####################################################
MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE
Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0
Catalog number: M00279
Uniform title: dīkṣottara
Main title: dīkṣottara of the nisvāsakārika
Manuscript : IFP Transcript T0017B from page 795 to end

Description: 
IFP Transcript T0017B from folio 795 to the end.

The Dīkṣottara of the Nisvāsakārika which is the fifth section of the Niśvāsatattva saṃjitā.  An important early Agama of the śaivasiddhānta  .


Notes: 
Revision 0: December 16, 2013

Internet publisher : Muktabodha Indological Research Institute
Publication year : 
Publication city : 
Publication country : India
####################################################



प्. ७९५)

निष्कलं परमं तत्वं तृटिगात्रं प्रकीर्तितम् |
कथं विज्ञायते शंभो एतदिच्छामि वेदितुम् || १ ||

ईश्वरः - 

शृणु देवि परं गुह्यं यत्त्वया परिपृच्छ्रितम् |
तदहं संप्रवक्ष्यामि हिताय तव सुवृते || १ आ ||

भुवनाध्वा कलाध्वा च तत्वाध्वा च वरानने |
वर्णमन्त्र पदाध्वा च कथयाम्यनुपूर्वशः || २ ||

प्राणैके संस्थिता देवि वेदितव्यं हि देशिकैः |
भुवनाध्वा तु यत्प्रोक्तो मया पूर्वं हि सुव्रते || ३ ||

षड्विंशत्तत्वैराक्षिप्तं वेदितव्यं प्रयत्नतः |

प्. ७९६)

पुनश्चाष्टादशैस्तत्वैः कलाभेदैः पुनस्थितम् || ४ ||

पुनश्च नवभिस्तत्वैः कथितं सुरसुन्दरि |
तत्सर्वञ्चाष्टभिर्भेदैराक्षिप्तं पुनरेव तु || ५ ||

एकेषु **? ल्कं तत्वं तत्वयुक्तं समुद्वहेत् |
षट्त्रिंशदङ्गुलञ्चारं यन्मया कथितं तव || ६ ||

हृत्पद्माद्यवधिं देवि वेदितव्यं प्रयत्नतः |
आपादतलमध्वानमुत्सहेत वरानने || ७ ||

भुवनाध्वा स विज्ञेयो देशिकेन महात्मना |
तत्त्वाध्वा च वरारोहे तेषाञ्चोर्ध्वं व्यवस्थितः || ८ ||

कलिकालिक्तमात्मानमुच्छ्वसन्तं बहिस्थितः |

प्. ७९७)

कलाध्वा तु स एवेति कथितस्तत्र पूर्वशः || ९ ||

एवमन्योऽपि देवेशि वेदितव्यः प्रयत्नतः | 
षट्तृंशाङ्गुलं परित्यज्य क्रमवच्च सुमध्यमे || १० ||

तृटिमात्रं स विज्ञेयो देहमुक्तस्तु निष्कलः |
स्वामिभावं तु यत्तस्मिन् द्वादशान्तमवस्थितः || ११ ||

संयुक्तशक्तिना बुद्धं तृटिमात्रस्तु निष्कलः |
शक्त्या देहस्थितो ह्यात्मा निष्कलः परमेश्वरः || १२ ||

तत्वस्थो व्यापयेद्देवि देहान्मुक्तस्तु निष्कलः |
सुसमिद्धे यथा वह्नौ शिखालिहति चांबरे || १३ ||

देहस्य तद्वरारोहे लीलायति तत्पदे |

प्. ७९८)

दीक्षाकालेऽभिमानन्तु तद्वत् कुर्यात्तु देशिकः || १४ ||

अहमेव परं तत्वं तत्वलीनस्तथैव च |
शक्त्यारणिभूताया पुनस्तत्र क्षिपाम्यहम् || १५ ||

एवं यो वेत्ति तत्वेन वह्निवद्देहमध्यतः |
अतीतश्शिव तद्वह्नेः स तु योजयते परे || १६ ||

शक्त्या तावत्स युज्येत यावत्तत्वन्न विन्दति |
उदिते तु परे तत्वे तत्रस्थोऽपि न वार्यते || १७ ||

बन्धमुक्तः परेशान्ते परे लीयन्ति शाश्वते |
लीनस्सर्वगतो देवि धर्माधर्म विवर्जितः || १८ ||

हृत्पद्माद्यावत्तत्पद्मं पृथक् संहारलक्षितम् |

प्. ७९९)

यावद्वक्त्रमनुप्राप्तं द्विभागं त्यजते तु सः || १९ ||

तृतीयं त्यजते स्वल्पो त्र्यंशैर्मुक्तस्तु निष्कलः |
अतीतं द्वादशान्ते तु शक्तिपद्मं प्रकीर्तितम् || २० ||

तत्रस्थं तृटिमात्रन्तु कालं तस्य प्रकीर्तितम् |
निष्कलश्शक्तिपद्मे तु प्रबुद्धस्तत्र तिष्ठति || २१ ||

अतीतस्सुप्रबुद्धस्तु उन्मनत्वं यदा प्रिये |
न कालं न कलाचारं न तत्वा न च देवता || २२ ||

सुनिर्वाणं परं शुद्धं गुरुवक्त्रे प्रतिष्ठितम् |
तं प्राप्य न निवर्तन्ते भयसंसारबन्धने || २३ ||

न तस्य चामराख्यातं निष्कलावस्थितस्य तु |

प्. ८००)

एतत्ते निष्कलं तत्वमुक्तमेव समासतः || २४ ||

चतुर्विधं मया देवि कथितं तत्वमुत्तमम् |
त्रिविधं तु परित्यज्य शक्त्यन्तं यस्तृटि स्मृतः || २५ ||

तृटौ पटौ तु स्थित्वा वै षोडशांशे व्यवस्थितः |
स भोक्ता सर्वतत्वानां शक्त्यन्ते यस्तृटिस्मृतः || २६ ||

स भोक्ता सर्वतत्वानां शक्तिना सहसंयुतः |
शक्त्यतीतो वरारोहे तत्वेन सह युज्यते || २७ ||

चतुः पद्मं भवेत्पद्मं व्यापिणी कर्णिकास्थिता |
तत्र शक्तिचतुष्कन्तु सूक्ष्माख्यं परिकीर्तितम् || २८ ||

श्रुत्वा बुध्वा विमुच्यन्ते नात्र कार्या विचारणा |

प्. ८०१)

सर्वतन्त्रेषु सामान्यं तत्रस्थं विषुवं स्मृतम् || २९ ||

प्राणस्य तल्लयं देवि तत्रस्थोऽपि निवर्तते |
सकलं निष्कलञ्चैव मयनञ्च तृतीयकम् || ३० ||

प्रशान्तं प्राप्य देवेशि निष्कलं विषुवं स्मृतम् |
त्रिभागभाजिते चारे निष्कलः प्रणवः स्मृतः || ३१ ||

प्रशान्तस्तु स्मृतो बिन्दुः निष्कलः प्रणवस्य तु |
स चेतस्य स्मृतो जीवो यदा शक्त्या तु युज्यते || ३२ ||

अन्यथा निष्कलोह्यात्मा सुषुप्ताविव लक्ष्यते |
चिन्मात्रन्तु स्मृतो हुत्वा चेता शक्तिः प्रकीर्तिता || ३३ ||

श्रुत्वा बुध्वा विमुच्यन्ते नात्र कार्या विचारणा |

प्. ८०२)

सर्वतन्त्रेषु सामान्यं तन्त्रस्थे विषुवं वदेत् || ३४ ||

प्राणस्य तल्लयं देवि तत्रस्थेन निवर्तते |
तथा युक्तमिदं सर्वं नानाचेष्टानि कारयेत् || ३५ ||

तत्स्थाने लीयते ज्ञानी ज्ञे * * *? परं लयम् |
कल्पनारहितं ज्ञां सर्वतत्वविवर्जितम् || ३६ ||

व्यापकं सर्वतत्वानां पारंपर्येण संस्थितम् |
एतत्ते निष्कलञ्चारं कथितन्तु मयाखिलम् || ३७ ||

न देयञ्च त्वया देवि अन्यायपथवर्तिने |
कपटेनोपपन्नाय श्रवस्यपि न दापयेत् || ३८ ||

व्यापिनी व्योमरूपा च अनन्ता नायका स्मृता |

प्. ८०३)

मूर्तिदेवस्य विख्याता शक्त्या देवभुवस्य तु || ३९ ||

पञ्चव्योमस्मृताह्येते शून्यावस्था तु देवता |
ब्रह्मादीनां वरारोहे शून्यदेहः परः स्मृतः || ४० ||

एतत्ते देवतायोगं प्रथमं परिकीर्तितम् |
शक्त्यवस्थान्तरी भूतास्सूक्ष्माद्याः परिकीर्तिताः || ४१ ||

तत्स्थचेतात्मका देवाश्शब्दरूपाः प्रकीर्तिताः |
तृतीया तु वरारोहे ज्ञातव्या देशिकेन तु || ४२ ||

द्विविधस्थान्तरे देवि ज्योतीरूपं विचिन्तयेत् |
त एवमनुरूपन्तु पञ्चमां कथितं तव || ४३ ||

ईशवक्त्रे तथा घोरे वामस्सद्यस्तथैव च |

प्. ८०४)

त्रिविधं मन्त्रदेहन्तु वेदितव्यं प्रयत्नतः || ४४ ||

ब्रह्माविष्णुस्तथा रुद्रो ईश्वरस्तु सदाशिवः |
पृथिव्यापस्तथा तेजो वायुराकाशमेव च || ४५ ||

शून्यस्पर्शस्तथा शब्दो ज्योतीरूपं तथैव च |
मन्त्ररूपं तथैवेह कथितं तत्वतो मया || ४६ ||

स्थूलात्स्थूलतरैर्भावैः सूक्ष्मात्सूक्ष्मतरैः पुनः |
पञ्चब्रह्माणि देवेशि वेदितव्यानि यत्नतः || ४७ ||

शून्यस्पर्शस्तथा शब्दो ज्योरूपं तथैव च |
तत्वरूपं तथैवेह पञ्चब्रह्माः प्रकीर्तिताः || ४८ ||

एवं ज्ञात्वा च बुध्वा च मुच्यते पाशबन्धनात् |

प्. ८०५)

व्रजते शिवसायुज्यं शिवेन सहमोदते || ४९ ||

षट्पदार्थमिदं देवि मन्त्राणां कथितं तव |
वेदितव्यं प्रयत्नेन सिद्धिमोक्षार्थकाङ्क्षिभिः || ५० ||

एवं सर्वेषु मन्त्रेषु कथितं तव शोभने |

इति निश्वासकारिकायां दीक्षोत्तरे प्रथमः पटलः ||
देव उवाच- 

शृणु देवि प्रवक्ष्यामि साधकानां हितावहम् |
येन विज्ञातमात्रेण विधिमुक्तं लभेद्धृवम् || १ ||

षड्विधस्तु शिवो ज्ञेयो योगिना सुमहात्मना |

प्. ८०६)

शब्दव्योमतया ज्योतिः विग्रहो भुवनस्तथा || २ ||

मन्त्रमूर्तिस्तु परमः षड्विधस्तु शिवोऽव्ययः |
मन्त्रमूर्तिं विदित्वा तु मन्त्रसिद्धिमवाप्नुयात् || ३ ||

भुवनेशत्वमाप्नोति भुवनासक्तमानसः |
ब्रह्मादीनां सुरेन्द्राणां साधने विग्रहं स्मरेत् || ४ ||

योगिनामधिपत्यर्थं ज्योतिस्थो योगमभ्यसेत् |
शब्दतत्वे परे लीनः शब्दान्तर्गतमानसः || ५ ||

परमेमाक्षमाप्नोति शब्दात्सर्वार्थसिद्धये |
तस्यातीतं परं देवि शक्तिव्योमप्रकीर्तितम् || ६ ||

तस्य ध्यानाद्भवेत्सिद्धिः मुक्तिश्चैव न संशयः |

प्. ८०७)

विग्रहो भुवनो ज्योतिः शब्दच्छामन्तथैव च || ७ ||

एते परप्रकाशन्तु शिवध्यानपरश्शिवः |
शिवमेवं विधं ज्ञात्वा साधकस्तु समाहितः || ८ ||

प्राप्नोति विविधां सिद्धिं मुक्तिञ्चैव न संशयः |
मन्त्रमूर्तिपरं ज्ञात्वा सिद्धिं मुक्तिमाप्नुयात् || ९ ||

जपे होमार्चनाध्यानात् सिद्धयश्च यथार्थतः |
भुवनन्तु भुवनाकारं ब्रह्माण्डादि यथाक्रमम् || १० ||

नानारत्नमयं दिव्यमनौपम्यगुणान्वितम् |
इन्द्रनीलमहानीलैः राजतैश्च विभूषितम् || ११ ||

पद्मरागमयस्तंभैः नानारत्नोपशोभितम् |

प्. ८०८)

दिव्यसृग्गन्धवस्त्राढ्यं दिव्यैश्वर्यसमन्वितम् || १२ ||

भुवनं देवदेवस्य ज्ञात्वा तल्लयमाप्नुयात् |
विग्रहं विग्रहाकारं शिववर्णादिलक्षणम् || १३ ||

शशाङ्कार्धधनं त्र्यक्षं नागयज्ञोपवीतिनम् |
शून्यहस्तं वृषारूढमुमादेहार्धसंयुतम् || १४ ||

शङ्खकुन्देन्दुधवलं सहस्रादित्यवर्चसम् |
विग्रहं देवदेवस्य सर्वकामार्थसाधनम् || १५ ||

साधनं सर्वमन्त्राणां भूम्यर्थे च स्मरेत्सदा |
ज्योतिध्यानात्सदायोगी योगसिद्धिमवाप्नुयात् || १६ ||

अणिमादिगुणैश्वर्यं योगी क्रीडादिलक्षणम् |

प्.८०९)

व्यालाकारमनाकारं व्योमव्यापी परश्शिवः || १७ ||

सर्वव्यापिनमीशानं चिन्तया शिवमाप्नुयात् |
निर्गुणं साञ्जनातीतं गृहनक्षत्रवर्जितम् || १८ ||

शुद्धस्फटिकसङ्काशं परं व्योम विचिन्तयेत् |
व्योमलीनमनाः सम्यक् व्योमस्थो व्योमतन्मयः || १९ ||

परं मोक्षमवाप्नोति यत्र शब्दे लयं गतः |
शब्दध्यानात् परोमोक्षः सिद्धयश्च न संशयः || २० ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन शब्दध्यानं समाश्रयेत् |
वामपार्श्वे इडा तस्य चिञ्चिणीशब्दमुत्तमम् || २१ ||

प्राकृतं नाम चैतद्धि स्थूलश्च परिकीर्तितः |

प्. ८१०)

दक्षिणेन सुषुम्ना हि चिरव्यक्रिनी स्मृता || २२ ||

पौरुषन्नाम चेत्युक्त सूक्ष्मस्य परिकीर्तितम् |
घण्टानादविरामान्तान्त्यमध्यपरं स्मृतम् || २३ ||

निरालंबो निराधारः तदेव परमं पदम् |
चिञ्चिणीचारवक्यन्ते निरालंबो निराश्रयः || २४ ||

घण्डानादविरामान्ते शिवोऽहं या निराश्रयः |
हृदिस्थं मन्त्रसङ्घातं कृत्वा मूर्तिन्यसेद्बुधः || २५ ||

ब्रह्मादिभिः कलैस्तत्वैः सर्वसिद्धिकरस्मृतः |
स तु चिन्तयते नित्यं तत्रस्थं बिन्दुमीश्वरम् || २६ ||

चित्रस्थ ईश्वरो नादः स तु साक्षाच्छिवस्मृतः |

प्. ८११)

हंसाख्यश्चैव बिन्दुश्च नादो नादान्त एव च || २७ ||

एवं ज्ञात्वा भवेन्मन्त्री शिवः साक्षादलेपकः |
एतत्तत्परमं गुह्यमेतत्तत्परमं शिवम् || २८ ||

एतत्तत्परमं गुह्यमेतत्तत्परमं पदम् |
एतत्तत्परमं ज्ञानमेतत्तत्परमाक्षरम् || २९ ||

नातः परतरो ध्येयो नातः परतरं शिवम् |
विदिते संयगेवं हि मुच्यते नात्र संशयः || ३० ||

साधकस्य विधिह्येषा सर्वकामार्थसिद्धिदा |
एतेषां परतो देवः शब्दरूपविवर्जितः || ३१ ||

व्यापकस्सर्वतत्वानां मया पूर्वमुदाहृतम् |

प्. ८१२)

तं विदित्वा विमुच्यन्ते सिध्यन्ते नात्र संशयः || ३२ ||

इति निश्वासकारिकायां दीक्षोत्तरे द्वितीयः पटलः |
देव्युवाच - 

भगवन् श्रोतुमिच्छामि शून्यभेदमनुत्तमम् |
कथं विज्ञायते शंभो रतिगुह्यतरं परम् || १ ||

ईश्वरः - 

विशून्यं सर्वतत्वेषु गीयते सुरसुन्दरि |
तस्याहं संप्रवक्ष्यामि लक्षणन्तु सुरार्चिते || २ ||

व्यापकेन समायुक्तमयनं तत्प्रकीर्तितम् |

प्. ८१३)

दिवारात्र्योश्च मध्ये तु वेदितव्यं प्रयत्नतः || ३ ||

न रात्रिर्न दिवा चैव न निन्दुकलकला तथा |
पञ्चधा तु परित्यज्य प्रशान्तं शून्यमुच्यते || ४ ||

देहातीतं तृतीयन्तु निष्कलेति विभाव्यते |
नासायान्तु यदातीतं तच्छून्यञ्च तृतीयकम् || १५ ||

घटिकान्तु परिच्छेदं यावत्तन्मुखमण्डलम् |
अयनं शून्यमित्युक्तं कथितं ज्ञानमुत्तमम् || ६ ||

रसानां शून्यतस्थाप्य विज्ञानमुपजायते |
अधस्तात्तु परित्यज्य पञ्चधा परमेश्वरि || ७ ||

प्रशान्तं शून्यमित्युक्तमूर्ध्वं किञ्चिन्न संस्पृशेत् |

प्. ८१४)

एतत्प्रशान्तशून्यन्तु ज्ञात्वा मुच्येत बन्धनात् || ८ ||

गमागममयोगेन तृतीयं परिकीर्तितम् |
विदितं तद्वरारोहे देहमुक्तमिदं स्मृतम् || ९ ||

तदेवं कथितं देवि शून्यमुक्तं शिवागमे |
ऊर्ध्वशून्यमधश्शून्यं मध्यश्शून्यं तृतीयकम् || १० ||

निरामयं चतुर्थन्तु कथितं ह्यनुपूर्वशः |
सा मया कथिता ह्येते चतुर्थन्तु निरामयम् || ११ ||

सा माया अपि देवेशि तत्वावस्थेन संस्थिता |
तेन दोषाय वर्तन्ते शेषं महानुलक्षणम् || १२ ||

चतुर्थं यन्महच्छून्यं विज्ञप्तिः सा तु कीर्तिता |

प्. ८१५)

न तस्य कल्पना देवि पारंपर्येण संस्थितः || १३ ||

तं ज्ञात्वा कथ्यते ज्ञेयं ज्ञानी शेषेषु कथ्यते |
क्रियातीतन्तु तत्तत्वं गीयते सर्वतश्शुभे || १४ ||

तस्यागमी तु संप्राप्तिः यस्य तुष्टा स एव च |
एवं त्रिशून्यभेदन्तु कथितं तव सुवृते || १५ ||

चतुर्थं यन्महच्छून्यं विज्ञप्तिः सा तु कीर्तिता |
न तस्य कल्पना देवि पारंपर्येण संस्थितः || १६ ||

तं ज्ञात्वा कथ्यते ज्ञेयं ज्ञानी शेषेषु कथ्यते |
क्रियातीतन्तु तत्तत्वं गीयते सर्वतश्शुभे || १७ ||

तस्यागमी तु संप्राप्तिः यस्य तुष्टा स एव च |

प्. ८१६)

एवं त्रिशून्यभेदन्तु कथितं तव सुव्रते || १८ ||

चतुर्थं यन्महच्छून्यं सर्वं तच्च प्रबोधकम् |
तेन ज्ञातेन संज्ञेयी दीक्षानुग्रहकृत् भवेत् || १९ ||

अन्यथा न गुरुर्ज्ञेयो न दीक्षा न च मुक्तिदा |
पञ्चव्योमाः पुरा प्रोक्ताः ते त्वया विदिताः शुभे || २० ||

ना ज्ञातेन विमुच्यन्ति स्वे स्वे विविधगोचरे |
ब्रह्माणमादितः कृत्वा यावद्देवः सदाशिवः || २१ ||

पञ्चव्योमाः समाख्याताः संहारेण वरानने |
एकैकं पञ्चधा देवि वेदितव्यं प्रयत्नतः || २२ ||

शून्यभेदं परं तेषां उक्तावस्था तु कीर्तिता |

प्. ८१७)

स्वभाववर्णतो देवि ज्ञेयं विज्ञायते यथा || २३ ||

तथा ते कथयिष्यामि तन्मे निगदतः शृणु |
अणवस्त्रयमाख्यातं हृत्कर्णं तालुमाश्रितम् || २४ ||

निम्नवत्तद्वरारोहे वर्णो भवति नित्यशः |
ब्रह्माविष्णस्तथा रुद्र अभावः सूत्रवत्स्मृताः || २५ ||

चतुर्थस्त्वीश्वरश्शान्तो वेदितव्यं प्रयत्नतः |
तच्छब्दो नाद इत्युक्तः स जीवः कथितस्तव || २६ ||

स्पर्शस्त्वस्मिंस्तु देवेशि सा शक्तिः परिकीर्तिता |
तत्क्षयेन न किञ्चित् स्यात् गुरुवक्त्रं सदुच्यते || २७ ||

संयोगमेवमेवं स्यात् व्याख्यातं तव शोभने |

प्. ८१८)

मन्त्रास्तथैव ज्ञातव्या देशिकेन महात्मना || २८ ||

नादं बिन्दुं तथा देवं वाङ्मयं स चराचरम् |
श्रूयते उच्यते चैव शिवशक्तिविचेष्टितम् || २९ ||

एवं ज्ञात्वा च बुध्वा च मन्त्रास्तस्य वशो भवेत् |
सिध्यते नात्र सन्देहः शिवशक्त्युपबृंहितः || ३० ||

अज्ञात्वा तु वरारोहे शिवशक्तिविचेष्टितम् |
मन्त्रास्तस्य न सिध्यन्ति न च याति परं पदम् || ३१ ||

इति निश्वासकारिकायां दीक्षोत्तरे तृतीयः पटलः |
देव्युवाच - 

प्. ८१९)

सृष्टिसंहारभेदेन देव देव त्वया पुरा |
कथितं तत्र सद्भावं तन्मया विदितं प्रभो || १ ||

पुनश्च श्रोतुमिच्छामि भगवन् वक्तुमर्हसि |
के च कस्मिन् गृहादेव दीक्षिता देवदानवाः || २ ||

ऋषिविद्याधरास्सिद्धा गन्धर्वाप्सरसः प्रभो |
यक्षराक्षसभूताश्च पिशाचोरगकिन्नरा || ३ ||

गुह्यकाश्च महादेव क्रूराश्चैव विनायकाः |
स्वान्तेन दीक्षितादेव यस्य सिद्धि ध्रुवं भवेत् || ४ ||

तदहं श्रोतुमिच्छामि भगवन् कथयस्व मे |
कोटिभेदाः समाख्याताः शाखाभेदाश्च शङ्कर || ५ ||

प्. ८२०)

शिवभेदञ्च देवेश सर्वमेतद्ब्रवीहि मे |

ईश्वरः - 

शृणु देवि प्रवक्ष्यामि तन्त्रभेदमनुत्तमम् || ६ ||

मन्त्रमण्डलसंख्याञ्च शास्त्राणाञ्चैव सङ्ग्रहम् |
दीक्षितानि मया यस्मिन् न शङ्काश्च यथा पुरा || ७ ||

सर्वेषामेव मन्त्राणां शैवानां मन्त्रमूर्तिना |
प्रकाशितं पुरा देवि ममेदं परमेष्ठिना || ८ ||

सर्वजगतश्चेह सृष्टा च परमेश्वरः |
संहर्ता च न सन्देहः मन्त्रमूर्तिः परश्शिवः || ९ ||

अवतारमहं वक्ष्ये नामसङ्ग्रहनिर्णयम् |

प्. ८२१)

दीक्षाविधिनियोगञ्च कृतं पूर्वं यथाश्रुतम् || १० ||

मन्त्रयोगप्रभेदञ्च प्रवक्ष्याम्यनुपूर्वशः |
तस्यादिर्भगवान् देवश्शिवो वै मन्त्रमूर्तिमान् || ११ ||

मन्त्रतन्त्रप्रणेता च मन्त्रतन्त्रप्रकाशकः || ११ १/२ ||

तेन प्रकाशितं पूर्वं शिवेनानन्दमूर्तिमान् || १२ ||

तदेव वचनं ज्ञानं मम वक्त्रे निवेशितम् |
मयापि तत्वदेवेशि त्वया दत्तं पितामहे || १३ ||

ब्रह्मणापि सुराध्यक्षे विष्णवे प्रतिपादितम् |
विष्णुनापि हुताशाय तेन दत्तन्तु वायवे || १४ ||

वायुनापि पुरादत्तं सूर्याय च न संशयः |

प्. ८२२)

सूर्येण चापि सोमाय कथितं पुनरेव तु || १५ ||

सोमेनैव तु देवेशि धर्माय प्रतिपादितम् |
एवं तद्दशधा ज्ञानं शिवोक्तं तत्र सङ्ग्रहे || १६ ||

ख्यापितं तत्वमीशेन मन्त्रमूर्तिनिवेशितम् |
स एव जगतश्चास्य मन्त्रमूर्तिर्महेश्वरः || १७ ||

तत्प्रसादादिदं सर्वं ज्ञानविज्ञानमुत्तमम् |
प्राप्यते देवदेवेशि मोक्षञ्च भुवि दुर्लभम् || १८ ||

सार्वकामिकमित्येवं प्रोवाच भगवाञ्च्छिवः |
लोकोद्भवेति रुद्रेण पुनरेव प्रकीर्तितम् || १९ ||

देव्यायणं यदा ज्ञानमजितेति प्रकीर्तितम् |

प्. ८२३)

कारणं भगवान् ब्रह्मा अजितेति जनार्दनः || २० ||

दीप्ताभेति यथाग्निश्च वायुः सूक्ष्मेति वै पुनः |
सहस्रांशेति धर्माय अंशुमानिति भास्करः || २१ ||

सुव्रताः चन्द्रमाः प्रोक्तो दशतन्त्रप्रकाशकः |
शिवशक्तिमधिष्ठाय विभिन्नं वै पुनस्थितः || २२ ||

दशधा नामभेदेन लोकानां हितकाम्यया |
एवमेति सुरास्सर्वे शिवज्ञानस्य पारगाः || २३ ||

अवतारं पुनश्चैव बहुधा परिकीर्तितम् |
अस्यैव ज्ञानमुख्यस्य शिवज्ञानस्य सांपृतम् || २४ ||

भेदमष्टतरं प्रोक्तं  तथाऽष्टादशधा पुनः |

प्. ८२४)

अष्टादशविधैर्भेदैः तत्र भेदैः पुनस्थितः || २५ ||

आजगाम सुवर्लोकभुवर्लोकक्रमागतः |
तस्य भेदा भवन्त्येते संज्ञा च परिकीर्त्यते || २६ ||

ऋषिभिस्तत्र कल्पज्ञैः विदितं तत्र मुत्तमम् |
विजयं प्रथमं तेषां निश्वासं तदनन्तरम् || २७ ||

स्वायंभुवमतश्चैव वातुलं तदनन्तरम् |
वीरभद्रमिति ख्यातं रौरवं माकुटं तथा || २८ ||
ंंंंंंंं
विमलं चन्द्रभागञ्च ज्ञानञ्च मुखवालकम् |
प्रोद्गीतं ललितञ्चैव सिद्धिसन्तानमेव च || २९ ||

शर्वोद्गीतञ्च विज्ञेयं किरणं पारमेश्वरम् |

प्. ८२६)

ईश्वरः प्रथमः प्रोक्तो देवी च तदनन्तरम् || ३० ||

ब्रह्मा च षण्मुखश्चैव वीरभद्रस्तथैव च |
नन्दीश्वरो महाकाल ईशानं चन्द्रमास्तथा || ३१ ||

बृहस्पतिः समाख्यातो देवी वीका च वासवः |
ललिता चैव चण्डश्च शान्तपाणी तथैव च || ३२ ||

सनत्कुमारो विष्णुश्च पारमेश्वरमेव च || ३२ १/२ ||

विजयमीश्वरज्ञानं देव्या निश्वाससंहिताम् || ३३ ||

ब्रह्मा स्वायंभुवश्चैव कुमारो ज्ञेयवातुले |
वीरेण वीरभद्रस्तु नन्दीरौरवमेव च || ३४ ||

मकुटेति महाकालं विसन्नरमुशनसा |

प्. ८२७)

चन्द्रमाश्चन्द्रभासञ्च ज्ञानञ्चाङ्गिरसं तथा || ३५ ||

दधीची मुखभिन्नन्तु प्रोद्गीतं कवचमेव तु |
ललितं ललिता देवि दण्डहस्तं तथैव च || ३६ ||

सन्तानं नाशपाणिः स्यात् शर्वोद्गीतञ्च विष्णुना |
किरणं ब्रह्मणा चैव परमेशे पारमेश्वरम् || ३७ ||

एते तन्त्राः पूर्वं शिवज्ञानस्य पारगाः |
ते चाप्यन्ते महाभागाः क्रमाराद्याश्शचीपतिः || ३८ ||

मन्त्रसिद्धास्तथा चान्ये ऋषयश्च तपोधनाः |
मन्त्रभेद प्रणेतारो मन्त्रकल्पकरास्तथा || ३९ ||

एभिरेव शिवज्ञानं स्थापितं वसुधातले |

प्. ८२८)

नामभेदप्रसंख्यातमाराध्य परमेश्वरम् || ४० ||

मन्त्रकल्पे तथा ख्यातं भूतकल्पे तथैव च |
गणगुह्यकभेदैश्च रुद्रभेदैश्च संज्ञितम् || ४१ ||

तस्य भेदाः स्मृताः पूर्वं दशधा परिकीर्तिताः |
पुनश्चैव समाख्याता नष्टा दशविधास्तथा || ४२ ||

विजये भगवान् रुद्रः प्रोवाच ब्रह्मणे पुरा |
तस्मिन् मन्त्राः समाख्याताः श्रूयतां वरवर्णिनी || ४३ ||

अष्टौ मन्त्रसहस्राणि तथा पञ्चशतानि च |
एकपञ्चाशतञ्चैव तथा वै सप्तसप्ततिः || ४४ ||

देवैर्ज्ञातमिदं देवि किञ्चित्तस्मादिहागतम् |

प्. ८२९)

विजये तु समाख्यातं तस्मिन् ब्रह्मा तु दीक्षितः || ४५ ||

त्रीणि मन्त्रसहस्राणि नियुतं त्रीणि चापरे |
अष्टौ चैव तु लक्षाणि दशभिर्मण्डलैस्थितम् || ४६ ||

निश्वासे तु समाख्यातं नन्दीशो यत्र दीक्षितः |
शुक्रः कुबेरो वरुणो यमश्चैवाश्विनावपि || ४७ ||

गणाश्चैव महाभागा रुद्राश्चैव तु दीक्षिताः |
निश्वासे तु परे तन्त्रे कथितं तव शोभने || ४८ ||

सहस्रमेकं विज्ञेयं नियता षष्टिसङ्ग्रहम् |
शतमेकं तथा चान्यं मन्त्राणां परिसंख्यया || ४९ ||

एकादशविधैर्भेदैः तथा सप्तविधैः पुनः |

प्. ८३०)

सप्तविद्याधरं तन्त्रं तथा स्वायंभुवेति च || ५० ||

नामद्वयं समाख्यातं दक्षाद्या यत्र दीक्षिताः |
प्रजानां पतयश्चैव तथा ब्रह्मसुताश्च ये || ५१ ||

दीक्षिताश्च नियुक्ताश्च असुराश्चैव सन्ततम् |
यक्षराक्षसगन्धर्वाः पिशाचोरगकिन्नराः || ५२ ||

गरुडाद्यो द्विजाश्चैव ये च लोकेषु संस्थिताः |
सहस्रमेकं मन्त्राणां त्रिंशद्भिर्मण्डलैः स्थितम् || ५३ ||

पञ्चधा भेदभिन्नन्तु आग्नेयो यत्र दीक्षिताः |
गातरोधे गृहाश्चैव ये च विघ्नादयो गणाः || ५४ ||

आग्नेयमिति तन्त्रेऽस्मिन् तेजस्संभवसे भवम् |

प्. ८३१)

एकादश सहस्राणि कोटित्रीणि च संग्रहे || ५५ ||

मण्डलानां शतञ्चैव अष्टधा वरणे स्थितम् |
अष्टादश विधैर्भेदैः लोके मन्त्रगणान् बहून् || ५६ ||

बहुधा परिसंख्यातं पञ्चगर्भपुरस्सरम् |
विसर्पितञ्च संबोधैः कूटमुद्भूतकारणैः || ५७ ||

अतिशयान्वितश्चैव गोह्यगुह्यकसंभवैः |
अत्र ते ऋषयंस्सिद्धाः बलखिल्यास्तपोधनाः || ५८ ||

अयने दक्षिणे देवा ये च वै उत्तरे स्थिताः |
अनेन चैव सिद्धान्ते देवा वै मानवादयः || ५९ ||

तत्साध्यस्तन्त्रमेतत्तु वीरभद्रेऽत्रसंज्ञितम् |

प्. ८३२)

कोटिरेकं सहस्रञ्च मन्त्रमण्डलविंशकम् || ६० ||

द्विविधं नामसंज्ञाभिः रौरवेति च विश्रुतम् |
पञ्चमन्त्रशता ज्ञेयाः चतुर्मूर्तिव्यवस्थिताः || ६१ ||

मकुटेति समाख्यातो निधनक्षेत्रवादिभिः |
नलान्तर्मातृकल्पैश्च ऋषिभिः सेव्यते सदा || ६२ ||

शतमेकन्तु विज्ञेयं भिन्नश्चापि तथा विधाः |
मण्डलाष्टकसंयुक्तं विसरन्नामनामतः || ६३ ||

दशमन्त्रसहस्राणि दशभिर्मण्डलैर्युतः |
दशभेदाः समाख्याताः चन्द्रभासमिति स्मृतम् || ६४ ||

शतार्धमेकमन्त्राणां एकवीरप्रतिष्टितम् |

प्. ८३३)

एकमण्डलगूढन्तु नारसिह्मेति विश्रुतम् || ६५ ||

यत्रेते दीक्षिता दैत्याः नलिनो देवकण्टकाः |
मयाद्या नलिनश्चैव नलिनाद्याश्च यत्र वै || ६६ ||

रसक्षेत्रक्रियापादा विज्ञेया बहुभेदतः |
मन्त्रैर्द्वादशभिर्युक्तं मण्डलद्वयसंयुतम् || ६७ ||

द्विधावस्थेन देवेशि मुखबिंबमिति स्मृतम् |
द्विसहस्रे शते द्वे च मण्डाश्च त्रिसप्ततिः || ६८ ||

सप्तशाखाप्रभेदश्च प्रोद्गीतन्नाम नामतः |
योगिनां परमो यत्र मन्त्रभेदः प्रवर्तते || ६९ ||

एकवीरधरैर्मन्त्रैः जपकर्मादिसिद्धये |

प्. ८३४)

त्रयस्त्रिंशत्समायुक्तं विद्याशक्तिविचेष्टितम् || ७० ||

महामहादिप्रमुखैः विद्याभिश्च सुसंस्कृतैः |
महाव्रतविधानञ्च दीक्षाविधिसमुद्भवः || ७१ ||

कपालोत्तरकल्पैश्च सिद्धिकल्पैश्च योजितः |
नाडीसञ्चारसंयुक्तं ललितं पञ्चमं चलम् || ७२ ||

आज्ञासिद्धिस्तु विज्ञेया मन्त्राणां शतयोजितम् |
दशधा मण्डलाख्यातं सिद्धमित्येव संज्ञितम् || ७३ ||

त्रीणि मन्त्रसहस्राणि विंशतिश्चैव मण्डलाः |
कोटिद्वयन्तु मन्त्राणां शतानां परिकीर्तितम् || ७४ ||

मन्त्रपञ्चसमायुक्तमेकमण्डलपूजितम् |

प्. ८३५)

त्रिमण्डलमथाज्ञेयं गूढदेवैस्तु कीर्तितम् || ७५ ||

मन्त्राणान्तु सहस्रे द्वे शताः पञ्चशतानि च |
मण्डलानां शतञ्चैव शर्वोद्गीतमिति स्मृतम् || ७६ ||

शृणु मन्त्रसहस्राणि मण्डलाश्चापि विंशतिः |
किरणे हि समाख्यातमादित्यो यत्र दीक्षितः || ७७ ||

कोटिसप्तसमाख्यातमादित्यो यत्र दीक्षितः |
कोटिसप्तसमाख्यातं मन्त्राणां नियुतं तथा || ७८ ||

मण्डलानां सहस्रन्तु सङ्ग्रहः परिकीर्तितः |
संख्याता मन्त्रभेदाश्च शाखाभेदाश्च तत्वतः || ७९ ||

मण्डलाश्चापि मन्त्राणां सर्वतन्त्रोत्तराणि च |

प्. ८३६)

शिवप्रोक्ता स्मृतांह्येते तन्त्रकल्पबहु स्मृताः || ८० ||

अनित्यता च भूतानां दृष्ट्वा लोकानिमान् पुरा |
*? तत्वं याति संज्ञाश्च विद्यातत्वं शिवात्मकम् || ८१ ||

देवासुरमनुष्याश्च मन्त्रसिद्धाश्च ये स्मृताः |
गन्धर्व यक्षरक्षाश्च पिशाचा ऋषयस्तथा || ८२ ||

सर्वे ते मन्त्रसिद्धास्तु तेषामायुस्तु मन्त्रजाः |
मन्त्रजापेन सिद्धास्तु सर्वे ते साधकाः स्मृताः || ८३ ||

तत्वं विज्ञाय मुक्तिस्तु सत्यमेतन्महेश्वरि |
इदं सारमिदं सारं यस्सर्वं ज्ञातुमिच्छति || ८४ ||

अपि वर्षसहस्रान्ते शास्त्रान्तेनाधिगच्छति |

प्. ८३७)

विज्ञायाक्षरतन्मात्रं गुरुमाराध्य यत्नतः || ८५ ||

प्रार्थयेत महादेव गुरुं तत्वविशारदम् |
तत्प्रसादाद्भवेन्मुक्तिः संसारभवबन्धनात् || ८६ ||

इति निश्वासकारिकायां दीक्षोत्तरे तन्त्रावतारः चतुर्थः पटलः |
देवी - 

भगवन् श्रोतुमिच्छामि किञ्चित्कौतूहलान्विता |
तत्वमाचक्ष्व देवेश यदि स्याद्वरदो मम || १ ||

बिन्दुनादं तथा शक्तिनाडीत्रयमिदं शुभम् |
यत्र तत्वञ्च देवेश उत्क्रान्तिसिद्धिसाधनम् || २ ||

प्. ८३८)

एकादशविधञ्चैव नवात्मे सर्वमाश्रितम् |
तेन सर्वमिदं कार्यं तेन सर्वमिदं ततम् || ३ ||

दृश्यते च कथं बिन्दुः कतिरक्षरयोजितः |
कस्मिन् कस्मिन् प्रदेशे तु द्रष्टव्यं बिन्दुमीश्वरम् || ४ ||

करण एव कथं तस्य येन दृश्यते तत्वतः |
नादञ्चैव तथा शक्तिः हृल्लक्षस्य च दर्शनम् || ५ ||

सर्वमेतद्यथा न्यायं कथयस्व प्रसादतः |

ईश्वरः -

शृणु देवि परं गुह्यं रहस्यमिदमुत्तमम् || ६ ||

तदहं संप्रवक्ष्यामि साधकानां हितावहम् |

प्. ८३९)

नवात्मकेन सर्वेशि यथा भवति तच्छृणु || ७ ||

वर्णाष्टकं धृवं देवि बिन्दुव्यापक उच्यते |
नादं तस्य शिखा प्रोक्ता शक्तिस्तु परमं स्थिता || ८ ||

एकादश पदार्थन्तु कारणं परमस्ति च |
गुरुवक्राच्च लभ्येत यथा तेनैव चोदितः || ९ ||

अकार उकार भेदेन मकारेण तथैव च |
यथा कर्माणि कुरुते कथयामि तवाखिलम् || १० ||

सर्वज्ञानपरं सूक्ष्मं सर्वज्ञानं सुदुर्लभम् |
अनादिपरमं ज्ञानं अनादि परमव्ययम् || ११ ||

बिन्दुनादं तथा शक्तिं सूक्ष्मं परमव्ययम् |

प्. ८४०)

यथा प्राप्स्यसि तन्नादं बिन्दुश्च भुवि दुर्लभम् || १२ ||

न मया कस्यचित्ख्यातं तत्ते वक्ष्यामि सुव्रते |
भ्रुवोर्मध्ये समाख्यातं देवदेवं महेश्वर || १३ ||

शुद्धस्फटिकसङ्काशं सर्वतत्वप्रकाशकम् |
वर्जितं दर्शतत्वैश्च दर्शतत्वप्रकाशकम् || १४ ||

दृश्यते च तदा तेजो ज्वलन्तं स्वेन तेजसा |
दीपौ तस्य समाख्यातौ उभौ तौ शशि भास्करौ || १५ ||

अवस्था स्थिता चेताख्यातयन्तौ सन्ततः |
इडा दृश्यति वामेन सुषुम्ना दक्षिणेन तु || १६ ||

ताभ्यां मध्ये परं स्थानं यत्र बिन्दुर्व्यवस्थितः |

प्. ८४१)

घटमध्ये यथा दीपः तद्घटं वै प्रकाशते || १७ ||

उपदेशविहीनस्तु परं तत्वं न दृश्यते |
यथाऽदर्शो मलैर्ग्रस्तः प्रतिबिंबं न दृश्यते || १८ ||

तद्वद्योगविहीनस्य प्रत्यक्षं न च दृश्यते |
उभयोरपि पाणिभ्यां धारसंस्थाप्य बुद्धिमान् || १९ ||

उपदेशसमायोगात् दृश्यते बिन्दुरीश्वरः |
नासा श्रोत्रं तथा चक्षुः उभयोरपिच्छादयेत् || २० ||

षड् द्वाराणि च संस्थाप्य पश्यते बिन्दुमीश्वरम् |
छादनात् त्यज्यते बिन्दुः शुद्धस्फटिकनिर्मलः || २१ ||

विधुं निर्मलं बिन्दुं स बिन्दुं तेजसान्वितम् |

प्. ८४२)

शब्दनादविनिर्मुक्तं ध्यातव्यं परमं शिवम् || २२ ||

बिन्दुलीनमनः कृत्वा ध्यायेद्बिन्दुसुयन्त्रितः |
यथा सर्वगतो वायुं पीठस्थो न च दृश्यते || २३ ||

एवं सर्वगतो बिन्दुः योगहीनो न दृश्यते |
अरणिस्थो यथा वह्निः विद्यमानो न दृश्यते || २४ ||

योगहीनस्तथा बिन्दुः न तु दृश्यति सुन्दरि |
संयोगेन तथा बिन्दुः प्रत्यक्षो दृश्यते तदा || २५ ||

सर्पिः क्षीरे यथाऽव्यक्तं विद्यमानं न दृश्यते |
तद्वत् सर्वगतो बिन्दुः योगहीनो न दृश्यते || २६ ||

यथा सर्पि च अग्निश्च प्रयोगेण तु सुन्दरि |

प्. ८४३)

प्राप्यते च तथा बिन्दुः योगिनाञ्च महात्मनाम् || २७ ||

तोयकान्तो मणिर्यद्वत् प्रक्षिप्तोऽपि महाहदे |
प्रकाशयति तत्तोयं आत्मकीडेन तेजसा || २८ ||

उद्धृतेन मणिर्यद्वत् जलमग्नौ प्रकाशके |
तद्वद्योगविहीनस्य बिन्दुश्चैव न दृश्यते || २९ ||

ध्यानात्सा जायते बिन्दुः संयोगाद्दृश्यते पुनः |
ध्यानं योगं समाख्याय पश्यते बिन्दुमीश्वरम् || ३० ||

योगिनां प्रत्ययो बिन्दुः प्रत्ययात्प्राप्यते परम् |
परत्वादपरं नास्ति नित्ययुक्तं सदा भवेत् || ३१ ||

कारणेन तु संप्राप्तिः प्रयोगाच्चैव सुन्दरि |

प्. ८४४)

कथितं स रहस्यन्तु ज्ञातव्यं योगिभिस्सदा || ३२ ||

दृष्ट्वा बिन्दुर्ज्वलन्तं तु नेत्र मध्ये व्यवस्थितः |
विज्ञेया च सदा देवि शिखा तस्यैव मध्यतः || ३३ ||

दृश्यते तत्परं सूक्ष्मं बिन्दुकोटिसमप्रभम् |
तल्लयस्सततं योगी लक्षयेत्सुसमाहितः || ३४ ||

शृणुष्वावहिता देवि नादञ्च बिन्दुदुर्लभम् |
नव तत्वानि देवेशि यान्युक्तानि नवात्मके || ३५ ||

तेषां मध्ये यकाराद्याः सप्तबीजाः समाहिताः |
आदिहुङ्कारसंयुक्तः सप्तैते भुविदुर्लभाः || ३६ ||

फट्कारेण समायुक्ताः सद्योद्भ्रमण विश्रुताः |

प्. ८४५)

सद्यस्सङ्क्रामणन्त्येते एकमेव नियोजिताः || ३७ ||

षष्ठञ्च यत्परं बीजं वर्गान्ते च व्यवस्थितः |
हाकाररूपसंयोगात् चिन्त्यमानस्तु सोत्क्रमात् || ३८ ||

एवमन्ये समाख्याताः पञ्चबीजं समासतः |
अकारादिमकारान्ता मकारोकारयोजिताः || ३९ ||

सद्योत्क्रामकराह्येते कथितास्तव शोभने |
एतास्सप्तसमाख्याताः क्षुरिकाः प्राणहारिकाः || ४० ||

लक्षञ्जपेन्न सन्देहः सत्यं देवि वदाम्यहम् |
सप्तानान्तु समाख्यातमष्ट ओङ्कार उच्यते || ४१ ||

हुंफट्कारसमायुक्ताः सद्य उत्क्रामयेत्प्रभुः |

प्. ८४६)

ओङ्कारं सर्वदेवत्यं सर्वव्यापी परश्शिवः || ४२ ||

त्र्यक्षरञ्च त्रिदेवत्यं त्रिमात्राद्यधिकं तथा |
तत्र चोत्पद्यते शंभुः शब्दातीतस्तु निष्कलः || ४३ ||

परस्सूक्ष्मतरो देवः सर्वपाशविमोचकः |
नानामार्गस्थितो व्यापी सर्वलोकस्य दुर्लभः || ४४ ||

त्रीणि स्थानानि देहेऽस्मिन् यत्र नादो व्यवस्थितः |
हृदये चैव कर्णे च भ्रुवोर्मध्ये तथैव च || ४५ ||

यत्र सूत्राकृतिः सूक्ष्मं शुद्धस्फटिकसप्रभम् |
तुर्यद्वारमिति प्रोक्तं देवयानमिति स्मृतम् || ४६ ||

मार्गत्रयमिति प्रोक्तं नाडीत्रयमिति स्मृतम् |

प्. ८४७)

देवतानां त्रयञ्चैव शक्तित्रयमिति स्मृतम् || ४७ ||

फलत्रयमिति ख्यातं देहेऽस्मिन् परमेश्वरि |
सर्वगः सर्वतो व्यापी सर्वमापूर्यतिष्ठति || ४८ ||

अकारं हृदि मध्ये तु जागर्तीत्यवस्थितः |
पद्मस्य कर्णिकामध्ये ब्रह्मा तत्र व्यवस्थितः || ४९ ||

उकारं कर्णमाश्रित्य ब्रह्मस्थानं तदुच्यते |
तालुजिह्वमिति ख्यातं द्वितीयं स्थानमुच्यते || ५० ||

अकारन्नेत्रमाध्ये तु सुषुप्तपदमुच्यते |
लवं कस्य तु तत्स्थानं कथितं तव शोभने || ५१ ||

अर्धमात्रपदे तस्य तुर्यब्रह्मपदे स्थितः |

प्. ८४८)

मूर्ध्नि स्थानं परं सूक्ष्मं मोक्षमार्गप्रदायकम् || ५२ ||

तुर्यातीतं परं देवि सुसूक्ष्मपदमव्ययम् |
तं ज्ञात्वा मुच्यते जन्तुः भवेत्संसारबन्धनात् || ५३ ||

तुर्यातीतमिति प्रोक्तं यत्र गत्वा न शोचति |
एवं व्याप्तमिदं सर्वं वाङ्मयं स चराचरम् || ५४ ||

एतेषां नादमध्ये तु शिवं तत्र व्यवस्थितः |
हृदयं देहमध्ये तु तत्र पद्मं व्यवस्थितम् || ५५ ||

कर्णिकापद्ममध्ये तु अकारं तस्य मध्यतः |
तस्य मध्ये विनिष्क्रान्तं नादं परमदुर्लभम् || ५६ ||

उकारञ्च मकारञ्च भित्वा नादो विनिर्गतः |

प्. ८४९)

तुर्यद्वारविनिष्क्रान्तं द्वयन्तस्य विचिन्तयेत् || ५७ ||

अकारे तु समुत्थाय ब्रह्मद्वारसमुद्गतम् |
एष शब्दस्समाख्यातो मोक्षमार्गप्रदायकम् || ५८ ||

एतद्ध्यानवरं दिव्यं सेवितव्यं प्रयत्नतः |
ध्यानेन तु किमन्येन तपसोग्रेण वा पुनः || ५९ ||

किं तीर्थगमनैर्वापि ध्यानैर्वापि सुपुष्कलैः |
विदन्ते नादसद्भावे बिन्दुदेवे च शोभने || ६० ||

यद्येकं विदितं नादं सूक्ष्ममेकं परापरम् |
अथापि दीपदेहस्तु आकाशे तु यथा शिवा || ६१ ||

लीना सर्वगता तद्वत् न दृश्यति चांबरम् |

प्. ८५०)

एवं सूक्ष्माति सूक्ष्मस्य नादतत्वस्य निर्णयः || ६२ ||

एष नादः समुद्दिष्टः सर्वतन्त्रेषु चोत्तमः |
सूर्यरश्मिसहस्राभा मध्ये नाडी प्रकीर्तिता || ६३ ||

सहिता सर्वतत्वैश्च शक्तिना सह संयुता |
सा नाडी सर्वशब्दानां तत्वानाञ्चैव शोभने || ६४ ||

सङ्गृह्य समुदायेन शिवतत्वे तु लीयते |
सूक्ष्मा च सर्वगा चैव ज्ञात्वा ज्ञानी विमुच्यते || ६५ ||

हित्वा सूर्यञ्च सोमञ्च सर्वगः स शिवो भवेत् |
* * * * * * * * * * * * ##?

* * * * * * ? सा तु नादं तस्यां तु लीयते |

प्. ८५१)

सूर्यमण्डलमध्ये तु अकारस्तु व्यवस्थितः || ६७ ||

तत्र चोत्पद्यते शब्दो विश्रमेच्छशिमण्डले |
स्वयं विष्णुस्समुत् * * * * * * * * * 
* ? || ६८ ||

* * * * ? परं स्थानं वह्निमण्डलमुत्तमम् |
मकारेति च विख्यातो भित्वा नादो लयं स्थितः || ६९ ||

पिङ्गलामार्गमापन्ना तुर्यद्वारेति विश्रुता |
अर्धमात्रा तु * * * * * * * * * * 
* ? || ७० ||

ध्यायेत्तु परमं नादं तुर्यद्वारेण योगवित् |
लयं तस्य तु देवेशे यत्रासौ परमश्शिवः || ७१ ||

तदेव निष्कलं तत्वं चिन्त्यते मोक्षवादिभिः |

प्. ८५२)

* * * * * * * ? न्ते शिवतत्वविदो जनाः || ७२ 
||

देव्युवाच - 

मण्डलानाञ्च देवानां तत्वानाञ्च महेश्वर |
हृल्लक्षः परमो ज्ञेयो योगिनाञ्च तथैव हि || ७३ ||

तस्मिन् प्रवर्तते सिद्धिः योगञ्च भु * * * * ? |
* * * * * * * * * * * * 
* ? मर्हसि || ७४ ||

ईश्वरः - 

सबीजनिर्बीजविभागेन नवमात्मा परिकीर्तितः |
ह्रासह्रासविभागेन नानासिद्धिफलप्रदा || ७५ ||

षडक्षरपरञ्चैव पञ्चाक्षरपरं शुभम् |

प्. ८५३)

चतुरक्षरं विजानीयात् * * * * * * * ? || ७६ ||

* * * * * ? देवेश अङ्गानि कथितानि तु |
संपूर्णः शिव इत्युक्तः स एव परमेश्वरि || ७७ ||

एकैकह्रसिता ये तु बिन्दुरुकारयोजिता |
हृदयादि समुद्दिष्टा ज्ञातव्यास्तु वरानने || ७८ ||

* * * * ? एते सर्वे उद्य उत्क्रमणा स्मृताः |
हृल्लक्षदर्शनं देवि अचिरादेव जायते || ७९ ||

इदमन्यत्परं देवि कथिताम्यनु * * * ? |
* * * * * * * * * * * ? 
श्च तथैव च || ८० ||

यकार उकारसंयुक्तं वर्णत्रयविवर्जितम् |

प्. ८५४)

ध्यायमानो वरारोहे बीजदीपेन बोधितः || ८१ ||

सप्तरात्रेण पश्येत हृल्लक्षं परमेश्वरि |
विष्णुलिङ्गानि सङ्का * * * * * * * * * 
? || ८२ ||

* * * * * ? ते योगी पीतनीलान्यनेकशः |
कृष्णशुक्लांस्तथा चान्यान् पश्यते रक्तवर्णकान् || ८३ ||

निजैर्दीपितहृल्लक्षं संहरेत्सप्तमेऽहनि | 
ज्वलते हृदि पद्मे तु निजदीपसुबो * * ? || ८४ ||

* * * * * * * * * * * * ##?
ज्वलते दीप्तवद्देवि हृदयं निजदीपितम् || ८५ ||

हृल्लक्षमेवं विख्यातं ज्ञातव्यं योगिभिस्सदा |

प्. ८५५)

नाभेरूर्ध्वं वितन्तुकम् * * * * * * * * 
? || ८६ ||

* * * * * * * * * * * * 
* * * * ? |

कर्णिकापद्ममध्ये तु बिन्दुस्तस्यैव मध्यतः |
ज्वलते भगवान् बिन्दुः दीपस्योर्ध्वशिखोपमः || ८७ ||

हृदयं षडक्षरं प्राप्तं बीजं परमदुर्लभम् |
* * * * * * * * * * * ? त्तो 
यथा कविः || ८८ ||

एवमन्येऽपि ये प्रोक्ता वेदितव्या हितैषिभिः |
कथितं ते महाज्ञानं सर्वज्ञानेषु चोत्तमम् || ८९ ||

इदं तत्परमं * * * * * * * * * 
* ? |
सुवर्णेन सहैकत्वं गच्छते नात्र संशयः || ९० ||

प्. ८५६)

ज्ञानसिद्धिस्तथा देवि पशुर्याति परं पदम् |
शिवेन च संहैकत्वं गच्छते * * * * * ? || ९१ ||

* * * * ? दशाहाद्वा पश्यते नात्र संशयः |
दशाहान्नपरं लङ्घेत् पश्यते नात्र संशयः || ९२ ||

एतल्लक्षपरं दिव्यं सेवितव्यं प्रयत्नतः |
हिताय स * * * * * * * ? तव शोभने || ९३ ||

नवशक्तिसमायुक्तं धर्मज्ञानसमन्वितम् |
आसनं कल्प्य देवेशि तत्र न्यासन्तु कारयेत् || ९४ ||

पूजयेत्सकलं देवि पञ्चब्रह्म समन्वितम् |
एकनावरणेनैव पूजनीयो महेश्वरः || ९५ ||

प्. ८५७)

सर्वसिद्धिकरो देवः पूज्यमानो दिने दिने |
एवं पूज्य यथा न्यायं जपेध्यायेत्प्रयोगवित् || ९६ ||

दशलक्षेण देवेशि मनसा यद्यदीप्सितम् |
तत्तत्प्राप्नोत्ययत्नेन साधको नात्र संशयः || ९७ ||

इति निश्वासकारिकायां दीक्षोत्तरे बिन्दुनादयोगप्रकरणे पञ्चमः पटलः 
- 
देव्युवाच - 

भगवन् श्रोतुमिच्छामि यजनञ्चानुपूर्वशः |
येन विज्ञातमात्रेण सिध्यते नात्र संशयः ||

प्. ८५८)

ईश्वरः - 

प्रकृतिञ्चादितः कृत्वा शिवतत्वमपश्चिमम् |
आद्यमध्ये तु ये तत्वाः कथयामि यथाक्रमम् || २ ||

आदिवक्त्रं लिखेत्पद्मं केसरालं स कर्णिकम् |
तस्मिन् सर्वमशेषन्तु विधिं कुर्याद्वरानने || ३ ||

देवतमण्डलांश्चैव त्रितत्वेन समन्वितं |
प्रकृतिर्विन्यसेन्मध्ये मूर्तिना सहसंयुतम् || ४ ||

सकलीकृततत्वैस्तु शिवस्यावाहनं कुरु |
अनन्तं हृदयं तस्य व्योमरूपं शिरस्मृतम् || ५ ||

व्यापिनी तु शिखा प्रोक्ता अनायकं कवचं स्मृतम् |

प्. ८५९)

अनासिताभवेदस्तं शिवाङ्गाः परिकीर्तिताः || ६ ||

मकारं हृदयं प्रोक्तमुकारन्तु शिरस्मृतम् |
ईकारन्तु शिवा देवि आकारं कवचं विदुः || ७ ||

अंकारमस्त्रमित्युक्तं कथितं ह्यनुपूर्वशः |
ब्रह्माणमस्त्रदैवत्यं कवचं विष्णुदैवतम् || ८ ||

* * * ? हृदयं रुद्रं शिरं ईशानदैवतम् |
शिवा तु देवदेवेशि त्वमेव परिकीर्तिता || ९ ||

नवात्मानं शिवं विद्यात् सर्वतः परिकीर्तिताः |
पुरुषं पूर्वतोन्यस्य आग्नेययां नियतिं न्यसेत् || १० ||

कालं दक्षिणपत्रे तु मायां वै नैरृते दिशि |

प्. ८६०)

विद्या पश्चिमतः प्रोक्ता ईश्वरं वायुगोचरे || ११ ||

सदाशिवं परं तत्वं उत्तरेण तु विन्यसेत् |
शिवतत्वं परं शुद्धमीशान्यं परिकल्पयेत् || १२ ||

एष ते यजनं देवि प्रकृतेः परिकीर्तितः |
स्वतत्वं मध्यतः कृत्वा यष्टव्यानि दिने दिने || १३ ||

एवं तत्वान्यजेद्देवि प्रकृत्यादिशिवात्मिकाम् |
शिवाङ्गा ये जनाः प्रोक्ताः कर्णिकायां व्यवस्थिताः || १४ ||

केयूराः पुष्कलान्तैस्तु कार्या नित्यं सदा बुधैः |
एष एव विधिर्देविः प्रकृत्यादि शिवान्तिकाः || १५ ||

विधिमेवं सकृत् ज्ञात्वा न भूयो जन्मभाक् भवेत् |

प्. ८६१)

उत्तिष्ठन्तर्धाने च पादचारे तथैव च || १६ ||

खड्गे च पादुके चैव अञ्जने रेचने तथा |
गुडिकाकाशगमने दन्तकाष्ठे पवित्रके || १७ ||

विद्वेषाकर्षणेचैव शान्तिके पौष्टिके तथा |
पूर्वसूत्रेण तु ये प्रोक्ताः तत्सर्वं लभते नरः || १८ ||

एकैकं जपतो मन्त्री जपेन्नानेन मन्त्रतः |
पुनश्च शृणु देवेशि यजनं कथयामि ते || १९ ||

चिरावरणसंयुक्त * * * * * * * * ? | 
सकलीकृत्य देवेशि निष्कलेन शिवं स्मरेत् || २० ||

चोदिताः पूर्वसूत्रे तु शिवाङ्गाः कथयामि ते |

प्. ८६२)

सकलं हृदयं देवि सकलाढ्यं शिरस्मृतम् || २१ ||

खमलन्तु शिखा प्रोक्ता क्षपणं कवचं तथा |
क्षयान्तमस्त्रमित्युक्तं शिवाङ्गाः परिकीर्तिताः || २२ ||

शून्येनैव तु देवेशि तेन तत्वं विचिन्तयेत् |
विद्याङ्गास्ते तु विज्ञेयाः पूर्वसूत्रे तु ये स्मृताः || २३ ||

हृदयं मध्यतो न्यस्य शिरः पूर्वदले न्यसेत् |
दक्षिणेन शिखां दद्यात् कवचं पश्चिमेन तु || २४ ||

उत्तरेणास्त्रमित्युक्तं विन्यसेत्तु यथाक्रमम् |
विद्याङ्गा हृदयं देवि आग्नेययां परिकल्पयेत् || २५ ||

ईशान्यान्तु शिरो दद्यात् एवमादिक्रमेण तु |

प्. ८६३)

द्वितीयावरणे मन्त्रतत्वानि परिकल्पयेत् || २६ ||

पूर्वमादिक्रमेणैव विन्यसेत्तु यथाक्रमम् |
एषते कथ्यते देवि तत्वानां यजनं प्रति || २७ ||

प्रकृत्यादि विभागेन यजेत्तमनुपूर्वशः |
एवं यष्ट्वा तु तत्वानि जपेच्चैव नवात्मकम् || २८ ||

लक्षैकैकं जपेन्मन्त्रं सर्वसिद्धिमवाप्नुयात् |
मनसा चिन्तितं सर्वं संपादयति मन्त्रिणः || २९ ||

सूत्रेणैव तु यत्प्रोक्तं तत्सिद्धिफलमाप्नुयात् |
द्विरावरणमेतद्धि यजनं समुदाहृतम् || ३० ||

पुनश्च यजनं वक्ष्ये तत्वानां वरवर्णिनी |

प्. ८६४)

त्रिभिरावरणैस्तत्वान्यष्ट्वा सिद्धिमवाप्नुयात् || ३१ ||

पञ्चब्रह्मसमायुक्तं शिवाङ्गैश्च समन्वितम् |
गर्भावरणमेतद्धि कर्तव्यं सुरसुन्दरि || ३२ ||

द्वितीयं तत्वभिः कार्यं विद्याङ्गैश्च तृतीयकम् |
एवं तत्वगणान् देवि यष्ट्वा सिद्धिमवाप्नुयात् || ३३ ||

चतुरावरणेनैव यष्टव्या तु तवध्यति |
यं यष्ट्वा सिध्यते मन्त्रं मुच्यते नात्र संशयः || ३४ ||

तत्वानि सिद्धितान्येव कर्मणा मनसा गिरा |
नानेन सदृशं यागं त्रिषु लोकेषु विद्यते || ३५ ||

साधकानां हितार्थन्तु कथितन्तु तवाखिलम् |

प्. ८६५)

पञ्चब्रह्म शिवाङ्गैश्च गर्भमेतत्तु कल्पयेत् || ३६ ||

सकलादि शिवाङ्गा ये द्वितीयावरणे न्यसेत् |
पूर्वसूत्रे तु यत्प्रोक्ता अङ्गाश्चैव नवात्मके || ३७ ||

तृतीयावरणे ते तु यष्टव्या सुसमाहितैः |
नवात्मपञ्चभिर्भेदैः यन्मया परिकीर्तितम् || ३८ ||

चतुरावरणे ते तु यष्टव्याः साधकोत्तमैः |
एवं यष्ट्वा ततो मन्त्री जपयोगं समारभेत् || ३९ ||

एष ते कथितो देवि चतुरावरणेन तु |
बुध्वा स्मृत्वा च मुच्यन्ते साधकाज्जन्मबन्धनात् || ४० ||

पुनरेव प्रवक्ष्यामि शृणु देवि समाहिता |

प्. ८६६)

यन्न कस्यचिदाख्यातं कथयामि तवाखिलम् || ४१ ||

आवाहरोधसान्निध्यविसर्जनविसर्जितम् |
न्यासमात्रेण मुच्यन्ते साधकाज्जन्मबन्धनात् || ४२ ||

पूर्वोक्तन्तु विधिं कृत्वा साधकः परमेश्वरि |
परमाक्षरं न्यसेत्तत्र कर्णिकायान्तु मन्त्रिणा || ४३ ||

सकलादि क्रमेणैव पूर्वादारभ्य विन्यसेत् |
परमाक्षरस्य योगोयमेवं ते समुदाहृतम् || ४४ ||

सकलं पूर्वदिग्भागे कर्णिकायान्तु विन्यसेत् |
पूर्वपत्रे पुनर्देवि विन्यसेत्परमाक्षरम् || ४५ ||

आग्नेययां निष्कलं तत्र शून्यतत्वन्तु दक्षिणे |

प्. ८६७)

कलाढ्यं नैऋते चैव खमलं पश्चिमे तथा || ४६ ||

क्षपणं वायुदेशे तु क्षयान्तञ्चोत्तरे तथा |
ईशान्यां विन्यसेन्मन्त्री कण्ठोष्ठं परमेश्वरि || ४७ ||

सकलं पद्मपीठन्तु कथितं ह्यनुपूर्वशः |
आग्नेययां निष्कलं तत्र कर्णिकायान्तु विन्यसेत् || ४८ ||

पूर्वपत्रे तु सकलमाग्नेययां परमाक्षरम् |
दक्षिणे शून्यतत्वन्तु कलाढ्यं नैर्-ऋतेन तु || ४९ ||

पश्चिमे खमलं प्रोक्तं क्षपणं वायुगोचरे |
क्षयान्तमुत्तरेणैव कण्ठोष्ठं नैशगोचरे || ५० ||

निष्कलं पद्मपीठन्तु आग्नेययां परिकल्पयेत् |

प्. ८६८)

दक्षिणे कर्णिकायान्तु शून्यतत्वन्तु विन्यसेत् || ५१ ||

समलं पूर्वपत्रे तु आग्नेययां निष्कलं न्यसेत् |
परमाक्षरं न्यसेद्देवि दक्षिणे समुदाहृतम् || ५२ ||

कण्ठोष्ठ्यं नैर्-ऋते चैव खमलं पश्चिमे न्यसेत् |
क्षपणं वायुदेशे तु विन्यसेत्समुदाहृतम् || ५३ ||

शून्यस्य पद्मपीठन्तु कथितं ह्यनुपूर्वशः |
नैर्-ऋते कर्णिकायान्तु कलाढ्यं विन्यसेच्छुभे || ५४ ||

पूर्वपत्रे तु सकलमाग्नेययां निष्कलं न्यसेत् |
शून्यं दक्षिणतो न्यस्य नैर्-ऋत्यां परमाक्षरम् || ५५ ||

पश्चिमे खमलं प्रोक्तं आग्नेययां क्षपणं स्मृतम् |

प्. ८६९)

क्षयान्तमुत्तरेणैव कण्ठोष्ठमीशगोचरे || ५६ ||

चतुर्थन्ते समाख्यातं पञ्चमं शृणु सांप्रतम् |
पश्चिमे कर्णिकायान्तु खमलः परिकीर्तितः || ५७ ||

पूर्वपत्रे तु सकलमाग्नेययां निष्कलस्मृतः |
दक्षिणे शून्यतत्वन्तु कलाढ्यं नैर्-ऋतेन तु || ५८ ||

परमाक्षरन्तु देवेशि पश्चिमेव तु विन्यसेत् |
वायव्यां क्षपणं चैव क्षयान्तञ्चोत्तरेण तु || ५९ ||

कण्ठोष्ठमीशदेशे तु पञ्चमं कथितं तव |
वायव्यां कर्णिकायान्तु क्षपणः परिकीर्तितः || ६० ||

सकलं पूर्वपत्रे तु आग्नेययां निष्कलं न्यसेत् |

प्. ८७०)

शून्यञ्च दक्षिणे चैव कलाढ्यं नैऋतेन तु || ६१ ||

खमलं पश्चिमेनैव वायव्यां परमाक्षरम् |
उत्तरे तु क्षयान्तञ्च कण्ठोष्ठ्यमीशगोचरे || ६२ ||

षष्ठ एष समाख्यातः पीठस्ते परिकीर्तितः |
उत्तरे कर्णिकापीठे क्षयान्तं तत्वविन्यसेत् || ६३ ||

पूर्वतः सकलं देवि आग्नेययां निष्कलं परम् |
दक्षिणे शून्यमित्युक्तं कलाढ्यं नैऋतेन तु || ६४ ||

पश्चिमे खमलञ्चैव वायव्यां क्षपणं स्मृतम् |
परमाक्षरन्तु देवेशि उत्तरेण तु विन्यसेत् || ६५ ||

कण्ठोष्ठ्यं परमं तत्वमीशान्यां परिकल्पयेत् |

प्. ८७१)

सप्तमं ते समाख्यातं तत्वं सुखरार्चिते || ६६ ||

ईशान्यां कर्णिकापीठे कण्ठोष्ठ्यं परिकल्पयेत् |
पूर्वपत्रे तु सकलमाग्नेययां निष्कलं परम् || ६७ ||

शून्यं तु दक्षिणे पत्रे कलाढ्यं नैऋतेन तु |
खमलं पश्चिमे चैव क्षपणं वायुगोचरे || ६८ ||

क्षयान्तमुत्तरे चैव ईशान्यां परमाक्षरम् |
अष्टमं ते समाख्यातं पीठं परमदुर्लभम् || ६९ ||

नवभागं स्मृतो यागः सर्वभागेषु चोत्तमः |
न मया कस्यचित्ख्यात याग एष सुदुर्लभः || ७० ||

यष्टेनानेन यागेन कृतार्थच्छिन्नसंशयः |

प्. ८७२)

व्रजते शिवसायुज्यं निर्मलो विगतज्वरः || ७१ ||

शोध्यं दशदशाहुत्या विंशपञ्चाधिकेन तु |
पञ्चांशेन शतेनैव दीक्षां कुर्वीत देशिकः || ७२ ||

त्रिशक्तिदीपनं कृत्वा शान्तिके पौष्टितर्पणे |
कर्तव्यं देशिकेन्द्रेण होमकर्म यथाक्रमम् || ७३ ||

विस्तरे विस्तरं कुर्याद्वित्तशाठ्यन्न कारयेत् |
स्वचित्तस्यानुसारेण यजनन्तु समारभेत् || ७४ ||

सर्वसंहितसामान्यं सर्वतन्त्रेषु चोत्तमम् |
एकाशीति विभागन्तु कथितं तव शोभने || ७५ ||

करणैस्सह संयुक्ता पृथिव्यादिरनुक्रमात् |

प्. ८७३)

एकेनावरणेनैव यजेन्नित्यं समाहितः || ७६ ||

कालयासस्स विज्ञेयः सह तत्वेन सुव्रते |
एवं * * * * ? यागाः कथिता ह्यनुपूर्वशः || ७७ ||

एवं योजयते देवि साधकस्तु समाहितः |
पृथिवी तेन सकला सराष्ट्रा नापसंयुता || ७८ ||

यजितं तेन सुश्रोणि भवते नात्र संशयः |
स ज्ञानी भूतले नित्यं साधकः स शिवं नयेत् || ७९ ||

येन दीक्षितमात्रास्तु पशवः शिवसंमुखाः |
प्रयान्ति नात्र सन्देहो ज्ञानविच्छिन्नबन्धनात् || ८० ||

सदाशिवशिवश्चैव नादशक्तिस्तथैव च |

प्. ८७४)

चत्वारो हि महायागाः अकथ्येया वरानने || ८१ ||

तदहं संप्रवक्ष्यामि तदेकाग्रमना शृणु |
स्थण्डिले मण्डले वाऽपि वायुराकाशमेव च || ८२ ||

अग्निरप्सु च देवेशि यागहोमं समारभेत् |
मनसा चक्षुषा चैव वचसा च न संशयः || ८३ ||

धारणा कर्मयोगेन मोचयेन्नात्र संशयः |
एभ्यः प्रवर्तते सर्वं अस्मिन् सर्वमिदं स्मृतम् || ८४ ||

एभ्यः सिद्धिश्च मुक्तिश्च भिक्षिता जायते शुभे |
पूर्वोक्तन्तु विधिं कुर्यात् कर्णिकायां महेश्वरि || ८५ ||

मूर्तिं विन्यस्य तत्रैव सकलीकरणं ततः |

प्. ८७५)

पञ्चब्रह्मकलैश्चैव शिवाङ्गैश्च समन्वितः || ८६ ||

आवाहरोधसंयुक्तं ध्यानयोगसमन्वितम् |
पञ्चभिः ब्रह्मभिश्चैव विधिं कुर्यादशेषतः || ८७ ||

चतुरावरणैर्युक्तं यजेत सुसमाहितः |
ईशानं मध्यतो दद्यात् पूर्वं तत्पुरुषं न्यसेत् || ८८ ||

अघोरं दक्षिणेचैव वामदेवं तथोत्तरे |
सद्योजातन्तु देवेशि पश्चिमेन तु विन्यसेत् || ८९ ||

आग्नेययां हृदयं न्यस्य शिर ईशानगोचरे |
नैऋत्यान्तु शिखां देवि वायव्यां कवचं न्यसेत् || ९० ||

गर्भावरणमेतद्धि कथितं तव सुन्दरि |

प्. ८७६)

द्वितीयावरणं देवि कथ्यमानं मया शृणु || ९१ ||

घोषं पूर्वेण विन्यस्य रावमग्निं दिशि न्यसेत् |
स्वनं दक्षिणतो न्यस्य शब्दं नैऋतके न्यसेत् || ९२ ||

स्फोटं पश्चिमतो दद्यात् ध्वनिशब्दन्तु वायवे |
उत्तरेणैव झङ्कारं ध्वङ्कृतंत्वीशगोचरे || ९३ ||

नवमं यन्महच्छब्दं मध्ये कर्णिकया न्यसेत् |
उकारादि स्मृता ये तु घोषादीनाञ्च वाचकाः || ९४ ||

तृतीयावरणे देवि कथ्यमानं मया शृणु |
सकलं पूर्ववक्त्रे तु आग्नेययां निष्कलं न्यसेत् || ९५ ||

शून्यं दक्षिणतो दद्यात् कलाढ्यं नैऋते न्यसेत् |

प्. ८७७)

खमलं पश्चिमेनैव क्षपणं वायुगोचरे || ९६ ||

क्षयान्तमुत्तरेचैव कण्ठोष्ठन्तु ईशगोचरे |
परमाक्षरन्तु देवेशि मध्यदेशे तु विन्यसेत् || ९७ ||

तृतीयावरणं देवि कथितं तव शोभने |
चतुरावरणं देवि प्रकृत्यन्तं तु विन्यसेत् || ९८ ||

पूर्वमादिक्रमेणैव विन्यसेत् यथाक्रमम् |
एष यागपरं देवि कथितं ह्यनुपूर्वशः || ९९ ||

सर्वस्वं गोपितं ह्येतत् साधकानां हितावहम् |
सिद्धिदं मुक्तिदञ्चैव नानेन सदृशं भवेत् || १०० ||

निन्दाश्चतुष्कलश्चैव शृणु देवि वदाम्यहम् |

प्. ८७८)

शान्त्यतीतन्तु हृदयं आग्नेययां परिकल्पयेत् || १०१ ||

सकलाद्याः पुनःपश्चान्नवतत्वा यथाक्रमम् |
एष सादाशिवो योगः कथितस्तव शोभने || १०२ ||

नादस्यैव प्रवक्ष्यामि कथ्यमानं निबोध मे |
इडिका दीपिका चैव रेचिका मोचिका तथा || १०३ ||

ऊर्ध्वगामिनि संयुक्तं गर्भमावरणं स्थितम् |
ऊर्ध्वगामिनि देवेशि न्यसेदाग्नेयगोचरे || १०४ ||

मोचिकेशानदिग्भागे रेचिका नैऋते दले |
दीपिकान्तु महाभागे वायव्यां परिकल्पयेत् || १०५ ||

हौङ्कारं हृदयं तस्य हुङ्कारन्तु शिरस्मृतम् |

P. ८७९)

हुङ्कारन्तु शिखा प्रोक्ता हैंकारं कवचं भवेत् || १०६ ||

हःकारमास्त्रमित्युक्तं चतुर्दिक्षु च विन्यसेत् |
गर्भावरणमेतद्धि कथितं सुरसुन्दरि || १०७ ||

शेषं पूर्ववद्देवेशि आचरेच्च यथाक्रमम् |
अस्य गुह्यतरं वक्ष्ये शक्तियागमनुत्तमम् || १०८ ||

अस्मात्समाप्यते योगमस्मात्सर्वं प्रवर्तते |
नानेन कथिता मर्त्या दीक्षानुग्रहकारकाः || १०९ ||

न शक्तिरहितासिद्धि न च याति परं पदम् |
तस्माच्छ्रेष्ठोपरिष्ठश्च नाख्येन परिदीक्षणे || ११० ||

न रजोमण्डलश्चैव न लुप्ते तु परिग्रहम् |

प्. ८८०)

अधिवासनञ्चैवत्रि सर्वशेषविवर्जितम् || १११ ||

सानुमेतत्समाख्यातं साधकानां हितावहम् |
सर्वसंहितसामान्यं यन्महत्सर्वतोमुखम् || ११२ ||

आवाहरोधसान्निध्य विसर्जनविवर्जितम् |
न्यासमात्रेण मुच्यन्ते साधकाजन्मबन्धनात् || ११३ ||

चतुष्वक्त्रं लिखेत्पद्मं केसरोज्वलसकर्णिकम् |
आसनं कल्पयेन्मन्त्री तत्र न्यासन्तु कारयेत् || ११४ ||

पञ्चब्रह्मशिवाङ्गैश्च शिवेन सहसंयुतम् |
पूजयित्वा विधानेन देवदेवं महेश्वरम् || ११५ ||

ईशानं मध्यतो दद्यात् पूर्वे तत्पुरुषं न्यसेत् |

प्. ८८१)

अघोरं दक्षिणे चैव वामदेवं तथोत्तरे || ११६ ||

सद्योजातन्तु देवेशि पश्चिमेन तु विन्यसेत् |
आग्नेययां हृदयञ्चैव ईशान्यान्तु शिरो न्यसेत् || ११७ ||

नैऋत्यां तु शिखां देवि वायव्यां कवचं न्यसेत् |
अस्त्रं दिशासु विन्यस्य मकाराद्यास्तु ये स्मृताः || ११८ ||

परमाक्षरं न्यसेन्मध्ये कर्णिकायां महेश्वरि |
दक्षिणे कर्णिकापीठे विन्यसेच्च नवात्मकं || ११९ ||

विद्याङ्गा हृदयं तस्य विन्यसेत्सुरसुन्दरि |
शिरः शिखा च कवचमस्त्रञ्चैव यथाक्रमम् || १२० ||

प्रकृतिः दक्षिणे पत्रे पुरुषं नैऋतेन तु |

प्. ८८२)

पश्चिमे नियतिं दद्यात् वायव्यां कलविन्यसेत् || १२१ ||

मायातत्वोत्तरेणैव ईशान्यां विद्य एव तु |
ईश्वरं पूर्वतत्वं आग्नेययां तु सदाशिवम् || १२२ ||

पश्चिमे कर्णिकामध्ये शान्त्यतीतन्तु विन्यसेत् |
आग्नेययां हृदयञ्चैव ईशान्यान्तु शिरोन्यसेत् || १२३ ||

नैऋत्यान्तु शिखां देवि कवचं वायुगोचरे |
उत्तरे कर्णिकायान्तु प्रणवः परिकल्पयेत् || १२४ ||

शान्त्यतीतन्तु हृदयं शान्तिश्च शिर उच्यते |
विद्याशिखा समाख्याता प्रतिष्ठां कवचं विदुः || १२५ ||

निवृत्तिरस्रमित्युक्तं शिखाङ्गाः परिकीर्तिताः |

प्. ८८३)

घोषन्तु पूर्वदिग्भागे आग्नेययां रवमेव च || १२६ ||

दक्षिणे तु स्वनः प्रोक्तः शब्दं नैऋतगोचरे |
पश्चिमेन स्मृतः स्फोटो ध्वनिः वायव्यतो न्यसेत् || १२७ ||

झङ्कारमुत्तरेणैव ध्वंकृतं शैवगोचरे |
पूर्वतः कर्णिकामध्ये रुद्रोङ्कारन्तु विन्यसेत् || १२८ ||

आग्नेयां हृदयञ्चैव ईशान्यान्तु शिरो न्यसेत् |
नैऋत्यान्तु शिखा प्रोक्ता वायव्यां कवचं तथा || १२९ ||

अस्त्रे हस्तप्रदेशे तु ह्रस्वं वै संप्रयोदयेत् |
शान्तिं पूर्वदिशाभागे विद्यां दक्षिणतो न्यसेत् || १३० ||

प्रतिष्ठामुत्तरेणैव निवृत्तिः पश्चिमेन तु |

प्. ८८४)

शान्त्यतीतं परं तत्वमस्त्रं देवस्य कीर्तितम् || १३१ ||

सूक्ष्मवायुदिशाभागे सुसूक्ष्मा नैऋतेन तु |
अमृताचाग्निदिग्भागे कथिता तत्वशोभने || १३२ ||

अमृता मृता तु ईशान्यां कथिता तु वरानने |
एष यागवरो देवि नामृतः कस्यचिन्मया || १३३ ||

मम प्रियेति भक्तेति तेन ते कथितो मया |
एवं यष्ट्वा तु विधिना दीक्षां कुर्याद्विचक्षणः || १३४ ||

शतेन पञ्चविंशेन पञ्चाशेन दशेन तु |
पञ्चस्वशिखां हुत्वा दीक्षानिर्वाणगामिनी || १३५ ||

इति निश्वासकारिकायां दीक्षोत्तरे यागाधिकारः षष्ठः पटलः -
प्. ८८५)

देव्युवाच - 

भगवन् श्रोतुमिच्छामि दीक्षाविधिमनुत्तमम् |
प्रक्रियाशून्यमन्त्राणां शासनं ग्रहणं तथा || १ ||

तद्वरञ्च महादेव कस्मिन् कार्यं महेश्वर |
छेदनं कुत्र वा तेषां शुद्धतत्वस्य शङ्कर || २ ||

सकलं निष्कलञ्चैव तथा सकलनिष्कलम् |
त्रितत्वं परतत्वञ्च तदेव कथयस्व मे || ३ ||

मन्त्राध्ययनकर्माणि अमृतीकरणं तथा |

प्. ८८६)

यानि श्रेयस्तमानिस्युः कथयस्व प्रसादतः || ४ ||

अन्यत् गुह्यतिमन्देव यन्नोक्तं न प्रचोदितम् |
तदस्मिन् सर्वमस्माकं कथयस्व प्रसादतः || ५ ||

ईश्वरः - 

शृणु देवि परं गुह्यं कथयामि तवाखिलम् |
गुह्यात् गुह्यतरं देवि नाख्यातं कस्यचिन्मया || ६ ||

प्रक्रिया सूत्रमन्त्राणां यथावदनुपूर्वशः |
अनन्तमादितः कृत्वा शिवतत्वमपश्चिमम् || ७ ||

कथयामि समासेन संख्याध्वानस्य यावती |
अधस्तात्परमेशानो ह्यनन्तः परमेश्वरः || ८ ||

प्. ८८७)

तं हुत्वा देवदेवेशि कालाग्नं समुपक्रमेत् |
याम्ये श्रोता तव प्रोक्ता तस्य ते भुवना स्मृताः || ९ ||

अनुक्रमेण तान् सर्वान् सहसैवाधिकारिभिः |
तस्योपरि समाख्याता नरका घोररूपिणः || १० ||

शतमेकन्तु देवेशि चत्वारिंशत्तथैव च |
अनुक्रमेण तान् सर्वान् शोधयेत् परमेश्वरि || ११ ||

उपरिष्टात्तु देवेशि पातालास्सप्त एव तु |
शोधनीयास्तु देवेशि क्रमेण वरवर्णिनी || १२ ||

भुवना भुवनाधीना भुवनान्तर्निवासिनः |
कथितास्तु समासेन एकविंशदनुक्रमात् || १३ ||

प्. ८८८)

उपरिष्टात्तु भूर्लोकं आदितः कथयाम्यहम् |
त्रिगुणेन स्थिता देवि पातालेन समासतः || १४ ||

अष्टधा देवयोन्यस्तु पञ्चधा तिर्यगादयः |
एकधा चैव मानुष्या ज्ञेयं संसारमण्डलम् || १५ ||

ब्रह्मादिमुद्धरेद्देवि यावद्ब्रह्मादिमागतम् |
एवं संसारचक्रन्तु कथितं तव शोभने || १६ ||

गर्भाधानादिमारभ्य तथा देवव्रतानि तु |
हविर्यज्ञाः पाकयज्ञाः सोमसंख्यास्तथैव तु || १७ ||

संस्काराश्च समाख्याताश्चत्वारिंशत्क्रमेण तु |
अष्टाधिकाश्च ज्ञातव्यं देशिकेन तु || १८ ||

प्. ८८९)

एतान् हुत्वा ततो मन्त्री सहस्रक्रतवो न्यसेत् |
पदं प्राप्य परित्यज्य अन्त्येष्टस्तदनन्तरम् || १९ ||

अन्त्येष्टिञ्च ततो हुत्वा ऊर्ध्वं कृत्वा नियोजयेत् |
भोगस्थानेषु संयोज्य तस्माद्भोगाद्वियोजयेत् || २० ||

वियोजयित्वा तद्भोगान् पुर्यष्टकसमन्वितान् |
भूर्लोके तु ततो योज्य भुवर्लोकं ततो नयेत् || २१ ||

एवमादिक्रमेणैव ब्रह्मणि स्वासने तथा |
रुद्रासने ततो योज्य सद्धि दण्डक्रमेण तु || २२ ||

ध्यात्वा पाशुपतं देवि अस्त्रं परमदुर्जयम् |
तेन चाहुतयस्सप्त दद्याच्छुध्यर्थकारणात् || २३ ||

प्. ८९०)

शतरुद्रे तु संयोज्य शतस्थाने यथाक्रमम् |
एवन्तु पृथिवी शुद्धा शतरुद्रस्तु योजिता || २४ ||

अनन्तमादितः कृत्वा पातालं हेमसंज्ञितम् |
शतमेकोनषष्टिञ्च कथितं तव शोभने || २५ ||

भुवनान् भुवनाधीशान् भुवनान्तर्निवासिनः |
प्रीणयित्वा कृतान् प्राज्ञः तत्वे तत्वे यथाक्रमम् || २६ ||

ओं भुवनाय नमः | ओं भुवनाधिपतये नमः | ओं 
भुवनान्तर्निवासिभ्यः | 

भुवव्यूहहोमन्तु कर्तव्यं देशिकेन तु |
भुवनान्तर्निवासीनां शिखेनैवाहुतिं हुनेत् || २७ ||

प्. ८९१)

एवं स शोधनार्थस्तु देशिकेन महात्मना |
पार्थिवावरणं देवि अनन्तादिरनुक्रमात् || २८ ||

कथयामि समासेन भुवनानां वरानने |
शतद्वयं समाख्यातं तथा चैकोन सप्ततिः || २९ ||

कूश्माण्डेन सहैकत्वं कथितन्तु समासतः |
पञ्चाष्टकं पुनश्शोध्यं पञ्चधावरणैः क्रमात् || ३० ||

येन येनाष्टकञ्चैव योगाष्टकमतः परम् |
क्रोधाष्टकन्तु ज्ञातव्यं देशिकेन महात्मना || ३१ ||

तानेव शोधयेद्देवि तेजोष्टकमतः परम् |
तेजोष्टके तु संशुद्धे शिवद्वादशकं पुनः || ३१ ||

प्. ८९२)

महादेवाष्टकञ्चैव वीरभद्रं तथैव च |
मण्डलाधिपतिञ्चैव कथितं तव शोभने || ३२ ||

एतान् शोध्यविधानेन प्रधानमुपरि हुनेत् |
गुणत्रयं बुद्धितत्वं शोधनीयं यथाक्रमम् || ३३ ||

बुध्या च तत्वपर्यन्तं प्रधानस्य तदन्तरे |
क्रोधतेजोष्टकं शोध्यं योगिभिः स शिवैस्सह || ३४ ||

वीरभद्रेण संयुक्तं मण्डलाधिपतेन तु |
गुरुपङ्क्तित्रयं देवि गुरोरन्तरितास्तथा || ३५ ||

साम्यावस्था गुणानान्तु तत्प्रधानं प्रवक्ष्यते |
एतत्प्रधानमित्युक्तं बहुविस्तरतः स्थितम् || ३६ ||

प्. ८९३)

कथितन्तु समासेन वेदितव्यं वरानने |
तयो रूपाः समाख्याताः तत्वानान्तु पुरा मया || ३७ ||

तेन रूपेण तान् रुद्रान् ज्ञात्वा शोध्येन सुवृते |
अनन्तमादितः कृत्वा प्रधानान्तस्तथावधि || ३८ ||

शतानि चतुरः प्रोक्ताः चतुश्चत्वारिंशत्पुनः |
अतः परतरञ्चैव पुरुषं कथयामि ते || ३९ ||

येन विज्ञातमात्रेण मुच्यन्ते नात्र संशयः |
अंभाद्याः शोधने तत्र पौरुषे तु यथाक्रमम् || ४० ||

मणिमातरमंभानां कथयामि समासतः |
धर्मो दशविधः प्रोक्तः तव देवि न संशयः || ४१ ||

प्. ८९४)

विकारषोडशः प्रोक्ताः बुद्धिरष्टविधा स्मृताः |
अहंकारस्तु त्रिविधो गुणत्रयमुदाहृतम् || ४२ ||

प्राणः पञ्चविधश्चैव विद्धि विद्याष्टकं तथा |
विग्रहाष्टकसंयुक्ता शोधनीयाः प्रयत्नतः || ४३ ||

कामक्रोधश्च लोभश्च जन्ममृत्युजरास्तथा |
व्याधिश्च शाश्वतो लोके क्षुत्तृष्णाशोकमेव च || ४४ ||

विवादश्च भयश्चैव मदमोहस्सुदारुणः |
राणश्शोकश्च मोहश्च मदमात्सर्यमेव च || ४५ ||

धर्माधर्मश्च तृष्णा च अस्वतन्त्रा सदा तनुः |
एते बन्धात्मका पाशाः गणपाशीमतोऽन्यथा || ४६ ||

प्. ८९५)

तत्वपाशाश्च विविधा तत्वे तत्वे व्यवस्थिताः |
देशपाशास्तु ये तस्य शिवेन परिकीर्तिताः || ४७ ||

वौषट्कारन्तु युक्तेन शोधनीयास्तु देशिकैः |
शतपञ्चाशतेनैव पञ्चविंशेन वा पुनः || ४८ ||

दशपञ्च दशेनापि त्रयः पञ्चद्वयेन वा |
एकाहुत्या तु देवेशि शोधनीयाः शिवाध्वरे || ४९ ||

एष ते होमभेदस्तु कथितो वरवर्णिनी |
ध्यात्वा भक्तिमयं शिष्यं दीक्षां कुर्यात्तु देशिकः || ५० ||

भुवनानान्तु या संख्या शिवेन कथिता पुरा |
शतमेकन्तु विख्याता नियत्यां भुवनाधिपाः || ५१ ||

प्. ८९६)

सर्वे पद्मासनासीनाः विद्याविद्येश्वरैर्व्रताः |
शुक्लकृष्णविभागस्थां ध्यात्वा शोध्येत मोक्षकः || ५२ ||

शुद्धबुद्धप्रबुद्धश्च दशैते भुवनाधिपाः |
कालतत्वे तु विख्याता कोट्यनेकपरिग्रहाः || ५३ ||

रागतत्वे दशप्रोक्ताः भुवनेशा महाबलाः |
सुहृष्टः सुप्रहृष्टश्च सुरूपो रूपवर्धनिः || ५४ ||

एवमादिक्रमेणैव वेदनीयो मुमुक्षुभिः |
अतः परतरेणैव विद्येशानाः प्रकीर्तिताः || ५५ ||

कल्याणः पिठलो हंसाः एवमादि प्रकीर्तिताः |
विद्यातत्वे तु ज्ञातव्याः देशिकेन महात्मना || ५६ ||

प्. ८९७)

कालतत्वे तु विज्ञेया ये रुद्रा भुवनाधिपाः |
विधिना शोधनीयास्तु देशिकेन महात्मना || ५७ ||

वामज्येष्ठः तथा भीमः एवमादि प्रकीर्तिताः |
गोपतेश्च तदोर्ध्वन्तु ग्रथिद्वारे व्यवस्थिताः || ५८ ||

असंख्या रुद्रकोटीभिः गोपतिः परिवारितः |
अतः परतरेणैव त्रिकालः क्षेमीश एव च || ५९ ||

एवमादिक्रमेणैव पञ्चरुद्राः प्रकीर्तिताः |
योगक्षेमप्रदातारा दीक्षाध्वानविशोधिताः || ६० ||

अत ऊर्ध्वमनन्तेश पाशाश्चैव तु संस्थिताः |
मदमोहसमायुक्तं एवमादिमहाशये || ६१ ||

प्. ८९८)

पुना ऋषिकुले प्रोक्तं ततो वागीश्वरी पुनः |
छङ्कारसाध्यमोङ्कार दातारदवनेशिकम् || ६२ ||

ध्यानाहारञ्च भस्मेशं परिवार्य विचक्षणः |
प्रमाणाष्टकमेवापि मायावरणसंस्थितः || ६३ ||

रुद्राङ्कुशन्तु प्रथमं व्यूहमन्त्रे प्रतिष्ठितम् |
एवमादीनि हुत्वा तु मुनेत्मनां विधानवित् || ६४ ||

नियमादितः कृत्वा मायातत्वमपश्चिमम् |
एभ्यो मध्ये तु ये रुद्राः कथयाम्यनुपूर्वशः || ६५ ||

नियत्यां दश रुद्रास्तु कालतत्वे दश स्थिताः |
रगेऽपि च दश प्रोक्ताः विद्यायां न पुनर्दश || ६६ ||

प्. ८९९)

कालतत्वे दश प्रोक्ताः ग्रन्थेरेकः प्रकीर्तितः |
उपरिष्टात्पुनः पञ्चमायातत्वा तु संस्थिताः || ६७ ||

अत ऊर्ध्वमनन्तेशपाशाश्चैव तु संस्थिताः |
मदमोहादि संयुक्ताः पाशहस्ता महाबलाः || ६८ ||

एवमादिक्रमेणैव यावन्मायान्त संस्थिताः |
संख्या वै भुवनानान्तु सप्ततिः सप्तचाधिकाः || ६९ ||

आत्मतत्वमिदं प्रोक्तमशुद्धं परिकीर्तितम् |
अनन्तमादितः कृत्वा मायातत्वमपश्चिमम् || ७० ||

येभ्यो मध्ये तु ये रुद्रास्तान् प्रवक्ष्यामि संख्यया |
एकसंशीकृतास्सर्वे कथयामि तवाखिलम् || ७१ ||

प्. ९००)

शतास्तु षट् समुद्दिष्टा चत्वारिंशत्तथैव च |
भुवना सप्तचाधिक्यं कथितं तव शोभने || ७२ ||

एवं ध्यात्वा विधानन्तु शोधयेदविशङ्कितः |
आत्मतत्वमिदं ख्यातं मायान्तं सुरसुन्दरि || ७३ ||

वेदितव्यं प्रयत्नेन विद्याया शृणु सांप्रतम् |
अनन्तेशादितः कृत्वा होतव्यमनुपूर्वशः || ७४ ||

भुवने संस्थितास्सर्वे बोधनीया विचक्षणैः |
ईश्वरे शोधनीयास्तु मायाञ्जनविवर्जिताः || ७५ ||

अतो रूपचतुष्टयं होतव्यमनुपूर्वशः |
वामाज्ज्येष्ठादयस्तस्मात् शक्तयः परिकीर्तिताः || ७६ ||

प्. ९०१)

अतो ज्ञानक्रियाशक्तिः ज्ञातव्याः पुनरेव हि |
तां विदित्वा महादेवि देशिकः पाशहा भवेत् || ७७ ||

तेजीशश्च ब्रवीशश्च प्रमाणे परमं पदम् |
द्वौ रुद्रौ तु समाख्यातौ योगमोक्षफलप्रदौ || ७८ ||

ततः प्राणः स्मृतो देवि ब्रह्मदत्तं ततः पुनः |
चत्वारस्तु स्मृता रुद्राः योगमोक्ष फलप्रदाः || ७९ ||

एकाहः पिङ्गलो हंसो रुद्रत्रयमुदाहृतम् |
अतोपरि ध्रुवं देवि रुद्रैकादशकं पुनः || ८० ||

ब्रह्मदत्तादि संयुक्ता जंभिकान्ताः प्रकीर्तिताः |
तेषां तु परतो देवि ध्रुवश्चैव तृतीयकः || ८१ ||

प्. ९०२)

सप्तकोटिपरीवारा स्थिता भुवननायकाः |
अतो निरञ्जनं प्रोक्तं तस्य संख्या न विद्यते || ८२ ||

निरञ्जनमतिक्रम्य इच्छाशक्तिर्व्यवस्थिता |
अतश्चैवोपरिष्टात्तु अष्टौ ते भुवनेश्वराः || ८३ ||

प्रतिराद्या स्मृता देवि प्रद्यतान्ताः प्रकीर्तिताः |
शोधनीया वरारोहे योगक्षेमप्रदायकाः || ८४ ||

संस्थिता सूक्ष्मरूपेण प्रतिच्छाया विधायिनी |
अतः परं निरालंबं सर्वध्यान विवर्जितम् || ८५ ||

स्वशक्तिकिरणायानं सर्वं व्याप्य व्यवस्थितम् |
नापरं न परञ्चैव परापरविवर्जितम् || ८६ ||

प्. ९०३)

सर्वज्ञानपरातीतं निस्संदिग्धमवस्थितम् |
पारंपर्येण संस्थञ्च निर्मलं परमं पदम् || ८७ ||

न तस्य शक्यते वक्तुं विज्ञेयो निष्कलश्शिवः |
तेन सर्वमिदं व्याप्तं कल्पनातीतलक्षणम् || ८८ ||

न च वस्त्वन्तरं किञ्चित् न्यस्तत्वाद्ध्वनिरुच्यते |
ओतप्रोतमनाद्यन्तं सर्वतत्वावभासकम् || ८९ ||

एतत् ज्ञानं परातीतं ज्ञानसद्भावमिष्यते |
एतत्ते कथितं देवि भुवनानां समासतः || ९० ||

संक्षेपेण मया प्रोक्तं भुवनाध्वा तु शोभने |
विद्यातत्वे तु देवेशि भुवनेशाः प्रकीर्तिताः || ९१ ||

प्. ९०४)

ईश्वरेऽपि तथैवाह तथा चैव सदाशिवे |
तान् प्रवक्ष्याहं देवि गुणतत्वेन सुव्रते || ९२ ||

अतीतभुवनाः प्रोक्ताः विद्यातत्वे समासतः |
विदित्वा शोधने देवि देशिकः तत्वपारगः || ९३ ||

शिवतत्वे तु ये प्रोक्ताः शिवेन परमात्मना |
एकसंख्यैकतः कृत्वा प्रवक्ष्यामि वरानने || ९४ ||

शतं वै सप्तदेवेशि भुवनानां प्रकीर्तिताः |
विंशद्वयञ्च ज्ञातव्यं देशिकेन महात्मना || ९५ ||

अमनस्का इति सहस्रेण भुवनाध्वानि शुद्ध्यति |
पूर्णाहुत्या शतेनापि विशुद्ध्यते नात्र संशयः || ९६ ||

प्. ९०५)

निष्कलेन दशेनैव शून्ये पञ्चाहुतिस्तथा |
प्रशान्तेन त्रयः प्रोक्ताः सर्वाध्वानमशेषतः || ९७ ||

षट्त्रिंशत्तत्वैरध्वानं सकलेन तु होमयेत् |
प्रणवेन समाख्यातं शान्त्यतीतेन वा पुनः || ९८ ||

परमाक्षरेण होतव्यं परात्मनो महेश्वरि |
कालाध्वनं वरारोहे भुवनाध्वेन होमयेत् || ९९ ||

तथा ध्वनेषु तज्जेता होमयेच्च शतं शतम् |
कलाध्वाने तथैवेह कथितं तव शोभने || १०० ||

एवं संक्षेपतः प्रोक्तं तत्वाध्वानं विशेषतः |
वेदितव्यं प्रयत्नेन देशिकेन महात्मना || १०१ ||

प्. ९०६)

समयी पुत्रको वाऽथ साधकाचार्य एव च |
उपपन्नाय दान्ताय गुरुदेवरताय च || १०२ ||

तेषामनुग्रहं कार्यमाचार्येण महात्मना |
पूजयित्वा विधानेन देवदेवं महेश्वरम् || १०३ ||

अग्नौ हुत्वा यथा न्यायं हस्ते यागं यजेद्बुधः |
सव्यहस्ते तु यष्टव्यं वामहस्तेन संव्रते || १०४ ||

पूजयित्वा विधानेन अध्वाधः क्रमशो न्यसेत् |
गन्धैः पुष्पैः यथा न्यायं पूजयित्वा विधानवित् || १०५ ||

ध्यात्वा देवं महेशानं शिष्यमाहूय मन्त्रवित् |
आत्मन्येवं वशीकृत्य शिष्यस्य परमेश्वरि || १०६ ||

प्. ९०७)

आलभ्य शिवहस्तेन तस्य देहं समन्ततः |
तत्वानि देहतोऽन्यस्य स्थानन्तु शिरसि न्यसेत् || १०७ ||

ज्वालामालाकलाकारं ध्यात्वा देवं महेश्वरि |
ध्यात्वा देवं महेशानं भूमिमध्ये तु तत्ववित् || १०८ ||

पुण्यपापं दहेत्तस्य ध्यात्वा देहं न संशयः |
एवं कृते ततो देवि शिवहस्तेति स स्मृतः || १०९ ||

शिवहस्तप्रदानेन समयी स विधीयते |
अनेन विधिना देवि कुर्यात्तस्याप्यनुग्रहम् || ११० ||

सायुज्यमीश्वरे तत्वे भवते नात्र संशयः |
भूतप्रेतपिशाचेभ्यो राक्षसेभ्यस्समाधिपे || १११ ||

प्. ९०८)

पन्नकेभ्यस्तु सुश्रोणि अवध्यस्त्रिदशैरपि |
अध्वानं कुरुते सोहि न तु न व्यापयेत्परम् || ११२ ||

समयी सर्वतन्त्रेषु भवते नात्र संशयः |
पुत्रको येन देवेशि कथ्यते शिवयोगिभिः || ११३ ||

तदहं संप्रवक्ष्यामि कथ्यमानं निबोध मे |
गणयागादितः कृत्वा दृष्ट्वा खेर्मण्डलानि तु || ११४ ||

हुत्वा तु विधिवद्देवि तत्वपाशैर्वियोजितः |
योजितस्तु परे तत्वे पुत्रकस्स विधीयते || ११५ ||

स एव मन्त्रकल्पज्ञो मन्त्रतन्त्र विधानवित् |
मन्त्रकल्पसुवेत्ता च देशकालविधानवित् || ११६ ||

प्. ९०९)

जपयोगविधानज्ञः तत्वज्ञश्च विधानवित् |
तापने दीपने चैव छेदने च तथैव च || ११७ ||

मोहनस्तंभने चैव संपुटज्ञस्तथैव च |
परमन्त्रविभेदज्ञो मन्त्राप्यायनतत्परः || ११८ ||

देशजातिविभेदज्ञः योजनाय च तत्परः |
पातने दैत्यभूतेभ्यः सिंहविद्याधरेष्वपि || ११९ ||

सर्वज्ञश्च कृतज्ञश्च शौचाचार समन्वितः |
समर्थश्च परित्यागी जपासक्तस्सदा मतः || १२० ||

चतुष्पात् संज्ञिताभिज्ञः कलाभिज्ञस्तथैव च |
उत्साहवान् सदा दक्षः साधकस्स विधीयते || १२१ ||

प्. ९१०)

कलशाष्टदशेनैव नवपञ्चदशेन वा |
अभिषेकप्रदातव्यं देशिकेन महात्मना || १२२ ||

संपुटीकृत्य विद्याख्यं कलशं सुरसुन्दरी |
अभिषिञ्चेत्ततः शिष्यं विधिदृष्टेन कर्मणा || १२३ ||

पृथिव्यादि समारभ्य मायातत्वमपश्चिमम् |
संपुटीकृत्य पश्चात्तु विद्याख्येनाभिषेचयेत् || १२४ ||

एवञ्चैवाभिषिक्तस्तु साधकस्स विधीयते |
पृथिवीमादितः कृत्वा निर्वाणान्तेन शोभने || १२५ ||

अभिषिक्तस्तु देवेशे आचार्यस्स विधीयते |
मण्डलस्येशभागे तु कुर्याद्वै चतुरङ्गकम् || १२६ ||

प्. ९११)

चतुर्हस्तसुविस्तारं हस्तमात्रसमुच्छ्रितम् |
तोरणैस्सपताकैश्च दिशासु विदिशासु च || १२७ ||

पीठमेवं विधं कृत्वा आचार्यस्सुसमाहितः |
अकालमूलकलशैश्चन्दनेनोपलेपितैः || १२८ ||

चूतपल्लवसंयुक्तैः दूर्वाङ्कुरसमन्वितैः |
सर्वोषधि समायुक्तैः एकैकं कलशं कुरु || १२९ ||

पञ्चब्रह्म शिवाङ्गैश्च शिवेन सहसंयुतम् |
एकैककलशे देवि विन्यसेत यथाक्रमम् || १३० ||

समुद्रास्सप्त सप्तैव एकैककलशे न्यसेत् |
पृथिव्यादीनि कलशे विन्यसेत यथाक्रमम् || १३१ ||

प्. ९१२)

कौतुकैर्मङ्गलैश्चैव स्त्रीसङ्गीतकसंयुतैः |
वेदशब्दजयाकारैः पूर्वादारभ्य शोभने || १३२ ||

अभिषिञ्चेच्च मतिमान् पृथिव्यादि समायुतम् |
निर्वाणकलशं यावत् एष एव विधिस्मृतः || १३३ ||

अभिषिक्तं तदा शिष्यं आनयेच्छिवसन्निधौ |
अर्घ्यादिभिस्समभ्यर्च्य अधिकारं समर्पयेत् || १३४ ||

संहितां सुक् स्रुवञ्चैव करणीं कर्तरीं तथा |
कर्तव्योऽनुग्रहं नित्यं चतुराश्रमसंयुतम् || १३५ ||

व्याख्याचानुग्रहश्चैव गुरुशिष्यप्रबोधनम् |
स्वल्पमह्नि जपं कार्यं स्वल्पमन्हौ तु होमयेत् || १३६ ||

प्. ९१३)

स्वल्पं वै ध्यानमुत्तिष्ठेत् सत्रमेतत्सदा गुरौ |
एतेऽधिकारा ये प्रोक्ताः शिवज्ञाने विकल्पिताः || १३७ ||

एवन्तु श्रावयेद्देवि आचार्यस्तत्वपारगाः |
एवं कुर्वामहे तात यत्त्वया कथितं मम || १३८ ||

सुविकल्पेन मे कार्या शिवाज्ञा यत्त्वयोदिता |
एवं त्वं पूजयित्वा तु आचार्यः सुमहामतिः || १३९ ||

प्रणिपत्य यथा न्यायं ततो देवं विसर्जयेत् |
विसर्जिते ततो देवि गुरुपूजामुपक्रमेत् || १४० ||

मण्डलं हस्तमात्रन्तु लिखित्वा तु समाहितः |
तत्रस्थं स्थाप्य पूज्येत यथाविधि पुरस्सरम् || १४१ ||

प्. ९१४)

मन्त्रैकादशकेनैव पूजयेत यथाक्रमम् |
यथा भगवतः पूजां कुर्यादाचार्यकस्य तु || १४२ ||

वित्तशाठ्यन्न कुर्वीत आचार्यं प्रतिसाधकः |
शिववत्पूजयेद्देवि आचार्यं तन्त्रपारगम् || १४३ ||

तेन पूजितमात्रेण शिवो भवति देशिकः |
तत्प्रसादाद्भवेत्सिद्धिः मुक्तिश्चैव शिवोदिता || १४४ ||

तस्मात्पूज्येत देवेशि आचार्यं तत्र पारगम् |
कर्णिकाकटकैर्वस्त्रैः मेखलैर्मकुटैस्तथा || १४५ ||

ग्रामदेशप्रदानैश्च विषयाखेटकैस्तथा |
हस्त्यश्वरथयानैश्च रुक्मभेदैश्च संयुतम् || १४६ ||

प्. ९१५)

बस्त्रखण्ड समायुक्तां धेनुं दद्यात् सुशोभनाम् |
येन येन सुतुष्टेन न तत्तत् दद्यात्तु पुत्रकः || १४७ ||

प्रदक्षिणं ततः कृत्वा आत्मानन्तु निवेदयेत् |
निवेदिते ततो देवि अनृणो जायते गुरोः || १४८ ||

संपूज्य विधिना देवि गुरुञ्च सुसमाहितः |
भोजयेद्गुरुभक्तांश्च दीनानाथांश्च तर्पयेत् || १४९ ||

शुक्ला तु दक्षिणा दद्यात् भोजयित्वा विधानतः |
वक्तव्यन्तु ततो देवि प्रीयतां भगवाञ्च्छिवः || १५० ||

एवं यः कुरुते देवि स सिद्धिफलभाक् भवेत् |
अन्यथा कुरुते यस्तु आचार्यं प्रतिसाधकः || १५१ ||

प्. ९१७)

दीक्षाज्ञानं गुरुत्वञ्च हित्वा नरकगामिकः |
आचार्यं शिववन्मन्ता विद्याच्चैश्वरसाधकम् || १५२ ||

पुत्रकं भ्रातृवच्चैव समं चैव तथैव च |
मान्याः पूज्याश्च देवेशि अन्योन्यप्रीतितां व्रजेत् || १५३||

एवं विदिविधानज्ञो लभते शाश्वतं पदम् |
तत्वेनापि विधिज्ञेन दीक्षितः शिवतां व्रजेत् || १५४ ||

स्वच्छन्दः सर्वगो भूत्वा विचरेत्तु यथा सुखम् |
न तस्य हन्यते सिद्धिः यावद्देवः सदाशिवः || १५५ ||

साधकस्य विधिः ख्यातः सर्वकामार्थसाधकः |
आचार्यस्य तु देवेशे समयी पुत्रकस्य च || १५६ ||

प्. ९१८)

सर्वेषान्तु समाख्यातं यथाविधिपुरस्सरम् |
सर्वथा सर्वमानोऽपि तत्वविन्मोचयेत्पशुम् || १५७ ||

तत्ववित् स शिवः साक्षात् तस्मात्तं प्रतिपूजयेत् |
मानुषीं तनुमासाद्य शिवे ज्ञातं प्रयच्छति || १५८ ||

तस्मात्तत्वविदाचार्यः शिववत् पूजयेत् सदा |
माया तस्य न कर्तव्या कृत्वा मायां व्रजत्ययम् || १५९ ||

इति निश्वासकारिकायां दीक्षोत्तरे सप्तमः पटलः |
ईश्वरः - 

अतः परं प्रवक्ष्यामि मन्त्राणां परमेश्वरि |

प्. ९१९)

प्रत्येकं संस्मृता मन्त्राः मया प्रोक्तास्तु सुव्रते || १ ||

साधारणविशेषाणि शिवेन कथितानि वै |
पञ्चब्रह्मशिवाङ्गैश्च विद्याङ्गानि तथैव च || २ ||

गायत्री चैव सावित्री तथैव परमाक्षरम् |
शान्त्यतीतञ्च प्रणवं तथा चैव नवात्मकम् || ३ ||

विद्येशा लोकपालाश्च ज्ञेयास्साधारणानि वै |
यत्र प्रत्येकहोमस्यात् तत्र साधारणैर्यजेत् || ४ ||

प्रत्येकशस्तु देवेशि तास्तु तत्रैव पूजयेत् |
प्रणवे कथिता ये तु ते तु प्रत्येकशस्मृताः || ५ ||

निवृत्याद्याः कलायास्तु तासु प्रत्येकशस्मृताः |

प्. ९२०)

पदभेदविभागेन अष्टत्रिंशत्कलैस्तथा || ६ ||

मातृकायां तथा देवि प्रत्येकं समुदाहृतम् |
शोध्यशोधकभावेन तथा चान्ये प्रकीर्तिताः || ७ ||

एवं ज्ञात्वा वरारोहे होमकर्म समारभेत् |
दशया दीपितैर्मन्त्रैः कर्मकुर्याद्यथेप्सितम् || ८ ||

ओङ्कारदीपिता मन्त्राः नमस्कारान्तयोजिताः |
हुङ्कारमादियोगेन स्वाहान्तेन तु मन्त्रिणम् || ९ ||

आकर्षयन्ति भूतानि दिव्यमानुषपन्नगाः |
ओङ्कारमादितः कृत्वा वौषडन्तेन मन्त्रिणः || १० ||

शान्तिकं फलदं श्रेष्ठं कथितं तव शोभने |

प्. ९२१)

ओङ्कारदीपिता मन्त्रा नमस्कारान्तयोजिताः || ११ ||

अर्चने तु प्रयोक्तव्या अग्नौ स्वाहान्तयोजिताः |
सुवौषट्कारसंयुक्तं पुष्यर्थे विनियोजयेत् || १२ ||

वषट्कारेण संयुक्तममृतीकरणं हितम् |
मनोन्मनेति मन्त्राणां इन्द्यनार्थं प्रयोजयेत् || १३ ||

उत्सादने प्रयोक्तव्यं फट्कारेण समन्वितम् |
मारणे फट् फडित्येव मन्त्रं कुर्याद्विचक्षणः || १४ ||

आदिहुङ्कारसंयुक्तं मध्ये मन्त्रसमन्वितम् |
फट्कारमन्त्रयोगेन पाशच्छेदकरस्मृतिम् || १५ ||

एष मन्त्रप्रयोगस्तु कथितस्तव शोभने |

प्. ९२२)

अविदित्वा न सिध्येत न च याति परं पदम् || १६ ||

तस्मान्मन्त्रपदस्यैव भेदनन्तु प्रयोजयेत् |
सिध्यन्ते साधकेन्द्रास्तु प्रयोगैर्मन्त्रयोजितैः || १७ ||

या योगेन सिध्यन्ते न च यान्ति परं पदम् |
दीक्षा होमं सदा कुर्यात् स्वाहाकारान्तिकं पदम् || १८ ||

हुंफट्कारकृतेनैव पाशच्छेदन्तु कारयेत् |
वौषडन्तेन देवेशि पूर्णाहुत्यान्तु दापयेत् || १९ ||

एकाक्षरस्मृतो मन्त्रो द्व्यक्षरत्र्यक्षरो परः |
पञ्चषट् सप्तचाष्टौ तु बह्वक्षरमयः परः || २० ||

एकाक्षरस्य मन्त्रस्य प्लुतेनोच्चारमिष्यते |

प्. ९२३)

आपादतलमूर्धान्तं व्यापयित्वा व्यवस्थितः || २१ ||

हृदि पादकलं यावत् ब्रह्मा तत्र व्यवस्थितः |
चतुर्विंशतिभिस्तत्वैः प्रकृतिभिः परिकीर्तितः || २२ ||

एतद्ब्रह्माधिदैवत्यं व्याख्यातं तव शोभने |
भुवनार्थं चतुर्विंशत् व्याख्यातानि शिवेन तु || २३ ||

पुरुषञ्चादितः कृत्वा मायातत्वञ्च पश्चिमम् |
कथितं विष्णुदैवत्यं हृदयात् कर्णिकावधि || २४ ||

अस्मिन् मध्ये तु ये रुद्रा कीर्तिता भुवनैस्सह |
विष्णुना सह मोदन्ते विष्णुतुल्यपराक्रमाः || २५ ||

तालुमध्ये गतोच्चारो रुद्रस्तत्र प्रकीर्तितः |

प्. ९२४)

विद्याविद्येश्वरैश्चैव तत्र ते भुवनैस्सह || २६ ||

तं विदित्वा महादेवि रुद्रतुल्यपराक्रमः |
क्रीडते रुद्रलोके तु रुद्रतुल्यबलो भुवि || २७ ||

मूर्ध्नि स्थानगतोच्चारमैश्वरं तं विनिर्दिशेत् |
स तत्र ईश्वरो देवः आधिपत्येन संस्थितः || २८ ||

तच्छब्दन्तु यथा भिन्नं विद्यातत्वं ततोपरि |
तत्र देवः सदाख्यस्तु आधिपत्येन संस्थितः || २९ ||

शक्तित्रयं कृताधारो द्विधावस्थेन संस्थितः |
स्थूलसूक्ष्मविभागेन विदित्वा मोक्षमाप्नुयात् || ३० ||

चतुर्थावस्थितं सूक्ष्मं स्थूलमेकविधं स्मृतम् |

प्. ९२५)

इडिकादीपिका चैव रोचिका मोचिका तथा || ३१ ||

स्थूलमेतत्स्मृतो नादः विदित्वा मोक्षमाप्नुयात् |
कलाह्येतास्तु चत्वारः एकत्वे तु यदा स्थिताः || ३२ ||

यथा स्थूलं स्मृतन्नादं मया ते कथितं शुभे |
सूक्ष्ममेकविधञ्चैव ऊर्ध्वगामीति विश्रुतम् || ३३ ||

तत्रस्था देवताः सर्वास्समुदायेन संस्थिताः |
व्याप्तियोगेन ज्ञातव्या देवताह्यघनाशनाः || ३४ ||

तस्मात्परतरा शक्तिः पञ्चधा संव्यवस्थिताः |
सूक्ष्मा चैव सुसूक्ष्मा च अमृता च मृतामृता || ३५ ||

सूक्ष्मभावा स्मृता ह्येताश्शक्तेस्तु परमेश्वरि |

प्. ९२६)

तस्यापि परतः सूक्ष्मा व्यापिनीत्यभिधीयते || ३६ ||

तस्याः परतरो देवि गुरुपारंपरागतम् |
तं विदित्वा विमुच्यन्ते नरास्संसारसागरात् || ३७ ||

मया ते कथिता देवि शक्तिः परमकारणा |
तस्मिन् शून्यलयं देवि विघ्नन्तीं विनिर्दिशेत् || ३८ ||

उच्चारेण विना देवि वर्णा निजलयं गतः |
कण्ठस्थो विरमेच्छब्दः अर्धचन्द्र इति स्मृतः || ३९ ||

तस्य शब्दस्य यच्छब्द ऋषिमन्तं विभाव्य ये |
निरोधी सा विनिर्दिष्टा ललाटे तु लयं विदुः || ४० ||

भिन्नमेतद्यदा देवि तदा नादं विनिर्दिशेत् |

प्. ९२७)

अभिन्नो घाटमित्युक्तं ललाटे तु लयं विदुः || ४१ ||

भिन्नं तद्वद्यदा देवि तदा नादं विनिर्दिशेत् |
अभिन्नो घाटमित्युक्तं ललाटस्थो निवर्तते || ४२ ||

बिन्दोः परतरेणैव नादतत्वं लयं व्रजेत् |
नादतत्वलये लीना स परत्वेन गच्छति || ४३ ||

परत्वे संस्थिता शक्तिः तच्छेष व्यापिनी तथा |
तस्माद्गुरुतरो देवि गुरुपारंपरागतः || ४४ ||

कालदेशविनिर्मुक्तमुच्चारालंबना ऋतम् |
जपयोगविनिर्मुक्तं करणाधारवर्जितम् || ४५ ||

बिन्दुमात्रविनिर्मुक्तं हेतुवादविवर्जितम् |

प्. ९२८)

क्लिश्यन्ते देवतास्सर्वे ऋषयः सांशतव्रताः || ४६ ||

तं प्राप्य न निवर्तन्ते ये चान्ये भुवि मानवाः |
एतत्सर्वं परत्वेन कथितं तत्वमुत्तमम् || ४७ ||

मन्त्रस्य विषुवं देवि शृणुष्व कथयामि ते |
मन्त्रमुच्चारतो देवि यावन्नान्यमनो भवेत् || ४८ ||

तावन्मन्त्रयतीरात्मा देहमध्ये व्यवस्थितः |
नमस्कारं ततः प्रोक्तं स्वाहाकारान्तयोजितम् || ४९ ||

बिन्दुद्वयं यदातीतं तन्मन्त्रं विषुवं स्मृतम् |
प्राणे तु तच्चतुर्थी तु विभेदवरवर्णिनी || ५० ||

प्रशान्तं प्राप्य देवेशि निष्कलं विषुवं स्मृतम् |

प्. ९२९)

उत्तरायणपूर्वाह्णे द्वितीये दक्षिणायनम् || ५१ ||

उभयोर्मध्यदेशे तु कालेन विषुवं स्मृतम् |
चत्वारो विषुवा देवि जानीते देशिकोत्तमः || ५२ ||

स विमोचयते बन्धं क्षिप्रं संसारबन्धनात् |
एतत्सर्वं समासेन मया तु कथितं तव || ५३ ||

मन्त्रे समरसो भूत्वा तिष्ठते परमेश्वरि |
मन्त्रं समरसो देवि शिवेन परिकीर्तितः || ५४ ||

नाडिमध्यगतोह्यात्मा शिवभक्तिभिरीश्वर |
नाडीसमरसो देवि कथितस्तव शोभने || ५५ ||

भूतेषु व्याप्य देवेशि तिष्ठते परमेश्वरः |

प्. ९३०)

स भूतसमरसो देवि मया ते परिकीर्तितः || ५६ ||

सर्वेषां समरसानान्तु श्रेष्ठं सर्वगुणोद्गतम् |
तत्वं समासतो देवि शिवेन कथितं मम || ५७ ||

तत्वं समासयेत्तत्तु दुर्लभं त्रिदशैरपि |
न मया कस्यचित्ख्यातं तत्वं समरसं शुभम् || ५८ ||

चत्वारः समरसा देवि कथितास्तु ततो मया |
तत्वसन्धानदेवेशि तत्वतः कथयामि ते || ५९ ||

मन्त्राणां सन्धानञ्चैव अध्वरे तु यथा शृणु |
शिवादि तर्पणं कृत्वा अनुपूर्वेण मन्त्रवित् || ६० ||

प्रायश्चित्तं ततो हुत्वा आत्मनश्च तु देशिकः |

प्. ९३१)

नातिचित्रमपायस्य सूत्रच्छेदं तथैव च || ६१ ||

कृशे स्थूले रजे चैव प्रायश्चित्तन्तु होमयेत् |
एतान् हुत्वा ततो मन्त्री मन्त्राणां दीपनं हुनेत् || ६२ ||

पशोह्यालंभनं कृत्वा प्रायश्चित्तन्तु होमयेत् |
हुङ्कारमादिमध्येषु अन्ते चैव प्रयोजयेत् || ६३ ||

फट्कारं तत्परत्वेन दापनन्तु प्रकीर्तितम् |
एवं सन्दीपनं कृत्वा पशोरथे वरानने || ६४ ||

ततस्तु सन्धयीन्मन्त्री त्रितत्वञ्च यथाक्रमम् |
शिवतत्वे तु विद्याख्यामात्मतत्वञ्च विद्यया || ६५ ||

विद्यातत्वात्मतत्वेन एकीकृत्य तु बुद्धिमान् |

प्. ९३२)

ततस्तु शिवतत्वेन सन्धयीत विचक्षणः || ६६ ||

ततस्त्रितत्वसन्धानं मन्त्राणां सन्धनं शृणु |
विद्येशां शिवतत्वेन लोकेशान् विद्यसंज्ञिते || ६७ ||

अस्त्राणि चात्मतत्वे तु सन्धयेत् परमेश्वरि |
एवन्तु सन्धानं कृत्वा पूर्णाहुत्या तु पातयेत् || ६८ ||

पात्यमाने विकाराणि अग्निमध्ये स पश्यति |
स धूमश्चिटचिटाशब्दो विष्णुलिङ्गैर्विराजितः || ६९ ||

एवन्तु लक्षणं ज्ञात्वा ब्रह्मघ्नं तं विनिर्दिशेत् |
नीलमम्रनिभाकारं स धूमं शालिका मतः || ७० ||

श्रूयमाणे यदा वह्नौ सुरापन्तु विनिर्दिशेत् |

प्. ९३३)

अस्मिन् धेयने हव्ये चैव परिप्लुते * * *? || ७१ ||

क्षणाज्ज्वलननिर्वाति स्तेयकारं विनिर्दिशेत् |
विस्तरं घोररूपञ्च स धूमञ्च लिखेन्महीम् || ७२ ||

एवं लक्षणविज्ञाने कृतगुर्वङ्गनागमः |
सर्वेषां रूपमाधत्ते कृष्यमानोऽपि पावकः || ७३ ||

स तु संयोगिको देवि पातकं तस्य निर्दिशेत् |
उपपातकिनाश्चान्ये तान्येवमुपलक्षयेत् || ७४ ||

ध्याक्षस्वरस्तथा रूक्षकाकोलूकश्वरश्वरः |
उष्ट्रगृध्रस्वराघोराः शिवावानररावकाः || ७५ ||

स धूमन्धूमलन्नीचयो भूम्याञ्च विलिखेत्सकृत् |

प्. ९३४)

जलते क्रधुका शब्दः फट्कारश्च सकृत् सकृत् || ७६ ||

एवं वै लक्षणं ज्ञात्वा उपपातकिनो नराः |
दृष्ट्वैतान्यपचिह्नानि दीक्षाकर्म न कारयेत् || ७७ ||

कोणदेशे च तं स्थाप्य तमुद्दिश्य च देशिकः |
होमयेद्दीपनञ्चैव नवतत्वालयं प्रभुः || ७८ ||

खट् खटेति च चत्वारः फट् फटेति पुनः पुनः |
पश्चात्तत्वकृतं तत्वं पुनर्होमकृतेन तु || ७९ ||

शुध्यते तु किमाश्चर्यं ततो होमेन पातयः |
यथा विषं महाघोरं सप्तधातुगतं हरेत् || ८० ||

एवं हरति तत्पापं तत्ववित्पापकर्मणाम् |

प्. ९३५)

ब्रह्महत्यादिपापानि उपपातकिनां तथा || ८१ ||

शतमष्टशतेनापि शोधयेन्नात्र संशयः |
एवं संशोध्य शिष्यन्तु दीक्षाकर्म समारभेत् || ८२ ||

न तु सङ्कीर्तयेत्पापमन्येषां देशिकोत्तमः |
कथया दोषमायाति तस्मात्क्रुद्धं विवर्जयेत् || ८३ ||

कथितं मन्त्रसद्भावं सर्वेषामुत्तमोत्तमम् |

इति निश्वासकारिकायां दीक्षोत्तरे अष्टमः पटलः |
ईश्वरः - 

अतः परं प्रवक्ष्यामि श्रूयतां सुरसुन्दरि |

प्. ९३६)

प्रक्रियासूत्रयोगञ्च पाशानां ग्रहणं तथा || १ ||

यद्यविज्ञाय कर्तव्यं कथयामि तवाखिलम् |
कन्या कर्तृत्वसूत्रेण त्रिगुणीत्रिगुणी कृते || २ ||

पञ्चगव्येन चाभ्युक्ष्य गन्धतोयेन वा पुनः |
अर्च्येकादशकेनैव तत्सूत्रन्तु विचक्षणः || ३ ||

अर्चयित्वा तु तत्सूत्रमाचार्यस्सुसमाहितः |
पादाङ्गुष्ठप्रदेशे तु सूत्रं कृत्वा प्रधारयेत् || ४ ||

प्रसारयेत्ततः सूत्रं शिखाग्राद्यावस्थितम् |
सकलीकृत्य तत्सूत्रं सर्वमन्त्रैर्विचक्षणः || ५ ||

यश्शिवः पूजितो देवि देशिकेन महात्मना |

प्. ९३७)

तेन पाशानि संगृह्य सूत्रग्रन्थ्या तु कारयेत् || ६ ||

संपुटीकृत्य तं पाश गृहेत्संहारमुद्रया |
तत्वेन बन्धयेद्भूयः तान् पाशांस्तु विचक्षणः || ७ ||

क्रमेण सर्वपाशानि बन्धयेद्देशिकोत्तमः |
बध्वा पाशं यथान्यायं वासयेद्देव संयुतम् || ८ ||

गन्धैः पुष्पैः समभ्यर्च्य देवदेवेन संमतः |
दीपयेत ततः पाशां हुंफडन्तः क्रमेण तु || ९ ||

एकैकमाहुतिं दत्वा पाशे पाशे न संशयः |
प्रभाते विमले मन्त्री प्रदीप्तेहनि सुवृते || १० ||

संहारक्रमयोगेन हुनेत्तत्वान्यथाक्रमम् |
होमान्ते तु ततो मन्त्री पाशच्छेदन्तु कारयेत् || ११ ||

हुंफडन्तशिवेनैव छित्वा तेनैव होमयेत् |

प्. ९३८)

हुत्वा पाशां ततो मन्त्री पूर्णाहुत्या तु पातयेत् || १२ ||

पूर्णाहुति क्रमेणैव सर्वतत्वान् समुद्धरेत् |
तत्स्थानात्ततः पाशान् तत्वं तत्वेन सन्धयेत् || १३ ||

शुद्धतत्वं भवेद्ध्रस्वमशुद्धदीर्घसंयुतम् |
विलीनमानं संचिन्त्य सन्धीतकरणान्वितम् || १४ ||

एवं क्रमेण तान् सर्वान् हुनेत्सन्धेन सुव्रते |
पृथिवीमादितः कृत्वा शिवतत्वमपश्चिमम् || १५ ||

एष एव विधिः प्रोक्तः पाशानां छेदनं प्रति |
तत्वानां सन्धनञ्चैव एष एव विधिस्मृतः || १६ ||

भुवनाध्वकलाध्वे च तत्वाध्वे च वरानने |

प्. ९३९)

वर्णाध्वे च पदाध्वे च मन्त्राध्वे च तथैव हि || १७ ||

यश्शिवः कल्पितस्तत्र तेन पाशानि छेदयेत् |
भुवनाध्वे ततः कुर्यात् कथयामि समासतः || १८ ||

तत्वं संस्थापयेत्पूर्वं ततो भुवनजल्पनम् |
गन्धैर्धूपैः समभ्यर्च्य ततो योनिविकल्पनम् || १९ ||

गन्धपुष्पैः समभ्यर्च्य ताडनञ्च पशोस्मृतः |
शिखया ताडनं कृत्वा ग्राह्यसंहारमुद्रया || २० ||

शक्त्या संताडिते पुंसि तत ऊर्ध्वं प्रयात्यसौ |
द्वादशान्तमनुप्राप्तं ततो ग्राह्यं विचक्षणः || २१ ||

वामया योजयेन्मन्त्री तेन दद्यात्तु आहुती |

प्. ९४०)

अधिकारे दशा दद्यात् भोगे दद्याद्दशाहुतिः || २२ ||

लये दद्याद्दश प्राज्ञः ततस्तत्वाद्वियोजयेत् |
वियोज्य मन्त्रवित् प्राज्ञः पाशच्छेदन्तु कारयेत् || २३ ||

वियोजनन्तु ज्येष्ठ्यायां शिवः पाशन्निकृन्तति |
पूर्णाहुतिं ततोन्ते तु रौद्रं तस्मात्तु उद्धरेत् || २४ ||

एष एव विधिः प्रोक्तः सर्वाध्वानमशेषतः |
विधिमेवं सकृत् ज्ञात्वा मोचयेन्नात्र संशयः || २५ ||

तत्वाध्वाने तु मन्त्रज्ञः कथयामि तवाखिलम् |
तत्वमावाहयेद्देवि ततो होमं प्रकल्पयेत् || २६ ||

गन्धैः पुष्पैः समभ्यर्च्य ताडनन्तु ततः पुनः |

प्. ९४१)

शिवेन योजयेत्तत्र हुनेत्तेनैव सुवृते || २७ ||

* * *? शतं शतञ्च पूर्णाहुत्यां प्रति प्रति |
त्रितत्वाध्वरशुद्धे च शिखाच्छेदन्तु कारयेत् || २८ ||

तत्वात्मस्थं पशुं कृत्वा योजयेत् परमे पदे |
योजिते तु परे तत्वे स्तौम्यमाहुतयो हुनेत् || २९ ||

ओं सर्वज्ञतायै च परिपूर्णेति च परम् |
परितृप्तो भवस्वेति निर्वाणं भवस्वेति च || ३० ||

यथा सर्वंगतोह्येवमाहुतिः प्रतिपादयेत् |
सर्वव्यापीति होतव्यं देशिकेन महात्मना || ३१ ||

भवेत्सर्वज्ञता देवि स पशुः कारणाज्ञया |

प्. ९४२)

यदुक्तं देवदेवेन तद्भवेन्नात्र संशयः || ३२ ||

कलास्तथैव ज्ञातव्याः पदेनैव तथैव च |
वर्णाध्वाने तथा प्रोक्तं कर्तव्यं देशिकेन तु || ३३ ||

वर्णा एव स्मृतास्तत्वा वर्णयोनिस्तथैव च |
प्रणवे योजनञ्चैव ताडने प्रणवस्मृतः || ३४ ||

ग्रहणं प्रणवेनैव उत्क्षेपः प्रणवेन तु |
वर्णाध्वाने यथा प्रोक्तं पदाध्वाने तथैव च || ३५ ||

कलाध्वाने तथैवेह आचार्येण महात्मना |
मन्त्राध्वानं प्रवक्ष्यामि संक्षेपान्न तु विस्तरात् || ३६ ||

गायत्री तु भवेद्योनिः तया मन्त्रान्विशोधयेत् |

प्. ९४३)

सावित्र्या ताडनं कुर्यात् ग्राह्यं तेनैव मन्त्रतः || ३७ ||

योजनं तेन कर्तव्यं तथा चैव वियोजनम् |
उत्कर्षणन्तु तेनैव सावित्र्या तु विचक्षणः || ३८ ||

पाशच्छेदं शिवेनैव कर्तव्यं देशिकेन तु |
पूर्णाहुतिः प्रदातव्या योजनाय परे शिवे || ३९ ||

वसोर्धाराप्रयोगेन पातयेत्तु विचक्षणः |
एष एव विधिर्देवि कथितो ह्यनुपूर्वशः || ४० ||

ज्ञातव्यं देशिकेनैव योजनाय परे शिवे |
सर्वसंहितसामान्यं कथितं तव शोभने || ४१ ||

दीक्षा पञ्चविधा देवि कर्तव्या देशिकेन तु |

प्. ९४४)

तदहं संप्रवक्ष्यामि साधकानां हितावहम् || ४२ ||

आसनं प्रणवेनैव कर्तव्यं देशिकेन तु |
अनन्तधर्मज्ञानञ्च वैराग्यैश्वर्यमेव च || ४३ ||

नवधा शक्तिदेवेन प्रणवं विन्यसेद्बुधः |
पद्मञ्च चन्दनं तेन कर्णिकान्तेन कारयेत् || ४४ ||

पुष्करान्तेन कर्तव्या मण्डलान्तेन कारयेत् |
देवतान्तेन कर्तव्या मूर्त्यन्तेनैव कारयेत् || ४५ ||

पञ्चब्रह्मा तु तेनैव अष्टत्रिंशत्कलैर्युतः |
आवाहनन्तु तेनैव कर्तव्यं सुरसुन्दरि || ४६ ||

ब्रह्मणस्तु न सन्देहो देशिकेन महात्मना |

प्. ९४५)

निवृत्तिस्तु शिरस्तस्य इडिकाहृदयं विदुः || ४८ ||

सूक्ष्मां शिखान्तु विज्ञेया सद्यस्तु कवचं भवेत् |
पृथिवी तु भवेदस्त्रं ब्रह्मणाङ्गाः प्रकीर्तिताः || ४९ ||

पूर्वेण प्रणवं दद्यात् दक्षिणेन तथैव च |
पश्चिमेनोत्तरेणैव मध्ये प्रणवसंयुतम् || ५० ||

आग्नेययां हृदयञ्चैव ईशान्यान्तु शिरस्मृतम् |
शिखा नैऋतदिग्भागे कवचं वायुगोचरे || ५१ ||

रुद्रोङ्कारेण कर्तव्यं रुद्रतत्वस्य शोभने |
इकारस्तु शिखा देवि अकारस्तु शिरस्मृतम् || ५२ ||

गकारो हृदयञ्चैव सद्यस्तु कवचं विदुः |

प्. ९४६)

लकारमस्त्रमित्युक्तं ग्राहकाः परिकीर्तिताः || ५३ ||

हन्ताख्य भेदयेत्तैस्तु ग्राहकैस्सुरसुन्दरि |
भूतत्वं ब्रह्मतत्वस्य प्रणवेन तु होमयेत् || ५४ ||

एवं हुत्वा विधानेन पूर्णाहुत्या तु पातयेत् |
योजने साधकेन्द्राय प्रजनत्वमपाश्रिते || ५५ ||

तस्मिन् युक्तं ततो मन्त्री ब्रह्मसायुज्यतां व्रजेत् |
ब्रह्मणे तु यथा प्रोक्तं विष्णवेऽपि तथा स्मृतम् || ५६ ||

प्रतिष्ठा तु शिवस्यैव आकारः परिकीर्तितः |
रुकारो हृदयं प्रोक्तमीकारस्तु शिखा स्मृता || ५७ ||

वामन्तु कवचं प्रोक्तं वकारोस्त्रं प्रकीर्तितम् |

प्. ९४७)

पूर्वोक्तेन विधानेन कुर्यादावाहनं बुधः || ५८ ||

सायुज्यं तादृशं प्रोक्तं शिवेन परमात्मना |
अनाद्ये तु पदे देवि विष्णुसायुज्यतां व्रजेत् || ५९ ||

तस्मिन्युक्तमया देवि विष्णुतुल्यपराक्रमः |
विद्याशिरस्समाख्यातमङ्गारं नाम नामतः || ६० ||

ऋकारं हृदयं तस्य कथितं तव शोभने |
अघोरं कवचं देवि रुद्रतत्वस्य शोभने || ६१ ||

ब्रह्मणे विष्णवे यद्वत् तद्वत्कुर्यात्तु देशिकः |
आसनेऽयं विधिर्देवि मया ते परिकीर्तिताः || ६२ ||

अमृता तु शिखा तस्य इकारः परिकीर्तितः |

प्. ९४८)

विद्याशिरस्समाख्यातं मकारं नाम नामतः || ६३ ||

आकारं हृदयं तस्य पुरुषं कवचं विदुः |
यकारमस्त्रमित्युक्तमङ्गान्येतानि चेश्वरि || ६४ ||

यो विधी रुद्रतत्वस्य ईश्वरेऽपि तथा स्मृताः |
अनन्ता रुद्रतत्वस्य निर्वाणं परमं पदम् || ६५ ||

ईश्वरे व्योमरूपा तु कथिता तव शोभने |
निधनेन तु कर्तव्यं तत्वेन तु सदाशिवे || ६६ ||

यथा पूर्वं मयाख्यातमत्रापि विधिरेव सः |
परमाक्षरं शिखा तस्य शान्त्यतीतं शिरस्मृतम् || ६७ ||

बिन्दुदेवन्तु हृदयं ईशानं कवचं विदुः |

प्. ९४९)

शून्यतत्वं हकारस्तु अस्त्रं तत्परिकीर्तितम् || ६८ ||

सायुज्यं पूर्वमेवोक्तं यथा कुर्यात्तु नान्यथा |
एते पञ्चमहायागा नाख्याता कस्यचिन्मया || ६९ ||

नैष्ठिका ब्रह्मचर्येषु स्थिता भुवि च मानवाः |
तेषामुद्धरणार्थाय मया तु कथितं तव || ७० ||

लिङ्गोद्धारविधिह्येष कथितस्तव सुव्रते |
नैष्ठिकानान्तु कर्तव्यं लिङ्गोद्धारं समीरितम् || ७१ ||

स्वजातीयपदे स्थाप्य ततो दीक्षान्तु कारयेत् |
अथवा ब्रह्मविद्ये तु अभियुक्तस्तु साधकः || ७२ ||

तत्र दीक्षा तु कर्तव्या अभिषेकन्तु शोभने |

प्. ९५०)

वैष्णवेऽपि तथैवेह कथितं परमेष्ठिना || ७३ ||

रुद्ररुद्रगणानान्तु साधनं परिकीर्तितम् |
गणगुह्यकमन्त्रेषु साधनेनैव साधकः || ७४ ||

विनायकानां सर्वेषां तत्र दीक्षान्तु कारयेत् |
डाकिन्यो मातरश्चैव योगिन्योऽपि तथा पराः || ७५ ||

अस्मिंस्तु दीक्षितेनैव साधकस्स विधीयते |
ईश्वरे पाशुपत्यानां उद्धारे तु विचक्षणः || ७६ ||

लिङ्गोद्धारविधानन्तु कर्तव्यं देशिकेन तु |
शुद्धायुक्तस्तु एतस्मिन् दीक्षितेन मुक्तिमिच्छता || ७७ ||

सर्वतत्वफलोपेतं सर्वतत्वफलोदयम् |

प्. ९५१)

यजेद्देवादिदेवेशं सर्वेषां फलमाप्नुयात् || ७८ ||

एष सर्वोदयो नाम सर्वमुक्तिफलप्रदः |
एष ते योग आख्यातः पञ्चव्योमात्मकश्शुभः || ७९ ||

शिवयागं प्रवक्ष्यामि सर्वयागमनौपमम् |
चतुरावरणैर्यागं कर्तव्यं देशिकेन तु || ८१ ||

पञ्चब्रह्म शिवाङ्गाच्च गर्भमेतदुदाहृतम् |
द्वितीयावरणे देवि कला शक्त्यात्मकानि तु || ८२ ||

दिशासु विन्यसेद्देवि शक्तेस्तु विदिशाः कलाः |
नादस्येककला यास्तु दिशासु विदिशासु च || ८३ ||

य * * *? द कला देवि निन्दोश्चौ तथैव च |
एष ते याग आख्यातो दुर्लभस्त्रिदशैरपि || ८४ ||

सर्वस्वं गोपितं ह्येतत् व्याख्यातं तव शोभने |

प्. ९५२)

एष सर्वादयो यागाः कथितास्तव शोभने || ८५ ||

ज्ञात्वा बुध्वा च यष्ट्वा च मुच्यते नात्र संशयः |
प्रणवं ह्यासनं कृत्वा मातृकां तु यजेद्बुधः || ८६ ||

मुक्तिन्तु प्रणवं कृत्वा योजयेत् सुसमाहितः |
दक्षिणे योजयेद्बीजं वामे योनिन्तु विन्यसेत् || ८७ ||

सकलीकरणं ह्येतत् कथितं तव शोभने |
अवर्गं पूर्वपत्रे तु कवर्गञ्चाग्निगोचरे || ८८ ||

चवर्गं दक्षिणे चैव टवर्गं नैऋतेन तु |
तवर्गं पश्चिमे चैव पवर्गं वायुगोचरे || ८९ ||

यवर्गमुत्तरेणैव शवर्गन्त्वीशगोचरे |

प्. ९५३)

एष वै मातृकायागः कथितं तव शोभने || ९० ||

अवर्गं प्रथमं तत्वं कवर्गं पुरुषं स्मृतम् |
एवं वर्गक्रमेणैव शिवतत्वन्तु मातृकान् || ९१ ||

ओङ्कारमात्मतत्वन्तु प्रथमं परिकीर्तितम् |
रुद्रोङ्कारेण देवेशि विद्यातत्वन्तु कारयेत् || ९२ ||

निधनेन तु होतव्यं शिवतत्वं समाहितैः |
एवन्ते मातृकायागो दुर्लभस्त्रिदशैरपि || ९३ ||

कथितं सुरहस्यन्तु न मया गोपितं तव |
इति निश्वासकारिकायां दीक्षोत्तरे नवमः पटलः ||
प्. ९५४)

देव्युवाच - 

दीक्षाकाले समुत्पन्ने आचार्यैश्शास्त्र तत्परैः |
कथं तस्मिन् प्रदेशे च शिष्यास्स्थाप्या महेश्वर || १ ||

कस्मिंस्तु यतयस्थाप्या ब्राह्मणाश्च महेश्वर |
क्षत्रियाणान्तु यत्स्थानं वैश्यानां वद शङ्कर || २ ||

शूद्राणां स्थानमाख्याहि स्त्रीणाञ्चैव तथैव हि |
ग्रहमेधि यथा कार्यो दीक्षाकाले महेश्वर || ३ ||

एतत्सर्वं यथान्यायं ब्रूहि मे भक्तवत्सल |
ईश्वरः -
शृणु देवि प्रवक्ष्यामि नियोगविधिमुत्तमम् || ४ ||

येन विज्ञातमात्रेण सर्वदोषैर्न लिप्यते |

प्. ९५५)

ईशान्यां यतयस्थाप्या विप्राश्चोत्तरतः स्थिताः || ५ ||

शिवाद्दक्षिणतः स्थाप्या क्षत्रवर्णसमुद्भवाः |
वैश्याः पश्चिमदिग्भागे शूद्रा वै नैऋतेन तु || ६ ||

शिवा वायव्यदिग्भागे संस्कारे योजयेत्स्त्रियम् |
एवं संस्थाप्य विधिवत् कुर्यादालभनक्रियाम् || ७ ||

स्वदारापत्यभृत्यात्मा गृहमेधी यदा भवेत् |
तस्य संस्कारयोगोऽयमतिरुद्धा समाचरेत् || ८ ||

प्रणवं विनियुञ्जीयात् गुरवे गृहमेधिने |
गृहस्थं शिववद्भावं तद्भार्यामग्निकातनौ || ९ ||

कुमारं तदपत्यानां सुहृदा मन्त्रनायके |

प्. ९५६)

दिक्पालैः कुलजान् गृह्यात् शेषानस्त्रगणान्यसेत् || १० ||

एकाध्वरिकसंस्कारमीहतां गृहमेधिनाम् |
सदारापत्यपत्यानां नियोगः परिकीर्तितः || ११ ||

गृहमेधीमये यागे पुष्पपान्तं विसर्जयेत् |
अत्रैव विनियुक्तस्य स्त्रियायानन्तु कारयेत् || १२ ||

स्वामिने पतितैः पुष्पैः स्त्रियस्वपतये यदा |
महादोषमवाप्नोति चर्यायुः परिपाल्यते || १३ ||

चर्यादोषसमुत्पन्ने जायते गुरुतल्पगः |
गुरुतल्पसमं पापं हृष्टसंस्कारपापकृत् || १४ ||

प्राप्नोति नरकं शिष्यः पर्याया दुहिता क्रिया |

प्. ९५७)

पुष्पलातचितानस्य क्रिययोः परिपूरणम् || १५ ||

सर्पिषा होमयेदग्नौ शिवेन तु शताहुतिम् |
अनेन विधिना देवि दोषहीनो भवेद्गुरुः || १६ ||

याग संपूर्णतामेति हुतं मोक्षफलावहम् |
ग्रहिणान्तु विधानोऽयं कथितस्तव शोभने || १७ ||

यतीनामादितः कृत्वा मान्या शिवसंहिता |
होमः कार्यस्तु देवेशि आचार्येण महात्मना || १८ ||

मन्त्राध्ययनयोग्यस्तु शिवहस्तेन जायते |
शिवमन्त्रस्य समयी मन्त्रतन्त्रोत्तरो भवेत् || १९ ||

दीक्षां प्राप्य ममासिध्यो महासिद्धारुहो भवेत् |

प्. ९५८)

त्रितत्वविनिविष्टस्तु मोक्षयोग्यः प्रजायते || २० ||

लब्धानुज्ञोऽभिषिक्तस्तु बिन्दुस्थो योगसिद्धिभाक् |
प्रत्ययानि यथा सम्यक् अणिमादिगुणाष्टकम् || २१ ||

नादस्थः समवाप्नोति ततो भयविवर्जितः |
विशोकः परमं स्थानं यत्र गत्वा मृती भवेत् || २२ ||

य एवं वेत्ति तत्वेन गुरुकर्म विनिश्चयम् |
स दीक्षां कर्तुमर्हेत अन्यथा पापकृत् भवेत् || २३ ||

एवं कृत्वा तु विन्यासं शिष्याणान्तु महेश्वरि |
अग्निस्थानमुपक्रम्य कर्म निर्वर्तयेद्गुरुः || २४ ||

अग्निकर्मविधानज्ञो जिह्वालक्षण तत्ववित् |

प्. ९५९)

सिद्धासिद्धविभागज्ञो वर्णरूपहुताशने || २५ ||

अग्निस्तु देवतास्सर्वा अग्निरूपो महेश्वरः |
तस्य मन्त्राः परा मूर्तिः आद्यं वै सोमसंभवम् || २६ ||

लक्षयेत्सप्तजिह्वास्तु हुताशनमुखैस्तथा |
सप्तजिह्वाविधानज्ञो होमकर्म समारभेत् || २७ ||

जिह्वाभेदनतत्वज्ञो जुहुयाद्यो हुताशने |
यथा दाहरते कर्म तत्सर्वं सफलं भवेत् || २८ ||

हुत्वास्याग्निं विधानेन पूज्याहुत्य प्रतर्पितम् |
तुष्यते यजमानस्य सन्तुष्ठो वृषभध्वजः || २९ ||

अङ्गुष्ठपर्वविस्तीर्णा बहुहव्येन्धनोचिता |

प्. ९६०)

एकीभूतास्तु तिष्ठन्ति स्वलहव्येन्धनेन तु || ३० ||

तत्कुण्डानप्रमाणेन मुखमेतद्धुताशने |
ज्वालामालासहस्रैस्तु पातालं वदनं स्मृतम् || ३१ ||

अग्नेः प्रबोधनं कृत्वा जिह्वानां लक्षयेत्तदा |
देवतारूपकञ्चैव फलं तस्यैव यादृशम् || ३२ ||

पूर्वपश्चिमतो जिह्वा ग्रहास्तत्र प्रतिष्ठिताः |
होमकाले प्रयत्नेन द्वे जिह्वे परिवर्जयेत् || ३३ ||

प्रथमा धर्मजिह्वा तु नीलवर्णेन संस्मृता |
द्वितीया यक्षदैवत्या ताम्राकारसमप्रभा || ३४ ||

तृतीया सोमदेवत्या शुक्ला सा चामृतोद्भवा |

प्. ९६१)

पञ्चमी विष्णुदेवत्या अतसीपुष्पसन्निभा || ३५ ||

षष्ठी च सूर्यदेवत्या शुक्ला रक्ता च सा स्मृता |
सप्तमी बहुदेवत्या सर्वरूपैस्तु दीप्यते || ३६ ||

प्रथमा निष्फला जिह्वा द्वितीयार्थप्रदायिका |
तृतीया प्रणयेत्सर्वां जननं स्थाप्य सङ्गमान् || ३७ ||

यमजिह्वा जयं गोत्रं पञ्चमी कुलवर्धिनी |
षष्ठी तु सूर्यदेवत्या आरोग्यं सा प्रयच्छति || ३८ ||

सप्तमी धर्मकामार्थान् ददाति विधिपूजिताः |
तस्मात्सर्वप्रयत्नेन मध्ये होमं प्रशस्यते || ३९ ||

गृहजिह्वा यमजिह्वा पूर्वपश्चिमतस्थिता |

९६२)

तस्मात्सर्वप्रयत्नेन द्वे जिह्वे परिवर्जयेत् || ४० ||

अग्निवर्णा दशप्रोक्ताः कर्मसिद्धिमयावहा |
आदित्योदयवर्णाभा स्निग्धवैडूर्यसन्निभा || ४१ ||

घृतवर्णनिभाश्चैव लोहवर्णास्तथैव च |
तप्तायससवर्णाभा कुसंभरससन्निभाः || ४२ ||

हरितालनिभाश्चैव धूम्रवर्णास्तथैव च |
इन्द्रायुधसवर्णाभा इन्दुगोपकसन्निभाः || ४३ ||

बहुहव्येन्धनैश्चैव स समिद्धे हुताशने |
विधूमे लेलिहाने च होतव्यं कर्मसिद्धये || ४४ ||

अर्चिष्मान् पिण्डितशिखः तप्तकाञ्चनसन्निभः |

प्. ९६३)

स्निग्धः प्रदक्षिणावर्तस्सर्वकर्मफलप्रदः || ४५ ||

एवं विज्ञाय विधिवत् गुरुणा साधकस्य तु |
संस्कारयोगः कर्तव्यो यथावत्तन्निबोधये || ४६ ||

कृत्वा सूत्रमयान् पाशान् नवात्मेनाभिमन्त्रितान् |
उच्चार्य नवतत्वानि अकारेण तु भेदितान् || ४७ ||

मूर्ध्नि कण्ठे च हृदये नाभिरूरुः कटिस्तथा |
जङ्घे गुल्फे तथा पादे सर्वत्र विनियोजयेत् || ४८ ||

बाहुभ्यां हस्तयोश्चैव सर्वदेहन्तु वेष्टयेत् |
नवात्मनाहुतिशतं स्वाहाकारेण पातयेत् || ४९ ||

विद्यते न तु देवेशि पश्चाच्छून्येन होमयेत् |

प्. ९६४)

सान्निध्यबन्धनार्थन्तु एवं भवति शोभने || ५० ||

बध्वा पाशं यथा न्यायं छेदनञ्च तथोच्यते |
योजितव्यं शिवे पश्चात् पुत्रको देशिकेन तु || ५१ ||

शोधयित्वा महात्मा तु पूर्वोक्तविधिना गुरुः |
गर्भाधानादितः कृत्वा चत्वारिंशाष्टकं क्रमात् || ५२ ||

संस्कारं विधिवत्कृत्वा मन्त्रैः ब्रह्मोद्भवैः क्रमात् |
निक्षेपोद्धारयोगादीन् संस्कारांश्च यथाक्रमम् || ५३ ||

ततश्च्छेदन्तु पाशानां अनेन विधिना भवेत् |
नकारसंपुटं देवि पकारोकारयोजितः || ५४ ||

मस्तकं बिन्दुनाक्रान्तं शिष्यदेहे नियोजयेत् |

प्. ९६५)

शिवेन सह देवेशि नात्रकार्या विचारणा || ५५ ||

अतिगुह्यमिदं देवि नाख्यातं कस्यचिन्मया |
एष सर्वविधानन्तु श्रेष्ठसर्वगुणोत्तमम् || ५६ ||

सर्वसंहितसामान्यं कथितन्तु तवाखिलम् |
इति निश्वासकारिकायां दीक्षोत्तरे दशमः पटलः |
देव्युवाच - 

भगवन् श्रोतुमिच्छामि मातृकाध्वानमुत्तमम् |
निस्संशयकरञ्चैव निर्वाणफलसाधनम् || १ ||

ईश्वरः - 

प्. ९६६)

शृणु देवि परं गुह्यं कथयामि तवाखिलम् |
तेन विज्ञातमात्रेण प्राप्नोति परमं पदम् || २ ||

मातृकायान्तु होतव्यमध्वानन्तु यथाक्रमम् |
षकारं शतरुद्रे तु दशधा परिकल्पयेत् || ३ ||

पञ्चाष्टके शकारन्तु वकारो योनिरष्टके |
योगाष्टके यकारस्तु सुशिवेरं प्रभुस्मृतः || ४ ||

पङ्क्तित्रये यकारस्तु मकारं पञ्चविंशके |
भकारस्संहितस्साध्ये बकारश्शिवसङ्करे || ५ ||

असाध्ये तु फकारो वै वकारो हरिरुद्रके |
दशघाते नकारस्तु पञ्चशिष्ये च य स्मृतः || ६ ||

प्. ९६७)

महादेवे दकारस्तु थकारो गोपति स्मृतः |
शिवब्रह्मपदे तन्तु णकारो नन्दहेमके || ७ ||

ढकारस्याद्दृषिकुले महामाया दृढप्रभुः |
वागेशान्ते ठकारस्तु टकारः प्रतिपाधिपः || ८ ||

साधुस्थाने तृकारस्तु झकारो विमले स्थितः |
ध्यानाहारे झकारो वै विज्ञेयं साधकोत्तमैः || ९ ||

दमने फस्तु विज्ञेयं चकारञ्चैव रुद्रके |
धातारो वै दकारश्च घकारं भस्ममीश्वरे || १० ||

प्रणवाष्टगकारन्तु महविद्याष्टके च खम् |
ककारो मूर्तिरष्टासु ओष्ठान्तो रूपकं विदुः || ११ ||

प्. ९६८)

शक्तित्रये बिन्दुयुतं द्वे विद्ये औ तु कीर्तितम् |
ओङ्कारोप्यस्त्रमित्युक्तमैङ्कारं कवचं विदुः || १२ ||

ए शिखा तु समाख्याता शिरं रूकार उच्यते |
हृदयन्तु ऌ विज्ञेयं ऋ सावित्री निगद्यते || १३ ||

गायत्री तु ऋकारन्तु धर्मादि ऊ प्रकीर्तितम् |
आसने उ इति ज्ञेयं विज्ञेयं ई ति कर्णिका || १४ ||

इकारः शक्तिसंसक्तः आकारं पञ्चमीश्वरे |
सदाशिवं विजानीयादकारः परमश्शिवः || १५ ||

पञ्चाशदक्षरैह्येतैः अध्वानं यस्तु विन्दति |
स ज्ञानात् स शिवस्साक्षात् स योगी स शिवं विदुः || १६ ||

प्. ९६९)

पञ्चपञ्चभिराहुत्यैर्दशभिर्दशभिस्तथा |
विंशविंशतिभिश्चैव पञ्चविंशतिभिस्तथा || १७ ||

पञ्चाशच्च शतञ्चैव ज्ञात्वा शक्तिबलाद्बलम् |
दीक्षाकार्या तु मन्त्रज्ञः पशूनाञ्च यथेच्छया || १८ ||

निष्कले चतुराहुत्या शून्ये चैव त्रयं पुनः |
प्रशान्तेन द्वयं दद्यात् तत्तु एकाहुतिं हुनेत् || १९ ||

सर्वाध्वानमशेषस्य एष एव विधिस्मृतः |
एतद्रहस्यं परमं गोपितं न प्रकाशितम् || २० ||

दीक्षिताय प्रशान्ताय अभिषिक्ताय धीमते |
गुरुप्रियाय दातव्यं शिवभक्तिरताय च || २१ ||

प्. ९७०)

अन्यथा नैव दातव्यं शिवभक्तिरताय च |
अन्यथा नैव दातव्यं दीक्षाज्ञानमिदं शुभम् || २२ ||

सर्वसंहितसामान्यं सर्वतन्त्रेषु चोत्तमम् |
विदित्वा ज्ञानविज्ञानं मोचयेन्मुच्यतेति च || २३ ||

विस्तरं कथितं यत्तु सकलेन तु होमयेत् |
वर्णमन्त्रपदेनैव कलया च चतुर्विधम् || २४ ||

भुवनाध्वा कलाध्वा च तत्वाध्वा च वरानने |
ज्ञानाध्वा च पदाध्वा च वर्णाध्वा च यथा पुनः || २५ ||

षट् प्रकारमिदं देवि अध्वानं परिकीर्तितम् |
एषामेकदशं शोध्यं देशिकेन महात्मना || २६ ||

प्. ९७१)

पूर्णाहुतिस्तु दातव्या योजनाय परे शिवे |
वसोर्धारप्रयोगेन दातव्यं देशिकेन तु || २७ ||

मन्त्रद्रव्यप्रयोगेन युज्यते पशु तत्पदे |
तस्मान्मन्त्रञ्च तत्वञ्च महिमानञ्च शोभने || २८ ||

देवतानां परित्यागं स्वशरीरे यथाक्रमम् |
बिन्दुनादलयञ्चैव लयातीतं परं पदम् || २९ ||

एवं क्रमेण देवेशि योजयेत्परमं पदम् |
अतः संक्षेपतो देवि कथयामि तवाखिलम् || ३० ||

न रजो नाधिवासञ्च न भूक्षेत्रपरिग्रहः |
यत्र यत्र प्रदेशे तु पूजयित्वा महेश्वरम् || ३१ ||

प्. ९७२)

अध्वानं मनसा ध्यात्वा आचार्यस्तन्त्रपारगः |
भुवनाध्वा तु यः प्रोक्तो मया तु तव सुवृते || ३२ ||

तं ध्यात्वाह्यात्मदेहे तु पशुदेशे तथैव च |
होमयेत्तन्त्रवित्प्राज्ञः तत्वमार्गविचक्षणः || ३३ ||

आहुतीनां सहस्रन्तु अमनस्केन देशिकः |
सहस्रेण तु युध्येत अमनस्केन शोभने || ३४ ||

भुवनाध्वैष विख्यातः शिवेन परमात्मना |
स्रुवानुपूरणं यावत्तावत्कालं समादिशेत् || ३५ ||

अमनस्केन संयुक्तो देशिकः परमेश्वरि |
सर्वमन्त्रमयः प्रोक्तः सर्वतत्वमयस्तथा || ३६ ||

प्. ९७३)

सर्वदेवमयश्चैव सर्वभूतमयस्सदा |
एतं हुत्वा तु पातव्यं पूर्णाहुत्या तु शोभने || ३७ ||

अन्ते तु योजनं कृत्वा शिवसायुज्यमिच्छता |
एवं हुत्वा महादेवि लभते शाश्वतं शिवम् || ३८ ||

सर्वदीक्षामयं सारं शोभनं गोपितं मया |
अन्याया कथिता दीक्षा एकाहुत्या तु शुध्यति || ३९ ||

एकाहुत्यापि देवेशि नियुज्येत्परमे पदे |
किं पुनर्बहुधा हुत्या शुध्यतेति किमद्भुतम् || ४० ||

आहुतीनां सहस्रेण शुध्यते नात्र संशयः |
अत एवं पुनर्वक्ष्ये संक्षेपं शृणु सुव्रते || ४१ ||

प्. ९७४)

परमाक्षरेण होतव्यं सर्वाध्वानमशेषतः |
पूर्णाहुतिशतेनैव शुध्यते च शिवाध्वरे || ४२ ||

एवं विधेन देवेशि दीक्षा निर्वाणगामिनी |
निष्कलेन मया ख्यातं शून्येनैव तथा पुनः || ४३ ||

प्रशान्तेन समाख्यातं तत्वेनैव तथैव च |
अकथ्येयमिदं शुद्धं गोपनीयं प्रयत्नतः || ४४ ||

एवं वै यो न जानाति न हि मोचयते पशुम् |
न चासौ देशिकः प्रोक्तो न च योज्यः शिवाध्वरे || ४५ ||

इति निश्वासकारिकायां दीक्षोत्तरे शिवयागपटलः एकादशः |
प्. ९७५)

ईश्वरः - 

अतः परं प्रवक्ष्यामि सकलं परमेश्वरि |
यस्मिन् प्रतिष्ठितं सर्वं त्रैलोक्यं स चराचरम् || १ ||

सिद्धयो विविधाश्चैव यस्मिन् देवि प्रतिष्ठिताः |
स ज्ञेयस्सकलो देवो वर्णरूपधरः प्रभुः || २ ||

सितरक्तञ्च कृष्णञ्च कपिलं नालमेव च |
पीतस्वच्छकपोतञ्च शबलं कर्बुरं तथा || ३ ||

मूर्धा चतुः पञ्चवक्त्रं दशबाहुं त्रिलोचनम् |
सर्वायुधधरं शंभुं जटाभारविभूषितम् || ४ ||

पद्मासनस्थं देवेशं ध्यायेत्सकलविग्रहम् |
सर्वसिद्धिकरं देवं साधकानां न संशयः || ५ ||

प्. ९७६)

उत्तिष्ठे चातर्वामे च पादलेपाञ्जने तथा |
गुलिकाकाशगमने दन्तकाष्ठपरित्रके || ६ ||

सर्वसिद्धिकरं देवं मनसा यद्यदीप्सितम् |
सर्वं संपद्यते सम्यक् जपतः सकलं प्रिये || ७ ||

ध्यायतः सकलं देवं तस्य सिद्धिर्न दूरतः |
पूजयेत्सकलं देवं जपेत्सकलनिष्कलम् || ८ ||

ध्यायेज्ज्योतिर्मयं सूक्ष्मं कलाभिन्नन्तु तर्पयेत् |
पूजयेच्छकलं देवं शिरः पाण्यादिभिर्युतम् || ९ ||

पञ्चमूर्ध्नि तु संयुक्तं पूजाकाले सदा स्मरेत् |
जपकाले सदा देवं कुर्याच्छकलनिष्कलम् || १० ||

प्. ९७७)

सकलं मन्त्ररूपन्तु कलारूपन्तु निष्कलम् |
ध्यायेज्ज्योतिर्मयं सूक्ष्मं रक्तं पीतं सितासितम् || ११ ||

एवं ध्यानपरो भूत्वा योगसिद्धिमवाप्नुयात् |
तर्पणे सर्वमन्त्राणां स्वाहाकारसमन्वितम् || १२ ||

वौषट्कारवषट्कार सुवौषट्कारमेव च |
हुंकारः फट्कृतश्चैव द्विरभ्यस्तं भवेदिव || १३ ||

सुवषट्स्वाहा नमश्चैव ज्ञात्वा कर्मणि योजयेत् |
स्वाहाकारे यदाभिन्नो प्रतिष्ठा नाम सा कला || १४ ||

हुत्वा मात्रनिवृत्तिश्च प्रतिष्ठादि सभेदिता |
विद्याबिन्दुसमायुक्ता शान्तिस्तु स विसर्गतः || १५ ||

प्. ९७८)

तर्पणं सर्वमन्त्राणां कथितं तव शोभने |
साधकानां हितार्थाय शिवेन कथितं पुरा || १६ ||

विपरीता कला या तु मरणोच्चाटने स्मृता |
उच्चाटने च विद्वेषस्तंभने च प्रयोजयेत् || १७ ||

सकलं देवदेवेशि कथितन्तु समासतः |
पञ्चतत्वमयं देवं सर्वतत्वमयं तथा || १८ ||

सर्वभूतमयञ्चैव सर्वतः पर्यवस्थितम् |
यस्मिन् यस्मिंश्च देवेशि ज्ञायते सु परिस्फुटम् || १९ ||

तदहं संप्रवक्ष्यामि तन्मे निगदतः शृणु |
सप्ततत्वपरं देवि तत्वमेकादश प्रभुम् || २० ||

षोडशावयवमात्मानं एकविंशात्मकं प्रभुम् |

प्. ९७९)

षट्त्रिंशात्मा तु विज्ञेयं कलातत्वं स एव तु || २१ ||

मातृकात्मा तु विज्ञेयमेकाशीति पदात्मकम् |
मन्त्रात्मा तु स विज्ञेयो भुवनाध्वा स एव तु || २२ ||

पञ्चविंशः स विज्ञेयः सांख्यानां परमेश्वर |
षट्त्रिंशकस्सविज्ञेयः ईश्वरः परमेश्वरः || २३ ||

वेदान्तविदुषैश्चैव गीयते परमेश्वरः |
पञ्चरात्रं तु तत्वज्ञैः स एव परिकीर्तितः || २४ ||

वैमलाकारकश्चैव तथा पाशुपताश्च ये |
बौद्धश्चार्हताश्चैव न्यायवैशेषिकास्तथा || २५ ||

इतिहासपुराणज्ञा धर्मशास्त्रपरायणाः |

प्. ९८०)

सर्वे मोक्षविदो देवि स्वसंज्ञाप्रतिपादिताः || २६ |

सेवन्ते देवदेवेशं वेदवेदाङ्गपारगाः |
स एव कथितो हंसः सकलः परमेश्वरि || २७ ||

तिष्ठते देवदेवेशि सकलः कलसंयुतः |
शक्तिनादार्धचन्द्रश्च बिन्दुदेवस्तथैव च || २८ ||

अकारश्च उकारश्च वर्णस्सकलस्मृतः *? |
एष देहे समाख्यातः सकलस्य विनिर्णयः || २९ ||

अथवाचान्यभेदेन सकलः परमेश्वरः |
कथयेद्देवदेवस्य तन्निबोध समासतः || ३० ||

विकारः प्रथमः प्रोक्त अकारस्तद्वितीयकः |

प्. ९८१)

उकारस्तु तृतीयस्तु मकारस्तु चतुर्थकम् || ३१ ||

पञ्चमो बिन्दुनादस्तु ईकारः षष्ठ उच्यते |
एभिर्वणैर्यदा हीनं निष्कलं परमेश्वरम् || ३२ ||

अकारेण भकारेण इकारेण तु शोभने |
त एते संस्थितैकस्थो हुकारः परिकीर्तितः || ३३ ||

तुष्टा या तु यदा युक्तो मकारः परिकीर्तितः |
यदा बिन्दुगतो शंभुः नासिकायां प्रवर्तते || ३४ ||

ककारान्तं विजानीयात् तिरोधयति योगिनाम् |
नाभिवर्णैर्यदा हीनं तदा शून्यं विनिर्दिशेत् || ३५ ||

आकारश्च हकारश्च ईकारस्सह संयुतः |

प्. ९८२)

अकारः कथितो देवि बिन्दुनादपरे स्थितः || ३६ ||

तस्यापि परतरेणैव शक्तिस्तु परिकीर्तिता |
शक्त्यातीतं यदा देवि किञ्चिच्छेषमवस्थितम् || ३७ ||

व्यापिनी सा विनिर्दिष्टा सार्णो यद्वत्पिपीलिका |
सकलानुग्रहेणैव कथितं तव शोभने || ३८ ||

सकलाल्लभते सर्वं यत्किञ्चिद्भुवि दुर्लभम् |
एष देवि समाख्यातो देहे यस्मात्प्रतिष्ठिता || ३९ ||

स योगेन समायुक्तः उच्चारः स तु कीर्तितः |
देहयुक्तस्तु देवेशे सकलः परिपठ्यते || ४० ||

ब्रह्माविष्णुस्तथारुद्र ईश्वरश्च सदाशिवः |

प्. ९८३)

ईकारसहसंयुक्तं देहं तस्य वरानने || ४१ ||

एतत्त्यक्तो यदात्मा तु निष्कलस्स तु पठ्यते |
कथितं पूर्वसूत्रे तु तत्त्वया विदितं पुरा || ४२ ||

स्वयं निष्क्रमते देवो देहं त्यक्त्वा स मारुतः |
निष्कलस्स समाख्यातो वेदितव्यः सुशोभने || ४३ ||

पञ्चदेव विनिर्मुक्त आत्मानं यत्तु विन्दति |
आत्मज्ञानेन संयुक्तो गच्छते स सदाशिवे || ४४ ||

ऊर्ध्वगामी कलाह्येका कलाशक्ति चतुष्टयम् |
व्यापिन्या तु यदायुक्तं षड्वर्णरहितश्शिवः || ४५ ||

शुद्धस्फटिकसंकाशं विद्युत्कोटिसमप्रभम् |

प्. ९८४)

असंख्यानञ्च सूर्याणां उदितोदितसुप्रभम् || ४६ ||

ऊर्ध्वगामी तदेतद्धि कथितं तव शोभने |
तत्स्थाने तु यदाह्यात्मा तद्रूपः प्रतिभाति सः || ४७ ||

सूक्ष्मा नामकला या तु शुद्धस्फटिकनिर्मला |
तस्यां मध्ये तदाह्यात्मा तद्रूपः प्रतिभाति सः || ४८ ||

अमृता नाम कला या तु अनेककिरणप्रभा |
तस्मिंस्थाने तदाह्यात्मा तद्रूपप्रतिमो भवेत् || ४९ ||

अमृतामृतेति या प्रोक्ता तस्या रूपं यथा शृणु |
चन्द्रातपप्रतीकाशा अमृतं स्रवते सदा || ५० ||

अमृतामृतेति सा प्रोक्ता कलाशक्तिचतुर्थिका |

प्. ९८५)

तत्स्थाने तु तदाह्यात्मा तद्रूपः प्रतिभाति सः || ५१ ||

एतत् षड्वर्णमुद्दिष्टं मया ते वरवर्णिनी |
एभिर्वर्णैर्यदाहीनं षड्वर्णरहितश्शिवः || ५२ ||

एवं ज्ञात्वा वरारोहे देशिकः पाशहा भवेत् |
षट्पदार्थमिदं ज्ञानं कथितं परमेष्ठिना || ५३ ||

एतत्स्थानवरं दिव्यं ज्ञात्वाह्यात्मा प्रकीर्तितः |
येन येन च ते तत्तत् भावाभावमवाप्नुयात् || ५४ ||

स्फटिकोपलवद्देवि आत्मा तु परिकीर्तितः |
यद्यद्रूपेण संयुज्येत् तद्रूपं प्रतिभाति च || ५५ ||

रूपवर्णविनिर्मुक्तः करणेन्द्रियवर्जितः |

प्. ९८६)

तस्मात्करणसंयुक्तो बध्यते मुच्यतेति च || ५६ ||

बुध्यमानो परो भूत्वा ज्ञान यज्ञं स विन्दति |
ज्ञानेन तल्लयं ज्ञेयं ज्ञेयं सर्वगतो भवेत् || ५७ ||

ज्ञानज्ञेयः सदाह्यात्मा ज्ञात्वा मुच्येत मोचयेत् |
ज्ञात्वा ह्यात्मा विनिर्दिष्टो ज्ञानज्ञेयं स जानते || ५८ ||

विदित्वा मुच्यते जन्तुः संसारभवबन्धनात् |
एवन्ते ज्ञानमाख्यातं षड्वर्णं परमेश्वरि || ५९ ||

एतेषां परतो देवि अरूपाख्यो निरामयः |
न तस्य शक्यते वक्तुं पारंपर्येण संस्थितम् || ६० ||

तं विदित्वा महादेवि दीक्षकस्स गुरुर्भवेत् |

प्. ९८७)

ज्ञानविज्ञानवान् सो हि मोचकस्स गुरुस्सदा || ६१ ||

स चानुग्रहकर्ता च पाशहा देशिकोत्तमः |
ब्रह्मादयस्मृतास्ते तु ये रूपाः कथिता मया || ६२ ||

व्यापिनी तु पराशक्तिः सर्वतत्वप्रबोधिका |
एतद्देवि मया ख्यातं तत्वं परमदुर्लभम् || ६३ ||

त्वया गुह्यतरं कार्यं न दद्याद्यस्य कस्यचित् |
सकलं निष्कलञ्चैव तथा सकलनिष्कलम् || ६४ ||

ब्रह्माविष्णुस्तथा रुद्रस्त्रिभिस्तु सकलस्मृतः |
बिन्दुदेवं परं तत्वं ज्ञेयं सकलनिष्कलम् || ६५ ||

सदाशिवं महात्मानं विज्ञेयं निष्कलं शिवम् |

प्. ९८८)

आत्मतत्वे त्रयो देवा विद्यातत्वे तथैव च || ६६ ||

शिवतत्वेऽथवा देवि विज्ञेयस्तु सदाशिवः |
शक्तिस्तु परमा देवि त्रितत्वपरमा स्थिता || ६७ ||

सर्वतत्वपदातीतः तत्वानां योऽव्ययः परः |
तस्मात् सर्वमिदं देवि ततो सर्वमिदं ततम् || ६८ ||

इति निश्वासकारिकायां दीक्षोत्तरे सकलविचारो नाम द्वादशः पटलः |
देव्युवाच- 

भगवन् श्रोतुमिच्छामि सकलस्य विनिर्णयम् |
व्याप्तिर्बहुविधा प्रोक्ता समया नावधारिता || १ ||

प्. ९८९)

पञ्चदेवमयं देवं कथं नु सकलः प्रभुः |
सर्वतत्वमयञ्चैव सर्वभूतमयं कथम् || २ ||

सप्ततत्वधरं देवं तत्वमेकादशात्मकम् |
षोडशावयवात्मानं एकविंशात्मकं कथम् || ३ ||

षट्त्रिंशात्मकमेवोक्तं कलातत्वस्स एव तु |
मातृकात्मेति यत्प्रोक्तं एकाशीति पदात्मकम् || ४ ||

मन्त्रात्मा सर्वमन्त्राणां भुवनाध्वा स एव तु |
पञ्चविंशसविज्ञेयः षड्विंशकस्तथैव च || ५ ||

वेदान्तवादिनो देवस्त्वमेव परमेश्वरम् |
पाञ्चरात्रिकतत्वज्ञः स एव परमं पदम् || ६ ||

प्. ९९०)

वैमलाकारकाश्चैव तथा पाशुपताश्च ये |
सर्वेषु संस्थितं देवं सकलः परमेश्वरः || ७ ||

बौद्धाश्चैवार्हताश्चैव न्यायवैशेषिकास्तथा |
इतिहासपुराणज्ञा धर्मशास्त्ररताश्च ये || ८ ||

सर्वमोक्षविदो ये तु वेदवेदाङ्गपारगाः |
सेवन्ते देवदेवेशं सकलं परमेश्वरम् || ९ ||

एतदेव त्वया प्रोक्तं न मया विदितः प्रभो |
सर्वमेतदशेषन्तु विस्तरेण ब्रवीहि मे || १० ||

स्वकीयान्तत्र युक्त्या तु ब्रूहि देव सविस्तरम् |

ईश्वरः - 

प्. ९९१)

शृणु देवि प्रवक्ष्यामि सकलस्य विनिर्णयम् || ११ ||

अनुक्रमेण वक्ष्यामि चोदितस्तु यथा त्वया |
पञ्चदेवमयं देवि ब्रह्मविष्णुमहेश्वराः || १२ ||

ईश्वरञ्च तथा प्रोक्तं तथा देवं सदाशिवम् |
पञ्चदेवा स्मृता ह्येते सर्वतः पर्यवस्थिताः || १३ ||

अकारं ब्रह्मदेवत्यं मकारं रुद्रदेवतम् |
ऊकारं विष्णुदेवत्यं बिन्दुदेवं तथेश्वरम् || १४ ||

नादरूपी तु यत्तस्य विज्ञेयन्तु सदाशिवम् |
सकलं निष्कलञ्चैव कलाढ्यं शून्यमेव च || १५ ||

खमलं क्षपणञ्चैव क्षयं कण्ठोष्ठ्यमेव च |

प्. ९९२)

एते भूतास्समाख्याताः करणैः सहसंयुताः || १६ ||

विकाराष्षोडश प्रोक्ताः सप्तप्रकृति सूक्ष्मगाः |
गुणत्रयं तथा देवि भूतात्मकमिदं स्मृतम् || १७ ||

भूताः प्रकाशमायान्ति तेन भूतात्मका स्मृताः |
भूतैः परिवृता यस्मिन् करणाशेषशोभने || १८ ||

एतद्भूतात्मकं सर्वं कथितं तव शोभने |
विद्याचेश्वरमाया च कालो नियतिरेव च || १९ ||

पुरुषः प्रकृतिश्चैव सप्तैते कथितानि तु |
ईश्वरस्तु शिरश्चैव विद्यादक्षिणरेखिणी || २० ||

मायावामेन विज्ञेया त्रिलोका च संस्थिताः |

प्. ९९३)

नियतिः कालोऽधस्तात्तु बोद्धव्यमनुपूर्वशः || २१ ||

पुरुषं वक्त्रदेशे तु तस्याधः प्रकृतिस्थिता |
सप्ततत्वधरं देवमेष ते समुदाहृतम् || २२ ||

तत्वमेकादशात्मेति यदुक्तं हि मया पुरा |
शृणुष्वावहिता देवि कथयामि तवाखिलम् || २३ ||

सप्ततत्वोपरिष्ठात्तु ज्ञेयं तत्वं सदाशिवम् |
उपरिष्टाच्छिवं तत्व मूर्ध्वशक्तिप्रतिष्ठितम् || २४ ||

व्यापिनी तु परा तस्य तत्वमेकादशात्मकम् |
षोडशावयवात्मानं यदुक्तं हि मया पुरा || २५ ||

कखाख्या षोडशा देवि ज्ञातव्या देशिकेन तु |

प्. ९९४)

तृटिर्लवं निमेषस्तु कलाकाष्ठा मुहूर्तता || २६ ||

रात्र्यहः पक्षमासर्तु अयनं वत्सरं तथा |
युगं मन्वन्तरं कल्पं महाकल्पस्तथैव च || २७ ||

षोडशावयवं ह्येतत् कालस्सप्तदश स्मृतः |
षट्त्रिंशात्मेति यत्प्रोक्तं शृणु तस्य वदाम्यहम् || २८ ||

पृथिवीमादितः कृत्वा प्रधानान्तं तु सुव्रते |
चतुर्विंशति तत्वं हि पुरुषं पञ्चविंशकम् || २९ ||

षड्विंशकस्तु नियतिः कालः सप्ताधिको भवेत् |
अष्टाविंश स्मृतं रागं विद्या ज्ञेया तथा परा || ३० ||

ऊनत्त्रिंशस्तु विज्ञेयं देशिकेन महात्मना |

प्. ९९५)

त्रिंशतस्तु कलातत्वं कथितं हि शिवेन तु || ३१ ||

एकत्रिंशद्वरारोहे मायातत्वं प्रकीर्तितम् |
द्वात्रिंशकस्मृता विद्या त्रयस्त्रिंशाधिकेश्वरम् || ३२ ||

सदाशिवं चतुस्त्रिंशत् पञ्चत्रिंशच्छिवास्मृता |
शिवष्षट्त्रिंशमाख्याता शिवेन परमात्मना || ३३ ||

षट्त्रिंशात्मा समाख्यातो यथावत्तव शोभने |
कला चतुर्थी सा ज्ञेया देशिकेन महात्मना || ३४ ||

प्रथमं पञ्चब्रह्माणमष्टत्रिंशत्क्रमात् स्मृतम् |
सद्या कलाभिरष्टाभिः वामदेवस्त्रयोदशम् || ३५ ||

अघोरमभिचाष्टाभिः चतुर्भिर्वदनं स्मृतम् |

प्. ९९६)

ईशानं पञ्चधा देवि तस्य देहाद्विनिस्सृताः || ३६ ||

ब्रह्मादीन् पञ्चधा **? पञ्चब्रह्मा प्रकीर्तिताः |
बिन्दुदेवे च चत्वारः कला देवि वदाम्यहम् || ३७ ||

निवृत्तिश्च प्रतिष्ठा च विद्याशान्तिस्तथैव च |
कलाह्येतास्तु चत्वारः स एव परमेश्वरः || ३८ ||

नादस्य याः कला प्रोक्ता शक्त्यायाश्च महेश्वरि |
सूक्ष्मासूक्ष्मतरैर्भावैः सकलः परमेश्वरः || ३९ ||

कलातत्वं सचैवेह कथितं तव शोभने |
मातृकात्मेति यत्प्रोक्तं मया ते सुरसुन्दरि || ४० ||

अकारादिक्षकारान्ता मातृका परिकीर्तिताः |

प्. ९९७)

स कामस्य तु देवेशि देहो ज्ञेयास्सदा बुधैः || ४१ ||

प्रणवे संस्थिता तस्मिन् ज्ञातव्या तु वरानने |
एकाशीति पदात्मे तु यदुक्तं परमेश्वरि || ४२ ||

नवभेद विभागेन कथितं विदितं त्वया |
मन्त्रात्मा तु क्रिया प्रोक्तः स एव परमेश्वरः || ४३ ||

कला षोडशमित्युक्तं सर्वतन्त्रेषु गीयते |
ताभ्यो बिन्दुद्वयमन्ते ताभ्यां ते अलिकद्वयम् || ४४ ||

बिन्दुद्वयस्य मध्ये तु एकं मध्ये नियोजयेत् |
द्वितीया बिन्द्वधस्तात्तु मन्त्रात्मा स तु कीर्तितः || ४५ ||

स जीवः सर्वमन्त्राणां कथितं तव शोभने |

प्. ९९८)

तेन सर्वमिदं देवि त्रैलोक्यं स चराचरम् || ४६ ||

व्यापितं परमेशेन नात्र कार्या विचारणा |
तिर्यङ्मृगनराख्यानां स जीवः परिकीर्तितः || ४७ ||

तेन सर्वमिदं व्याप्तं पयसीव यथा घृतम् |
सर्वेषामेव मन्त्राणां कथितं तव शोभने || ४८ ||

एतत् ज्ञानपरं देवि अविज्ञातं सुरैरपि |
संज्ञेयस्सर्वमन्त्रेषु सर्वतन्त्रेषु शोभने || ४९ ||

उच्छवसेद्देव देवेशे हंसः परमकारणम् |
एष ते ज्ञानसद्भावं मन्त्रसद्भाव एव च || ५० ||

मन्त्रसद्भावमित्युक्तं जीवसद्भावमुत्तमम् |

प्. ९९९)

गोपितव्यं प्रयत्नेन ज्ञानमेतत्सुदुर्लभम् || ५१ ||

अविदित्वा इदं देवि जीवसद्भावमुत्तमम् |
नैव मन्त्राः प्रसिध्यन्ति जप्ताः कोटिशतैरपि || ५२ ||

गीयते सर्वलोकेषु जीवं परमदुर्लभम् |
सुभाषितमिदं वाक्यं कलानार्हन्ति षोडशी || ५३ ||

यस्मात्परतरं देवि ज्ञानज्ञेयं वरानने |
सर्वस्वं गोपितं ज्ञातं न ख्यातं यस्य कस्यचित् || ५४ ||

देयं दान्ताय शान्ताय गुरुभक्तरताय च |
सर्वतन्त्रविधिज्ञाय साधकाय च धीमते || ५५ ||

अभिषिक्ताय दातव्यमाचार्यस्य महात्मनः |

प्. १०००)

अन्यायै गृह्यते ये तु नाभिनन्दन्ति ये गुरुम् || ५६ ||

ज्ञेनं ज्ञेयं विदित्वा तु प्रायश्चित्तीयते नरः |
तस्मात् ज्ञानं गुरुञ्चैव अ * * * * *? वृते || ५७ ||

ज्ञानवित् तत्वविच्चैव शिवश्चैव वरानने |
विभक्तिञ्चैव कुर्वीत परमेशेन भाषितम् || ५८ ||

एष ते कथितं देवि मन्त्रात्मा परमेश्वरः |
विदित्वा सर्वकर्माणि कुरु देवि यथेच्छया || ५९ ||

सर्वतन्त्रेषु सामान्यं कथितं तव शोभने |
नातः परतरं ज्ञानं सत्यं देवि वदाम्यहम् || ६० ||

भुवनाध्वा स एवोक्तः सकलः परमेश्वरः |

प्. १००१)

तत्प्रवक्ष्याम्यहं देवि संक्षेपान्न तु विस्तरात् || ६१ ||

पञ्चधा पञ्चदेवत्वं सकलं पर्यवस्थितम् |
ते मया पूर्वमाख्यातं यथा तु विदितं त्वया || ६२ ||

अनन्तमादितः कृत्वा प्रधानान्ते च शोभने |
ब्रह्मा तत्राधिपत्येन संस्थितं परमेश्वरि || ६३ ||

पौरुषमादितः कृत्वा कलातत्वमपश्चिमम् |
विष्णुस्तत्वाधिपत्येन संस्थितं परमेश्वरि || ६४ ||

ग्रन्थ्या तु आदितः कृत्वा कलातत्वमपश्चिमम् |
रुद्रस्तत्वाधिपत्येन संस्थितः परमेश्वरः || ६५ ||

विद्या तु आदितः कृत्वा यावत्तत्वं सदाशिवम् |

प्. १००२)

ईश्वर आधिपत्येन संस्थितो नात्र संशयः || ६६ ||

उपरिष्टाच्छिवं तत्वं तत्र देवं सदाशिवम् |
व्यापिनं पञ्चधा देवि भुवनाध्वमशेषतः || ६७ ||

पञ्चविंशति तत्प्रोक्तं मया पूर्वं वरानने |
तदहं संप्रवक्ष्यामि तदेकाग्रमना शृणु || ६८ ||

परिसंख्यानुपूर्वेण संक्षेपात्कथयाम्यहम् |
पृथिव्यापस्तथा तेजो वायुराकाशमेव च || ६९ ||

कर्मेन्द्रियस्तथा पञ्चपञ्च बुद्धीन्द्रियाणि च |
तन्मात्राणि तथा पञ्च कतितं तव शोभने || ७० ||

बुद्धिर्मनस्वहङ्कारं प्रधानं सहसंयुतम् |

प्. १००३)

चतुर्विंशत् स्मृतं क्षेत्रं क्षेत्रज्ञः पञ्चविंशकः || ७१ ||

स एष परमो देवि क्षेत्रभुक् कारणं स्मृतम् |
व्यक्ताव्यक्तविज्ञानात् ज्ञात्वा कुच्यति बन्धनात् || ७२ ||

व्यक्ता बुद्धिस्समाख्याता अव्यक्ता प्रकृतिः स्मृता |
ज्ञस्वभावो भवेदात्मा पुरुषं पञ्चविंशकम् || ७३ ||

तुर्यरूपस्वभावस्थं स एष परमं पदम् |
निष्क्रियं तत्स्वभावेन अकर्ता कर्मणः प्रभुः || ७४ ||

कर्ता प्रधानमित्याहुः क्षययुक्तं गुणान्वितम् |
एवं वदन्ति देवेशि षष्टितन्त्राध्ववादिनः || ७५ ||

महदादिक्रमेणैव भूतादिविधिवाचकैः |

प्. १००४)

विषयेन्द्रियतन्मात्रैः गुणादिविधिवाचकैः || ७६ ||

प्रकृतिस्सा तु विज्ञेया भेदैर्नामाङ्गलक्षणैः |
भोक्ता तु पुरुषः प्रोक्तः चिन्मात्रो गुणवर्जितः || ७७ ||

पञ्चविंशकमित्युक्तं सांख्यज्ञानार्थवादिभिः |
निष्कलत्वेन मन्यन्ते सर्वज्ञं सर्वतोमुखम् || ७८ ||

निर्गुणं गुणसंयुक्तं चिन्त्यते सांख्यवादिभिः |
इत्येतत्पौरुषं तत्वं सांख्यानां परमं पदम् || ७९ ||

अस्य दोषं शृणु देवि स्वसिद्धान्ते यथा भवेत् | 
यैर्बद्धः पशुतानैति अज्ञत्वञ्च प्रजायते || ८० ||

भोक्तृत्वा नित्यता चैव अकर्ता निष्क्रयस्तथा |

प्. १००५)

अर्थित्वं पारतन्त्रञ्च धर्माष्षट् पौरुषास्त्विमे || ८१ ||

भोक्ता यस्स अतृप्तस्तु मर्त्यधर्मा अनित्यता |
निष्क्रयत्वादुदासीनो अकर्ता अज्ञता पुनः || ८२ ||

मध्यस्थता पराशीति पारतन्त्र्यदरिद्रता |
धर्माह्येते स्मृतास्तस्य मातृकैः प्रतिपादिताः || ८३ ||

सर्वज्ञता न च तस्य निर्गुणत्वं न चैव हि |
निष्कलत्वं न तस्यैव शक्त्याग्रकलना श्रुतः || ८४ ||

गुणैस्सुप्रतिबद्धस्तु मुक्तिस्तस्य न शाश्वति |
किञ्चित्कालं भवेन्मुक्तिः प्रधानगुणबन्धनात् || ८५ ||

स्वाकयं भावं कला तस्य चैतन्येन समन्विता |

प्. १००६)

रोगमानन्दभावेन विद्याह्यर्थविवेकिनी || ८६ ||

त्रिविधं बन्धनाख्यातं पुरुषस्य महात्मने |
मायात्मकमिदं देवि अधोभागप्रवर्तकम् || ८७ ||

एष ते देवि आख्यातः सांख्यज्ञानस्वनिर्णयम् |
सकलं व्यापयित्वा तु संस्थितं तन्तु सुव्रते || ८८ ||

षड्विंशेति यथा प्रोक्तं मया पूर्वं हि सुवृते |
तदहं संप्रवक्ष्यामि तदेकाग्रमनाः शृणु || ८९ ||

कलाधस्तात्कर्मकला पुरुषः परिकीर्तितः |
नराणां नयने सूक्ष्मे योगी नारायणेश्वरः || ९० ||

सा निष्ठा वेदवादीनां योगिनाञ्च निगद्यते |

प्. १००७)

स चैव पठ्यते तैस्तु षडूर्मिरहिता तनुः || ९१ ||

वदन्ते नैव जानन्ते अन्यार्थेन वदन्ति ते |
अस्मिन्नेव शृणु देवि षडूर्मिरहितं यथा || ९२ ||

ब्रह्माविष्णुस्तथा रुद्रो ईश्वरश्च सदाशिवः |
शक्तिना रहितं देवि षडूर्मिरहितं शिवम् || ९३ ||

मूलतत्वं समाख्यातं विज्ञानानन्दकारकम् |
नेति नेति च हंसाख्यं परमं ब्रह्मवाचकम् || ९४ ||

इदं तत्त्परमं तत्वमिदं तत्परमं पदम् |
इदं सा परमामुक्तिः या सा वेदविदो ध्रुवम् || ९५ ||

त्रिप्रकारेण भेदेन योगिभिः समुदाहृतम् |

प्. १००८)

आत्मानमन्तरात्मानं परमात्मानमेव च || ९६ ||

एवं त्रिधा वदन्त्येव हंकारं तथापरे |
बुद्धिमन्ये तथा देवि प्रधानगुणगोचरम् || ९७ ||

पञ्चविंशञ्च षड्विंशं वेदमन्ये तथा परे |
बद्धा वदन्ति बहवः ऋषयस्संशितव्रताः || ९८ ||

एकं तत्सकलं देवमुपास्यं विदिवौकसः |
ऋषयो यक्षरक्षांसि पिशाचोरगकिन्नराः || ९९ ||

गन्धर्वासुरदैत्याश्च तथा विद्याधरादयः |
सिद्धाश्चैव तथा देवि ये चान्ये भुवि मानवाः || १०० ||

ह्रस्वं दीर्घं कृशं सूक्ष्मं सूक्ष्मात्सूक्ष्मतरं तथा |

प्. १००९)

स्थूलात्स्थूलतरं देवं कल्पयन्ति मनीषिणः || १०१ ||

अरूपं रूपवान् देवं कल्पयन्ति अनेकधा |
हरितं कपिलञ्चैव मञ्जिष्ठः सगरेव च || १०२ ||

बभ्रुः पिङ्गः कपोतश्च धूम्रश्शबलकं तथा |
श्यामं तदुलमान्त्रन्तु आपबद्धे च पुष्करे || १०३ ||

खद्योताभनिभञ्चैव तारामात्रं तथैव च |
चन्द्रबिंबनिभं केचित् आदित्योदयसन्निभम् || १०४ ||

इन्द्रनीलनिभञ्चैव पद्मरागनिभं तथा |
एवं बहुविधं देव सकलं परमेश्वरि || १०५ ||

सकलं सर्वविद्यानां आधारं परिकीर्तितम् |

प्. १०१०)

अस्मात्प्रभूयते सर्वमस्मिन्नेव लयं पुनः || १०६ ||

अस्मात्सिद्धिश्च मुक्तिश्च संस्थिता नात्र संशयः |
उत्तिष्ठमादितः कृत्वा विद्वेषाकर्षणं तथा || १०७ ||

करोति साधकेन्द्रस्तु यस्तत्वं जपते सदा |
किं तस्य बहुभिर्मन्त्रैः ज्ञातैस्तु वरवर्णिनी || १०८ ||

चिन्तामणिरिव परं तत्वं सकलं सर्वतोमुखम् |
यागे यागे जपे होमे यथा सिध्यन्ति योगिनः || १०९ ||

यथा च यजनं कुर्यात् शृणु देवि समासतः |
यागस्थं सकलं देवं शिरः पाण्यादिलक्षणम् || ११० ||

त्र्यक्षं दशभुजं देवं सर्वायुधधरं तथा |

प्. १०११)

एवं जपं तथा ध्यायन् पूजयेत्परमेश्वरम् || १११ ||

न रूपेण विना सिद्धिः तस्माद्रूपं विचिन्तयेत् |
चिन्त्यमानस्य देवेशे सर्वविघ्नक्षयो भवेत् || ११२ ||

निर्विघ्नस्सिध्यते मन्त्री कथितं सर्वतो मया |
योगकाले तथा देवि ध्यातव्यं सकलं प्रिये || ११३ ||

पूर्वमुच्चारयेत्तत्वं सकलं यत्प्रकीर्तितम् |
बिन्दुस्थं शब्दलीनन्तु ज्योतीरूपं शिखान्वितम् || ११४ ||

ध्यानकाले तु योगीभिः ध्यातव्यं सकलं सदा |
जपकाले जपं कुर्यात् एवं सकलनिष्कलम् || ११५ ||

नमस्कारस्य अन्ते तु ज्ञेयं बिन्दुद्वयं बुधः |

प्. १०१२)

बिन्दुद्वयात्परो देवि स वै निष्कलमुच्यते || ११६ ||

होमकाले यथा होमः कर्तव्यः साधकेन तु |
स्वाहाकार समायुक्तं होमकाले तु होमयेत् || ११७ ||

प्रतिष्ठा नाम सा ज्ञेया बिन्दुदेवकला प्रिये |
तया होमविकल्पस्तु कर्तव्यन्तु सदा बुधैः || ११८ ||

*? ने बिन्दुसमायुक्तं मन्त्रं कुर्याद्विचक्षणः |
शान्त्यर्थे वौषडित्येवं पुष्ट्यर्थे नमसुवौषट् || ११९ ||

अमृतीकरणे चैव वषट्कारेण होमयेत् |
मारणे ताडने चैव इच्छा देवि विचक्षणम् || १२० ||

फट् फट्कार समायुक्तं होमं कुर्याज्जपं तथा |

प्. १०१३)

एवं विज्ञाय कर्तव्यं जपयोगं समाधिना || १२१ ||

अन्यथा नैव सिध्येत कल्पकोटिशतैरपि |
सकलं जपमानस्तु निष्कलं जपितं भवेत् || १२२ ||

निष्कलं जपते यस्तु सकलस्योपरि स्थितम् |
अचिराद्देवि सिद्ध्येत परमेशेन भाषितम् || १२३ ||

नैव पुण्यं भवेत्तस्य नैव पापं कथञ्चन |
कथितं स रहस्यन्तु न मया गोपितं तव || १२४ ||

त्वयापि देवदेवेशि गोपनीयं न संशयः |
अन्याये पृच्छते यस्तु गुरुवुत्क्रान्तिगोचरम् || १२५ ||

तस्य देवि न दातव्या आज्ञैषा परमेश्वरि |

प्. १०१४)

धर्मशीलविनीतस्य गुरुभक्तस्य धीमते || १२६ ||

ज्ञानमेतत्प्रदातव्यं ममाज्ञापरिपालके |
तस्माच्छ्रेयार्थिभिर्नित्यं पूजनीयो गुरुस्सदा || १२७ ||

इति निश्वासकारिकायां दीक्षोत्तरे सकलविचारो नाम त्रयोदशः पटलः ||
ईश्वरः - 

अतः परं प्रवक्ष्यामि अधिवासनमुत्तमम् |
तिथिनक्षत्रयोगाश्च इतरानुकूलमेव च || १ ||

तारा चन्द्रकलेनैव कुर्याद्भूमिपरिग्रहम् |

प्. १०१५)

पूर्वेण ब्रह्मणे कुर्यात् क्षत्रियस्योत्तरेण तु || २ ||

वैश्यस्य वसुधा पीता कृष्णा शूद्रस्य कीर्तिता |
ब्राह्मणे मधुरास्वादा कषाया क्षत्रियस्य तु || ३ ||

वैश्यस्य षड्डूसा ज्ञेया शूद्रस्य कटुका स्मृता |
आज्यगन्धाद्विजे भूमीरक्तगन्धा तु क्षत्रिये || ४ ||

धान्यगन्धाविशे भूमी शूद्रस्य क्षारगन्धिनी |
परीक्ष्य निपुणो भूमिं वारयोगविधानवित् || ५ ||

पूजयित्वा विधानज्ञो रिक्तां राशिगणैस्सह |
होराद्द्रेक्काणि अंशाश्च तारा चैव बलाबलम् || ६ ||

प्. १०१६)

लौकिकं धार्मिकाश्चैव कलज्ञानविचक्षणः |
यदि स्याल्लौकिको देवि कालज्ञानं न जानति || ७ ||

तदात्वाध्यात्मिकं कालं परीक्षेत विचक्षणः |
ततस्संपूज्य देवेशं लक्षयेच्च क्रमाद्बुधः || ८ ||

दिव्यान्तरिक्षभौमानि प्रञ्चान्तरिनितराणि च |
लक्षयित्वा विधानेन आचार्यस्सुसमाहितः || ९ ||

शङ्घदुन्दुभिनिर्घोषैः वेदशब्दादिमङ्गलैः |
गीतवाद्यरवोद्घोषं जयशब्दसमन्वितम् || १० ||

सिंहनादरवञ्चैव कुमारीजनक्रीडनम् |
भौमान्येतानि शब्दानि अन्तरिक्षाः प्रकीर्तिताः || ११ ||

प्. १०१७)

मेघस्तनितनिर्घोषं मेघसञ्जनमंबरम् |
स्निग्धविद्युल्लतारम्यं सर्वसंपत्करं शुभम् || १२ ||

प्रशान्तानि तु गृह्णीयात् अप्रशस्तानि वर्जयेत् |
काकवृद्धचलोलूकश्वानमार्जारकूजितम् || १३ ||

उष्ट्रगर्दभशब्दानि वानरं ऋक्षसूकरम् |
एतेषाञ्चैव यश्शब्द प्रशस्तन्तु शोभने || १४ ||

पूजति ग्रहचक्रे तु सङ्क्रमाद्गृह्य यत्नतः |
खातयेज्जानुमात्रन्तु पांसुमुद्धृत्य पूरयेत् || १५ ||

पांसुरभ्यधिको यत्र सा भूमिः सर्वकामदा |
ज्ञात्वा भूमिर्विधानज्ञो वास्तुयागं यजेद्बुधः || १६ ||

प्. १०१८)

विद्याङ्गावरणं यष्ट्वा हुनेदष्टशतं क्रमात् |
वास्तुयाग स्मृतो ह्येषः ततो भूम्यां विशोधनम् || १७ ||

शोधयित्वा ततो भूमिं कीटकेशास्थिवर्जिताम् |
सेचयेत्पञ्चगव्येन तां भूमिं सुपरीक्षिताम् || १८ ||

प्रशस्ततरमुद्भूतैः पलाशाश्वत्थमुद्गरैः |
कोष्टयेत् सुदृढां भूमिं निम्नोन्नतविवर्जिताम् || १९ ||

पर्वोत्तरप्लुवा कार्या यागभूमिस्सुशोभना |
समं सर्वत्र कर्तव्यं भूमिभागमिदं शुभम् || २० ||

एवं कृत्वा विधानेन परितः परिवारयेत् |
पुरुषाया न कर्तव्यमिष्टकं मृण्मयञ्च वा || २१ ||

प्. १०१९)

द्वारमेकन्तु कर्तव्यं सकवाटार्गलान्वितम् |
एवं कृत्वा ततो देवि विष्णुभूमिपरिग्रहम् || २२ ||

गणयागं यजेदादौ ततो भूमिपरिग्रहम् |
पञ्चाङ्गञ्च शिवं यष्ट्वा जुहुयादष्टशतं क्रमात् || २२ ||

गणयागे त्रिकोणन्तु मण्डलं पद्मलाञ्छितम् |
पीठोङ्कारसमायुक्तं पूजयेत गणेश्वरम् || २४ ||

वास्तुयागे चतुष्कोणं मध्ये पङ्कजभूषितम् |
भूम्यां परिग्रहोह्येष कथितं तव शोभने || २५ ||

अधिवासनं ततः कुर्यात् शास्त्रदृष्टेन कर्मणा |
संभारैः संभृतो मन्त्री अधिवासनमारभेत् || २६ ||

प्. १०२०)

अष्टौ तु कलशान् कुर्याद्दिशासु विदिशासु च |
एवं विन्यस्य यत्नेन शिवाख्यं कलशं न्यसेत् || २७ ||

हेमजं ताम्रजं वापि ऋग्मजं वापि कारयेत् |
अथवा मृण्मयं वापि कारयेत विचक्षणः || २८ ||

अकालमूलकलशाश्चन्दनेनोपलेपितम् |
सु सुगन्धैस्तथा गन्धैः कण्ठसूत्रविभूषितम् || २९ ||

अक्षतैः पञ्चगव्येन धूपैर्गन्धैस्तथैव च |
आसनं कल्पयेत्तत्र ईशान्यादिशमाश्रितम् || ३० ||

कलशं स हिरण्यन्तु मूर्तिना सहसंयुतम् |
पञ्चब्रह्मा न्यसेत्पूर्वं अष्टत्त्रिंशत्कलां ततः || ३१ ||

प्. १०२१)

पृथिवीमादितः कृत्वा तत्वानि परिकल्पयेत् |
एवं विन्यस्य तत्वानि त्रितत्वांस्तु त्रिधा न्यसेत् || ३२ ||

विद्याङ्गानि ततो दद्यान्नेत्रादि क्षुरिका न्यसेत् |
एवं विन्यस्य यत्नेन शिवस्यावाहनं कुरु || ३३ ||

सद्येनावाहयेद्देवं वामदेवेन स्थापयेत् |
अघोरेण तु सान्निध्यमर्घ्यं तत्पुरुषेण तु || ३४ ||

ईशानेन तु पुष्पाणि शिवस्य परिकल्पयेत् |
हृदये हृदयं दद्यात् शिरः शिरसि विन्यसेत् || ३५ ||

शिखायान्तु शिखा दद्यात् कवचं सर्वगात्रिकम् |
अस्त्रं हस्तप्रदेशे तु विन्यस्य परमेश्वरि || ३६ ||

प्. १०२२)

एवं विन्यस्य देवेशि चिन्तयेच्छिवमव्ययम् |
मन्त्रातीतं परं देवं तत्वातीतं परं पदम् || ३७ ||

अनेन विधिना पूज्य सकलं परमेश्वरि |
अस्त्रं जप्त्वा ततो देवि विकिरान् सर्वतो दिशि || ३८ ||

विकिरेन्मन्त्रविच्चैव पञ्चगव्यं ततः पुनः |
गन्धोदकेन संशोध्य कलशं भ्रामयेत्ततः || ३९ ||

वर्धन्यामस्त्रजप्तायां जपन्नस्त्रन्तु भ्रामयेत् |
अच्छिन्नोदकधारान्तु दद्यात् बाह्ये तु मन्त्रवित् || ४० ||

चतुरस्रं तस्य मध्ये तु दर्पणञ्चैव बाह्यतः |
वर्धनीमग्रतो गच्छेत् कलशं तस्य पृष्टतः || ४१ ||

प्. १०२३)

शिवन्तु जपतश्चैव आचार्येण समन्वितः |
भ्रामयित्वा ततो देवि पुनस्तत्रैव स्थापयेत् || ४२ ||

स्थापयित्वा ततो मन्त्री अर्घ्यं दद्यात्ततः पुनः |
स्थण्डिलन्तु ततो गच्छेत् विधिना पूजयेत्ततः || ४३ ||

शिवं पूज्य ततो देवि गच्छेन्मन्त्र्यनलं पुनः |
आग्नेययां दिशि आश्रित्य अग्निकुण्डन्तु कारयेत् || ४४ ||

हस्तमात्रप्रमाणन्तु कुण्डं कुर्यात्त्रिमेखलम् |
चतुरङ्गुलमेकैका ह्रस्वा ह्रस्वतरा स्मृताः || ४५ ||

एवं कृत्वा विधानेन प्रोक्ष्या स्त्रेण विचक्षणः |
उल्लेखनन्तु तेनैव उद्धृत्याभ्युक्षयेत् पुनः || ४६ ||

प्. १०२४)

अवकुण्डन्तु अस्त्रेण गायत्र्यावोपलेपयेत् |
उपलेपिते तु पश्चात् कुर्याद्रेखोपकल्पनम् || ४७ ||

रेखत्रयन्तु कर्तव्यं पूर्वपश्चिमतश्शुभम् |
एका उत्तरतः कार्या दक्षिणायतमुत्तरा || ४८ ||

वज्र एष समाख्यातो द्रढीकरणमुत्तमम् |
विष्टरं कुण्डमध्ये तु वागीश्वर्याः प्रकल्पयेत् || ४९ ||

नीलोत्पलदलश्यामां ध्यात्वा रूपवतीं शुभाम् |
तस्मिन् ततो मन्त्री ऋतुमतीं विचिन्तयेत् || ५० ||

ताम्रपात्रे शरावे वा आनयेज्जातवेदसम् |
अभ्यर्च्य पञ्चभिर्मन्त्रैः विद्याङ्गैश्च यथाक्रमम् || ५१ ||

प्. १०२५)

अवकुण्ठनं तु कर्तव्यं कवचेन विचक्षणः |
त्रिधा कुण्डन्तु तं भ्राम्य हृदयेन विधानवित् || ५२ ||

प्रक्षिपेद्योनिमार्गेण हेतिभूतं विचिन्तयेत् |
गर्भाधानं प्रतिमन्त्री सद्येन तु त्रिधा हुतिः || ५३ ||

पुं प्रशान्ते त्रयं दद्यात् आहुतीनान्तु मन्त्रवित् |
अर्घ्यं पाद्यं ततो दद्यात् गर्भाधानं कृतं भवेत् || ५४ ||

वामे पुंसुवनं कार्यं दद्यान्मन्त्री त्रयाहुतिः |
रुद्राण्या तु त्रयं दद्यात् कृतं पुंसुवनं भवेत् || ५५ ||

अघोरेण त्रयं दद्यात् सीमन्तोन्नयनं बुधः |
त्रयो ब्रह्मशिरेणैव अर्घ्यं पाद्यं ततः पुनः || ५६ ||

प्. १०२६)

वक्त्रपञ्चकसंयुक्तं वक्तृनिष्कृतिमेव च |
वक्त्रोद्घाटन्तु कुर्यादानुपूर्वेण मन्त्रवित् || ५७ ||

सद्याद्या ईशपर्यन्तं दद्यादाहुतयस्त्रयः |
एकेनैव तु मन्त्रेण जुहुयान्नत्र संशयः || ५८ ||

अस्त्रेण निष्कृतिं कुर्यात् वक्त्राणान्तु वरानने |
आहुतीनां त्रयं दद्यात् वक्त्रे वक्त्रे न संशयः || ५९ ||

उद्घाटन्तु तत्वेन दद्याद् वै आहुतित्रयम् |
उद्घाटिते ततो वक्त्रे जातकर्मन्तु होमयेत् || ६० ||

आहुतीनां त्रयं मन्त्री दद्यात् तत्पुरुषेण तु |
अस्त्रेणैव त्रयं दद्यात् आहुतीनां वरानने || ६१ ||

प्. १०२७)

एवं हुते ततो मन्त्री जातकर्म कृतं भवेत् |
जातकर्म कृते पश्चात् रक्षां कुर्याद्विचक्षणः || ६२ ||

पूर्वेण ब्रह्मा तत्रैव विन्यसेत् * * * * * ? |
दक्षिणे रुद्रदेवत्यं कल्पयेद्विष्टरोपरि || ६३ ||

पश्चिमे विष्णुदेवत्यं कल्पयेत् स विष्टरम् |
उत्तरेण शिवस्यैव कल्पयेत यथाक्रमम् || ६४ ||

एवं कृत्वा ततो मन्त्री नामकर्मन्तु कारयेत् |
ईशानेन तु होतव्यं नामकर्म विचक्षणः || ६५ ||

कवचेन तथैवेह जुहुयादाहुतित्रयम् |
हुत्वा ह्येवं ततो देवी शिवाग्निर्जनितो भवेत् || ६६ ||

प्. १०२८)

संस्कारसिद्धिहेत्वर्थं पूर्णाहुत्या तु पातयेत् |
संस्कारेण यदा शुद्धं अग्निमाहुत्य सुवृते || ६७ ||

चरुं श्रुपेत मन्त्रज्ञा विधिदृष्टेन कर्मणा |
साङ्गेन देवदेवेन पञ्चब्रह्मयुतेन च || ६८ ||

सकलीकृत्य तां स्थालीं शिवं तत्रैव विन्यसेत् |
त्रितत्वं विन्यसेत् पूर्वं शिवं तत्त्वात्तु विन्यसेत् || ६९ ||

घृतदिग्धान्तु तां कृत्वा क्षीरपूर्णाञ्च कारयेत् |
यवगोधूमनीवारैश्शालिषष्टिकतण्डलैः || ७० ||

कङ्गुनावाथ कुर्वीत चरुकं सु समाहितः |
मध्यमं पाकसंयुक्तं पाचयेत विचक्षणः || ७१ ||

प्. १०२९)

यदा स्विन्नं विजानीयात् तदा तमवतारयेत् |
चालनं घट्टनालेपं कुर्यादेकादशेन तु || ७२ ||

तप्ताभिधारणञ्चैव तथा भूताभिधारणम् |
एकादशात्मदेवेन जुहुयादाहुतित्रयम् || ७३ ||

संपाताभिर्हुतञ्चैव कृत्वा मन्त्री विचक्षणः |
विभागभाजितं कृत्वा चरुकं मन्त्रसंस्कृतम् || ७४ ||

भागं देवाय कल्पेत द्वितीयं होमकर्मणि |
तृतीयं साधकेभ्यश्च पञ्चगव्यपुरस्सरम् || ७५ ||

विधिना कल्पितं देवि दद्याद्वक्त्राभिमन्त्रितम् |
गोमूत्रं गोमयं क्षीरं दधिसर्पिः कुशोदकम् || ७६ ||

प्. १०३०)

अभिमन्त्र्य सर्वमन्त्रैस्तु अमृतत्वं शिवेन तु |
पञ्चगव्यन्तु कर्तव्यं विधिनाऽनेन सुवृते || ७७ ||

आशु शुद्धिमतो वक्ष्ये शृणुष्व कथयामि ते |
आज्याधिश्रयणं कुर्यादुद्वास्योप्लवनं ततः || ७८ ||

संप्लावनं ततः पश्चात् कुर्याच्चाप्यवद्योतनम् |
नीरायणं ततः कुर्यात् आज्यशुद्धिं विधानवित् || ७९ ||

गायत्र्या कारयेत्सर्वमाज्यसंस्कारकं शोभने |
संस्कारैश्शोधिते आज्ये आज्यभागन्तु होमयेत् || ८० ||

दक्षिणेनोत्तरेणैव मध्यदेशे तथैव च |

ओं अग्नये नमः | ओं सोमाय नमः | ओमग्नीषोमाभ्यां नमः |

प्. १०३१)

ओमग्नये स्विष्टकृते नमः | 
आज्यभागविभागन्तु कथितं तव शोभने || ८१ ||

शुद्धे आज्ये ततो मन्त्रं बिन्दुं बिन्दुन्तु प्रक्षिपेत् |
आज्यशुद्धिविधिर्ह्येषः कथितन्तु यथाक्रमम् || ८२ ||

आज्ये शुद्धे ततो देवि कुर्याद्वक्त्राभिधारणम् |
सद्यादि ईशपर्यन्तमेकैकाहुतयो हुनेत् || ८३ ||

वक्त्राभिधारणं ह्येष कथितं वै शिवेन तु |
अनेन सर्वकर्माणि कर्तव्यानि तु देशिकैः || ८४ ||

आज्याधिश्रयणे ब्रह्मा पूर्वं तत्रैव चिन्तयेत् |
उद्वासने तु गायत्री उत्प्लवने विष्णुदैवतम् || ८५ ||

प्. १०३२)

संप्लवेचैवमित्युक्तं रुद्रं तत्रैव चिन्तयेत् |
अवद्योतस्वरो ज्ञेयो देशिकेन महात्मना || ८६ ||

निरात्मने तथा देवि स्वयं देवस्सदाशिवः |
अभिमन्त्र्य समन्त्रैस्तु शिवं तत्रैव चिन्तयेत् || ८७ ||

सावित्र्या बिन्दुबिन्दुन्तु सर्वमाज्येषु प्रक्षिपेत् |
कर्ममन्त्रप्रयोगेन अधिदेवैश्च संयुतम् || ८८ ||

सर्वकर्मप्रसिध्येत साधकस्य न संशयः |
आसनं कल्पयेत्तत्र विधिदृष्टेन कर्मणा || ८९ ||

हृन्मध्ये कल्पयेद्देवि आसनं तव संज्ञितम् |
अनन्तं विन्यसेत्पूर्वं धर्मज्ञानं तथैव च || ९० ||

प्. १०३३)

नवशक्तिं तथा देवि कर्णिकापद्मसन्धिषु |
अकारं विन्यसेद्देवि कर्णिकायां वरानने || ९१ ||

आदित्यमण्डलं तेन चिन्तयेत् सुसमाहितः |
ह्रस्वोङ्कारसमायुक्तं सोममण्डलकल्पितम् || ९२ ||

उकारो ह्रस्वं देवेशि अग्निमण्डलमुत्तमम् |
आकारं ब्रह्मदेवत्यमादित्यस्याधिदैवतम् || ९३ ||

इकारं विष्णुदेवत्यं सोममण्डलदैवतम् |
उकारं रुद्रदैवत्यमग्निमण्डलदैवतम् || ९४ ||

एवं विन्यस्य यत्नेन मूर्तिं तत्रैव विन्यसेत् |
ईश्वरेण समायुक्तं विन्यसेत वरानने || ९५ ||

प्. १०३४)

बिन्दुस्तु ईश्वरो ज्ञेय आत्मा हंसः प्रकीर्तितः |
न्यस्या तु देवदेवेशि पञ्चब्रह्माणि विन्यसेत् || ९६ ||

आदित्यं सोममग्निञ्च न्यस्तमात्मनि सुवृते |
आत्मतत्वे तु वक्तव्यमात्मा तु परमेश्वरि || ९७ ||

ईशानः पुरुषेणैव अघोरेण तु सुवृते |
वामदेवेन सद्येन लक्षमात्रं प्रकीर्तितम् || ९८ ||

अष्टत्रिंशत् कलाभिस्तु शिरोवक्त्रन्तु कल्पयेत् |
अङ्गप्रत्यङ्गसंयुक्तं कर्तव्यं सुसमाहितैः || ९९ ||

सद्योजातकलाभिस्तु स्थिरत्वं परिकल्पयेत् |
पञ्चमूर्धानमीशेन पूर्वादारभ्य मन्त्रतः || १०० ||

प्. १०३५)

क्रमेण कल्पयेद्देवि ईशानस्य कला बुधैः |
वक्त्रे तत्पुरुषस्यैव कलानि परिकल्पयेत् || १०१ ||

पूर्वमादिक्रमेणैव सकलं मूर्ध्नि विन्यसेत् |
अघोरस्य कलां देवि हृदयादिविनिर्दिशेत् || १०२ ||

हृदि ग्रीवा च अंसौ च नाभौ च जठरे तथा |
पृष्ठेह्युरसि मन्त्रज्ञ अघोरस्य कला न्यसेत् || १०३ ||

वामस्य गुह्यदेशे तु विन्यसेत यथाक्रमम् |
गुदे चैव तु लिङ्गे च ऊरुभ्यां जानुनी तथा || १०४ ||

जङ्घे स्फिजौ च कट्याञ्च पादपार्श्वौ च तावुभौ |
गुह्याङ्गक्रमयोगेन वामदेवकला न्यसेत् || १०५ ||

प्. १०३६)

पादौ हस्तौ च नासायां शिरश्चैव भुजावुभौ |
सद्योजातकला देवि सद्यः सर्वत्र मूर्तिषु || १०६ ||

एवन्तु सकलीकृत्य तत्वानि परिकल्पयेत् |
तत्वान्यष्टादशं देवि नवतत्वान्यथापि वा || १०७ ||

पञ्चतत्वानि देवेशे तथा षट्तृंशमेव च |
पञ्चतत्वानि विन्यस्य त्रितत्वमुपरि न्यसेत् || १०८ ||

विद्याङ्गानि ततो दद्यात् शिवस्यावाहनं कुरु |
आवाहिते ततो देवि अङ्गानि परिकल्पयेत् || १०९ ||

हृदये हृदयं दद्यात् शिरे चैव शिरो न्यसेत् |
शिखायान्तु शिखां दद्यात् कवचं सर्वगात्रकम् || ११० ||

प्. १०३७)

अस्रं हस्तप्रदेशे तु विन्यसेत शुभानने |
आवाहयेत सद्येन वामदेवेन स्थापयेत् || १११ ||

अघोरेण तु सान्निध्यमर्घ्यं तत्पुरुषेण तु |
ईशानेन तु पुष्पाणि मकुटं कुण्डलानि च || ११२ ||

ईशानं मध्यतो दद्यात् पूर्वे तत्पुरुषं न्यसेत् |
अघोरं दक्षिणेनैव वामदेवं तथोत्तरे || ११३ ||

सद्योजातन्तु देवेशे पश्चिमेन तु विन्यसेत् |
आग्नेययां हृदयञ्चैव ईशान्यान्तु शिरो न्यसेत् || ११४ ||

नैऋत्यान्तु शिखां दद्यात् वायव्यां कवचं तथा |
अस्त्रं द्वारप्रदेशे तु विन्यसेत यथा बुधः || ११५ ||

प्. १०३८)

गर्भावरणमेतत्तु द्वितीयावरणं शृणु |
अनन्तं पूर्वतो दद्यात् सूक्ष्मं दक्षिणतो न्यसेत् || ११६ ||

शिवोत्तमं तथा देवं पश्चिमेन तु विन्यसेत् |
एकनेत्रोत्तरेणैव विन्यसेत सदा बुधः || ११७ ||

ईशान्यामेकरुद्रस्तु त्रिमूर्तिं ह्यग्निगोचरे |
श्रीकण्ठं नैऋतेनैव शिखण्डिं वायुगोचरे || ११८ ||

द्वितीयावरणं ह्येवं कथितं तव शोभने |
तृतीयावरणं देवि शृणुष्व कथयामि ते || ११९ ||

ऐन्द्रीन्तु दिशमाश्रित्य इन्द्राद्यास्तु यथाक्रमम् |
एवं विन्यस्य यत्नेन चतुर्थेऽस्त्राणि विन्यसेत् || १२० ||

प्. १०३९)

यष्ट्वा एवं विधं देवि दीक्षां कुर्वीत मन्त्रवित् |
पूर्वोक्तेन विधानेन कुर्वीत विधिविस्तरम् || १२१ ||

अपरेऽहनि देवेशे यजेच्छण्डेश्वरं गुरुः |
पञ्चाङ्गेन समायुक्तमर्धचन्द्रपुरोत्तरे || १२२ ||

त्रिभागहोमं कृत्वा वै विज्ञाप्यैवं महेश्वरम् |
समयाष्टकदोषस्य कृतं होमं मया तव || १२३ ||

एवं विज्ञापयेद्देवि देशिकस्तु महात्मनः |
समयाष्टकदोषेण साधकेनैव लिप्यते || १२४ ||

हुते चण्डेश्वरे पश्चात् गुरुपूजान्तु कारयेत् |
पूजयेत्तद्गुरुं प्राज्ञो यथा विभवविस्तरैः || १२५ ||

प्. १०४०)

ग्रामैर्हिरण्यगोश्वाद्यैः देशदानैस्तथैव च |
कर्णिकाकटकेयूरैः पूजयेत सदा गुरुम् || १२६ ||

येन येन च सन्तुष्टः तत्तद्दद्यात्तु देशिकः |
निवेदयेत्तदात्मानं तदा तु निनृणो भवेत् || १२७ ||

सर्वसंहितसामान्यं कथितं तव शोभने |
षड्विधं यजते यस्तु आचार्यः सुसमाहितः || १२८ ||

तेन तुष्टेन तुष्टास्तु अशेषभुवनाधिपाः |
शिववत्पूजयेद्देवि आचार्यं तत्वपारगम् || १२९ ||

यथाहं तादृशस्सोहि गुरुस्तत्वविशारदः |

इति निश्वासकारिकायां दीक्षोत्तरे अधिवासनः पटलः चतुर्दशः |
प्. १०४१)

ईश्वरः - 

शरीरं सर्वजन्तूनां सर्वदेवमयं स्मृतम् |
वेदितव्यं प्रयत्नेन साधकैस्तत्वचिन्तकैः || १ ||

तत्वानि चोदितान्यादौ मया तु तव शोभने |
शरीरे तानि सर्वाणि ज्ञातव्यानि विपश्चितैः || २ ||

इडा चैव सुषुम्ना च पिङ्गला च तथैव हि |
नासां सञ्चारयोगं वै ज्ञातव्यं तत्ववेदिभिः || ३ ||

कलानाञ्चैव सर्वासां नाडीनां वायुभिस्सह |
सञ्चारं ह्येष तत्वानां भोक्ता भोज्यं तथैव च || ४ ||

प्. १०४२)

कालवेलविभागानि सङ्क्रमानि तथैव हि |
ज्ञात्वा सर्वमशेषेण साधकस्सविधीयते || ५ ||

दक्षिणेन सुषुम्ना तु यदा वहति सुवृते |
विज्ञेयस्स सदा तज्ज्ञो उत्तरायणमुत्तमम् || ६ ||

इडायान्तु यदा देवि तिष्ठते परमेश्वरः |
दक्षिणायनमित्येव कथितं तव सुवृते || ७ ||

मध्यस्थन्तु यदा देवि पिङ्गलायां व्यवस्थितः |
विषुवं स तु विज्ञेयं योगकालः प्रकीर्तितः || ८ ||

सुषुम्नायां स्थितो ब्रह्मा अकाराक्षरसंयुतः |
आदित्यः स तु विज्ञेयो ज्येष्ठा शक्तिः प्रकीर्तिता || ९ ||

प्. १०४३)

ज्ञानशक्तिरिति ज्ञेया सत्वस्थं तं विनिर्दिशेत् |
सांग्रत्स्थानं स विज्ञेयं दक्षिणेन व्यवस्थितः || १० ||

इडायां संस्थितो विष्णुरीकाराक्षरसंयुतः |
सोमस्य तु स तु ज्ञेयो वामा शक्तिः प्रकीर्तिता || ११ ||

क्रियाशक्तिः स विज्ञेयो राजसं गुणलक्षणम् |
स्वप्नस्थानं स विज्ञेयं वामतस्तु व्यवस्थितम् || १२ ||

मध्यमं रुद्रमित्याहुः उकारः परिकीर्तितः |
रौद्री तन्तु विजानीयादिच्छाशक्तिः प्रकीर्तिताः || १३ ||

वह्निस्थानं हि यत्प्रोक्तं सुषुप्तं परिकीर्तितम् |
तामसन्तु विजानीयात् मध्यमे तु व्यवस्थितम् || १४ ||

प्. १०४४)

त्रिकालविषयं ज्ञानमेभ्यो देवि प्रकीर्त्यते |
भूतं ब्रह्म विजानीयात् भविष्यं वैष्णवे पदे || १५ ||

वर्तमानं हि रुद्रत्वे सर्वशास्त्रे प्रतिष्ठिते |
त्रिकालमेकतो देवि बिन्दुदेवं व्यवस्थितम् || १६ ||

सार्वकालं स*? वोक्तं ज्ञानकालस्वत स्मृतः |
तस्यातीतं भवोन्नादं देवदेवं सदाशिवम् || १७ ||

त्रिकालज्ञानसंयुक्तं ज्ञात्वा भवति साधकः |
पञ्चधा पञ्चदेवत्यं सकलं व्याप्य संस्थितम् || १८ ||

अनन्तमादितः कृत्वा प्रधानान्ते तु सुवृते |
ब्रह्माणमाधिपत्येन वेदितव्यं प्रयत्नतः || १९ ||

प्. १०४५)

पौरुषमादितः कृत्वा कालतत्वमपश्चिमम् |
ज्ञातव्यं हि तत्वज्ञैः विष्णुस्तत्राधिदैवतम् || २० ||

ग्रन्थिन्तु आदितः कृत्वा विद्यातत्वमपश्चिमम् |
विज्ञेयं तत्सदा तज्ज्ञैः रुद्रस्तत्राधिदैवतम् || २१ ||

ईश्वरमादितः कृत्वा यावत्तत्वं सदाशिवम् |
ज्ञातव्यन्तु वरारोहे ईशस्तत्राधिदैवतम् || २२ ||

उपरिष्टाच्छिवं तत्वं तत्र देवं सदाशिवम् |
एतत्सर्वमशेषेण ज्ञातव्यं देशिकेन तु || २३ ||

सर्वेषामेव तत्वानां शिवो व्याप्य व्यवस्थितः |
ज्ञात्वा सर्वमशेषेण आचार्यस्स विधीयते || २४ ||

प्. १०४६)

निवृत्तिः कथितो ब्रह्मा प्रतिष्ठा विष्णुरुच्यते |
विद्या रुद्रस्समाख्यातः शान्तिरीश्वर उच्यते || २५ ||

शान्त्यतीतन्तु देवेशि देवदेवं सदाशिवम् |
नादस्यैव क्रमेणैव देवता कथिता मया || २६ ||

इण्डिका दीपिका चैव रेचिका मोचिका तथा |
*? नास्तु पञ्चमो ज्ञेयो निष्कलस्तु सदाशिवः || २७ ||

ब्रह्माणमादितः कृत्वा ज्ञातव्यानि वरानने |
सूक्ष्मान्यायेन मया प्रोक्ता देवता ते प्रकीर्तिताः || २८ ||

एताः कलाः समाख्याताः देवता नाडयस्तथा |
ज्ञातव्यं तत्वतो देवि साधकेन महात्मना || २९ ||

प्. १०४७)

कलानां देवतानाञ्च व्यापयित्वा व्यवस्थितः |
सञ्चारं कुरुते देवि स तु आत्मा विजानतः || ३० ||

अष्टतत्वा स्मृता देवि यैर्व्याप्तमखिलं जगत् |
तस्मिंस्तैस्तु समायुक्तसञ्चरेत् परमेश्वरः || ३१ ||

तिर्यङ्मृगनराख्येषु तत्वभावेन्द्रियेषु च |
इष्टसेत्सर्वभूतेषु तत्वैर्युक्तो न संशयः || ३२ ||

गमागमं ततो देवि विदित्वा साधको भवेत् |
अविदित्वा न सिध्येत न च याति परं पदम् || ३३ ||

भोज्यं भोक्ता च दाता च तत्वैर्युक्तः करोति यः |

देव्युवाच - 

प्. १०४८)

भगवन् श्रोतुमिच्छामि भोक्ता भोज्यञ्च शङ्कर || ३४ ||

पानं पिबति कस्तत्र स्वादं गृह्णाति कः पुनः |
को वा क्षिपति गर्भे तु ग्रासं गृह्णाति कः प्रभो || ३५ ||

रसानां विविधानान्तु विचारयति कः पुनः |
एतत्सर्वमशेषेण कथयस्व प्रसादतः || ३६ ||

ईश्वरः - 

शृणु देवि प्रवक्ष्यामि समासात्साधकस्य तु |
येन विज्ञातमात्रेण अन्नदोषे न लिप्यते || ३७ ||

दाता भोक्ता च मन्ता च सादाख्यपदमाप्नुयात् |
अन्नं ब्रह्मा रसो विष्णुर्भोक्ता देवो महेश्वरः || ३८ ||

प्. १०४९)

स्थितस्सर्वशरीरेषु भुङ्क्ते चैव ददाति च |
यो विजानाति कर्तारं भोक्ता भोज्यञ्च हे प्रिये || ३९ ||

श्वपचेष्वपि भुञ्जानो न स पापे न लिप्यते |
तत्वानि मनसा चिन्त्य स्वशरीरे यथाक्रमम् || ४० ||

कर्णौ च चक्षुषी चैव नासायां वदने तथा |
दक्षिणे श्रवणे चैव खमलः परिकीर्तितः || ४१ ||

वामे चैव कलाढ्यन्तु श्रवणे परिचिन्तयेत् |
सकलं निष्कलञ्चैव नासायां परिकल्पयेत् || ४२ ||

क्षपणं क्षयमन्तञ्च चक्षुषी तौ विचिन्तयेत् |
शून्येन पश्यते चान्नं वेदितव्यं प्रयत्नतः || ४३ ||

प्. १०५०)

ग्रासं गृह्णाति देवेशे कण्ठोष्ठः परमेश्वरः |
ब्रह्मा च विष्णुश्श्रवणे रुद्रमीश्वरचक्षुषी || ४४ ||

घ्राणे वक्त्रे स्थितो नित्यमुक्तिश्चैव सदाशिवः |
नासाशक्तिं विजानीयाद्वक्त्रे देवं सदाशिवम् || ४५ ||

षण्मुख एककरणं कथितं तव शोभने |
एवं तत्वमयं ध्यात्वा शिवं परमकारणम् || ४६ ||

शिवोऽहमिति सञ्चिन्त्य भुञ्जमानो न लिप्यते |
षण्मुखेनैव यागेन भुञ्जते सततं प्रभुः || ४७ ||

त्रिविधेन प्रयोगेन सलिलं पिबते सदा |
खण्डखाद्यैश्च भुञ्जानः क्षपणे गृह्णते सदा || ४८ ||

प्. १०५१)

बध्यते सकलेनैव निष्कलेन तु स्वाद्विति |
ऊर्ध्वमुत्क्षिपते ग्रासन्न विद्यात्खमलं कृतम् || ४९ ||

अन्तस्थो मुच्यते ग्राहिं नात्र कुर्याद्विचक्षणः |
शून्येनैव अन्नाद्य ग्रन्थेते सततं पुनः || ५० ||

भोजनञ्चैव अन्नस्थो अन्नञ्चैव विचारति |
लेह्यं शोष्यञ्च पेयञ्च अन्नानि विविधानि च || ५१ ||

कण्ठोष्ठं परमेशानो वेदितव्यं प्रयत्नतः |
एवं तत्वमयं दिव्यमाचार्यच्छिन्नसंशयः || ५२ ||

सकृद्भोजितमात्रेण कोटिर्भवति भोजितः |
अथ तत्वविदश्चैव एवं भुञ्जते प्रिये || ५३ ||

प्. १०५२)

परिसंख्या न विद्येत इत्याह भगवान् शिवः |
अतत्वप्रतिबुद्धस्य ज्ञानिने कोटिरुच्यते || ५४ ||

ज्ञानितत्वविदश्चैव परिसंख्या न विद्यते |
द्विजानां वेदविदुषां कोटिं संभोज्य यत्फलम् || ५५ ||

ज्ञानिने शान्तिचित्ताय सकृत् भुङ्क्ते तु तत्फलम् |
भोज्यं मायात्मकं सर्वं कर्ता देवो महेश्वरः || ५६ ||

भोक्ता चैव शिवस्साक्षात् एवमेव न संशयः |
एवं वै यो विजानाति देशिकस्तत्वपारगः || ५७ ||

तं दृष्ट्वा गृहमायान्तं क्रीडन्त्योषधयो गृहे |
एवं भोज्यविधिं सम्यक् न तु सर्वत्र व्यापयेत् || ५८ ||

प्. १०५३)

पुत्रस्यापि न दातव्यं ये नराः पापबुद्धयः |
एवं वै यो विजानीयादज्ञानीचान्यथा भवेत् || ५९ ||

आभुङ्क्ते सततं देवि अन्नपाने न संशयः |
ऊर्ध्वेन वहते प्राण आपानोधः प्रवर्तते || ६० ||

एवं ज्ञात्वा तु भोक्तव्यं मुच्यते सर्वकिल्विषैः |
तेन भुक्तेन देवेशे दातरोडस्य कुलानि तु || ६१ ||

मुच्यन्ते यातना क्षिप्रं सुचिरं नरकार्णवात् |

इति निश्वासकारिकायां दीक्षोत्तरे देवतातत्वभोज्यविधिः पञ्चदशः 
पटलः |
प्. १०५४)

देव्युवाच - 

पुर्यष्टकसमायुक्त आत्मा सर्वत्र युज्यते |
तदहं श्रोतुमिच्छामि भगवन् वक्तुमर्हसि || १ ||

सुकृते कर्मभोक्तृत्वे दुष्कृते च तथैव हि |
पुर्यष्टके यदाह्यात्मा वायुभूतो व्यवस्थितः || २ ||

विद्यमानेऽपि तद्देहे प्रत्यक्षेण तु दृश्यते |
श्रूयते यातना तस्य नरकेषु अनेकधा || ३ ||

स्वर्गे च विविधं भोगमणिमाद्या महेश्वर |
तनुभूतश्शरीरात्मा भोगान् भुञ्जति शङ्कर || ४ ||

नरके यातना तस्य कथयस्व प्रसादतः |

ईश्वरः - 

प्. १०५५)

शृणु देवि इदं गुह्यं कथयामि तवाखिलम् || ५ ||

स्वर्गे वा नरके वाऽपि यथा सुकृतदुष्कृतौ |
भुञ्जते पूजितं कर्म कथयामि महेश्वरि || ६ ||

त्यक्ते स्थूलशरीरे तु लौकिके भूतसंभवे |
पुर्यष्टके यदाह्यात्मा वायुभूतो व्यवस्थितः || ७ ||

शब्दस्पर्शं तथा रूपं गन्धादिविषयोरगः |
त्रिधान्तः करणं देवि तैर्न मुच्येत्क्षणादपि || ८ ||

सर्वथा वर्तमानस्य गच्छन्तमनुगच्छति |
तिष्ठन्तमनुतिष्ठेत धावन्तमनुधावति || ९ ||

न तैर्विना क्षणमपि आत्मा तिष्ठेत सुवृते |

प्. १०५६)

तैस्तु युक्तं पुनर्देहं संप्रपद्ये वरानने || १० ||

पूर्वदेहे विनिर्मुक्ते गच्छतस्तस्य देहिनः |
अकस्माज्जायते देहं क्षणमात्रेण शोभने || ११ ||

पृथिव्यापस्तथा तेजो वायुराकाशसंयुतः |
भूतात्मकं तदा देहं जायते परमाणुभिः || १२ ||

तदा भोगात्मकं देहं अणिमादिगुणाष्टकम् |
ताराद्यं ज्ञानजं वापि अकृताद्यादिदेहजम् || १३ ||

पैशाचादिषु देहेषु तत्वेषु विविधेषु च |
नरके च वरारोहे यातना तु पृथग्विधा || १४ ||

भूतेभ्यो जायते देहं प्राणिद्वयं न संशयः |

प्. १०५७)

ब्रह्मविष्ण्वात्मका भूता रुद्रात्मा ईश्वरात्मकाः || १५ ||

सदाशिवात्मका देवि तैरेव परमाणुभिः |
विषयाश्चैव तेष्वेव ज्ञातव्यानि वरानने || १६ ||

तैर्युक्तन्तु संबध्येत तैर्विमुक्तस्तु मुच्यति |
तस्मात्तु देवदेवेशे न्यसेद्देवि सदाशिवे || १७ ||

एवं न्यस्ते तदा योगी निश्चयं शिवतां व्रजेत् |
सन्यास एष विख्यातः शिवेन परमात्मना || १८ ||

न्यासदीक्षां प्रवक्ष्यामि यथावदनुपूर्वशः |
ब्रह्माणमादितः कृत्वा देवैश्च सहसंयुतः || १९ ||

पुर्यष्टकं न्यसेद्देवि परिवारेण देशिकः |

प्. १०५८)

पूर्वमादिक्रमेणैव शब्दादीनां यथाक्रमम् || २० ||

तेषान्तु तर्पणं कृत्वा शतमेकैव होमयेत् |
एवं हुते शते देवि पूर्णाहुत्या तु पातयेत् || २१ ||

ततश्शब्दञ्च स्पर्शञ्च शुद्धे ब्रह्मणि विन्यसेत् |
रसं वै विन्यसेद्विष्णोः रूपं गन्धस्तथैव च || २२ ||

रुद्रतत्वे तु कर्तव्यं देशिकेन महात्मना |
अहङ्कारस्तथा बुद्धिरीश्वरे तन्तु विन्यसेत् || २३ ||

मनस्तु विन्यसेद्देवि तत्वे चैव सदाशिवे |
न्यस्ते पुर्यष्टके देवि पूर्णाहुत्या तु पातयेत् || २४ ||

ब्रह्मोङ्कारेण देवेशे ब्रह्मविष्णू तु होमयेत् |

प्. १०५९)

पूर्णाहुत्या तु देवेशि पातयेत् सुसमाहितः || २५ ||

रुद्रञ्च ईश्वरञ्चैव रुद्रोङ्कारेण होमयेत् |
सदाशिवस्य तत्वस्य निधनेन तु होमयेत् || २६ ||

पूर्णाहुत्या तु दातव्यं देशिकेन महात्मना |
सकलादिक्रमेणैव ग्राहकाः परिकीर्तिताः || २७ ||

इयं सन्यासिनी दीक्षा कथिता तव शोभने |
दीक्षा पञ्चविधा देवि कथिता तु समासतः || २८ ||

अन्यायकथिता दीक्षा तस्मिंस्थैर्ये नियोजयेत् |
तत्र शुध्येन्न शुध्येत विशेषः कथितो मया || २९ ||

दीक्षा संशुद्धदेहन्तु पञ्चत्वे समुपागते |

प्. १०६०)

समयभेदे हेत्वर्थे अन्त्येष्टिन्तु समारभेत् || ३० ||

षड्विधाध्वानमार्गस्य यद्रौच्येत वरानने |
एवं संहारयोगेन हुनेच्चैव यथाक्रमम् || ३१ ||

एकैकामाहुतिं जुहुयादन्ते पूर्णाहुतिं ददेत् |
समयाचारदोषस्य प्रमादात्स्खलितस्य च || ३२ ||

अन्त्येष्टिस्तु शिवेनैका प्रायश्चित्तं विशुद्धये |
अथवा मातृकाध्वानं क्षकारादि समासतः || ३३ ||

अकारान्तैस्तु देवेशि पञ्चपञ्चाहुतिं हुनेत् |
एकैकेन तु वर्णेन होमयेत विचक्षणः || ३४ ||

समस्तेन तु मन्त्रेण मातृकेण विचक्षणः |

प्. १०६१)

तेन पूर्णाहुतिं दद्यादन्त्येष्टिन्तु समर्पयेत् || ३५ ||

दीक्षितस्येह **? र्या अन्त्येष्टिर्देशिकेन तु |
अन्त्येष्टिः शुध्यते चैव प्रायश्चित्ताद्विशुध्यते || ३६ ||

शुद्धान्पूर्वमिवान् पाशान् साधकस्सुसमाहितः |
सर्वाज्ञा लङ्घने चैव अन्त्येष्टि होमयेत्ततः || ३७ ||

ज्ञानविज्ञानसंपन्नः आचार्यस्तत्वपारगः |
कालचक्रविधानज्ञः कालज्ञस्स विधीयते || ३८ ||

स वै मोचयतेजन्तु द्वारज्ञो नात्र संशयः |

इति निश्वासकारिकायां दीक्षोत्तरे षोडशः पटलः | 
१०६२)

देव्युवाच - 

भगवन् श्रोतुमिच्छामि कालचक्रमनुत्तमम् |
कस्मात्प्रवर्तते कालः कथं कालो निगद्यते || १ ||

किमर्थं वर्तते कालः कः कालः प्रेरकस्तु कः |
येन सञ्चोद्यमानस्तु कालः कलयते प्रभो || २ ||

कस्मिन् कस्मिन् प्रदेशे तु चरते काल ईश्वरः |
लौकिकाध्यात्मिकञ्चैव कथं विज्ञायते प्रभो || ३ ||

गृहारिक्षास्तथांशाश्च होरादेक्काणधस्तथा |
विनाविनावयश्चैव मुहूर्तानां तथैव च || ४ ||

वायव्यो नाडयश्चैव स्वराश्चैव कलास्तथा |

प्. १०६३)

घटिकानां समाख्या हि तत्वानाञ्च यथाक्रमम् || ५ ||

दक्षिणोत्तरसङ्क्रान्त्यो अयनं विषुवं तथा |
लौकिकाध्यात्मिकञ्चैव कथयस्व प्रसादतः || ६ ||

शृणु देवि परं गुह्यं यत्त्वया परिपृच्छ्रितम् |
तदहं संप्रवक्ष्यामि यत्सुरैरपि दुर्लभम् || ७ ||

लौकिकाध्यात्मिकञ्चैव यथा वै कालसञ्चरः |
यथा वै ज्ञायते देवि लौकिकं कालमुत्तमम् || ८ ||

आध्यात्मिकं यथा कालं कथयामि विशेषतः |
एतत्कालविधानज्ञो लभते शाश्वतं पदम् || ९ ||

सिध्यते नात्र सन्देहः कालज्ञस्तु महामते |

प्. १०६४)

लौकिकाध्यात्मिकं कालं यो वेत्ति निखिलेन तु || १० ||

स कालज्ञस्मृतो देवि लौकिके ख्यातिं च गच्छति |
शुभाशुभञ्च देवेशे लोकस्यैव हिताहितम् || ११ ||

कथयेत्सर्ववृत्तान्त आश्चर्य अनेकधा |
कालचक्रं समाख्यातमादित्यात् संप्रवर्तते || १२ ||

मुहूर्ता तिथयश्चैव अहोरात्रायनानि च |
ऋतुर्मासस्तथा पक्षो गृहऋक्षाथराशयः || १३ ||

सर्वमेतन्महादेवि आदित्यात् संप्रवर्तते |
अंशास्सन्ध्यस्तथा तारा होराद्द्रेक्काणयस्तथा || १४ ||

उदिते भास्करे चैव सर्वमेतत्प्रवर्तेते |

प्. १०६५)

स एष कथितः कालः लौकिकः परमेश्वरि || १५ ||

लौकिकेन तु कालेन यथा नाम व्यवस्थितम् |
तथा ते कथयिष्यामि शृणुष्वायतलोचने || १६ ||

भास्करे उदिते चैव गृहचक्रं प्रवर्तते |
भास्करेण समास्सर्वे राशयश्च न संशयः || १७ ||

भास्करः प्रथमः प्रोक्तः केतुरन्ते व्यवस्थितः |
ग्रहान् पत्रेषु संस्थाप्य पूर्वादिदलसंस्थितान् || १८ ||

सोममादिक्रमेणैव केतुरन्ते वरानने |
गृहचक्रं स्मृतो ह्येष ज्ञातव्यं कालवेदिना || १९ ||

सोमस्तु पूर्वदिग्भागे भौममाग्नेयदिग्दले |

प्. १०६६)

रजपुत्रं न्यसेद्देवि दक्षिणे सुसमाहितः || २० ||

शनैश्चरन्तु नैऋत्यां विन्यसेत यथाक्रमम् |
बृहस्पतिं न्यसेन्नित्यं पश्चिमे सुसमाहितः || २१ ||

राहुं वायव्यतस्थाप्य शुक्रमुत्तरतो न्यसेत् |
केतुमीशानस्थाप्य ततो मन्त्राः प्रकल्पयेत् || २२ ||

ब्रह्मस्थानन्तु यत्प्रोक्तं भास्करं तत्र विन्यसेत् |
सकलं निष्कलञ्चैव शून्यतत्वं तथैव च || २३ ||

कलाढ्यं खमलञ्चैव क्षपणं क्षयमन्तकम् |
कण्ठोष्ठ्यञ्चैव देवेशे गृहाह्येते प्रकीर्तिताः || २४ ||

सकलञ्चादितः कृत्वा यो जप्यानि वरानने |

प्. १०६७)

पराक्षरं परं देवं ब्रह्मस्थानेन विन्यसेत् || २५ ||

ब्रह्मस्थाने स्थितो नित्यं भास्करं सुरसुन्दरि |
कर्णिके देवतान्यासं कर्तव्यं कालवेदिना || २६ ||

एवं गृहाणि विन्यस्य तत्र चारं समभ्यसेत् |
सकलादिक्रमेणैव कथयामि समासतः || २७ ||

अयुते द्वे सहस्रञ्च षट्शतानि यथाक्रमम् |
एते प्राणा स्मृता देवि विभजेत यथाक्रमम् || २८ ||

एकैकस्य तु कालज्ञस्सहस्रद्वयमेव च |
शतानि सप्तविज्ञेयमेकैकस्य वरानने || २९ ||

गृहचारं समाख्यातं संक्षेपान्न तु विस्तरात् |

प्. १०६८)

पत्रे पत्रे तु संस्थाप्य गृहान् सर्वान् वरानने || ३० ||

तत्क्रमानि तथा देवि कालज्ञः प्रविचारयेत् |
दीप्ताङ्गारिणि धूमा च स्थानत्रयमुदाहृतम् || ३१ ||

कर्णिकास्थस्थितस्सूर्यः त्रीणि पत्राणि लोकयेत् |
आत्मना सह संयुक्तः कर्णिकास्थः प्रभु स्मृतः || ३२ ||

पूर्वे होमं विजानीयात् सौम्यं कर्म समारभेत् |
रौद्रमाग्नेयदिग्भागे शान्तिं वै दक्षिणेन तु || ३३ ||

नैऋत्योच्चाटनार्थाय श्रीकामः पश्चिमेन तु |
वायव्यां क्षिप्रनाशाय धनलाभाय चोत्तरे || ३४ ||

ईशान्यां ज्ञानलाभाय कथितं कालवेदिना |

प्. १०६९)

शान्तिके पौष्टिके चैव एवमादिक्रमेण तु || ३५ ||

ये च रन्ध्रोपरन्ध्राश्च पत्रान्ते च व्यवस्थिताः |
अशुभमेकतः प्रोक्तं द्वितीयस्मिन् शुभं वदेत् || ३६ ||

यद्विरोधायते देवि साधकस्य गृहोत्तमः |
तद्गृहं पूजयेन्नित्यं कर्णिकास्थं यदा बुधः || ३७ ||

तदा सौनुग्रहं याति स गृहो नात्र संशयः |
एकैकस्य गृहो देवि होरात्राणि प्रकीर्तिताः || ३८ ||

तत्राऽपि चरते ह्यात्मा कथयामि समासतः |
एकैकस्य तु होरायां शतानि नवसंख्यया || ३९ ||

प्राणानां देवदेवेशि ज्ञातव्यं कालवेदिना |

प्. १०७०)

एतत्ते चारमाख्यातं शिवेन परमात्मना || ४० ||

एतच्चारविधानज्ञः कालज्ञो नावसीदति |
गृहहोरबलेनैव वक्तव्यन्तु शुभाशुभम् || ४१ ||

पापे पापमतिं विद्यात् शुभेन शुभमादिशेत् |
एवं बलाबलं ज्ञात्वा आत्मनस्य परस्य वा || ४२ ||

कथनात्पुण्यमाप्नोति कालज्ञो नात्र संशयः |
देहस्थं कथितं देवि होरचारमनुत्तमम् || ४३ ||

अतः परतरं वक्ष्ये राशिसञ्चारमुत्तमम् |
राशौ राशौ यदाह्यात्मा चरते कथयाम्यहम् || ४४ ||

संवत्सरमयञ्चेति द्वादशारं सुशोभने |

प्. १०७१)

अकारः प्रथमो देवि मेषराशिः प्रकीर्तितः || ४५ ||

एवमादिक्रमेणैव वेदितव्यं प्रयत्नतः |
तत्रस्थश्चरते ह्यात्मा यथावत्तन्निबोधमे || ४६ ||

एकैकस्य तु देवेशि शतान्यष्टादश क्रमात् |
एष चारः समाख्यातः राशौ राशौ न संशयः || ४७ ||

योगमुत्पद्यते तस्य कालयोगविदस्य तु |
यत्पत्रे पश्यते दोषं तन्मासे दोषमादिशेत् || ४८ ||

शस्त्रापातसुभिक्षञ्च दुर्भिक्षं नरकं तथा |
क्षेममारोग्यार्थलाभं वदते कालयोगवित् || ४९ ||

राशौ राशौ पुनस्सर्वं द्रेक्काणन्तु समासतः |

प्. १०७२)

तद्रेक्काणे नवे राशौ चारं तेषां ददाम्यहम् || ५० ||

एकैकस्य तु द्रेक्काणे शतानि षट् प्रकीर्तिताः |
एकैकोदयस्थावज्ञः सिध्यते नात्र संशयः || ५१ ||

योगमुत्पद्यते तस्य अचिरादेव योगिने |
उत्तिष्ठे चादधाने च पादलेपेऽञ्जने तथा || ५२ ||

सिध्यते नात्र सन्देहः कालज्ञानविदस्य तु |
गृहोपरागवन्मासे हृत्पद्मे तु स पश्यति || ५३ ||

चन्द्रसूर्योपरागे च सर्वं पश्यति योगिनः |
शुभाशुभन्तु द्रेक्काणैः कथयेत वरानने || ५४ ||

अंशस्त्रयस्तु पञ्चैक एकैकस्य समासतः |

प्. १०७३)

अंशाद्रेक्काणहोरैश्च एकैकस्य समासतः || ५५ ||

अंशाद्रेक्काणहोरैश्च ग्रहराश्यादयो नव |
तारचन्द्रबलेनैव शुभाशुभं न संशयः || ५६ ||

ताराचन्द्रबलेनैव शुभाशुभं न संशयः |
वदते योगिनः श्रीमान् लोकस्यैव हिताहितम् || ५७ ||

एतेषु चरतेह्यात्मा तन्मे निगदतः शृणु |
सहस्रद्वयं विज्ञेयं शतानि चतुरेव तु || ५८ ||

ताराणाञ्चारमाख्यातमंशानान्तु यथा शृणु |
ताराणां यावती संख्या अंशानां तावती स्मृताः || ५९ ||

एष ते चारमाख्यातं चक्रे संवत्सरात्मिके |

प्. १०७४)

ज्ञानेन मुच्यते देवि नात्र कार्या विचारणा || ६० ||

एवं वै यो न जानाति कालज्ञानीत्थं भवेत् |
आत्मा तु कथितः काल ईश्वरस्स तु कथ्यते || ६१ ||

तेन ज्ञातेन देवेशि कालज्ञो नावसीदति |
अतः परं प्रवक्ष्यामि कालचक्रमनुत्तमम् || ६२ ||

नाडीवायुकलैस्सार्धं स्वरैश्चरससंयुतम् |
तदहं संप्रवक्ष्यामि याथातथ्येन मे शृणु || ६३ ||

द्वात्रिंशमंशकां कृत्वा लिखेच्चक्रं समासतः |
कला तु देवदेवेशे षोडशैव तु विन्यसेत् || ६४ ||

पूषा यशा च सुमना प्रीतितुष्टिरिति धृतिः |

प्. १०७५)

तथा चक्रधृतिकरी सौमरी चिच्छुभं तथा || ६५ ||

शशिनीत्वङ्गिरा चैव छाया संपूर्णमण्डला |
दशपञ्च कला ज्ञेया अमृता चैव षोडशी || ६६ ||

कलाह्येतास्समाख्याता नाड्यो वै शृणु सांपृतम् |
ज्वालिनी तु शमा धूम्रा कामदा विजया तथा || ६७ ||

अमृता य हुला पक्षित्वचवाहात्यलंबुषा |
तालुजिह्वोपजिह्वा च तथा जिह्वावहा च या || ६८ ||

बुद्धिवाहा प्राणवाहा तथा चामृतवाहिनी |
षोडशैतास्समाख्याताः मरुतादिरलङ्कृता || ६९ ||

कृकरो देवदत्तश्च पौण्डरीको धनञ्जयः |

प्. १०७६)

वेपथुस्संभ्रमश्चैव विभ्रमो भ्रम एव च || ७० ||

प्राणोपानसमानश्च उदानो व्यान एव च |
ऋषयो नागकूर्मश्च षोडशैते महानिलाः || ७१ ||

अकाराद्या स्वरा देवि ते त्वया विदिताः पुरा |
बिभज्य कथयेत्प्राणान् कलादीनां यथाक्रमम् || ७२ ||

सहस्रैकं समाख्यातमेकैकस्य वरानने |
शतत्रयञ्च ज्ञातव्यं प्राणाः पञ्चाशदेव तु || ७३ ||

कलाध्वरं तथा वायुः नाडयश्च समासतः |
एकोदयेन ज्ञातव्यं देशिकेन महात्मना || ७४ ||

नाडीवायुकलैस्सार्धं कथितं तव शोभने |

प्. १०७७)

अतः परं प्रवक्ष्यामि ऋक्षेषु चमरे यथा || ७५ ||

तथा ते कथयिष्यामि तन्मे निगदतः शृणु |
शतानि सप्त विज्ञेयाः * *? प्राणास्तथैव च || ७६ ||

प्राणमेकादशश्चैव निमेषैकं तथैव च |
लवमेकञ्च ज्ञातव्यं कालज्ञेन महात्मना || ७७ ||

तृटिश्च सप्तभागेन नक्षत्रे कथितं तव |
अंशाध्वा दशमाख्याता ऋक्षाणां वरवर्णिनी || ७८ ||

शतमेकञ्च ज्ञातव्यं कालज्ञेन महात्मना |
एभ्यश्चरति आत्मा तु कथयामि समासतः || ७९ ||

ऋक्षे ऋक्षे वरारोहे अंशाश्चत्वारि कीर्तिताः |

प्. १०७८)

यथा चरति विश्वात्मा शृणुष्व कथयामि ते || ८० ||

प्राणाश्शतं समाख्यातं प्राणायतिस्तथैव च |
प्राणा द्वादश विज्ञेया निमेषद्वय संयुतम् || ८१ ||

लवद्वयं तथैवोक्तं शिवेन परमात्मना |
द्वा नवति शतैकन्तु प्राणसंख्या प्रकीर्तिताः || ८२ ||

निमेषत्रयञ्च विख्यातं त्रिभागेन तृटिद्वयम् |
तृटे शृङ्गाग्रमाख्यातं ज्ञातव्यं सुसमाहितैः || ८३ ||

सप्तविंशति नक्षत्रां शाह्यष्टोत्तरं शतम् |
अशीति चतुरंशन्तु सर्वत्र परिकीर्तितम् || ८४ ||

कालं मध्यन्दिने देवि अवीची परिकीर्तिताः |

प्. १०७९)

कृत्तिकादिषु रत्नेषु ज्ञातव्यं कालवेदिना || ८५ ||

सर्वेषु सिद्धिदा देवी ची **? परिकीर्तिता |
यस्यै तच्छुभऋक्षेण वीचायां व्रजते नरः || ८६ ||

सर्वसिद्धिमवाप्नोति धनिको नात्र संशयः |
न तस्य अशुभं किञ्चित् व्याभीच्यां व्रजते तु यः || ८७ ||

एष ते चारमाख्यातं कालचक्रमुपासिनाम् |
अहोरात्रेण ज्ञातव्यं कालज्ञेन महात्मना || ८८ ||

एतच्चारविभागज्ञो लभते शाश्वतं पदम् |
दिने दिने स्थिरेद्यस्तु इदं चक्रं समाधिना || ८९ ||

स लोके पूज्यतां याति परत्र च शिवान्तिकम् |

प्. १०८०)

नैव पुण्यं भवेत्तस्य नैव पापं कथञ्चन || ९० ||

दर्शनात्तस्य कर्तव्यं ये केचित्पापकर्मिणः |
अतः परं प्रवक्ष्यामि फलसंख्या यथैव च || ९१ ||

तत्परा कथिता षष्टिं विदुषः परिकीर्तिताः |
विदुषाणि तथा षष्टिं बिन्दुरेकं प्रचक्षते || ९२ ||

षष्टिबिन्दुफलं प्रोक्तं कथितं तव शोभने |
फलस्य एषा संख्योक्ता कालं वै लौकिकस्य तु || ९३ ||

पुनरेव प्रवक्ष्यामि अध्यात्मेन वरानने |
तरुणस्य प्रधानस्य निरुद्धः प्राणिनः स तु || ९४ ||

षट् प्राणास्तु समाख्याता विना प्रीतिं समादिशेत् |

प्. १०८१)

षष्टिमिर्वी नाड्येका घटिका कथिता तु सा || ९५ ||

घटिकास्तु तथा षष्टि अहोरात्रं प्रचक्षते |
मुहूर्ता स्त्रिंशदाख्याता अहोरात्रविदो विदुः || ९६ ||

अहोरात्रेण मर्त्यानां मुहूर्तास्त्रिंशत्कीर्तिताः |
एतान्येकैव संख्यातं मातस्य सुरसुन्दरि || ९७ ||

मुहूर्ता नवशता ज्ञेयं कालज्ञेन महात्मना |
द्वादशे गणितं मासं संवत्सरमिहोच्यते || ९८ ||

संवत्सरे मुहूर्तानि यावन्ति कथयामि ते |
सहस्राणि दशप्रोक्ता स्तथाह्यष्टशतानि तु || ९९ ||

मुहूर्तानि वरारोहे मया ते कथितानि तु |

प्. १०८२)

मुहूर्ते नवये देवि तथैव कथयामि ते || १०० ||

शतानि सप्तदेवेशे विंशतिश्च न संशयः |
एषचारं मया प्रोक्तं वेदितव्यं हितैषिभिः || १०१ ||

अनेन क्रमयोगेन जपसिद्धिमवाप्नुयात् |
त्रिकालविषयं तस्य जायते जापिनस्य तु || १०२ ||

घटिका पञ्चदेवेशे राशौ राशौ न संशयः |
घटिका पञ्चदेवेशे अकारस्योदयस्मृतः || १०३ ||

एवमादिक्रमेणैव वेदितव्यं प्रयत्नतः |
लौकिकं प्रहरञ्चैव षट्भागं परिकीर्तितम् || १०४ ||

षण्मासास्तु समाख्याता उत्तरस्तु प्रचक्षते |

प्. १०८३)

दक्षिणे तावती ज्ञेया कालज्ञेन महात्मना || १०५ ||

यद्राशौ वर्तते कालः तस्यैव कथयामि ते |
उदयं प्रथमो देवि राशिभिः कथितस्तव || १०६ ||

यस्मिन् राशौ स्थितो ह्यात्मा मासमादि करोति सः |
मकरः कुंभमीनञ्च मेषञ्च वृषभस्तथा || १०७ ||

मिथुनः कथितो षष्ठो राश्यः षण्मासकीर्तिताः |
कर्कटस्सिंह कन्यश्च तुलावृश्चिकमेव च || १०८ ||

धनुषी च समाख्यातो दक्षिणे ऋतवास्त्रियः |
मासि मासि समाख्यातो यथावच्छृणु सुव्रते || १०९ ||

शतानि चैव चत्वारि प्राणाः पञ्चदशैव तु |

प्. १०८४)

मासि मासि समाख्यातो यथावत्तव शोभने || ११० ||

उत्तरे वर्तमानस्तु यदा दक्षिणतो व्रजेत् |
यावन्तं क्रमते देवि मध्ये तु विषुवं स्मृतम् || १११ ||

एषा सङ्क्रान्तिराख्याता दक्षिणोत्तरतस्थिता |
इन्द्रियार्थं परित्यज्य व्योमावस्थो भवेद्यदा || ११२ ||

विषुवन्तं विनिर्दिष्टं वेदितव्यं हितैषिभिः |
यदा ऊर्ध्वत्वमायाति देवदेवो जगद्गुरुः || ११३ ||

अह एवं विनिर्दिष्टं सर्वतन्त्रेषु भाषितम् |
अधोभागे स्मृता रात्रिः मध्ये तु अयनं भवेत् || ११४ ||

निश्चलोर्ध्वमधश्चैव मध्यस्थन्तु विजृंभिभिः |

प्. १०८५)

हिक्कामुदाहृता चिक्का अष्टधा तु क्रमेण तु || ११५ ||

ऊनरात्रं भवेद्धिक्का अधिमास्यो विजृंभिका |
ऋणस्तु भवते कस्सो निश्वासो धन उच्यते || ११६ ||

एष चारः समाख्यातः कालचक्रमुपासिनाम् |
एवञ्चारविधानज्ञो लभते शाश्वतं पदम् || ११७ ||

प्रेरितः शक्तिना देवि नाना चेष्टानि कारयेत् |
चारसंयोगयोगेन आत्मानमुपचर्यते || ११८ ||

एतच्चारमिति प्रोक्तं शिवेन परमात्मना |
सकालं कल्पनामन्तु शक्तिनां परमेश्वरि || ११९ ||

विकारित्वमुपायाति स चारैरुपचर्यते |

प्. १०८६)

अकालकलमित्युक्तं वादिनोऽपि द्विधोद्धृतम् || १२० ||

स्वयं साक्षात् स्मृतः कालो देवदेवस्सदाशिवः |
नित्यावस्थमिदं कालं ब्रह्मादीनां वरानने || १२१ ||

तदेव चारयोगेन सञ्चारैरुपचर्यते |
नित्यावस्थोऽन्यथा कालः केन तदुपचर्यते || १२२ ||

अनेन उपचारेण कालमेवमुपास्यते |
चारेण ज्ञायते कालं चारात् सिद्धिर्न संशयः || १२३ ||

चारे भुक्तिश्च मुक्तिश्च चारज्ञो नावसीदति |
तस्माच्चारमिदं देवि वेदितव्यं प्रयत्नतः || १२४ ||

स बाह्याभ्यन्तरं कालं यो विजानाति कालवित् |

प्. १०८७)

न कालज्ञस्स विज्ञेयो भवेन्नक्षत्र सूचकः || १२५ ||

ज्योतिर्ज्ञानमिदं देवि मया ख्यातं समासतः |
वेदितव्यं प्रयत्नेन कालज्ञैस्स तु वेदिभिः || १२६ ||

अहर्वृद्धिक्षयं रात्रौ रात्रौ वृद्धिक्षयेऽहनि |
अनेन उपचारेण लौकिकमुपचर्यते || १२७ ||

न रात्रिर्न दिवा यस्य अयनं विषुवं तथा |
नित्यं नित्यस्थितो देवि स्वयं साक्षान्महेश्वरः || १२८ ||

इच्छा तस्य महादेवि उपचारैरुपचर्यते |
एवं कालमिति प्रोक्तं सर्वतः संप्रवर्तते || १२९ ||

इति निश्वासकारिकायां दीक्षोत्तरे कालचक्रप्रकरणं नाम सप्तदशः 
पटलः |
प्. १०८८)

देव्युवाच - 

भगवन् श्रोतुमिच्छामि प्रसादात्कथयस्व मे |
त्वन्मुखामृतसारन्तु पीतं ज्ञानामृतं मया || १ ||

कलाकलितसन्तानं जगज्जन्मलयोद्भवम् |
श्रुतमेतन्मया सर्वं त्वत्प्रसादात् सुदुर्लभम् || २ ||

अधुना श्रोतुमिच्छामि प्रसादं कुरु शङ्कर |
आयुः प्रमाणं यद्भोगं मनुजानां महेश्वर || ३ ||

विज्ञानं मरणं तेषां कथं ज्ञास्यन्ति मोहिताः |
उत्पन्नस्य विनाशोऽस्ति कृतिरेषा तु कीर्तिताः || ४ ||

तद्विनाशे तु किं रूपं छिन्नं कालक्रमं यतः |

प्. १०८९)

अत्र मृत्युसमीपस्थं कथं विज्ञायते प्रभो || ४ ||

एतत्सर्वं समासेन कथयस्व प्रसादतः |

ईश्वरः - 

साधु साधु पुनस्साधु प्रश्नमेतत्सुदुर्लभम् || ५ ||

पृष्टोस्मित्वत्प्रसन्नार्थं श्रूयतान्तु वरानने |
यथा चासन्नमृत्युस्तु जायते तु परस्य तु || ६ ||

दिवसमुदासिदाद्वन्तु मुहूर्तं सद्य एव च |
येन येन च चिह्नेन लक्ष्यते तु शृणुष्व मे || ७ ||

स च वै द्विविधो लक्ष्यो बहिरभ्यन्तरे नृणाम् |
ऋक्षाचक्रं गृहैश्चैव अङ्गारिष्टा विपर्ययात् || ८ ||

प्. १०९०)

बहिर्लिङ्गन्तु विज्ञेयं अन्तर्लिङ्गन्तु नादजम् |
बहिर्लिङ्गानि वक्ष्यामि समासात्तु वरानने || ९ ||

नवकोष्ठं कृतं चक्रं कृत्वा तु गणयेद्बुधः |
तत्रैव कोष्ठे कोष्ठे तु लिखेन्नक्षत्रमण्डलम् || १० ||

कृत्तिकादि भरण्यन्तं लक्षयेत गृहा हितम् |
रिक्षात्रयस्मृतो जन्म तथा संपद्विपर्ययौ || ११ ||

क्षेमञ्च प्रत्यरञ्चैव साधनं नैधनं तथा |
मैत्रं परममैत्रञ्च ताराचक्रं शुभाशुभम् || १२ ||

तं वै क्रूरग्रहाक्रान्तं जन्मादौ लक्षयेद्बुधः |
आधानं कर्म जन्मैस्तु भौमादित्यशनैश्चरैः || १३ ||

प्. १०९१)

एते क्रूरग्रहा देवि यस्य तिष्ठन्ति सो हतः |
एते ग्रहा विरुद्धास्तु स नरो हि हतोद्धृवम् || १४ ||

एकोऽपि सौम्यसंपृक्तो भवते कृच्छ्रजीवनः |
सौम्यद्वये कपालस्थ संपदस्तु पदे पदे || १५ ||

सौम्यत्रयेऽपि सुमना नित्यतुष्टो भवेन्नरः |
यथा जन्मत्रये देवि क्रूरास्सौम्यशुभाशुभाः || १६ ||

वदन्त्येवं तथान्येऽपि वद्यन्तां तारसङ्गमम् |
पापघ्नास्संपदस्थास्स्युपीपत्स्था पदकारकाः || १७ ||

क्षेमघ्ना क्षेमदाश्चैव प्रत्यरे बहुदोषजाः |
विद्यासिद्धिञ्च कार्यञ्च साधकस्य भवन्ति ते || १८ ||

प्. १०९२)

देहनाशं प्रकुर्वन्ति निधनस्थान संस्थिताः |
मैत्रे तु मैत्रतां कुर्युः यद्यस्यान्यापि क्रौर्यता || १९ ||

गृहा हिंसन्ति भार्याञ्च गृहाः परममैत्रगाः |
सौम्याः शुभं प्रयच्छन्ति एकद्वित्रिगुणोदयाः || २० ||

गुणक्रमाच्छुभं क्रूरा प्रयच्छन्ति गृहा यदा |
एवं गृहगतिं बुध्वा आत्मनश्च परस्य वा || २१ ||

प्रबुध्यन्ति नरा देवि आत्मनश्च शुभाशुभम् |
अङ्गारिष्टं प्रवक्ष्यामि शृणु देवि यथा स्फुटम् || २२ ||

शुष्ककण्ठोष्ठतालुश्च अकस्माद्रुधिरच्छविः |
स्कन्धोऽपि वक्रतामेति विनाशं वत्सरान्तिके || २३ ||

प्. १०९३)

अग्निलमण्डलं व्योम्नि पश्यते च दिने दिने |
सितं हरितकृष्णञ्च वत्सरार्धायुषो हि सः || २४ ||

यदादित्यं विरश्मिञ्च चन्द्रं लाञ्च्छनवर्जितम् |
सुषुम्णान्तारकाज्योति सोऽपि षाण्मासिकायुषः || २५ ||

हिरण्यवर्णं पुरुषं स्वप्ने वा कृष्णपिङ्गलम् |
पश्यते वा शिरच्छायां ऋतुत्रयं स जीवति || २६ ||

तैलपानं तथाऽभ्यङ्गरक्तमाल्यांवरस्रजा |
खरोष्ट्रयानमासीनगृध्रकाकशिवादिभिः || २७ ||

पश्येत्प्रेतपिशाचांश्च उद्वाहञ्चाङ्गभक्षणम् |
स्वप्ने च लप्स्यते चैव सो दैकं यदि जीवति || २८ ||

प्. १०९४)

शङ्खावर्तभुजे नृत्तज्जोममेधा गुल्फसन्धिषु |
यदा निष्पन्दतां याति सोऽवश्यं वधमाप्नुयात् || २९ ||

अरुन्धतिधृवञ्चैव सोमार्कज्योतिमण्डलम् |
न पश्य* * *? धानं सोऽवश्यं म्रियते नरः || ३० ||

अरुन्धती भवेज्जिह्वा न पश्येद्वर्षायुषः |
अल्पायुर्नैव पश्येत नासिकाग्रन्थि वा स्मृतम् || ३१ ||

दु**? पाणिजैः कान्तै वक्ष्यले ज्योतिमण्डले |
पश्येदर्कसोममण्डलं चतुर्मासायुषो हि सः || ३२ ||

तालुरन्ध्रगतं धूमं तन्म **? न मुच्यते |
न तु पश्यति मूढात्मा ऋतुमेकं स जीवति || ३३ ||

प्. १०९५)

अकस्माज्जायते स्थूलो अकस्माच्च कृशो भवेत् |
अतिभीतोऽति सं* * *? र्षमेकायुषो हि सः || ३४ ||

लोहदण्डेन पाणिं कृष्णं कृष्णांबरच्छदम् |
पुरुषञ्चाभिमुखं स्वप्ने ऋतुध्या * * * *? || ३५ ||

*? र्य वै स्नातमात्रस्य हृदयञ्चैव शुष्यति |
अनुष्णञ्च भवेद्गात्रं द्वौमासायुर्गतायुषः || ३६ ||

अमेघविद्युदं पश्येद्दि * * * *? नुर्निशि |
दृष्टे देशेऽपि दिग्दाहो मासत्रयपरायुषः || ३७ ||

न शृणोति स्फुटं शब्दं चक्षुषी श्रूयते सकृत् |
गन्धमाघ्राति चाण्धान्य * * *? विगतायुषः || ३८ ||

प्. १०९६)

पश्य जिह्वा भवेत्कृष्णा रक्तपद्मोत्पलं मुखम् |
वर्णञ्च विविधाङ्गेषु उदयं रुदते सकृत् || ३९ ||

नाभिकंपो **? शोश्च सोऽर्धमासाद्विपद्यते |
नाभिज्ञाय श्रीजिह्वं दीपमाघ्रानि पाषिषा *? || ४० ||

काकैश्च कृतमासीन चतुर्मासायुषो नरः |
हिक्का * * *? ते नित्यं वक्त्ररन्ध्रानुगो मरुत् || ४१ ||

लंबकर्णैव पश्येत मासार्धे विगतायुषः |
एवं विधैर्बहुलिङ्गैः बोद्धव्यं मृत्युचोदितैः || ४२ ||

अधुनाऽन्तर्गता देवि योगिनां नादजं शृणु |
इदं त्रिनेत्र संप्रोक्तं योगिनो भास्करोदये || ४३ ||

प्. १०९७)

तत्काले चात्मनो मृत्युं जीवितव्यं विचारयेत् |
ततो योगी शुचिर्भूत्वा धीरो योगासने स्थितः || ४४ ||

बुध्यमानोत्मजन्नादं सुषुम्नान्तर्गतं बुधः |
अप्रमत्तस्सदा तिष्ठेत् युक्तो नादैकतां गतः || ४५ ||

एकैकस्य तु नाड्यायाः प्राणान्नव शतं वहेत् |
नवशक्तीति सङ्क्रान्ति काले वै कलयेत्सदा || ४६ ||

नाड्यावस्थः स्थितोह्यात्मा प्रकृत्या वहतीश्वरः |
ये तु सङ्क्रान्तिके प्राणा सुषुम्ना तु स्थितो वहेत् || ४७ ||

विषु *? प्रवहे नाथ बुध्वा कालं समादिशेत् |
अहोरात्रेण चाब्दैकं योगी जीवितुमिच्छमि || ४८ ||

प्. १०९८)

अहोरात्रद्वयेनैव जीवेत्संवत्सरद्वयम् |
**? रब्दन्तु विज्ञेयञ्चतुर्भिश्चतुरब्दिकम् || ४९ ||

भवेत् पञ्चाब्दिकं मृत्युर्यस्य पञ्चाहनिर्गमम् |
षट्सप्ताष्टदिने व्यूढे तावद्वर्षाणि जीवति || ५० ||

अहोरात्रेणैव कालः कलयतेश्वरः * *? |
कदाचिच्छकलेशानः सप्तप्रहरनिर्गमम् || ५१ ||

षण्मासायुर्भवेद्देवि त्रिमासं षट्प्रहारिकम् |
पञ्चकोह्यर्ध * * *? चतुर्भिर्मासजीविनः || ५२ ||

अर्धमासायुषो मन्त्री प्रहरत्रयनिर्गमम् |
प्रहरद्वयं तथा व्यूढं दिनान्यष्टौ स जीवति || ५३ ||

प्. १०९९)

व्युढं प्रहरमेकन्तु जीवेत् * *? चतुष्टयम् |
प्रहरार्धं वहेद्यस्य स जीवति दिनद्वयम् || ५४ ||

सद्यो मृत्युमवाप्नोति यस्य द्वित्रिपथं गतः |
यं वा कालं समारुह्य प्रवहेत् * * * * ? यम् || ५५ ||

मासार्धाह्नसमालक्ष्येत्तत्काले निश्चयो भवेत् |
उत्तरायणजे काले कथितं तव शोभने || ५६ ||

अथवाऽन्योऽपि देवेशि * * * ? योगिभिस्सदा |
श्रोत्रमार्गकृताङ्गुष्ठौ घोषं न शृणुते नरः || ५७ ||

षण्मासाभ्यन्तरे देवि मारणं तस्य निर्दिशेत् |
घोरमध्ये * * * * * * * *? न 
कारवम् || ५८ ||

प्. ११००)

न शृणोति सदा तस्य प्राप्यमासं म्रियेत सः |
उत्पाद्यञ्च तथाकर्ण्य मृत्युयोगं तथैव च || ५९ ||

लक्ष्येत्सततयुक्तन्तु यो * * *? स्य चिन्तकः |
योगी वक्त्रान्तनिवहं कालसङ्क्रान्तिपञ्चकम् || ६० ||

उत्पाद्यमानमपर * * * * * ? रन्नयेत् |
द्रव्यहानिर्मनोद्वेगं कुर्याद्रोगविवर्धनम् || ६१ ||

गृहभेदं सुहृन्नाशं तेजोहानिर्विवर्धनम् |
नासिकादक्षिणपुटे दक्षिणायनजीविते || ६२ ||

सङ्क्रान्त्यष्टौ यदा याति करणयोगोदयो हि सः |
कानल * * * * * * ? न ग्रन्थिभङ्गन्दरम् || 
६३ ||

प्. ११०१)

स्फोटिका शूलरोगांश्च उरो दोषः प्रकोपनम् |
वामघ्राणपुटान्तस्थं सङ्क्रान्त्याह्यष्टपञ्चकम् || ६४ ||

ज्वररोगशिरोर्तिं वा शूलसंस्तंभनोरिषा |
नीरोग प्रमेहञ्च मूत्रकृच्छ्रकापयेत् || ६५ ||

श्रेष्मलाव्याधिमर्धासंस्थो महेश्वरः * * *? |
यत्काले वहते वायुः तत्काले दिवसे परे || ६६ ||

व्याधिभिः पीड्यते जन्तुर्वामयामे त *? नरे |
अतोर्ध्वस्पर्शभं लक्षं नासाधस्तात्तु **? रि || ६७ ||

ऊर्ध्वेन ऊर्ध्वं विशशे तरुदोषाः पूर्वचोदिताः |
दक्षिणे दक्षिणे स्पर्शि वा *? क्रोशपराभवम् || ६८ ||

प्. ११०२)

मध्ये मध्यस्फुटस्पर्शि पराभिभवनं ययुः |
साङ्क्रान्त्येको बहुधा प्रवहन्ते इतस्ततः || ६९ ||

तस्य ला * * * * * * * * * ? पू 
जनितम् |
यदा तु मन्दं चारिस्यान्निबीजस्था समाश्रितः || ७० ||

धर्मैश्वर्याभिलाभं कुर्यात्प्रियसमागमम् |
यदा द्वादश * * * * * * * * *? 
द्वये || ७१ ||

संवत्सरेण म **? प्राप्तवान्योगिनस्सदा |
* *? रकविच्छेदान्मासैकैकन्तु छन्द * * ? || ७२ ||

नवशीति तु * * * * * ? प्राणक्षयो भवेत् |
दिवसैकैकविच्छेदाद्यावत्त्रिंशत्समागताः || ७३ ||

प्. ११०३)

यदा पूर्वेद्यु वेलायां मृत्युः प्रवर * * *? |
* * * * * * * * * ? लमृत्युं 
समादिशेत् || ७४ ||

इडा सुषुम्नगेत्येवं बोद्धव्यं कालसञ्चरम् |
दक्षिणायनजं कालं क* * * * * * * ? || 
७५ ||

**? नां योगकाले तु शुद्धस्सप्राणगश्शिवः |
सुषम्ना दक्षिणे प्राणे तद्वहे चैव * * *? || ७६ ||

* * * * * * * * * * * ? 
मयनस्मृतम् |
त्रिरुच्छ्वासव *? ताभ्यां ते चैव विषुवायनम् || ७७ ||

मकरं कुंभमीनञ्च मेषञ्च मिथुनं तथा |
सुषुम्ना * * * * * * *? यचोत्तरायणा || ७८ 
||

प्. ११०४)

कर्कसिंहकन्या च तुलावृश्चिर्धनुस्तथा |
इडयान्तर्महादेवि राशयो दि * * * * ? || ७९ ||

**? नाड्योदये देवि तत्कर्कपरिकीर्तितः |
मकरमादिसङ्क्रान्त्यै कैकेया बुधः || ८० ||

आदित्यादि भवे * * * * * * ? चतुर्दश |
विज्ञेयः प्राणविक्षेपः प्रबुध्यन्ते च ते क्रमात् || ८१ ||

दिवाचारो भवेद्यस्य वेत्ता तस्य द्वयं भवेत् |
प्र* * * ? मतिकालं समीपरार्धकल्पितम् || ८२ ||

पूर्वोदयात्समारभ्य प्राणसप्तदश क्रमात् |
प्राणाष्षष्टिस्समाख्याता प्राणाश्चैकादशं पुनः || ८३ ||

प्. ११०५)

निमेषैकं लवं ह्येकं तृटिमेकादश न्यूनकम् |
कृत्तिकाद्या भवेच्चारं भरण्यान्तानि मोदिताः || ८४ ||

एवं शरीरजञ्चाररिक्षेषु कथितं तव |
ज्ञात्वा योगी जपेन्मृत्युं ध्यात्वा दे* *? लक्षरम् || ८५ ||

स एव भगवान् काल अजयः कृष्णपिङ्गलः |
नाडिकाग्रहसंस्थो हि कालः कलयते प्रभुः || ८६ ||

तत्र चित्तं समाधाय कालबीजं विचिन्तयेत् |
शंभुमम्बुजपादञ्च बीजं कालेश्वरं स्थितम् || ८७ ||

नाडिकाग्रहसंस्थाने वृध्या तन्तु जपेत्कलम् |
तदा प्रवर्तते तस्य त्रिकालज्ञानमुत्तमम् || ८८ ||

प्. ११०६)

भूतं कथयते योगी भविष्यद्वर्तमानकम् |
षण्मासाभ्यन्तरे युक्तः कालज्ञानं प्रवर्तते || ८९ ||

त्रिकालज्ञानसंसिद्धिः जायते योगिनस्य तु |
कालात्मा जपतो देवि यतो वा वा महेश्वरि || ९० ||

न तस्य कलयते कालः काले स्वच्छां वृजेत् *? | 
हतमृत्युजरारोहि सर्वरोगविवर्जितः || ९१ ||

दूराच्छ्रवणविज्ञानं मननञ्चावलोकनम् |
जायते नात्र सन्देहो योगी कालजयेषिणः || ९२ ||

एकचित्तस्समापन्नो नासिकारन्ध्रमाश्रितः |
जायते योगिनस्सर्वं कालमृत्युर्महद्भयम् || ९३ ||

प्. ११०७)

जपते ध्यायते योगी नात्र कुर्याद्विचारणाम् |
मन्त्रं वा जपते यस्तु पञ्चाक्षरं महामतिः || ९४ ||

शतञ्च विंशतिं वाऽपि पञ्चाष्टकशतानि च |
जपतो मन्त्रराजानः ओं जृंसश्शिवाय नमः || ९५ ||

एतन्मृत्युजयं श्रेष्ठं सर्वदुःखापहं परम् |
नानेन सदृशो मन्त्रः त्रिषु लोकेषु विद्यते || ९६ ||

इदं पञ्चाक्षरं मन्त्रं सर्वदेवनमस्कृतम् |
पूजितं त्रिदशैह्येतं मन्त्रराजं सुदुर्लभम् || ९७ ||

तस्यादौ तु त्रयो देवाश्चतुर्थमीश्वरं परम् |
पञ्चमं देवदेवेशं सदाशिवं परं पदम् || ९८ ||

प्. ११०८)

एतत्पञ्चात्मकं देवं जपितं सर्वदेवतैः |
हुतञ्च सततं तैस्तु मृत्युजित् स तु ते सुराः || ९९ ||

अस्य मन्त्रप्रसादेन देवैर्मृत्युर्जितः पुरा |
जरारोगविनिर्मुक्ताः परमैश्वर्यसमन्विताः || १०० ||

सर्वकामसमृद्धास्तु पाशानुग्रहकारकाः |
निर्द्वन्द्वा निरहंकाराः प्रलये भिन्नदेहजाः || १०१ ||

न तेषां पुनरावृत्तिः गतास्तु परमां गतिम् |
एतन्मन्त्रवरं प्राप्यात्मानं पठते सदा || १०२ ||

त्रिधा चैव बहुधा चैव पशुज्ञानाभिमानिनः |
आत्मानं प्राकृतं तत्वं अन्तरात्मा तु पौरुषम् || १०३ ||

प्. ११०९)

परमात्मा भवेद्विष्णुः योगी नारायणेश्वरः |
आत्मा तु कर्मणः कर्ताऽन्तरात्मा तु कारकः || १०४ ||

परमात्मेत्वुदासीनं धृवं ते गुणयोगिनः |
अणिमादिगुणैर्युक्तः परमात्मा महेश्वरः || १०५ ||

ध्यायन्ति नित्ययुक्ता वै सनकाद्यास्तु योगिनः |
मोक्षं जानन्ति योगीनां व्याख्यातं तव शोभने || १०६ ||

वेदवादिनमप्येवं सकलस्यमुपासिनः |
ओङ्कारवाक्यरूपेण ब्रह्मविद्यावदन्ति हि || १०७ ||

ब्रह्मविष्णुस्तथा रुद्रः त्रयो देवास्समेकतः |
सत्वं रजस्तमश्चैव गुणत्रयमुदाहृतम् || १०८ ||

प्. १११०)

जाग्रत्स्वप्नसुषुप्तञ्च पदत्रयमुदाहृतम् |
ऋग्यजुस्सामवेदाश्च त्रयो वेदास्स एव तु || १०९ ||

एष वै परमोङ्कारस्सर्वदेवमयं विदुः |
आनन्दं परमं ब्रह्म साम्यावस्थं तमोमयम् || ११० ||

अग्निरग्नौ यदा क्षिप्तं तोये तोयमिव स्थितम् |
मृत्पिण्डदण्डपाषाणन्निस्सुखं निष्प्रचेतनम् || १११ ||

निर्वाणं परमानन्दमेवं वेदविदो धृवम् |
अधुना संप्रवक्ष्यामि सादरं शृणु सुवृते || ११२ ||

उपास्यते यथा देवं सकलं सर्वतो मुखम् |
प्रद्युम्नमनिरुद्धञ्च तथा सङ्कर्षणो महान् || ११३ ||

प्. ११११)

वासुदेवेति भगवान् सर्वावासो नरो हरिः |
प्रद्युम्नकारको नाम कामो वै कामरूपिणः || ११४ ||

अनिरुद्धो निरुद्धा अहङ्कारः प्रपठ्यते |
सङ्कर्षणो भवेद्बुद्धिः प्राणापानमयी पुरी || ११५ ||

वासुदेवेति प्रकृतिः गुणसाम्ये तमोमयी |
गुणसाम्ये स्थिता यस्मात् निर्विकल्पे निरामयः || ११६ ||

* * * *? क्षेत्रज्ञानां तत्परं वास उच्यते |
प्रधानकिमहोरात्रमुषित्वा प्राणिनस्तथा || ११७ ||

भूय एव व्रजन्त्ययं सृष्टिसंहारचोदिताः |
वसन्ते सर्वभूतेषु स्वभावगुणवासना || ११८ ||

प्. १११२)

वासनाद्वासना चैव वासुदेवेति गीयते |
नासौ देवदेवेति पठ्यते पाञ्चरात्रके || ११९ ||

अकारोकारभेदेन मकारं माररूपिणम् |
जाग्रत्स्वप्नसुषुप्ताख्यैः सत्वराजसतामसैः || १२० ||

रूपैरेतैस्समाख्याता वेदयोगमनीषिणः |
तेषां यस्तुर्यनामानं तस्याधः प्रकृतिस्थिता || १२१ ||

सांख्यानां पुरुषस्यैव प्रागेवोक्तं मयानघे |
एतत्ते कथितं सर्वं किं भूयः परिपृच्छसि || १२२ ||

वैमलाकारकाश्चैव तथा पाशुपता च ये |
वैमलानां ध्रुवं देवं कारकाणां ततोपरि || १२३ ||

प्. १११३)

ग्रन्थिध्रुवं मायीनां शिवसृष्टेरवस्थिता |
तेषां तत्परमं स्थानं दीक्षाध्वानविशोधितम् || १२४ ||

ईश्वरं पाशुपत्यानां स्थानञ्चैवमुदाहृतम् |
चर्याध्वानविशुद्धात्मा गच्छते नात्र संशयः || १२५ ||

अस्ति नास्ति तथास्तीति अर्हन्ता पुद्गलेति च |
जीवाख्ये नियतं देवमुपास्यन्ते नात्र संशयः || १२६ ||

एष देवि समाख्यातं साक्याच्चारहतैस्सह |
न्यायवैशेषिकाश्चैव नैश्रेयपदवादिनः || १२७ ||

पुराणपुरुषेत्येवमितिहासेषु गीयते |
पुराणे कविरित्येवं पुरुषं परमेश्वरम् || १२८ ||

प्. १११४)

देवं विश्वपतिं शुद्धमीश्वरं विश्वतोमुखम् |
एकधा बहुधा चैव तथा शतसहस्रधा || १२९ ||

गीयते येऽतितत्वज्ञा देवदेवं महेश्वरम् |
बहुभिर्नामभेदैस्तु ऋषिभिः परिगीयते || १३० ||

जीवं केचिद्वदन्त्येवं पुरुषेति तथा परे |
प्राणिनः केचिदित्येवं पुद्गलं पशुरेव हि || १३१ ||

सूक्ष्मं सर्वगतेत्येवमजमन्ये मनीषिणः |
आत्मानमन्तरात्मानं परमात्मा तथा परे || १३२ ||

* * * * * * * ? नमनन्ये धृतिकीर्तिताः |
अतः परतरेणैव पातालानि यथाक्रमम् || १३३ ||

प्. १११५)

कथयामि समासेन तन्निबोध वरानने |
आभासतालसुतालञ्च श्रीतालञ्चगभस्तिकम् || १३४ ||

शिलोच्चयं समाख्यातं पातालं हेमसंज्ञकम् |
एतेषामुपरिष्टात्तु भुवनास्सप्त कीर्तिताः || १३५ ||

भूलोकः प्रथमः प्रोक्तः यस्मिन् संस्कारमिष्यते |
चतुर्दशविधश्चैव यस्मिन् संसारमण्डलम् || १३६ ||

उद्धरेत वरारोहे तथैव कथयामि ते |
ब्रह्माणमादितः कृत्वा पैशाचान्तन्तु शोभने || १३७ ||

पशुस्तु प्रथमः प्रोक्तो मृगश्च तदनन्तरम् |
पक्षिणश्च तथा प्रोक्ता तथा चैव सरीसृपः || १३८ ||

प्. १११६)

स्थावरं पञ्चमं प्रोक्तं मानुष्यञ्च तथा पुनः |
चतुर्दशविधं देवि ज्ञेयं संसारमण्डलम् || १३९ ||

एभ्यस्संसारतोह्यात्मा संसारी तेन स स्मृतः |
मानुष्येषु पुनः पश्चात् जातिरुद्धरणं स्मृतः || १४० ||

अन्त्यजः प्रथमः प्रोक्तः शूद्रत्वं तदनन्तरम् |
वैश्यक्षत्रं तथा ब्रह्मजातिरुद्धरणं कुरु || १४१ ||

ब्रह्मत्वे तु तथा योज्य कुर्यात् संस्कारकर्मणि |
गर्भाधानादितः कृत्वा अन्त्येष्टिन्तु पश्चिमम् || १४२ ||

पूर्वमेव मया प्रोक्तं भूलोके चैव कारयेत् |
क्रतुभिश्शुद्धदेहे तु भूलोके तु नियोजयेत् || १४३ ||

प्. १११७)

भूलोकोऽथ भुवर्लोको स्वर्लोकोऽथ महत्तथा |
जनस्तपस्तथा सत्यं क्रमेण पुनरुद्धरेत् || १४४ ||

लोकैश्शुद्धैस्तथा देवि ब्रह्मविष्ण्वासने तथा |
रुद्रासनं तथा प्रोक्तं ब्रह्माण्डाभ्यन्तरे तथा || १४५ ||

नागाश्च गरुडाश्चैव सुराः किं पुरुषास्तथा |
अग्निकुमारकाश्चैव मयश्चैव बलिस्तथा || १४६ ||

सप्तैते कथिता देवि पातालेषु व्यवस्थिताः |
बलोह्यतिबलश्चैव बलवान् बलविक्रमः || १४७ ||

बलश्च बलनन्तश्च बलोग्रश्चैव कीर्तिताः |
एतैस्सप्त समाख्याताः भुवनीशा महाबलाः || १४८ ||

प्. १११८)

एतैश्शुद्धैरिमे शुद्धाः पातालास्सप्त एव तु |
शर्वो रुद्रस्तथा भीमो भव उग्रस्तथैव च || १४९ ||

महादेवस्तथैशानो रुद्रलोकाधिपास्त्विमे |
कापालीशोप्यजो बुद्धो वज्रदेहप्रमर्दनः || १५० ||

विभूतिख्ययः शास्ता पिनाकी त्रिदशाधिपः |
दशरुद्रास्समाख्याता पूर्वायाः दिशि संस्थिताः || १५१ ||

अग्निरुद्रो हुताशी च पिङ्गलो खादको हरः |
ज्वलनो दहनो बभ्रुः भस्मान्तकः क्षयान्तकः || १५२ ||

आग्नेययां दिशि रुद्रास्तु कथितास्तव शोभने |
यो धूम्रहरो धाता विधाता कर्त एव च || १५३ ||

प्. १११९)

कालरुद्रश्च विख्यातो धर्मो धर्मपतिस्तथा |
संयोक्ता च वियोक्ता च इत्येते कथिता मया || १५४ ||

याम्यायां दशरुद्रास्तु कथिताह्यनुपूर्वशः |
नैऋतो मारणो हन्ता क्रूरदृष्टिर्भयानकः || १५५ ||

ऊर्ध्वकेशो विरूपाक्षो धूम्रलोहितदृष्टवान् |
नैऋते दशरुद्रास्तु कथिताह्यनुपूर्वशः || १५६ ||

बलोह्यति बलश्चैव पाशहस्तो महाबलः |
श्वेतोऽथ जयभद्रश्च दीर्घबाहुर्जलान्तकः || १५७ ||

बडवामुखो भीषणेशो वरुणराज्ञा सुपूजिताः |
वारुण्यां दशरुद्रास्तु कथिता ह्यनुपूर्वशः || १५८ ||

प्. ११२०)

शीघ्रो लघुर्वायुवेगः सूक्ष्मस्तीक्ष्णः क्षयान्तकः |
पञ्चान्तकः पञ्चशिखः कपर्दी मेघवाहनः || १५९ ||

वायव्यां दशरुद्रास्तु कथिताह्यनुपूर्वशः |
निधीशो रूपवान्धन्यः सौम्यदेहो जटाधरः || १६० ||

लक्ष्मीधृक् रत्नधृक् श्रीधृक् प्रसादश्च प्रकाशनः |
उत्तरां दिशमाश्रित्य दशरुद्रा महाबलाः || १६१ ||

विद्याधिपोऽथ सर्वज्ञो ज्ञानभुक् वेदपारगः |
सुरेश्वरश्च सर्वेशो भूतपालो बलिप्रियः || १६२ ||

सर्वविद्या विधाता च सुखदुःखकरस्तथा |
ईशान्यां दशरुद्रास्तु कथिता ह्यनुपूर्वशः || १६३ ||

प्. ११२१)

वृषो वृषधरोऽनन्तो क्रोधनो मरुताशनः |
उग्रसेनोऽधिवीरश्च फणीन्द्रो वज्रदंष्ट्रवान् || १६४ ||

अधस्ताद्दशरुद्रास्तु कथिताह्यनुपूर्वशः |
शंभुर्विभुर्गुणाध्यक्षः स्त्र्यक्षस्त्रिदशवन्दितः || १६५ ||

संवाहश्च विवाहश्च नभोलिप्सुर्विचक्षणः |
ऊर्ध्वां दिशं समाश्रित्य दशरुद्रा महाबलाः || १६६ ||

भूर्लोके तु यदा प्राप्य कुर्यात् संस्कारकर्मणि |
स्थावरं प्रथमं शोध्यं ततश्शेध्यं सरीसृपम् || १६७ ||

पक्षिणश्च मृगाश्चैव पशवश्चेत्यनुक्रमात् |
देवयोनिर्पुनश्शोध्य एवमेव विपश्चितैः || १६८ ||

प्. ११२२)

संसारोद्धरणं कृत्वा जातिरुद्धरणं कुरु |
अन्त्यजः प्रथमं प्रोक्तश्शूद्रश्च तदनन्तरम् || १६९ ||

वैश्यक्षत्रक्रमेणैव ब्रह्मान्तमुद्धरेत् क्रमात् |
सद्यादिवक्त्रपर्यन्तैश्शोधयेत यथाक्रमम् || १७० ||

अन्त्यजस्थमीशमन्त्रेण गायत्र्या देवयोनयः |
ध्येयञ्च विविधं यत्तद्विद्याङ्गैश्शोधयेत् क्रमात् || १७१ ||

ब्रह्मत्वे योजयित्वा तु कुर्यात् संस्कारकर्मणि |
गर्भाधानं पुंसवनं सीमन्तं जातकर्मणि || १७२ ||

नामनिष्क्रमणञ्चैवान्नप्राशनमेव च |
चूडोपनयनञ्चैव वृतबन्धं तथैव च || १७३ ||

प्. ११२३)

मेखलादन्तकाष्ठञ्च अजिनञ्च त्रियायुषम् |
**? मग्निरुपासञ्च व्रतानि पुनरेव तु || १७४ ||

भूतेशं पाशुपत्यञ्च गणञ्चैव तृतीयकम् |
गणेश्वरं चतुर्थन्तु उत्तमञ्चाधिसाककम् || १७५ ||

सप्तं * * * * * *? अपूर्वेण प्रकीर्तिताः |
ऐष्टिकं दार्थकञ्चैव भौतिकं सौमिकं तथा || १७६ ||

देवव्रतास्समाख्याताश्चत्वारोह्यनुपूर्वशः |
गोदानन्तु ततः कृत्वा पत्नीसंयोजनं तथा || १७७ ||

अष्टकापर्वणि श्राद्धं श्रावण्याश्रयणी तथा |
चैत्री चाश्वयुजी चैव पाकयज्ञाः प्रकीर्तिताः || १७८ ||

प्. ११२४)

आधेयञ्चाग्निहोत्रञ्च दर्शञ्चैव ततः पुनः |
पौर्णमासीति विज्ञेया सौत्रामणी ततः परम् || १७९ ||

हविर्यज्ञा स्मृता ह्येते ज्ञातव्यास्तु यथाक्रमम् |
अग्निष्टोमोत्यग्निष्टोममुथ्ययज्ञक्तृतीयकः || १८० ||

चतुर्थी षोडशी ज्ञेया वाजपेयोऽथ पञ्चमः |
त्रिरात्रं षष्टमित्युक्तं अप्तोर्यामञ्च सप्तमः || १८१ ||

सोमसंस्थास्समाख्याताः सप्तचैव क्रमेण तु |
हिरण्यपादः प्रथमो हिरण्यगुह्यमतः परम् || १८२ ||

हिरण्यमेढ्रं तृतीयन्तु हिरण्यपाणिश्चतुर्थकम् |
हिरण्यगर्भस्तथा प्रोक्ता पञ्चमः परमेश्वरि || १८३ ||

प्. ११२५)

हिरण्यश्रोत्रं तथा देवि षष्ठमेतत् प्रकीर्तितम् |
हिरण्यत्वक् समाख्यातं हिरण्याक्षं तथाऽष्टमम् || १८४ ||

हिरण्यजिह्वो नवमो दशमोऽथ हिरण्यधृक् |
आसहस्रस्य यज्ञस्य दशयज्ञाः परः स्मृताः || १८५ ||

एकैस्तु परिवारास्तु शतेन परिवारिताः |
दशयज्ञोपरिष्टात्तु अश्वमेधन्तु होमयेत् || १८६ ||

एवं गृहस्थो भवति वानप्रस्थं तथा पुनः |
पारिव्राज्यं ततो योज्य अन्त्येष्टिन्तु ततो हुनेत् || १८७ ||

अन्त्येष्टिन्तु ततो हुत्वा ऊर्ध्वं कृत्वा तु योजयेत् |
पुर्यष्टकसमायुक्तं पश्चात्तत्वेषु योजयेत् || १८८ ||

प्. ११२६)

जलानलानिलव्योम अहङ्कारं तथैव च |
बुद्धिर्गुणस्तथाऽव्यक्तं क्रमशः कथयामिते || १८९ ||

अमरेशं प्रभासञ्च नैमिषं पुष्कलं तथा |
अषडिञ्चैव दण्डिञ्च भारभूतिञ्च लाकुलम् || १९० ||

गुह्याष्टकमिदं प्रोक्तं शिवेन परमात्मना |
हरिश्चन्द्रश्श्रीशैलं जल्पेश्वरमतः परम् || १९१ ||

आम्रातिकेशं महाकालं तथा मध्यमकेश्वरम् |
केदारं भैरवञ्च अतिगुह्याष्टकं स्मृतम् || १९२ ||

गयाञ्चैव कुरुक्षेत्रं खलं नाखलं तथा |
विमलञ्चाट्टहासञ्च महेन्द्रं भीममष्टमम् || १९३ ||

प्. ११२७)

गुह्याद्गुह्यतरं ह्येतत् कथितन्तु मया तव |
वस्त्रापदं रुद्रकोटिमविमुक्तं महालयम् || १९४ ||

गोकर्णं भद्रकर्णञ्च स्वर्णाक्षं स्थाणुमष्टकम् |
पवित्राष्टकमेतद्धि कथितं ह्यनुपूर्वशः || १९५ ||

फटलञ्च द्विरण्डञ्च माकोटं मण्डलेश्वरम् |
कालञ्जरवनञ्चैव शङ्कुकर्णं स्थलेश्वरम् || १९६ ||

स्थूलेश्वरं तथा प्रोक्तं सर्वेषामुपरि स्थितम् |
स्थानाष्टकमिदं ज्ञेयं अहङ्कारे व्यवस्थितम् || १९७ ||

पैशाचं राक्षसं याक्षं गान्धर्वञ्चैन्द्रमेव च |
सौम्यन्त्वथ प्रजेशञ्च ब्राह्मञ्चैवाष्टमं स्मृतम् || १९८ ||

प्. ११२८)

देवयोन्यष्टकं ह्येतत् बुध्यावरणमाश्रितम् |
संवर्त एकवीरश्च कृतान्तो जननाशनः || १९९ ||

मृत्युहन्ता च रक्ताक्षो महाक्रोधश्च दुर्जयः |
एते क्रोधेश्वराः प्रोक्ताः अनुपूर्वं यथाक्रमम् || २०० ||

तेजोष्टकं पुनर्वक्ष्ये कथ्यमानं मया शृणु |
लोकाध्यक्षगणाध्यक्षं त्रिदशे त्रिपुरान्तकम् || २०१ ||

सर्वरूपश्च शान्तश्च निमेषो मेषणस्तथा |
तेजोष्टकं समाख्यातं अनुपूर्वेण ते मया || २०२ ||

तेजोष्टकोपरिष्टात्तु स्थितं योगाष्टकं पुनः |
अकृतञ्च कृतञ्चैव भैरवं ब्राह्ममेव च || २०३ ||

प्. ११२९)

वैष्णवन्त्वथ कौमारभौमं श्रैकण्ट्यमेव च |
योगिनः कथिता ह्येते यथावदनुपूर्वशः || २०४ ||

एतेषामुपरिष्टात्तु सु शिवा द्वादश स्मृताः |
वामो भीमस्तथा रुद्र भवे * * * * * *? || २०५ 
||

*? व एक विराट् चैव प्रचण्डश्च तथैव च |
ईश्वरोऽथ अजेशश्च अनन्तैकशिवस्तथा || २०६ ||

सुशिवा द्वादशा ह्येते अनुपूर्वेण कीर्तिताः |
सुशिवादुपरिष्टात्तु वीरभद्रः प्रकीर्तितः || २०७ ||

मण्डलाधिपतिश्चैव * * * * * * * * ? 
|
वामदेवोद्भवश्चैव तथा चैव भवोद्भवः || २०८ ||

प्. ११३०)

एकपिङ्गेक्षणेशान कथिता अनुपूर्वशः |
अङ्गुष्ठमात्रसहिता महादेवाष्टकं स्मृतम् || २०९ ||

एतेषामुपरिष्टात्तु गुरुपङ्क्तित्रयं स्मृतम् |
शिवप्रभु * * * * * * * ? व प्रतापनः || 
२१० ||

प्राणदः शिवभीमञ्च करालः पिङ्गलस्तथा |
महेन्द्रो दिनकृच्चैव प्रदोदक्षण एव च || २११ ||

करेवरं तथा प्रोक्तं अनुपूर्वे यथाक्रमम् |
कण्ठघण्टा बृहन्ता च नादाश्वेत एव च || २१२ ||

यजुर्वेदसमा * * * * * * * * * * 
? |
आचार्यश्शिवरूपश्च ज्येष्ठे नारायणस्तथा || २१३ ||

प्. ११३१)

विप्रगण्डे दरश्चैव मयमाली तथैव च |
गहनेशः पीडनश्चैव * *? पङ्क्तिरिष्यते || २१४ ||

श्वेतदामस्सुदामश्च लोका * * * * * * |
अक्षसूत्र एकपादञ्च तथा गृध्रशिवेश्वरः || २१५ ||

* * * * * * * * * * * ? 
हुस्तथैव च |
ऋषभश्चैव गोकर्णः तथा देवो गुहेश्वरः || २१६ ||

गुहावासी शिखण्डी च तथा च जटमायिनः |
उग्रो भस्मश्शिखी शूली सुगीतिश्च तथैव हि || २१७ ||

सुफलोत् गहासश्च कारको लाङ्गविस्तरः |
तथा त्रिदण्डी शवनं साज्यं लकुलीशं तथैव च || २१८ ||

प्. ११३२)

द्वितीया पङ्क्तिराख्याता अनुपूर्वं यथाक्रमम् |
देवा चरणा दीर्घं वा हरिभूश्चैव यथाक्रमम् || २१९ ||

रितिभूतिस्समाख्याता स्थाणुश्चैवमतः परम् |
सद्योजातस्तथा रुण्डी षण्मुखश्चतुराननः || २२० ||

चक्रपाणिस्तथा कूर्म अर्धनारीश्वरस्तथा |
मेषसंवर्तकश्चैव भस्मेशः कामनाशनः || २२१ ||

कपाली भूर्भुवश्चैव वषट्कारस्तथैव च |
बुध्या घ्राणेन्द्रियः प्रोक्तो पृथिव्यान्ते || २२२ ||

* * * * * * * * * * * * ##?
आपे तु रसतन्मात्रं विषयं रसमेव च || २२३ ||

प्. ११३३)

कर्मेन्द्रियं ततः पायु बुध्य जिह्वेन्द्रिय स्मृतः |
आपे तु शोधनीया तु अनुपूर्वं यथाक्रमम् || २२४ ||

तेजे तु रूपतन्मात्रं विषयं रूपसंज्ञकम् |
कर्मेन्द्रिय स्मृतः पादः बुध्या चक्षुः प्रकीर्तितः || २२५ ||

तेजोवारणमेतत्तु शोधनीयं यथाक्रमम् |
वायौ तु स्पर्शतन्मात्रं विषयं स्पर्शसंज्ञितम् || २२६ ||

कर्मेन्द्रियः स्मृतं पाणि बुध्या चैव त्वगीन्द्रियम् |
वायुतत्वे तु संशोध्या अनुपूर्वेण देशिकः || २२७ ||

आकाशे शब्दतन्मात्रं विषयं शब्दसंज्ञितम् |
कर्मेन्द्रियं स्मृतो वाचा बध्वा श्रोत्रेन्द्रिय स्मृतः || २२८ ||

प्. ११३४)

आकाशे शोधनीयास्तु अनुपूर्वेण मन्त्रवित् |
रोमाणि लोहितं मांसं मातृकर्तृक उच्यते || २२९ ||

मज्जास्थिशुक्लसङ्घातं पैतृकं तृक उच्यते |
अन्नपानं मनश्चैव क्रमेण परिकीर्तिताः || २३० ||

पृथिव्यादिषु तत्वेषु एकैकेषु यथाक्रमम् |
शोधनीयं यथान्यायं प्रकृत्यायान्तु या विधी || २३१ ||

एवं हुत्वा यथान्यायं हुनेद्योगाष्टकं पुनः |
गुरुपङ्क्तित्रयं हुत्वा प्रधानन्तु ततो हुनेत् || २३२ ||

अतः परतरञ्चैव श्रूयतां सुरसुन्दरि |
पौरुषे चैव तत्वे तु कथयाम्यनु पूर्वशः || २३३ ||

प्. ११३५)

अंभा च सलिला चैव तुषावृष्टिस्तथैव च |
सुतारा च सुपारा च सुनेत्रा च तथैव हि || २३४ ||

सुमारी उत्तमांभा चतुष्टयः परिकीर्तिताः |
ताराद्या अधुना वक्ष्ये प्राप्यमान निबोधमे || २३५ ||

तारा चैव सुतारा च तरयन्ती तथैव च |
प्रमोदा प्रमुदिता चैव मोदमाना तथैव च || २३६ ||

रम्यका च समाख्याता सदा प्रमुदिता च या |
सिद्धिरष्टविधा ख्याता ज्ञातव्या देशिकेन तु || २३७ ||

अणिमा लधिमा चैव महिमा प्राप्तिरेव च |
प्राकाम्यमीशितत्वञ्च वशित्वञ्च तथैव हि || २३८ ||

प्. ११३६)

सर्वकामावसायित्वमैश्वर्यं कथितं मया |
एतेषामुपरिष्टात्तु नाड्यो विद्याष्टकं हुनेत् || २३९ ||

इडा च चन्द्रिणी चैव गौरी शान्तिकरी तथा |
माला च मालिनी चैव स्वहा चैव स्वधा तथा || २४० ||

नाडी विद्या समाख्यातं वेदितव्यं प्रयत्नतः |
अत एव उपरिष्टात्तु कथितं विग्रहाष्टकं || २४१ ||

अनुग्रहार्थं लोकानां संस्थितं सर्वदेहिषु |
कार्यञ्च कारणञ्चैव सुखं दुःखं तथैव च || २४२ ||

पुरुषत्वं स्मृता ह्येते ज्ञातव्यास्तु विचक्षणैः |
अन्ये ये कथिता देवि भुवनाध्वेन ये पुरा || २४३ ||

प्. ११३७)

देहपाशाह्यनेकानि वेदितव्यानि देशिकैः |
पौरुषस्योपरिष्टात्तु * * * * * * * * ? || 
२४४ ||

* * * * ? भवेत्पाशं नियन्तं परमेश्वरि |
सुखपाशो दुःखपाशन्तु शुक्लकृष्णावुभावपि || २४५ ||

अस्य तत्वे तु ये रुद्रा कथयामि निबोध मे |
वामदेवोद्भवश्चैव तथा चैव भवोद्भवः || २४६ ||

* * * * * * * * * * * * 
* ? व स्मृतः |
धातारः क्रमशश्चैव विक्रमश्च तथैव च || २४७ ||

प्रभेशानस्समाख्यातस्सुप्रभेशान एव च |
नियत्यां संस्थिता ह्येते दशरुद्रास्समासतः || २४८ ||

प्. ११३८)

अतोर्ध्वं संस्मृतः काल येस्मि रुद्र * * * *? |
* * * * * * * * * * * * 
रमाक्षरः ? || २४९ ||

शिवश्च सुशिवश्चैव ध्रुवमक्षरमेव च |
दशैते तु समाख्याता अनुपूर्वं यथाक्रमम् || २५० ||

कालतत्वे स्थिता * * * * * * * * * * 
? |
मातृका प्रक्षेपः विद्यते * * * * * * * ? 
|| २५१ ||

* * * * * * * ? ह्येते ममान्यत्पलालवत् |
नाडीत्रयमिदं देवि या प्रोक्तास्तत्र योऽक्षराः || २५२ ||

इडा च पिङ्गला चैव सुषुम्ना च त्रय स्मृताः |
इच्छाज्ञानक्रिया चैव परं शक्तित्रयं स्मृतम् || २५३ ||

प्. ११३९)

वामा ज्येष्ठा च रौद्री च अधिकारात्मिका त्रयः |
गार्हपत्यो दक्षिणाग्निराहवनीयं तृतीयकम् || २५४ ||

यज्ञाधिकारिका ह्येते अग्नयस्त्रीणि कीर्तिताः |
गुणत्रयन्तु त्रैरेव पदत्रयमुदाहृतम् || २५५ ||

त्रैलोक्यं व्यापितं तैस्तु ब्रह्मविष्णुमहेश्वरैः |
ईश्वरं हि चतुर्थन्तु पञ्चमन्तु सदाशिवम् || २५६ ||

नमस्कारं भवेच्छक्तिः सर्वमन्त्रप्रबोधिनी |
एष सर्वमयो देवि मन्त्रं परमदुर्लभम् || २५७ ||

जपतस्सिद्धिमायाति कालमृत्युजयो भवेत् |
जपतस्तृप्तिमायाति अमृतीशसमो भवेत् || २५८ ||

प्. ११४०)

एतद्देवि समाख्यातं कालमृत्युजयेषिणः |
कथितं सरहस्यन्तु कालचक्रं समासतः || २५९ ||

सततं जपमानस्तु न मृत्युवशगो भवेत् |
ध्यायते सततं यस्तु अमृतं मृत्युनाशनम् || २६० ||

अचिरेणैव कालेन सि मृत्युं विजयिष्यति |

इति निश्वासकारिकायां दीक्षोत्तरे अष्टादशः पटलः - 
ईश्वर उवाच - 

प्रक्रियासूत्रमिति देवि उक्तवानस्मि यत्पुरा |
तदहं संप्रवक्ष्यामि तत्समासेन मे शृणु || १ ||

प्. ११४१)

अनन्तं कालरुद्रञ्च दिक् श्रोत्रं भुवनं तथा |
तन्नाम पतयश्चैव आवीची रौरवं तथा || २ ||

महारौरवतामिस्रमन्धतामिस्रमेव च |
शीत उष्णस्तथैवेह सञ्जीवसुजीवनम् || ३ ||

पद्मञ्चैव महापद्मकालसूत्रं तथैव च |
सूचीमुखं तथा प्रोक्तं ज्वरवरासीपर्वतम् || ४ ||

असितालवनञ्चैव कुंभीपाकस्तथैव च |
अंबरीषं तथा प्रोक्तं अङ्गारराशिमतः परम् || ५ ||

भुवनं तीक्ष्णायकां तुण्डं वक्रतुण्डं तथैव च |
स कृमिश्च तथा प्रोक्तं मीनोदरवरोदरः || ६ ||

प्. ११४२)

मशकः काकतुण्डश्च पि* * ? मम मेव च |
वज्रग्रीवो महाकायो कालं वै वडवामुखम् || ७ ||

विशालञ्च अशालञ्च अस्थिभङ्गं तथैव च |
तथापूय हृदञ्चैव भ्रमरामशकस्तथा || ८ ||

दंशं महामुखञ्चैव कूर्माढ्यं भीषणं तथा |
कर्कटं कृकचञ्चैव गर्भं चैव तथापरम् || ९ ||

दीप्तिश्चैव तथा प्रोक्तं त्रिमुखञ्च तथैव हि |
शताननं पञ्चमुखं जंबूकं पुनरेव हि || १० ||

सुतप्तऋतुपङ्कश्च पूयमांसहृदस्तथा |
हुनञ्च हुनहस्तञ्च परशुद्धध्वमेव च || ११ ||

प्. ११४३)

उच्छ्वासन निरुच्छ्वासं वंशमावान्तमेव च |
दावाग्निरपरूपश्च आपको मध्यमेव च || १२ ||

मन्त्रयोणो विरूपञ्च रूपवर्धनमेव च |
लंबोष्ठः कूपशाखश्च बहुशाखस्तथैव च || १३ ||

विशाखश्च तथा प्रोक्तः गूलशाल्मिमेव च |
गविहेरस्मरश्या च लोहपञ्चरमेव च || १४ ||

गहनं वृश्चिकश्चैव काककण्टकमेव च |
कवाटसङ्कुलश्चैव क्रिमिवैतरणी तथा || १५ ||

गृध्रश्च कुररश्चैव दुर्दुरो अलकस्तथा |
वक्रनाशश्च विविधः खञ्जरीटकमेव च || १६ ||

प्. ११४४)

वसनं तिलकञ्चैव काककङ्कमुखं तथा |
शिवानादं गजनादं महानादं तथैव च || १७ ||

शिवोग्रवस्त्रजश्चैव कीटवानरमेव च |
मूषिकं घोररूपञ्च कृष्णवर्तमधः शिरः || १८ ||

चक्रपिण्डालवर्तिश्च वाद्यकुक्षिकमेव च |
इक्षु यन्त्रञ्च अशनि तथा गण्डोदर स्मृतः || १९ ||

कण्टं क्रदं पुनः प्रोक्तः तथा वै वालुकर्दमः |
एतेषां भुवना रौद्रा स्त्रिकोणाः परिकीर्तिताः || २० ||

* * * * * * * * ? वेदितव्याः 
प्रयत्नतः |
ऊर्ध्वं समाख्याता रुद्र * * * * * * * * 
? || २१ ||

प्. ११४५)

* * * * * * * * ? सुरूपो रूपवर्धनः 
|
मनोन्मनस्समाख्यातस्तथा च सुमनोन्मनः || २२ ||

महावीरस्तथा वीरो विरोधश्च तथैव च |
रागतत्वसमाख्यातश्शोधनीया विदुर्बधैः || २३ ||

अत ऊर्ध्वं समाख्यातं विद्यातत्वं वरानने |
* * * * * * * * * * ? ण्याद्या 
महाबलाः || २४ ||

कल्याणः पिङ्गलश्चैव वभ्रुश्च वरदस्तथा |
प्रवरो मेधातिथिश्चैवच्छेदको दहनस्तथा || २५ ||

शास्त्रकारी समाख्याता दशैते गुरवस्मृताः |
विद्यातत्वे समाख्या * * * * * * * * 
*? || २६ ||

प्. ११४६)

अत ऊर्ध्वं समाख्यातं कालतत्वं वरानने |
वामाज्ज्येष्ठादयस्तत्र शोधनीया विपश्चितैः || २७ ||

वामो ज्येष्ठश्च रुद्रश्च कालश्चैव कलस्तथा |
कलविकरणो देवो बलप्रमथन * * ? || २८ ||

* * * * * ? क्षेमीश ब्रह्मणोधिपतिस्तथा |
सुशिवश्च शिवश्चैव कथिता अनुपूर्वशः || २९ ||

अत ऊर्ध्वं अनन्तेशं पाशाश्चैव तु संस्थिताः |
मदो मोहो महामोहः चोषवैचित्र्यमेव च || ३० ||

* * * * * * * * * * * * ##?
अत ऊर्ध्वन्तु ओङ्कारं वेदितव्यं प्रयत्नतः || ३१ ||

प्. ११४७)

अत ऊर्ध्वं साध्योङ्कारं वा तार उदमनेशकम् |
ध्यानाहारं समाख्यातं भस्मेशं तदनन्तरम् || ३२ ||

अनुक्रमेण शोध्यायां प्रमाणानि नोबोध मे |
पञ्चार्थगुह्यकञ्चैव रुद्राङ्कुशमतः परम् || ३३ ||

हृदये लक्षणञ्चैव व्यूहमाकर्षकं तथा |
आकर्षकस्समाख्यातो मया तत्वस्य मध्यतः || ३४ ||

माया तत्वोपरिष्ठात्तु विद्यातत्वन्तु कीर्तितम् |
कथितं सर्वविद्यानां योनिभूतं महाधिया || ३५ ||

वामाज्ज्येष्ठा च रौद्री च कालीकलविकारिणी |
तथा बलविकारणी बलप्रमथिनी * * ? || ३६ ||

प्. ११४८)

* * * * * * * *? वेदितव्याः प्रयत्नतः 
|
अतोर्ध्वं ईश्वरं तत्वं वेदितव्यं समाहितः || ३७ ||

अनन्तेशश्च सूक्ष्मश्च तथा चैव शिवोत्तमः |
एकनेत्रैकरुद्रश्च त्रिमूर्तिश्चानलद्युतिः || ३८ ||

श्रीकण्ठश्च शिखण्डी च * * * * * * * 
*? |
* * * ? न्तु प्रवक्ष्यामि रूपचतुष्टयं तथा || ३९ ||

धर्मज्ञानञ्च वैराग्यमैश्वर्यञ्च चतुष्टयम् |
अत ऊर्ध्वन्तु देवेशि शक्तयस्त्रीणि कीर्तिताः || ४० ||

वामाज्ज्येष्ठा च रौद्री च शक्तयस्त्रीणि कीर्तिताः |
पशोर्योजनविशेष उद्धारे च प्रकीर्तिताः || ४१ ||

प्. ११४९)

अतो ज्ञानक्रियाशक्तिः वेदितव्याः प्रयत्नतः |
उपरिष्टात्तु द्वे विद्ये वेदितव्याः प्रयत्नतः || ४२ ||

तेजीशश्च ध्रुवीशश्च वेदितव्यः * * * * ? |
* * * * * * * * * * ? 
ज्ञानसमन्विताः || ४३ ||

तत्पदं परमं प्रोक्तं तथ्यमेतन्न संशयः |
एतेषामुपरिष्टात्तु पुनश्च प्रणवस्मृतः || ४४ ||

ब्रह्मविष्णुप्रतोदञ्च मनवं परिकीर्तितम् |
एतेषामुपरिष्टात्तु सौम्यं रू अनुपूर्वशः || ४५ ||

अत ऊर्ध्वं ध्रुवं प्रोक्तं कथितं तव शोभने |
ध्रुवञ्चैवोपरिष्टात्तु रुद्रैकादशकं पुनः || ४६ ||

प्. ११५०)

ब्रह्मदर्कोदण्डिमुण्डि सौरभे *? ज्ञ जृंभितम् |
गुलके संस्थिता ह्येते वेदितव्याः प्रयत्नतः || ४७ ||

तृतीयन्तु पुनर्वक्ष्ये निरञ्जनमतः परम् |
इच्छाशक्ति ततोर्ध्वे तु ऊर्ध्वं प्रीत्यादयस्मृताः || ४८ ||

प्रीति प्रमुदिताश्चैव प्रणीतस्सुखदुःखिनः |
कथितं ते समासेन अष्टौ ते भुवनेश्वराः || ४९ ||

ततस्तु समयः क्षुद्रः प्रभवाद्याः प्रकीर्तिताः |
परतोऽन्यघनो नाम रुद्रोङ्कारमतः परम् || ५० ||

* * * * * * * * * * * * 
* ? वस्थितः |
परिवार्योऽष्टभेदेन मध्ये नादस्तु संस्थितः || ५१ ||

प्. ११५१)

कर्णिकास्थस्थितस्तत्र चतस्रो योगभक्तयः |
निवृत्तिश्च प्रतिष्ठा च विद्याशान्तिस्तथैव च || ५२ ||

उपरिष्टात्स्थितं नादं निरालंबो ततोपरि |
कस्मिन् * * *? द्ध ज्ञेयं सर्वं व्याप्य व्यवस्थितम् || ६३ ||

अतः सुषुम्ना विज्ञेया सर्वाध्वानसमाप्तये |
ततो ब्रह्मबिले लीना पद्मसूत्रनिभा स्थिता || ५४ ||

ध्यातव्यो योगिभिर्नित्यं तुषारकण धूसरः |
अतो * * * * * * ? निरालंबो ततोपरि || ५५ ||

तस्मिन्युक्तस्समुच्चेन न पुनः पशुतां व्रजेत् |
तस्मिन् युक्तो यदाह्यात्मा तत्तुल्यसमतां व्रजेत् || ५६ ||

प्. ११५२)

प्रक्रियासूत्रमेतत्तु कथितन्तु यथाक्रमम् || ५६ १/२ ||

इति निश्वासकारिकायां दीक्षोत्तरे प्रकरणे एकोनविंशतिः पटलः |

|| समाप्तोऽयं संहिता इति ||

इदं पञ्चसूत्रोज्वलं समुदायेन द्वादशसाहस्रिकं समाप्तं 
निश्वासकारिकाख्यं तन्त्रम् ||

ओं नमो नमः | ओं हुं नमः | ओं हं स | ओं परमशिवेन लिखितम् 
निश्वासकारिकाख्यं तन्त्रम् | ओं हरिः ओं | ओं शिव शिव शिव |



###########   END OF FILE  #######