####################################################
MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE
Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0
Catalog number: M00506
Uniform title: candrāvalocakana
Manuscript : IFP transcript T00788

Description: 
A short tract on yog taught by maheśvara dialoging with matsyendranātha.


Notes: 
Data-entered by the staff of Muktabodha under the supervision of Mark S.G. Dyczkowski.

Revision 0: August 14 2021.

Internet publisher : Muktabodha Indological Research Institute
Publication year : 
Publication city : 
Publication country : India
####################################################



|| चन्द्रावलोकनम् ||

हरिः ओं ||

महेश्वर उवाच-

अन्तर्लक्ष्यं त्वहिर्दृष्टिर्निमेषोन्मेष वर्जितम् |
इयं सा शाम्भवी मुद्रा सर्वन्तेषु गोपिता || १ ||

अन्तर्लक्ष्य विलीन चित्तपवनो योगी यदा वर्तते |
दृष्ट्या निश्चल(तर)या बहिरथः पश्यन्न पयेत् सदा |

मुद्रेयं खलु खेचरी भवति सा युक्ता प्रसादाद्गुरोः |
शून्याशून्य विवर्जितं स्फुरति चेत् तत्वं पदं शाम्भवम् ||

अर्धोद्घटितलोचन स्थिरमना नासाग्र दत्ते क्षणः 
चन्द्रार्कावपि लीनतामुपगतौ निष्पन्दरूपं वपुः |
ज्योतीरूपमशेषबाह्यरहितं देदीप्यमानं परं 
तत्वं तत् पदमेति यत् तु परमं वाच्यं किमात्राधिकम् ||

यस्मिल्लयेऽति गर्भस्येऽन्तेन्तर्लय वेदिते |
लयः सोऽपि च विज्ञेयस्तुष्टेन गुरुणा युतः ||

या चितिस्सर्वभूतानाम् उदयव्ययसाक्षिणी |
तां चितिं पश्य कायस्यां पूर्णानन्दघनामृताम् ||

शिवोऽन्यत्रमनोऽन्यत्र शक्तिरन्यत्रमारुतः |
न सिद्ध्यति वरारोहे कल्पकोटिशतैरपि ||

ज्ञानं कुतो मनसि जीवति देवि यावत्
प्राणेऽपि जीवति मनो म्रियतेन यावत् |

प्. २)

प्राणो मनो द्वयमिदं विलयं प्रयाति
मोक्षं स गच्छति नरो न कथञ्चिदन्यः ||

सयोगेषु वियोगेषु अणुबीज सुखादिकम् |
यः कुर्याद् दृष्टि लिङ्गेषु ना सावधानोनिरन्तरम् ||

यत्र दृष्टिर्मनस्तत्र भूतेन्द्रिय सनातनम् |
सा शक्तिस्स हि भूतानां दृष्टिर्लक्ष्ये लयंगता ||

यत्र दृष्टिर्मनःस्यैर्यं तत्र चैव हि मारुतः |
अयं कोपि भवेदेवं तस्यारगै सिद्धसम्मतः ||

चक्षुरग्रस्थितो कारं सबाह्याभ्यन्तर स्थितम् |
दृश्यते चक्षुरग्रेऽपि चक्षुवैव न पश्यति ||

चक्षुरग्र स्थितो नित्यं विस्फुरन्योमणिर्यथा |
तं दृष्ट्वा व्यापकं शम्भुं भवबन्धैः प्रमुच्यते ||

आत्म ज्योतिर्मनो ज्योतिर्ज्योतिश्चक्षुर्न पश्यति |
साबाह्याभ्यन्तरं ज्योतिः स ज्योतिश्शिवः उच्यते ||

यावन्नैव प्रविशति चरन्मारुतो मध्यमार्गे
यावद्बिन्दुर्न भवति दृढः प्राणवात प्रबुद्धः |
यावद्वो * * * सदृश सरसं जायते नोन्मनत्वं
तावत्सर्वं यदि च वदते दम्भमिथ्या प्रलापः ||

नित्याभ्यासरतः काश्चिद् गुरुभक्तश्च निश्चलः |
सहजं यो न जानाति अन्धवत्स प्रवर्तते ||

अमावास्या च प्रतिपत् पौर्णमासी च गोप्यते |
कामं विषं निरञ्जानात् * * * * सर्वत्र परिवेशिता ||

अग्रे प्रेम युता पाल्या लोकानां भ्रमणायते |
यथा भूतं न जानंति मिथ्यादम्भेण दंभिताः ||

प्. ३)

अमावास्या च प्रतिपत् पौर्णमासी च गोप्यते |
कामं विषं निरञ्जनं सर्वस्यो परिसंस्थितम् ||

मत्स्येन्द्र उवाच-

अमावास्या च प्रतिपत् पौर्णमासी च शङ्कर |
कथं सा भण्यते संज्ञा सर्वं व्याख्या हि तत्वतः ||

ईश्वर उवाच-

प्रतिपच्चक्षुरुन्मेष अमावास्यास्तलोचना |
अर्धावलोकनं यावत् पर्णमासीं वदन्तिताम् ||

मत्स्येन्द्रः-

काम शब्देन किं वाच्यं विषेणापि किमुच्यते |
निरञ्जनस्वभावः कः एतदाख्या हि तत्वतः ||

ईश्वरः-

प्रतिपद्ग्रसते कालं ममावास्या तथैव च |
प * * * स्थिरीकृत्य पन्था भवति नान्यथा ||

कामेन विषयाकाङ्क्षा विषात् कामस्य तल्लयः |
द्वावेतौ सन्त्यजेन्नित्यं निरञ्जनमुपाश्रयेत् ||
अपरः सन्त्यजेत्सर्वं यदीच्छेदात्मनोहितम् ||

अन्यथामरणञ्चैव भुक्तत्वात् * * * नि च |
शक्ति मध्ये मनः कृत्वा मनः शक्तेस्तु मध्यगम् |

मनसा मन आलोक्य तद्ध्यायेत् परमं पदम् ||

मत्स्येन्द्रः-


बीजः चैव किमाख्यातं कीदृशं बिन्दुलक्षणम् |
कथञ्चोत्पद्यते बिन्दुरेतदाख्याहि तत्वतः ||

ईश्वरः-

मन एव हि बीजश्चोत्पत्ति स्थिति कारणम् |
मनसोत्पद्यते बिन्दुर्यथा क्षीरं घृतात्मकम् ||

मत्स्येन्द्रः-

शिखा नगाग्र पर्यन्तं व्यापितञ्च सुखासुखम् |
द्रवते घण्टिकाच्छिद्रं बन्धनं तस्य कीदृशम् ||

ईश्वरः-

न च बन्धनमध्यस्थं न चैकरणमानसम् |

प्. ४)

चन्द्रात् मध्य शक्तिर्यत्र स्या तत्र बन्धनम् |
ज्ञात्वा सुषुम्ना सद्भेदं कृत्वा वामुञ्च मध्यगम् ||

कृत्वा सा वैन्दवे स्थाने घ्राणरन्ध्रे निरोधयेत् |

मत्स्येन्द्रः-

वासुबिन्दुः समाख्यातः तत्वं प्रकृतिमेव च ||

षट्चक्राणि न जानामि कथयस्व प्रसीदमे |
  

ईश्वरः-

आधारञ्च स्वाधिष्ठानं मणिपूरं तृतीयकम् ||

अनाहतं विशुद्धञ्चाज्ञाचक्रं च षष्ठकम् |
अथारं गुदमित्युक्तं स्वाधिष्ठाञ्च लिङ्गकम् ||

मणिपूरं नाभिदेशे हृदयस्थमनाहतम् |
विशुद्धं कण्ठदेशे चाज्ञाचक्रं च मस्तके ||

षट्चक्राणि परिज्ञाय प्रविशेद् ध्रुवमण्डले |
प्रविशेद्वायुमाकृष्य तथैर्वोर्ध्वे नियोजयेत् ||

एवं समभ्यसेत्तावद्यो ब्रह्माण्डमयो भवेत् |
वायुर्बिन्दुस्तथा चक्रं चित्ते चित्ते युक्तं समभ्यसेत् ||

समाधिनैकेन समंममृतं यान्ति योगिनः |
यथाग्निर्दारु मध्यस्थो वोत्तिष्ठेन्मथने विना ||

तथैवाभ्यास योगेन ज्ञानदीप्तिर्न चैव हि |
घटमध्ये यथा दीपो बाह्ये नैव प्रकाशयेत् ||

* * * स्मिन् गते चैव दीपज्वालावभासते |
स्वभावं घटमित्युक्तं दीपमेव हि तत्पदम् |
गुरुवाक्या * * * न्न ब्रह्म ज्ञानं स्फुटी भवेत् ||

कर्णधारं गुरुं प्राप्य कृत्वा सूक्ष्मान्तराणि च |
अभ्यास वाहना सक्तास्तरन्ति भवसागरम् ||

मत्स्येन्द्र उवाच-

तवपाद प्रसादेन मुक्तोऽहं भवबन्धनात् |
त्वं गतिर्देव देवेश नान्यथा मेऽस्तिशङ्कर ||

श्रुत्वामत्सेन्द्र वाक्त्यन्तु प्रविष्टो भगवान् शिवः |
गच्छ पुत्र पृथिव्यांत्वं त्रैलोक्यं चोद्धरिष्यसि ||

इति महेश्वरेणविरचितं चन्द्रावलोकनम् सम्पूर्णं ||

|| श्रीगुरुनाथाय नमः ||






###########   END OF FILE  #######