####################################################
MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE
Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0
Catalog number: M00273
Uniform title: candrajñānāgama
Manuscript : IFP/EFEO transcript T0012

Description: 
Candrajnāna is a Siddhānta upāgama which defines
itself as a pratiṣṭhātantra i.e. a ṭantra which deals with ritual
procedures concerning the installation and worship of representations
of śaiva deities, including liṅgas.


Notes: 
Data entered by the staff of Muktabodha under the supervision of Mark S.G. Dyczkowski.

Revision 0: April 8, 2012

Internet publisher : Muktabodha Indological Research Institute
Publication year : 
Publication city : 
Publication country : India
####################################################



हरिः ओम्

चन्द्रज्ञानम्

पञ्चाक्षरं परं गुह्यं परमानन्दरूपिणम् |
परापररहस्यं स्यात् शृणु त्वं तु हिते प्रिये || १ ||

स्थूलसूक्ष्म विभावेन सूक्ष्मात् सूक्ष्मं द्विभावनम् |
आनन्दं प्रणवं बीजं आनन्दरूपनृत्तकम् || २ ||

ध्यानं नटेश्वरं प्रोक्तं पञ्चाक्षरपरं शिवम् |
पञ्चाक्षरं परं ब्रह्म पवित्रं पावनाशनम् || ३ ||

यकारमीशवक्त्रं तु वकारं तत्पुरुषवक्त्रकम् |
शिकारं घोरव * * * * * * * * * * || ४ ||

प्. २)

* * * * * * * वकारं ईश्वर दैवतम् |
यकारं च सदाशैवं पञ्चदैवाधिदैवतम् || ५ ||

स्थूल सूक्ष्मपरं ज्योतिः पञ्चाक्षरविधिं शृणु |
नकारं च मकारं च शिकारं च वकारकम् || ६ ||

यकारं पञ्चसंयुक्तं प्रणवादि षडक्षरम् |
अक्षरात् प्रणवं मुख्यं अक्षरं ज्ञानपूर्वकम् || ७ ||

प्रणवं अक्षरं प्रोक्तं सर्वमन्त्रं तदास्पदम् |
प्रणवेन विहीनं स्यात् तन्मन्त्रं प्राणहीनकम् || ८ ||

सर्वमन्त्रेषु मन्त्राणां प्राणान् प्रणवमुच्यते |

प्. ३)

प्रथमस्वरसंयुक्तं पञ्चमस्वरसंयुतम् || ९ ||

षड्वर्गान्तसमायुक्तं बिन्दुनादसमन्वितम् |
एवं तत्प्रणवं प्रोक्तं सर्वसिद्धिकरं शुभम् || १० ||

धान्तं भन्तं च शान्तं च तृतीयस्वरसंयुतम् |
लान्तदीर्घस्वरोपेतं मान्तं पञ्चाक्षरं परम् || ११ ||

ओंकारं च नकारं च मकारं चाक्षरत्रयम् |
पुल्लिङ्गं स्याद् वकारं शिकारं स्त्रीयुतं भवेत् || १२ ||

यकारं नपुंसकं ज्ञेयं त्रयस्त्वेवं ततः क्रमात् |
ऋग्वेदं स्यान्नकारं च यजुर्वेदं मकारकम् || १३ ||

शिकारं सामवेदं स्यात् मकारमथर्वर्णं भवेत् |

प्. ४)

इतिहासं यकारं च सर्वदेवमयं तथा || १४ ||

वर्णं देवंस्तथा शक्तिस्त्वाधारछन्द एव च |
ऋषिस्थानं च ब्रह्मं च आयुधं तु तथैव च || १५ ||

कलागुणं च चक्रं च प्रकाशं करणमेव च |
वायुर्ज्ञानेन्द्रियं चैव इत्येते षोडश क्रमात् || १६ ||

नकारं पृथिवीरूपं ब्रह्मं तत्राधिदैवतम् |
सावित्रीं शक्तिरित्युक्तं आधारं पृथिवी तथा || १७ ||

अनुष्टुप्छन्दसंयुक्तं वसिष्ठस्तु ऋषिस्तथा |
स्थानं पश्चिमतो वक्त्रं सद्योजातं तु ब्रह्मकम् || १८ ||

आयुधं वज्रमेवोक्तं कला निवृत्तिरेव च |

प्. ५)

गुणाङ्कने मेनां तु घनेन चतुश्रवोक्तं चक्रमेव च || १९ ||

ज्वालिताग्निप्रकाशेन करणमहंकारमेव च |
प्राणवायुसमायुक्तमिन्द्रियं चैव गन्धकम् || २० ||

इत्येते षोडशानां तु नकाराक्षरमुच्यते |
नकाराक्षरमिदं प्रोक्तं मकाराक्षरमथ शृणु || २१ ||

मकारं जलरूपं तु दैवं विष्णुस्तथैव च |
लक्ष्मीशक्तिसमायुक्तमाधारं जलमेव च || २२ ||

त्रिष्टुप्छन्दस्समायुक्तं विश्वामित्रो? ऋषिस्तथा |
स्थानमुत्तरतो वक्त्रं वामदेवं तु ब्रह्मकम् || २३ ||

पद्मायुधं चैव? प्रतिष्ठा तु कला हि च |

प्. ६)

गुणद्रव्यं स्यादपि च चक्रमर्धेन्दुजं तथा || २४ ||

सोमसूर्यप्रकाशेन करणं बुद्धिरेव च |
अपाने वायुरूपं तु रसं ज्ञानेन्द्रियं भवेत् || २५ ||

इत्येते षोडशानां तु मकाराक्षरमुच्यते |
मकार * * * * शिकाराक्षरमथ शृणु || २६ ||

शिकारमग्निरूपं तु रुद्रस्तत्राधिदैवतम् |
गौरीशक्तिसमायुक्तं आधारमग्निरेव च || २७ ||

त्रिष्टुप्छन्दस्संयुक्तो जमदग्निस्तथा * * * |
स्थानं दक्षिणतो वक्त्रं अघोरं ब्रह्ममेव च || २४ ||

स्वस्तिकायुधमेवोक्तं विद्याग्नि तु कला हि च |

प्. ७)

गुणदीप्तिसमायुक्तं चक्रं तु त्र्यग्रमेव च || २९ ||

तटित्तुल्यं प्रकाशेन करणं तु मनस्तथा |
व्य * * * * * यक्तं ज्ञानेन्द्रियं तु रूपकम् || ३० ||

इत्येते षोडशानां तु शिकाराक्षरमुच्यते |
शिकाराक्षरमिदं प्रोक्तं वकाराक्षरमथ शृणु || ३१ ||

वकारं वायुरूपं स्यात् अधिदैवतमीश्वरम् |
अम्बिका तु महाशक्तिर्वायुराधारमेव च || ३२ ||

बृहती छन्दस्संयुक्तं ऋषिः काश्याप उच्यते |
स्थानं तु पूर्वतो वक्त्रं ब्रह्मं तत् * * * * * || ३३ ||

आधारं बिन्दुरूपं तु कला शान्तिस्तथैव च |

प्. ८)

गुणस्पर्श न संयुक्तं षडग्रं चक्रमेव च || ३४ ||

दीपप्रकाशमेवोक्तं करणं चित्तमेव च |
* * * वायुसंयुक्तं स्पर्शं ज्ञानेन्द्रियं भवेत् || ३५ ||

इत्येते षोडशानां तु वकार * * मुच्यते |
वकाराक्षरमिदं प्रोक्तं यकाराक्षरमथ शृणु || ३६ ||

यकार * * रूपं तु दैवं चैव सदाशिवम् |
उन्मनीशक्तिसंयुक्तमाधारं व्योममुच्यते || ३७ ||

जगती छन्द संयुक्तं भरद्वाज ऋषिस्तथा |
स्थानमूर्ध्वमुखं विद्यात् ब्रह्ममीशानमेव च || ३८ ||

आयुधानां त्रिशूलं स्यात् शान्त्याती च कला हि च |

प्. ९)

गुणं चैव तु शून्यं स्यात् प्रकाशं चन्द्रिकामणेः || ३९ ||

करणं प्रकृतिरूपं स्यात् समानवायुस्तथैव च |
शब्द ज्ञानेन्द्रियं चैव इत्येते षोडश क्रमात् || ४० ||

यकाराक्षरमिदं प्रोक्तं न भूतो न भविष्यति |
पञ्चाक्षरमिदं प्रोक्तं प्रणवाक्षरमथ शृणु || ४१ ||

प्रणवं आत्मरूपं तु परमात्माधिदैवतम् |
स्वाहादेवी महाशक्तिराधारं परमं पदम् || ४२ ||

गायत्री छन्दसंयुक्तं ऋषीणां परमं पदम् |
स्थानं शिवमुखं प्रोक्तं ब्रह्मं शिवमुखं भवेत् || ४३ ||

आयुधं शून्यमेवोक्तं शून्यका तु कलाऽपि च |

प्. १०)

निर्गुणीं निरामयं चक्रं प्रकाशं शतसहस्रकम् || ४४ ||

निष्करमिति निर्वायुरिन्द्रियाणां तु षोडश |
इत्येते षोडशानां तु प्रणवं प्रणवे नमः || ४५ ||

अकारं च उकारं च मकारो बिन्दुरेव च |
अर्धचन्द्रनिरोधी च नादौ नादान्तमेव च || ४६ ||

शक्तिश्च व्यापिनी चैव समाना चोन्मना तथा |
समानान्तं पाशजालं स्यान्मन्यन्ते परश्शिवः || ४७ ||

सप्तकोटिमहामन्त्रं चित्तव्याकुलकारणम् |
एकबीजं महामन्त्रं तुर्यातीतं मनोलयम् || ४८ ||

द्विरष्टककलोपेतं प्रणवं यो न विन्दति |

प्. ११)

नासो मन्त्री न चाचार्यो वृथा क्लिश्यति कर्मसु || ४९ ||

बुजस्योच्चारणं चाग्रं स्वप्नो बिन्दुपरिग्रहेः |
सुषुप्तिर्नादसंयोगस्तुर्यं शक्तिसमागतः || ५० ||

तुर्यातीतं लयं शान्तं परो महसि पठ्यते |
प्राणायामं त्रयं कृत्वा शास्त्रदृष्टेन कर्मणा || ५१ ||

नकारं सृष्टिरूपं स्यान्मकारं स्थितिरूपकम् |
शिकारं संहृतिश्चैव वकारं तु तिरोभवम् || ५२ ||

यकारमनुग्रहं चैव पञ्चाक्षरमिदं जगत् |
नकारं कृतयुतं स्यान्मकारं त्रेतायुगं भवेत् || ५३ ||

शिकारं द्वापरं चैवकारं कलियुगं तथा |

प्. १२)

यकार युगान्तरं चैव पञ्चाक्षरमिदं जगत् || ५४ ||

शैवं पाशुपतं चैव बौद्धमार्हतं तथा |
कापालं पाञ्चरात्रं च षडेते समया स्मृताः || ५५ ||

ब्रह्मचारी न्यसेत् सृष्टि ग्रहस्थस्य स्थितिर्भवेत् |
वानप्रस्थयतीनां तु संहारन्यासमुच्यते || ५६ ||

अङ्गुष्ठेन यकारं स्यात् वकारं तर्जनीं न्यसेत् |
शिकारं मध्यमाङ्गुल्या मकारं तु अनामिकम् || ५७ ||

कनिष्ठेन नकारं स्यात् सृष्टिन्यासमुदाहृतम् |
यकारं मूर्ध्नि विन्यस्य वकारं तु ललाटके || ५८ ||

शिकारं हृदये न्यस्य मकारं नाभिदेशतः |
नकारं पादयो न्यस्य सर्वाङ्गे प्रणवं न्यसेत् || ५९ ||

प्. १३)

नकारं आत्मशुद्ध्यर्थं मकारं स्थानशोधनम् |
शिकारं लिङ्गशुद्धिस्तु पञ्चशुद्धिर्विधिक्रमम् || ६० ||

* * * * * * * * * * * * * * * * |
* * * * * * * * * * * * * * * * || ६१ ||

अनन्तं पृथिवी ज्ञेयं आपस्सिंहासनं तथा |
आग्नियोगमिदं प्रोक्तं वायुरूपं तथैव च || ६२ ||

आकाशं विमलं चैव पञ्चासनविधिक्रमम् |
आवाहनं नकारेण स्थापनं तु मकारकम् || ६३ ||

शिकारेण तु सान्निध्यं वकारेणार्घ्यमेव च |
पूजयेत्तु यकारेण शिवं परमकारणम् || ६४ ||

प्. १४)

पीठं प्रणवरूपं तु कल्पयेत्तु विचक्षणः |
नकारस्य कलाः पञ्च मकारस्य चतुष्कलाः || ६५ ||

शिकारस्य कला चाष्टौ वकारस्य त्रयोदश |
यकारस्य कला चाष्टौ पञ्चाक्षरकला न्यसेत् || ६६ ||

शिकारं शिवरूपं तु वकारं शक्तिरेव च |
यकारमात्मरूपं तु नकारं तु तिरोभवेत् || ६७ ||

मकारं मलरूपं तु इति पञ्चाक्षरं स्मृतम् |
आवाहनं नकारं च मकारं पद्ममुद्रिका || ६८ ||

शिकारं मुष्टिमुद्रा च वकारं योगमुद्रिका |
यकारं लिङ्गमुद्रा च शिवमुद्रां नियोजयेत् || ६९ ||

प्. १५)

यकारं लिङ्गसंयुक्तं वकारं नालमेव च |
शिकारमूर्ध्वपद्मं तु मकारं कण्ठमेव च || ७० ||

अधोपद्मं नकारं च अक्षरं लिङ्गमुच्यते |
पूजया विपुलं राज्यं अग्निकार्येण संपदः || ७१ ||

जपेन पापसंशुद्धिर्ध्यानमानन्दमुक्तिदम् |
नकारं पापहरणं मकारं पापमोचनम् || ७२ ||

प्. १६)

महादेवो समो देवो नास्ति कश्च जगत्त्रये |
पञ्चाक्षरसमो मन्त्रो नास्ति नास्ति महामुने || ७३ ||

पञ्चाक्षरं महामन्त्रं भस्मेति परमौषधम् |
महादेवः परो बन्धुरिति शास्त्रस्य निश्चयः || ७४ ||

आगमे -

मध्ये शिवस्ततश्शक्तिः ततो ह्यात्मेति विस्मृतः |
तत्पूर्वो बन्धकः प्रोक्तस्तत्पूर्वे तन्निवारकः || ७५ ||

अन्यत्र -

शिकारं शिवरूपं स्यात् वकारं शक्तिरुच्यते |
यकारमात्मसंयुक्तं नकारं तु तिरोभवम् || ७६ ||

मकारं मलरूपं स्यात् पञ्चाक्षरमिति स्मृतम् |

प्. १७)

देविकालोत्तरे -

रोधनं जलमित्युक्तं आत्मशक्ति शिवात्मकम् || ७७ ||

पञ्चाक्षरमिदं देवी रहस्यं न प्रकाशयेत् |

उग्रिपञ्चाक्षरम् |

भगवन्देवदेवेश सर्वज्ञ करुणालय || ७८ ||

पञ्चाक्षररहस्यं हि श्रोतुमिच्छामि तत्त्वतः |
पञ्चाक्षरं परं मन्त्रं रहस्यं मुक्तिदायकम् || ७९ ||

कामार्त्थाय ससंभाय गोपनीयं प्रयत्नतः |
नापुत्राय च दातव्यं नाशिष्याय कदाचन || ८० ||

सप्तकोटिमहामन्त्रं चित्तव्याकुलकारणम् |
पञ्चाक्षरमिदं देवी त्रिषु लोकेषु विश्रुतम् || ८१ ||

प्. १८)

पुण्यं पवित्रं पापघ्नं पञ्चाक्षरमिदं जपेत् |
यस्य स्मरणमात्रेण ब्रह्महत्या व्यपोहित || ८२ ||

एवं पञ्चाक्षरं देवी शृउणुतं त महामनुम् |
अतः परं प्रवक्ष्यामि पञ्चाक्षरविधिक्रमम् || ८३ ||

ओं |

नमश्शिवाय संकल्प्य व्याख्यानं नाम पञ्चकम् |
नकारं च मकारं च शिकारं च तथैव च || ८४ ||

वकारं च यकारं च इदं पञ्चाक्षरं विदुः |
एतत् पञ्चाक्षरं देवी पञ्च देवाः प्रकीर्तिताः || ८५ ||

पञ्चाक्षरं पवित्रं च पञ्चब्रह्ममयं तथा |
पृथिव्यापस्तथा तेजो वायुराकाशमेव च || ८६ ||

प्. १९)

पञ्चब्रह्ममहादेवः पञ्चतत्त्वे व्यवस्थितः |
ब्रह्मा? विष्णुश्च रुद्रश्च ईश्वरश्च सदाशिवः || ८७ ||

नकारं ब्रह्मणो रूपं मकारं विष्णुरूपकम् |
शिकारं रुद्ररूपं तु वकारमीश्वरं तथा || ८८ ||

यकारं सदाशिव ज्ञेयमित्येते अधिदैवताः |
नकारं स्वर्णवर्णं तु मकारं कृष्णवर्णकम् || ८९ ||

शिकारमग्निवर्णं तु वकारं श्यामवर्णकम् |
यकारं स्फटिकाकारं वर्णभेदाः प्रकीर्तिताः || ९० ||

नकारं सद्यवक्त्रं तु मकारं वामदेवकम् |
शिकारं घोरसंयुक्तं वकारं पुरुषं स्मृतम् || ९१ ||

प्. २०)

यकारं गगनं प्रोक्तं वक्त्रभेदाः प्रकीर्तिताः |
ऋग्वेदं तु नकारं स्यात् यजुर्वेदं मकारकम् || ९२ ||

शिकारं सामवेदं तु वकारं चाप्यथर्वणम् |
इतिहासं यकारं च सर्ववेदादिवैभवम् || ९३ ||

तस्मात् पञ्चाक्षरं मन्त्रं वाचकस्य सदा भवेत् |
ओंकारपरमं देवमोंकारं परमं तथा || ९४ ||

ओंकारादियकारान्तं मन्त्रमेतत् षडक्षरम् |
नकारं शान्तिकं ज्ञेयं मकारं पौष्टिकं तथा || ९५ ||

शिकारमभिचारं च वकारं वश्यमेव च |
यकारं मुक्तिदं चैव एकमूर्तिक्रमेण तु || ९६ ||

प्. २१)

यावत् सिद्धिर्यदासिद्धिर्नित्यमेव जपं तथा |
पदे पदे जपं देवी यो दद्यात् स विचक्षणः || ९७ ||

पञ्चाक्षरं परं चैतत् सर्वसिद्धिकरं भवेत् |
एवं पञ्चाक्षरं ज्ञेयं मन्त्रं त्रैलोक्यदुर्लभम् || ९८ ||

इति विद्यापुराणे पञ्चाक्षरपटलं समाप्तम्


उकारं च उमादेवी अकारं शिव ईरितम् |
उभयोस्संपुटं चैव पीठं लिङ्गमिति स्मृतम् || १ ||

चिदम्बररहस्ये -

नकारपादौ च मकारकुक्षिश्शिकारसस्यो मुखवायुमूर्ध्वा |
क्रमेण पञ्चाक्षर दिव्यरूपं स्मरन्ति दं गच्छति जीवमुक्तिम् || २ ||

प्. २२)

शिकारं मकुटं प्रोक्तं वकारं बाहुरुच्यते |
यकारमभयं हस्तं नकारं चाग्निरूपकम् || ३ ||

मकारं पादपद्मं यो अपस्मारं भवेत् सदा |
स्थित्वा तदूर्ध्व आनन्दताण्डवं कुरुते शिवः || ४ ||

ताण्डवेशस्य सततं श्रीवासि प्रणवं भवेत् |
आनन्दताण्डवे कृत्यमात्मनः कुरुते शिवः || ५ ||

सृष्टि स्याद्डमरुके स्थितिं तत् स्यादभयहस्तके |
संहारं चाग्निरूपे स्यात्तिरोभावं स्थिराङ्घ्रिके || ६ ||

अनुग्रहं चापराङ्घ्रौ आत्मनः कुरुते शिवः |
विधूय मायां पापं च दग्ध्वं पा ज्ञाननाशनम् || ७ ||

प्. २३)

कृत्वोद्धृत्य शिवज्ञानहस्तेनानन्द सागरे |
स्थापितं परमात्मानं सन्ततं शिवताण्डवम् || ८ ||

पञ्चाक्षरं परामध्ये पञ्चाक्षरमयं नटम् |
सप्तकोटिमहारण्यं सप्तकोटिचराचरम् || ९ ||

सप्तकोटिमहालिङ्गं तत् शिवं ताण्डवालयम् |
ताण्डवालयमध्ये तु निष्कलं परदुर्लभम् || १० ||

इदं रहस्यमपरं अप्रकाश्यमिवाचकम् |
प्रकटयस्वेदं मज्ज्ञानं मद्भक्तानां परानने || ११ ||

रक्षणीयं प्रयत्नेन तस्करेभ्यो धनं यथा |
पादाङ्गुष्ठकनिष्ठान्तं पञ्चाक्षरेण पूरितम् || १२ ||

प्. २४)

पाष्णोयं तु नकारेण गुल्फजं वै मकारकम् |
जानु ऊरु शिकारं च वकारं गुह्यदेशकम् || १३ ||

आधारं प्रणवं चैव तस्य मध्ये नकारकम् |
यकारं तु कटिः प्रोक्तो रकारं पृष्ठभागकम् || १४ ||

शिकारं नाभिरित्युक्तं मकारं कुक्षिदेशिकम् |
वकारं हृदयं स्थानं यकारं स्तनदेशकम् || १५ ||

नकारं च उरस्थानं शिकारं बाहुदेशकम् |
मकारं कोपरं प्रोक्तं वकारं मणिबन्धनम् || १६ ||

यकारं च तलारूढं अङ्गुष्ठादि पुरा क्रमात् |
डमरुस्तु मकारं च वलयं प्रणवो भवेत् || १७ ||

प्. २५)

तन्तुर्नकारमित्युक्तं शिकारं चर्म ईरितम् |
वकारं तटिरित्याहुर्नादं च नाम मन्त्रकम् || १८ ||

तथा चाभयहस्तं तु शृणुष्वैव महेश्वरी |
तस्य हस्ते भुजङ्गस्तु सूक्ष्मपञ्चाक्षरं भवेत् || १९ ||

वामहस्ताग्निरूपेण मम ज्योतिर्महेश्वर |
तथाचापरहस्तेन सृष्टिस्थित्यन्तकारणम् || २० ||

नकारं ग्रीवमित्युक्तं मकारं कण्ठदेशकम् |
शिकारं हनुदेशं तु वकारं चास्यदेशकम् || २१ ||

यकारं नासिदेशं तु नेत्रत्रयं ततश्शृणु |
नकारं सर्वनेत्रं तु मकारं वामनेत्रकम् || २२ ||

प्. २६)

ऊर्ध्वनेत्रं शिकारं तु वकारं श्रवणेन तु |
भ्रूमध्ये प्रणवं चैव मध्ये हंसं सुदीप्तकम् || २३ ||

यकारं शिरसि न्यस्य अङ्गप्रत्यङ्गके तथा |
द्वादशाक्षरमन्त्रं तु जटाचूडमितीरितम् || २४ ||

मायाबीजं जलं चैव धूर्द्धरादिस्तथैव च |
सर्वाक्षरमिश्रकं स्यात् इन्दुखण्डमिति स्मृतम् || २५ ||

पञ्चाक्षरेण देहस्तु देही वै नाममन्त्रतः |
आनन्दनृत्तममलं नृत्यन्तं निष्कलं शिवम् || २६ ||

पञ्चाक्षरमिदं यन्त्रं बिजानीयाद् गुरोर्मुखात् |
नापुत्राय प्रदातव्यं नाशिष्याय तथैव च || २७ ||

प्. २७)

पुत्राय पुत्रतुल्याय धार्मिकाय दृढाय च |
सभायन्त्रमिदं प्रोक्तं दक्षिणाराधनं शृणु || २८ ||

|| नृत्तपञ्चाक्षरम् समाप्तम् ||


श्रीः

चन्द्रः -

देवदेव महेशान सुरनागेन्द्र भूषणम् |
स्नपनं तु समाख्यातमुत्सवं वद शंकर || १ ||

ईश्वर उवाच -

अथ वक्ष्ये कलानाथ संयोगादुत्सवं परम् |
उत्सवं सप्तधा ज्ञेयं शृणुष्वैकाग्रमानसः || २ ||

शाक्तं चार्वं ब्राह्मं मौक्त शाम्भवमाणवम् |
अर्कजत्विति विख्यातं सन्नवदं निशाकर || ३ ||

प्. २८)

नवाहं शाक्तमित्युक्तं सप्ताहं चार्षकं भवेत् |
पञ्चाहं ब्राह्मकं प्रोक्तं त्रियहं मौक्तिमुच्यते || ४ ||

एकाहं शान्तिदं विद्यात् ब्राह्मणं भ्रमणं भवेत् |
अर्कजन्वर्कवारे तु सप्तधा चोत्सवात्त्विह || ५ ||

शाक्ते च तथा ब्राह्मे च ध्वजमारोपयेत् क्रमात् |
म न्त श्यामम षष्ठे पाप्यर्क तेज द्ध्वजोद्धृति || ६ ||

तद्दिनं त्रिगुणं द्वे च द्विगुणाद्ये च नाद्यके |
ध्वजमारोपयेत् पूर्वं उत्तमं मध्यमाधमम् || ७ ||

वक्ष्ये तीर्थदिनात् सम्यक् शृणुष्व शरालाञ्छन |
चित्रा विशाखामूलं च उत्तराषाढमेव च || ८ ||

प्. २९)

श्रविष्ठा श्रवणाश्विन्यः कृत्तिकार्द्रा पुनर्वसु |
मखा चोत्तरनक्षत्रं मेषादि द्वादशेषु च || ९ ||

सर्वमासेषु कर्तव्यं आर्द्राः पूर्वान्तमुत्सवम् |
कृष्णाष्टम्यान्तक ज्येष्ठे माखे षष्ठ्यन्तकं भवेत् || १० ||

अमावास्यां पौर्णमास्याम(पा)न्यत्पुण्यदिनेऽपि वा |
राज्ञां जन्मलये युद्धे यजमानस्य जन्मनि || ११ ||

प्रतिष्ठादिवसे तीर्थं प्रकल्प्यं भुक्तिमुक्तिदम् |
धर्मार्थं कामदं श्रेष्ठं कर्मजं मासमेव हि || १२ ||

अथवा चन्द्रमासं च सृष्टिदं त्विति कथ्यते |
यस्मिन् मासे तु कर्तव्यमुत्सवं शशालाञ्छन || १३ ||

प्. ३०)

तस्मिन् मासेषु कर्तव्यं तदशेष विधानतः |
ध्वजाङ्कुरादि तीर्थान्तं तस्मिन् मासे परं स्मृतम् || १४ ||

ध्वजादि तीर्थपर्यन्तं तस्मिन् मासे तु मध्यमम् |
पूर्वमासे ध्वजोत्थानं तस्मिन् चैवोत्सवं तु यत् || १५ ||

अधमन्त्विति विख्यातं विधिमन्यं प्रचक्ष्महे |
पूर्वमासे प्रतिष्ठाप्य यागं तस्मिन् सुतीर्थकम् || १६ ||

कृतं तेषामभावात्तु सुखदं परमं मतम् |
एकवास्तुक देवानां उत्सवानां तु संकरम् || १७ ||

राष्ट्रक्षोभाय वि * * तद्विहीन वदामि ते |
यद्वास्तु कलितं चन्द्र तदेव द्विविधं भवेत् || १८ ||

प्. ३१)

प्रकीर्णं क्षुद्रमाख्यातं उत्सवं भावकं शृणु |
प्राक पादारकासीमात् परितो वैकदेशतः || १९ ||

प्राकारस्य बहिर्यस्य वास्तोष्यं तत् प्रकीर्णकम् |
प्राकारान्तं तथा ब्राह्म्यं कल्पित क्षुद्र वास्तुकम् || २० ||

तत्सीमान्तः पदं ब्राह्ममैन्द्राद्यैश्शान्तकं पदम् |
एधस्मात्तस्मात्त्वैस्मात्वैक वास्तुकं * * * * || २१ ||

तत्र पूजितं देवानां बलिदानं प्रदक्षिणम् |
तस्मिन्नैव प्रकर्तव्यं सर्वसिद्धिमभीप्सिता || २२ ||

राजधानीर्विनाचास्मिन्वास्तौ यत्र शिवोत्सवम् |
यः कुर्यादन्य देवानां दक्षिणं तीर्थदानतः || २३ ||

प्. ३२)

तीर्थेऽप्यनोत्सवे काले सतीर्थं शैवमुत्सवम् |
सूक्ष्मासि तन्तु सुश्लक्ष्णं मनोरम्यं पटन्नव || २४ ||

आयामं पञ्चधा कृत्वा विस्तारं चैक भागतः |
तारेण तु समं पूर्वं तदूर्ध्वं शिखरं भवेत् || २५ ||

द्विपुच्छत्रिपुकायुक्तं शिखरे किङ्किणीयुतम् |
तन्मध्ये वृषभं लाञ्छ्यं सितरक्तादिवर्णकैः || २६ ||

स्थानकं शायिकं वाऽथ कल्प्य पद्मासनोपरि |
छत्रं तु चामरौ कुम्भं * * * * लिखेत् क्रमात् || २७ ||

ध्वजस्य लक्षणं प्रोक्तं ध्वजदण्डं शृणु क्रमात् |
चन्दनं चम्पकं सालं पनसं देवदारुकम् || २८ ||

प्. ३३)

वकुलं मध्यकं वाऽपि * * * * * आसनम् |
बिल्वं पुन्नागखदिरक्रमुकान्नालिकेरकम् || २९ ||

स्णैवं? तु समाख्यातं प्रासादात् त्रिगुणं परम् |
द्विगुणं वा समं वाऽथ पादहीनमथार्धकम् || ३० ||

वृषान्तं गोपुरान्तं वा यथोक्तं तु यथोदितम् |
कवाटार्धमथो हित्वा शेषमुत्सेधमुच्यते || ३१ ||

पञ्चतालं चतुस्तालं त्रितालं नाहमुच्यते |
दण्डोत्सेधस्य पाञ्चांशं द्विभागेनैव संदृढम् || ३२ ||

लेपनेन च संयुक्तं तालं नाहं तु वैष्णवम् |
यष्टिं ग्राह्य तदर्धे तु त्रितालस्य तु मध्यमे || ३३ ||

प्. ३४)

आयसं वलयं योग्यं दण्डाग्रे संप्रयोजयेत् |
त्रितालाधिक्यमग्रे तु दापयेद्दण्डिकात्रयम् || ३४ ||

बन्धयेन्मूलमध्याग्रदण्डाग्रेण दृढं शुभम् |
मध्यमाङ्गुलिनाहं तु रज्जुं कृत्वा सुतन्तुना || ३५ ||

दण्डस्य द्विगुणं दीर्घं वलये संप्रयोजयेत् |
यष्ट्यग्रे कूर्चसंयुक्तं दर्भमालासमावृतः || ३६ ||

पीठगोपुरयोर्मध्ये पुरतो वृषभस्य वा |
ध्वजोत्थान दिनात् पूर्वे स्थापयेत् ध्वजदण्डकम् || ३७ ||

विश्वतालं पञ्चतालं चतुस्तालं वटं खनेत् |
निष्कं त्रिपादमर्धं वा पादहेमार्धमेव वा || ३८ ||

प्. ३५)

कूर्मं वा वृषभं वाऽथ हेमाब्जं वा वटे क्षिपेत् |
हृदयेन तु मन्त्रेण स्थापयेदचलं दृढम् || ३९ ||

पीठं प्रकल्पयेद्धीमान् षट्पञ्चयुगतालकैः |
विस्तार सममुत्सेधं पादहीनमथाऽपि वा || ४० ||

मेखलात्रिद्विसंयुक्तमेक मेखलयाऽथवा |
पङ्कजं कल्पयेदूर्ध्वे कर्णिकातालसंयुतम् || ४१ ||

आरोहणदिनात् पूर्वे रात्रावधिवसेद्ध्वजम् |
तस्मिन् दिनेऽथवा कार्यं प्रातःकालेऽधिवासनम् || ४२ ||

प्रासादपुरतस्सम्यक् मण्डिते मण्टपे शुभे |
गोमयालेपिते शुभ्रे प्रोक्षिते तु शिवाम्भसा || ४३ ||

प्. ३६)

स्थण्डिलं तत्र कर्तव्यं षड्देशे तु विचक्षणः |
पद्मं प्रकल्पयेद्धीमानासनं कल्पयेत् क्रमात् || ४४ ||

दर्भैः प्रस्तरणं कुर्यात् प्रत्येकं पूजयेत् शनैः |
पश्चिमे स्थण्डिले स्थाप्य चन्द्रशेखरमादरात् || ४५ ||

अन्नलिङ्गं तदग्रे तु शूलं तस्याग्रतो यजेत् |
वृषकुम्भं तदग्रे तु ध्वजं तस्याग्रतस्तथा || ४६ ||

भेरीं संस्थाप्य तत्पूर्वे क्रमेणैव समर्चयेत् |
प्रत्येकं नववस्त्रेण * * * * दिभिर्यजेत् || ४७ ||

हविं क्षिपेत्ततो दद्यात्ताम्बूलं च प्रदापयेत् |
नयने मोक्षणं कुर्यात् ध्वजोक्षस्य विशेषतः || ४८ ||

प्. ३७)

कौतुकं बन्धयेत् तत्र दक्षिणे तु विषाणके |
सुकुमं? तन्तुना वेष्ट्य चाढकद्वयपूरितम् || ४९ ||

गन्धापपूर्णवस्त्राढ्य हेम क्षि * * * * तत् |
परितः कलशानष्टौ लोकपालाधिदैवतान् || ५० ||

विधानकूर्चसंयुक्तान् प्रत्येकं वस्त्रवेष्टितान् |
स्वमूलेनैव संपूर्तिस्तदग्निं कल्पयेत्ततः || ५१ ||

कुण्डे वा स्थण्डिले वाऽथ होमयेत्तु विधानतः |
अन्यथानादिकं कृत्वा पञ्चसंस्कारसंस्कृताः || ५२ ||

उद्धानाद्य? समित्भिस्तु * * * * सर्षपैः |
वृषमूलाङ्गकैर्युक्तं जुहुयात्तु शताहुतिः || ५३ ||

प्. ३८)

वृषगायत्रिमन्त्रेण पृष्ठाचाक्षर सुदर्भया |
पञ्चभिर्ब्रह्मभिर्जुहुयात् पूर्ण * रिं त साधयेत् || ५४ ||

मूललिङ्गादिबेरांश्च विशेषात् सहिभिर्यजेत् |
रात्रावैवं प्रकर्तव्यं प्रभाते * * * * * || ५५ ||

धामप्रदक्षिणं कृत्वा सर्वालंकारसंयुतम् |
ध्वजारोहण पूर्वश्चेत् ध्वजेनैवाह्नि देशिकाः || ५६ ||

कृत्वा प्रदक्षिणा रौप्या रात्रौ * * * * चरेत् |
यन्त्रेण रोहयेत् केतुं वृषगायत्रिमन्त्रतः || ५७ ||

बद्ध्वा तु रोहाणं पश्चात् क्रमाद्युक्त्या तु रोहयेत् |
साधितैः कलशैस्सम्यक् स्थापये * * * * लके || ५६ ||

प्. ३९)

मुद्गान्नं पायसं गौलं शुद्धान्नं कृसरं ददेत् |
ततो रातौ च कृत्वान्न लिङ्गपूजां समारभेत् || ५९ ||

गन्धपुष्पादिभिर्देवान् हव्यान्तं पूजयेत् क्रमात् |
भेरीं तथार्चयेत् पश्चादाचार्यं पूजयेत्ततः || ६० ||

वस्त्राभरणगन्धाद्यैः पुष्पमालावभूषणैः |
प्रहारेण त्रिधाचार्यो भेरीं गायत्रि विद्यया || ६१ ||

संताडयेत्तु सर्वेषां लोकानां तु प्रसिद्धयेत् |
पादकं पूजयेत् पश्चात् वाद्यतालवितालकान् || ६२ ||

वृषाभपरिवारांस्तु बलिं दद्यात् विशेषतः |
ग्रामप्रदक्षिणं कुर्यात् अस्त्रदेवादिसंयुतम् || ६३ ||

प्. ४०)

इन्द्रादिलोकपालांश्च त्रय स्त्रिंशश्च देवतान् |
आहूयाभ्यर्चयत्तेन बलिं दद्यात् स्वमन्त्रतः || ६४ ||

आचार्यतीर्थ दीपाश्च आचार्यस्तुष्टमानसः |
ध्वजारोहण पूर्वं तु ख्यातं सत्यमया तवा || ६५ ||

भेरीं तु ताडयेत् रात्रौ ध्वजेनैव प्रदक्षिणम् |
कृत्वा तु रोपयेत् केतुं भेरीताडन पूर्वकम् || ६६ ||

उत्सवादिदिने सम्यक् आदिशैवोत्तमो गुरुः |
अङ्कुरार्पणपूर्वश्च भेरीं संताडयेत्त्ततः || ६७ ||

ध्वजमारोपयेत् पश्चात् अङ्कुरार्पणपूर्वके |
पूर्वाह्ने द्विज ऋद्धि स्यात् रात्रौ शूद्रविवर्धनम् || ६८ ||

प्. ४१)

सर्वनाहं तु रात्रौ चेद्ध्वजोत्थानं निशाकर |
विशेषात् पूजये नित्य ध्वजं चैव त्रिशूलकम् || ६९ ||

रथानीन्युत्सवाङ्गानि तत्पूर्वे कारयेत् क्रमात् |
रथान्नाङ्गांश्च शिबिकान् सर्वयन्त्रविशेषकान् || ७० ||

शकटान् वाहना यानान् गजाश्वादिकान् बहून् |
छत्र पिञ्छविशेषाणि चामरव्यञ्जनानि च || ७१ ||

पताकांश्च वितानानि ध्वजानि विविधानि च |
वस्त्रान्या भरणाश्चैव सर्वपात्र विशेषकान् || ७२ ||

सर्वं संभाव्यमतिमान्यथा शक्ति समाचरेत् |
उपानात् स्थूपिपर्यन्तं विमानं भूषयेत् क्रमात् || ७३ ||

प्. ४२)

प्राकारमण्टपाश्चैव गोपुरादीनि मण्टपेत् |
यत्रेच्चादेशतः कुर्यात् परिवेषे यागमण्टपम् || ७४ ||

परितो मण्टपस्याथ प्रासादं परतोऽपि च |
प्रपां कृत्वादि भद्रांश्च वितानध्वजशोभितम् || ७५ ||

विचित्रवस्त्र संछिन्नगात्रामौक्तिकमालकैः |
पुष्पस्रक् पट्टदेवाङ्गैः घण्टाचामरपल्लवैः || ७६ ||

नालिकेरक्रमुकाणां फलपुष्प प्रलम्बिताम् |
सर्वालंकारसंयुक्तमेवं कृत्वा विशेषतः || ७७ ||

द्वाराणि भूषयेत् सम्यक् धूपदीपैश्च पुष्पकैः |
तोरणध्वजवस्त्रैश्च कदलीक्रमुकैरपि || ७८ ||

प्. ४३)

पल्लवैर्दर्भमूलाभिः पूर्णकुम्भाङ्कुरैरपि |
एवं द्वाराणि संभूष्य ग्रामदेवालयं स्तथा || ७९ ||

संभूष्य सिद्धिपूर्वेण ग्रामवीध्युपवीधिकान् |
निम्नोन्नत समं कृत्वा संशोध्य जलसेचनम् || ८० ||

प्रलिप्य पिष्टचूर्णैश्च चित्रयित्वा विशेषतः |
शोभितं स्यात् पताकैश्च ध्वजैराकाशकेतुभिः || ८१ ||

कदली क्रमुकैर्द्वारकुम्भैर्दीपैश्च धूपकैः |
गन्धमाल्याङ्कुरैश्छत्रं कुम्भैर्वस्त्रैश्च छत्रितः || ८२ ||

भवनं प्रति संभूष्य कारयेद्यागमण्टपम् |
ऐशान्यां वह्निदेशे वा षोडशस्तम्भ संयुतम् || ८३ ||

प्. ४४)

नवसप्तवञ्चकरैर्वरमध्यं कन्यसैः |
दिग्वारतोरणैर्युक्तमवितानध्वज भूषितम् || ८४ ||

स्तम्भे वेष्टनसंयुक्तं दर्भमालाङ्कुरादिभिः |
एकाशीति पदेष्वन्तर्वेदि स्यान्नवभिः पदैः || ८५ ||

रत्नमात्रसमुत्सेधं दर्पणोदरसन्निभम् |
पूर्वोक्त विधिना कुण्डं कुर्यात्तत्र विशेषतः || ८६ ||

समं सर्वत्र कृत्वा तु लिप्य गोमयवारिणा |
पञ्चचूर्णैरलंकृत्य पल्लवादि विशोभितम् || ८७ ||

धूपदीपाक्षतैः पुष्पैः प्रच्छन्नपटलान्वितः |
कृत्वैवं यागशालां तु वनयात्रार्थमण्टपम् || ८८ ||

प्. ४५)

किंचिद्दूरे समीपे वा कुर्याद्देशे तु वाञ्छिते |
छन्नैश्चम्पकाशोकसालचम्पक बिल्वकैः || ८९ ||

लवङ्गकर्णिकारौप्यारश्व धाममयुककैः |
पनसैर्नालिकेरैश्च कदलीक्रमुकाम्रकैः || ९० ||

पुन्नागकुरवैः * * * * * * न पाटलैः |
केतकीमातुलङ्गैश्च लिकुचैः पिप्पलैरपि || ९१ ||

औदुम्बरवटप्लक्षपलाशैः पत्रपुष्पकैः |
त्रिन्त्रणी * * * * * निम्बदारुकपित्थकैः || ९२ ||

एवमादितरूणां तु भूषितैः पुष्पवारिभिः |
मण्टपं मध्यमे कुर्यात् जलक्रीडाय पार्श्वतः || ९३ ||

प्. ४६)

* * * * * तदादीन् उत्पलाम्भोज शोभितान् |
बहिः प्राकारसंयुक्तं द्वारगोपुर शोभिताम् || ९४ ||

एवं कृत्वा विशेषेण सर्वाभरणसंयुतम् |
एवमन्या बहून् सर्वान् उत्सवाङ्गान्विशेषतः || ९५ ||

स्थित्वा स्मृत्वा तु कर्तव्यं उत्सवं पूर्वतज्जनैः |
तीर्थसुदिनपूर्वे तु दशमे दिवसे निशि || ९६ ||

यागं प्रतिष्ठापयेद्देवन्नावहस्य विधीयते |
धातुबाणगुणैकाहन्ना * * * * * क्षिषु || ९७ ||

पुरतो रात्रिषु स्थाप्य यागां तारकनायकः |
यागमण्टपमध्ये तु वेदिकोपरि देशिकः || ९८ ||

प्. ४७)

स्थण्डिलं का * * मध्ये पञ्चभाग विभागिके |
अष्टद्रोणे तु शालीनामूर्ध्वे तस्यार्धतण्डुलैः || ९९ ||

तस्यार्धैस्तन्तु ना * * * * * * * * न्धयेत् |
हृन्मन्त्रं तु समुच्चार्य मध्यपत्रे तु बन्धयेत् || १०० ||

स्थण्डिलं प्रस्तरेद्दर्भं द्रोणतोय प्रपूरितान् |
सूत्रेणावेद्य कुम्भांस्तु त्रिवित् सूत्रविचित्रितान् || १०१ ||

आसनं तु ततः कल्प्य कर्णिकादक्षिणार्धके |
विन्यस्य तस्य वामाद्यैर्वर्धनीं चापि मूलतः || १०२ ||

गन्धादिभिस्समभ्यर्च्य नवरत्नानि विन्यसेत् |
रत्नालाभे तु हेमाब्जं वर्धन्यां हेममुत्पलम् || १०३ ||

प्. ४८)

विधानकूर्चसंयुक्तं नववस्त्रेण वेष्ट्य च |
गन्धपुष्पादिना पूज्य हविर्मूलेन दापयेत् || १०४ ||

परितोऽष्टदले स्विष्टविद्येश्वरघटो न्यसेत् |
गन्धाम्बुपूरितान् सर्वान् अर्चयेत् स्वस्वमन्त्रतः || १०५ ||

तेषु वज्रादिशूलान्तहैमास्त्राणि च निक्षिपेत् |
वस्त्रैः प्रत्येकमाच्छाद्य कूर्चचक्रकसंयुतान् || १०६ ||

नवसप्तपञ्चवह्निस्त्रिवह्नि स्वैकमेव वा |
वित्तानुसारतः कश्चित् रिच्छाया परिकल्पयेत् || १०७ ||

दिग्विदिक्षु नवाग्रे तु पूर्वे गानं तदा भवेत् |
पूर्वादिदक्षिणे चाप्ये सौम्ये चैशानगोचरे || १०८ ||

प्. ४९)

ईशानचक्रयोर्मध्ये सप्ताह्नौ परिकल्पयेत् |
चतुर्दिक्षु प्रदानं च पञ्चाग्न परिकल्पयेत् || १०९ ||

इन्द्रो याम्ये च त्रिके चैकानलाग्रतः * * * |
अग्न्याधानादिकं कुर्यात् पूर्वोक्तेन विधानतः || ११० ||

समिदाज्यान्नशालिस्तु * वगोधूमवैष्णवम् |
नीवारजाल सन्ताश्च माषमुत्गकुलस्थकान् || १११ ||

निष्पापं तरलं चैव राजमाषाढकं तिलम् |
प्रियङ्गुसर्षपं चैव मधुदध्ना पयोयुतम् || ११२ ||

फलापूपं तु ताम्बूलं षड्विंशद्रव्यमुच्यते |
उत्तमं त्विति विख्यातं कलंस्थं तं तु मध्यमम् || ११३ ||

प्. ५०)

वैष्णवान्तं कनिष्ठं स्यात् त्रिविधं परिकीर्तितम् |
समिदाज्यौ तु मूलेन हृदयेन च ग्रस्तथा || ११४ ||

शिरोमन्त्रेण शाल्यादीन् शिखया लाजसक्तुकौ |
कवचेनादिमाषादीन् नेत्रेण तु तिलं हुनेत् || ११५ ||

प्रियङ्गुश्चास्त्रमन्त्रेण ईशानेन तु सर्षपम् |
मधु वक्त्रेण होतव्यं दधि घोरेण होमयेत् || ११६ ||

क्षीरं वामे तु होतव्यं फलं सद्येन होमयेत् |
दशाक्षरेण पूर्वं तु गायत्री फलवक्त्रकम् || ११७ ||

द्रव्यान्ते व्याहृति हुत्वा स्रवपूर्णेन सर्पिषा |
अग्निकार्याविधानोक्तमादौ कुर्याद्विशेषतः || ११८ ||

प्. ५१)

पूर्णाहुतिं च मूलेन परिषेचनमारभेत् |
साये स्यादुत्सवारम्भे प्रातस्वापभृतोर्भवेत् || ११९ ||

उदयाद्मग्मयामं तु प्रातः कालमिति स्मृतम् |
अस्तमानस्य पूर्वे तु वाममेकं तथाचरेत् || १२० ||

यामं सायमिति प्रोक्तं उत्सवस्य निशाकर |
गोमान्ते तु बलिं दद्याद्दिनदेव प्रियापहम् || १२१ ||

होमाद्यं होमम * * होमान्तं बलिदानकम् |
होमाद्यं शान्तिकं प्रोक्तं होममध्यं तु पौष्टिकम् || १२२ ||

होमान्ते पूजयाम्यर्चबलिकालफलं त्विदम् |
अन्नेन कारयेल्लिङ्गमुत्तमं बलिपात्रके || १२३ ||

प्. ५२)

पाशुपदं समावाह्य यागेशानन्नलिङ्गके |
संपूज्यज्यास्त्रं च मुकुलं पद्ममुद्रां च दर्शयेत् || १२४ ||

बलिदानं प्रकर्तव्यं शङ्ख भेर्यादिनिस्वनैः |
त्रिशूलमन्नलिङ्गे वा न वेदास्त्रं समावृतम् || १२५ ||

वृषादिपरिवाराणां तद्दिने द्रव्यकैरपि |
पूर्वं बलि प्रदातव्यं स्वैस्वैर्मन्त्रर्विशेषतः|| १२६ ||

रङ्गस्योपरि संस्थाप्य त्रिशूलादीन्विशेषतः |
छत्र प * ध्वजाद्यैश्च स्तोत्रमङ्गलवाचकैः || १२७ ||

धूपदीपसमायुक्तं बलितालसमायुतम् |
परिचारकसंयुक्तं सर्वभक्तजनावृतम् || १२८ ||

प्. ५३)

सोष्णीषस्सोत्तरीयं च सर्वाभरणभूषितम् |
गन्धलिप्तस्सुपुष्पाढ्यस्त्वाचार्यस्सकलीकृतः || १२९ ||

रङ्गोर्ध्वे मध्यपीठे तु बलिं दद्यात् विशेषतः |
आचार्यश्शिष्यो वा दद्यादनुज्ञातस्तु तेन वै || १३० ||

रङ्गभावे च हित्वा तु लिङ्गं गच्छेत् प्रदक्षिणम् |
ब्रह्माद्यैशान्तमिन्द्राद्यब्रह्मान्तं वा बलिं क्षिपेत् || १३१ ||

अथवा तु बलिं दद्यात् ग्रामवास्त्वनुकूलतः |
पश्चिमद्वारहर्म्ये तु नित्यादित्रितयेष्वपि || १३२ ||

वरुणादिनिमित्यन्तं लोकबालाबलिं क्षिपेत् |
नवस्थानेषु संपूज्य यन्त्रपीठे दिनाधिपान् || १३३ ||

प्. ५४)

स्वैर्मन्त्रैरुच्य तेषां तु तत्तद्द्रव्यैर्बलिं दहेत् |
नवाहेष्टादश बलिस्सप्ताहे तु चतुर्दश || १३४ ||

पञ्चाहं त्र्यह एकादश षड्द्विबलिस्तथा |
विघ्नेशभूत गन्धर्वा सुरेशमुनि माधवाः || १३५ ||

असुराश्च शिवाह्येते प्रोक्ता नवदिनाधिपाः |
भूतेन्द्र विष्णुपूर्वास्स्युः सुर षट् ब्राह्ममूर्तिकम् || १३६ ||

एकाहं शैवमित्येव मुक्ता नव सदेवताः |
नन्द्यावर्तिं च शुद्धान्नं लड्डुकामोदकं घृतम् || १३७ ||

विघ्नेश्वरबलिः प्रोक्तं रक्तपद्मं च पायसम् |
रम्भाफलगुलाज्यानि बलिस्स्यात् ब्राह्मणः प्रियः || १३८ ||

प्. ५५)

जयन्ती कृसरान्नं च नालिकेरं घृतान्वितम् |
भूतानां तु बलिः प्रोक्तं * * * कुसुमैर्युतम् || १३९ ||

हरिद्रान्नरसकूश्माण्डाज्यं गन्धव्यसुप्रियम् |
जातिपुष्पं गुलान्नं च पनसाम्रफलं स्मृतम् || १४० ||

इन्द्रस्य बलिरित्युक्तः लक्ष्मीपुष्पं तु दूर्वया |
वे * न्नं दधिसंयुक्तं मुद्गमाषघृतान्वितम् || १४१ ||

पद्मकन्द समायुक्तं ऋषीणां बलिरुच्यते |
तुलसी च गुलान्नं च घृतं च बृहतीफलम् || १४२ ||

मालतीकरवीरं च केतकीपुष्पसंयुतम् |
कृसरं चैव जाला चा पूपं नालिकेरकम् || १४३ ||

प्. ५६)

मधुना गुलसंयुक्तं असुराणां बलिं क्षिपेत् |
आरग्वधं च शुद्धान्नं निष्पापं पनसाज्यकम् || १४४ ||

शिवप्रियमिदं प्रोक्तं बलिद्रव्यं प्रकीर्तितम् |
पुष्पालाभे यथालाभं पुष्पं ग्राह्य बलिं ददेत् || १४५ ||

मध्य * * * द्धान्नम सर्वेषां वापि दापयेत् |
द्रोणमर्धं तदर्धं वा बल्यर्धं तण्डुलं भवेत् || १४६ ||

बलिं दद्यात्तु सर्वेषां कुक्कुटाण्डप्रमाणतः |
* * * * * * पीठे प्रोक्तं तत् बलिलक्षणम् || १४७ ||

बलिं क्षिप्य महापीठे यागस्थानं प्रवेशयेत् |
पादप्रक्षालनं कृत्वा प्रविश्याभ्यन्तरं बुधा || १४८ ||

प्. ५७)

यष्ट्वान्नं * * * * * * र्वस्थाने विचक्षणः |
पूषा पर्युषितं पुष्पं चण्डेशाय निवेदयेत् || १४९ ||

बलिपीठे त्वन्नलिङ्गे तदन्ते तु विसर्जयेत् |
बलेरनुगतो * * * * न्तो वा प्रदक्षिणम् || १५० ||

अथवा स्याद्दिने भक्त्या गणेशं संप्रपूज्य च |
हविर्निवेद्य भस्मानि दत्त्वालंकृत्य भूषणैः || १५१ ||

ग्रामप्रदक्षिणं कुर्यात् सर्वविघ्नप्रशान्तये |
* * प्रतिष्ठा दिवस स्यापरे दिवसे बुधः || १५२ ||

अङ्कुरानर्पयेत् सम्यक् यथा विधि विशेषतः |
साये चास्त्रसमायुक्तं भक्तचण्डेश संयुतम् || १५३ ||

प्. ५८)

वितानच्छत्रसंयुक्तं चामरैरङ्कुरैर्युतम् |
नवाम्बर सृजोपेतं अन्येनापि च संयुतम् || १५४ ||

तटाका रामवल्मीके नद्यां वाऽपि समुद्रके |
शुद्धदेशं व्रजेद्विद्वान् भूतलं प्रोक्ष्य चास्त्रतः || १५५ ||

पुण्याहं वाचयित्वा तु भूदेवीं सम्यगर्चयेत् |
मूलमन्त्रेण तं खात्वा पात्रे ग्राह्य मृदं पुनः || १५६ ||

शिवद्विजेन संधार्यं गणिकोत्तमथाऽपि च |
चातुर्वर्णोद्भवैरन्यैर्भक्तैर्वापि च यान् पुनः || १५७ ||

अङ्कुरानर्पयेद्रात्रौ विधिना देशिकोत्तमः |
ध्वजारोहणपूर्वे च भेरीताडनपूर्वके || १५८ ||

प्. ५९)

एवमेव प्रकर्तव्यमङ्कुरार्पणपूर्वके |
पूर्वोदितविधानेन कारयेन्मन्त्रवित्तमः || १५९ ||

हैमं वा क्षौमकार्पाससूत्रं वा पात्रतण्डुले |
एकविंशतिबेरांस्तु सुखासनपुरस्कृतान् || १६० ||

कौतुकं बन्धयेद्रात्रौ यात्रार्थं गुरुसत्तमः |
पद्मं लिख्य न्यसेद् बिम्बद्वादशाङ्गुलदैर्घ्यकम् || १६१ ||

कलात्रयात्मकं सूत्रं त्रिगुणं पद्ममध्यमे |
हृदा गन्धादिभिर्यष्ट्वा स्थाप्य शिष्यशिरोपरि || १६२ ||

धाम प्रदक्षिणीकृत्य धामं वै सर्वमङ्गलैः |
प्रविश्याभ्यन्तरं पश्चात् पुण्याहं स्वस्ति वाचयेत् || १६३ ||

प्. ६०)

पाद्यमाचमनं चार्घ्यं गन्धं पुष्पं च धूपकम् |
दीपं ताम्बूलकं दत्त्वा पद्ममुद्रां प्रदर्शयेत् || १६४ ||

अस्यावसानकात् शम्भो सदा सन्निहितो भव |
एवं ज्ञाप्य हृदा बद्ध्वा प्रकोष्ठे दक्षिणे बुधः || १६५ ||

सर्वालंकारसंयुक्तान् पूजितानुपचारकैः |
रथमारोप्य वारम्भे शिबिकायां च भक्तितः || १६६ ||

शस्त्रपाणिर्भटाश्चाग्रे हयारूढो व्रजेदनु |
गजौघास्त्वानुगास्तेषां ध्वजसङ्घा व्रजेदनु || १६७ ||

वाजियन्त्रा हस्तियन्त्रास्सिंहोक्षाश्च मृगाश्वकाः |
डोलादिव ध्वजोपेता तोरणानुपुरान्विताः || १६८ ||

प्. ६१)

गेयपाठ्यसुनृत्ताढ्या मण्टपाशैवमालिकाः |
वाजिवक्त्रं समारभ्य मालिकायन्त्रिकां क्रमात् || १६९ ||

ध्वजानामनुगास्त्वेते पूर्वोक्तेन क्रमेण तु |
एतेऽलंकारसंयुक्ता गणिकाभिस्समायुताः || १७० ||

सुखासनादिबेरांस्तु तदन्ते क्रमशो व्रजेत् |
सिखासनं च कल्याणं उमया सहितं तथा || १७१ ||

वृषेशं त्रिपुरघ्नं च नृत्तकं चन्द्रशेखरः |
अर्धनारीं च विष्णुं च भिक्षाटनं च कालहम् || १७२ ||

कौमारीं लिङ्गमध्यस्थं उमामहेश्वरं तथा |
चण्डेश्वरं प्रसादं च दक्षिणमूर्तिमेव च || १७३ ||

प्. ६२)

गजारिं चैव कङ्कालमर्जुन प्रदमेव च |
गङ्गाधरमेकपादमेकविंशति * क्रमात् || १७४ ||

सहत्भिः पूज्य संभूष्य क्रमेणैव नयेद् बुधः |
एकद्वयं त्रयं पञ्च सप्तमं वा चतुर्दश || १७५ ||

सर्वावेच्छा तु यस्मिंस्स्यात् एकविंशतिमूर्तिषु |
ता * बद्ध्यकौकचन्द्र उत्सवान्तं नयेद्बुधः || १७६ ||

सर्वालंकारसंयुक्तं पिञ्छचामरसंयुतम् |
* * * थ गेयैश्च वाद्यसंयुक्तं तदन्तके || १७७ ||

अन्ते पाशुपतास्सर्वे महाव्रतधरास्तथा |
महाशैवो व्रजेदन्ने ब्रह्मणस्तदनु व्रजेत् || १७८ ||

प्. ६३)

गेयगा नर्तकाश्चैव व्रजेदनु विशेषतः |
ईश्वरश्शक्तिसहितस्सर्वालंकारसंयुतः || १७९ ||

योषिद्भिरावृतस्सर्वभूषणाद्यैरलंकृतः |
नानाछत्रध्वजैः पिञ्छैर्नानाचामरभूषितः || १८० ||

यन्त्रदीपैर्हस्तदीपैर्यष्टिस्त्रिशूलदीपकैः |
पताकाभिर्वितानैश्च भेर्यैर्वाद्यैस्समायुतम् || १८१ ||

चण्डेश्वरो व्रजेदन्ते सर्वालङ्कारसंयुतम् |
सर्वातोद्यैस्तदन्ते तु घोषयेत्तु विशेषतः || १८२ ||

सर्वेषामग्रतश्चैव महाशब्दं प्रघोषयेत् |
शूद्रो गच्छेत्तदन्ते तु सर्वे वर्णास्तदन्तके || १८३ ||

प्. ६४)

स्त्रियो बालाश्च वृद्धाश्च युवानो भक्तिसंयुताः |
ये तु गच्छन्ति देवेशधातास्तद्भृत मानसाः || १८४ ||

विमुक्तास्सर्वपापेभ्यस्सर्वभोगसमाश्रयाः |
पद्यैकस्यश्वमेधस्य प्राप्नुवन्ति महत् फलम् || १८५ ||

ग्रामप्रदक्षिणं चैव शनैः कृत्वालयं विशेत् |
प्रपां कृत्वा समास्थाय मण्टपे समलंकृते || १८६ ||

सिंहे पद्मासने वाऽपि गच्छेत् पर्यङ्कमध्यमे |
अन्येस्वासनभेदेषु वाञ्छितेषु हरं नयेत् || १८७ ||

अग्रतस्संस्थितास्सर्वे भृङ्गादिमहिताजनः |
नर्तको मर्दकस्सर्वे वामतो वंशगायकौ || १८८ ||

प्. ६५)

आचार्यस्सर्वतो वामे गजराजसमस्थितः |
पार्श्वयोर्देवगणिका विद्यन्नृत्तसगेयकम् || १८९ ||

देवस्यापरभागे तु परिचारास्समास्थिताः |
नारीभिः पार्श्वयोर्विज्य चामरव्यजनादिभिः || १९० ||

सुगन्धधूपदीपैश्च कुसुमाद्यैरलंकृतः |
पाद्यमाचमनं चार्घ्यं दत्त्वा संपूज्य भक्तितः || १९१ ||

सर्वोपचारसंयुक्तं सर्वालंकारसंयुतम् |
यद्वैवं कारयेत् पश्चात् साये नीराञ्जनं बुधः || १९२ ||

दीपं पिष्टे तु विन्यस्य भस्म पुष्पं च पात्रके |
पूर्वमाचमनं दत्त्वा मूर्ध्नि पुष्पं तु निक्षिपेत् || १९३ ||

प्. ६६)

शिरस्यर्घ्यं तु विन्यस्य गन्धमाचमनं बुधः |
धूपं दीपं प्रदातव्यः पिष्टदीपेन देशिकः || १९४ ||

प्रदक्षिणत्रयं कुर्यात् शिरोर्ध्वे शङ्खनृत्तकैः |
जयशब्दादिसंयुक्तं स्नोत्रम * ल गीतिभिः || १९५ ||

भस्मं दत्त्वा तदन्ते तु दर्पणं दर्शयेत् पुनः |
नीराञ्जनमिति प्रोक्तमारार्त्त्यादि च गद्यते || १९६ ||

पूजान्ते कारयेद्देव साये रक्षार्थकं शुभम् |
शङ्खकाहलपूर्वं च महाशब्दं प्रघोषयेत् || १९७ ||

बहित्वा गणिकाभिस्तु सपाद्यं बाह्यतः क्षिपेत् |
राज्ञश्च जगतां रक्ष्या कृते त्वेवं सुखावहम् || १९८ ||

प्. ६७)

सर्वोपचारक कुर्यात् स्मृत्वा स्मृत्वा विशेषतः |
उष्णीषमुत्तरीयं च हैमं दद्याद्गुरोस्तदा || १९९ ||

पर्यष्टि परिचाराणां गणिकानां विशेषतः |
भक्तानां नर्त्तकादीनां वस्त्रादीनि प्रदापयेत् || २०० ||

एवं दिने दिने कुर्याद् विधानेन विशेषतः |
क्रमात् संक्षेपतः प्रोक्तं परिवेष्टक्रमं तव || २०१ ||

विघ्नोद्भवप्रकारं च इदमन्यत् प्रचक्ष्महे |
अतिवृष्टौ महावाते राष्ट्रक्षोमादिसंभवे || २०२ ||

एवमादिषु विघ्नेषु प्रसादे वा बलिं क्षिपेत् |
प्रसादवृषमध्ये तु ब्रह्मस्थानं बलिं क्षिपेत् || २०३ ||

प्. ६८)

मर्यादौ परितो दद्यादिन्द्रादीशान्तकं बलिम् |
पूर्वतस्तु महापीठे बलिं दत्त्वा समापयेत् || २०४ ||

बेरप्रदक्षिणीग्रामे प्रासादे वा समाचरेत् |
वास्तौ बेरे विमाने च एवमेवं समाचरेत् || २०५ ||

महावास्तोश्च वा पक्षः शृणु ब्रह्मपदाद्बहिः |
अन्तर्वीर्यां बलिं दत्त्वा बेरयात्राऽपि तत्र वा || २०६ ||

एवमेवं विधानेन युक्तिदं कारयेद् बुधः |
असुरे दिवसे प्रातर्दत्वास्तेषां बलिं प्रियम् || २०७ ||

ईश्वरं शक्तिसहितं पूजयित्वा विशेषतः |
भीमरूपं रणोद्युक्तं ह्येति व्याग्राग्रपाणिनाम् || २०८ ||

प्. ६९)

किरातवेषवच्चापि कृत्वा देवीं च पूर्ववत् |
शिबिकोपरि संरोप्य रुद्रं कुर्यात् प्रदक्षिणम् || २०९ ||

पिञ्छं च कर्णं भेरीवाद्यध्वजैर्युतम् |
सर्वालंकारसंयुक्तं शङ्खभेर्यादिघोषणैः || २१० ||

हस्त्यश्वरथसंरूढा भटा युद्धसमुत्सुकाः |
धनुर्धरं * * * * * * * * * * * * || २११ ||

अङ्गानां लक्षणं वक्ष्ये स्यन्दनानां विशेषतः |
भारादिवर्गत्रितयं अश्वपर्जत्यादिकत्रयम् || २१२ ||

सिंहासनं रथाङ्गं च प्रत्यङ्गमभिधीयते |
उपपीठं मधिष्ठानन्नाटकं देवभारादिपङ्क्तित्रितय || २१३ ||

मश्वतासनम् |

प्. ७०)

प्रधानाङ्गमिति ज्ञेयं विद्वद्भिर्मतिमत्तरैः |
तद्भक्तिमङ्गुलेनैव शोधयेदाय पूर्वकम् || २१४ ||

तदङ्गुलेन निर्दिष्टं अधिष्ठान द्विजोत्तमः |
आयादिशुभसिद्ध्यर्थमेकात् सप्ताङ्गुलान्तकम् || २१५ ||

पृथ्वीहानिं प्रकर्तव्यं यथा शोभावशान्नयेत् |
अधिष्ठानसमं वाऽथ त्रिपादं वार्धमेव वा || २१६ ||

पञ्चांशे त्र्यंशकं वाऽपि सपादं सार्धमेव वा |
पादोनं द्विगुणं वाऽथ द्विगुणं वोपपीठकम् || २१७ ||

अधिष्ठानादयस्सक्तः कल्पयेत्तं विचक्षणैः |

प्. ७१)

अधिष्ठानोपरिष्टात्तु नाटकं संप्रकल्पयेत् || २१८ ||

एकाङ्गुलं समारभ्यां ललाद्ध्या षोडशाङ्गुलम् |
अधिष्ठानोदयाद् ग्राह्यं तन्मानं सिद्धिकाङ्क्षिभिः || २१९ ||

देवासनं तदूर्ध्वे तु कल्पयेत् कल्पवित्तमः |
देवासनोपरिष्टात्तु सिंहासनं प्रकल्पयेत् || २२० ||

अष्टोत्तरादिस्थूप्यन्तं शान्तिकादौ प्रगृह्यताम् |
अङ्गानान्तप्रवेशं तु पूर्वमेव सुभाषितम् || २२१ ||

बेदार्थं कौतुकार्थं च शूलार्थं त्रियहा भवेत् |
त्रिशूले तर्पयेत्तैलं हृदयेन तु मन्त्रतः || २२२ ||

चूर्णं तु शिरसा दद्यात् कौतुके मूललिङ्गके |

प्. ७२)

वृषादिपरिवाराणां तैलचूर्णं तु दापयेत् || २२३ ||

शेषं दत्त्वा तु भक्तानां अस्त्राणां तु प्रदक्षिणैः |
कृत्वा ग्रामादिकान्वाऽपि प्रासादं वा विशेषतः || २२४ ||

अस्त्रं चण्डेश्वरैशक्तैर्नयेत्तीर्थेऽधिवासयेत् |
तस्य तीरे प्रपायां तु कुर्याद्वै स्थण्डिलद्वयम् || २२५ ||

त्रिशूलं पश्चिमे चास्त्रे स्मृतं स्थाप्याष्टमङ्गलैः |
संपूज्य च यथोक्तं तु तदग्रे कलशान् न्यसेत् || २२६ ||

मध्यमे स्थापयेत् कुम्भमशिवाम्बु परिपूरितम् |
ससूत्रान्हेम वस्त्राढ्यान् कूर्चचक्रीकयायुतान् || २२७ ||

मध्यकुम्भे समावाह्य गङ्गादेवीं यजेद्बुधः |

प्. ७३)

किं कुर्यादि चक्रन्यान्त मिन्द्रादीशान्तकं यजेत् || २२८ ||

पुण्याहं वाचयेत् सर्वदेवानावाहयेत्ततः |
अस्त्रराजानमाराध्य स्नपनं तत्र कारयेत् || २२९ ||

तीर्थमध्येऽस्त्र राजानमवगाह्य गुरूत्तमः |
त्रियम्बकेन मन्त्रेण चण्डेशं शिष्यकेन च || २३० ||

सहाभिषेचनं कुर्यान् मुच्यते पापपुञ्जरैः |
मुक्तिदावालभन्ते च सर्वतीर्थफलानि वै || २३१ ||

प्राप्य तीरमलंकृत्य भक्ताभ्यर्च्चविशेषतः |
प्रविशेदालयं पश्चाद्यागेशं पूजयेत्ततः || २३२ ||

पूर्णाहुतिं ततः कुर्यात् शिवकुम्भं च वर्धनीम् |

प्. ७४)

परितः स्थापितान् कुम्भान् उद्धृत्याभ्यन्तरं विशेत् || २३३ ||

शिवकुम्भेन संस्थाप्य शिवमन्त्रेण मन्त्रवित् |
गौरीमन्त्रेण संस्नाप्य वर्धन्यां तु विचक्षणः || २३४ ||

स्वैः स्वैर्मन्त्रविशेषेण कुम्भेनैवाभिषेचयेत् |
यथोक्तं पूजयेत् पश्चात् पायसादि निवेदयेत् || २३५ ||

प्रभूतहविषं दद्याद् यथा विभवविस्तरम् |
आचार्यं पूजयेद्धेमवस्त्राङ्गुलीयकादिभिः || २३६ ||

दक्षिणां दापयेत् पश्चात् यथाशास्त्रपुरस्सरम् |
पञ्चनिष्कं च निष्कं च त्रिनिष्कं च द्विनिष्ककम् || २३७ ||

निष्कमर्धं च पादं च शुद्धहेमं सुशीतलम् |

प्. ७५)

नवाद्याद्यर्कजान्तानां क्रमेणैव विशेषतः || २३८ ||

सप्तानामुत्सवानां तु सप्तधोक्तं तु दक्षिणा |
गुरुं प्र * * * * च क्षमेयेति क्षमापयेत् || २३९ ||

परिचारकभक्तानां यथाशक्त्या तु दक्षिणे |
ध्वजावरोहणं कुर्याद् रात्रौ स्नपनसंयुतम् || २४० ||

मूललिङ्गं तु संस्नाप्य संपूज्य च विशेषतः |
हवींषि विविधो दद्यान्नमस्कृत्वा तु भक्तितः || २४१ ||

पूज्य चण्डेशमुद्वास्य ध्वजस्थं वृषभं पुनः |
ध्वजस्य दण्डमूलं तु छित्वास्त्रेण विधानतः || २४२ ||

घृतं त्वन्नं * * * * सोपदंशं गणप्रियम् |

प्. ७६)

अस्त्रान्नलिङ्गचण्डेशयुक्तं ग्रामबलिं ददेत् || २४३ ||

देवान् विसृज्य सर्वांश्च चण्डेश्वराज्ञया सह |
प्रासादं प्रविशेत् पश्चात् प्रणमेत्तु सदाशिवम् || २४४ ||

यज्ञोपशिष्टं यद्द्रव्यमाचार्यस्य धनं भवेत् |
गृहीतं चेत्तु तद्द्रव्यं राज्ञो राष्ट्रस्य दोषकृत् || २४५ ||

ब्राह्मणं वक्ष्य * * * * क्षपात् शशलाञ्छन |
एककाले तु संपूर्णं ब्राह्मणार्थं शिवं क्रमात् || २४६ ||

प्रातःकाले तु समये यस्मिनृक्षे तु तत्पुनः |
तद्दिने वै प्रकर्तव्यं ग्रामादीनां प्रदक्षिणम् || २४७ ||

वाञ्छादेशं ततो गत्वा सर्वलीलासमन्वितम् |

प्. ७७)

होमाधिवासाद्याश्च बलिं तीर्थेन्न कारयेत् || २४८ ||

आलयं प्रविशेत् पश्चात् स्नपनं तत्र कारयेत् |
प्रभूतश्च ततो दत्त्वा नृत्तगेयसुवाद्यकैः || २४९ ||

ब्रह्मणोत्सवमाख्यातमर्कवारोत्सवं शृणु |
अर्कवारे विशेषेण यजेत् प्रातश्शिवं क्रमात् || २५० ||

पूजयेत् सर्वदेवांस्तु हविं दद्याद्विशेषतः |
सर्वोपचारसंयुक्तं पूजयेच्चन्द्रशेखरम् || २५१ ||

नित्यान्ते गेयवाद्यैश्च सर्वालंकारकैर्युतम् |
ग्रामप्रदक्षिणं कुर्यात् प्रासादं वा प्रदक्षिणम् || २५२ ||

प्रविश्याभ्यन्तरं पश्चात् स्नपनं तत्र कारयेत् |

प्. ७८)

* * सहविषं दद्यात् ताम्बूलं तु प्रदापयेत् || २५३ ||

अर्काजान्ते तु शक्त्याद्यमुत्सवं समुदीरितम् |
एवं यत्कुरुते मुख्यः मुक्तपापस्सुपुण्यवान् || २५४ ||

सर्वदोषविनिमुक्तश्शिवलोकमवाप्नुयात् ||

इति चन्द्रज्ञाने

श्रीमुखतन्त्रे शिवोत्सवस्य विधिः एकविंशतितमः ||


प्. ७९)

श्रीः

अतः परं प्रवक्ष्यामि महालक्ष्म्या विधिं शृणु |
आलये तु गिरिशस्य वायुवारुणमध्यमे || १ ||

स्थापनं तु महालक्ष्म्याः कर्तव्यं देशिकोत्तमैः |
निर्माय शिल्पिवर्येण लक्ष्मीं पद्मासनस्थिताम् || २ ||

हस्तद्वयगृहीताब्ज शोभितां हेमवर्णिनीम् |
हस्तिशुण्डाग्रकुम्भाभ्यां सिच्यमानशिरोभाराम् || ३ ||

परिवृतपदद्वन्द्वां पद्मपत्रनिभेक्षणाम् |
पार्श्वयोरपि कन्याभ्यां चामराभ्यां विशेषतः || ४ ||

बीज्यमानां महालक्ष्मीं विशालां विष्णुवल्लभाम् |
शुभे मुहूर्ते सुदिने अङ्कुरं कारयेद्बुधः || ५ ||

प्. ८०)

वास्तुहोमं ततः कृत्वा महालक्ष्म्याश्च सन्निधौ |
दिग्भ्यां इत्यनुवाकेन अङ्गहोममथाचरेत् || ६ ||

पूर्वोक्तविधिना चैव अक्षिमोचनमाचरेत् |
अधिवासत्रयं कृत्वा क्षीरगव्यं जलेषु च || ७ ||

ग्रामप्रदक्षिणं कृत्वा यागशालां प्रविश्य च |
पुण्याह प्रोक्षणं कृत्वा पञ्चगव्यैस्तथैव च || ८ ||

वेद्योपरि विशेषेण धान्यैस्तु दशभारकैः |
आस्तीर्य पञ्चचयने च साधयित्वा मनोन्मनीम् || ९ ||

प्रासार्य परितो धान्यैर्लिखित्वा पद्मरेखया |
नवकुम्भं सुसंस्थाप्य तन्तुना वेष्टितं परम् || १० ||

प्. ८१)

नवां च लक्ष्मी प्रतिमां कुम्भेषु परिनिक्षिपेत् |
नवरत्नादि निक्षिप्य नालिकेराम्रपल्लवम् || ११ ||

आच्छाद्य नववर्णैश्च कूर्चद्वन्द्वं विनिक्षिपेत् |
मध्यं कुम्भे महालक्ष्मीं सिद्धिं दक्षिणतस्तथा || १२ ||

पश्चिमे वीर्यलक्ष्मीं च उत्तरे विजयदायिनीम् |
पूर्वे तु कार्यलक्ष्मीं च आवाह्याभ्यर्चयेद् गुरुः || १३ ||

उमां सरस्वतीं चैव सावित्रीं गायत्रीमेव च |
आग्नेयादिषु कुम्भेषु आवाह्याभ्यर्चयेद् बुधः || १४ ||

प्रधानकुम्भपरितो लक्ष्मीशक्तीस्तु पूजयेत् |
चतुर्दिक्षु चतुर्वेद्यां निर्यातीन् पूजयेत् क्रमात् || १५ ||

प्. ८२)

अधोभागे उमावेद्यामष्टशक्तीस्तु पूजयेत् |
अग्निकार्याणि विधिवत् पूर्वोक्तेनैव वर्त्मना || १६ ||

प्रणीत्वा चतुरो विप्रान् उपदर्शनमेव च |
होतव्यं तैस्तु विधिवन् नवकुण्डेषु पृथक् पृथक् || १७ ||

हिरण्यवर्णां तु गायत्रीं श्रिये जातश्रियं तथा |
पद्मप्रियेति मन्त्रैस्तु आम्रपुष्पसमित्कुशैः || १८ ||

प्रत्येकं पञ्चसाहस्रं नवधान्यैस्तु भावयेत् |
एवमेवं तु सप्ताहं पञ्चाहं त्र्यहमेव वा || १९ ||

सहस्रमयुतं वापि शतमष्टोत्तरं हुनेत् |
हविभिः पुष्कलाभिश्च गायत्र्या वहयेद् बुधः || २० ||

प्. ८३)

नवादीनाम कर्तव्यं * * * ब्राह्मणोत्तमैः |
नवैः पुष्पैश्च धान्यैश्च मधुभिश्शर्करैस्तथा || २१ ||

आज्यैर्हविभिर्दधिभिः समिद्भिः फलसंयुतैः |
प्राग्भागे पद्मकुण्डे तु मूलेन स्वगुणादयः || २२ ||

होतव्यं तु विशेषेण ध्यानपूर्वपुरस्सरम् |
होमकाले द्विजश्रेष्ठाद् वेदपारायणे रतान् || २३ ||

स्वस्तिसूक्तं जपेयुश्च पुराणपठने रताः |
ईकारत्यनुवाकेन होतव्यं सगुणा? तथा || २४ ||

पूर्णाहुतिं ततः कृत्वा प्रायश्चित्तं ततो हुनेत् |
जयादीन् वाहयित्वापि होमशेषं समाचरेत् || २५ ||

रात्रिशेषं तु गनितं नीत्वा मङ्गलकादिभिः |
स्नात्वा प्रभातसमये आचार्यो मूर्तिपैस्सह || २६ ||

पूर्वामुपास्य सन्ध्यां तु गायत्रीं च जपेद्गुरुः |
आलयं संप्रविश्याऽथ श्रीसूक्तं प्रजपन् सताम् || २७ ||

प्रदक्षिणीकृत्य नमस्कृत्वा पुनः पुनः |
गन्धद्वारेति मन्त्रेण ध्यात्वा देवीं न दिक्सुताम् || २८ ||

आसीनोदङ्मुखस्तत्र मूलमष्टोत्तरं जपेत् |
आचार्यः कुम्भमादाय पुरो गच्छेत्तु वाग्यतः || २९ ||

चयनाद् बिम्बमादाय अनुगच्छेत्ततो गुरुः |
आलयं संप्रविश्याऽपि बिम्बं संस्थाप्य चासने || ३० ||

प्. ८५)

कुम्भं तु पुरतः स्थाप्य आसीनोदङ्मुखो गुरुः |
प्राणानायम्य विधिना रेचपूरककुम्भकैः || ३१ ||

अङ्गन्यासकरन्यासमन्तर्मातृकया बहिः |
यथात्मनि तथा बिम्बे न्यासं कृत्वा विशेषवित् || ३२ ||

यजमानेन संयुक्तो दशदानानि कारयेत् |
नवग्रहप्रतिग्रहं दानं कृत्वा संभूरिक भवेत् || ३३ ||

संयज्ञं पूजयेत् पूर्वं यथा विभवविस्तरात् |
पूर्वोक्तैर्मन्त्रनिचयैर्बिम्बं स्पृष्ट्वा विधानवित् || ३४ ||

श्रीमन्त्रं मूर्ध्नि कृत्वा तु श्रीसूक्तं प्रजपन्मुदा |
कुम्भात् शक्तिं समादाय बिम्बे विन्यस्य वा ततः || ३५ ||

प्. ८६)

आवाह्य मूलमन्त्रेण ध्यात्वा देवीं वरप्रदाम् |
अभ्यर्च्य गन्धकुसुमैष्षोडशैरुपचारकैः || ३६ ||

निवेद्य परमान्नं च पश्चात् ताम्बूलमेव च |
सन्निधौ तु महालक्ष्म्याः प्रार्थयित्वा मनोरथान् || ३७ ||

आचार्यं पूजयेत् पश्चाद् वस्त्राभरणकुण्डलैः |
गोभिर्भूम्या च वसुभिः इष्टकाम्यैस्तथैव च || ३८ ||

तोषयित्वा गुरुं नत्वा ऋत्विजश्च तथा पुनः |
आशीर्वचनमालप्यन् तथा संतोष्य भूसुरान् || ३९ ||

मोदमानोद्ग्रहं गच्छेत् पितृभिः सह बान्धवैः |
एवं यः कुरुते भक्त्या श्रद्धाप्रीतिपुरस्सरम् || ४० ||

प्. ८७)

तस्य पापानि नश्यन्ति करस्थास्सर्वसंपदः |
अवाप्य धनधान्यानि दासीदासगृहं तथा || ४१ ||

कलत्र पुत्रसंवृद्धिं कुर्युरारोग्यमेव च |
इह तु विपुलान् भोगान् गीर्वाणदुर्लभान् || ४२ ||

दिव्यं विमानमारुह्य लोकान् लोकान्तरानपि |
संचरन् श्रीप्रसादेन श्रीसायुज्यमवाप्नुयात् || ४३ ||

इति चन्द्रज्ञाने उत्तरभागे

शक्तिविषयप्रसङ्गे लक्ष्मीप्रतिष्ठाविधिर्नाम एकोनाशीतिपटलः ||


प्. ८८)

धर्मादि | अधर्मादि | अधच्छदनाय नमः | ऊर्ध्वच्छदनाय नमः | कन्दाय नमः | मध्यकुम्भे ध्यानम् |

एकवक्त्रां द्विनेत्रां च द्विभुजां पद्महस्तका |
करण्डमकुटोपेतां लम्बपादद्वयान्विताम् || १५ ||

हस्तद्वयोद्धृतैः कुम्भैः अभिषेककृतान्विताम् |
सर्वालंकारसंयुक्तां ध्यायेल्लक्ष्मीं तु पूजयेत् ||

आवाहनम् | ओं श्रां श्रीं श्रूं श्रैं श्रौं श्रः महालक्ष्म्यै नमः | ह्लां हृदयायै नमः | श्रीं शिरसे नमः | स्रूं शिखायै वौषट् | श्रैं कवचाय हुम् | श्रौं नेत्रत्रयाय वौषट् | श्रः अस्त्राय फट् || १५ ||


प्. ८९)

गन्धपुष्प | वैष्णव्यै नमः | जानकयै नमः | रश्मिन्यै नमः | वाराह्यै नमः | हरिप्रियायै नमः | पद्मालयायै नमः | महालक्ष्म्यै नमः | अर्चयित्वा पूर्वाद्यष्टकुम्भेषु श्रीदेव्यै नमः | लोकमात्रे नमः | क्षीराब्धि तनयायै नमः | हरिप्रियायै नमः | क्षमायै नमः | पद्मधारिण्यै नमः |

गुरुरूपं परान्यार्थं गुरुरूपं परात्परम् |
गुरुरूपं परं ज्ञानं गुरुरूपं पराशिवम् || १ ||

गुरुर्देवो महादेवो गुरुपत्नी मनोन्मनी |
गुरुपुत्रो गुहः प्राप्तो गुरुदासश्च चण्डवत् || २ ||

प्. ९०)

पञ्चकृत्यमिदं प्रोक्तं सर्वमन्त्राधिमन्त्रकम् |
सृष्टिस्थितिं च संहारं तिरोभावमनुग्रहम् || ३ ||

सर्वकारणकार्याणां सर्वसंपत्सुखावहम् |
पञ्चहस्तमुदीचीनं प्राचीनं मण्टपं तथा || ४ ||

द्वादशाङ्गुलसंयुक्तं मध्यताश्चतुरङ्गुलम् |
दक्षिणोत्तरसंयुक्तं पूर्णकुम्भैरलंकृतम् || ५ ||

चतुर्द्वारसमायुक्तं चतुस्तोरणभूषितम् |
अष्टद्रोणं तु शालीनां तदर्धं तण्डुलं तथा || ६ ||

तदर्धं तु तिलं चैव तदर्धं लाजपुष्पकम् |
पञ्चकुम्भं तथा स्थाप्य वर्धनीं हेमकूर्चकम् || ७ ||

वस्त्रापिधान संयुक्तं तन्तुना वेष्टयेत्ततः |

प्. ९१)

सप्ततालमुदीचीनां प्राचीनां च तथैव च || ८ ||

पीतं श्वेतं तथा रक्तं कृष्णं धूम्रं लिखेत् ततः |
प्राक्सूत्रं रुद्रसूत्रं स्यात् उदक्सूत्रं तथैव च || ९ ||

सूत्रान् सूत्रान्तरं तालं चतुरङ्गुलविस्तरम् |
एकं तु ब्रह्मचर्याणां गृहस्थं च द्वितीयकम् || १० ||

तृतीयं वानप्रस्थं च सन्यसेत् चतुरश्रकः |
कृते त्रेतायुगे चैव द्वापरे च कलौ तथा || ११ ||

ज्ञानयोगक्रियाणां च आचार्यं तु चतुष्पदम् |
ऋग्यजुस्सामाथर्वाणां वेदपादमिदं स्मृतम् || १२ ||

पञ्चविंशत् पदं ज्ञानं योगानां पञ्चविंशतिः |

प्. ९२)

पञ्चविंशत्क्रियाणां तु आचार्यः पञ्चविंशतिः || १३ ||

इत्युक्तं शतपदं ज्ञेयं चतुष्पादमिदं स्मृतम् |
गोरोचना च लिखितं कुङ्कुमं चन्दनानि च || १४ ||

सूत्रान्तरात् करान्तं स्याद् वर्णानां तु न्यसेद् बुधः |
पीतं श्वेतं तथा रक्तं कृष्णं धूम्रं तु वर्णकम् || १५ ||

पञ्चचक्रविधिः प्रोक्तः वर्णान्ते तु पृथक् पृथक् |
कौशिकः काश्यपश्चैव भारद्वाजश्च गौतमः || १६ ||

अनुष्टुप्च्छन्दस्य जगतृष्टुप्गायत्रियः |
ब्रह्मा विष्णुश्च रुद्रश्च महेशश्च सदाशिवः || १७ ||

सरस्वती लक्ष्मीश्चैव उमा गौरी च पार्वती |

प्. ९२)

प्रणवं प्रधानबीजं तु द्वितीयं श्रीबीजमुच्यते || १८ ||

तृतीयं ह्रींकारबीजं च चतुर्थं श्रीबीजमुच्यते |
पञ्चमं प्रणवं बीजं बिन्दुनादं लिखेद् बुधः || १९ ||

पञ्चाक्षरक्रमेणैव सृष्टिचक्रमथ शृणु |
धान्तं भान्तं च वान्तं चलान्तं मान्तं तथैव च || २० ||

मान्तं धान्तं च लान्तं च वान्तं भान्तं परात्परम् |
भान्तं लान्तं च मान्तं च धान्तं वान्तं वरप्रदम् || २१ ||

वान्तं मान्तं च धान्तं च भान्तं लान्तमतः परम् |
लान्तं वान्तं च भान्तं मान्तं धान्तं तथैव च || २२ ||

इत्येवं सृष्टिचक्रं स्यात् स्थितिचक्रमतः परम् |

प्. ९४)

भान्तं लान्तं च मान्तं च धान्तं वान्तमतः परम् || २३ ||

वान्तं मान्तं च धान्तं च भान्तं लान्तं तथैव च |
लान्तं वान्तं च भान्तं च मान्तं धान्तमतः परम् || २४ ||

धान्तं भान्तं च वान्तं च लान्तं मान्तं तथैव च |
मान्तं धान्तं च लान्तं च वान्तं भान्तं परं पदम् || २५ ||

स्थितिचक्रमिति चैव संहारं तमथ शृणु |
वान्तं मान्तं च वान्तं च भान्तं लान्तमतः परम् || २६ ||

लान्तं वान्तं च भान्तं च मान्तं धान्तं तथैव च |
धान्तं भान्तं च वान्तं च लान्तं मान्तं तथैव च || २७ ||

मान्तं धान्तं च भान्तं च वान्तं लान्तं ततः परम् |
भान्तं लान्तं च मान्तं च धान्तं वान्तं ततः परम् || २८ ||

प्. ९५)

इति संहारचक्रं च तिरोभावमथ शृणु |
लान्तं वान्तं च भान्तं च मान्तं धान्तं तथैव च || २९ ||

धान्तं यान्तं च वान्तं च भान्तं मान्तमतः परम् |
मान्तं धान्तं च लान्तं च वान्तं पान्तं परात्परम् || ३० ||

भान्तं लान्तं च मान्तं च धान्तं वान्तं वरानने |
वान्तं धान्तं च मान्तं च भान्तं लान्तं परात्परम् || ३१ ||

तिरोभावेति चक्रं तु अनुग्रहमथ शृणु |
मान्तं धान्तं च लान्तं च वान्तं भान्तमतः परम् || ३२ ||

भान्तं लान्तं च मान्तं च धान्तं वान्तं तथैव च |
वान्तं मान्तं च धान्तं च भान्तं लान्तं च भावनम् || ३३ ||

प्.९६)

लान्तं वान्तं च भान्तं च मान्तं धान्तं तथैव च |
धान्तं मान्तं च वान्तं च लान्तं भान्तं परात्परम् || ३४ ||

इत्यनुग्रहचक्राणां चक्रं पञ्चविधं भवेत् |
इत्येतत् पञ्चचक्राणां पञ्चविंशत्शतं शृणु || ३५ ||

गालवो ऋषिभिश्चैव वृहती च तथैव च |
देवस्सदाशिवज्ञेयः उन्मनीशक्तिसंयुतम् || ३६ ||

बीजं प्रधानं तन्मध्ये आकारोकारमेव च |
विंशत्पदं तु ब्राह्माणां पदं प्रति पदं प्रति || ३७ ||

सान्तं धान्तं समायुक्तं विंशादीनां परं पदम् |
मध्यमेकपदं स्थाप्य ओंकारं परमेश्वरम् || ३८ ||

प्. ९७)

तन्मध्ये स्थापितं लिङ्गं ओंकारं परमं पदम् |
धान्तं नकारमेवोक्तं भान्तंमकारमेव च || ३९ ||

वान्तं शिकारसंयुक्तं लान्तं वकारमेव च |
मान्तं यकारमेवोक्तं नमश्शिवाय मन्त्रकः || ४० ||

इति चन्द्रज्ञाने क्रियापादे श्रीपञ्चाक्षरपटलं समाप्तम् |

|| एकविंशतिपटलः ||


प्. ९८)

आर्द्राव्रतं प्रवक्ष्यामि सर्वप्राणि सुखावहम् |
सर्वमङ्गलरक्षार्थं सर्वशत्रुक्षयं भवेत् || १ ||

नवाहं चैव सप्ताहं अङ्कुरार्पणपूर्वकम् |
मृगशीर्षनक्षत्रे तु अधिवासनमारभेत् || २ ||

गौरीं तु स्नपयेत् पश्चात् श्वेतवस्त्रेण वेष्टयेत् |
सर्वाभरणभूष्यं तु सर्वाङ्गं समलंकृतम् || ३ ||

मण्टपे सर्वसंयुक्ते स्थण्डिलं कारयेत् क्रमात् |
तन्मध्ये गौरीमास्थाप्य कृत्वा कौतुकबन्धनम् || ४ ||

स्थलिके तण्डुले चैव तन्मध्ये तन्तुरक्षकम् |
परिचारकमुद्धृ * * * * * * दक्षिणम् || ५ ||

धूपदीपहरो दत्त्वा पुण्याहं वाचयेत्ततः |
शङ्खदुन्दुभिनिर्घोषैश्श्रोत्रमङ्गलवाचकैः || ६ ||

वेदध्वनि समायुक्तं नृत्तगेयसमन्वितम् |
त्रियम्बकेन मन्त्रेण कौतुकं बन्धयेत्ततः || ७ ||

नैवेद्यं दापयेत् पश्चात् अपूपं तु सुयोजयेत् |
धूपदीपौ हरौ दत्वा ताम्बूलं तु निवेदयेत् || ८ ||

द्वितीये दिवसे चैव उमादेवीं तु स्नापयेत् |
नववस्त्रैरलंकृत्य समस्ताभरणैरपि || ९ ||

सर्वमाल्यैर्विशेषेण पूजयेत् परमेश्वरम् |
शिवाग्रे स्थण्डिलं कुर्यात् अष्टद्रोणैश्च शालिभिः || १० ||

प्. १००)

तदूर्ध्वे वस्त्रमावेष्ट्य तन्मध्ये लवणं क्षिपेत् |
तदूर्ध्वे गौरीमास्थाप्य * * * * * * * * || ११ ||

गौरीदक्षिणदिग्भागे विश्वेशं पूजयेत्ततः |
वामपार्श्वे तु दुर्गां च पूजयेत्तु विशेषतः || १२ ||

हरिद्राणि तथा कुर्यात् दीरसन्निधिसंस्थितः |
तन्निम्बप्रस्थपूर्णं तु पूर्वाग्रेण च संयुतम् || १३ ||

शक्रचूर्णं हि संयुक्तं रजनी लवणं तथा |
एकपात्रं गृहीत्वा ततो दूर्वाक्षतं यथा || १४ ||

गौरीदक्षिणहस्ते तु पानीयं त्रिप्रदक्षिणम् |
प्रस्थचूर्णं तु तण्डुल्यं दापयेद्देशिकोत्तमः || १५ ||

प्. १०१)

हस्तेन संग्रहीत्वा तु पायसान्नं समुद्धृतम् |
पुण्याहं वाचयित्वा तु आर्द्राव्रतं समाचरेत् || ११६ ||

देशिको हस्तदोग्रह्य पानीयं दापयेद् गुरुः |
हरिद्राणि समादाय तण्डुलं दर्शनं परम् || १७ ||

कूर्चवर्णं च पादाब्जैर्व्रीहिं च नाभिदेशके |
रजनीं हृदये न्यस्य लवणं कण्ठदेशके || १८ ||

पूर्वाक्षरं तु मूर्ध्नि स्यात् दापयेत्तु मनोन्मनीम् |
आचार्यं पूजयेत्तत्र पवित्रहेमाङ्गुलीयकैः || १९ ||

ब्राह्मणान् पूजयेत् तत्र तिलैरपि सुपूजयेत् |
शङ्खदुन्दुभिसंयुक्तं नृत्तगेयसमायुतम् || २० ||

प्. १०२)

पायसान्नं समुद्धृत्य परिचारकहस्तयोः |
ग्रामप्रदक्षिणं कृत्वा मङ्गलानि च हस्तयोः || २१ ||

आर्द्राव्रतं समाचरेन्नृत्तालं कारमेव च |
पूर्वरात्राधिवासं स्यात् तीर्थाधिवासनं कुरु || २२ ||

स्नपनं पञ्चविंशत्यं नृत्तमूर्तिं सुपूजयेत् |
वस्त्रेण वेष्टनं कृत्वा सर्वाभरणभूषितम् || २३ ||

सर्वपुष्पैरलंकृत्य सर्वगन्धानुलेपयेत् |
नैवेद्यं दापयेत् पश्चात् ताम्बूलं तु निवेदयेत् || २४ ||

शङ्खघोषसमायुक्तं नृत्तगेयसमायुतम् |
वेदध्वनिसमायुक्तं स्तोत्र ध्वनि समन्वितम् || २५ ||

ग्रामप्रदक्षिणं कृत्वा प्रविशेदालयं त्विति |

इति चन्द्रज्ञाने प्रतिष्ठातन्त्रे आद्राव्रतविधिः द्वाविंशतिः पटलः |


प्. १०३)

श्रीः

वक्ष्यामि शिवरात्र्यां तु पूजयेत्तु द्विजोत्तमः |
कृतत्रेतायुगद्वन्द्वे द्रापरे च कलौ युगे || १ ||

युगे युगे तु संपूज्य कृतायां तु गुहो यजेत् |
त्रेतायां विघ्नकृत् पूज्य द्वापरेह्यच्युते यजेत् || २ ||

ब्रह्मेन्द्रमुनिभिश्चैव कलौ संपूज्यते हरः |
माघे कृष्णचतुर्दश्यां फाल्गुने च द्वितीयके || ३ ||

चैत्रमासे त्रयोदश्यां वैशाखे कृष्णपञ्चमी |
ज्येष्ठाशक्लतृतीये च आषाढे चाष्टपञ्चमी || ४ ||

द्वादश्यां श्रवणे चैव पूर्वाषाढे तु पञ्चमी |
तुरके सप्तमी चैव कृष्णाष्टम्यां तु कृत्तिके || ५ ||

प्. १०४)

द्वादश्यां मार्गशीर्षे तु पुष्यमासे तथाष्टमी |
एवं संवत्सरे पूज्य शिवरात्रिरुपास्यताम् || ६ ||

माघमासे चतुर्दश्यां तत्फलशिवरात्रिकम् |
एकमासे द्विपक्षे तु रात्र्याधिक्या हि तं परम् || ७ ||

शिवं संपूज्य तत्राभ्यां तत्फलं लभते नरः |
पक्षं तु समवेगस्स्यात् पूर्वरात्रौ विशेषतः || ८ ||

रात्रावधिकपक्षे तु शिवपूजा विधीयते |
तद्रात्रिश्शिवरात्रिस्स्यात् एवं सान्निध्यमेव च || ९ ||

शर्वरी पक्षहीनायां सा दोषबहुला स्मृता |
यामं प्रति विशेषेण शिवपूजाविशेषतः || १० ||

प्. १०५)

नवाहे चैव सप्ताहे चाङ्कुरार्पणकं कुरु |
अङ्कुराण्यर्पयेत् पश्चात् पूर्वोक्तविधिना सह || ११ ||

तद्दिनस्य तु पूर्वे तु मण्टपं शोधयेत् पुनः |
पञ्चगव्येन संप्रोक्ष्य कौतुकं बन्धयेत्ततः || १२ ||

बिल्वपत्रं च संपूज्य सर्वगन्धसमन्वितम् |
वस्त्रेण वेष्टयेद् धीमान् बिल्वपत्राधिवासनम् || १३ ||

प्रभापविमले धीमान् देशिकः स्नानमाचरेत् |
पूर्वाह्ने तर्पणं चैव मध्याह्ने * प्रदक्षिणम् || १४ ||

सायाह्ने पूजनं कृत्वाप्येवमेव व्रतं चरेत् |

प्. १०६)

ब्रह्मक्षत्रिय विद्शूद्रा ह्युपवाससमन्वितम् || १५ ||

द्विजानां शिवभक्तानां सर्वेषां प्राणिनामपि |
सर्वेषां चैव नारीणां उपवासं तथैव च || १६ ||

निद्राहीनः प्रयत्नेन सर्वकार्याणि साधयेत् |
सत्फलं सर्वसिद्धिं च इष्टकाम्यं तथैव च || १७ ||

आयुष्करं च सिद्धिं च सर्वमोक्षं तहैव च |
अमङ्गल्यप्युपासेन पुनर्जन्मस्सुमङ्गली || १८ ||

अपत्नीकोप्युपासीनः पुनः पत्नीसमन्वितः |
इष्टकामफलं वाऽपि शिवरात्रिमुपासने || १९ ||

निद्रायां तु फलं हीनं निद्राहीनं तु यत्फलम् |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन उपवासमनिद्रकम् || २० ||

ऋग्यजुस्सामवेदैश्च चतुर्भिः प्रतियामकम् |
ब्रह्मेन्द्रमुनिभिस्सार्धं देशिकस्संप्रपूजयेत् || २१ ||

विघ्नेशं पूजयेत् पूर्वं सौरपूजा ततः परम् |
शालिभिस्तण्डुलं कृत्वा पुण्याहं वाचयेत्ततः || २२ ||

पूर्वे तु पञ्चगव्यं स्याद् द्वितीये पञ्चामृतं भवेत् |
तृतीये मधुना स्नाप्य इक्षुसारं चतुर्थके || २३ ||

यामं प्रति विशेषेण पूजयेद्देशिकोत्तमः |
पूर्वे तु स्नपनं प्रोक्तं अष्टोत्तरशतं जपेत् || २४ ||

द्वितीये स्नपनं प्रोक्तं पञ्चाशत्कलशं भवेत् |

प्. १०८)

तृतीये स्नपनं चैव पञ्चविंशति संख्यया || २५ ||

चतुर्थे स्नपनं चैव नवकुम्भैस्सुपूजयेत् |
यामं प्रति विशेषेण स्नपनं कारयेद् बुधः || २६ ||

पूर्वयाम्ये तु संपूज्य बिल्वपत्रैस्समर्चयेत् |
द्वितीये पत्रपुष्पैश्च तृतीये जातिपुष्पकैः || २७ ||

नन्द्यावर्तैस्तु संपूज्य चतुर्यामे तु पूजयेत् |
चतुस्सन्ध्यार्चनं कुर्याद् बिल्वपत्रैस्समन्वितम् || २८ ||

मुद्गान्नं प्रथमं चैव द्वितीये पायसान्नकम् |
तृतीये कृसरान्नं स्यात् शुद्धान्नं स्यात् चतुर्थके || २९ ||

यामं प्रति विशेषेण क्षेत्रपालं समर्चयेत् |

प्. १०९)

यामान्ते तु विशेषेण बलिहोमं समाचरेत् || ३० ||

देशिकं पूजयेत् तत्र वस्त्रहेमाङ्गुलीयकैः |
ब्राह्मणं पूजयेत् तत्र शिवभक्तान् सुपूजयेत् || ३१ ||

पूजयेत् परिचारांश्च वस्त्रहेमाङ्गुलीयकैः |
श्रीकरं विजयं पुण्यं आयुरारोग्यवर्धनम् || ३२ ||

एवं संपूज्य विधिवत् शिवलोके महीयते |

इति चन्द्रज्ञाने शिवरात्रिव्रतकल्पविधिस्त्रयोविंशतिपटलः ||


प्. ११०)

श्रीः

अतः परं प्रवक्ष्यामि बलिदानं बृहस्पते |
सर्वरोगविनाशार्थं सर्वशान्तिकरं भवेत् || १ ||

ग्रामवृद्धिकरं पुण्यं सर्वैश्वर्यप्रदायकम् |
सर्वदेवः प्रियार्थं च राष्ट्रदुर्भिक्षनाशनम् || २ ||

स्वायम्भुवं दैविकं च आर्षं तु गाणपं तथा |
मानुषं चैव पञ्चैतद् बलिदानं विधिः क्रमात् || ३ ||

सर्वातोद्यसमायुक्तं सर्वालंकारसंयुतम् |
नानादीपसमायुक्तं गणिकादिभिरावृतम् || ४ ||

द्वारस्य दक्षिणे चैव नदीं गङ्गां च संयजेत् |
द्वारस्य वामपार्श्वे तु कालां च यमुनां यजेत् || ५ ||

प्. ११)

ऋषभं पुरतो यष्ट्वा सागस्त्यं चाग्निगोचरे |
दक्षिणे भृङ्गराजं च सप्तमातृगणैर्युतम् || ६ ||

लम्बोष्ठं वीरभद्रं च बलिं दद्यात् स्वमन्त्रकैः |
नैर्-ऋत्यां विनायकं चैव वारुण्यां सण्मुखं तहा || ७ ||

ज्येष्ठां वायव्यदिग्भागे सोममार्गं च संयजेत् |
ऐश्यान्यां भानुमेवं स्याद् भूतनाथेशमग्रके || ८ ||

प्रथमे च बलिं दत्त्वा द्वितीये च विशेषतः |
गोपुरं वाद्यनिश्शब्दशङ्खघोषसमन्वितम् || ९ ||

द्वारं प्रति विशेषेण वरिष्ठं भुजगं यजेत् |
इन्द्रं चैव तथाग्निं च यमश्च नि-ऋतिस्तथा || १० ||

प्. ११२)

वारुणं चैव वायुं च सोममीशानमेव च |
नि-ऋतिं दक्षिणे विष्णुं ब्रह्माणं त्वीशवामके || ११ ||

सोमशंकरयोर्मध्ये क्षेत्रपालं समर्चयेत् |
क्षेत्रेशस्य ब * * * * * * * नकम् || १२ ||

द्वितीयावरणं प्रोक्तं तृतीयावरणं शृणु |
अनन्तेशस्तथा सूक्ष्मश्शिवोक्तश्चैकनेत्रकः || १३ ||

एकरुद्रस्त्रिमूर्तिं च श्रीकण्ठश्च शिखण्डिनः |
तृतीयावरणं प्रोक्तं चतुर्थं वरणं शृणु || १४ ||

शिवः पशुपतिश्चात्र रुद्रश्चैव भवस्तथा |
ईशानं च महादेवो भीमश्चेत्यष्टमस्तथा || १५ ||

प्. ११३)

चतुर्थावरणं प्रोक्तं पञ्चमं वरणं शृणु |
वज्रं शक्तिं च दण्डं च खड्गं पाशाङ्कुशं तथा || १६ ||

गदा त्रिशूलं * * * पद्मं चेति दशायुधम् |
एवमावरणं चैव महापीठं पृथक् पृथक् || १७ ||

प्रथमादि तृतीयान्तं शाम्बरीबलिपीठकः |
पृथग्देशे बलिं दत्त्वा चैव मावरणं त्रयम् || १८ ||

* * * * * * पीठे आमोदादीन् बलिं क्षिपेत् |
द्वितीये च महापीठे बलिं दत्वाष्टमूर्तये || १९ ||

कर्णिकायां महाभूतं पञ्चवक्त्रे प्रदापयेत् |
प्रतिमावरणं पीठं महापीठं * * * * || २० ||

प्. ११४)

* * * यावरणे पीठे मोदादीन् बलिं क्षिपेत् |
द्वितीयावरणं न्यूनं प्रथमे भूतपीठके || २१ ||

बलिं कृत्वा विशेषेण उत्तमा मध्यमाधमा |
बलिदेवमिति प्रोक्तं बलिद्रव्यमथ शृणु || २२ ||

बलिं बेरसमायुक्तं अस्त्रराजसमन्वितम् |
पौष्टिकं चान्नलिङ्गं च शान्तिकं चार्घ्यमेव च || २३ ||

अथवा बलिबेरं वा अस्त्रराजोनमेव वा |
अथवा देशिकं चैव बलिदानं * * * * || २४ ||

* वद्यात् षोडशभागैकं दधिगोघृतप्लुतम् |
गन्धं षट् द्वादशांशं तु पुष्पं पत्रं च द्रोणकम् || २५ ||

बलिद्रव्यमिति प्रोक्तं बलिदानं स्वाहा स्वधा |
प्रातर्मध्याह्नसायाह्ने त्रिसन्ध्यां बलिमाचरेत् || २६ ||

अन्यासु सर्वसन्ध्यासु नाचरेत्तु बलिक्रमम् |
स्नानं तु विधिना कृत्वा त्रिपुण्ड्री शुक्लवस्त्रकः || २७ ||

सोष्णीषं चोत्तरीयं च धायेद् देशिकोत्तमः |
अर्घ्यपात्रक * * * सपवित्रकरो गुरुः || २८ ||

परिचारकमाहुय सोष्णीषं चोत्तरीयकम् |
याने वा रङ्गके वाऽपि चन्द्रशेखरमूर्तिनम् || २९ ||

स्वस्यैव शिरसि न्यस्य बलिंक्रमणमाचरेत् |
मार्जनं प्रोक्षणं कृत्वा देवदासी विशेषतः || ३० ||

प्. ११६)

पुनश्शिष्योऽभिषिच्याभिः प्रोक्षयेद्देशिकोत्तमः |
गन्धं षड्बिन्दुमात्रेण गन्धद्वारेति मन्त्रवित् || ३१ ||

पुष्पं स्वनाममन्त्रेण चार्चयेत् कर्णिकोर्ध्वतः |
पाद्यं दत्त्वा पुनश्चैव अर्घ्यमन्त्रैः प्रदापयेत् || ३२ ||

धूपमुद्रां प्रदर्श्याथ अङ्गुष्ठं तर्जनी क्रमात् |
अङ्गुष्ठानामिकायुक्तां दीपमुद्रां प्रदर्शयेत् || ३३ ||

मन्त्रेण शूलमुद्रां च बलिदाने विशेषतः |
पानीयं च पुनर्दत्त्वा नमस्काराख्यमेव च || ३४ ||

उपचाराणि सर्वाणि द्वितीये तु विशेषतः |
उपचारान्तरं वाऽपि पृथक् कृत्वा बलिं क्षिपेत् || ३५ ||

प्. ११७)

बलिकाले गणांश्चैव स्वामिनं चाभिवीक्षयेत् |
शुचौ देशे विशेषेण बलिं सर्वत्र दापयेत् || ३६ ||

पञ्चमावरणं न्यूनं द्वितीयावरणं ददेत् |
द्वितीयावरणे न्यूनं प्रथमे तु विशेषतः || ३७ ||

एकप्राकारयुक्तं चिन्महापीठे बलिं क्षिपेत् |
तत्पुष्पेत्तु दुर्गां च तत्त * * * * बुद्धिमान् || ३८ ||

एवं प्रदक्षिणं कृत्वा वृतं पात्रकमेव च |
प्रविशेद्धाम्निकद्वारे पादप्रक्षालनं कुरु || ३९ ||

मूलबेरं समायोज्य चन्द्रशेखरमूर्तिनम् |
पाद्यमाचमनं चार्घ्यं ददेन्नीराञ्जनं ततः || ४० ||

प्. ११८)

गन्धपुष्पादिनाभ्यर्च्य दीपान्तं चैव कारयेत् |
मूलबेरं समभ्यर्च्य प्रतिसन्धिं समाचरेत् || ४१ ||

पूर्वद्वारमिति प्रोक्तं पश्चिमे तु बृहस्पते |
पूर्वद्वारोक्तवत् सर्वं विशेषं किञ्चिदस्ति हि || ४२ ||

नित्यहोमावसाने तु बलिदेवान् समर्चयेत् |
बलिबेरयुतं वाऽपि प्रत्येकं वितरेद् गुरुः || ४३ ||

देवस्य दक्षिणे वामे नन्दिनागौ बलिं क्षिपेत् |
अग्रतो वृषभं यष्ट्वा दुर्गां वायव्यगोचरे || ४४ ||

ज्येष्ठां सौम्ये तु संपूज्य भानुं चैशान्यगोचरेद् |
चक्रस्यांशे तु भुजेव सागस्त्यं वह्निगोचरेत् || ४५ ||

दक्षिणे भृङ्गराजं च सप्तमातृगणैर्युतम् |


प्. ११९)

विघ्नेशं वीरभद्रं च बलिं दत्त्वा यथाक्रमम् || ४६ ||

नैर्-ऋत्यां विनायकं चैव बलिं दत्त्वा विशेषतः |
प्रथमावरणं प्रोक्तं द्वितीयावरणं शृणु || ४७ ||

गोपुरद्वारपालाभ्यां विकिरं तु बलिं पुनः |
पश्चिमे वरुणं यष्ट्वा वायव्ये वायुमेव च || ४८ ||

सोमे सोमं समाराध्य ईशे ईशं च संयजेत् |
ऐन्द्रे इन्द्रं समाराध्य वह्निं वह्नौ तु गोचरे || ४९ ||

यमं याम्ये तु संपूज्य संपुजन्नै-ऋतिं तथा |
नि-ऋतिं दक्षिणे विष्णुं ब्रह्माणं त्वीशवामके || ५० ||

सोमचारयुतं वाऽपि स्वस्वमन्त्रैर्बलिं क्षिपेत् |

प्. १२०)

महापीठे विशेषेण चामोदादि दलाग्रके || ५१ ||

कर्णिकोर्ध्वे महाभूतं पञ्चवक्त्रे प्रदापयेत् |
एवं प्रदक्षिणं कृत्वा देवतं वरुणं प्रति || ५२ ||

द्वारदेशे समानीय पादप्रक्षालनं कुरु |
बलिबेरं समभ्यर्च्य ततो नीराञ्जनं ददेत् || ५३ ||

त्रिसन्ध्यं च विना कुर्याद् बलिदानं बृहस्पते |
अन्यथा च कृतं चेत्तु राष्ट्रदोषं भवेदिह || ५४ ||

बलिदानयुतं चैव कुर्यान्नित्योत्सवं ततः |
नित्योत्सवं विना यत्र ग्रामं ऋद्धिं न यच्छति || ५५ ||

तत्ग्रामं राजराष्ट्रं च वर्ध्यतेत्तु न संशयः |

प्. १२१)

नित्योत्सवस्य याने तु ये नरास्तु प्रदक्षिणम् || ५६ ||

ते कुर्वन्ति सुखं नित्यं शिवलोकमवाप्नुयात् |
एवं पूजयते भक्त्या सोऽन्ते सायुज्यमाप्नुयात् || ५७ ||

इति चन्द्रज्ञाने क्रियापादे बलिदानविधिश्चतुर्विंशति पटलः |

 
प्. १२२)

श्रीः

अतः परं प्रवक्ष्यामि द्विजाशौचमथ शृणु |
जन्माशौचं मृताशौचं दशाहे शुद्धिरुच्यते || १ ||

स्वगोत्रे पुत्रजातश्चेत् तद्गोत्रा ह्यघमाचरेत् |
दशाहमपितुरस्ति पूत्री चेत् सहजात्मनाम् || २ ||

तुरीये दशरात्रं स्यात् षण्णिशा पुंसि पञ्चमे |
षष्ठे चतुरहात् शुद्धिः सप्तमे तु दिनत्रयम् || ३ ||

अन्यगोत्रप्रविष्टानां दाममाशौचमेव च |
यद्यस्ति भर्तुराशौचं भार्यायाश्च न संशयः || ४ ||

अथवान्यप्रकारेण प्रवक्ष्यामि समासतः |
पित्रोर्यो दात्रिमः पुत्रस्तस्याशौचं विधीयते || ५ ||

प्. १२३)

आशौचज्ञातिभिस्सार्धं तस्य नासीत् क्रमेण च |
पितृभ्यां शैशवेऽन्यत्र दात्रार्यस्तत्र कर्म तु || ६ ||

उक्तभारी स एव स्यात्तस्याघमधुनोच्यते |
पूर्वगोत्रेऽन्यसंबन्धं पितृभ्यां तु विना तदा || ७ ||

यत्क्रिया शिष्यो ह्यारभ्य वाचार्य परिचारकाः |
यजमानः क्रिया पू * * * * * * * पुरा || ८ ||

गव्यस्नानं ततः कृत्वा शेषकर्म समाचरेत् |
आशौचमाचरेत् पश्चात् तदा योग्यदिनं क्रमात् || ९ ||

दीक्षितानां व्रतस्थानां यतीनां ब्रह्मचारिणाम् |
उत्पन्नं यदि यत्काले तद्वदाशौचमाचरेत् || १० ||

प्. १२५)

संस्कारादिमकर्माणां स्वगोत्रं नास्ति चेत् पुनः |
स कारयेत् संस्कारादि तत्कर्माणि समाचरेत् || ११ ||

पश्चादांयोग्यदिनं गव्यस्नानं गव्यं कृत्वा |
पुनः कर्माणि सर्वाणि कारयेच्च न संशयः || १२ ||

शावाशौचे समुत्पन्ने सूतिकं तु यथा भवेत् |
शवेन शुध्यते सूतिर्नसूतिश्शवशोधनी || १३ ||

सूतिकं सूतिकेनैव शावं शावेन शुध्यति |

कल्पादि पञ्च दिनादिनादिकं दशदिनं गच्छेत् दिशा भाक् गमः |
पूर्वस्यान्त्यं दिने यदि द्वितीवसात् शुद्ध्यत् प्रभाते क्रमात् || १३ १/२ ||

प्. १२६)

द्विजाशौचमिति प्रोक्तं क्षत्रियाशौचमथ शृणु |
जन्माशौचमृताशौचं द्वादशाहेति शुद्धिमान् || १४ १/२ ||

स्वगोत्रे पुत्रजातंश्च तद्गोत्राश्शौचमाचरेत् |
आरभ्याहं पितुरस्ति पुत्रीचेत् सहजात्मनाम् || १५ १/२ ||

तुर्येकादशरात्रं स्यात् सप्ताहे पुंसि पञ्चमि |
षष्ठे पञ्चदिनात् शुद्धि सप्तमेव चतुर्दिनम् || १६ १/२ ||

अन्यगोत्रप्रविष्टानां दायमाशौचमेव च |
यद्यस्ति भर्तुराशौचं भार्याश्चास्ति न संशयः || १७ १/२ ||

अथवान्यप्रकारेण प्रवक्ष्यामि समासतः |
पुत्रोर्यो दात्रिमः पुत्रः तस्याशौचं विधीयते || १८ १/२ ||

प्. १२७)

आशौचज्ञातिभिस्सार्धं तस्या नासीत् क्रमेण च |
पितृभ्यां शैशवेऽन्यत्र पित्रोर्यस्तत्र कर्मकृत् || १९ १/२ ||

रुग्महारीं स एव स्यां तथा गमधुनोच्यते |
पूर्वगोत्रेन संबन्धः पितृभ्यां तु विना गदम् || २० १/२ ||

यत्क्रियात् शिष्यो च मारभ्य चाचार्यपरिचारकः |
यजमानः क्रियापूर्तेः पुराशौचमुत्पन्नं चरत् || २१ १/२ ||

गव्यस्नानं ततः कृत्वा शेषकर्म समाचरेत् |
आशौचमाचरेत् पश्चात् तदायोग्यदिनं क्रमात् || २२ १/२ ||

दिक्षितानां व्रतस्थानां यतीनां ब्रह्मचारिणाम् |
उत्पन्नं यदि यत्काले तद्वदाशौचमाचरेत् || २३ १/२ ||

प्. १२८)

संस्कारादिमकर्माणां स्वगोत्रं नास्ति चेत् पुनः |
कारयेत् संस्कारादितत्कर्माणि समाचरेत् || २४ १/२ ||

पश्चादायोग्यदिनं नवकस्नानगव्यं कृत्वा |
पुनः कर्माणि सर्वाणि कारयेच्च न संशयः २५ १/२ ||

शावाशौचे समुत्पन्ने आदिकं तु यथा भवेत् |
शावेन शुद्ध्यते सूतिं न सूतिशवशोधनैः || २६ १/२ ||

सूतकं सूतिकेनैव शावं शावेन शुद्ध्यति || २७ ||

अल्पात् पञ्चदिनादिकं दशदिनं
गच्छेद् दशाहाघः * * * * * * * |
पूर्वस्यान्त्यदिने यदि * * * * * * *
द्वितीयदिवसाश्शुद्धे प्रभाते त्र्यहात् || २८ ||

अयं अर्धदिनं प्रभृत्येकद्वित्रिक्रमेण वर्धयेत् |

प्. १२९)

क्षत्त्रियाशौचमिति प्रोक्तं ज्ञाताशौचमथ शृणु || २९ ||

जन्माशौचमृताशौचं त्रयोदशाहे शुद्धिमान् |
सगोत्रे पुत्त्रोजातश्चेत् तद्गोत्रे चार्यमाचरेत् || ३० ||

त्रयोदशाहं पितुरस्ति पुत्त्री चेत् सहजात्मनाम् |
तुर्योचा दशरात्रं स्यादष्टाहे पुंसि पञ्चमी || ३१ ||

षष्ठे रसहात् शुद्धि सप्तमे बाणदिनं क्रमात् |
अन्यगोत्रप्रविष्टानां अघमौशौचमेव च || ३२ ||

यद्यस्ति भर्तुराशौचं भार्याश्चास्ति न संशयः |
अथवान्यप्रकारेण प्रवक्ष्यामि समासतः || ३३ ||

पुत्रोर्योद्दातिमं * * * न्तस्यां शौचं विधीयते |

प्. १३०)

आशौचं ज्ञातिभिस्सार्धं तस्य नास्ति क्रमेण च || ३४ ||

पितृभ्यां शैशवेऽन्यत्र दत्तोयस्तत्र कर्मकृत् |
वित्तहारी स एव स्यात् तथाऽयमधुनोच्यते || २५ ||

पूर्वगोत्रेन संबन्धः पितृभ्यां तु विना कथम् |
यत्क्रियाश्शिष्योऽथारभ्य आचार्यपरिचारकाः || ३६ ||

यजमानः क्रियापूर्तेः पुनराशौचमुत्पन्न चेत् |
गव्यस्नानं ततः कृत्वा शेषकर्म समाचरेत् || ३७ ||

* * समाचरेत् पश्चात् तदायोग्यदिनं क्रमात् |
दीक्षितानां व्रतस्थानां यतीनां ब्रह्मचारिणाम् || ३८ ||

उत्पन्नं यदि यत्काले तद्वदाशौचमाचरेत् |

प्. १३१)

संस्कारादिमकर्माणां स्वगोत्रं नास्ति चेत् पुनः || ३९ ||

कारयेत् स तु संस्कारादि तत्कर्माणि समाचरेत् |
पश्चादायोग्यदिनं गव्यदिनं गव्यस्नानं पुण्याहं कृत्वा || ४० ||

पुनः कर्माणि सर्वाणि कारयेच्च न संशयः |
शावाशौचे समुत्पन्ने सूतिकं तु यथा भवेत् || ४१ ||

शावेन शुध्यते सूति न सूतिश्शावशोधनी |
सूतिकं सूतिकेनैव शावं शावेन शुध्यति || ४२ ||

अल्पात् पन्नदिकं दशदिनं
गच्छेद शु * * * * * * * मम् |
पूर्वस्यान्त्यदिने यदि द्विदिवसात्
शुद्धे प्रभाते त्र्यहात् * * * * * || ४३ ||

प्. १३२)

अयं अर्धदिनं प्रभृति द्वित्रिक्रमेण चर्द्धियेत् |
जाताशौचं प्रोक्तं गरीकगणीकाशौचं शृणु || ४४ ||

जन्माशौचं चतुर्दशाहेन शुद्ध्यति |
स्वगोत्रे पुत्रजातश्चेत् तद्गोत्राह्यघमाचरेत् || ४५ ||

तुर्यं दशाहं पुत्री चेत् तदेव सहजात्मनाम् |
त्रयोदशरात्रं स्यान्नवाहे यदि पञ्चमी || ४६ ||

ष * * * * * * * * प्ते षड्दिनमचरेत् |
अन्यगोत्रप्रविष्टानां दिवमौशौचमेव च || ४७ ||

यन्नास्ति भर्तुराशौचं भार्यायाश्च न संशयः |
अथवान्यप्रकारेण प्रवक्ष्यामि समासतः || ४८ ||

प्. १३३)

तुर्यो * * * * * * स्तस्याशौचं विधीयते |
आशौचज्ञातिभिस्सार्धं तस्य नास्ति क्रमेण च || ४९ ||

मातृभ्यां शैशवेऽन्यत्र दत्तो यस्तत्र कर्मकृत् |
रुग्मभागी स एव स्यात् तथाघमधुनोच्यते || ५० ||

पूर्वगोत्रोद्भवस्यापि पितृभ्यां तु विना कदा |
यत्क्रियाश्शिष्यो * ह्यारभ्य चाचार्य परिचारकाः || ५१ ||

यजमानः क्रियापूर्ते पुराशौचमुत्पन्नं चेत् |
गव्यस्नानं ततः कृत्वा शेषकर्म समाचरेत् || ५२ ||

आशौचमाचरे * * * * * * स्नानं क्रमात् |
दीक्षितानां व्रतस्थानां योगिनां च तथैव च || ५३ ||

प्. १३४)

उत्पन्नं यदि यत्काले तद्वदाशौचमाचरेत् |
संस्कारादि कर्माणां स्वगोत्रेन्नास्ति चेत् पुनः || ५४ ||

कारयेत् संस्कारादि तत्कर्माणि समाचरेत् |
पश्चादायोग्यदिनं गव्यस्नानं पुण्याहं कृत्वा || ५५ ||

पुनः कर्माणि सर्वाणि कारयेच्च न संशयः |
शावाशौचे समुत्पन्ने सूतिकं तु यथा भवेत् || ५६ ||

शावेन शुद्ध्यते सूतिर्न सूतिस्शावशोधनैः |
सूतिकं सूतिकेनैव शावं शावेन शुध्यति || ५७ ||

अल्पात् पञ्चदिनाकंददिनं गच्छेद् दशात् समम् |
पूर्वान्त्यदिने यदि द्विदिवसार्धे प्रभाते त्र्यहात् || ५८ ||

प्. १३५)

अयं अर्धदिनं प्रभृति एकद्वित्रिक्रमेण वर्धयेत् |
रुद्रगणिकाघं प्रोक्तं देवदास्याशौचं शृणु || ५९ ||

जन्माशौचं मृताशौचं पक्षाहे शुध्यति क्रमात् |
स्वगोत्रे पुत्रजातिश्चेत् तद्गोत्रोह्यघमाचरेत् || ६० ||

पञ्चदशाहे पुत्री चेत् तद्देवसहजातानाम् |
स चतुर्दशरात्रं स्याद् दशाहे यदि पञ्चमी || ६१ ||

षष्ठे च वसुहाश्शुद्धिस्सप्ते सप्तदिनं क्रमात् |
अन्यगोत्र प्रविष्टानां दायमं चाशौचमेव च || ६२ ||

यत् स्नाति भर्तुराशौचं भार्यांशाश्चास्ति न संशयः |
अथवान्य प्रकारेण प्रवक्ष्यामि समासतः || ६३ ||

प्. १३६)

मातुर्योद्दात्रिमा पुत्रस्तस्याशौचं विधीयते |
आशौचं ज्ञातिभिस्सार्धं तस्य नासीत् क्रमेण च || ६४ ||

मातृभ्यां शैशवेऽन्यत्र दात्रो यस्तत्र कर्मकृत् |
रुत्थहारि स एव स्यात्तदाघमधुनोच्यते || ६५ ||

पूर्वगोत्रेण संबन्धं मातृभ्यां तु विना कदा |
यत्क्रियाशिष्योह्यारभ्य चाचार्य परिचारकाः || ६६ ||

यजमानक्रियापूर्तेः पुनराशौचमुत्पन्नं चेत् |
गव्यस्नानं ततः कृत्वा शेषकर्म समाचरेत् || ६७ ||

आशौचमाचरेत् पश्चात् तदायोग्यदिनं क्रमात् |
दीक्षितानां व्रतस्थानां योगिनां च तथैव च || ६८ ||

प्. १३७)

उत्पन्नं यदि यत्काले तद्वदाशौचमाचरेत् |
पश्चादायोग्यदिनं गव्यस्नानं संप्रोक्षणं कृत्वा || ६९ ||

पुनः कर्माणि सर्वाणि कारयेच्च न संशयः |
शावौशौचे समुत्पन्ने सूतिकं तु यथा भवेत् || ७० ||

शावेन शुध्यते सूतिर्न सूतिश्शव शोधनैः |
सूतिकं सूतिकेनैवं शावं शावेन शुध्यति || ७१ ||

अल्पात् पञ्चदिनाधिकदशदिनं गच्छेद्दशाभाद्गमः |
पूर्वस्यांतदिने यदि द्विवसात् शुद्धे प्रभाते त्र्यहात् || ७२ ||

अयं अर्धदिनं प्रभृति एकद्वित्रिक्रमेण वर्धयेत् |
पुरुषोक्तवदाचार्य देवदास्याश्च कल्पिताः || ७३ ||

प्. १३८)

मोक्षगोत्रास्त्वन्योन्यमाचरेदघमद्यथाः |
एतत् शास्त्रं परित्यज्य चान्यशास्त्रं न चिन्तये || ७४ ||

देवदास्याशौचं प्रोक्तं अपारशावाशौचं शृणु |
जन्माशौचं मृताशौचं चक्षुषो शुध्यति क्रमात् || ७५ ||

स्वगोत्रे पुत्रजातश्चेत् तद्गोत्रेन्य च माचरेत् |
पञ्चदशाहं पुत्री चेत् तदैव सहजात्मनाम् || ७६ ||

स चतुर्दशरात्रं स्याद्दशाहे यदि पञ्चमी |
षष्ठेषु सस्यहात् शुद्धिसप्ते स क्रमात् || ७७ ||

अन्यगोत्र प्रविष्टानां दायमाशौचमेव च |
यद्यस्ति भर्तुराशौचं भार्यायाश्च न संशयः || ७८ ||

प्. १३९)

अथवान्यप्रकारेण प्रवक्ष्यामि समासतः |
पुत्रोर्यात् दात्रं पुत्रस्तस्याशौचं विधीयते || ७९ ||

आशौचं ज्ञातिभिस्सार्धं तस्य नासीत् क्रमेण च |
पितृभ्यां शैशवेऽन्यत्र दत्रो यस्तत्र कर्मकृत् || ८० ||

रिक्षहारी स एव स्यात् तदाघमधुनोच्यते |
पूर्वगोत्रे न संबन्धः पितृभ्यां तु विना कदा || ८१ ||

यत्क्रियाश्शिष्यो ह्यारभ्य चाचार्यपरिचारकाः |
यजमानः क्रियापुत्रे पुराशौचमुत्पन्नं चेत् || ८२ ||

गव्यस्नानं ततः कृत्वा शेषकर्म समाचरेत् |
आशौचमाचरेत् पश्चात् कदा योग्यदिनं क्रमात् || ८३ ||

प्. १४०)

दीक्षितानां व्रतस्थानां योगिनां च तथैव च |
उत्पन्नं यदि यत्काले तद्वदाशौच माचरेत् || ८४ ||

संस्कारादिकर्माणां स्वगोत्रं नास्ति चेत् पुनः |
कारयेत्तु संस्कारादि तत्कर्माणि समाचरेत् || ८५ ||

पश्चादायोग्यदिनं गव्यस्नानं प्रोक्षणं कृत्वा |
पुनः कर्माणि सर्वाणि कारयेच्च न संशयः || ८६ ||

शावाशौचे समुत्पन्ने सूतिकं तु यथा भवेत् |
शावेन शुद्ध्यते सूतिन्नसूतिश्शवशोधनैः || ८७ ||

सूतिकासूतिकेनैव शवाश्शावेन शुद्ध्यति |

प्. १४१)

अल्पात् पञ्चदिनाधिकं दशदिनं गच्छेद्दशाहागमः || ८८ ||

पूर्वस्यान्त्यदिने वदि द्विदिवसार्धे प्रभाते त्र्यहात् |
अयं अर्धदिनं प्रभृति एकद्वित्रि क्रमेण वर्धयेत् || ८९ ||

पारश्शवाशौचं प्रोक्तं माहेश्वराशौचं शृणु |
जन्माशौचं मृताशौचं पक्षाहे शुध्यति क्रमात् || ९० ||

स्वगोत्रे पुत्रजाता हेतद्गोत्रस्समाचरेत् |
पञ्चादशाहं पुत्री चेत् तदैव सहजात्मनाम् || ९१ ||

स चतुर्दशरात्रं स्याद्दशाहे यदि पञ्चमी |
षष्ठे तु सहसा शुद्धे सप्ते सप्तदिनं क्रमात् || ९२ ||

अन्यगोत्रे प्रविष्टानां दायमाशौचमेव च |

प्. १४२)

यद्यस्ति भर्तुराशौचं भार्याश्चास्ति न संशयः || ९३ ||

अथवान्य प्रकारेण प्रवक्ष्यामि समासतः |
पित्रोर्योदत्रिः? पुत्रस्तस्याशौचं विधीयते || ९४ ||

आशौचं ज्ञातिभिस्सार्धं तस्य नासीत् क्रमेण च |
पितृभ्यां शैशवेऽन्यत्र दत्तोऽयं तत्र कर्मकृत् || ९५ ||

रूडहारी स एव स्यात् तथाघमधुनोच्यते |
पूर्वगोत्रे न संबन्धः पितृभ्यां तु विना कदा |
यत् क्रियाश्शिष्यो ह्यारभ्य चाचार्य परिचारकाः || ९६ ||

यजमानः क्रियापूर्तेः पुराशौचमुत्पन्नं चेत् |
गव्यस्नानं ततः कृत्वा शेषकर्म समाचरेत् || ९७ ||

प्. १४३)

आशौचमाचरेत् पश्चात् तदायोग्यदिनं क्रमात् |
दीक्षितानां व्रतस्थानां योगिनां च तथैव च || ९८ ||

उत्पन्नं यदि यत्काले तद्वदाशौचमाचरेत् |
संस्कारादिकर्माणां स्वगोत्रं नास्ति चेत् पुनः || ९९ ||

कारयेत् संस्कारादि तत्कर्माणि समाचरेत् |
पश्चादायोग्यदिनं गव्यस्नानं प्रोक्षणं कृत्वा || १०० ||

पुनः कर्माणि सर्वाणि कारयेच्च न संशयः |
शावाशौचे समुत्पन्ने सूतिकं तु यथा भवेत् || १०१ ||

शावेन शुद्ध्यते सूतिर्न्नसूतिश्शवशोधनैः |
सूतिकं सूतिकेनैव शावा शावेन शुध्यति || १०२ ||

प्. १४४)

अल्पात् पञ्चदीन शाहाद्गमः * * * * |
पूर्वस्यान्तदिने यदि द्विदिवसं शुद्धे प्रभाते त्र्यहात् || १०३ ||

अयं अर्धदिन प्रभृति एकद्वित्रिक्रमेण वर्धयेत् |
माहेश्वराशौचं प्रोक्तं वैश्याशौचं अथ शृणु || १०४ ||

जन्माशौचं मृताशौचं पक्षाहे शुध्यति क्रमात् |
स्वगोत्रे पुत्रजातश्चेत् तद्गोत्रोह्यघमाचरेत् || १०५ ||

पञ्चदशाहं पुत्री चेत् तदेव सहजात्मनाम् |
स च तु * * * * स्याद्दशाहे यदि पञ्चमी || १०६ ||

षष्ठे रहसात् शुद्धिः सप्ते सप्तदिनं क्रमात् |
अन्यगोत्र प्रविष्टानां दायमाशौचमेव च || १०७ ||

यद्यस्ति भर्तुराशौचं भार्याश्चास्ति न शंशयः |

प्. १४५)

अथवान्य प्रकारेण प्रवक्ष्यामि समासतः || १०८ ||

पुत्रोर्यो दात्रिमा पुत्रस्तस्याशौचं विधीयते |
आशौचं ज्ञातिभिस्सार्धं तस्य नासीत् क्रमेण च || १०९ ||

पितृभ्यां शैश * * * * * यस्तत्र कर्मकृत् |
रूढहारी स एव स्यात्तथाघमधुनोच्यते || ११० ||

पूर्वगोत्रे न संबन्धः पितृभ्यां तु विना कदा |
यत् क्रियाश्शिष्यो ह्यारभ्य चाचार्यपरिचारकाः || १११ ||

यजमानः क्रियापूर्ते पुराशौचमुत्पन्नं चेत् |
गव्यस्नानं ततः कृत्वा शेषकर्म समाचरेत् || ११२ ||

आशौचमाचरेत् पश्चात् तदायोग्यदिनं भवेत् |

प्. ४५६)

दीक्षितानां व्रतस्थानां योगिनां तथैव च || ११३ ||

उत्पन्नं यदि यत्काले तद्वदाशौचमाचरेत् |
संस्कारादिकर्माणां स्वगोत्रं नास्ति चेत् पुनः || ११४ ||

कारयेत्तु संस्कारादि तत्कर्माणि समाचरेत् |
पश्चादायोग्यदिनं गव्यस्नानं प्रोक्षणं कृत्वा || ११५ ||

पुनः कर्माणि सर्वाणि कारयेच्च न संशयः |
शावाशौचे समुत्पन्ने * * * * यथा भवेत् || ११६ ||

शावेन शुध्यते सूतिर्न्नसूतिश्शवशोधनैः |
सूतिकं सूतिकेनैव शावं शावेन शुद्ध्यति || ११७ ||

अल्पात् पञ्चदिनादिकं दशदिनं गच्छेद्दशाभाद्गमाः |
पूर्वस्यान्त्यदिने यदि द्विदिवसात् शुद्धे प्रभाते त्र्यहात् || ११८ ||

प्. १४७)

* * द्धदिन प्रभृति एकद्वित्रिक्रमेण वर्धयेत् |
वैश्याशौचमिति प्रोक्तं शूद्राशौचमथ शृणु || ११९ ||

जन्माशौचं मृताशौचं एकमासेन शुध्यति |
स्वगोत्रे पुत्र जातश्चेत् तत्घोरक्रममाचरेत् || १२० ||

एकमासेन पुत्री चेत् तदैव सहजात्मनाम् |
अघपञ्चदशाहं स्यादेकादशाहे पञ्चमी || १२१ ||

षष्ठे वा हात् शुद्धिस्सप्तवसुदिनं क्रमात् |
अन्यगोत्रप्रविष्टानां दायमाशौचमेव च || १२२ ||

यद्यस्ति भुर्तुराशौचं भार्याश्चास्ति न संशयः |
अथवान्य प्रकारेण प्रवक्ष्यामि समासतः || १२३ ||

प्. १४८)

पुत्रोर्यो दात्रिमः पुत्रः तस्याशौचं विधीयते |
आशौचं ज्ञातिभिस्सार्धं तस्य नासीत् क्रमेण च || १२४ ||

पितृभ्यां शैशवेऽन्यत्र दत्तो यस्तत्र कर्मकृत् |
रूढहारी स एव स्यात् तथाघमधुनोच्यते || १२५ ||

पूर्वगोत्रे न संबन्धः पितृभ्यां तु विना कदा |
यत्क्रियाश्शिष्यो ह्यारभ्य चाचार्य परिचारकाः || १२६ ||

यजमानः क्रियापूर्तेः पुराशौचमुत्पन्नं चेत् |
गव्यस्नानं ततः कृत्वा शेषकर्म समाचरेत् || १२७ ||

आशौचमाचरेत् पश्चात् तदायोग्यदिनं क्रमात् |
दीक्षितानां व्रतस्थानां योगिनां च तथैव च || १२८ ||

प्. १४९)

उत्पन्नं यदि यत्काले तद्वदाशौचमाचरेत् |
संस्कारादि कर्माणां स्वगोत्रं नास्ति चेत् पुनः || १२९ ||

कारयेत्तु संस्कारादि तत्कर्माणि समाचरेत् |
पश्चादायोग्यदिनं गव्यस्नानं प्रोक्षणं कृत्वा || १३० ||

पुनः कर्माणि सर्वाणि कारयेच्च न संशयः |
शावाशौचे समुत्पन्ने सूतिकं तु यथा भवेत् || १३१ ||

शावेन शुद्ध्यते सूतिर्नसूतिश्शवशोधनैः |
सूतिकस्सूतिकेनैव शावं शावेन शुध्यति || १३२ ||

अल्पं पञ्चदिनाधिकं दशदिनं गच्छेद्दशाहाद् गमः |
पूर्वस्यान्त्यदिने यदि द्विदिवसात् शुद्धे प्रभाते त्र्यहात् || १३३ ||

प्. १५०)

अयं अर्धदिनप्रभृति एकद्वित्रिक्रमेण वर्धयेत् |
शूद्राशौचमिति प्रोक्तं करकोलाशौचं शृणु || १३४ ||

जन्ममृताशौचं त्रिंशद्दिने शुद्ध्यती वा |
स्वगोत्रे पुत्रजातश्चेत् तद्गोत्रोह्यघमाचरेत् || १३५ ||

चतुस्त्रिंशद्दिने पुत्री चेत् तदा सहजात्मनाम् |
अघं षड्दशरात्रं स्याद्द्वादशाहे च पञ्चमी || १३६ ||

षष्ठे दशाहशुद्धिस्स्यात् सप्ते नवदिनं क्रमात् |
अन्यगोत्रे प्रविष्टानां दायमाशौचमेव च || १३७ ||

यद्यस्ति भर्तुराशौ च भायीञ्चास्ति न संशयः |
अथवान्यप्रकारेण प्रवक्ष्यामि समासतः || १३८ ||

प्. १५१)

पुत्रोर्यो दात्रिमः पुत्रस्तस्याशौचं विधीयते |
आशौचं ज्ञातिभिस्सार्धं तस्य नासीत् क्रमेण च || १३९ ||

पितृभ्यां शैशवेऽन्यत्र दत्तोयस्तत्र कर्मकृत् |
रूढहारी स एव स्यात्तथाघमधुनोच्यते || १४० ||

पूर्वगोत्रे न संबन्धः पितृभ्यां तु विना कदा |
यत्क्रियाश्शिष्यो ह्यारभ्य चाचार्य परिचारकाः || १४१ ||

यजमानः क्रियापूर्ते पूराशौचमुत्पन्नं चेत् |
गव्यस्नानं ततः कृत्वा शेषकर्म समाचरेत् || १४२ ||

संस्कारादिकर्माणां स्वगोत्रं नास्ति चेत् पुनः |
कारयेत् संस्कारादि तत्कर्माणि समाचरेत् || १४३ ||

प्. १५२)

पश्चादायोग्यदिनं गव्यस्नानं प्रोक्षणं कृत्वा |
पुनः कर्माणि सर्वाणि कारयेच्च न संशयः || १४४ ||

शावाशौचे समुत्पन्ने सूतिकं तु यथा भवेत् |
शावेन शुध्यते सूतिर्नसूतिश्शवशोधनैः || १४५ ||

अल्पात् पञ्चदिनाधिकं दशदिनं गच्छेद्दशात् गमः |
पूर्वस्यान्त्यदिने यदि द्विदिवसात् शुद्धे प्रभाते त्र्यहात् || १४६ ||

अयं अर्धदिनप्रभृति एकद्वित्रिक्रमेण वर्धयेत् |
कारकोलाशौचं प्रोक्तं भट्टार्या शौचं शृणु || १४७ ||

जन्ममृताशौचौ तु स्त्रिंशद्दिने शुद्ध्यती वा |
स्वगोत्रे पुत्रजातश्चेत् तद्गोत्रा ह्यघमाचरेत् || १४८ ||

प्. १५३)

चतुस्त्रिंशद्दिने पुत्री चेत्तदा सहजात्मनाम् |
अघं षड्दशरात्रं स्यात् अर्हो दशाहे च पञ्चमी || १४९ ||

षष्ठदशाहात् शुद्धिस्स्यात् सप्ते नवदिनं क्रमात् |
अन्यगोत्र प्रविष्टानां दायमाशौचमेव च || १५० ||

यद्यस्ति भर्तुराशौचं भार्याश्चास्ति न संशयः |
अथवान्य प्रकारेण प्रवक्ष्यामि समासतः || १५१ ||

पुत्रोर्यो दात्रिमः पुत्रस्तस्याशौचं विधीयते |
आशौचं ज्ञातिभिस्सार्धं तस्य नासीत् क्रमेण च || १५२ ||

पितृभ्यां शैशवेऽन्यत्र दत्तोयस्तत्र कर्मकृत् |
रूढहारी स एव स्यात् तथाघमधुनोच्यते || १५३ ||

प्. १५४)

पूर्वगोतेन संबन्धः पितृभ्यां तु विना कदा |
यत्क्रियाश्शिष्यो ह्यारभ्य चाचार्य परिचारकाः || १५४ ||

यजमानः क्रियापूर्ते पुरा शौचमुत्पन्नं चेत् |
गव्यस्नानं ततः कृत्वा शेषकर्म समाचरेत् || १५५ ||

आशौचमाचरेत् पश्चात् तदा योग्यदिनं क्रमात् |
दीक्षितानां व्रतस्थानां योगिनां च तथैव च || १५६ ||

उत्पन्नं यदि यत्काले तद्वदाशौचमाचरेत् |
संस्कृत्वा दिनकर्माणां स्वगोत्रन्नास्ति चेत् पुनः || १५७ ||

कारयेत्तु संस्कारादि तत्कर्माणि समाचरेत् |
पश्चादायोग्यदिनं गव्यस्नानं प्रोक्षणं कृत्वा || १५८ ||

प्. १५५)

पुनः कर्माणि सर्वाणि कारयेत् च न संशयः |
शावाशौचे समुत्पन्ने सूतिकं तु यथा भवेत् || १५९ ||

शावेन शुद्ध्यते सूतिर्न सूतिश्शव शोधनैः |
सूतिकं सूतिकेनैव शावं शावेन शुद्ध्यति || १६० ||

अल्पात् पञ्चदिनाधिकं दशदिनं गच्छेत् दशात्गमः |
पूर्वस्यान्त्यदिने यदि द्विदिवसात् शुद्धे प्रभाते त्र्यहात् || १६१ ||

अयं अर्धदिनप्रभृति एकद्वित्रिक्रमेण वर्धयेत् |
भट्टार्याशौचं प्रोक्तं शाल्याशौचं ततश्शृणु || १६२ ||

जन्ममृताशौचौ चतुस्त्रिंशद्दिने शुद्ध्यती वा |
स्वगोत्रे पुत्रजातश्चेत् तद्गोत्रा ह्यघमाचरेत् || १६३ ||

प्. १५६)

चतुस्त्रिंशद्दिने पुत्री चेत् तदा सहजात्मनाम् |
अघं षड्दशरात्रं स्याद्द्वादशाहे च पञ्चमी || १६४ ||

षष्ठे दशाह शुद्धिस्सप्ते नवदिनं क्रमात् |
अन्यगोत्रप्रविष्टानां दायमाशौचमेव च || १६५ ||

यद्यस्ति भर्तुराशौचं भार्याश्चास्ति न संशयः |
अथवान्यप्रकारेण प्रवक्ष्यामि समासतः || १६६ ||

पित्रो यो दात्रिमः पुत्रस्तस्याशौचं विधीयते |
आशौचं ज्ञातिभिस्सार्धस्तस्य नासीत् क्रमेण च || १६७ ||

पितृभ्यां शैशवेऽन्यत्र दत्तो यस्तत्र कर्मकृत् |
रूढहारी स एव स्यात्तथाघमधुनोच्यते || १६८ ||

प्. १५७)

पूर्वगोत्रे न संबन्धः पितृभ्यां तु विना कदा |
यत्क्रियाश्शिष्योह्यारभ्य चाचार्यपरिचारकाः || १६९ ||

यजमानः क्रियापूर्ते * * शौचमुत्पन्नं चेत् |
गव्यस्नानं ततः कृत्वा शेषकर्म समाचरेत् || १७० ||

आशौचमाचरेत् पश्चात् तदा योग्यदिनं क्रमात् |
दीक्षितानां व्रतस्थानां योगिनां च तथैव च || १७१ ||

उत्पन्नं यदि यत्काले द्वादशाशौचमाचरेत् |
संस्कारादिकर्मणां स्वगोत्रं नास्ति चेत् पुनः || १७२ ||

कारयेत्तु संस्कारादि तत्कर्माणि समाचरेत् |
पश्चादायोग्यदिनं गव्यस्नानं प्रोक्षणं कृत्वा || १७३ ||

प्. १५८)

पुनः कर्माणि सर्वाणि कारयेच्च न संशयः |
शावाशौचे समुत्पन्ने सूतिकं तु यथा भवेत् || १७४ ||

शावे न शुद्ध्यते सूतिर्न्नसूतिश्शवशोधनैः |
सूतिकं सूतिकेनैव शावं शावेन शुध्यति || १७५ ||

अल्पात् पञ्चदिनाधिकं दशदिनं गच्छेद् दशाहात्गमः |
पूर्वस्यान्त्यदिने यदि द्विदिवसात् शुद्धे प्रभाते त्र्यहात् || १७६ ||

अयं अर्धदिनप्रभृति एकद्वित्रिक्रमेण वर्धयेत् |
शाल्याशौचमिति प्रोक्तं शिल्पाशौचमथ शृणु || १७७ ||

जन्ममृताशौचे पञ्चःस्त्रिंशद्दिनेन शुध्यति वा |
स्वगोत्रे पुत्रजातश्चेत् तद्गोत्रोह्यघमाचरेत् || १७८ ||

प्. १५९)

पञ्चाशद् दिन पुत्री चेत् तदा सहजात्मनाम् |
युगसप्तदशाहं स्यात् त्रयोदश दशाहेति पञ्चमी || १७९ ||

षष्ठे रुद्रदिनात् शुद्धिः सप्तदशदिनं क्रमात् |
अन्यगोत्रप्रविष्टानां दायमाशौचमेव च || १८० ||

यद्यस्ति भर्तुराशौचं भार्याश्चास्ति न संशयः |
अथवान्यप्रकारेण प्रवक्ष्यामि समासतः || १८१ ||

पित्रोर्यो दात्रिमः पुत्रस्तस्याशौचं विधीयते |
आशौचं ज्ञातिभिस्सार्धं तस्य नासीत् क्रमेण च || १८२ ||

पितृभ्यां शैशवेऽन्यत्र दत्तोयस्तत्र कर्मकृत् |
रूढहारी स एव स्यात् तदाघमधुनोच्यते || १८३ ||

प्. १६०)

पूर्वगोत्रेन संबन्धः पितृभ्यां तु विना कदा |
यत्क्रियाश्शिष्यो ह्यारभ्य चाचार्यपरिचारकाः || १८४ ||

यजमानः क्रियापूर्तेः पुराशौचमुत्पन्नं चेत् |
गव्यस्नानं ततः कृत्वा शेषकर्म समाचरेत् || १८५ ||

आशौचमाचरेत् पश्चात् तदायोग्यदिनं क्रमात् |
दीक्षितानां व्रतस्थानां योगिनां च तथैव च || १८६ ||

उत्पन्नं यदि यत्काले तद्वदाशौचमाचरेत् |
संस्कारादिकर्माणां स्वगोत्रं नास्ति चेत् पुनः || १८७ ||

कारयेत्तु संस्कारादिकर्माणि समाचरेत् |
पश्चादायोग्यदिनं गव्यस्नानं प्रोक्षणं कृत्वा || १८८ ||

प्. १६१)

पुनः कर्माणि सर्वाणि कारयेच्च न संशयः |
शावाशौचे समुत्पन्ने सूतिकं तु यथा भवेत् || १८९ ||

शावेन शुद्ध्यते सूतिर्न्नसूतिश्शवशोधनैः |
सूतिकं सूतिकेनैव शावं शावेन शुद्ध्यति || १९० ||

अल्पात् पञ्चादिनाधिकं दशदिनं गच्छेद्दशाहात्गमः |
पूर्वस्यान्त्यदिने यदि द्विदिवसात् शुद्धे प्रभाते त्र्यहात् || १९१ ||

अयं अर्धदिन प्रभृति एकद्वित्रिक्रमेण वर्धयेत् |
शिल्प्यघमप्रोक्तं कुलालाशौचं शृणु क्रमात् || १९२ ||

जन्ममृताशौचौ पञ्चस्त्रिंशद्दिनेन शुद्ध्यति वा |
स्वगोत्रे पुत्रजातश्चेत् तद्गोत्रा ह्यघमाचरेत् || १९३ ||

प्. १६२)

पञ्चत्रिंशद्दिने पुत्री चेत्तदा सहजात्मनाम् |
युगसप्तदशाहं स्यात् त्रयोदशाहे पञ्चमी || १९४ ||

षष्ठे रुद्रदिनात् शुद्धिस्सप्तमे दशदिनं क्रमात् |
अन्यगोत्रप्रविष्टानां दायमाशौचमेव च || १९५ ||

यद्यस्ति भर्तुराशौचं भार्यायाश्च न संशयः |
अथवान्यप्रकारेण प्रवक्ष्यामि समासतः || १९६ ||

पित्रोर्यात् दात्रिमः पुत्रः तस्याशौचं विधीयते |
आशौचं ज्ञातिभिस्सार्धं तस्य नासीत् क्रमेण च || १९७ ||

पितृभ्यां शैशवेऽन्यत्र दत्तो यस्तत्र कर्मकृत् |
रूढहारी स एव स्यात् तदाघमधुनोच्यते || १९८ ||

प्. १६३)

पूर्वगोत्रे न संबन्धः पितृभ्यां तु विना कदा |
यत्क्रियाश्शिष्यो ह्यारभ्य चाचार्यपरिचारकाः || १९९ ||

यजमानः क्रियापूर्तेः पुराशौचमुत्पन्नं चेत् |
गव्यस्नानं ततः कृत्वा शेषकर्म समाचरेत् || २०० ||

आशौचमाचरेत् पश्चात् तदा योग्यदिनं क्रमात् |
दीक्षितानां व्रतस्थानां योगिनां च तथैव च || २०१ ||

उत्पन्नं यदि यत्काले तद्वदाशौचमाचरेत् |
संस्कारादिकर्माणां स्वगोत्रं नास्ति चेत् पुनः || २०२ ||

कारयेत्तु संस्कारादि तत्कर्माणि समाचरेत् |
पश्चादायोग्यदिनं गव्यस्नानं प्रोक्षणं कृत्वा || २०३ ||

प्. १६४)

पुनः कर्माणि सर्वाणि कारयेच्च न संशयः |
शावाशौचे समुत्पन्ने सूतिकं तु यथा भवेत् || २०४ ||

शावेन शुद्ध्यते सुतिर्न्नसूतिश्शवशोधनैः |
सूतिकं सूतिकेनैव शावं शावेन शुद्ध्यति || २०५ ||

अल्पात् पञ्चदिनाधिकं दशदिनं गच्छेद्दशाहात्गमः |
पूर्वस्यान्त्यदिने यदि द्विदिवसात् शुद्धे प्रभाते त्र्यहात् || २०६ ||

अयं अर्धदिनप्रभृति एकद्वित्रिक्रमेण वर्धयेत् |
कुलालाघमिति प्रोक्तं राजकान्विमथ शृणु || २०७ ||

जन्माशौचं मृताशौचं * * * * शुद्ध्यती वा |
स्वगोत्रे पुत्रजातश्चेत् तद्गोत्रा ह्यघमाचरेत् || २०८ ||

प्. १६५)

षट्त्रिंशद्दिने पुत्री चेत्तदा सहजात्मनाम् |
युगमूर्ति दशाहं स्यात् चतु * * * * * * || २०९ ||

षष्ठे भानुदिनात् शुद्धिस्सप्त रुद्रदिनं क्रमात् |
अन्यगोत्रप्रविष्टानां दायमाशौचमेव च || २१० ||

तदस्ति भर्तुराशौचं भार्यायाश्च न संशयः |
अथवान्य प्रकारेण प्रवक्ष्यामि समासतः || २११ ||

पित्रोर्यो दात्रिमः पुत्रः तस्याशौचं विधीयते |
आशौचं ज्ञातिभिस्सार्धं तस्य नासीत् क्रमेण च || २१२ ||

पितृभ्यां शैशवेऽन्यत्र दत्तो यस्तत्र कर्मकृत् |
रुत्थहारी स एव स्यात् तदाघमधुनोच्यते || २१३ ||

प्. १६६)

पूर्वगोत्रे न संबन्धः पितृभ्यां तु विना कदा |
यत्क्रियाशिष्यो ह्यारभ्य चाचार्यपरिचारकाः || २१४ ||

यजमानः क्रियापूर्तेः पुराशौचमुत्पन्नं चेत् |
गव्यस्नानं ततः कृत्वा शेषकर्म समाचरेत् || २१५ ||

आशौचमाचरेत् पश्चात् तदायोग्यदिनं क्रमात् |
दीक्षितानां व्रतस्थानां योगिनां च तथैव च || २१६ ||

उत्पन्नं यदि यत्काले तद्वदाशौचमाचरेत् |
संस्कारादिकर्माणां स्वगोत्रं नास्ति चेत् पुनः || २१७ ||

कारयेत्तु संस्कारादि तत्कर्माणि समाचरेत् |
पश्चादायोग्यदिनं गव्यस्नानं प्रोक्षणं कृत्वा || २१८ ||

प्. १६७)

पुनः कर्माणि सर्वाणि कारयेच्च न संशयः |
शावाशौचे समुत्पन्ने सूतिकं तु यथा भवेत् || २१९ ||

शावेन शुद्ध्यते सूतिर्न सूतिश्शवशोधनैः |
सूतिकं सूतिकेनैव शावं शावेन शुद्ध्यति || २२० ||

अल्पात् पञ्चदिनाधिकं दशदिनं गच्छेद्दशाहात्गमः |
पूर्वस्यान्त्यदिने यदि द्विदिवसात् शुद्धे प्रभाते त्र्यहात् || २२१ ||

अयं अर्धदिनप्रभृति एकद्वित्रिक्रमेण वर्धयेत् |
राजकाघमिति प्रोक्तं सूचिकाघमथ शृणु || २२२ ||

जन्माशौचं मृताशौचं षट्त्रिंशद्दिनेन शुद्ध्यती वा |
स्वगोत्रे पुत्रजातश्चेत् तद्गोत्रा ह्यघमाचरेत् || २२३ ||

प्. १६८)

षट्त्रिंशद्दिने पुत्री चेत्तदा सहजात्मनाम् |
युगमूर्ति दशाहं स्यात् चतुर्दशाहे पञ्चमी || २२४ ||

षष्ठे भानुदिनात् शुद्धिस्सप्त रुद्रदिनं क्रमात् |
अन्यगोत्रप्रविष्टानां दायमाशौचमेव च || २२५ ||

यद्यस्ति भर्तुराशौचं भार्यायाश्च न संशयः |
अथवान्यप्रकारेण प्रवक्ष्यामि समासतः || २२६ ||

पित्रोर्यो दात्रिमः पुत्रः तस्याशौचं विधीयते |
आशौचं ज्ञातिभिस्सार्धं तस्य नासीत् क्रमेण च || २२७ ||

पितृभ्यां शैशवेऽन्यत्र दत्तो यस्तत्र कर्मकृत् |
रुत्थहारी स एव स्यात् तदाघमधुनोच्यते || २२८ ||

प्. १६९)

पूर्वगोत्रे न संबन्धः पितृभ्यां तु विना कदा |
यत्क्रियाश्शिष्यो ह्यारभ्य चाचार्य परिचारकाः || २२९ ||

यजमानः क्रियापूर्ते पुराशौचमुत्पन्नं चेत् |
गव्यस्नानं ततः कृत्वा शेषकर्म समाचरेत् || २३० ||

आशौचमाचरेत् पश्चात् तदायोग्यदिनं क्रमात् |
दीक्षितानां व्रतस्थानां योगिनां च तथैव च || २३१ ||

उत्पन्नं यदि यत्काले तद्वदाशौचमाचरेत् |
संस्कारादिकर्माणां स्वगोत्रं नास्ति चेत् पुनः || २३२ ||

कारयेत्तु संस्कारादि तत्कर्माणि समाचरेत् |
पश्चादायोग्यदिनं गव्यस्नानं प्रोक्षणं कृत्वा || २३३ ||

प्. १७०)

पुनः कर्माणि सर्वाणि कारयेच्च न संशयः |
शावाशौचे समुत्पन्ने सूतिकं तु यथा भवेत् || २३४ ||

शावेन शुद्ध्यते सूतिर्न्नसूतिश्शवशोधनैः |
सूतिकं सूतिकेनैव शावं शावेन शुध्यति || २३५ ||

अल्पान् पञ्चदिनाधिकं दशदिनं गच्छेद्दशाहात्गमः |
पूर्वस्यान्त्यदिने यदिद्विदिवसात् शुद्धे प्रभाते त्र्यहात् || २३६ ||

अयं अर्धदिनप्रभृति एकद्वित्रिक्रमेण वर्धयेत् |
सूचिकाघमिदं प्रोक्तं तैलविक्रयाशौचं शृणु || २३७ ||

जन्माशौचं मृताशौचं षट्त्रिंशद्दिनेन शुद्ध्यती वा |
स्वगोत्रे पुत्रजातश्चेत् तद्गोत्रा ह्यघमाचरेत् || २३८ ||

प्. १७१)

षट्त्रिंशद्दिने पूत्रीचेत् तदा सहजात्मनाम् |
युगमूर्तिदशाहं स्यात् चतुर्दशाहे च पञ्चमी || २३९ ||

षष्ठे भानुदिनात् शुद्धिस्सप्त रुद्रदिनं क्रमात् |
अन्यगोत्र प्रविष्टानां दायमाशौचमेव च || २४० ||

यद्यस्ति भर्तुराशौचं भार्यायाश्च न संशयः |
अथवान्यप्रकारेण प्रवक्ष्यामि समासतः || २४१ ||

पित्रोर्यो दात्रिमः पुत्रस्तस्याशौचं विधीयते |
आशौचं ज्ञातिभिस्सार्धं तस्य नासीत् क्रमेण च || २४२ ||

पित्रभ्यां शैशवेऽन्यत्र दत्तो यस्तत्र कर्मकृत् |
रुत्थहारी स एव स्यात् तथाघमधुनोच्यते || २४३ ||

प्. १७२)

पूर्वगोत्रे न संबन्धः पितृभ्यां तु विना कदा |
यत्क्रियाश्शिष्यो ह्यारभ्य चाचार्य परिचारकाः || २४४ ||

यजमानः क्रियापूर्तेः पुराशौचमुत्पन्नं चेत् |
गव्यस्नानं ततः कृत्वा शेषकर्म समाचरेत् || २४५ ||

आशौचमाचरेत् पश्चात् तदा योग्यदिनं क्रमात् |
दीक्षितानां व्रतस्थानां योगिनां च तथैव च || २४६ ||

उत्पन्नं यदि यत्काले तद्वदाशौचमाचरेत् |
संस्कारादिकर्माणां स्वगोत्रं नास्ति चेत् पुनः || २४७ ||

कार्ययेत्तु संस्कारादि तत्कर्माणि समाचरेत् |
पश्चादायोग्यदिनं गव्यस्नानं प्रोक्षणं कृत्वा || २४८ ||

प्. १७३)

पुनः कर्माणि सर्वाणि कारयेच्च न संशयः |
शावाशौचे समुत्पन्ने सूतिकं तु यथा भवेत् || २४९ ||

शावेन शुद्ध्यते सूतिर्न्नसूतिश्शवशोधनैः |
सूतिकं सूतिकेनैव शावं शावेन शुध्यति || २५० ||

अल्पात् पञ्चदिनाधिकं दशदिनं गच्छेद्दशाहात्गमः |
पूर्वस्यान्त्यदिने यदि द्विदिवसात् शुद्धे प्रभाते त्र्यहात् || २५१ ||

अयं अर्धदिन प्रभृति एकद्वित्रिक्रमेण वर्धयेत् |
तैलविक्रया शौचं प्रोक्तं ताम्बूलविक्रयाशौचं प्रोक्तं || २५२ ||

* * * * * ताम्बूल विक्रयाघमथ शृणु |
जन्माशौचं मृताशौचं षट्त्रिंशत् दिनेन शुध्यतीव || २५३ ||


स्वगोत्रे पुत्र जातश्चेत् तद्गोत्राह्यघमाचरेत् || २५४ ||

प्. १७४)

षट्त्रिंशद्दिने पुत्री चेत्तदा सहजात्मनाम् |
युगमूर्ती दशाहं स्यात् चतुर्दशाहे पञ्चमी || २५५ ||

षष्ठे भानुदिनात् शुद्धिस्सप्ते रुद्रदिनं क्रमात् |
अन्यगोत्रप्रविष्टानां दायमाशौचमेव च || २५६ ||

यद्यस्ति भर्तुराशौचं भार्यायाश्च न संशयः |
अथवान्यप्रकारेण प्रवक्ष्यामि समासतः || २५७ ||

पित्रोर्यो दात्रिमः पुत्रः तस्याशौचं विधीयते |
आशौचं ज्ञातिभिस्सार्धं तस्य नासीत् क्रमेण च || २५८ ||

पितृभ्यां शैशवेऽन्यत्र दत्तोयस्तत्र कर्मकृत् |
रुत्थहारी स एव स्यात् तथाघमधुनोच्यते || २५९ ||

प्. १७५)

पूर्वगोत्रे न संबन्धः पितृभ्यां तु विना कदा |
यत्क्रियाश्शिष्यो ह्यारभ्य चाचार्यपरिचारकाः || २६० ||

यजमानः क्रियापूर्तेः पुरा शौचमुत्पन्नं चेत् |
गव्यस्नानं ततः कृत्वा शेषकर्मसमाचरेत् || २६१ ||

आशौचमाचरेत् पश्चात् तदा योग्यदिनं क्रमात् |
दीक्षितानां व्रस्थानां योगिनां च तथैव च || २६२ ||

उत्पन्नं यदि यत्काले तद्वदाशौचमाचरेत् |
संस्कारादि कर्माणां स्वगोत्रं नास्ति चेत्पुनः || २६३ ||

कारयेत्तु संस्कारादि तत्कर्माणि समाचरेत् |
पश्चादायोग्यदिनं गव्यस्नानं प्रोक्षणं कृत्वा || २६४ ||

प्. १७६)

पुनः कर्माणि सर्वाणि कारयेच्च न संशयः |
शावाशौचे समुत्पन्ने सूतिकं तु यथा भवेत् || २६५ ||

शावेन शुध्यते सूतिर्न सूतिश्शवशोधनैः |
सूतिकं सूतिकेनैव शावं शावेन शुध्यति || २६६ ||

अल्पात् पञ्चदिनाधिकं दशदिनं गच्छेत् दशाहात्गमः |
पूर्वस्यान्त्यदिने यदि द्विदिवसात् शुद्धे प्रभाते त्र्यहात् || २६७ ||

अयं अर्धदिनप्रभृति एकद्वित्रिक्रमेण वर्धयेत् |
ताम्बूलं विक्रिया प्रोक्तं गोपालाघमथ शृणु || २६८ ||

जन्माशौचं मृताशौचं एकमासेन शुध्यति |
स्वगोत्रे पुत्रजातश्चेत् तत् गोत्राह्यघमासेत् || २६९ ||

प्. १७७)

एकमासेन पुत्री चेत् तदेव सहजात्मनाम् |
स पञ्चदशाहं स्यादेकादशाहे पञ्चमी || २७० ||

षष्ठे नवाहात् शुद्धिस्सप्ते वसुदिनं क्रमात् |
अन्यगोत्रप्रविष्टानां दायमाशौचमेव च || २७१ ||

यद्यस्ति भर्तुराशौचं भार्यायाश्च न संशयः |
अथवान्यप्रकारेण प्रवक्ष्यामि समासतः || २७२ ||

पित्रोर्यो दात्रिमः पुत्रः तस्याशौचं विधीयते |
आशौचं ज्ञातिभिस्सार्धं तस्य नासीत् क्रमेण तु || २७३ ||

पितृभ्यां शैशवेऽन्यत्र दत्तोयस्तत्र कर्मकृत् |
रुत्थहारी स एव स्यात् तथाघमधुनोच्यते || २७४ ||

पूर्वगोत्रे न संबन्धः पितृभ्यां तु विना कदा |
यत्क्रियाश्शिष्यो ह्यारभ्य चाचार्यपरिचारकाः || २७५ ||

यजमानः क्रियापूर्तेः पुराशौचमुत्पन्नं चेत् |
गव्यस्नानं ततः कृत्वा शेषकर्म समाचरेत् || २७६ ||

आशौचमाचरेत् पश्चात् तदा योग्यदिनं क्रमात् |
दीक्षितानां व्रतस्थानां योगिनां च तथैव च || २७७ ||

उत्पन्नं यदि यत्काले तद्वदाशौचमाचरेत् |
संस्कारादिकर्माणां स्वगोत्रन्नास्ति चेत् पुनः || २७८ ||

कारयेत्तु संस्कारादि तत्कर्माणि समाचरेत् |
पश्चादायोग्यदिनं गव्यस्नानं प्रोक्षणं कृत्वा || २७९ ||

प्. १७९)

पुनः कर्माणि सर्वाणि कारयेच्च न संशयः |
शावाशौचे समुत्पन्ने सूतिकं तु यथा भवेत् || २८० ||

शावेन शुध्यते सूतिर्न सूतिश्शवशोधनैः |
सूतिकं सूतिकेनैव शावं शावेन शुध्यति || २८१ ||

अल्पात् पञ्चदिनाधिकं दशदिनं गच्छेत् दशाहात् गमः |
पूर्वस्यान्त्यदिने यदि द्विदिवसात् शुद्धे प्रभाते त्र्यहात् || २८२ ||

अयं अर्धदिनप्रभृति एकद्वित्रिक्रमेण वर्धयेत् |
गोपालाघमिति प्रोक्तं विशेषाघमथ शृणु || २८३ ||

उत्सवादीनि तीर्थान्तं सूतकप्रेतकन्न हि |
दीक्षितस्यैकपुत्रस्य मातापित्रो मृते सति || २८४ ||

प्. १८०)

संस्कुर्यात् यागशालायां यागशेषं समाचरेत् |
तत्पुत्रस्य विशेषोऽस्ति सद्य स्नानेन शुध्यति || २८५ ||

दीक्षितानां व्रतस्थानां यतीनां ब्रह्मचारिणाम् |
जन्माशौचं मृताशौचं न कदाचन विद्यते || २८६ ||

विकारवयोधिक्यं वा ब्रह्मचर्यं न योग्यकम् |
एतत् शास्त्रं परित्यज्य चान्यशास्त्रं न चिन्तयेत् || २८७ ||

यत् क्रियाश्चैव आरभ्य क्रियापूर्तेरघोद्भवः |
आचार्याश्चेत् पुरा तेषां निर्दोषमिति कथ्यते || २८८ ||

यत्क्रियाश्चैव आरभ्य क्रियापूर्तेरघोद्भवः |
मूर्तयश्चेत् पुरा तेषां निर्दोषमिति कथ्यते || २८९ ||

प्. १८१)

कर्तारश्चेत् पुरा तेषां निर्दोषमिति कथ्यते |
यत्क्रियाश्चैव आरभ्य क्रियापूर्तेरघोद्भवः || २९० ||

कर्माणि श्चेत् पुरा तेषां निर्दोषमिति कथ्यते |
यत्क्रियाश्चैव आरभ्य क्रियापूर्तेरघोद्भवः || २९१ ||

विशेषाघमिति प्रोक्तं प्रायश्चित्त विधिः शृणु |
आरम्भस्य क्रियाकाले दोषमुत्पन्न कारयेत् || २९२ ||

क्रियापूर्णं तु दोषाय जिह्वाकाकबलिं क्षिपेत् |
गव्येन देवकर्माणि कुर्वन्त्यतित एव तु || २९३ ||

स्नपनं शान्तिहोमं च कारयेद्देशिकोत्तमः |
शुद्धान्नं दापयेत् पश्चात् शुद्धान्नं च समन्वितम् || २९४ ||

प्. १८२)

शङ्खध्वनि समायुक्तं वाद्यघोषसमाकुलम् |
त एव तु स मोहेन युद्धमेवे शयं त्यदि || २९५ ||

स्नपनं मूर्तिहोमं च कारयेद्देशिकोत्तमः |
शुद्धान्नं दापयेत् पश्चात् पश्चात् शुद्धसमन्वितम् || २९६ ||

शङ्खध्वनिसमायुक्तं वाद्यघोषसमाकुलम् |
पीठवृत्तं प्रभृत्येव गर्भगेहान्तमेव च || २९७ ||

यत्परे स्पर्शने चैव विशेषकर्मोदाहृतः |
अश्मोद्वासनदूर्वे वा वेशयत्यादि एव ते || २९८ ||

उक्तस्थानेषु स्नपनं बेरस्पृष्टौ च कारयेत् |
शुद्धान्नं दापयेत् पश्चात् शुद्धान्नं च समन्वितम् || २९९ ||

प्. १८३)

शङ्खध्वनिसमायुक्तं वाद्यघोषसमाकुलम् |
आशौचद्रव्यसंबन्धं कारयेद्यदि मन्त्रवित् || ३०० ||

ततस्तु देवपूजानां स्नपनं शान्तिहोमकम् |
शुद्धान्नं दापयेत् पश्चात् शुद्धान्नं च समन्वितम् || ३०१ ||

शङ्खध्वनि समायुक्तं वाद्यघोषसमाकुलम् |
आशौचविधिराख्याता सर्वशास्त्रेषु भाषितम् || ३०२ ||

इति चन्द्रज्ञाने आशौचविधिः विंशतिः पटलः ||


प्. १८४)

श्रिः

(महोत्सवपटलः)

महोत्सवविधिं वक्ष्ये शृणुष्वैकाग्रमानसः |
सर्वराष्ट्र विवृद्ध्यर्थं सदा विजयवर्धनम् || १ ||

सर्वरोगविनाशार्थं सर्वमतप्रियावहम् |
ध्वजाङ्कुरार्पणं पूर्वं द्वितीयं चोत्सवाङ्कुरम् || २ ||

तीर्थाङ्कुरं तृतीयं च त्रिविधं चोत्सवान्तकम् |
प्रथमं वृषयागं तु द्वितीयं देवतासनम् || ३ ||

तृतीयं भेरिघोषं स्याद् बलिदानं चतुर्थकम् |
रोहणं पञ्चमं कृत्वा षष्ठं तु यागशालकम् || ४ ||

सप्तमं कौतुकं कुर्यात् अष्टमं होमकर्मणि |
नवमे चोत्सवं कुर्याद्दशमं परिवेष्टकम् || ५ ||

प्. १८५)

गणपतेः स्नानमेवोक्तं कौतुकालं कृतं भवेत् |
ग्रामप्रदक्षिणं कृत्वा अपूपं कदलीफलम् || ६ ||

एकादशं रथारोहं द्वादशे अवरोहणम् |
त्रयोदशममृ * * चूर्णोत्सवं चतुर्दशम् || ७ ||

तीर्थारम्भे तदन्ते च चण्डयागं तु षोडश |
ध्वजावरोहणं पश्चात् शुद्धस्नानमतः परम् || ८ ||

गौरीयागं तदन्ते तु भक्तोत्सवमनन्तरम् |
विंशद्भेदमिति ख्यातं ज्ञात्वा कर्म समाचरेत् || ९ ||

उत्सवं त्रिविधं ज्ञेयं पुष्कलं विजयं भवेत् |
पैत्रं तु द्वादशाहं तु दशमं शैवमेव च || १० ||

* * * सौख्यमेवं तु उत्सवं त्रिविधं भवेत् |

प्. १८६)

ध्वजारोहणपूर्वे तु अङ्कुरं भेरिपूर्वकम् || ११ ||

अङ्कुरार्पणपूर्वे तु तद्दिने ध्वजमारभेत् |
त्रिगुणे द्विगुणे काले कारयेद्देशिकोत्तमः || १२ ||

उत्सवं च प्रतिष्ठायां प्रदोषदिनमारभेत् |
पूर्वाह्ने रविमध्ये तु सायाह्ने रोहणं भवेत् || १३ ||

तद्दिने तु मुहूर्तं वा एवं वापेच्च बुद्धिमान् |
पूर्वाह्ने ब्रह्मवर्गस्य मध्याह्ने * * * * नम् || १४ ||

सायाह्ने सर्वरक्षार्थं सदा विजयवर्धनम् |
ध्वजोत्थानादि तीर्थान्तं साकल्यं चेति कथ्यते || १५ ||

वृषध्वजं विना भौमं शेषं पूर्वदेव तु |

प्. १८७)

वापनान्तं समाख्यातं शान्तं तत्तद्यदृच्छया || १६ ||

भक्त्या केचित् काले शिवात्सवम् * * * * * * |
शान्तमेवं समाख्यातं मङ्गलं तु तथोच्यते || १७ ||

पूर्वाह्ने वा पराह्ने वा केवलं चोत्सवं कृतम् |
एतं मङ्गलमित्युक्तं त्रि * * * * * * * || १८ ||

सौरं च सावनं चैव चन्द्रनक्षत्रमेव च |
एतच्चतुर्विधे मासे कारयेदुत्सवं तदा || १९ ||

सौरं सावनतीर्थान्तं सालोक्यादिफलं भवेत् |
चन्द्रनक्षत्रतीर्थान्तं सर्वसंपत्सुखावहम् || २० ||

भास्करस्य गतिर्यावत् सौरराशौ तमेव च |

प्. १८८)

स्थण्डिलस्य ददेद्देवं हस्तेनैव त्रयस्तथा || २१ ||

पश्चात् प्रतिसरं बद्ध्वा त्र्यंबकेनैव मन्त्रतः |
देवानां दक्षिणे हस्ते बन्धनं प्रतिसरस्य वै || २२ ||

बृहत्सामेति मन्त्रेण देव्याः प्रतिसरं तथा |
मन्त्रवासस्य मन्त्रेण मन्त्रवासं ददेद्बुधः || २३ ||

आयुष्मान् पञ्चभिर्मन्त्रैर्घोषयेद् ब्रह्मसंघकैः |
अक्षतांश्च ददेद्देवे धूपं दीपं च दापयेत् || २४ ||

मुद्गान्नं तड्डुकं चैव अपूपानेक भक्षणैः |
सर्वोपदंशसंयुक्तं आज्यं दुग्धेन संयुतम् || २५ ||

मधुवाता ऋतो येति हविर्निवेदयेत् तदा |

प्. १८९)

पश्चात् विसृज्य निर्माल्यं * * * * * * * * त् || २६ ||

पश्चात् ताम्बूलकं दत्त्वा दर्पणं दर्शयेत् ततः |
छत्रं च चामरं चैव दापयेत्तु विचक्षणः || २७ ||

ब्राह्मणान् दर्शयेच्चैव ब्रह्मजज्ञानमन्त्रतः |
गौर्धेन भव्या मन्त्रेण संवत्साङ्गं प्रदर्शयेत् || २८ ||

नन्दीशं प्रतिसरं बद्ध्या महावाद्यं प्रताडयेत् |
आहूय वाद्यकान् सर्वान् महानाड्यां च दर्शयेत् || २९ ||

* * * * * * * * गीतं वाद्यं च घोषयेत् |
गीतं चैव समायुक्तं पूतो त्येन सनर्तकैः || ३० ||

शिबिकां रोपयेद्धीपान् सर्वालङ्कारसंयुतम् |

प्. १९०)

हर्म्य प्रदक्षिणं कृत्वा आस्थानमण्टपं विशेत् || ३१ ||

नृत्तगेयादि संयुक्तं रात्रौ जागरमेव च |
प्रभाते विमले स्नानमाचार्यश्च समाचरेत् || ३२ ||

सोष्णीषं चोत्तरीयं च सर्वगन्धानुलेपनम् |
सर्वाभरण संभूष्य सर्वमाल्यैपि भूषयेत् || ३३ ||

नटेश्वरं वस्त्रेणाच्छाद्य सर्वालंकारसंयुतम् |
स्थण्डिलद्वितयं कृत्वा प्रतिमां चैकतो न्यसेत् || ३४ ||

आगरो कृष्णसत्गन्धैः द्वितीये संस्थिलोपरि |
तस्मिन् गन्धं त्रिधा भज्य पूण्याहं वाचयेत्ततः || ३५ ||

गन्धशुद्ध्यर्थकंरेण देवं व्रत समाचरेत् |

प्. १९१)

होमयेत्तु विशेषेण अग्निकार्यं सुबुद्धिमान् || ३६ ||

गन्धशुध्यर्थकारेण गन्धद्वारेति मन्त्रतः |
अष्टोत्तरशतं हुत्वा आज्येन समिधान्नकैः || ३७ ||

व्रतस्य सदृशं चैव वनपरैः मूलमन्त्रकैः |
आज्येन चरुणा चैव तिलमुद्गयवैस्तथा || ३८ ||

लाजेन जुहुयाद्धीमान् प्रत्येकं तु शताहुतिः |
होमं कृत्वा विशेषेण देशिकश्चैव बुद्धिमान् || ३९ ||

होमव्यापिनमेवोक्त्वा गामदत्त्वा वकुर्वतान् |
* * * * * * * * गन्धं चैवाधिकं भवेत् || ४० ||

मासनक्षत्रमेवोक्तं जात्वैवं ह्येवमेव च |

प्. १९२)

प्रतिसंवत्सरं मासं तिथिं निश्चित्य ऋक्षयुक् || ४१ ||

आरम्भमुत्सवे हीने यथेष्टं मासि वा नयेत् |
उत्तमं मध्यमं चैव कन्यसं त्रिविधं भवेत् || ४२ ||

* * * * र्थनक्षत्र व्यक्ता सोत्य प्रतिक्रिया |
यागारम्भस्य पूर्वे तु व्यत्यासो ज्ञातये सति || ४३ ||

* * * * * * * * * * * * * * * * |
* * * * * * * श्चा तद्भावारोपयेत् पुनः || ४४ ||

प्रायश्चित्तं तु कर्तव्यं शान्तिहोमं समाचरेत् |
आर्द्रान्तं वैष्णवान्तं वा रोहिण्यन्ममथापि वा || ४५ ||

सर्वमासेषु कर्तव्यं किं कर्तव्यमिति स्मृतौ |

प्. १९३)

एकमासे विधानेन का * * * * * * *  || १४६ ||

* * * * * * * * * * * * * * * * |
* * * * * * * * * * * तीर्थमाचरेत् || ४७ ||

शिवोत्सवारम्भकाले तु नैष्टमन्योत्सवं ततः |
अन्यदेवोत्सवे काले महादेवोत्सवं कृतम् || ४८ ||

पुरारब्धान्य देवानामुत्सवं न च दोषभाक् |
तस्मात् शिवोत्सवान्मध्ये त्वारब्धस्सर्वदोषभाक् || ४९ ||

शिवयागं च योऽन्यं च एककाले कृतं यदि |
विफलं तदवाप्नोति चैकस्मिन् न च वस्तुनि || ५० ||

ध्वजाध्वजं न कर्तव्यं कर्तव्यं वृषभध्वजम् |

प्. १९४)

देवानामपि कल्याणे नृकल्याणं न कारयेत् || ५१ ||

कारयेद्यदि शोकं तु व्याधिशोकमवाप्नुयात् |
ग्रामे वा नगरे वापि पत्तने राजधानिके || ५२ ||

सर्वदेवोत्सवं कुर्याद् दोषमत्र न विद्यते |
त्रिविधं उत्सवारम्भं कारयेत्तु विचक्षणः || ५३ ||

सप्तविंशतिनक्षत्रे ध्वजारोहणमारभेत् |
अष्टाविंशद्दिनानां तु भेरीताडन पूर्ववत् || ५४ ||

अङ्कुरार्पणपूर्वे तु सद्योऽधिवासनं शृनु |
ध्वजारोहणपूर्वे तु पश्चात् भेरीं तु ताडयेत् || ५५ ||

भेरीघोषणपूर्वे तु पश्चादारोहणं भवेत् |

प्. १९५)

अङ्कुरार्पण पूर्वं स्यात् पश्चात् भेरीं तु ताडयेत् || ५६ ||

एतद्दिनं समासेन एवं वै प्रथमेऽहनि |
सद्योऽधिवासनं कुर्यात् तद्दिनं सर्वमेव च || ५७ ||

ध्वजपटलक्षणं कुर्यात् द्वादशं हस्तमेव च |
दशहस्तं समायुक्तं सप्तहस्तमथापि वा || ५८ ||

षट्तालं पञ्चतालं वा चतुस्तालमथापि वा |
त्रिपुच्छं शिखरं ज्ञेयं पुच्छद्वयसमायुतम् || ५९ ||

तत्पदं पञ्चधा भज्य मध्यमं वृषपालिके |
श्वेतपद्मासनं युक्तं स्थितं वा शयनं तु वा || ६० ||

श्वेतवर्णं च धूम्रं च रक्तवर्णमथापि वा |

प्. १९६)

कृष्णवर्णं लिखित्वा चेत् नृपराष्ट्रं विनश्यति || ६१ ||

वृषभं श्वेतवर्णेन राजराष्ट्रं विवर्धयेत् |
सर्वशान्तिकरं पुण्यं सर्वलोकसुखावहम् || ६२ ||

श्वेतवर्णं तु रूपाणां श्रीगौ चारक्तबाहुकौ |
कर्णौ तु पीतवर्णं स्यात् पुच्छं तद्वर्णमालिखेत् || ६३ ||

कृष्णं श्वेतं तथा नीलं नयनं लेख्यमेव च |
पादाग्रान् रक्तवर्णेन नीलवर्णं प्रसारयेत् || ६४ ||

पार्श्वे तु दीपमेवोक्तं शूलवत् कारयेद् बुधः |
छत्रं च चामरे चैव स्वस्तिकं चोर्ध्वमेव च || ६५ ||

धूपं घण्टा इति प्रोक्तं दीपं चापि लिखेत्ततः |

प्. १९७)

अङ्कुरं पूर्णकुम्भं च पुष्पवत् कारयेद्बुधः || ६६ ||

सर्वालंकार संयुक्तं शिवज्ञानस्य कारणम् |
हेत्नानयन मोक्षं च द्वितियं वृषयागकम् || ६७ ||

देवाग्रे स्थण्डिलं कुर्याद् अष्टद्रोणैश्च शालिभिः |
पद्ममष्टदलं लिख्य तन्मध्ये कर्णिकां कुरु || ६८ ||

मध्यमे * * * * * * * * * * * * * * |
* * * * * * * * परितोष्टौ घटा न्यसेत् || ६९ ||

मध्यमे वृषभं स्थाप्य लोकपालान् घटेषु च |
तत्तत्स्वानाम मन्त्रेण लोकपालन् समर्चयेत् || ७० ||

वृष बीजेन गन्धाद्यैरचयेच्चैव बुद्धिमान् |

प्. १९८)

समिदाज्यचरुणां च होमयेत् द्रव्यमेव च || ७१ ||

जयादिरभया धानं च राष्ट्रभृच्च हुनेत् क्रमात् |
पूर्णाहुतिं च शिरसा कुम्भं संस्थाप्यमेव च || ७२ ||

एवं मन्त्रं स * * * * * * * * * * * |
* * * * * * * * * सद्वृषभदेऽपि च || ७३ ||

त्रिमूर्तिश्च * * * * * * * * * * * * |
धूपं दीपं तु तत्काले नैवेद्यं तु निवेदयेत् || ७४ ||

वृषयागं समाख्यातं अस्त्रयागं ततः क्रमात् |
द्वितीय मा * पूज्य तृतीयमावाहनं भवेत् || ७५ ||

पुण्याहं वाचयेत् तत्र कौतुकं शूलमध्यमे |

प्. १९९)

त्रिमूर्तिं च त्रिपत्राणां पत्रमूले त्रिशक्तिका || ७६ ||

पालिका गुहमेव * * * कं तत्र मेव च |
चण्डेशं क्षेत्रपालं च भास्करं तु तथैव च || ७७ ||

महाशास्ता महाकाली महामोदी तथैव च |
मातरस्सप्त ताश्चैव विघ्नेशं वीरभद्रकौ || ७८ ||

विद्येश्वराणां पादौ तु दण्डमूले तु पृथ्वीकाम् |
शूलवत् कारयेद्धिमान् सर्वदेवप्रियार्थकम् || ७९ ||

गन्धं पुष्पं च धूपं च दीपमर्घ्यं च पाद्यकम् |
तृतीयं पूज्य विधिवत् चतुर्थं भेरिताडनम् || ८० ||

सप्ततालं तु पटहं पञ्चतालं तु भेरिका |

प्. २००)

चतुस्तालमध्यमं प्रोक्तं त्रितालमधमं भवेत् || ८१ ||

समदं चर्णकं चैव देवदारुकमेव च |
उशिलान्ते तरु ग्राह्य भेरिकालक्षणं भवेत् || ८२ ||

दक्षिणे रुद्रमभ्यर्च्य वामे विष्णुं समर्चयेत् |
मध्ये प्रजापतिं तस्य प्रहारे स्कन्दमेव च || ८३ ||

वासुकीमपि सूत्रे च वलये ह्यपि चन्द्रमाः |
जयखण्डीं तु दैवत्य कर्मणाश्चापि रुद्रकः || ८४ ||

वश्यं तम्बुरुदैवत्यं वीणायां चैव नारदम् |
शङ्खं चन्द्रासिदैवत्यं तिमिले दित्यदेवता || ८५ ||

सर्ववाद्यादिदैवत्यं आचार्यः पुष्पमेव च |

प्. २०१)

आहूय वाद्यकं चैव सुस्नाताश्शुद्धवस्त्रधृत् || ८६ ||

दीक्षिता शुद्धपरा शिवा अन्यजातीं तु वर्जयेत् |
रोगिणं अङ्गहीनं च शक्तिहीनं च वर्जयेत् || ८७ ||

सर्वलक्षणसंपन्नो सर्वसंपत्कराय च |
धूपं दीपं हृदा दत्त्वा कौतुकं बन्धयेत् क्रमात् || ८८ ||

यज्ञोपवीतमेवं तु उत्तरीयं च वस्त्रकम् |
वाद्यकान् सर्वमेवं तु अर्चयेत् भेरिमेव च || ८९ ||

सप्ततालविधि प्रोक्तं आचार्यश्शिष्य एव च |
भेरिघोष समायुक्तं सन्धिदेवान् समर्चयेत् || ९० ||

त्रिशूलं चान्नलिङ्गं च वाद्यकाले समर्चयेत् |

प्. २०२)

ब्रह्मजज्ञानमेवं तु पूर्वं घोरेण ताडयेत् || ९१ ||

इदं विष्ण्विति मन्त्रेण द्वितीयं ताडयेद् बुधः |
त्रियम्बकेन मन्त्रेण तृतीयप्रहरमेव च || ९२ ||

वाद्यको पुष्पहस्तश्च नमस्तुत्वा च भेरिकाम् |
सप्ततालविधिः प्रोक्तं आचार्यश्शिष्य एव च || ९३ ||

भेरीघोषसमायुक्तं सन्धिदेवान् समर्चयेत् |
त्रिशूलं चान्नलिङ्गं च बलिपात्रं तथैव च || ९४ ||

वृषभध्वजसंयुक्तं चन्द्रशेखरमेव च |
ग्रामप्रदक्षिणं कृत्वा सन्धिदेवान् समर्चयेत् || ९५ ||

वृषभं पूजयेत्तत्र ध्वजदण्डं विधीयते |

प्. २०३)

चम्पकं चन्दनं चैव क्रमुको वेणुदण्डकम् || ९६ ||

बिल्वं च देवदारुं च अकनं खदिरं तथा |
वक्रभिन्नं च सुषिरं कृमिकोटर वर्जयेत् || ९७ ||

ध्वजदण्ड विमानेन उत्सेधं तु विधीयते |
वक्षस्थलसमायुक्तं गुलान्तं स्थूप्यन्तमेव वा || ९८ ||

त्रितालस्य समं वापि गोपुरस्य समं तु वा |
एकतालसमं वापि स्थूप्यन्तं वा विशेषतः || ९९ ||

पूर्वं विमानहीनं च शिवोत्सव निवर्तयेत् |
जीर्णोद्धारकृतिं कृत्वा शिवयागं समाचरेत् || १०० ||

* * * * * * * * * * * * * मेव च |

प्. २०४)

एकविंशत्समायुक्तं दण्डोत्सेधं विधीयते || १०१ ||

दण्डोत्सेधविमानं हि ध्वजस्थानं विधीयते |
गोपुरे पीठमध्यस्थं पीठाग्रे वा वृषाग्रगे || १०२ ||

महामययादिमध्ये वा ध्वजस्थानं विधीयते |
हस्तद्वयं तथायामं खानयेत् पृथिवीं ततः || १०३ ||

स्थण्डिलं शालिभिः कुर्यात् हेमकूर्चं च विन्यसेत् |
षट्तालं पञ्चतालं वा नवतालं तथोत्तमम् || १०४ ||

उपदण्डं समासेन ध्वजयष्ट्यन्तु दैर्घ्यकम् |
त्रिविधं तत्समं कृत्वा रूपं तत् चादुवाकृति || १०५ ||

सुषिरद्वयान्वितं चैव अर्धं सुषिरमेव वा |

प्. २०५)

सन्धित्रयं तु दण्डाग्रे त्रिप्रदेशसमं तरम् || १०६ ||

अष्टाङ्गुलिपरीणाहं रज्जुवत् कारयेद् बुधः |
वलयं रज्जुवलयं द्विगुणं मूलमाशृतम् || १०७ ||

दर्भमालां समविष्ट्य वेदिकालक्षणं शृणु |
हस्तद्वयं तु विस्तारं उत्सेधं हस्तमानतम् || १०८ ||

त्रिमेखलासमायुक्तं एकैकं पर्वताङ्गुलम् |
मध्यमे कर्णिकां कुर्यात् कल्पयेत् कल्पवित् सुधीः || १०९ ||

एकमेखलयुक्तं वा कर्णिकामध्यमे न्यसेत् |
उपवेदिसमं रक्तं त्रियङ्गुलं च तत्समम् || ११० ||

गोमयालेपनं कृत्वा शिल्पिमुद्वासयेत्ततः |

प्. २०६)

पञ्चगव्येन शुद्धेन जलसंप्रोक्षणं कुरु || १११ ||

दण्डमूले ब्रह्मतत्त्वं मध्यमे विष्णुतत्त्वकम् |
अग्रे तु रुद्रतत्त्वं स्यात् शिवतत्त्वं पटे च तु || ११२ ||

दण्डे तु सव्यदेवानां इत्येवं कल्पयेत् सुधीः |
पूर्वे तु कुम्भसंस्थाप्य दण्डमूलेऽभिषेचयेत् || ११३ ||

वृषगायत्रिमन्त्रेण लोकपालान् स्वमन्त्रकैः |
दिक्तालपादयेच्चैव नृत्तं गीतं च वाद्यकैः || ११४ ||

धूपदीपं तदा दत्त्वा नैवेद्यान्तं निवेदयेत् |
मद्गान्नं लड्डुकं सर्वं कदलीफलमेव च || ११५ ||

कपित्थं फलमात्रेण पिण्डं तद्दशमेव च |

प्. २०७)

सुमङ्गल्यावृतं चेत्तु पुत्रवत् कारयेत्ततः || ११६ ||

अमङ्गल्यकन्यकानां तु कर्तव्यं न कदाचन |
सर्वघोषसमायुक्तं षड्विधं पूजयेत् ततः || ११७ ||

सप्तमां यागशालां तु यागशालां विधीयते |
षोडशस्तम्भमेवं तु द्वात्रिंशस्स्तम्भमेव वा || ११८ ||

चतुस्तम्भसमायुक्तं मण्टपं कारयेत् ततः |
मध्यमे वेदि संस्थाप्य कुण्डान् संकल्पयेत् सुधीः || ११९ ||

नवग्निमुत्तमः प्रोक्तं पञ्चाग्निं मध्यमे भवेत् |
एकान्निरधमां विद्यात् कल्पयेत्तु विचक्षणः || १२० ||

गोमयालेपनं कृत्वा पर्यग्निकरणं कुरु |

प्. २०८)

दर्भमालिं तु संवेष्ट्य वितानोपरि शोभितम् || १२१ ||

युगतोरणसंयुक्तं चतुर्दिक्षु प्रकल्पयेत् |
अष्टमङ्गलमेवं तु वेदिवाह्ये तु पूजयेत् || १२२ ||

शङ्खं च दीपमेवं च स्वस्तिकं चामरौ तथा |
वृषभं पूर्णकुम्भं च दर्पणं लक्ष्मीं तथा || १२३ ||

दशायुधधरादेव कुम्भबाह्ये तु पूजयेत् |
मध्यमे शिवकुम्भं तु वर्धनीं तु तदोत्तरे || १२९ ||

अभितोऽष्टौ घटं पूज्य लोकपालान् समर्चयेत् |
चतुर्द्वारसमोपेतं द्वारकुम्भं तु पूजयेत् || १३० ||

ऐशान्ये कुम्भसंस्थाप्य अष्टविद्येश्वरावृतान् |

प्. २०९)

यद्वाराभिमुखं लिङ्गं तद्द्वारं कुम्भपूजयेत् || १२६ ||

पूर्ववत् स्थान संकल्प्य द्वारादीन् पूजयेत्ततः |
निवृत्तिश्च प्रतिष्ठा च विद्या शान्तिस्तथैव च || १२७ ||

निवृत्तिः पूर्वतः पूज्य प्रतिष्ठां दक्षिणे तथा |
विद्यां वै पश्चिमे पूज्य उत्तरे शान्तिमेव च || १२८ ||

द्वारतोरण संपूज्य चतुर्वेदांस्तु पूजयेत् |
वेदिकां वेदिमूर्तिं तु चोपवेदी समुद्रिका || १२९ ||

आयुधं सर्वदैवत्यं मङ्गले न्यष्टसुन्दरी |
यागेशं पूजयेत्तत्र उमास्कन्देश्वरं यजेत् || १३० ||

मण्टपाग्रे सुसंस्थित्वा कौतुकं बन्धयेत्ततः |

प्. २१०)

स्वर्णसूत्रं विशेषेण अथ कार्पासमेव च || १३१ ||

नववस्त्रेण संयुक्तं भस्मकूर्चं तु विन्यसेत् |
परिचारहस्तसंयुक्तं प्राकारे तु प्रदक्षिणम् || १३२ ||

देवसंनिधिसंप्राप्ते पुण्याहं वाचयेत्ततः |
त्रियम्बकं सुमन्त्रेण रक्षासूत्रप्रबन्धनम् || १३३ ||

धूपदीपसमायुक्तं होमकर्म समाचरेत् |
ब्राह्मणान् भोजयेत्तत्र भक्तानां भोजयेत्ततः || १३४ ||

नैवेद्यं दापयेत्तत्र ताम्बूलं तु सुयोजयेत् |
भेरीताडनमारभ्य ग्रामे तु बलिसंग्रहे || १३५ ||

ग्रामप्रदक्षिणं कृत्वा उमास्कन्देश्वरो भवेत् |

प्. २११)

दीपयन्त्रं तदन्ते तु डोलायन्त्रं तदन्तके || १३६ ||

वाजियन्त्रं ततः पश्चात् गर्भयन्त्रं नृवाहनम् |
नानादीपसमायुक्तं नानाभक्तजनैर्युतम् || १३७ ||

नानाध्वज समायुक्तं नानाछत्रसमायुतम् |
शङ्खकाहलसंयुक्तं भेरीघोषसमायुतम् || १३८ ||

गच्छेयुर्लिखित्वा तु यन्त्रदन्तिमनन्तरम् |
यन्त्राश्वा यन्त्रवाद्यं च यन्त्रनृत्तमनन्तरे || १३९ ||

नदीशमुत्तरे वा पूरो वापि प्रकल्पयेत् |
भक्ताश्चापि तदन्तेषु ब्राह्मणानामनन्तरे || १४० ||

नृपाणां त्वपरे भागे नृणा ज्ञानामनन्तरे |

प्. २१२)

रुद्राणामपरे गत्वा पाषण्डीनामन्तरे || १४१ ||

समधीना महासेना बलिद्रव्यापनं क्षिपेत् |
चन्दनं चाक्षतं पुष्पं धूपदीपं तथैव च || १४२ ||

पाद्यमाचमनं चार्घ्यं पात्रे पात्रे निधाय च |
दिनं प्रति बलिद्रव्यं बलिपात्रे विनिक्षिपेत् || १४३ ||

लड्डुकं चैव मुद्गान्नं गुलसक्तुं तिलं तथा |
प्रथमेऽहनि दातव्यं द * * * * * न्त्रतः || १४४ ||

लोकपालान् स्वनामेन बलिं नित्यं ददेत् क्रमात् |
निशापूर्णं च पद्मे च पायसं तिलसंयुतम् || १४५ ||

द्वितीयदिवसे चैव ब्रह्ममन्त्रमनुस्मरन् |

२१३)

प्रिया घृतान्नपिष्टं च का * * * लमेव च || १४६ ||

तृतीयेऽहनि दातव्यं भूतमन्त्रमनुस्मरन् |
निशिपूर्णं नालिकेरघृतान्नं सरलं तथा || १४७ ||

चतुर्थे दिवसे चैव गान्धर्वं च मनुस्मरन् |
प्रियङ्गुघृतमिश्रं च * * * * * * * * || १४८ ||

प्. २१४)

* * * * * * * * नां दोष पृष्ठे तु सेव |
पानीयं मुखवासं च ताम्बूलं हस्तमेव च || १४९ ||

आचार्यो दापयेत्तत्र सव्यहस्तेन दापयेत् |
सव्यपाद्यसमायुक्तं रुद्रस्य गणिका भवेत् || १५० ||

सर्वालंकारसंयुक्तं सर्व * * * * युगम् |
मृगयात्रा * * * * * * * * * * * * || १५१ ||

मूले शूलं तथा बिम्बं * * * * * * * * |
बन्धयेत्तत्र कुर्वीत स्थण्डिलोपरि विन्यसेत् || १५२ ||

अष्टद्रोणैस्तु शालिभ्यां तदर्धैस्तण्डुलैस्तिलैः |
हिरण्यकूर्चवस्त्रेण पूजयेद् गन्धपुष्पकैः || १५३ ||

प्. २१५)

स्नात्वा शुद्धोदकेनैव बीजमुख्येन मन्त्रतः |
त्रिगन्धेषु त्रिव * * * * * * * * * * || १५४ ||

अपरे दिवसे रात्रौ पूजयेन्मूललिङ्गकम् |
कुम्भान् कुण्डाग्नि संयष्ट्वा गन्धादीन् पूर्ववत् क्रमात् || १५५ ||

पूर्णाहुतुं ततः कुर्यात् शेषद्रव्याणि देशिकः |
अग्निमूर्तिं विसृज्याथ पूजयेद्यागमूर्तिपान् || १५६ ||

यागेशान् शास्त्रराजान मि प्रासादं तु प्रदक्षिणम् |
प्रविशेत् गर्भगेहं तु स्थापयेत् स्थण्डिलोपरि || १५७ ||

लिङ्गशुद्धि * * * * * * * * * * त्ततः |
यागेशं पूजयेल्लिङ्गं वर्धनीं पिण्डिकोपरि || १५८ ||

प्. २१६)

परितोषघटानष्टौ विन्यसेत्तु दलाग्रतः |
स्नपनं तु ततः कुर्यात् अष्टोत्तरशतेन तु || १५९ ||

प्रभूत हविषं दत्त्वा ताम्बुलं तु निवेदयेत् |
चण्डेशं पूजयेत् रात्रौ चण्डगायत्रीमुच्चरन् || १६० ||

स्नपनं नवकुम्भेषु स्नापयेत् तु विशेषतः |
चण्डाग्रे होममेवं तु चण्डगायत्रिमन्त्रतः || १६१ ||

वृषस्य तु वृषायेति वृषदेवं प्रपूजयेत् |
वृषगायत्रिमन्त्रेण ध्वजमूले समर्चयेत् || १६२ ||

वास्तुदेवान् बलिं दद्यात् यथापूर्ववदेव तु |
विसर्जयेत् क्रमेणैव तत्तद्वास्तु वदन्तरे || १६३ ||

प्. २१७)

चण्डेशं पूजयेत् पश्चात् हविषं तु निवेदयेत् |
अपरे दिवसे चैव मूललिङ्गं तु पूजयेत् || १६४ ||

नित्यपूजा तथारभ्य मौनं हस्तमनर्चयेत् |
तस्यान्ते स्नपनं कुर्यात् शुद्धस्नानमनन्तरम् || १६५ ||

महाहविषं ततः कुर्यात् * * * * * * * |

प्. २१८)

* * * * * * * * * वज्रं पूजयेत्ततः || १६६ ||

भक्तानां परिचाराणां पूजयेत्तु विशेषतः |

प्. २१९)

यथा विभवविस्तारं राजा सर्वान् प्रपूजयेत् || १६७ ||

शिवोत्सवमिति ख्यातं प्रत्यब्दं कारयेत् ततः |
आयुष्यं विभवं पुत्रान् पौत्रान् सर्वान् विवर्धयेत् || १६८ ||

राजा राष्ट्रहितं सर्वं भुक्तिमुक्ति सुखावहम् |
शिवसायुज्यमाप्नोति शिवोत्सव प्रभावतः || १६९ ||

इति चन्द्रज्ञानभेदे देव्या मते महोत्सवविधिः पटलः ||

हरिः ओम् ||


प्. २२०)

श्रीः

कामिकस्य न कर्तव्यं प्रत्यहं तर्पणं बलिम् |
एकाहमेव दाहान्ते ईशादिस्त्रिभिरेव च || १ ||

तदर्धं तर्पणं कुर्यात् तदर्धं पूजयेत् शिवम् |

ज्ञानरत्नावलाः |

अथा * * * * नं च कथ्यते पेशतोऽधुना || २ ||

अत्रोत्क्रान्त्यापिपन्नो यो योगिनिर्दिह्यकल्मजः |
तस्य मन्त्रमयं शुद्धं दहेद्देहं शिवाग्निना || ३ ||

न च पिण्डक्रिया कार्या न च चैवोदक क्रिया |
किं तु शिष्यैस्तदा कार्यं अनृणार्थं शिवार्चनम् || ४ ||

प्. २२१)

* * * * * * * * * तत्त्वज्ञानदर्शनम् |
अथातस्संप्रवक्ष्यामि तत्त्वज्ञाननिदर्शनम् || ५ ||

सृष्टिक्रमं च संहारं स्थिति भेदमिदं परम् |

प्. २२२)

अवस्थादर्शनं चैव अर्थपञ्चकमुच्यते || ६ ||

षट्त्रिंशत्तत्त्वभेदं च पशुपाशमिति स्मृतम् |
पतिज्ञानं च सायुज्यं आत्मलाभं तथा भवेत् || ७ ||

इत्येवं दश भेदानि क्रमेणैव तु चोच्यते |
परापरं पराशक्तिः कुटिलोत्पन्ननादकम् || ८ ||

नादाद् बिन्दुस्समुद्भूतः बिन्दोत्पन्नस्सदाशिवम् |
सदाशिवोत्पन्न ईशं तु शुद्धविद्या ततोत्भवेत् || ९ ||

पूर्वबिन्दुसमुद्भूता सूक्ष्मा वैखर्यान्तकम् |
वैखरीवर्णमुत्पन्नं वर्णो मन्त्रास्ततोत्भवाः || १० ||

सप्तकोटिमहामन्त्रैश्शास्त्रजालं ततोदितम् |

प्. २२३)

तत्त्वं सृष्टिं च शब्देषु शुद्धतत्त्वं च वर्धते || ११ ||

अनन्तदेवकृपया अथो मायासमुद्भवाः |
कालं नियतिश्चोत्पन्नं कला विद्या च रागकः || १२ ||

रुद्रदेव कलोत्पन्ना प्रकृतिस्त्रिगुणोद्भवा |
प्रकृत्या चैव अव्यक्ते चित्तबुद्धिसमुद्भवः || १३ ||

बुद्धेरुत्पन्नेऽहंकारमहंकारस्त्रिधा भवेत् |
तैजसो वैखरीभूतं त्रिविधं नाममुच्यते || १४ ||

तैजसस्सात्त्विकगुणो मनो ज्ञानेन्द्रियोद्भवः |
अहंकारे वैखरीयुः कर्मेन्द्रियसमुद्भवः || १५ ||

तामसे भूताहंकारे तन्मात्रं च समुद्भवः |

प्. २२४)

शब्दे आकाशमुत्पन्नं स्पर्शे वायुस्तथोदितः || १६ ||

रूपे गुणाग्निस्संभूतं राजसे जलमुद्भवम् |
गन्धे मही समुद्भूत तत्त्वकार्ये न चेष्टितम् || १७ ||

पुनस्तत्त्वेषु बन्धेन गन्धे पृथ्वीं वियोजयेत् |
सलिलं रसबन्धेषु रूपेणाग्निं सुयोजयेत् || १८ ||

स्पर्शे तु वायुमिश्रं च आकाशं शब्दसंपदे |
शब्दादि पञ्चतन्मात्रं रूपेऽहंकार बन्धयेत् || १९ ||

कर्मेन्द्रियं च पञ्चैते राजसे वैखरीयुते |
ज्ञानेन्द्रियं च पञ्चैतेऽहंकारस्तैजसे गते || २० ||

भूतादि वैखरी चैव तैजसं बुद्धि चित्तयुक् |

प्. २२५)

चित्तक्षेत्रज्ञ युक्तेषु पञ्चविंशतिरागके || २१ ||

रागविद्या कला नियति काल तत्त्वेषु बन्धयेत् |
शास्त्रजालं च मन्त्राणि मन्त्रे वर्णेषु योजयेत् || २२ ||

वर्णाणि वैखरीयुक्ते वैखरीमध्यमायुते |
मध्यमा चैव पश्यन्ति पश्यन्ती सूक्ष्म योजयेत् || २३ ||

सूक्ष्माश्चतस्रो वाग्रूपा पूर्वबिन्दु सुयोजयेत् |
शुद्धविद्या शिवान्तानि कुटिले योजयेत्ततः || २४ ||

पराशक्ति परे युक्तो शृवं तत्त्वानि योजयेत् |
सृष्टिसंहारमेवोक्तं स्थितिक्रममथोच्यते || २५ ||

परश्शिवः परोत्भूतः इच्छाज्ञानक्रियात्मिका |

प्. २२६)

पूर्वकर्म * * * * * ष्ठाग्नि चक्रवद्भ्रमात् || २६ ||

व्योमादिपञ्चभूतानि श्रोत्रादीनि ह्यधिष्ठितम् |
शब्दादि पञ्चतन्मात्रं वर्तते धामसन्निधौ || २७ ||

वागादिकर्मपञ्चानि वचनादीनि वर्तते |
मनो बुद्धिरहंकारं चित्तं चैव चतुर्थकम् || २८ ||

निश्चय * * गव्यं च चिन्तनं तत् क्रिया बिदुः |
आत्मतत्त्वमिति ख्यातं दर्शनं च ततः शृणु || २९ ||

भूतं भव्यं भविष्यश्च वर्तते कालतत्त्वकम् |
नियतिर्निश्चयं कुर्यात् कलान्नीत्वा क्रियोत्भवा |
विद्या ज्ञानादिकं चैव रा * * * * * * * || ३० ||

प्. २२७)

विषयादि पञ्च चेष्टन्ते साक्षित्वं पुरुषं भवेत् |
माया चित्तं भ्रमं कुर्यात् * ग काण्डमिति स्मृतम् || ३१ ||

ज्ञानाधिक्यं क्रियान्यूनं शुद्धविद्या च तत्त्वकम् |
ज्ञानसूक्ष्मं क्रियाधिक्यमीशतत्त्वमिति स्मृतम् || ३२ ||

* * * * * * क समं सादाख्यं च ततो विदुः |
शक्तितत्त्वं क्रियोत्पन्नं शिवतत्त्वं ततोऽधिकम् || ३३ ||

प्रेरकाण्डं च पञ्चैते शिवतत्त्वमिति स्मृतम् |
स्थूलं सूक्ष्मं परं चैव षट्त्रिंशत् तत्त्वदर्शनम् || ३४ ||

माया * * * * * ञ्च सत्यन्तं सूक्ष्मरूपकम् |
शिवतत्त्वं परं चैव गुरुवक्त्रे प्रदर्शयेत् || ३५ ||

प्. २२८)

षण्णवत्याधिके तत्त्वे चक्रवत् भ्रमते सदा |
विश्राम्यं च तदात्मा च पञ्चावस्थाक्रियोद्भवाः || ३६ ||

जाग्रत्स्वप्न सुषुप्तिश्च कुर्याव्योमेति पञ्चधा |
ललाटे कण्ठहृदये नाभिलिङ्गावसानकम् || ३७ ||

अधो भागं च वर्तन्ते पञ्चावस्था ततश्शृणु |
श्रोत्रादिपञ्चकं चैव शब्दादि पञ्चकं भवेत् || ३८ ||

वागादि पञ्चतत्त्वानि वचनादीनि पञ्चधा |
प्राणादि दशवायुश्च मनादि पुरुषपञ्चयुक् || ३९ ||

पञ्चत्रिंशति वर्तन्ते जाग्रत् स्थाने ललाटके |
प्राणादि वायुभिश्चैव शब्दमादिकं दश || ४० ||

प्. २२९)

करणं च चतुर्थं च पञ्चविंशतिकण्टके |
जाग्रे विषयभोगं च वासना स्नपनमेव च || ४१ ||

अयसाग्नि समायोगे विदग्निरिव वायु च |
चित्तप्राणौ च क्षेत्रन्यो हृदये च सुषुप्ति हि || ४२ ||

स्पप्नं च विस्मृतिजाग्रे सुषुप्तिं चैव दर्शयेत् |
आत्मप्राणश्च कुर्ये तु वर्तते नाभिमूलके || ४३ ||

स्वप्नं नास्ति श्रुतं नास्ति स्तुर्याभावस्स मुच्यते |
लिङ्गमूले तु क्षेत्रज्ञो तुर्यातीतन्नमश्यते || ४४ ||

स्थूलं सूक्ष्मं सुसूक्ष्मं स्यात् अतिसूक्ष्मं ततोऽधिकम् |
चतुरङ्गबलो मन्त्री राजाचान्तःपरं गतः || ४५ ||

प्. २३०)

इत्येवं पञ्चधाऽवस्था जीवात्मा च वहन्नृपः |
अथोऽवस्था च इत्येवं मध्यावस्था ततः शृणु || ४६ ||

जाग्रस्थाने ललाटे तु अतीतान्तानि दर्शयेत् |
अथोवस्था च मध्या च ज्ञात्वा चैवं विचक्षणः || ४७ ||

शुद्धतत्त्वानि पञ्चैते चतुस्त्रीणि द्व्येकशः |
परासंस्था इति ज्ञेया जाग्रादीनां च भावयेत् || ४८ ||

एवं पञ्चदशावस्था त्रिधावस्था च संयुतम् |
केवलस्सकलो शुद्धो दर्शनं च ततश्शृणु || ४९ ||

जाग्रावस्थादि तुर्यान्तं सकला च इति स्मृतम् |
अतीतं केवलावस्था शुद्धा च स्मरसीयुता || ५० ||

प्. २३१)

अधोभागं च मध्यं च ऊर्ध्वभागं त्रिधा भवेत् |
मायावस्था च एवोक्तं जाग्रद्दृश्यं ततश्शृणु || ५१ ||

शिवादिश्च कलादिश्च मनादी च चतुष्टयः |
श्रोत्रादि एकतत्त्वं च शब्दादि एकसंयुतम् || ५२ ||

तत्त्वमष्टादशायुक्तो जाग्रत्कालेषु दृश्यते |
शिवसन्निधिमात्रे तु आत्मानं वर्तते सदा || ५३ ||

जाग्रत् स्थानेषु दृश्यन्ते योगान्न्यासेन बुद्धिमान् |
जागे दृश्यप्रवृत्तिश्च प्रत्याहारेण शाम्यति || ५४ ||

धारणेन जयेत् स्वप्नं ध्यानेनैव सुषुप्ति हि |
समाधिना तु तुर्यं तु तुर्यातीतं शिवेन तु || ५५ ||

प्. २३२)

सद्गुरोरुपदेशेन स्वप्रकाशेन निश्चलम् |
इत्येवं निर्मलावस्था अर्थपञ्चकमुच्यते || ५६ ||

मलं कर्मा च माया च महामाया तिरोधकम् |
अर्थपञ्चकमेवोक्तं प्रत्यक्षं लक्षणं शृणु || ५७ ||

इच्छाज्ञान क्रियारूपि आत्मबोधन्न दृश्यते |
ताम्रकालीकवत् कृत्वा आणवं शक्तिरुच्यते || ५८ ||

प्रारब्धं संचितं चैव आगामि च त्रिरूपकम् |
माया च वस्तुरूपाणि चित्तभ्रम इति स्मृताः || ५९ ||

निष्कलं शिवभेदं च नादबिन्द्वादिकारणम् |
तनुज्जारणविज्ञाने महामाया इति स्मृताः || ६० ||

प्. २३३)

आत्मा च शिवयोर्मध्ये दर्पणं च य पार्श्वयुक् |
द्रव्यदृश्यात्मपक्वं च तिरोभाव इति स्मृतः || ६१ ||

एवं पञ्चमलं नीत्वा शक्तिपादं ततश्शृणु |
पुण्यपाप समायुक्तो शिवशक्तिनिपाततः || ६२ ||

तेषां लिङ्गं च विज्ञानं मुक्तौ पुंसत्वमेव च |
द्वेष्यं त्यवस्थितिभावो शिवभक्तेषु भक्तिभिः || ६३ ||

तच्चासनेषु श्रद्धा च ज्ञानाचार्येण वाञ्छितः |
रविसन्निधिमात्रेण सूर्यकान्तोऽग्निरुद्भवः || ६४ ||

गुरुसन्निधिमात्रेण शिष्यज्ञानं प्रकाश्यते |
मन्दं मन्दतरं चैव तीव्रं तीव्रतरं भवेत् || ६५ ||

प्. २३४)

कदली चार्द्रकाष्टं च इन्धनं मूलमेव च |
पक्वापक्वं चतुर्भेदं ज्ञात्वा भेदेन बुद्धिमान् || ६६ ||

ज्ञानं योगः क्रिया चर्या सोपानं मोक्षदं पदम् |
चर्यापादः क्रियापादः दासो * * वमुच्यते || ६७ ||

शिवोऽहं भावयोगं च सायुज्यं ज्ञानपादकम् |
एवं शैवागमे मुख्यं पाशात् पशुपतिक्रमात् || ६८ ||

तत्र मन्त्रोपदेशं च त्रिविधं भेदमुच्यते |
बाह्यभावं मनोभावं अन्तर्भावमिति स्मृतम् || ६९ ||

त्रिशू * * * * लं च मनोभावं च मन्त्रकम् |
अन्तर्भावोपदेशं च पाशः पशुपतिर्भवेत् || ७० ||

प्. २३५)

निष्कलं च निराधारमाधारं चात्र योगकम् |
लयाविकारभोगं च मणिमन्त्रौषधं भवेत् || ७१ ||

इत्येव * * * * * * * * र्थेन दर्शयेत् |
तत्सारं संप्रवक्ष्यामि शृणुष्वेकाग्रमानसः || ७२ ||

षट्त्रिंशत् तत्त्वभेदं च पाशज्ञानमिति स्मृतम् |
तत्त्वातीतं च यत् प्रोक्तं आत्मज्ञानमितिर्भवेत् || ७३ ||

एकमेव द्वयोर्ज्ञानं * * * * * * * * |
इत्येवं त्रिविधं ज्ञात्वा सायुज्यं भवति ध्रुवम् || ७४ ||

ज्ञानपाशः पशोर्भावः पतिज्ञान समाश्रयम् |
सप्तधातुमयं देहो ह्यनित्यश्च यथा विदुः || ७५ ||

प्. २३६)

व्योमादिपञ्च भूतानां नश्यते भावयेत् बुधः |
* * * * * तानीत्या शब्दादीनां तु चेष्टितम् || ७६ ||

करणं त्वापरं तीत्वा कालादिज्ञान नश्यति |
गुणत्रयं ततो भिन्नं शुद्धविद्या सदाशिवम् || ७७ ||

नश्यन्ते प्राणवायुश्च बिन्दुशक्तिगतो भवेत् |
देहज्ञानेन्द्रिय * * * * * गुणवायु तम् || ७८ ||

एवं पञ्चाभिमानं च पञ्चावस्था च दर्शयेत् |
तत्त्वादिशक्तिपर्यन्तं तत्त्वानि सह भावयेत् || ७९ ||

तत्त्वज्ञानं जीवभावं नित्या तु शिवतत्त्वकम् |
एवं षट्त्रिंशतत्त्वानि नश्यन्ते दर्शनं च यत् || ८० ||

प्. २३७)

तत् ज्ञानं त्मदर्शनं च पतिज्ञानं तदुच्यते |
तत्त्वातीतं यत् ज्ञानं तत्ज्ञानं परजाग्रजम् || ८१ ||

विश्वभक्षण मेवोक्तं तत्भावं परस्वप्नकम् |
तत्ज्ञानं वेदशान्तिं च सुषुप्तिः परमेव च || ८२ ||

दशत्रियं ततो नीत्वा स्वप्रकाशं गुरो पदम् |
पतिज्ञानमिति प्रोक्तं सायुज्यं च ततश्शृणु || ८३ ||

तत्पदं शिवरूपं च त्वत्पदं आत्मभावकम् |
असिशब्दं च सायुज्यं तत्त्वज्ञानमिति स्मृतम् || ८४ ||

वेदान्तं यत् परं सूक्ष्मं सिद्धान्तं च ततो विदुः |
समंरसी भावमेवोक्तं मातृभावमथोच्यते || ८५ ||

प्रा * भावमुत्सृज्य शिवोऽहमिति भावयेत् |
सर्वचिन्ताविनिर्मुक्तः एकेनैव विवर्जितम् || ८६ ||

पादाङ्गुष्ठा * मूर्धा तं स्थानं ध्यानविवर्जितम् |
आकारं च निराकारं वाच्यवाचकवर्जितम् || ८७ ||

ज्ञात्वा शिवमयं मध्ये ज्योति * क्षि प्रकाशिते |
श्रोत्रं नास्ति श्रुतिस्तत्र चक्षुर्नास्ति स पश्यति || ८८ ||

घ्राणं नास्ति सुगन्धिं च वाग्विना वचनं तथा |
जिह्वा नास्ति रसं गृह्य त्वक्विना स्पर्शनं विदुः || ८९ ||

पाणिं नास्ति स गृह्णाति पादौ नास्ति स गच्छति |
मनो नास्तीति संकल्प्य त्रैलोक्यं सचराचरम् || ९० ||

२३९)

प्रकृतिर्विना महापुरुषो जगन्नास्तीति चेष्टितम् |
चराचरमिदं सर्वं वेष्टते भुजते सदा || ९१ ||

ब्रह्मादि स्तम्भपर्यन्तं परिपूर्णेन चेष्टितम् |
ज्योतिरूपं परं दिव्यं प्रलयाम्बु पूरितम् || ९२ ||

गुह्यं पवित्रमाग्राह्यमानन्दमचलं ध्रुवम् |
सर्वतत्त्वविनिर्मुक्तमप्रतर्क्यमचिन्तनम् || ९३ ||

तन्मध्ये कुरुचात्मानं आत्ममध्ये च तं कुरु |
साक्षात् शिवमयं कृत्वा न किंचिदपि चिन्तयेत् || ९४ ||

ज्ञातृज्ञानं गुरुश्शिष्यं ज्ञेयं चैव तु वर्जयेत् |
निष्कलं शिवमातत्त्वं तन्मयामामलाभकम् || ९५ ||

प्. २४०)

इत्येवं स्वप्नभूतिं च मौनमुद्रां प्रदर्शयेत् |
तद्ध्यानं तज्जपं पूजा होमकार्यन्न साधनम् || ९६ ||

तीर्थपात्रवितानं च वर्णाश्रमविवर्जितम् |
सन्न्यासी सर्वकर्माणि शिवमेव तु भावयेत् || ९७ ||

दिग्देशस्थानकालं च आसनं चैव वर्जयेत् |
तिष्ठन् गच्छन् स्वपन् जाग्रन् स्त्रीसङ्गे भोजनेऽपि च || ९८ ||

वातशीतोष्णकालेषु भयदारिद्र्यरागके |
गर्वक्रोधमनोभावो ज्ञानाज्ञान इति भ्रमे || ९९ ||

सर्वदा सर्वकालेषु शिवभावेन निश्चलम् |
गुरुपादात् परं नास्ति आत्मलाभात् परोदयम् || १०० ||

प्. २४१)

तस्माद् गुरुपदार्थं च पूर्णभावपरोदयम् |
सृष्ट्यादि आत्मलाभान्तं दशभेदं क्रमोच्यते || १०१ ||

सद्गुरोरुपदेशेन दर्शयेज्जीवमुक्तिकः |
गुरुरूपं परं ज्ञानं गुरुरूपं परं शिवम् || १०२ ||

गुरुरूपं परं ज्योतिर्गुरुरूपं परात्परम् |
ध्यानरूपो गुरो मूर्ति पूजाभावो गुरोत्पदम् || १०३ ||

मन्त्रमूलो गुरोर्वाक्यं मूर्तिमूलो गुरोः कृपा |
गुरुः पिता गुरुर्माता सर्वं गुरुमयं विदुः || १०४ ||

तस्माद् गुरुं शिवं पश्येत् सायुज्यं भवति ध्रुवम् |
शैवराजेन्द्रतत्वज्ञो शिवभावेन राजितम् || १०५ ||

प्. २४२)

नवतत्त्वज्ञदर्शनं महात्मानं क्रमाद्विदुः |
शास्त्रार्थं गुरुवाक्यं च स्वानुभूत्या समं विदुः || १०६ ||

मनोवाक्काय इत्येतदपराधं क्षमस्व मे |
श्रीमूल शिवपादार्थदर्शनं तत्प्रभावतः || १०७ ||

दृश्यं दृश्यभावं च दृश्यं चैव परोदयम् |

इति चन्द्रज्ञाने ज्ञानदर्शनपटलः

समाप्तम् ||

एस् आर् शिवसुब्रह्मण्यंशास्त्रिणः 
###########   END OF FILE  #######