजा गीता मालिनी माल्यभूषिता || २२-२७ ||

चतुर्भुजा महारौद्री दशहस्ता प्रियातुरा |
जगन्माता जगद्धात्री जगती मुक्तिदा परा || २२-२८ ||

जगद्धात्री जगत्त्रात्री जगदानन्दकारिणी |
जगज्जीवमयी हैमवती माया महाकचा || २२-२९ ||

नागाङ्गी संहृताङ्गी च नागशययासमागता |
कालरात्रिर्दारुणा च चन्द्रसूर्यप्रतापिनी (२००) || २२-३० ||

नागेन्द्रनन्दिनी देवकन्या च श्रीमनोरमा |
विद्याधरी वेदविद्या यक्षिणी शिवमोहिनी || २२-३१ ||

(प्. २३६) राक्षसी डाकिनी देवमयी सर्वजगज्जया |
श्रुतिरूपा तथाग्नेयी महामुक्तिर्जनेश्वरी || २२-३२ ||

पतिव्रता पतिरता पतिभक्तिपरायणा |
सिद्धिदा सिद्धिसंदात्री तथा सिद्धजनप्रिया || २२-३३ ||

कर्त्रिहस्ता शिवारूढा शिवरूपाअ शवासना |
तमिस्रा तामसी विज्ञा महामेघस्वरूपिणी || २२-३४ ||

चारुचित्रा चारुवर्णा चारुकेशसमाकुला |
चार्वङ्गी चञ्चला लोला चीनाचारपरायणा || २२-३५ ||

चीनाचारपरा लज्जावती जीवप्रदाऽनघा |
सरस्वती तथा लक्ष्मीर्महानीलसरस्वती || २२-३६ ||

गरिष्ठा धर्मनिरता धर्माधर्मविनाशिनी |
विशिष्टा महती माल्या तथा सौमयजनप्रिया || २२-३७ ||

भयदात्री भयरता भयानकजनप्रिया |
वाक्यरूपा छिन्नमस्ता छिन्नासुरप्रिया सदा || २२-३८ ||

ऋग्वेदरूपा सावित्री रागयुक्ता रजस्वला |
रजःप्रीता रजोरक्ता रजःसंसर्गवर्द्धिनी || २२-३९ ||

रजःप्लुता रजःस्फीता रजःकुन्तलशोभिता |
कुण्डली कुण्डलप्रीता तथा कुण्डलशोभिता || २२-४० ||

रेवती रेवतप्रीता रेवा चैरावती शुभा |
शक्तिनी चक्रिणी पद्मा महापद्मनिवासिनी || २२-४१ ||

पद्मालया महापद्मा पद्मिनी पद्मवल्लभा |
पद्मप्रिया पद्मरता महापद्मसुशोभिता || २२-४२ ||

शूलहस्ता शूलरता शूलिनी शूलसङ्गिका |
पि(णा?ना)कधारिणी वीणा तथा वीणावती मघा || २२-४३ ||

(प्. २३७) रोहिणी बहुलप्रीता तथा वाहनवर्द्धिता |
रणप्रीता रणरता रणासुरविनाशिनी || २२-४४ ||

रणाग्रवर्तिनी (३००) राणा रणाग्रा रणपण्डिता |
जटायुक्ता जटापिङ्गा वज्रिणी शूलिनी तथा || २२-४५ ||

रतिप्रिया रतिरता रतिभक्ता रतातुरा |
रतिभीता रतिगता महिषासुरनाशिनी || २२-४६ ||

रक्तपा रक्तसंप्रीता रक्ताख्या रक्तशोभिता |
रक्तरूपा रक्तगता रक्तखर्परधारिणी || २२-४७ ||

गलच्छोणितमुण्डाली कण्ठमालाविभूषिता |
वृसासना वृषरता वृषासनकृताश्रया || २२-४८ ||

व्याघ्रचर्मावृता रौद्री व्याघ्रचर्मावली तथा |
कामाङ्गी परमा प्रीता परासुरनि(वा?रा)सिनी || २२-४९ ||

तरुणा तरुणप्राणा तथा तरुणमर्दिनी |
तरुणप्रेमदा वृद्धा तथा वृद्धप्रिया सती || २२-५० ||

स्वप्नावती स्वप्नरता नारसिंही महालया |
अमोघा रुन्धती रम्या तीक्ष्णा भोगवती सदा || २२-५१ ||

मन्दाकिनी मन्दरता महानन्दा वरप्रदा |
मानदा मानिनी मान्या माननीया मदातुरा || २२-५२ ||

मदिरा मदिरोन्मादा मदिराक्षी मदालया |
सुदीर्घा मध्यमा नन्दा विनतासुरनिर्गता || २२-५३ ||

जयप्रदा जयरता दुर्ज(या?यया)सुरनाशिनी |
दुष्टदैत्यनिहन्त्री च दुष्टासुरविनाशिनी || २२-५४ ||

सुखदा मोक्षदा मोक्षा महामोक्षप्रदायिनी |
कीर्तिर्यशस्विनी भूषा भूष्या भूतपतिप्रिया || २२-५५ ||

(प्. २३८) गुणातीता गुणप्रीता गुणरक्ता गुणात्मिका |
सगुणा निर्गुणा सीता निष्ठा काष्ठा प्रतिष्ठिता || २२-५६ ||

धनिष्ठा धनदा धन्या वसुदा सुप्रकाशिनी |
गुर्वी गुरुतरा धौम्या धौम्यासुरविनाशिनी (४००) || २२-५७ ||

निष्कामा धनदा कामा सकामा कामजीवना |
चिन्तामणिः कल्पलता तथा शङ्करवाहिनी || २२-५८ ||

शङ्करी शङ्कररता तथा शङ्करमोहिनी |
भवानी भवदा भव्या भवप्रीता भवालया || २२-५९ ||

महादेवप्रिया रम्या रमणी कामसुन्दरी |
कदलीस्तम्भसंरामा निर्मलासनवासिनी || २२-६० ||

माथुरी मथुरा माया तथा सुरभिवर्द्धिनी |
व्यक्ताव्यक्तानेकरूपा सर्वतीर्थास्पदा शिवा || २२-६१ ||

तीर्थरूपा महारूपा तथागस्त्यवधूरपि |
शिवानी शैवलप्रीता तथा शैवलवासिनी || २२-६२ ||

कुन्तला कुन्तलप्रीता तथा कुन्तलशोभिता |
महाकचा महाबुद्धिर्महामाया महागदा || २२-६३ ||

महामेघस्वरूपा च तथा कङ्कणमोहिनी |
देवपूज्या देवरता युवती सर्वमङ्गला || २२-६४ ||

सर्वप्रियङ्करी भोग्या भोगरूपा भगाकृतिः |
भगप्रीता भगरता भगप्रेमरता सदा || २२-६५ ||

भगसंमर्दनप्रीता भगोपरि�निवेशिता |
भगदक्षा भगाक्रान्ता भगसौभाग्यवर्द्धिनी || २२-६६ ||

दक्षकन्या महादक्षा सर्वदक्षा प्रचण्डिका |
दण्डप्रिया दण्डरता दण्डताडनतत्परा || २२-६७ ||

(प्. २३९) दण्डभीता दण्डगता दण्डसंमर्दने रता |
सुवेदिदण्डमध्यस्था बूर्भुवःस्वःस्वरूपिणी || २२-६८ ||

आद्या दुर्गा जया सूक्ष्मा सूक्ष्मरूपा जयाकृतिः |
क्षेमङ्करी महाघूर्णा घूर्णनासा वशङ्करी || २२-६९ ||

विशालावयवा मेघ्या त्रिवलीवलया शुभा |
मदोन्मत्ता मदरता मत्तासुरविनाशिनी || २२-७० ||

मधुकैटभसंहन्त्री निशुम्भासुरमर्दिनी |
चण्डरूपा महाचण्डी चण्डिका चण्डनायिका || २२-७१ ||

चण्डोग्रा चण्डवर्णा प्रचण्डा (५००) चण्डावती शिवा |
नीलाकारा नीलवर्णा नीलेन्दीवरलोचना || २२-७२ ||

खड्गहस्ता च मृद्वङ्गी तथा खर्परधारिणी |
भीमा च भीमवदना महाभीमा भयानका || २२-७३ ||

कल्याणी मङ्गला शुद्धा तथा परमकौतुका |
परमेष्ठी पररता पर(अ)त्परतरा परा || २२-७४ ||

परानन्दस्वरूपा च नित्यानन्दस्वरूपिणी |
नित्या नित्यप्रिया तन्द्री भवानी भवसुन्दरी || २२-७५ ||

त्रैलोक्यमोहिनी सिद्धा तथा सिद्धजनप्रिया |
भैरवी भैरवप्रीता तथा भैरवमोहिनी || २२-७६ ||

मातङ्गी कमला लक्ष्मीः षोडशी विषयातुरा |
विषमग्ना विषरता विषरक्षा जयद्रथा || २२-७७ ||

काकपक्षधरा नित्या सर्वविस्मयकारिणी |
गदिनी कामिनी खड्गमुण्डमालाविभूषिता || २२-७८ ||

योगीश्वरी योगमाता योगानन्दस्वरूपिणी |
आनन्दभैरवी नन्दा तथा नन्दजनप्रिया || २२-७९ ||

(प्. २४०) नलिनी ललना शुभ्रा शुभ्राननविभूषिता |
ललज्जिह्वा नीलपदा तथा सु(मु?म)खदक्षिणा || २२-८० ||

बलिभक्ता बलिरता बलिभोग्या महारता |
फलभोग्या फलरसा फलदा श्रीफलप्रिया || २२-८१ ||

फलिनी फलसंवज्रा फलाफलनिवारिणी |
फलप्रीता फलगता फलसंदानसन्धिनी || २२-८२ ||

फलोन्मुखी सर्वस्त्त्वा महासत्त्वा च सात्त्विकी |
सर्वरूपा सर्वरता सर्वसत्त्वनिवासिनी || २२-८३ ||

महारूपा महाभागा महामेघस्वरूपिणी |
भयनासा गणरता गणप्रीता महागतिः || २२-८४ ||

सद्गतिः सत्कृतिः स्वक्षा शवासनगता शुभा |
त्रैलोक्यमोहिनी गङ्गा स्वर्गङ्गा स्वर्गवासिनी || २२-८५ ||

महानन्दा सदानन्दा (६००) नित्यानित्यस्वरूपिका |
सत्यगन्धा सत्यगणा सत्यरूपा महाकृतिः || २२-८६ ||

श्मशानभैरवी काली तथा भयविमर्दिनी |
त्रिपुरा परमेशानी सुन्दरी पुरसुन्दरी || २२-८७ ||

त्रिपुरेशी पञ्चदशी पञ्चमी पुरवासिनी |
महासप्तदशी षष्ठी सप्तमी (चा)ष्टमी तथा || २२-८८ ||

नवमी दशमी देवप्रिया चैकादशी शिवा |
द्वादशी परमा दिव्या नीलरूपा त्रयोदशी || २२-८९ ||

चतुर्दशी पौर्णमासी राजराजेश्वरी तथा |
त्रिपुरा त्रिपुरेशी च तथा त्रिपुरमर्दिनी || २२-९० ||

सर्वाङ्गसुन्दरी रक्ता रक्तवस्त्रोपवीतिनी |
चामरी चामरप्रीता चमरासुरमर्दिनी || २२-९१ ||

(प्. २४१) मनोज्ञा सुन्दरी रम्या हंसी च चारुहासिनी |
नितम्बिनी नितम्बाढ्या नितम्बगुरुशोभिता || २२-९२ ||

पट्टवस्त्रप(रि?री)धाना पट्टवस्त्रधरा शुभा |
कर्पूरचन्द्रवदना कुङ्कुमद्रवशोभिता || २२-९३ ||

पृथिवी पृथुरूपा सा पार्थिवेन्द्रविनाशिनी |
रत्नवेदिः सुरेशा च सुरेशी सुरमोहिनी || २२-९४ ||

शिरोमणिर्मणिग्रीवा मणिरत्नविभूषिता |
उर्वशी शमनी काली महाकालस्वरूपिणी || २२-९५ ||

सर्वरूपा महासत्त्वा रूपान्तरविलासिनी |
शिवा शैवा च रुद्राणी तथा शिवनिनादिनी || २२-९६ ||

मातङ्गिनी भ्रामरी च तथैवा(ङ्गन?नङ्ग)मेखला |
योगिनी डाकिनी चैव तथा महेश्वरी परा || २२-९७ ||

अलम्बुषा भवानी च महाविद्यौघसंभृता |
गृध्ररूपा ब्रह्मयोनिर्महानन्दा महोदया || २२-९८ ||

विरूपाक्षा महानादा चण्डरूपा कृताकृतिः |
वरारोहा महावल्ली महात्रिपुरसुन्दरी || २२-९९ ||

भगात्मिका भगाधाररूपिणी भगमालिनी |
लिङ्गाभिधायिनी देवी (७००) महामाया महास्मृतिः || २२-१०० ||

महामेधा महाशान्ता शान्तरूपा वरानना |
लिङ्गमाला लिङ्गभूषा भगमालाविभूषणा || २२-१०१ ||

भगलिङ्गामृतप्रीता भगलिङ्गामृतात्मिका |
भगलिङ्गार्चनप्रीता भगलिङ्गस्वरूपिणी || २२-१०२ ||

स्वयम्भूकुसुमप्रीता स्वयम्भूकुसुमासना |
स्वयम्भूकुसुमरता लतालिङ्गनतत्परा || २२-१०३ ||

(प्. २४२) सुराशना सुराप्रीता सुरासवविमर्दिता |
सुरापानमहातीक्ष्णा सर्वागमविनिन्दिता || २२-१०४ ||

कुण्डगोलसदाप्रीता गोलपुष्पसदारतिः |
कुण्डगोलोद्भवप्रीता कुण्डगोलोद्भवात्मिका || २२-१०५ ||

स्वयम्भवा शिवा धात्री पावनी लोकपावनी |
महालक्ष्मीर्महेशानी महाविष्णुप्रभाविनी || २२-१०६ ||

विष्णुप्रिया विष्णुरता विष्णुभक्तिपरायणा |
विष्णोर्वक्षःस्थलस्था च विष्णुरूपा च वैष्णवी || २२-१०७ ||

अश्विनी भरणी चैव कृत्तिका रोहिणी तथा |
धृतिर्मेधा तथा तुष्टिः पुष्टिरूपा चिता चितिः || २२-१०८ ||

चितिरूपा चित्स्वरूपा ज्ञानरूपा सनातनी |
सर्वविज्ञजया गौरी गौरवर्णा शची शिवा || २२-१०९ ||

भवरूपा भवपर भवानी भवमोचिनी |
पुनर्वसुस्तथा पुष्या तेजस्वी सिन्धुवासिनी || २२-११० ||

शुक्राशना शुक्रभोगा शुक्रोत्सारणतत्परा |
शुक्रपूज्या शुक्रवन्द्या शुक्रभोग्या पुलोमजा || २२-१११ ||

शुक्रार्च्या शुक्रसंतुष्टा सर्वशुक्रविमुक्तिदा |
शुक्रमूर्तिः शुक्रदेहा शुक्राङ्गी शुक्रमोहिनी || २२-११२ ||

देवपूज्या देवरता युवती सर्वमङ्गला |
सर्वप्रियङ्करी भोग्या भोगरूपा (भो?भ)गाकृतिः || २२-११३ ||

भगप्रेता भगरता भगप्रेमपरा तथा |
भगसंमर्दनप्रीता भगोपरि निवेशिता || २२-११४ ||

भगदक्षा भगाक्रान्ता भगसौभाग्यवर्द्धिनी |
दक्षकन्या महादक्षा सर्वदक्षा प्रदन्तिका (८००) || २२-११५ ||

(प्. २४३) दण्डप्रिया दण्डरता दण्डताडनतत्परा |
दण्डभीता दण्डगता दण्डसंमर्दने रता || २२-११६ ||

वेदिमण्डलमध्यस्था भूर्भुवःस्वःस्वरूपिणी |
आद्या दुर्गा जया सूक्ष्मा सूक्ष्मरूपा जयाकृतिः || २२-११७ ||

क्षेमङ्करी महाघूर्णा घूर्णनासा वशङ्करी |
विशालावयवा मेध्या त्रिवलीवलया शुभा || २२-११८ ||

मद्योन्मत्ता मद्यरता मत्तासुरविलासिनी |
मधुकैटभसंहन्त्री निशुम्भासुरमर्दिनी || २२-११९ ||

चण्डरूपा महाचण्डा चण्डिका चण्डनायिका |
चण्डोग्रा च चतुर्वर्गा तथा चण्डावती शिवा || २२-१२० ||

नीलदेहा नीलवर्णा नीलेन्दीवरलोचना |
नित्यानित्यप्रिया भद्रा भवानी भवसुन्दरी || २२-१२१ ||

भैरवी भैरवप्रीता तथा भैरवमोहिनी |
मातङ्गी कमला लक्ष्मीः षोडशी भीषणातुरा || २२-१२२ ||

विषमग्ना विषरता विषभक्ष्या जया तथा |
काकपक्षधरा नित्या सर्वविस्मयकारिणी || २२-१२३ ||

गदिनी कामिनी खड्गा मुण्डमालाविभूषिता |
योगेश्वरी योगरता योगानन्दस्वरूपिणी || २२-१२४ ||

आनन्दभैरवी नन्दा तथानन्दजनप्रिया |
नलिनी ललना शुभ्रा शुभाननविराजिता || २२-१२५ ||

ललज्जिह्वा नीलपदा तथा संमुखदक्षिणा |
बलिभक्ता बलिरता बलिभोग्या महारता || २२-१२६ ||

फलभोग्या फलरसा फलदात्री फलप्रिया |
फलिनी फलसंरक्ता फलाफलनिवारिणी || २२-१२७ ||

(प्. २४४) फलप्रीता फलगता फलसन्धानसन्धिनी |
फलोन्मुखी सर्वसत्त्वा महासत्त्वा च सात्त्विका || २२-१२८ ||

सर्वरूपा सर्वरता सर्वसत्त्वनिवासिनी |
महारूपा महाभागा महामेघस्वरूपिणी || २२-१२९ ||

भयनाशा गणरता गणगीता महागतिः |
सद्गतिः (९००) सत्कृतिः साक्षात् सदासनगता शुभा || २२-१३० ||

त्रैलोक्यमोहिनी गङ्गा स्वर्गङ्गा स्वर्गवासिनी |
महानन्दा सदानन्दा नित्या सत्यस्वरूपिणी || २२-१३१ ||

शुक्रस्नाता शुक्रकरी शुक्रसेव्यातिशुक्रिणी |
महाशुक्रा शुक्ररता शुक्रसृष्टिविधायिनी || २२-१३२ ||

सारदा साधकप्राणा साधकप्रेमवर्द्धिनी |
साधकाभीष्टदा नित्यं साधकप्रेमसेविता || २२-१३३ ||

साधकप्रेमसर्वस्वा साधकाभक्तरक्तपा |
मल्लिका मालती जातिः सप्तवर्णा महाकचा || २२-१३४ ||

सर्वमयी सर्वशुभ्रा गाणपत्यप्रदा तथा |
गगना गगनप्रीता तथा गगनवासिनी || २२-१३५ ||

गणनाथप्रिया भव्या भवार्चा सर्वमङ्गला |
गुह्यकाली भद्रकाली शिवरूपा सतांगतिः || २२-१३६ ||

सद्भक्ता सत्परा सेतुः सर्वाङ्गसुन्दरी मघा |
क्षीणोदरी महावेगा वेगानन्दस्वरूपिणी || २२-१३७ ||

रुधिरा रुधिरप्रीता रुधिरानन्दशोभना |
पञ्चमी पञ्चमप्रीता तथा पञ्चमभूषणा || २२-१३८ ||

पञ्चमीजपसंपन्ना पञ्चमीयजने रता |
ककारवर्णरूपा च ककाराक्षररूपिणी || २२-१३९ ||

(प्. २४५) मकारपञ्चमप्रीता मकारपञ्चगोचरा |
ऋवर्णरूपप्रभवा ऋवर्णा सर्वरूपिणी || २२-१४० ||

(स?श)र्वाणी सर्वनिलया सर्वसारसमुद्भवा |
सर्वेश्वरी सर्वसारा सर्वे(षां?च्छा) सर्वमोहिनी || २२-१४१ ||

गणेशजननी दुर्गा महामाया महेश्वरी |
महेशजननी मोहा विद्या विद्योतनी विभा || २२-१४२ ||

स्थिरा च स्थिरचित्ता च सुस्थिरा धर्मरञ्जिनी |
धर्मरूपा धर्मरता धर्माचरणतत्परा || २२-१४३ ||

धर्मानुष्ठानसन्दर्भा सर्वसन्दर्भसुन्दरी |
स्वधा स्वाहा वषट्कारा श्रौषट् वौषट् स्वधात्मिका || २२-१४४ ||

ब्राह्मणी ब्रह्मसंबन्धा ब्रह्मस्थाननिवासिनी |
पद्मयोनिः पद्मसंस्था चतुर्वर्गफलप्रदा || २२-१४५ ||

चतुर्भुजा शिवयुता शिवलिङ्गप्रवेशिनी (१०००) |
महाभीमा चारुकेशी गन्धमादनसंस्थिता || २२-१४६ ||

गन्धर्वपूजिता गन्धा सुगन्धा सुरपूजिता |
गन्धर्वनिरता देवी सुरभी सुगन्धा तथा || २२-१४७ ||

पद्मगन्धा महागन्धा गन्धामोदितदिङ्मुखा |
कालदिग्धा कालरता महिषासुरमर्दिनी || २२-१४८ ||

विद्या विद्यावती चैव विद्येशा विज्ञसंभवा |
विद्याप्रदा महावाणी महाभैरवरूपिणी || २२-१४९ ||

भैरवप्रेमनिरता महाकालरता शुभा |
माहेश्वरी गजारूढा गजेन्द्रगमना तथा || २२-१५० ||

यज्ञेन्द्रललना चण्डी गजासनपराश्रया |
गजेन्द्रमन्दगमना महाविद्या महोज्ज्वला || २२-१५१ ||

(प्. २४६) बगला वाहिनी वृद्धा बाला च बालरूपिणी |
बालक्रीडारता बाला बलासुरविनाशिनी || २२-१५२ ||

बाल्यस्था यौवनस्था च महायौवनसंरता |
विशिष्टयौवना काली कृष्णदुर्गा सरस्वती || २२-१५३ ||

कात्यायनी च चामुण्डा चण्डासुरविघातिनी |
चण्डमुण्डधरा देवी मधुकैटभनाशिनी || २२-१५४ ||

ब्राह्मी माहेश्वरी चैन्द्री वाराही वैष्णवी तथा |
रुद्रकाली विशालाक्षी भैरवी कालरूपिणी || २२-१५५ ||

महामाया महोत्साहा महाचण्डविनाशिनी |
कुलश्रीः कुलसंकीर्णा कुलगर्भनिवासिनी || २२-१५६ ||

कुलाङ्गारा कुलयुता कुलकुन्तलसंयुता |
कुलदर्भग्रहा चैव कुलगर्तप्रदायिनी || २२-१५७ ||

कुलप्रेमयुता साध्वी शिवप्रीतिः शिवाबलिः |
शिवसक्ता शिवप्राणा महादेवकृतालया || २२-१५८ ||

महादेवप्रिया कान्ता महादेवमदातुरा |
मत्तामत्तजनप्रेमधात्री विभववर्द्धिनी || २२-१५९ ||

मदोन्मत्ता महाशुद्धा मत्तप्रेमविभूषिता |
मत्तप्रमत्तवदना मत्तचुम्बनतत्परा || २२-१६० ||

मत्तक्रिडातुरा भैमी तथा हैमवती मतिः |
मदातुरा मदगता विपरीतरतातुरा || २२-१६१ ||

वित्तप्रदा वित्तरता वित्तवर्धनतत्परा (११००) |
इति ते कथितं सर्वं कालीनामसहस्रकम् || २२-१६२ ||

सारात्सारतरं दिव्यं महाविभववर्द्धनम् |
गाणपत्यप्रदं राज्यप्रदं षट्कर्मसाधकम् || २२-१६३ ||

(प्. २४७) यः पठेत् साधको नित्यं स भवेत् संपदां पदम् |
यः पठेत् पाठयेद्वापि शृणोति श्रावयेदथ || २२-१६४ ||

न किञ्चिद् दुर्लभं लोके स्तवस्यास्य प्रसादतः |
ब्रह्महत्या सुरापानं सुवर्णहरणं तथा || २२-१६५ ||

गुरुदाराभिगमनं यच्चान्यद् दुष्कृतं कृतम् |
सर्वमेतत्पुनात्येव सत्यं सुरगणार्चिते || २२-१६६ ||

रजस्वलाभगं दृष्ट्वा पठेत् स्तोत्रमनन्यधीः |
स शिवः सत्यवादी च भवत्येव न संशयः || २२-१६७ ||

परदारयुतो भूत्वा पठेत् स्तोत्रं समाहितः |
सर्वैश्वर्ययुतो भूत्वा महाराजत्वमाप्नुयात् || २२-१६८ ||

परनिन्दां परद्रोहं परहिंसां न कारयेत् |
शिवभक्ताय शान्ताय प्रियभक्ताय वा पुनः || २२-१६९ ||

स्तवं च दर्शयेदेनमन्यथा मृत्युमाप्नुयात् |
अस्मात् परतरं नास्ति तन्त्रमध्ये सुरेश्वरि || २२-१७० ||

महाकाली महादेवी तथा नीलसरस्वती |
न भेदः परमेशानि भेदकृन्नरकं व्रजेत् || २२-१७१ ||

इदं स्तोत्रं मया दिव्यं तव स्नेहात् प्रकथ्यते |
उभयोरेवमेकत्वं भेदबुद्ध्या न तां भजेत् |
स योगी परमेशानि समो मानापमानयोः || २२-१७२ ||


इति श्रीबृहन्नीलतन्त्रे भैरवपार्वतीसंवादे (कालीसहस्रनामनिरूपणं) 
द्वाविंशः पटलः || २२ ||





अथ

त्रयोविंशः पटलः |


श्रीदेव्युवाच |


पुरा प्रतिश्रुतं देव क्रीडासक्तो यदा भवान् |
नाम्नां शतं महाकाल्याः कथयस्व मयि प्रभो || २३-१ ||


श्रीभैरव उवाच |


साधु पृष्टं महादेवि अकथ्यं कथयामि ते |
न प्रकाश्यं वरारोहे स्वयोनिरिव सुन्दरि || २३-२ ||

प्राणाधिकप्रियतरा भवती मम मोहिनी |
क्षणमात्रं न जीवामि त्वां बिना परमेश्वरि || २३-३ ||

यथादर्शेऽमले बिम्बं घृतं दध्यादिसंयुतम् |
तथाहं जगतामाद्ये त्वयि सर्वत्र गोचरः || २३-४ ||

शृणु देवि प्रवक्ष्यामि जपात् सार्वज्ञदायकम् |
सदाशिव ऋषिः प्रोक्तोऽनुष्टुप् छन्दश्च ईरितः || २३-५ ||

देवता भैरवो देवि पुरुषार्थचतुष्टये |
विनियोगः प्रयोक्तव्यः सर्वकर्मफलप्रदः || २३-६ ||

महाकाली जगद्धात्री जगन्माता जगन्मयी |
जगदम्बा गजत्सारा जगदानन्दकारिणी (१०) || २३-७ ||

जगद्विध्वंसिनी गौरी दुःखदारिद्र्यनाशिनी |
भैरवभाविनी भावानन्ता सारस्वतप्रदा || २३-८ ||

चतुर्वर्गप्रदा साध्वी सर्वमङ्गलमङ्गला |
(प्. २४९) भद्रकाली (२०) विशालाक्षी कामदात्री कलात्मिका || २३-९ ||

नीलवाणी महागौरसर्वाङ्गा सुन्दरी परा |
सर्वसंपत्प्रदा भीमनादिनी वरवर्णिनी || २३-१० ||

वरारोहा (३०) शिवरुहा महिषासुरघातिनी |
शिवपूज्या शिवप्रीता दानवेन्द्रप्रपूजिता || २३-११ ||

सर्वविद्यामयी शर्वसर्वाभीष्टफलप्रदा |
कोमलाङ्गी विधात्री च विधातृवरदायिनी (४०) || २३-१२ ||

पूर्णेन्दुवदना नीलमेघवर्णा कपालिनी |
कुरुकुल्ला विप्रचित्ता कान्तचित्ता मदोन्मदा || २३-१३ ||

मत्ताङ्गी मदनप्रीता मदाघूर्णितलोचना (५०) |
मदोत्तीर्णा खर्परासिनरमुण्डविलासिनी || २३-१४ ||

नरमुण्डस्रजा देवी खड्गहस्ता भयानका |
अट्टहासयुता पद्मा पद्मरागोपशोभिता || २३-१५ ||

वराभयप्रदा (६०) काली कालरात्रिस्वरूपिणी |
स्वधा स्वाहा वषट्कारा शरदिन्दुसमप्रभा || २३-१६ ||

शरत्ज्योत्स्ना च संह्लादा विपरीतरतातुरा |
मुक्तकेशी (७०) छिन्नजटा जटाजूटविलासिनी || २३-१७ ||

सर्पराजयुताभीमा स(र्व?र्प)राजोपरि स्थिता |
श्मशानस्था म्हानन्दिस्तुता संदीप्तलोचना || २३-१८ ||

शवासनरता नन्दा सिद्धचारणसेविता (८०) |
बलिदानप्रिया गर्भा भूर्भुवःस्वःस्वरूपिणी || २३-१९ ||

गायत्री चैव सावित्री महानीलसरस्वती |
लक्ष्मीर्लक्षणसंयुक्ता सर्वलक्षणलक्षिता || २३-२० ||

व्याघ्रचर्मावृता (९०) मेध्या त्रिवलीवलयाञ्चिता |
गन्धर्वैः संस्तुता सा हि तथा चेन्दा महापरा || २३-२१ ||

पवित्रा परमा माया महामाया महोदया (१००) |
इति ते कथितं दिव्यं शतं नाम्नां महेश्वरि || २३-२२ ||

यः पठेत् प्रातरुत्थाय स तु विद्यानिधिर्भवेत् |
इह लोके सुखं भुक्त्वा देवीसायुज्यमाप्नुयात् || २३-२३ ||

तस्य वश्या भवन्त्येते सिद्धौघाः सचराचराः |
खेचरा भूचराश्चैव तथा स्वर्गचराश्च ये || २३-२४ ||

ते सर्वे वशमायान्ति साधकस्य हि नान्यथा |
नाम्नां वरं महेशानि परित्यज्य सहस्रकम् || २३-२५ ||

पठितव्यं शतं देवि चतुर्वर्गफलप्रदम् |
अज्ञात्वा परमेशानि नाम्नां शतं महेश्वरि || २३-२६ ||

भजते यो महकालीं सिद्धिर्नास्ति कलौ युगे |
प्रपठेत् प्रयतो भक्त्या तस्य पुण्यफलं शृणु || २३-२७ ||

लक्षवर्षसहस्रस्य कालीपूजाफलं भवेत् |
बहुना किमिहोक्तेन वाञ्छितार्थी भविष्यति || २३-२८ ||


इति श्रीबृहन्नीलतन्त्रे भैरवपार्वतीसंवादे (कालीशतनामनिरूपणं) 
त्रयोविंशः पटलः || २३ ||





अथ

चतुर्विंशः पटलः |


श्रीदेव्युवाच |


देवेदेव महादेव सृष्टिस्थित्यन्तकारक |
यदुक्तमन्नदाकल्पे तद्वदस्व समाहितः || २४-१ ||

अन्नदायाः परं मन्त्रं विशेषं कथयामि ते |
इति मे कथितं भद्र तद्वदस्व समाहितः || २४-२ ||


श्रीभैरव उवाच |


यथा काली तथा नीला तथा चैवान्नदा शिवे |
एतासां मन्त्रमेतस्मिन् कथितं परमेश्वरि || २४-३ ||

एका मूर्तिस्त्रिधा भूत्वा जगतां हितकारिणी |
अन्नदायाः परं कल्पं कथितं तव सुन्दरि || २४-४ ||

मन्त्रराजं महादेवि शृणुष्वैकमनाः प्रिये |
[अन्नवर्णं महादेवि महिकारसमन्वितम् | न्नं वर्णं चैव मे देहि 
स्वराद्येन विभूषितम् || २४-अनाधिलोहितं देवि तये पदसमन्वितम् | ममान्नं 
पदमीशानि प्रदापय पदं ततः || २४-इति तन्त्रान्तरोक्तो मन्त्रः ||]
जृम्भणान्तं त्यक्तपर्श्वं यात्रावारणरोहकम् || २४-५ ||

वामाक्षिसंयुतं देवि बिन्दुसंयुतमुत्तमम् |
प्रथमं बीजमेतद्धि कथितं परमेश्वरि || २४-६ ||

(प्. २५२) ततश्च लोहितं देवि स्वराद्येन विभूषितम् |
अन्नवर्णं महादेवि मकारैकारसंयुतम् || २४-७ ||

नान्नवर्णं महादेवि स्वराद्येन विभूषितम् |
ततश्च परमेशानि त्रिपदं सर्वगोपनम् || २४-८ ||

मन्त्रं गुप्तं महेशानि वह्निजायावधिस्थितम् |
मन्त्रमेतन्महेशानि हठात् सिद्धिप्रदायकम् || २४-९ ||

ध्यानपूजादिकं सर्वं कथितं पूर्वकल्पके |
शतनाम प्रवक्ष्यामि सर्वसारस्वतप्रदम् || २४-१० ||

बिना येन महादेवीमन्नदां भजते नरः |
शतवर्षसहस्रेण तस्य सिद्धिर्न जायते || २४-११ ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन सावधानावधारय |
नाम्नां सहस्रं कथितं परमं तव सुन्दरि || २४-१२ ||

इदानीं शृणु देवेशि अन्नदाशतनामकम् |
यस्मात् परतरं नास्ति तन्त्रमध्ये महेश्वरि || २४-१३ ||

अन्नदा परमा माया महादेवी शिवप्रिया |
भवानी जगतामाद्या प्राणदा प्राणवल्लभा || २४-१४ ||

जगज्जीवमयी (१०) गौरी त्रयी वेदमयी परा |
काशीपुरनिवासा च काशीपुरविनाशिनी || २४-१५ ||

कैलासनिलया काली कल्पज्ञा कल्पदा (२०) शुभा |
महादेवप्रपूज्या च महादेवरतातुरा || २४-१६ ||

पायसान्नप्रिया देवी पीनोन्नतपयोधरा |
त्रिवलीवलयोपेता नयनोत्तमसत्तमा || २४-१७ ||

अन्नपात्रधृतानन्ता (३०) अन्नवेषनतत्परा |
गङ्गा गया विशालाक्षी विशालरूपयौवना || २४-१८ ||

(प्. २५३) मदोन्मत्ता स्वरूपाङ्गी पूर्णचन्द्रनिभानना |
शिवप्राणा शिवरता (४०) सदाशिवमहाघना || २४-१९ ||

महादेवप्रिया साध्वी सती कामालसा प्रिया |
कोमलाङ्गी कामकला कला काष्ठा (५०) यशस्विनी || २४-२० ||

प्रफुल्लपद्मवदना तथा पद्मालया शिवा |
भवानी भवनप्रीता पद्मासनसमाश्रया || २४-२१ ||

वेष्टिता सिद्धगन्धर्वैः संस्तुता ऋषिभिस्तथा |
शिवेन सह संविष्टा (६०) शिवक्रीडनतत्परा || २४-२२ ||

युवती यौवनप्रीता नित्ययौवनतत्परा |
सदा षोडशवर्षीया सदाशिवमनोरमा || २४-२३ ||

चारुरूपधरा चारुवक्त्रा चारुपराक्रमा |
चार्वङ्गी (७०) कनकाङ्गी च कनकोपरिसंस्थिता || २४-२४ ||

अन्नपूर्णा सदापूर्णा भूषणा स्वर्णकङ्कणा |
भक्तप्राणा भक्तरता भक्तभोजनतत्परा || २४-२५ ||

आज्यप्रिया (८०) विरूपाक्षी काकपक्षधरा शुभा |
शुभदा शोभना शुद्धा निष्कला परमागतिः || २४-२६ ||

दीनप्रिया दीनरता (९०) दीनभोजनतत्परा |
साधकप्रेमसंपन्ना साधकाभीतिदायिनी || २४-२७ ||

साधकैः सह संविष्टा साधकप्रेमतोषिता |
साधकानन्ददात्री च साधकप्रेमगोचरा || २४-२८ ||

जगद्धात्री जगत्त्रात्री जगतां जयकारिणी (१००) |
इति ते कथितं दिव्यमन्नपूर्णाशतं शुभम् || २४-२९ ||

यः पठेत् प्रातरुत्थाय स भवेत् परमेश्वरः |
दरिद्रो लभते देवि सर्वसंपत्तिमेव च || २४-३० ||

(प्. २५४) अरोगी जायते सुभ्रु! सर्वशास्त्रार्थविद्भवेत् |
अन्नचिन्ता तस्य वंशे न जायते सुरेश्वरि || २४-३१ ||

स भवेत् परमेशानि त्रैलोक्यविजयी प्रभुः |
वन्ध्यापि लभते पुत्रं कन्या विन्दति सत्पतिम् || २४-३२ ||

पठनाद्धारणाद् वापि नरो सर्वमयो भवेत् |
गुह्याद् गुह्यतरं स्तोत्रं सर्वतन्त्रेषु गोपितम् || २४-३३ ||

तव स्नेहाद् वरारोहे प्रकाशितमिदं पुरः |
न प्रकाश्यं महादेवि न प्रकाश्यं कदाचन || २४-३४ ||

मद्भक्ताय महेशानि प्रकाशमुपपादय |
व्यासादयो वशिष्ठाद्याः सर्वे च तदुपासकाः || २४-३५ ||

एकान्नपूर्णा देवेशि रूपभेदादनेकधा |
काली तारा महाविद्या चान्नदा परमेश्वरी || २४-३६ ||

एता विद्या महादेवि सिद्धविद्याः कलौ युगे |
अनेकजन्मसौभाग्याद् यद्येताः परमेश्वरि || २४-३७ ||

प्राप्नुवन्ति वरारोहे तेषां पुण्यफलं शृणु |
यदि भाग्यवशेनैव एतासां सदुपासकः || २४-३८ ||

स कविः सच विज्ञानी सच साधकसत्तमः |
एतन्मन्त्रग्रहादेव सिद्धो भवति मानवः || २४-३९ ||

एतन्मन्त्रं समादाय धर्मकामार्थमुक्तिषु |
नासाध्यं मेनिरे देवि साधकाः वीतमत्सराः || २४-४० ||

ऐश्वर्येण महादेवि कुबेर इव जायते |
य एताः पूजयेन्नित्यं प्रत्यहं भक्तिभावतः || २४-४१ ||

तस्यैवज्ञाकराः सर्वे सिद्धयोष्टौ भवन्ति हि |
तस्यैव धनसंपत्तिं दृष्ट्वैव परमेश्वरि || २४-४२ ||

(प्. २५५) इन्द्रोऽपि परमेशानि तिरस्कृत इवापरः |
तस्यैव जननी धन्या पिता तस्य सुरोत्तमः || २४-४३ ||

संप्रदायविदां वक्त्राद् य एता वेत्ति तत्त्वतः |
एतासां ज्ञानमात्रेण कुलकोतीः समुद्धरेत् || २४-४४ ||

नन्दन्ति पितरः सर्वे गाथां गायन्ति ते मुदा |
अपि चास्मत्कुले कश्चित् कुलज्ञानी भविष्यति || २४-४५ ||

एष्टव्या बहवः पुत्रा यद्यप्येकः कुलं वसेत् |
किं गयापिण्डदानेन किं काशीगमनेन च || २४-४६ ||

यदि भाग्यवशेनैव कालीं सरस्वतीं शिवे |
अन्नपूर्णां महादेवीं पूजयति गृहाङ्गने || २४-४७ ||

स ब्राह्मणः स वेदज्ञः स वशी सच साधकः |
स तीर्थवासी पीठानां चतुर्थाश्रमिणो यथा || २४-४८ ||

स संन्यासी महायोगी जीवन्मुक्तो भविष्यति |
पापं पुण्यं महादेवि तस्य नास्ति वरानने || २४-४९ ||

हिंसादिजनितो दोषो नास्त्येव वरवर्णिनि |
अपि चेत् त्वत्समा नारी मत्समः पुरुषो यदि || २४-५० ||

एतासां सिद्धविद्यानां समो मन्त्रोऽस्ति वै तदा |
मन्त्रं संत्यज्य चान्येषां एतन्मन्त्रं समाश्रयेत् || २४-५१ ||

कोटीनां तिसृणां मध्ये तन्त्रसारं प्रकाशितम् |
यदुक्तं परमेशानि तत्कर्तव्यमहर्निशम् || २४-५२ ||

एतत् तन्त्रं महेशानि यद्गृहे तिष्ठति प्रिये |
मत्सांनिध्यं महेशानि तत्र तिष्ठति निश्चितम् || २४-५३ ||

सर्वविद्या भवत्येव संशयो नास्ति कश्चन |
ऐश्वर्यं रोगराहित्यं सदा भवति तद्गृहे || २४-५४ ||

(प्. २५६) अहं शिवः परात्मा च विमाता तु महेश्वरी |
सर्वमेव महेशानि कथितं दुर्लभं शिवे || २४-५५ ||


इति श्रीबृहन्नीलतन्त्रे सर्वतन्त्रोत्तमोत्तमे भैरवभैरवीसंवादे 
(अन्नदामन्त्रोद्धारशतनामतन्त्रमाहात्म्यनिरूपणं) चतुर्विंशः 
पटलः || २४ ||

समाप्तं चेदं श्रीबृहन्नीलतन्त्रम् |

पञ्चाङ्कनन्दशशि (१९९५) संमितवैक्रमेऽब्दे
श्रीनीलतन्त्रकमशेषसुतन्त्रसारम् |
श्रीभैरवागममहाब्धिमहार्घरत्नं
संस्कृत्य शुद्धिपदपाठसुमीलनाद्यैः || १ ||

प्राचीनहस्तलिखितानपि जीर्णभूयो 
ग्रन्थान् प्रयत्नवशतोऽनुविधृत्य लब्धान् |
औदार्यवीर्यसुभगत्वगुणस्फुरच्छ्री- 
राजाधिराज हरिसिंहनृपानुशिष्ट्या || २ ||

उच्चैः पदाधिकृतिभाजन काकजाति- 
श्रीरामचन्द्रविबुधाधिकृतिप्रबन्धे |
संपाद्य शास्त्रि शिवनाथसहायभाजा 
प्राकाशि शास्त्रिहरभट्ट विपश्चितेदम् || ३ ||




###########   END OF FILE  #######