####################################################
MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE
Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0
Catalog number: M00029
Uniform title: kramadīpikā
Secondary title: tantrasārādivividhatantrasaṃgraha
Author : śrīrasikamohana caṭṭopādhyāya

Description: 
Originally published in Bengali script


Notes: 
Data-entered by the staff of Muktabodha under the supervision of Mark S.G. Dyczkowski.  Revision 0:

Publisher : kalikātā
Publication year : Pre-1900
Publication city : 
Publication country : India
####################################################

********************************************************************************************
*
* क्रमदीपिका
*
* Pउब्लिस्हेद् इन् Bएन्गलि छरच्तेर्स् ब्य श्रीरसिकमोहन चट्टोपाध्याय
*     इन् थे तन्त्रसारादिविविधतन्त्रसंग्रह
*
* रेविसिओन् ०     षेप्त्. १९, २००७
*
*
*
*
*
*  ःअर्वर्द्-Kयोतो  त्रन्स्लितेरतिओन्
*
*********************************************************************************************


कलान्तमायालवकान्तमूर्त्तिः क्वणत्क्वणद्वाणीनिनादरम्यः (-वणु-) |
श्रितो हृदि व्याकुलयंस्त्रिलोकीं श्रियेऽस्तु गोपीजनवल्लभो वः ||

गुरुचरणसरोरुहद्वयो ण्या?न् महितरजः कणकान् मूद्ध्ना |
गदितमिह विविच्य नारदाद्यैर्यजनविध्ं कथयामि शार्ङ्गपाणेः ||

क्षितिसुरनृपविट्तुरीयजानां मुनिवनवासिगृहस्थवर्णानाञ्च |
जपहूतयजनादिभिर्मनूनां फलति हि कश्चन कस्यचित् कथञ्चित् ||

सर्वेषु वर्णेषु तथाश्रमेषु नारीषु नानाह्वयजन्मभेषु | 
दाता फलानामभिवाञ्छितानां द्रागेव गोपालकमन्त्र-एषः ||

न्यूनमच्युतकटाक्षपातने करणं भवति भक्तिजञ्जसा |
तच्चतुष्टयफलाप्तये ततो भक्तिमानधिकृतौ हरौ गुरौ ||

स्नातोनिर्मलसूक्ष्मशुद्धवसनोधौताङ्घ्रिपाण्याननः स्वचान्तः 
सुपवित्रमुद्रितकरः श्वेतोर्द्ध्वपुण्ड्रोज्ज्वलः | प्राचीदिग्वदनो निवध्य 
सुदृढं पद्मासनं स्वस्तिकं स्वासीनः स्वगुरुन् गणाधिपमथो वन्देत् 
वद्ध्वाञ्जलिः || 

ततोऽस्त्र मन्त्रेण विशोध्य पाणी त्रितालदिग्वन्धहूताशशालान् |
विधाय भूतात्मकमेतदङ्गं विशोधयेच्छुद्धमतिः क्रमेण ||

ओडा?वक्त्ये धूम्रं सततगतिवीजं सलवकं स्मरेत् पूर्वं मन्त्री 
सकलभूवनोच्छोषणकरम् | स्वकं देहस्तेन प्रततवपूषापूर्य सकलं 
विशोष्य व्यामुञ्चेत् पवनमथ मार्गेण खमणेः ||

तेनैव मार्गेण विलीनमारुतं वीजं विचिन्त्यारुणमाशुशुक्षणेः |
आपूर्य देहं परिदह्य वामतो मुञ्चेत् समीरं सह भस्मना वहिः ||

टपरमतीवशुभ्रममृतां शुपथेन विधुं नयतु ललाटचन्द्रममुतः 
सकलार्णमयीम् | 
लपरजपान्निपात्य रचयेच्च तया सकलं वपुरमृतौघवृष्टिमथ 
वक्त्रकराद्यमिदम् ||

शिरोवदनवृत्तदृक्श्रवणघोणगण्डोष्ठदन्तद्वयेषु सशिरोमुखेषु च इति 
क्रमाद्विन्यसेत् |
हलश्च करपादसन्धिषु तदग्रकेष्वादरात् सपार्श्वयुगपृष्ठनाभ्यु-
दरकेषु षाद्यानथ |
हृदयकक्षककुत्करमूलदोःपदयुगोदरवक्त्रगतान् वुधः | 
हृदयपूर्वमनेन पथान्धहं न्यसतु  

(प्. २) 

शुद्धकलेवरसिद्धये |
इत्यावचर्य वपुरर्णशतार्द्धकेन सार्द्धक्षपेशसविसर्गकशोभयैस्तैः |
विन्यस्य केशवपुरः सरमूर्त्तियुक्तैः कीर्त्त्यादिशक्तिसहितैर्न्यसतु क्रमेण |


अथ कथयाम्यर्णानां मूर्त्तीः शक्तीः समस्तभुवनमयीः |
केशवकीर्त्ती नारायणकान्ती माधवस्तथा तुष्टिः ||

गोविन्दः पुष्टियुतो विष्णुधृती सूदनश्च मधवाद्यः शान्तिः |
त्रिविक्रमश्च क्रिया पुनर्वामनो दयायुक्तः ||

श्रीधरयुता च मेधा हृषीकनाथश्च हर्षया युक्तः |
अम्वुजनाभश्रद्धे दामोदरसंयुता पुनर्लज्जा ||

लक्ष्मीः सवासुदेवा सङ्कर्षणः सरस्वतीयुक्तः |
प्रद्युम्नः श्रीतिसमेतोऽनिरुद्धकोरतिरिमाः स्वरोपेताः ||

चक्रिजये गदिदुर्गे शार्ङ्गी प्रभयान्वितस्तथा खड्गी |
सत्या शङ्खी चण्डा हलिवाण्यौ मूषलियुग्विलासिनिका ||

शूली विजया पाशी विरजा विश्वान्वितोऽङ्कुशी भूयः |
विनदा मुकुन्दयुक्ता नन्दजसुनदे स्मृतिश्च नन्दियुता ||

नर-ऋद्धी नरकजिता समृद्धिरथ शुद्धियुग्घरिः |
कृष्णोवुद्धियुतः सत्ययुता शक्तिर्मतियुक् सात्वतः शौरिः |
क्षमया शूरो रमया जनार्दनोमा च भूधरः क्लेदी |
विश्वादिमूर्त्तियुता क्लिन्ना वैकुण्ठयुक् तथा वसुधा |
पुरुषोत्तमश्च वसुदा वलिना च परा वलानुजोपेता |
भूयः परायणाख्या वालः सूक्ष्मा वृषघ्नसन्धे च |

सवृषा प्रज्ञ् आ हंसः प्रभा वराहोनिशा च विमलोऽमोघा च | 
नरसिंहविद्युते च प्रणिगदितामूर्त्तयोहलानां शक्तियुताः ||

वर्णानुक्त्वा सार्द्धचन्द्रान् पुरस्तान्मूर्त्तीः शक्तिर्ङे?वसानानतिञ्च |
उक्त्वा न्यसेत् यादिभिः सप्तधातून् प्राणं शक्तिं क्रोधमप्यात्मनेस्तान् ||

उद्यत्प्रद्योतनशतरूचिं तप्तहेमावदातं पार्श्वद्वन्द्वे जलधिसुतया 
विश्वधात्र्या च जुष्टम् |
नानारत्नोल्ल्सितविविधाकल्पमापीतवस्त्रं विष्णुं वन्दे 
दरकमलकौमोदकीचक्रपाणिम् ||

ध्यात्वैवं परमपुमांसमक्षरैर्योविन्यसेद्दिनमनुकेशवादि-
कीर्त्तियुक्तैः |
मेधायुःस्मृतिधृतिकान्तिकीर्त्तिलक्ष्मीसौभाग्यैश्चिरमुपवृंहितो भवेत् सः ||

अयमेव रमापुरःसरं प्रभजेद्यो मनुजो विधिं वुधः |
समुपेत्य रमां प्रथियसीं पुनरन्ते हरितां व्रजत्यसौ ||

इत्यच्युतीकृततनुर्विदधीत तत्त्वन्यासं मपूर्वकपराक्षरनत्युपेतम् |
भूयः पराय च तदाह्वयमात्मने च नत्यन्तमुद्धरतु तत्त्वमनून् 
क्रमेण ||

सकलवपुषि जीवं प्राणमायोज्य मध्ये न्यसतु मतिमहङ्कारस्मनश्चेति 
यन्त्री | 
कमुखहृदयगुह्याङ्घ्रिष्वथो शब्दपूर्वं गुणगणमथ कर्णादिस्थितं 
श्रोत्रपूर्वम् || 

वागादीन्द्रियवर्गमात्मनि लयेष्वाकाशपूर्वं गणं मूर्द्ध्नास्ये 
हृदये शिरे चरणयोर्हृत्पुण्डरीकं हृदि | 
विम्वानि द्विषडष्टयुग्दशकलाव्याप्तानि सूर्योड राड्वह्णीनाञ्च यतस्तु 
भूतवसुमुन्यक्ष्यक्षरैर्मन्त्रवित् ||

अथ परमेष्ठिपुमांसौ विश्वनिवृत्ती च सर्व्व इत्युपनिषदः |
न्यस्येदाकाशादिस्थानस्थानयोर्यरलवलार्णैः सलवकैः ||

वासुदेवः सङ्कर्षणः प्रद्युम्नश्चानिरुद्धकः |
नारायणश्च क्रमशः परमेष्ठ्यादिभिर्मताः ||

ततः कोपतत्त्वं क्षरौविन्दुयुक्तं नृसिंहं न्यसेत् सर्वगात्रेषु तज्ज्ञ् अः |
क्रमेणेति तत्त्वात्मको न्यास-उक्तः सुसान्निध्यकृद्विश्वमूर्त्त्यादिषु स्यात् ||

इति कृतेऽधिकृतो भवति ध्रुवं सकलवैष्णवमत्रजपादिषु |
पवनसंयमनस्त्वमुना चरेद् यमिह जप्तुमसौ मनुमिच्छति ||

अथवाखिलेषु हरिमन्त्रजपविधिषु मूलमन्त्रतः |
संयमनममलध्वीर्मरुतोविधिनाभ्यसंश्चरतु तत्त्वसंख्यया |
पुरतो जपस्य परतोऽपि विहितमथ तत्रिकं वुधैः ||

षोडश य इह चरेद्दिनशः परिपूयते स खलु मासतोहंघसः |
अथवाङ्गजन्ममनुना सुसंयमनं सकलेषु कृष्णमनुजापकर्मसु ||

सहितैकसप्तकृतिवारमभ्यसंस्तनुयात् समस्तदुरितापहारिणा ||

अष्टाविंशतिसंख्यमिष्टकलदं मन्त्रं दशार्णं जपन्नयच्छेत् (?) 
पवनं सुशंसितमतिस्त्वष्टादसार्णेन चेत् |
अभ्यस्यन्रविवारमन्यमनुभिर्वर्णानुरूपं जपन् कुर्याद्रेचकपूरकं 
सुनिपुणः प्राणप्रयोगं नरः ||

रेचरेन्मारुतं दक्षया दक्षिणः पूरयेद्वामया मध्यनाड्या पुनः |
धारयेदीरितं रेचकादित्रयं स्यात् कलादण्डविद्याख्यमात्रात्मकम् ||

प्राणायामं विधायेत्यथ निजवपुषा कल्पयेद्योगपीठं न्यस्येद्-
आधारशक्तिप्रकृतिकर्मठशेषक्ष्माक्षीरसिन्धून् | 
श्वेतद्वीपञ्च रत्नोज्ज्वलमहितमहामण्डपं कल्पवृक्षं 
हृद्देशेऽंशद्वयोरुद्वयवदनकटोपार्श्वयुग्मेषु भूयः ||

धर्माद्याधर्मादि च पादगात्रचतुष्टयं हृद्यथ शेषमन्जम् |
सूर्येन्दुवह्णीन् प्रणवांशयुक्तान् स्वाद्यक्षरैः सत्वरजस्तमांसि || 

आत्मादित्रयमादवीजसहितं व्योमाग्निमायालवैर्ज्ञानात्मानमथाष्ट-
दिक्षु परितोमध्ये च शक्तिर्नव | 
न्यस्त्वा पीठमनुञ्च तत्र विधिवत् तत्कर्णिकामध्यगं 
नित्यानन्दचितिप्रकाशममृतं सञ्चिन्तयेद्धाम तत् || 

विमलोत्कर्षिणी ज्ञाना क्रियायोगा च शक्तयः | 
प्रह्वी सत्या तथेशानानुग्रहा नवमी स्मृता || 

तारं हृदयं भगवान् विष्णुं सर्वान्वितश्च भूतात्मा | 
ङेन्ताश्च वासुदेवाः सर्वात्मयुतश्च संयोगः || 

योगावधौ च पद्मपीठात्मा ङेयुतो नातिश्चान्ते | 
पीठमतामनुरुक्तः पर्याप्तोऽयं सपर्यासु || 

करयोर्युगलं विधाय मन्त्रात्मकमाभ्यामभिधास्य मानमार्गात् | 
सकलं विदधीत मन्त्रवर्णैः परमं ज्योति रनुत्तमं हरेस्तत् || 

इति क्रमदीपिकायां प्रथमः पटलः ||


वक्ष्ये मनुं त्रिभुवन प्रथितानुभावमक्षीणपुण्यनिचयैर्-
मुनिभिर्विमृग्यम् | 

(प्. ३)

पक्षीन्द्रकेतुविषयं वसुधर्मकाममोक्षप्रदं सकलकार्मण-
कर्मदक्षम् || 

अतिगुह्यमवोधतूलराशिज्वलनं वागधिपत्वदं नाराणाम् | 
दुरितापहरं विषापमृत्युग्रहरोगार्तिनिवारणैकहेतुम् || 

जयदं प्रधनेऽभयदं विपिने सलिलप्लवने सुखतारणदम् | 
नरसप्तिरथद्विपवृद्धिकरं सुतगोधरणीधनधान्यकरम् ||

वलवीर्यशौर्यनिचयप्रतिभासुरकान्तिसुभगत्वकरम् | 
क्षुभिताण्डककोटिमणिमादिगुणाष्टकदं किमत्र वहूनाखिलदम् || 

शार्ङ्गी सोत्तरदन्तः शूरो वामाक्षियुक् द्वितीयार्णः | 
शूली शौरिर्वालो वलानुजद्वयमथाक्षरचतुष्टयम् || 

शूरतुरीयः साननवृत्तः स्यात् सप्तमोऽष्टमोऽग्निसखः | 
तद्दयिताक्षरयुग्मं तदुपरिगन्त्वेवमुद्धरेन्मन्त्रम् ||

प्रकाशितो दशाक्षरो मनुस्त्वयं मधुद्विषः | 
विशेषतः पदारविन्दयुग्मभक्तिवर्द्धनः || 

नारदो मुनिरमुष्य कीर्त्तितश्छन्द-उक्त(?) मृषिभिर्विराडपि | 
देवता सकललोकमङ्गलो नन्दगोपतनयः समीरितः || 

अङ्गानि पञ्च हूतभुग्दयितासमेतैश्चक्रै रमुष्य मुखवृत्तविसूपपन्नैः 
| 
त्रैलोक्यरक्षणयुजाप्यसुरान्तकाख्यपूर्वेण चेत् कथितानि विभक्तियुक्तैः || 

हृदये नतिः शिरसि पावकप्रिया सवषट्शिखा हूमिति चर्मणि स्मृतम् | 
सफडस्त्रमित्युदितमङ्गपञ्चकं सचतुर्थिवौषडुदितं दृशौ यदि || 

मन्त्रार्णैर्दसभि रुपेतचन्द्रखण्डै रङ्गानां दशक मुदीरितं 
नमोऽन्तम् | 
हृच्छीर्षं तदनु शिखा तनुत्रमस्त्रं पार्श्वद्वन्द्वं 
सकटिपृष्ठमूर्द्ध्वयुक्तम् || 

वक्ष्ये मन्त्रस्यास्य वीजं सशक्तिचक्री शक्री वामनेत्रप्रदीप्तः | 
सप्रद्युम्नो वीजमेतत् प्रदिष्टं मन्त्रः प्राद्युम्नो जगन्मोहनोऽयम् || 

हंसो मेदोवक्रवृत्ताभ्युपेतः पोत्री नेत्राद्यन्वितोऽसौ युगार्णा |
प्रोक्ता शक्तिः सर्वगीर्वाणवृन्दैर्वन्द्यस्याग्नेर्वल्लभा कामदेयम् ||

विनियोगोऽस्य मन्त्रस्य पुरुषार्थचतुष्टये | 
कृष्णः प्रकृतिरित्युक्तो दुर्गाधिष्ठातृदेवता || 

गोपायति सकलमिदं गोपायति परमपुमांसमिति गोपीप्रकृति स्तस्यां जातं 
जन-इति महदादिकं पृथिव्यन्तम् | 
अनयोर्गोपीजनयोः समीरणादाश्रयत्वतो व्याप्ता वल्लभ इत्युपदिष्टं 
सान्द्रानन्दनिरञ्जनम् ज्योतिः || 

स्वाहेति स्वात्मानं गमयामीति सुतेजसे तस्मै यः कार्यकारणेशः 
परमात्मेत्यच्युतैकतास्य भवेत् || 
अथवा गोपीजन इति समस्तजगदवनशक्तिसमुदायः || 
तस्य स्वानन्यस्य स्वामी वल्लभ इतीह निर्द्दिष्टः || 

अथवा व्रजयुवतीनां दयिताय जुहोमिमां मदीयमपि |
इत्यर्पयेत् समस्तं व्रह्मणि सगुणे समस्तसम्पत्यै || १ || 

कृषशब्दः सत्तार्थोणश्चानन्दात्मकस्ततः कृष्णः | 
भक्ताघकर्षणादपि तद्वर्णत्वाच्च मन्त्रमयवपुषः | 
गौः शब्दवाचकत्वाज्ज्ञानं तेनोपलभ्यत इति गोविन्दः || 

वेत्तीति शब्दराशिं गोविन्दोगोविचारणादपि नोक्तः || 
एतेऽभिमुख्येऽनुक्रमत स्तूर्यविभक्त्या मन्त्रात् पूर्वं मन्मथवीजादथ 
पश्चात् || 
स्याताञ्चेदष्टादशवर्णो मनुवर्यो गुह्याद्गुह्यो वाञ्छितचिन्तामणिरेषः 
|| 

पूर्वप्रदिष्टे मुनिदेवतेस्य छन्दस्तु गायत्र्यमुशन्ति सन्तः | 
अङ्गानि मन्त्रार्णचतुश्चतुष्कै र्वर्मावसानानि युगार्णमस्त्रम् || 

वीजं शक्तिः प्रकृतिर्विनियोगश्चापि पूर्ववदमुष्य |
पूर्वतरस्य मनोरथ कथयामि न्यास मखिलसिद्धिकरम् || 

व्यापव्याथो हस्तयोर्मस्त्रमन्तर्वाह्ये पार्श्वे ताररुद्धं वुधेन | 
न्यासो वर्णैस्तारयुग्मान्तरस्थै र्विन्दूत्तंसैर्हार्दकृत्यै र्विधेयः || 

शाखासु त्रीणि पर्वाण्यधिदशसु पृथग्दक्षिणाङ्गुष्ठपूर्वं 
वामाङ्गुष्ठावसानं न्यसतु विशदधीः सृष्टिरुक्ता करस्था | 
अङ्गुष्ठद्वन्द्वपूर्वा स्थितिरुभयकरे स हृति र्वामपूर्वा 
दक्षाङ्गुष्ठान्तिकैतत्रयमपि सृजति स्थित्युपेतञ्च कार्यम् || 

ततः स्थितिक्रमाद्वुधो(?) दशाङ्गकानि विन्यसेत् |
तदङ्गपञ्चकं तथा विधिः समीरितः करे || 

पूटितैर्मनुनाथ मातृकार्णैरभिविन्यस्य सविन्दुभिः पुरोवत् || 

अनुसंहृतिसृष्टिमार्गभेदाद्दशतत्त्वानि च मन्त्रवर्णभाज्ञि || 

संहृता वनुगतो मनुवर्यः सृष्टिवर्त्मनि भवेत् प्रतिघातः | 
उद्धृतिः खलु पुरोक्तवदेषां न्यासकर्म कथयाम्यधुनाहम् || 

महीसलिलपावकानिलवि?यन्ति गर्वोमहान् पुनः प्रकृति पुरुषौ पर-इमानि 
तत्त्वान्यथ | 
पदान्धुहृदयास्यकान्यधितु पञ्च मध्ये द्वयं सकलगण्डतोन्यसतु 
तद्विपर्यासतः || 

गुप्ततमोऽयं न्यासः संप्रोक्तस्तत्त्वदशकपरिकृत्?प्तः |
कार्योऽन्येष्वपि सद्भिर्गोपालकमनुषु वाटिति फलसिद्ध्यै || 

आकेशादापादाद्दोर्भ्यां ध्रुवपुटितमनुवरं न्यसेद्वपुषि त्रिशः | 
मुर्द्धन्यक्ष्नोः श्रुत्योर्घ्राणमुखहृदयजठरशिवजानुप *? सु 
तथाक्षराणि न्यसेत् || 

उक्ता सृष्टिः शिष्टैः स्थितिरपि मुनिभिरभिहिता हृदादिमुखान्तिका | 
संहारोऽङ्घ्र्यादिमूर्द्धान्त स्त्रितयमिदमिति विरचरेच्च सृष्टिमनुस्थितम् | 


न्यासः संहारान्तो मस्करिवैखानसेषु विहितोऽयम् | 
स्थित्यन्तोगृहमेधिषु सृष्ट्यन्तो वर्णिनामिति प्राहूः ||


वैराग्ययुजि गृहस्थे संहारं केचिदाहुराचार्याः | 
सहजानौ वनवासिनि स्थितिञ्च विद्यार्थिनां सृष्टिम् | 
शिरसि विहिता मध्या सैवाक्ष्नि तर्जनिकान्विता | 
श्रवसि रहिताङ्गुष्ठा ज्येष्ठान्वितोपकनिष्ठिका | 
नसि च वदने सर्वाः सज्यायसी हृदि तर्ज्जनी | 
प्रथमजयुता मध्या नाभौ श्रवसि विहिताः शिवे || 

ता एवाङ्गुलयोर्जान्वोः साङ्गुष्ठास्तु पदद्वये | 
स्थानार्णयो र्व्विनियमो नाङ्गुलिस्थानयोर्भवेत् || 

वचन्यपरं न्यासवरं भृत्यभिधं भूतिकरं | 
मन्त्रः दशावृत्तिमयं गुप्ततमं मन्त्रिवरैः || 

आधारधवजनाभिहृद्गलमुखां -

(प्. ४) 

सोरुद्वये कन्धरानाभ्योः कुक्षिहृदोरुरोजयुगले पार्श्वापरश्रोणिषु | 
कस्याक्षिश्रुतिनः कपोलकरपत्सन्ध्यग्रशाखासु के तत्प्राच्यादिदिशासु 
मूर्द्ध्नि सकले दोष्णोश्च सक्थ्नोस्तथा?? ||

शिरोऽक्ष्यास्यकण्ठाखाहृत्तून्दकन्धान्धुजानुप्रापत् स्विण्य?मर्णान् 
मनूण्यान् |
न्यसेच्छ्रोत्रगण्डां शवक्ष्येजपार्श्वस्फिगूरुस्थलं 
जानुजङ्घाङ्घ्रियुक्षु ||

इति कथितं विभूतिपञ्जरं सकलसुखार्थधर्ममोक्षदम् | 
नवतरुणीमनौऽञ्जनं हरिचरणाम्वुजभक्तिवर्द्धनम् | 


स्फुर्त्तयेऽथास्य मन्त्रस्य कीर्त्त्यते मुर्त्तिपञ्जरम् |
आर्त्तिग्रहविषारिघ्नं कीर्त्तिश्रीकान्तिपूष्टिदम् || 

केशवादियुगषट्कमूर्त्तिभि र्धातृपूर्वमिहिरान्नमोऽन्तिकान् | 
द्वादशाक्षरभवाक्षरैः स्वरैः क्लीववर्णरहितैः क्रमान्न्यसेत् || 

भालोदरहृद्गलकूपतले वामेतरपार्श्वभुजान्तगले |
वामत्रयपृष्ठककुत्सु तथा मूर्द्धन्यथ षड्युगवर्णमनुम् || 

चैतन्यामृतवपुरर्ककोटितेजा मूर्द्धस्थोवपुरखिलं सवासुदेवः | 
उधस्यं सुविमलपाथसीव सिक्तं व्याप्नोति प्रकटितमन्त्रवर्णकीर्णम् || 

सृष्टिस्थिती दशपञ्चाङ्गयुग्मं मुन्यादिकं त्रितयं कास्यहृत्सु विन्यस्यतु
ग्रथयित्वा च मुद्राम् || 
भूयोदिशां दशकं वन्धनीयम् || 

तारं हार्दं विश्वमूर्त्तीश्च शार्ङ्गी मांसार्णान्ते वायमध्ये 
सुदेवाः | 
षड्द्वन्द्वार्णो मन्त्रवर्यः स उक्तः साक्षाद्द्वारं मोक्षपूर्याः 
सुगम्यम् || 

धात्रर्यममित्राख्या वरुणां शुभगाविवस्वदिन्द्रयुताः | 
पूषाह्वयपर्यन्यौ त्वष्टा विष्णुश्च भानवः प्रोक्ताः ||


	 अथ युगलरन्ध्रार्णस्याहं मनोर्न्यसनं ध्रुवे रचयतु करद्वन्द्वे 
पञ्चाङ्ग मङ्गुलिपञ्चके | तनुमनुमनुं व्यापययाथ त्रिशः प्रणवं 
सकृत् मनुजलिपयो न्यस्या भूयः पदानि सादरम् || 

कचभुरि ललाटभ्रुयुग्मान्तः श्रवणाक्षियुगलवदनग्रीवाहृन्नाभिकट्यु-
भयान्धुषु | 
न्यस्तु सितधीर्जान्वङ्घ्रो रक्षराणि शिरसि ध्रुवं 
नयनहृद्गुह्याङ्घ्रिघर्पयेत् पदपञ्चकम् || 

पञ्चाङ्गानि न्यसेद्भूयोमुन्यादीनप्यन्यत् सर्वम् | 
तुल्यं पूर्वेणाथो वक्ष्ये मुद्रावध्या मन्वोर्याः स्युः || 

अनङ्गुष्ठा ऋजवो हस्तशाखा भवेन्मुद्रा ह्डये शीर्षके च | 
अधोऽङ्गुष्ठा खलु मुष्टिः शिखायां करद्वन्द्वाङ्गुलयोवर्मणि स्युः || 

नाराचमुष्ट्युद्गतवाहूयुग्मकाङ्गुष्ठतर्ज्जन्युदितो ध्वनिस्तु |
विश्वग्विषक्तः कथितास्त्रमुद्रा यत्राक्षिणी तर्ज्जनी मध्यमेऽत्र ||

तुष्ठे वामकराङ्गुष्ठा लग्नस्तस्य कनिष्ठिका | 
दक्षिणाङ्गुष्ठसंयुक्ता तत्कनिष्ठा प्रसादिता || 

तर्ज्जनीमध्यमानामाः किञ्चित् संकुच्य चालिताः | 
वेणुमुद्रेह कथिता सुगुप्ता प्रेयसी हरेः || 

नोच्यन्तेऽत्र प्रसिद्धत्वान्माला श्रीवत्सकौस्तुभाः | 
उच्यतेहच्युतमुद्राणां भद्रा विल्वफलाकृतिः || 

अङ्गुष्ठं वाममुद्दण्डि तमितरकराङ्गुष्ठकेनाथ


वद्ध्वा तस्याग्रं पीडयित्वाङ्गुलिभिरपि च ता वामहस्ताङ्गुलीभिः |

वद्ध्वा गाढं हृदि स्थापयतु विमलधीर्व्याहरन्मारवीजं विल्वाख्या 
मुद्रिकैषा स्फुटमिह कथिता गोपनीया विधिज्ञैः || 

मनोवाणी देहैर्यदिह च पुरा वापि विहितं त्वमत्यामत्या वा तमखिल मसौ 
दुष्कृतचरम् | 
इमां मुद्राम् जानन् क्षपयति नरस्तं सुरगणा नमन्त्यस्याधीना
भवति सततं सर्वजनता || 

प्रणवहृदावसाने सचतुर्थि सुदर्शनं तथास्त्रं पदम् | 
उक्त्वा फडन्तमनुना कलयेन्मनुनास्त्रमुद्रया दशहरितः || 

इति विधाय समस्तजगज्जनिस्थितिविनाशविधानविशारदम् | 
श्रुतिविमृग्य मजं मनुविग्रहं स्मरतु गोपवधूजनवल्लभम् ||

इति क्रमदीपिकायां द्वितीयः पटलः |



अथ प्रकटसौरभोद्गलितमाध्विकोत्फुल्लसत् 
प्रसूननवपल्लवप्रकरनम्रपा?खैर्द्रुमैः | 
प्रफुल्लनवमञ्जरीललितवल्लरीवेष्टितैः स्मरेच्छिशिरितं शिवं सितमतिस्तु 
वृन्दावनम् || 

विकाशिसुमनोरसास्वदनमञ्जुलैः सञ्चरच्छिलीमुखमुखोद्गतै 
र्मुखरितान्तरं झङ्कृतैः | 
कपोतशुकशारिकापरभृतादिभिः पत्रिभिर्व्विरावितमितस्ततोभूजग-
शक्रनृत्याकुलम् || 

कलिन्ददुहितुश्चलल्लहरिविप्रुषां वाहिभिर्विनिद्रसरसीरुहोदररजश्चयोद्-
धूसरैः | 
प्रदीपीतमनोभवव्रजविलासिनीवाससां विलोलनपरै र्निषेवितमनारतं 
मारुतैः || 

प्रवालनवपल्लवं मरकतच्छदं वज्रमौक्तिकप्रकरकोरकं 
कमलरागनानाफलम् | 
स्थविष्ठमखिलर्त्तुभिः सततसेवितं कामदं तदन्तरपि कल्पकाङ्घ्रि 
पमुदञ्चितञ्चिन्तयेत् || 

सुहेमशिखरावलेरुदितभानुभास्वरामधोऽस्य कनकस्थलीम्-
अमृतशीकराश्राविणः | 
प्रदीप्तमणिकुट्टिमां कुसुमरेणुपुञ्जोज्ज्वलां स्मरेत् पुनरतन्द्रितो 
विगतषट्तरङ्गां वुधः || 

तद्रत्नकुट्टिमनिविष्टमहिष्ठयोगपीठेऽष्टपत्रमरुणं कमलं विचिन्त्य |
उद्यद्विरोचनसरोचिरमुष्य मध्ये संचिन्तयेत् सुखनिविष्टमथो 
मुकुन्दम् || 

सूत्रामरत्नदलिताञ्जनमेघपुञ्जप्रत्यग्रनीलजलजन्नसमानभासम् |
सुस्निग्धनीलघनकुञ्चितकेशजालं राजन्मनोज्ञशितिकण्ठ-
शिखण्डचूडम् ||

रोलम्वलालितसुरद्रुमसूनकल्पितोन्तं स-मु?त्कचनवोत्पलकर्णपूरम् | 
लोलालकस्फुरितभालतलप्रदीप्तगोरोचनातिलकमुज्ज्वलचिन्निमानम् || 

आपूर्णशारदगताङ्कशशाङ्कविम्वकान्ताननम् कमलपत्रविशालनेत्रम् 
| 
रत्नस्फुरन्मकरकुण्डलरश्मिदीप्तगण्डस्थलीसुन्दरमुन्नतचारुनासम् || 

सिन्दूरसुन्दरतराधरमिन्दुकुन्दमन्दारमन्दहसितद्युतिदीपिताशम् | 
वन्यप्रवालकुसुमप्रचयावकृ*?प्तग्रैवेयकोज्ज्वलमनोहरकम्वूकण्ठम् | 

मत्तभ्रमद्भ्रमरजुष्टविलम्वमानसन्तानकप्रसरदामपरिष्कृतांसम् | 
हारावलीभगणराजितपीवरोरोव्योमस्थलीलसितकौस्तुभभानुमन्त्रम् |

(प्. ५) 

श्रीवत्सलक्षणसूलक्षितमुन्नतांसमाजानुपीनपरिवृत्तसुजातवाहूम् || 

आवन्धुरोदरमुदारगभीरनाभिं भृङ्गाङ्गनानिकरमञ्जुलरोमराजिम् | 
नानामणिप्रघटिताङ्गदकङ्कनोर्म्मिग्रैवेयसारसननूपुरतुन्दवन्धम् || 

दिव्याङ्गरागपरिपिञ्जरिताङ्गषष्टिमापीतवस्त्रपरिवीतनितम्वविम्वम् | 
चारूरुजानुमनुवृत्तमनोज्ञजङ्घं कान्तोन्नतप्रपदनिन्दितकूर्मकान्तिम् 
||

माणिक्यदर्पणलसन्नखराजिराजद्रत्नाङ्गुलिच्छदनसुन्दरपादपद्मम् | 
मत्स्याङ्कुशाविदरकेतुजवाव्जवज्रसंलक्षितारुणतराङ्घ्रितलाभिरामम् || 

लावण्यसारसमुदायविनिर्मिताङ्गसौन्दर्यनिन्दितमनोभवदेहकान्तिम् | 
आस्यारविन्द-परिपूरित-वेणुरन्ध्र-लोलत्कराङ्गुलि-समीरित-दिव्यरागैः ||

शश्वद्द्रवीकृत-विकृष्टसमस्तजन्तु-सन्तानसन्तति-मनन्तमुखाम्वुराशिम् |

गोभि-र्मुखाम्वुजविलीन-विलोचनाभि रूधोभरस्खलितमन्थरमन्दगाभिः | 
दन्ताग्रदष्टपरिशिष्ट-तृपाङ्कुराभि रालम्विवालधिलताभिरथाभिवीतम् || 

सप्रस्रवस्तनविचूषणपूर्णनिश्चलास्यावगाढक्षरितफेनिलदुग्ध-
मुग्धैः | 
वेणुप्रवर्तितमनोहरमन्दगीतिदत्तोच्चकर्णयुगलैरपि तार्णकैश्च || 

प्रत्यग्र-
शृङ्गमृदुमस्त्तकसंप्रहारसंरम्भवल्गनविलोलखुराग्रपातैः | 
आमेदुरैर्वहलसास्नगलैरुदग्रपुच्छैश्च वत्सतरवत्सतरीनिकायैः || 

हस्वारवक्षुभितदिग्वलयैर्महद्भिरप्युक्षभिः 
पृथुककुद्भरभारखिन्नैः | 
उत्तम्भितश्रतिपुटिपरिपीतवंशध्वानामृतोद्धृतविकाशिविशालघोणैः || 

गोपैः समानप्त?णशीलवयोविलासवेशैश्च मूर्च्छितकलस्वनवेणुवीणैः | 
मन्दोच्चतालपटुगानपरैर्विलोलदोर्वल्लरिलसितलास्यविधानदक्षैः ||

जङ्घ्यान्तपीवरकटीरतटिनिवद्धव्यालोलकिङ्किणीघटारणितैरटद्भिः | 
मुग्धैस्तरक्षुनखकल्पितकण्ठभूषैरव्यक्तमञ्जुवचनैः पृथुकैः 
परीतम् || 

अथ सुललितगोपसुन्दरीणां पृथुनिविवीषनितम्वभारमन्थराणाम् | 
गुरुकुचभरभङ्गुरविलग्नत्रिवलिविजृम्भितरोमराजिभाजाम् | 

तदतिरुचिरचारुवेणुवाद्यामृतरसपल्लविताङ्गजाङ्घ्रिपस्य | 
मुकुलविसररम्यरुढरोमोद्गमसमलङ्कृतगात्रवल्लरीणाम् || 

इति तरुचिरहासचन्द्रातपपरिजम्भितरागवारिराशेः | 
तरलतरतरङ्गभङ्गविप्रुटप्रकरसमश्रमविन्दुसन्ततानाम् || 

तदतिरुचिरमन्दचिल्लिचापच्युतनिशितेक्षणमारवाणवृष्ट्या | 
दलितसकलमर्मविह्वलाङ्गपरिसृतदुःसहवेपथुव्यथानाम् || 
तदतिसुभगकम्ररुपशोभामृतरसपानविधानलालसानाम् || 
प्रणयसलिलपूरवाहिनीनामलसविलोलविलोचनाम्वुजानाम् || 

विस्रंसत्कवरीकलापविगलत्फुल्लप्रसूनस्रवान्माध्वीलम्पटचञ्चरीक-
घटया संसेवितानां मुहूः | 
मारोन्मादमदस्खलन्मृदुगिरा-मालोलकाञ्च्युच्छ्वसन्नीवीविश्लथ-
मानचीन-सिचयान्तावि-र्नितम्बत्विषाम् || 

स्थालितललितपादान्तोजमन्दाभिघातक्वणितमणितुलाकोट्याकुलाशा-
मुखानाम् | 
चलदधरदलानां कुट्नलत्पक्ष्मलाक्षिद्वयसरसिरुहानामुल्-
लसत्कुण्डलानाम् || 

द्राघिष्ठश्वसनसमीरणाभितापप्रम्लानीभवदरुणोष्ठपल्लवानाम् || 

नानोपायनविलसत्कराम्बुजानामालीभिः सततनिषेवितं समन्तात् || 

तासामायतलोलनीलनयनव्याकोषनीलोत्पलस्रग्भिः संपरिपूरिताखिलतनुं 
नानाविलासास्पदम् |
तन्मुग्धाननपङ्कजप्रविलसन्माध्वीरमास्वादिनीं विभ्राणं 
प्रलयोन्मदाक्षिमधुकृन्मालां मनोहारिणीम् || 

गोपीगोपपशूनां वहिः स्मरेदग्रतोऽस्य गीर्वाणघटाम् | 
वित्तार्थिनीं विरिञ्चित्रिनयनशतमन्युपूर्विकां स्तोत्रपराम् || 

तद्वद्दक्षिणतो मुनिनिकरं वसुधर्मवाञ्छयाम्नायपरम् | 
योगीन्द्रनाथपृष्ठे मुमुक्ष्यमाणान् समाधिस्थान् सनकाद्यान् || 

सव्ये सकान्तानथयक्षसिद्धगन्धर्वविद्याधरचारणांश्च | 
सकिन्नरानप्सरसश्च मुख्यान् कामार्थिनो नर्त्तिनगीतवाद्यैः || 

शङ्खेन्दुकुन्दधवलं सकलागमज्ञं सौदामिनीततिपिषङ्गजटाकलापम् 
| 
तत्पादपङ्कजगता मचलाञ्च भक्तिं वाञ्छन्तमुज्झिततरान्यसमस्त-
सङ्गम् || 

नानाविधश्रुतिगगुणान्वितसप्तरागग्रामत्रयीगतमनोहरमूर्च्छनाभिः | 
संप्रीणयन्तमुदिताभिरमुं महत्या संचिन्तयेन्नभसि धातृसुतं 
मुनीन्द्रम् || 

इति ध्यात्वात्मानं पटुविशदधीर्नन्दतनयं पुरोवुद्ध्यै 
वार्घ्यप्रभृतिभिरनिन्द्योपहृतिभिः | 
यजेद्भूयो भक्त्या स्ववपुषि वहिष्ठैश्च विभवैर्विधानन्तद्व्रुमो 
वयमतुलसान्निध्यदमथ || 

आवचयय भुवि गोमयाम्भसा स्थण्डिलं निजममुत्र विष्टवम् | 
न्यस्य तत्र विहितास्पदोऽम्भसा शङ्खमस्त्रमनुना विशोधयेत् || 

तत्र गन्धसुमनाक्षतानथो निक्षिपेद्-हृ?दयमन्त्रमुच्चरन् | 
पूरयेद्विमलपाथसा सुधीरक्षरैः प्रतिगतैः शिरोऽन्तिकैः || 

पीठशङ्खसलिलेषु मन्त्रविद्वह्णिवासरनिशाकृतां क्रमात् |
मण्डलानि विषकश्रवोऽक्षरैरर्चयेद्वदनपूर्वदीपितैः || 

तत्र तीर्थमनुनाभिवाहयेत् तीर्थमुष्णरुचिमण्डलात् पुनः | 
स्वीयहृत्कमलतोहरिन्तथा गालिनीञ्च शिखया प्रदर्शयेत् || 

तज्जलं नयनमन्त्रवीक्षितं वर्मणा समवगुठ्य दोर्युजा | 
मूलमन्त्रसकलीकृतं न्यसेदङ्गकैश्च कलयेद्दिशोऽस्त्रतः || 

अक्षतादियुतमच्युतीकृतं संस्पृशन् जपतु मन्त्रमष्टधा | 
किञ्चन क्षिपतु वर्द्धनीजले प्रोक्षयेन्निजतनुं ततोमुना || 

त्रिः करेण मनुनाखिलं तथा साधनं कुसुमचन्दनादिकम् |
शङ्खपूरणावधिः समीरितोगुप्त एष यजनाग्रणीरिह || 

गङ्गे च यमुने चैव गोदावरि सरस्वति नर्मदे सिन्धु कावेरि जलेऽस्मिन् 
सन्निधिं कुरु || 

एष तीर्थमनुः प्रोक्तोदुरितौघनिवारणः ||

कनिष्ठाङ्गुष्ठकौ शक्तौ करयोरितरेतरम् | 
तर्ज्जनीमध्यमानामाः संहताभुग्नवर्जिताः |

(प्. ६) 

मुद्रैषा गालिनी प्रोक्ता शङ्खस्योपरि चारिता || 

अथ मूर्द्धनि मूलचक्रमध्ये निजनाथान् गणनायकं समर्च्च्य |
न्यसनक्रमतश्च पीठमन्त्रैर्जलगन्धाक्षतपूष्पधूपदीपैः ||

प्रयजेदथ मूलमन्त्रतेजोनिजमूले हृदये भुवोश्च मध्ये | 
त्रितयं स्मरतः स्मरेत्तदेकीकृतमानन्दघनं तडिल्लताभम् || 

तत्तेजोऽङ्गैः सावयवीकृत्य विभूत्याङ्गान्तम् विन्यस्य यजेदासनपूर्वैः | 
भूषान्तैर्भूयोजलगन्धादिभिरर्च्चां कुर्याद्तृत्याद्यङ्गविधिनावधि 
मन्त्री || 

भूयो वेणुं वदनस्थं वक्ष्योदेशे वनमालाम् | 
वक्षोजोर्द्धं प्रयजेच्च श्रीवत्सकौस्तुभं रत्नम् || 

श्रीखण्डनिःस्यन्दविचर्चिताङ्गोमूलेन भालादिषु चित्रकार्णि | 
लिख्यादथो पञ्जरमूर्त्तिमन्त्रैरनामया दीपशिखाकृतीनि || 

पुष्पाञ्जलिं वितनुयादथ पञ्चकृत्तोमूलेन पादयुगले तुलसीद्वयेन | 
मध्ये हयारियुगलेन च मूर्द्ध्नि पद्मद्वन्द्वेन षड्भिरपि सर्वतनौ च 
सर्वैः || 

श्वेतानि दक्षभागे सितचन्दनपङ्किलानि कुसुमानि | 
रक्तानि वामभागेऽरुणचन्दनपङ्कसिक्तानि ||

तद्वच्च धूपदीपौ समर्प्य धिनुयात् सुधारसैः कृष्णम् | 
मुखवासं दत्त्वा समर्चयेत् सुगन्धिपुष्पाद्यैः || 

ताम्बूलगीतनृत्यवाद्यैः सन्तोष्य चुल्लुकसलिलेन | 
व्रह्मार्पणाख्यमनुना कुर्यात् स्वात्मार्पणं मन्त्री ||

अथवा संकुचितधियामयं विधिर्मूर्त्तिपञ्जरारव्धः | 
षद्यष्टादशलिपिना स्वार्णपदाङ्गैर्वेणुपूर्वैः प्रोक्तः || 

सुप्रसन्नमथनन्दतनुजं भावयन् जपतु मन्त्रमनन्यः | 
सार्थसंस्मृतियथाविधिसंख्यापूरणे सूयमनं विदधीत || 

प्रणवपुटितं वीजं तप्त्वा शतं सहिताष्टकं निजगुरुमुखादाप्तान् 
योगान् युनुक्तु महामतिः | 
सदनृतचिदानन्दात्माथो जपं समर्पयेदिति जपविधिः सम्यक् 
प्रोक्तोमनुद्वितयाश्रितः || 

य इमं भजते विधिन्नरोभवितासौ दयितः शरीरिणाम् | 
अपि वाक्कमलैकमन्दिरं परमन्ते समुपैति तन्महः ||

इति श्रीक्रमदीपिकायां तृतीयः पटलः ||


कथ्यते खलु मन्त्रचर्यायोः साधनं सकलसिद्धिसाधनम् | 
यद्विधाय मुनयोमहीयसीं सिद्धिमीयुरिह नारदादयः || 

विप्रं प्रधवस्तकामप्रभृतिरिपुघटं निर्मलाङ्गं गरिष्ठां भक्तिं 
कृष्णाङ्घ्रि पङ्केरुहयुगलरजोरागिणीमुद्वहन्तम् | 
वेत्तारं वेदशास्त्रागमविमलपथां सस्मतं सतसु दान्तं विद्यां यः 
संविवित्सुः प्रवणतनुमना देशिकं संश्रयेत् || 

सन्तोषयेदकुटिलार्द्रतरान्तरात्मा तं स्वैर्धनैश्च अपुषाप्यनुकूलवाण्या 
| 
अब्दत्रयं कमलनाभधियातिधीरस्तुष्ट्यै विवक्षतु गुरावथ मन्त्रदीक्षाम् 
|| 

प्रपञ्चसारप्रथिता तु दीक्षा संस्मार्यते सम्प्रति सर्वसिद्ध्यै | 
ऋते यया सन्ततजापिनोऽपि सिद्धिं न यद्दास्यति मन्त्रपूगः || 

अथ पुरोविदधीत भुवः स्थलीमधि यथाविधि वास्तुवलिम्वुधः | 
अचलदोर्मितमत्र तु मण्डपं मसृणवेदिकमारचयेत्ततः || 

त्रिगुणतन्तुयुजा कुशमालया परिवृतं प्रकृतिध्वजभूषितम् | 
मुखचतुष्कपयस्तरुतोरणं सितवितानविराजितमुज्ज्वलम् ||

वसुत्रिगुणाङ्गुलिप्रमितखाततारायतं वसोर्वसुपतेरथो ककुभिधिष्ठ्यम्-
अस्मिन् वुधः | 
करोतु वसुमेखलं वसुगणार्द्धकोणं 
प्रतीच्यवस्थितगजाधरप्रमितयोनिसंलक्षितम् || 

ततो मण्डपे गव्यगन्धाम्वुसिक्ते लिखेन्मण्डलं सम्यगष्टच्छ्दाव्जम् | 
सवृत्तत्रयं राशिपीठाङ्घ्रिवीथीचतुर्द्द्वारशोभोपशोभाश्रियुक्तम् | 

ततो देशिकः स्नानपूर्वं विधानं विधायात्मपूजावसानं विधिज्ञः ||

स्वावामाग्रतः शङ्खमप्यर्घ्यपाद्याचमनाद्यानि पात्राणि 
संपूरितानि ||

विधायान्यतः पुष्पगन्धाक्षताद्यं करक्षालने पृष्ठतश्चापि पात्रम् ||

प्रदीपावलीदीपिते सर्वमन्यत् स्वदृग्गोचरे साधनञ्चादधीत |
वायव्यादीशपर्यन्तमर्च्या पीठस्योदक्गौरवी पंक्तिरादौ | 
पूज्योऽन्यत्राप्याम्विकेयः कराव्जैः पाशं दन्तं सृण्यभीती र्दधानः |
आराध्याधारशक्त्याद्यमरचरणपावध्यथो मध्यभागे धर्मादीन् 
वह्निरक्षः पवनशिवगतान् दिक्ष्वधर्मादिकांश्च | 
मध्ये शेषाव्जविम्वत्रितयगुणगुणात्मव्रजं केशराणां मध्ये मध्ये 
च शक्तीर्न च समभियजेत् पीठमन्त्रेण भूयः || 

ततः शालीन् मध्ये कमलममलां स्तण्डुलवरानपि न्यस्येद्दर्भास्तदूपरि 
च कुर्चाक्षतयुतान् | 
न्यस्येत् प्रादक्षिण्यात्तदुपरि कृशानोर्दशकला षकाराद्यर्णाद्यायजतु च 
सुगन्धादिभिरिमाः | 

न्यसेत् कुन्तं तत्र त्रिगुणितलसत्तन्तुकलितं जपं स्तारं धूपैः सुपरिमिलितं 
जोङ्गकमयैः | 
कभाद्यैः कुन्तेऽस्मिन् ठडवसिभिर्वर्णयुगलैस्तथा न्यस्याभ्यर्च्च्यास्तदनु 
खमणेर्द्वादशकलाः || 

एवं संकल्प्याग्निमाधाररूपं भानुं तद्वत् कुम्भरूपं विधिज्ञः |
न्यस्येत्तस्मिन्नक्षताद्यै समेतं कूर्चं स्वर्णं रत्नवर्यैः प्रदीप्तम् | 

अथ क्वाथतोयैः क्षकारादिवर्णैरकारावसानैः समापूरयेत्तम् | 
स्वमन्त्रत्रिजापावसानं पयोभिर्गावां पञ्चगव्यैर्जलैः केवलैर्वा | 

कलसजलेऽस्मिन् वसुयुगसंख्याः सृरगणपूर्वा न्यसतु तथैव | 
उडुपकलास्ताः सलिलसुगन्धाक्षतसुमनोभिस्तदनु यजेच्च | 

उदिच्यकुष्ठकुङ्कुमाम्वुलोहसजटामुरैः | 
सुशीतमित्युदीरितं हरेः प्रियाष्टगन्धकम् || 

क्वाथतोयपरिपूरितोदरे संविलोड्य विधिनाष्टगन्धकम् | 
सोमसूर्यशिखिनां कलाः पृथक् सेवकर्म विनियोजयेत् क्रमात् || 

तत्तदाक्षरभवास्तु कादिभिष्ठादिभिः पुनरुकारजाः कलाः | 
पादिभिर्मलिपिजास्तु विन्दुजाः स्वादिभिः स्वरगणेन नादजाः || 

समावाहनान्तेऽसुसंस्थापनात् प्रागृचस्तत्र तत्राभिजप्या वुधेन् | 
समभ्यर्च्य तास्ताः पृथक् तच्च पाथोऽर्पयेन्मूलमन्त्रेण कुम्भे यथावत् ||

(प्. ७)

सहकारवोधिपनसस्तवकैः शतमन्युवल्लिकलितैः कलसम् |
पिदधातु पुष्पफलतण्डुलकैयभिपूर्णया शुभचक्रिकया || 

अभिवेष्ठयेत्तदनु कुम्भमुखं नवनिर्मलांशुकयुगेन वुधः | 
समलङ्कृतेऽत्र कुसुमादिभिरप्यभिवाहयेत् परतरञ्च महः || 

सकलीविधाय कलसस्थममुं हरिमर्णतत्त्वमनुविन्यसनैः | 
परिपूजयेद्गुरुरथावहितः परिवारयुक्तमुपचारगणैः | 

दत्त्वासनं स्वागतमप्युदीर्य तथार्घ्यपाद्याचमनीयकानि | 
देयानि पूर्वं मधुपर्कयुञ्जि नन्दात्मजायाचमनान्तिकानि ||

स्नानञ्च वासश्च विभूषणानि साङ्गाय तस्मै विनियोज्य मन्त्री | 
गात्रे पवित्रैरथ गन्धपुष्पैः पूर्वं यजेन्न *? सविधानतोऽस्य || 

सृष्टिस्थिती स्वाङ्गयुगञ्च वेणुं मालामभिज्ञानवराश्चमुख्यौ | 
मूलेन चात्मार्चनवत् प्रपूर्य समर्चयेदावरणानि भूयः ||

दिक्ष्वथ दामसुदामौ वसुदामः किङ्किनी च सम्पूज्याः | 
तेजोरूपास्तद्वद्वहिरङ्गाणि च केशरेषु समभियजेत् || 

हूतवहनिरृतिसमीरणशिवदिक्षु हृदयादिवर्मपर्यन्तम् | 
पूर्वादिदिक्ष्वतोऽस्त्रं क्रमेण गन्धादिभिश्च शुद्धमन्यः || 

मुक्तेन्दुकान्तकुवलयहरिणीलहूताशस्रमप्रभाः प्रमदाः | 
अभयवरस्फुरितकराः प्रधानतनवोऽङ्गदेवताः स्मर्याः |

रुक्मिण्याद्यामहिषीरष्टौ सम्पूजयेद्दलेषु ततः | 
दक्षिणकरधृतकमलावसुपूरितसुपात्रमुद्रितान्यकराः || 

रुक्मिण्याख्या सत्यासनाग्निजित्याह्वया सुनन्दा च | 
भूयश्च मित्रविन्दा सुलक्ष्मणा ऋक्षजा सूशीला च || 

तपनीयमारकताभाः सुसितविचित्राम्वरादिशश्चैताः |
पृथुकुचभरालसाङ्ग्योविविधमणिप्रकरविलसिताभरणाः || 

ततोयजेद्दलाग्रेषु वसुदेवञ्च देवकीम् | 
नन्दगोपं यशोदाञ्च वलभद्रं सुभद्रिकाम् || 

गोपालगोपीश्च गोविन्दविलीनमतिलोचनाः | 
ज्ञानमुद्राभयकरौ पितरौ पीतपाण्डवौ || 

दिव्यमाल्याम्वरालेपभूषणो मातरौ पुनः | 

धारयन्तौ च वरदं पायसापूर्णपात्रकम् | 
अरुणश्यामले हारमणिकुण्डलमण्डिते || 

वलः शङ्खेन्दुधवलोमुषलं लाङ्गलं दधत् | 
हालालोलोनीलवासा हेलावानेककुण्डलः || 

कलायश्यामला भद्रा सूभद्रा भद्रभूषणा | 
वराभययुता पीतवसनारूढयौवना || 

वेणुवीणावेत्रयष्टिशङ्खशृङ्गादिपाणयः | 
गोपागोप्यश्च विविधोपायनात्तकराम्वुजाः || 

मन्दरादींश्च तद्वाह्ये पूजयेत् कल्पपादपान् | 
मन्दारसन्तानकपारिजातकल्पद्रुमाख्यान् हरिचन्दनञ्च | 

मध्ये चतुर्दीक्ष्वपि वाञ्छितार्थदानैकदक्षान् फलनम्रशाखान् | 

हरिहव्यवाहतरणिजक्षपाटपांपतिवायुसोमशिवशेषपद्मजान् | 
पूजयेत् स्वदिक्ष्वमलधीः स्वजात्यधीश्वरहेतिपत्रपरिवारसंयुतान् || 

कपिशकपिलनीलश्यामलश्वेतधूम्रामलसितशुचिरक्तावर्णतोवासवाद्याः | 
करकमलविराजत्स्वायुधा दिव्यवेशा विविधमणिगणौघप्रस्फुरद्-
भूषणाढ्याः || 

दम्भोलिशक्त्यभिधदण्डकृपाणपाशचण्डाङ्कुशाह्वयगदात्रिशिखा-
विपद्माः | 
अर्च्यावहिर्निजसुलक्षितमौलियुक्ताः स्वस्वायुधाभयसमुद्यतपाणिपद्माः |

कनकरजततोयदाभ्रचस्पारुणहिमनीलजवाप्रवालभासः | 
क्रमत-इह रुचा तु वज्रपूर्वारुचिरविलेपनवस्त्रमाल्यभूषाः || 

कथितमावृतिसप्तकमच्युतार्चनविधाविति सर्वसुखावहम् | 
प्रयजतादथवाङ्गपुरन्दराशनिमुखैस्त्रितयावरणन्त्विदम् || 

इत्यर्चयित्वा जलपुष्पगन्धैः कृष्णाष्टकेनाप्यथ कृष्णपूजाम् | 
कुर्याद्वुधस्तानि समाह्वयानि वक्ष्यामि तारादिनमोऽन्तिकानि || 

श्रीकृष्णोवासुदेवश्च नारायणसमाह्वयः | 
देवकीनन्दनयदुश्रेष्ठोवार्ष्णेय-इत्यपि || 

असुराक्रान्तशब्दान्ते भारहारीति सप्तमः | 
धर्मसंस्थापकश्चाष्टौ चतुर्थ्यन्ताः क्रमादिमे || 

एभिरेवाथवा पूजा कर्त्तव्या कंसवैरिणः | 
संसारसागरोत्तीर्णैः सर्वकामाप्तये वुधैः || 

साराङ्गारे घृतविलुलितैर्जर्ज्जरैः संविकीर्णैर्गुग्गुल्वाद्यैर्घनपरिमलं 
धूपमापाद्य मन्त्री |
दद्यान्नीचैर्दनुजमथनायापरेणाथ दोष्णा घण्टां 
गन्धाक्षतकुसुमकैरर्चितां वादमानः || 

उद्यद्दिपं सुरभिघृतसंसिक्तकर्पूरवर्त्त्या दीपं दृष्ट्याद्यतिविशदधिः 
पादपर्यन्तमुच्चैः | 
दत्त्वा पुष्पाञ्जलिर्मपि विधायार्पयित्वा च पाद्यमाच्यमं 
कल्पयेत्तद्विमलमतिरथो स्वर्णपात्रे निवेद्यम् || 

सुरभितरेण दुग्धहविषा सुशृतेन सितासमुपदंशकैरुचिरहृद्यविचित्ररसैः 
| 
दधिनवनीतनूतनसितोपलापूपलिकाघृतगुडनारिकेलकदलीफलपुष्परसैः || 

अस्त्रोक्षितं तदरिमुद्रिकयाभिरक्ष्य वायव्यतोयपरिशोषितमग्निदोष्णा | 
संदह्य वामकरसौधरसाभिपूर्णं मन्त्रामृती कृतमथाभिमृषन् 
प्रजप्यात् || 

मनुमष्टशः सुरभिमुद्रिकया परिपूर्णमर्चयतु गन्धमुखैः | 
हरिमर्थयेदथ कृतप्रसवाञ्जलिरास्यतोऽस्य विसरेच महः || 

वीतिहोत्रदयितान्तमुच्चरन् मूलमन्त्रमथ निक्षिपेज्जलम् | 
अर्पयेदमृतात्मकं हविर्द्दोयुजा सकुसुमं समुद्धरन् || 

निवेदयामि भवते जुषाणेदं हविर्हरे |
निवेद्यार्पणमन्त्रोऽयं सर्वार्चासु निजाख्यया || 

प्रासमुद्रां वामदोष्णा विकचोत्पलसन्निभाम् | 
प्रदर्शयन् दक्षिणेन प्राणादीनाञ्च दर्शयेत् || 

स्पृशेत् कनिष्ठोपकनिष्ठिके द्वे स्वाङ्गुष्ठमूर्द्ध्ना प्रथमे तु
मुद्रा | 
तथापरा तर्ज्जनिमध्यमे स्यादनामिकामध्यमिके च मध्ये ||

अनामिका तर्ज्जनिमध्यमे स्यात्तद्वच्चतुर्थीसकनिष्ठिकास्ताः | 
स्यात् पञ्चमी तद्वदिति प्रदिष्ठा प्राणादिमुद्रानिजमन्त्रयुक्ताः || 

प्राणापानव्यानोदानसमानाः क्रमाच्चतुर्थ्या युक्ताः | 
ताराधारावध्वाचेद्धाः कृष्णाध्वनस्तत्र ते मनवः || 

ततोनिवेद्य मुद्रिकां प्रधानया कर द्वये |

(प्. ८)

स्पृशन्ननामिकां निजं मनुं जपन् प्रदर्शयेत् || 

नन्दजोऽम्वुमनुविन्दुयुङ्न?तिः पार्श्वरामरुदवात्मनेनि च  | 
रुद्धङेयुतं निवेद्यमात्मभूर्मांसपार्श्वमनिलस्तथासियुक् || 

मण्डलमभितोमन्त्री वीजाङ्कुरभाजनानि विन्यस्य पिष्टमयानपि दीपान् 
घृतपूर्णान् विन्यसेत् सुदीप्तशिखान् | 
अथ संस्कृते हूतवहेऽमलधिरभिवाह्य सम्यगभिपूज्य हरिम् | 

जुहूयात् सिताघृतयुतेन पयः परिसाधितेन सितदीधितेना | 

अष्टोत्तरं सह्स्रं होमं समाप्य पुनर्वलिं दद्यात् | 
राशिष्वधिनाथेभ्योनक्षत्रेभ्यस्ततश्च करणेभ्यः || 

सम्पाद्य पानीयसुधां समर्प्य दत्त्वाम्भ-उद्वास्य मुखार्चिरास्ये | 
नैवेद्यमुद्धृत्य निवेद्य विष्वक्सेनाय पृथ्वीमुपलिप्य भूयः || 

गण्डूषदन्तपवनाचमनास्यहस्तमृज्यानुलेपमुखवासकमाल्यभूषाम् 
| 
ताम्वूलमप्यभिसमर्प्य सुवाद्यनृत्यगीतैः सुतृप्तमाभपूजयतात् पूरेव 
|| 

गन्धादिभिः सपरिवारमथार्घ्यमस्मै दत्त्वा विधाय 
कुसुमाञ्जलिमादरेण |
कृ?त्वा प्रणम्य श्रिरसा चूलुकोदकेन स्वात्मानमिर्पयतु तच्चरणाव्जमूले || 

इतः पूर्वं प्राणवुद्धिदेहधर्माधिकारतोजाग्रत्स्वप्नसुषुप्त्यवस्थासु | 

मनसा वाचा कर्मणा हस्ताभ्यां पद्भ्यामुदरेण शिश्ना यत्
स्मृतम् यदुक्तं यत् कृतं तत् सर्वं व्रह्मार्पणं भवतु स्वाहा || 

मां मदीयञ्च सकलं हरये सम्यगर्पये |
ओं तत्सदिति च प्रोक्तोमन्त्रः स्वात्मसमर्पणे || 

अनुस्मरन् कलसगमच्युतं जपेत् सहस्रकं मनुमथ साष्टकं वुधः | 
वपुष्यथो दितिजजितः समावृतीर्विलाप्य तास्तदपि नयेत् सुधात्मताम् || 

ध्वजतोरणदिक्कलसाधिगतामपि मण्डलमण्डपकुण्डगताम् | 
अभियोज्य चितिं कलसे कुसुमैः परिपूज्य जपेत् पुनरष्टशतम् || 

अथ शिष्य-उपोषितः प्रभाते कृतनैत्यः सुसिताम्वरः सुवेशः | 
धरणीधनधान्यगोदुकुलैर्धिनुयाद्विप्रवरान् हरेः प्रतृप्त्यै || 

भूयः परीत्य प्रणिपत्य च देशिकं तस्मै परस्मै पुरुषाय देहिने | 
तां वित्तशाठ्यं परिहृत्य दक्षिणाम् दत्त्वा तनुं स्वाण्व? समर्पयेत् 
सुधीः || 

अथाभिषेकमण्डपे सुखोपविष्टमासने | 
गुरुविशोधयेदमुं पुरैव शोषणादिभिः | 

पीठन्यासावसानं वपुषि विमलधीर्न्यस्य तस्यासिकायां 
मन्त्रेणाभ्यर्च्य दूर्वाक्षतकुसुमयुतां रोचनाङ्के निधाय | 
आशीर्वादैर्द्विजानां पटुविशदरवैर्गीतवादित्रघोषैर्माङ्गल्यैर्-
आनयेत्तं कलसमभिवृतस्तत्समीपं प्रतीतः || 

तेनाभिनीलमणिरत्नमहोषधेन धाम्ना परेण परमामृतरूपभाजा | 
संपूरयन् वपुरमुष्य ततोवितन्नंस्तत् सामरस्यमभिषेचयताद्यथावत् || 

क्षाद्यैरान्तैर्वर्णैरभिपूर्णतनुस्त्रिरुक्तमन्त्रार्णैः | 
परिधृतसिततरवसनद्वितयोवाचंयमः समाचान्तः ||

वहूशः प्रणम्य देशिकनामानं हरिमथोपसंगृह्य | 
तद्दक्षिणत-उपास्तामभिमुख-एकाग्रमानसः शिष्यः || 

न्यासैर्यथाविधि तमच्युतसाद्विधाय गन्धाक्षतादिभिरलङ्कृत-
वर्मणोऽस्य | 
ऋष्यादियुक्तमथ मन्त्रवरं यथावदव्रुयात्रिशोगुरुरनर्घ्यमवामकर्णे 
|| 

गुरुणा विधिवत् प्रसाधितं मनुमष्टोर्द्धशतं प्रजप्यभूयः | 
अभिवन्द्य ततः शृणोतु सम्यक् समयानभक्तिवरावनम्रमूर्तिः || 

दत्त्वा शिष्याय मनुं न्यस्त्वाथ गुरुः कृतात्मयजनविधिः | 
अष्टोत्तरसहस्रं स्वशक्तिहान्यनवाप्तये जप्यात् || 

कुम्भादिकञ्च सकलं गुरवे समर्प्य संभोजयेद्द्विजवरानथ 
भोज्यजातैः | 
कुर्वन्त्यनेन विधिना व इहाभिषेकं ते सम्पदां निलयनं हित-एव धन्याः 
|| 

संक्षिप्य किञ्चिद्वदिता दीक्षा संस्मरणाय विशदधियां | 
एनां प्रविश्य मन्त्री सर्वान् मन्त्रान् जपेज्जुहोतु यजेच्च || 

इति श्रीक्रमदीपिकायां चतुर्थः पटलः ||




चैत्रे कृत्वैतन्मासि कर्माच्छपक्षे पुण्यर्क्षे भूयोदेशिकात् प्राप्य दीक्षाम् | 
तेनानुज्ञातः पूर्वसेवां द्वितीये मासि द्वादश्यामारभेच्चामलायाम् || 

कृत्वा स्नानाद्यं कर्म देहार्चनान्तं वर्त्माश्रित्य प्रागीरितं 
मन्त्रमुख्यः | 
शुद्धोमौनी व्रह्मचारी निशाशी जाप्याच्छान्तात्मा शुक्लपद्माक्षदाम्ना 
|| 

तनुशुश्रुषां गोषु ताभ्यः प्रयच्छन् ग्रासं
भूतेषु प्रोद्वाहंश्चानुकम्पाम् | 
मन्त्राधिष्ठातृदेवतां वन्दमानोदुर्गां दुर्वोधध्वान्तभानुं 
गुरुञ्च || 

कुर्वन्नात्मीयकर्म वर्णाश्रमस्थं मन्त्रं जपाद्भिः 
स्नानकालेऽभिषिञ्चेत् | 
आचमनपाथस्तत्त्वसंख्याप्रजतं भुञ्जानश्चान्नं सप्तजप्तं 
जलाद्यम् || 

प्रजपेदयुतचतुष्कं दशाक्षरं मनुवरं पृथक् क्रमशः | 
अष्टादशाक्षरङ्चेदयुतद्वयमित्युदीरिता संख्या || 

शाकं मूलं फलं गोस्तनभवदधिनी भैक्षमन्नञ्च शक्तून् 
दौग्धान्नञ्चेत्यदानः क्षितिधरशिखरादौ क्रमात् स्थानभेदात् | 
एकञ्चैषामशक्तौ गदितमिह मया पूर्वसेवाविधानं निर्वृत्तेऽस्मिन् 
पुनश्च प्रजपतु विधिवत् सिद्धये साधकेशः || 

देहार्चनान्ते दिनशोदिनादौ दीक्षोक्तमाज्ञान्यतरं विधानम् | 
आश्रित्य कृष्णं प्रयजेद्विविक्ते गेहे निषण्णोहुतशेषभोजी || 

दशलक्षमक्षयफलप्रदं मनुं प्रतिजप्य निर्मलमतिर्दशाक्षरम् | 
जुहूयाद् गुडाज्यमधुसंप्लुतैर्नवैररुणाम्वुजैर्हूतवहे दशायुतम् || 

शुषिरयुगलवर्णञ्चेन्मनुं पञ्चलक्षं प्रजपतु जुहूयाच्च 
प्रोक्तक्*?प्त्यार्द्धलक्षम् | 
अमलमतिरलाभे पायसैरम्वुजानां सहितघृतसिताक्तैरारभेद्धोमकर्म || 

अशक्तानां होमे निगमरसनागेन्द्रगुणितोजपः कार्योवेति 
द्विजनृपविशामाहूरपरे | 
सहोमश्चेदेषां सम-इह जपोहोमरहितोय उक्तोवर्णानां स खलु 
विहितस्तच्चलदृशाम् || 

यं वर्णमाश्रितोयः शूद्रः स च तन्नतभ्रुवाम् विहितम् | 
विदधीत जपं विधिच्छ्रद्धावान् भक्तिभावनम्रतनुः ||

(प्. ९)

पुनरभिषिक्तो गुरुणा विधिवद्विश्राण्य दक्षिणां तस्मै | 
अभ्यवहार्य च विप्रान् विभवैः संप्रिणयेच्च भक्तियुतः | 

इति मन्त्रवरद्वितयान्यतरं परिसाध्य जपादिभिरच्युतधीः | 
प्रयजेत् सवनत्रितये दिनशो विधिनाथ मुकुन्द ममन्दमतिः | 

अथ श्रीमदुद्यानसंवीतहेमस्थलोद्भासिरत्नस्फुरन्मण्डपान्तः | 
लसत् कल्पवृक्षाध-उद्दीप्तरत्नस्थलाधिष्ठितान्तोजपीठाधिरुढम् | 

महानीलनीलाभमत्यन्तवालं गुडस्निग्धवक्रान्तविस्रस्तकेशम् | 
अलिव्रातपर्याकुलोत्फुल्लपद्मप्रमुग्धाननम् श्रीमदिन्दीवराक्षम् | 

चलत्कुण्डलोल्लासिसंफुल्लगण्डं सुघोणं सुशोणाधरं सुस्मितास्यम् | 
अनेकाश्मरश्म्युल्लसत्कण्ठभूषालसन्तं वहन्तं नखं पौण्डरीकम् | 

समुद्धूषरोरःस्थलं धेनुधूल्या सुपुष्टाङ्गमष्टापदाकल्पदीप्तम् | 
कटीरस्थले चारुजङ्घान्तयुग्मे पिनद्धं क्वणत्किङ्किणीजालदाम्ना | 

हसन्तं हसद्वन्धुजीवप्रसुनप्रभापाणिपादाम्वुजोदारकान्त्या | 
करे दक्षिणे पायसं वामहस्ते दधानं नवं शुद्धहैयङ्गवीनम् | 

महीभारभूतामरारातियुथाननः पूतनादीन्निहन्तुं प्रवृत्तम् | 
प्रभुं गोपिकागोपगोवृन्दवीतं सुरेन्द्रादिभिर्वन्दितं देववृन्दैः | 

प्रगे पूजयेद्वेत्यनुस्मृत्य विष्णुं तदङ्गेन्द्रवज्रादिकैर्भक्तिनम्रः | 
सितामोचहैयङ्गवीनैश्च दध्ना विमिश्रेण दौग्धेन संप्रीणरेत्तम् | 

इति प्रातरेवार्चयेदच्युतं यो नरः प्रत्यहं शश्वदास्तिक्ययुक्तः | 
लभेत् सोऽचिरेणैव लक्ष्मीं समग्रामिहप्रेत्य शुद्धं परं धाम 
भूयात् | 

अह्नोर्मुखेऽनुदिनमित्यभिपूज्य शौरिं दध्नाथवा गुडयुतेन निवेद्य 
तोयैः | 
श्रीमन्मुखे समनुतर्प्य च तद्धि यातं जप्यात् सहस्रमथ साष्टकम्-
आदरेण | 

मध्यन्दिने जपविधानविशिष्टरूपं वन्द्यं सुरर्षिमतिखेचरमुख्य-
वृन्दैः | 
गोगोपगोपवनितानिकरैः परीतं सान्द्राद्युदच्छविसुजातमनोहराङ्गम् | 

मायूरपत्रपरिकृत्?प्तवतंसरम्यधमिल्लमुल्लसितचिल्लिकमम्वुजाक्षम् | 
पूर्णेन्दुविम्ववदनं मणिकुण्डलश्रीगण्डं सुनासमतिसुन्दर-
मन्दहासम् | 

पीताम्वरं रुचिरनूपुरहारकाञ्चीकेयूरकोर्मिकटकादिभिरुज्ज्वलाङ्गम् | 
दिव्यानुलेपनपिशङ्गितमंशराजदम्लानचित्रवनमालमनङ्गदीप्तम् | 

वेणुं धमन्तमथवा स्वकरे दधानं सव्ये दरं पशुपयष्टिम्-
उदारवेणुम् | 
दक्षे मणिप्रवरमीप्सितदानदक्षं ध्यात्वेण्यमर्चयतु नन्दजमिन्दिराप्त्यै 
|

दामादिकाङ्गदयितासुहृदङ्घ्रिपेन्द्रवज्रादिभिः समभिपूज्य 
यथाविधानम् | 
दीक्षाविधिप्रकथितञ्च निवेद्य जातं हैमे निवेदरतु पात्रवरे यथावत् | 

अष्टोत्तरं शतमथो जुहूयात् पयोहन्नैः सर्पियुतैः सुसितशर्करया 
विमिश्रैः | 
दद्याद्वलिञ्च निजदिक्षु सुरर्षियोगिवर्गोपदैवतगणेभ्य- उदारचेताः | 

नवनीतमिलितपायसधियार्चनान्ते जलैर्मूखे तस्य | 
सन्तर्यप जपतु मन्त्री सहस्रमष्टोत्तरशतम्वापि | 

अह्नोर्मध्ये वल्लवीवल्लभं तं नित्यं भक्त्या-भ्यर्चयेद् यो नराग्र्यः | 
देवाः सर्वे तं नमस्यन्ति शश्वद्वर्त्तेरन् वै तद्वशे सर्वलोकाः | 

मेधायुः श्रीकान्तिसौभाग्ययुक्तः पुत्रैर्मित्रैर्गोमहीरत्नधान्यैः | 
भोगैश्चान्यैर्भूरिभिः सन्निहाढ्योभूयाद्भूयो धाम तच्च-
अच्युताख्यम् | 

तृतीयकालपूजाया मस्ति कालविकल्पना | 
सायाह्ने निशि वेत्यत्र वदन्त्येके मनीषिणः | 

दशाक्षरेण चेद्रात्रौ सायाह्नेऽष्तादशार्णतः | 
उभयीमुभयेनैव कुर्यादित्यपरे जगुः | 

सायाह्ने द्वारवत्यान्तु चित्रोद्यानोपशोभिते |
द्व्यष्टसाहस्रसंख्यातैर्भवनैरपि शोभिते | 

हंससारससंकीर्णैः कमलोत्पलशोभिभः |
सरोभि रमलाम्भोभिः परीते भवनोत्तमे | 

उद्यत् प्रद्योतनद्योतसद्युतौ मणिमण्डपे | 
मृद्वास्तरे समासीनं हेमाम्भोजासने हरिम् | 

नारदाद्यैः परिवृतं आत्मतत्त्वविनिर्णये | 
तेभ्यो मुनिभ्यः स्वं धाम दिशन्तम् परमक्षरम् |

इन्दीवरनिभं सौम्यं पद्मपत्रायतेक्षणं | 
स्निग्धकुन्डलसंभिन्नकिरीटमुकुटोज्ज्वलम् | 

चारुप्रसन्नवदनं स्फुरन्मकरकुण्डलम् | 
श्रीवत्सवक्षसंभ्राजत्कौस्तुभं वनमालिनम् | 

काश्मीरकपिशोरस्कं पीतकौसेयवाससम् | 
हारकेयूरकटकरसनाद्यैः परिस्कृतम् | 

हृतविश्वम्भराभूरिभावं मुदितमानसम् | 
शङ्खचक्रगदापद्मराजद्भूजचतुष्टयम् | 

एवं ध्यात्वार्चयेन्मन्त्री स्यादङ्गैः प्रथमावृतिः |
द्वितीया महिषिभिस्तु तृतीयायां समर्चयेत् | 

नारदं पर्वतं जिष्णुं निशठोद्धवदारुकान् | 
विश्वक्सेनञ्च शैलेयं दिक्ष्वग्रे विनतासुतम् | 

लोकेशैस्तत्प्रहरणैः पुनरावरणद्वयम् | 
इति संपूज्य विधिवत् पायसञ्च निवेदयेत् | 

तर्पयित्वा खण्डमिश्रदुग्धवुद्ध्या जलैर्हरिम् | 
जपेदष्टशतं मन्त्री भारयन् पूरुषोत्तमम् |

पूजासु होमं सर्वासु कुर्यान्मध्यन्दिनेऽथवा | 
आसनाद्यर्घ्यपर्यन्तं कृत्वा स्तुत्वा नमेत् सुधीः | 

समर्प्यात्मानमुद्वास्य तं स्वहृत्सरसीरुहे | 
विन्यस्य तन्मयो भूत्वा पुनरात्मानमर्चयेत् | 

सायाह्ने वासुदेवं यो नित्यमेवं यजेन्नरः | 
सर्वान् कामान्वाप्यान्ते स याति परमां गतिम् | 

रात्रौ चेन्मन्मथाक्रान्तमानसं देवकीसुतम् | 
यजेद्रासपरिश्रान्तं गोपीमण्डलमध्यगम् | 

पृथुं सुवृत्तं मसृणं वितस्तिमात्रोन्नतं कौ विनिथन्य शङ्कुम् | 
आक्रम्य पद्भ्यामितरेतरा तु हस्तैर्भ्रमोऽयं खलु रासगोष्ठी | 

स्थलनीरजमूलपरागभृता लहरीकणजालभरेण सता | 
मरुता परितापहृताध्युषिते सुसिते षमुनापुलिने विपुले | 

अशरीरनिशातशरोन्मथितप्रमदाशतकोटिभिराकुलिते | 
उडुनाथकरैर्विषदीकृतादक् प्रसरे विचरद्भ्रमरीनिकरे |

(प्. १०)

विद्याधरकिन्नरसिद्धसुरैर्गन्धर्वभुजङ्गमचारणकैः | 
दारोपहितैः सुविमानगतैः खस्थैरभिवृष्टपूष्पचयैः | 

इतरेतरवद्धक्रप्रमदागणकल्पितवासविहारविधौ | 
मणिशङ्कुगमप्यु * * ना वपुषा वहूधा विहितस्वकदिव्यतनुम् |

सुदृशामुभयोः पृथगन्तरगं दयिताकुलवद्धभुजद्वितयम् | 
निजसङ्गविजृम्भदनङ्गशिखिज्वलिताकुलसत्पुलकालियुजम् | 

विविधश्रुतिभिन्नमनोज्ञतरस्वरसप्तकमूर्च्छनतालगणैः | 
भ्रममाणमसूभिरुदारमणिस्फुटमण्डलशिज्ञितचारुतरम् | 

इति भिन्नतनुं मणिभिर्मिलितं तपनीयमयौरवमारकतम् | 
मणिनिर्म्मितमध्यगशङ्कुलसद्विपुलारुणपङ्कजमध्यगतम् | 

अतसीकुसुमाभतनुं अ?रुणं तरुणारुणपद्मपलाशदृशम् | 
नवपल्लवचित्रसुगुच्छलसच्छिखिपुच्छपिनद्धकचप्रचयम् |

वहूलेतरचन्द्रसमानमुखं मणिकुण्डलमण्डितगण्डयुगम् | 
शशवक्त्रसदृग्वदनच्छदं मणिराजदनेकविधाभरणम् | 

अशनप्रसवच्छदनोज्ज्वलसद्वदनं सुविलासविलासभूवम् | 
नवविद्रुमभद्रकराङ्घ्रितलं भ्रमराकुलदामविराजिभुजम् | 

तरुणीकुचयुक्परिरम्भमिलद्घुसृणारुणवक्षसमुक्षगतिम् | 
शिववेणुसमीरितगानपरं स्मरविद्धलितं भूवनैकगुरुम् | 

प्रथमोदितपीठवरे विधिवत् प्रयजेदिति रुपमरुप मजम् | 
प्रथमं परिपूज्य तदङ्गवृतिं मिथुनानि यजेद्रसगानि ततः | 

दलषोडशके स्वरमुर्त्तिगणं सहशक्तिकमुत्तमरासगतम् | 
सरमावदनं स्वकलासहितं मिथुनार्द्धमथेन्द्रपरिप्रमुखान् |

इति सम्यगमुं परिपूज्य हरिं चतुरावृतिसंवृतमार्द्रमतिः |
रजताराचते चषके ससितं सुशृतमुपयोस्य निवेदयतु | 

विभवे सति कांश्यमयेषु पृथक् चषकेषु तु षोडशसु क्रमशः | 
मिथुनेषु निवेद्य पयः ससितं विदधीत पुरोवदथो सकलम् | 

सकलभुवनमोहनं विधिम् यो नियतममुं निशि निश्युदारचेताः | 
भजति स खलु सर्वलोकपूज्यः श्री*?मचलां समवाप्य यात्यनन्तम् | 

निशि वा दिनान्तसमग्रे प्रपूजयेन्नित्यशोऽच्युतम् भक्त्या | 
समफलमुभयं हि ततः संसाराद्धिं समुर्त्तितीर्षति यः |

इत्येवं मनुविग्रहः मधुरिपुं यो रात्रिकालं भजेत् 
तस्यैवाखिलजन्तु?जातदयितस्याम्भोधिजावेश्मनः | 
हस्ते धर्मसुखार्थमोक्षतरवः सद्वर्गसंप्रार्थिताः 
सान्द्रानन्दसुधारसद्रवमुचो येषां फलश्रेणयः ||

अथोच्यते पूर्वसमीरितानां पूजावसाने परमस्य पुंसः | 
कल्पस्तु काम्येष्वपि तर्पणानां विनापि पूजां खलु वै फलं स्यात् |

सन्तर्प्य पाठमन्त्रैः शक्तीः सकृत् सकृत् प्रथममच्युतं तत्र |
आवाह्य पूजयेतुं तोयै रेवाखिलैः समुपहारैः | 

वद्ध्वाथ धेनुमुद्रां तोयैः सम्पाद्य तर्पणद्रव्यम् | 
तद्वुद्ध्याञ्जलिना तं सुवर्णचषकीकृतेन तर्पयतु | 

विंशतिरष्टोपेता कालत्रयतर्पणेषु संख्योक्ता | 
भुवः स्वकालविहितान् सकृत् सकृत् तर्पयेच्च परिवारान् | 

प्रातर्द्दधिगुडमिश्रं मध्याह्ने पायसं मनवनीतम् | 
क्षीरं तृतीयकाले ससितोपलमित्युदीरितं द्रव्यम् | 

तर्पयामि पदं योज्यं मन्त्रान्तेष्वेषु नामसु | 
द्वितीयान्तेषु तु पुनः पूजाशेषं समापयेत् | 

अभ्युक्ष्य तत्प्रसादाद्भि रात्मानं प्रपिवेदपः | 
तज्जप्त्वा तमथोद्वास्य तन्मयः प्रजपेन्मनुम् ||

अथ द्रव्याणि काम्येषु वक्ष्यन्ते तर्पणेषु तं | 
तानि प्रोक्तविधानानामाश्रित्यान्यतमं यजेत् | 

द्रव्यैः शोडशभिरमुं तर्पयेदेकश्चतुर्वारं | 
सचतुःक्षीराद्यन्तैः सकृज्जलाद्यन्तमच्युतं भक्त्या | 

पायसं दाधिकं कृषरं गौडान्नं पयोदधिनवनीतम् | 
आज्यं कदलीमोचारजःस्वलामोदकापूपम् | 

पृथुकं लाजसमेतं द्रव्याणां कथितमिह षोडशकम् | 
लाजान्तेऽन्त्यक्षीरात् प्राक्समर्प्य सितोपलापुञ्जम् | 

प्रगे चतुः सप्ततिवारमित्यमुं प्रतर्पयेद्योऽनुदिनं नरोहरिम् | 
अनन्यधीस्तस्य समस्तसम्पदः करस्थिता मण्डलतोऽभिवाञ्छिताः | 

धारोष्णपक्वपयसी दधिनवनीते घृतञ्च दौग्धान्नम् | 
मत्स्यण्डीमध्वमृतं द्वादशश स्तर्पयेन्नवभिरेभिः | 

तर्पणविधिरयमपरः पूर्वोदितसमफलाष्टशतसंख्यः | 
कार्मणकर्मणि कीर्त्तौ जनसम्वलने विशेषतो विहितः |

सखण्डधारोष्णधिया मुकुन्दं व्रजन् पुरं ग्राममपि प्रतर्प्य | 
लभेत् भोज्यं सरसं स्वभृत्यै वासांसि धान्यानि धनानि मन्त्री | 

यावत् सन्तर्पयेन्मन्त्री तावत्संख्यं यजेन्मनुं | 
तर्पणेनैव कार्याणि साधयेदखिलान्यपि | 

द्विजो भिक्षावृत्तिर्य-इह दिनशो नन्दतनयः स्वयं भूत्वा भिक्षा मटति 
विहरन् गोपसुदृशाम् | 
अमाचेतोभिः स्वैर्ललितललितैर्नर्मविधिभिर्दधिक्षीरादाढ्यां 
प्रचुरतरभिक्षां स लभते | 

मध्ये कोणेषु षट्स्वप्यनलपुरपुटस्यालिखेत् कर्णिकायां कन्दर्पं 
साध्ययुक्तं विवरगतषडर्णद्विशः केशरेषु | 
शक्तिश्रीपूर्वकालिद्विनवलिपिमनो रक्षराणिच्छदानां मध्ये वर्णान् 
दशानां दशलिपिमनुवर्यस्य चैकैकशोऽव्जम् | 

भूसद्मनाभिवृतमस्रिगमन्मथेन गोरोचनाभिलिखितं तपनीयशूच्या | 
पट्टे हिरण्यरचिते गुलिकीकृतं तद्गोपालयन्त्र मखिलार्थदमेतदुक्तम् | 

सम्पातसिक्तमभिजप्तमिदं महद्भिर्धार्यां 
जगश्रयवशीकरणैरुदक्षम् | 
रक्षायशः सुतमहीधनधान्यलक्ष्मीसौभाग्यलिप्सुभिरजस्र 
मर्घ्यवीर्यम् | 

भूतोन्मादापस्मृतिविषमूर्च्छाविषमञ्ज्वरार्त्तानाम् | 
ध्यायन् शिरसि प्रजपेन्मन्त्रमिमं वाटिति शमयितुं विकृतीः | 

सुरस्त्रिविक्रमाक्रन्तश्चक्रीष्णायहृदित्यसौ | 
षडक्षरोऽयं संप्रोक्तः सर्वसिद्धिकरो मनुः |

(प्. ११)

क्रोडोऽग्निदीप्तोमायावी लवलाञ्छितमस्तकः | 
सैषा शक्तिः परासूक्ष्मा नित्या सम्वित् स्वरूपिणी |

अस्थ्यग्निगोविन्दलवैर्लक्ष्मीवीजं समीरितम् | 
आभ्यामष्टादशलिपिः स्याद्विंशत्यक्षरो मनुः | 

शालग्रामे मनौ यन्त्रे मण्डले प्रतिमासु च | 
नित्यं पूजा तरेः कार्या न तु केवल भूतले | 

इति जपहूतपूजातर्पणाद्यैर्मूकुन्दं य -इह भजति मन्वोरेक माश्रित्य 
नित्यम् |
स तु सुचिरप्रयत्नात् प्राप्य भोगानशेषान् पुनमरलतरं तद्धाम विष्णोः 
प्रयाति || 

इति क्रमदीपिकायां पञ्चमः पटलः |



विनियोगानथो वक्ष्ये मन्त्रयो रुभयोः समान् | 
तदर्थकारिणोऽनन्तवीर्यान् मन्त्रांश्च कांश्च न | 

वन्दे तं देवकीसूनुं सद्योजातं द्युमप्रभम् | 
पीताम्वरं करलसच्चक्रशङ्खगदाम्वुजम् |

एवं ध्यात्वा जपेन्मन्त्रं लक्षं व्रह्ममुत्वर्त्तके | 
स्वादुप्लुतैश्च कुसुमैः पालाशैरयुतं हूनेत् | 

मन्वोरन्यतरेणैवं कुर्याद् यः सुसमाहितः | 
स्मृतिमेधाधृतिवलं लब्ध्वा स कविराड्ड्वेत् | 

स्यान्मनुस्तत् समजपध्यानहोमफलोऽपरः | 
श्रीमन्मुकुन्दचरणौ सदेति शरणन्ततः | 

अहं प्रपद्य इत्युक्तो मौकुन्दोऽष्टादशाक्षरः |
नारदस्य तु गायत्री मुदुन्दश्चर्षिपूर्वकाः | 

प्रातः प्रातः पिवेत्तोयं जप्त्वा योऽष्ठोत्तरं शतम् | 
अनेन षड्भिर्मासैः सभवेत् श्रुतिधरोनरः | 

उपसंहृतदिव्याङ्गम् पुरोवन्मातुरङ्कगम् | 
चलङ्गोश्चरणं वालं नीलाभासं स्मरन् जपेत् | 

अयुतं तावदेवाज्यैर्जुहूयाच्च हूताशने | 
सलभेदचलां भक्तिं श्रद्धां शान्तिञ्च शाश्वतीम् | 

मनुनैतत् समस्तान्ते मरुल्लसितशब्दतः | 
वाललीलात्मने हूं फट् नमः इत्यमुनाथवा | 

नलकूवरगायत्री वालकृष्ण-इतीरिता | 
ऋष्याद्याः सिद्धयः सर्वाः स्युर्ज्जपाद्यैरिहामुना | 

लघिते वालशयने रुदन्तं वल्लवीजनैः | 
प्रेक्ष्यमाणं दुग्धवुद्ध्या तर्पयेत् सोऽश्नुतेऽशनम् | 

अमुना वालरूपान्ते रसरूपपदं वदेत् |
तुष्टरूपनमोद्वन्द्वमन्वाधिपतये नमः | 

अन्नं प्रयच्छ स्वाहेति त्रिंशद्वर्णोऽन्नदो मनुः | 
नारदोऽनुष्टुवन्नाधिपतयोऽस्यर्षिपूर्वकाः |

भूतावालग्रहोन्मादस्मृतिभ्रंसादुपद्रवैः | 
पूतनास्तनपातारं ग्रस्तमुर्द्ध्नि स्मरन् जपेत् | 

सासुचुषणनिर्भिन्नसर्वाङ्गीं रुदतिञ्च ताम् |
आविश्य सर्वे मुक्त्वा तं विद्रवन्तिद्रुतं ग्रहाः | 

जुहूयात् खरमञ्जर्या मञ्जरीभिर्विभावसौ | 
प्रस्नातः पञ्चगव्याद्भिः पुतनाहस्त?रानने |

प्राशयेत् शिष्टगव्यम्तत् कलसेनाभिषेचयेत् | 
साध्यं सहस्रजप्तेन सर्वोपद्रवशान्तये | 

मनुनैतद्द्रादशार्णहूं फट् स्वाहास्तिकेन वा |
ऋष्याद्या व्रह्मगायत्री ग्रहघ्नहरयोऽस्य तु | 

निजपादाम्वुजक्षिप्तशकटं चिन्तयन् जपेत् | 
अयुतं मन्त्रयोरेकं सर्वविघ्नोपशान्तये |

अङ्गान्यमीषां मन्त्राणा माचक्रादिभिरर्चना | 
अङ्गैरिन्द्रादिवज्राद्यै रुदिता सम्पदे सदा | 

वालोनीलतनुर्दोभ्यां दध्युण्यं पायसं दधत् | 
हरिर्वोऽव्याद् द्विपनखकिङ्किनीजालमण्डितः | 

ध्यात्वैवमग्नौ जुहूयात् शतवीर्याङ्कुरत्रिकैः | 
पयः सर्पिःप्लुतैर्लक्षमेकं तावज्जपन् मनुम् | 

गुरवे दक्षिणां दत्त्वा भोजयेद् द्विजपूङ्गवान् |
सह्यव्दानां शतं जीवेन्निरोगोनात्र संशयः | 

अत्राप्यन्यो मनुर्द्वादशार्णान्ते पुरुषोत्तमम् | 
आयुर्मे देहि सम्भाष्य विष्णवे प्रभविष्णवे | 

नमोऽन्तोद्व्यधिकत्रि*शदणोऽस्यर्षिस्तु नारदः छन्दोऽनुष्टुव्देवता च 
श्रीकृष्णोऽङ्गानि च व्रुवे | 

रविभूतेन्द्रियवसुनेत्राणैश्चात्मने युतैः | 
महानदप्रतिज्योतिर्मायाविद्यापदैः क्रमात् |

जप्त्वा लक्षमिमं मन्त्रमयुतं पायसैर्हूनेत् | 
पूर्ववद्दूर्वया जुह्वदायुर्द्दीर्घतरं लभेत् | 

दारयन्तं वकं दोर्भ्यां कृष्णं संगृह्य तुण्डयोः | 
स्मरन् शिशूनामातङ्के स्पृष्ट्वान्यतरमभ्यसेत् | 

तज्जप्ततिलजाभ्यङ्गाद्भवेयुः सुखिनश्च ते | 
अत्राप्यन्योमनुर्वालवपुसे वह्निवल्लभा | 

गोरक्षायां क्वणद्वेणुं चारयन्तं पशूंस्तथा | 
उक्त्वा च गोपालपदं पुनर्वेशधराय च | 

वासुदेवाय वर्मास्त्रशिखास्याष्टादशाकृअरः | 
मनुर्नारदगायत्री कृष्णर्ष्यादिरनेन वा | 

कुर्याद्गोपालसंरक्षामाचक्राद्यङ्गिना वुधः | 
कुम्भीनसादिक्ष्नेडार्त्तौ दष्टमूर्द्ध्नि स्मरन् हरिम् | 

नृत्यन्तं कालीयफणावद्धेऽन्यतरमभ्यसेत् | 
दृष्ट्या पीयुषवर्षिण्या सिञ्चन्तं तत्तनुं वुधः | 

तर्ज्जयन् वामतर्ज्जन्या तं द्राङ्मोचयते विषात् | 
आपुर्य कलसं तोयैः स्मृत्वा कालीयमर्द्दनम् | 

जप्त्वाष्टशतमासिञ्चेद्विषिणं स सुखी भवेत् |
काव्यमध्ये नियम्यान्ते फणामध्ये द्विवर्णकान् | 

उक्त्वा पुनर्वदेन्नित्यं करोति तमनन्तरम् | 
नमामि देवकीपुत्र मित्युक्त्वा नृत्यशव्दतः | 

राजानमच्युतं व्रुयादिति दण्डलिपिर्मनुः | 
अस्याङ्गान्यङ्घ्रिभिर्व्यस्तैः समस्तैर्नारदोमुनिः | 

छन्दोऽनुष्टुव्देवता च कृष्णः कालीयमर्दनः | 
जप्याल्लक्षं मनुवरं होतव्यं सर्पिषा युतम् |

अङ्गदिक्पालवज्राद्यैरर्चनास्य समीरिता | 
क्रियानेनैव वा सर्वा कर्त्तव्या प्रागुदीरिता | 

सदृक्षोऽनेन जगति न हि क्ष्वेडहरो मनुः | 
अङ्गैः शुकतरोः पिष्टैर्गुलिका धेनुवारिणा |

विषघ्नी पाननस्याञ्जनालेपैः साधितामुना | 
उद्दण्डवामदार्दण्डधृतगोवर्द्धनाचलम् | 

अन्यहस्ताङ्गुलिव्यक्तस्वरवंशार्पिताननम् | 
ध्यायन् हरिं जपेन्मन्वोरेकं छत्रं विना व्रजन् | 

वर्षवाताशनिभ्यः स्याद्भयं तस्य न हि क्वचित् | 
मोघमेघोघयत्नापगतेन्द्रं संस्मरन् हूनेत् | 

लोनैरषुतसंख्यः स्यादनावृष्टिर्नसंशयः | 
क्रीडन्तं यमुनामध्ये मज्जनप्लावनादिभिः | 

तच्छीकरजलासारैः सिच्यमानं प्रियाजनैः |

(प्. १२) 

ध्यात्वायुतं पयःसिक्तैर्हूनेद्वानीरतर्पणैः | 
वृष्टिर्भवत्यकालेऽपि महती नात्र संशयः | 

अद्यमेव स्मरन् मूर्द्ध्नि विषस्फोटज्वरादिभिः | 
सदाहमोहैरार्त्तस्य जपेच्छान्तिर्भवेत् क्षणात् | 

अथवा गरुडारुढं वलप्रद्युम्नसंयुतम् | 
निजज्वरविनिस्पिष्टज्वराभिष्णुतमच्युतम् | 

ध्यात्वा ज्वराभिभूतस्य मूर्द्धान्यतरमभ्यसेत् | 
शान्तिं व्रजेदसाध्योऽपि ज्वरः सोपद्रवः क्षणात् |

ध्यात्वैव मग्नावभ्यर्च्य पयोक्तैश्चतुरङ्गुलैः | 
जुहूयादमृताखण्डैरयुतं ज्वरशान्तये | 

निशातशरनिर्भिन्नभीष्मतापहरं हरिम् |
स्मृत्वा स्पृशन् जपेदार्त्तं पाणिभ्यां रोगशान्तये | 

अपमृत्युविनाशाय सान्दीपनिसुतप्रदम् | 
ध्यात्वामृतलताखण्डैः क्षीराक्तैरयुतं हूनेत् | 

मृतपुत्राय ददतं सुतं विप्राय सार्जुनम् | 
ध्यात्वा लक्षं जपेदेकं मन्वोः सुतविवृद्धये | 

पुत्रजीवेन्धनचिते जुहूयादनलेऽयुतम् | 
तत्फलैर्मधुराक्तैः स्युः पुत्रादीर्घायुषोऽस्य तु | 

क्षीरद्रुक्वाथसंपूर्णमभ्यर्च्य कलसं निशि | 
जप्त्वायुतं प्रगे नारी मभिषिञ्चेद्द्विषड्दिनम् | 

सा वन्ध्यापि सुतान् दीर्घजीविनो गदवर्ज्जितान् | 
लभते नात्र सन्देहस्तर्ज्जप्ताज्याशिनी सती | 

प्रातर्वाचंषमा नारी वोधिच्छदपुटैर्जलम् | 
अष्टोत्तरशतं जप्तं मासं पुत्रीयति पिवेत् | 

देवकीसुत गोविन्द वासुदेव जगत्पते | 
देहि मे तनयं देव त्वामहं शरणं गता |

प्रहितां काशिराजेन कृत्यां जित्वा निजारिणा | 
तत्तेजसा तन्नगरीं दहन्तं भावयन् हरिम् | 

सुस्नेहाक्तैर्हूनेद्रात्रौ सर्षपैः सप्तवासरम् | 
कृत्या कर्त्तारमेवासौ कुपितो नाशयिष्यति |

आसीन माश्रमे दिव्ये वदरीषण्डमण्डिते | 
स्पृशन्तं पाणिपद्माभ्यां घण्टाकर्णकलेवरम् | 

ध्यात्वाच्युतं तिलैर्लक्षं हूनेत् त्रिमधुरप्लुतैः | 
जपेद्वा सर्वपापानां शान्तये कान्तये तनोः | 

द्वेषयन्तौ रुक्मिवलौ द्यूताशक्तौ स्मरन् हरिम् | 
जुहूयादिष्टयोदिष्ट्यै गुडिका गोमयोद्भवाः | 

ज्वलद्वह्निनिभैर्वाणैर्वर्षन्तं गरुडस्थितम् | 
धावमानं विप्रगण मनुधावन्तमच्युतम् | 

ध्यात्वैव मभ्यसेदेकं मनोः सप्तसहस्रकम् | 
उच्चाटनं भवेदेतद्रिपूणां सप्तभिर्द्दिनैः | 

उत्क्षिप्तवत्सकं ध्यायन् कपिण्यफलहारिणम् | 
अयुतं प्रजपेत् साध्यमुच्चाटयति तत्क्षणात् | 

आत्मानं कंसमथनं ध्यात्वा मष्वा?न्निपातितम् | 
कंसात्मानमविकर्षन् गतासुं प्रजपेन्मनुम् |

अयुतं जुहूयाच्चास्य जन्मोडुतरुतर्पणैः | 
अपि सेवितपीयूषो म्रियतेऽरिर्न संशयः | 

अथवा निम्वतैलाक्तैर्हूनेदेधोभिरक्षजैः | 
अयुतं प्रजपेदात्रौ मारणाय रिपोः क्षणात् | 

दोषारिष्टदलव्योषकार्पासास्थिफणैर्निशि | 
हूनेदेरण्डतैलाक्तैः श्मशानस्थोऽरिशान्तये | 

न शस्तं मारणं  कर्म कुर्याचेदयुतं जपेत् | 
हूनेद्वा पायसैस्तावत् शान्तये शान्तमानसः | 

जयकामो जपेल्लक्षं पारिजातहरं हरिम् | 
स्मरन् पराजयस्तस्य कुतश्चिन्न भविष्यति | 

पार्थे दिशन्तं गीतार्थं व्याख्यामुद्राकरं हरिम् | 
रथस्थं भावयन् जप्यात् धर्मवृद्ध्यै शमाय च | 

लक्षं पालाशकुसुमैरयुतं मधुराप्लुतैः | 
व्याख्याता सर्वशात्राणां सुकविर्वादिराड् भवेत् |

विश्वरूपधरं प्रोद्यत्तास्वत्कोटिसमप्रभम् | 
द्रुतचामीकरनिभमग्नीसोमात्मकं हरिम् | 

अर्काग्निद्योतदास्याङ्घ्रि पङ्कजं दिव्यभूषणम् | 
नानायुधधरं व्याप्तविश्वाकाशावकाशकम् | 

राष्ट्रपूर्ग्रामवास्तूनां शरीरस्य च रक्षणे | 
प्रजपेन्मन्त्रयोरेकतरं ध्यात्वैव मादरात् | 

अथवा व्यस्तसर्वाङ्घ्रिरचिताङ्गार्ज्जुनर्षिकम् | 
त्रिष्टुप्छान्दसिकं विश्वरूपविष्ण्वधिदैवतम् | 

जपेद्गीतामनुं स्थाने ह्यषीकेशाद्य माजाकैः | 
हूनेद्वा सर्वरक्षायै सर्वविघ्नोपशान्तये || 

इति क्रमदीपिकायां षष्ठः पटलः |




वक्ष्येऽक्षयधनावाप्त्यै प्रतिपत्तिं श्रियःपतेः |
सुगुप्तां धननाथाद्यैर्धन्यैर्या क्रियते सदा | 

द्वारवत्यां सहस्रार्कभास्वरैर्भवनोत्तमैः | 
अनल्पैः कल्पवृक्षैश्च परीते मणिमण्डिते | 

ज्वलद्रत्नमयस्तम्भद्वारतोरणकुड्यके | 
फुल्लस्रगुल्लसच्चित्रवितानालम्विमौक्तिके | 

पद्मरागस्थलीराजद्रत्ननद्योश्च मध्यतः | 
अनारतजलद्रत्नधारस्य स्वस्तरोरधः | 

रत्नप्रदीपावलिभिः प्रदीपितदिगन्तरे | 
उद्यदादित्यसंकाशमणिसिंहासनाम्वुजे | 

समासीनोऽच्युतोध्येयो द्रुतहाटकसन्निभः | 
समानोदितचन्द्रार्कतडितकोटिसमप्रभः | 

सर्वाङ्गसुन्दरः सौम्यः सर्वाभरणभूषितः | 
पीतवासाश्चक्रशङ्खगदापद्मोज्ज्वलद्भूजः | 

अनारतोच्छलद्रत्नधारौघं कलसं स्पृशन् | 
वामपादाम्वुजाग्रेण मृष्टतापल्लवच्छविम् | 

रुक्मिणीसत्यभामेऽस्य मूर्द्ध्निरत्नौघधारया | 
सिञ्चन्त्यौ दक्षवामास्थस्वदोःस्थकलसोण्यया | 

नाग्नजितीसुनन्दे च दिशन्त्यो  कलसौ तयोः |
ताभ्याञ्च दक्षवामस्थमित्रविन्दासुलक्षणे | 

रत्ननद्योः समुद्धृत्य रत्नपूर्णो घटौ तयोः | 
जाम्ववति सूशीला च दिशन्त्यौ दक्षवामगे | 

वहिः षोडशसाहस्रसंख्याताः परितः प्रियाः | 
ध्येयाः कनकरत्नौघधारायुक्कलसोज्ज्वलाः | 

तद्वहिश्चाष्टनिधयः पूरयन्तोधनैधराम् | 
तद्वहिर्वृष्णयः सर्वे पुरोवच्च सुरादयः | 

ध्यात्वैवं परमात्मानं विंशत्यर्णं मनुं जपेत् | 
चतुर्ल्लक्षं हूनेदाज्यैश्चत्वारिंशत्सहस्रकम् | 

शक्तिश्रीपूर्वकोऽष्तादशार्णोविंशतिवर्णकः |
मन्त्रोऽनेन सदृक्षोऽन्यो (मन्त्रेणानेन सदृशो) मनुर्न हि जगत्रये | 

ऋषिर्व्रह्मास्य गायत्रीच्छन्तः कृष्णस्तु देवता | 
पूर्वप्रोक्त वदेवास्य वीजशक्त्यादिकल्पना |

(प्. १३) 

कल्पः सनत्कुमारोक्तो मन्त्रस्यास्योच्यतेऽधुना | 
पीठन्यासान्तिकं कृत्वा पूर्वोक्तक्रमतः सुधीः |

करद्वन्द्वाङ्गलितलेष्वङ्गषट्कं प्रविन्यसेत् | 
मन्त्रेण व्यापकं कृत्वा मातृकां मनुसंपुटाम् | 

संहारसृष्टिमार्गेण दशतत्त्वानि च न्यसेत् | 
पुनश्च व्यापकं कृत्वा मन्त्रवर्णांस्तनौ न्यसेत् | 

मुर्द्ध्नि भाले भ्रुवोर्मध्ये नेत्रयोः कर्णयोर्नसोः | 
आनने चिवुके कण्ठे दोर्मूले हृदि तुन्दके | 

नाभौ लिङ्गे तथाधारे कट्योर्ज्जान्वोश्च जङ्घयोः | 
गुल्फयोः पादयोर्न्यस्येत् सृष्टिरेषा समीरिता | 

स्थितिर्हृदादिपादान्ता संहृतिश्चरणादिका | 
विधायैवं पञ्चकृत्वः स्थित्यस्तं मूर्त्तिपञ्जरम् | 

सृष्टिस्थिती च विन्यस्य षडङ्गन्यासमाचरेत् | 
गुणाग्निवेदकरणकरणाक्ष्यक्षरैर्मनोः | 

मुद्रां वद्धा किरीटाद्या दिग्वन्धं पूर्ववच्चरेत् | 
ध्यात्वा जप्त्वार्च्चयेद्देहं मूर्त्तिपञ्जरपूर्वकम् ||


अथ वाह्येऽर्चयेद्विष्णुं तदर्थं यन्त्रमूच्यते | 
गोमयेनोपलिप्योर्वीं तत्र पीठं निधापयेत् | 

विलिप्य गन्धपङ्केन लिखेदष्टदलाम्वुजम् | 
कर्णिकायान्तु षट्कोणम् ससाध्यन्तत्र मन्मथम् |

शिष्टैस्तु सप्तदशभिरक्षरैर्वेष्टयेत् स्मरम् | 
प्राग्रक्षोऽनिलकोणेषु श्रियं शिष्टेषु संविदम् | 

षदक्षरं सन्धिषु च केशरेषु त्रिशस्त्रिशः | 
विलिखेत् स्मरगायत्रीं मालामन्त्रं दलाष्टके | 

षट्शः संलिख्य तद्वाह्ये वेष्टयेन्मातृकाक्षरैः | 
भूविम्वञ्च लिखेद्वाह्ये श्रीमाये दिग्विदिक्ष्वपि | 

एतद्यन्त्रं हाटकादिपट्टेष्वालिख्य पूर्ववत् | 
साधितं धारयेद्यो वै सोऽर्च्यते त्रिदशैरपि | 

स्याद्गायत्री कामदेवपुष्पवाणौ च ङेऽन्तकौ | 
विद्महे धीमहियुतौ तन्नोऽनङ्गः प्रचोदयात् | 

जप्या जपादौ गोपालमन्त्राणां जनरञ्जनी | 
नत्यन्ते कामदेवाय ङेऽन्तं सर्वजनप्रियम् | 

उक्त्वा सर्वजनान्ते तु सम्मोहनपदन्तथा | 
ज्वल ज्वल प्रोज्ज्वलेति प्रोक्त्वा सर्वजनस्य च | 

हृदयं मम च व्रुयाद्वशं कुरु युगं शिवः | 
प्रोक्तोमदनमन्त्रोऽष्टचत्वारिंशद्भिरक्षरैः | 

जपादौ सारवीजाढ्यो जगत्रयवशीकरः | 
भूगृहं चतुरस्रं स्यादष्टशूल (वज्र) विभूषितम् ||



पीठः पूर्ववदभ्यर्च्य मूर्त्तिं संकल्प्य पौरुषीम् | 
तत्रावाह्याच्युतं भक्त्या सकलीकृत्य पूजयेत् | 

आसनादिविभूषान्तं पुनर्न्यासक्रमाद्यजेत् | 
सृष्टिस्थितिषडङ्गञ्च किरीटं कुण्डलद्वयम् | 

शङ्खचक्रगदापद्ममालाश्रीवत्सकौस्तुभान् | 
गन्धाक्षतप्रसूनैश्च मूलेनाभ्यर्च्य पूर्ववत् | 

आदौ वह्निपुरद्वन्द्वकोणेष्वङ्गानि पूजयेत् | 
सहृच्छिरः शिखावर्म नेत्रमस्त्रमिति क्रमात् | 

वासुदेवः सङ्कर्षणः प्रद्युम्नश्चानिरुद्धकः | 
अग्न्यादिदलमूलेषु शान्तिः श्रीश्च सरस्वती |

रतिश्च दिग्दलेष्वर्च्या ततोऽष्टौ महिषीर्यजेत् | 
रुक्मिण्याद्या दक्ष सव्यक्रमात् पत्राग्रकेषु च | 

ततः षोडशसाहस्रं सकृदेवार्चयेत् प्रियाः | 
इन्द्रनीलमुकुन्दाद्यान्मकरानन्दकच्छपान् | 

शङ्खपद्मादिकांश्चापि निधीनष्टौ क्रमाद्यजेत् | 
तद्वहिश्चेन्द्रवज्राद्या आवृतीः संप्रपूजयेत् | 

इति सप्तावृतिवृतमभ्यर्च्याच्युतमादरात् | 
प्रीणयेद्दधिखण्डाज्यसंमिश्रेण पयोऽन्धसा | 

राजोपचारान् दत्त्वा तु  स्तुत्वा नत्वा तु केशवम् | 
उद्वासयेत् स्वहृदये परिवारगणैः सह | 

न्यस्यात्मानं समभ्यर्च्य तन्मयः प्रजपेन्मनुम् | 
रत्नाभिषेके ध्यानेज्या विंशत्यर्णाश्रितेरिता | 

जपहोमार्चनध्यानैर्योमु?ं प्रभजते मनुम् | 
तद्वेश्म पूर्यतेरनैः स्वर्णधान्यैरनावृतम् | 

पृथ्वी पृथ्वी करे तस्य सर्वशस्य समाकुला | 
पुत्रैर्मित्रैः सुसम्पन्नः प्रयात्यन्ते परां गतिम् | 

वह्नावभ्यर्च्य गोविन्दं सितपुष्पैः सतण्डुलैः | 
आज्याक्तैरयुतं हूत्वा भस्मतन्मूर्द्ध्नि धारयेत् | 

तस्यान्नादि समृद्धिः स्यात्तद्वशे सर्वयोषितः | 
आज्यैर्लक्षं हूनेद्रक्तपद्मैर्वा मधुराप्लुतैः | 

श्रिया तस्यैन्द्रमैश्वर्यं तृणलेशायते ध्रुवम् | 
शुक्लादिवस्त्रलाभाय शुक्लादिकुसुमैर्हूनेत् | 

त्रिमधवाक्तैर्दशशतमाज्याक्तैर्वाष्टसंयुतम् | 
क्षौद्रसिक्तैः सितैः पुष्पैः पुष्पैरष्टोत्तरसहस्रकम् | 

हूनेन्नित्यं यः समासात् पुरोधा नृपतेर्भवेत् | 
दशाष्टादशवर्णोक्तजपध्यान हूतादिकम् | 

विदध्यात् कर्म वानेन ताभ्यामप्यत्र कीर्त्तितम् | 
श्रीशक्तिस्मरकृष्णाय गोविन्दाय शिरोमनुः | 

रव्यर्णो व्रह्मगायत्री कृष्णर्ष्यादिरथास्य तु | 
वीजैस्त्रिवेदयुग्मार्णैरङ्गषट्क मुदाहृतम् | 

विंशत्यर्णोदितजपध्यानहोमार्चनक्रियाः | 
मन्त्रोऽयं सकलैश्वर्यकाङ्क्षिभिः सेव्यतां वुधैः | 

श्रीशक्तिकामपूर्वोङ्गजन्मशक्तिरमान्तिकः | 
दशाक्षरः स एवादौ स्याच्चेच्छक्तिरमायुतः | 

मन्त्रौ विकृतिरव्यर्णावाचक्राद्यङ्गिनाविमौ | 
विंशत्यर्णोक्तयजनविधी ध्यायेदथाच्युतम् | 

वरदाभयहस्ताभ्यां श्लिष्यन्तं स्वाङ्गगे प्रिये | 
पद्मोत्पलकरे ताभ्यां श्लिष्टं चक्रवरोज्ज्वलम् | 

दशलक्षं जपेदाज्यैस्तावत् साहस्रहोमतः | 
सिद्धाविमौ मनू सर्वसम्पत्सौभाग्यादौ नृणाम् | 

मारशक्तिरमापूर्वः शक्तिश्रीमारपूर्वकः | 
श्रीशक्तिमारपूर्वश्च दशार्णोमनवस्त्रयः | 

एतेषां मन्त्रवर्याणामङ्गर्ष्यादि दशार्णवत् | 
शङ्खचक्रधनुर्वाणपाशाङ्कुशधरोऽरुणः | 

वेणुं धमन् धृतं दोर्भ्यां ध्येयः कृष्णोदिवाकरे | 
आद्ये मनौ ध्यानमेवं द्वितीये विंशदर्णवत् | 

दशार्णवत् तृतीयेऽङ्गदिक्पालाद्यैः समर्चना | 
पञ्चलक्षं जपेत्तावदयुतं पायसैर्हूनेत् | 

ततः सिद्ध्यन्ति मनवो नृणां सस्पन्तिकामदाः | 
अष्टादशार्णोमारान्तोमनुः सुतधनप्रदः | 

ऋष्याद्यष्टादशार्णोक्तं मारारुढस्वरैः क्रमात् | 

(प्. १४) 

अङ्गान्यस्य मनोरङ्गदिक्पालाद्यैः समर्चना || 

पाणौ पायसपङ्कमाहितरसं विभ्रन्मुदा दक्षिणे सव्ये 
शारदचन्द्रमण्डलनिभं हैयङ्गवीनं दधत् |
कण्ठे कल्पितपुण्डरीकनखमद्दुद्दामदीप्तिं वहन् देवोदिव्यदिगम्वरो 
दिशतु नः सौख्यं यशोदाशिशुः || 

दिनशोऽभ्यर्च्य गोविन्दं द्वात्रिंशल्लक्षमानतः | 
जप्त्वा दशांशं जुहूयात् सिताज्येन पयोन्धसा | 

पद्मस्थं देवमभ्यर्च तर्पयेत्तन्मुखाम्वुजे | 
क्षीरेण कदलीपङ्कैर्दध्ना हैयङ्गवेन च | 

सुतार्थी तर्पयेद्देवं वतसराल्लभते सुतम् | 
यद्यदिच्छति तत्सर्वं तर्पणादेव सिध्यति | 

वाग्भवं कामवीजञ्च कृष्णाय भूवनेश्वरी | 
गोविन्दाय रमागोपी जनवल्लभङे शिवः चतुर्दशस्वरोपेतः शुक्रः सर्गी 
तदूर्द्धतः | 

द्वाविंशत्यक्षरोमन्त्रो वागीशत्वप्रदायकः | 
अष्टादशार्णवत् सर्वमङ्गर्ष्यादिकमस्य तु | 

पूजा च विंशत्यर्णोक्ता प्रतिपत्तिस्तु कथ्यते | 
वामोर्द्धहस्ते दधतं विद्यासर्वस्वपुस्तकम् | 

अक्षमालाञ्च दक्षोर्द्धे स्फाटिकीं मातृकामयीम् | 
शव्दव्रह्ममयं वेणु मधः पाणिद्वयेऽङ्कितम् | 

गायन्तं पीतवसनं श्यामलं कोमलच्छविम् | 
वर्हिवर्हकृतोत्तंसं सर्वज्ञं सर्ववेदिभिः | 

उपासितं मुनिगणैरुपतिष्ठेद्धरिं सदा | 
ध्यात्वैवं प्रमदावेशविलासं भुवनेश्वरम् | 

चतुर्ल्लक्षं जपेन्मन्त्रममुं मन्त्री सुसंयतः | 
पलासपुष्पैः स्वाद्वक्तैश्चत्वारिंशत्सहस्रकम् | 

जुहूयात् कर्मणानेन मनुः सिद्धोभवेद् ध्रुवम् | 
योऽस्मिन्निष्णातधीर्मन्त्री वर्त्तते वक्रगह्वरात् | 

गद्यपद्यमयी वाणी तस्य गङ्गा प्रवाहवत् | 
सर्ववेदेषु शास्त्रेषु सङ्गीतेषु च पण्डितः | 

सम्पत्तिं परमां लव्ध्वा चान्ते भूयात् परं पदम् | 
तारं हृद्भगवान् ङेन्तो नन्दपुत्रपदन्तथा | 

नन्दान्ते वपुषेऽस्थ्यग्निमायान्ते दशवर्णकः | 
अष्टाविंशत्यक्षरोऽयं व्रुवेद्द्वात्रिंशदक्ष्रं | 

नन्दपुत्रपदं ङेन्तं श्यामलाङ्गपदन्तथा | 
तथा वालवपुः कृष्णगोविन्दौ दशवर्णकः | 

अनयोर्नारदऋषिश्छन्द उष्णिगनुष्टुभौ | 
आचक्राद्यैरङ्गमङ्गदिक्पालाद्यैस्तु पूजनम् | 

दक्षिणे रत्नचषकं वामे सौवर्णवेत्रकम् | 
करे दधानं देवीभ्यामाश्लिष्टं चिन्तयेद्धरिम् | 

जपेल्लक्षं मनुवरौ पायसैरयुतं हूनेत् | 
एवं सिद्धमनुर्मन्त्री त्रैलोक्यैश्चर्यभाग्भवेत् | 

तारं श्रीशक्तिवीजाढ्यं नमो भगवते पदम् | 
नन्दपुत्रपदं ङेन्तं भूधारामुखवृत्तयुक् | 

मांसान्ते वपुषोमन्त्र उनविंशाक्षरात्मकः | 
ऋषिर्व्रह्मानुष्टुप्छन्दस्तथान्यदुदितं समम् | 

अयञ्च सर्वसम्पत्तिसिद्धये सेव्यतां मनुः | 
तारं हृद्भभगवान् ङेऽन्तो रुक्मिणीवल्लभस्तथा | 

शिवोऽन्तः षोडशार्णोऽयं रुक्मिणीवल्लभाह्वयम् | 
सर्वसम्पत्प्रदोमन्त्रो नारदोऽस्य मुनिः स्मृतः | 

छन्दोनुष्टव्देवता च रुक्मिणीवल्लभो हरिः | 
एकदृग्वेदमुनिदृक्वर्णैरस्याङ्गपञ्चकम् || 

तापिञ्जच्छविरङ्कगां प्रियतमां 
स्वर्णप्रभामम्वुजप्रोद्यद्वामभूजां स्ववामभुजया श्लिष्यन् 
सचिन्ताश्मना | 
श्लिष्यन्तीं स्वयमन्यहस्तविलसत्सौवर्णवेत्रश्चिरं 
पायाद्वोऽसनसूनपीतवसनो नानाविभूषो हरिः | 
ध्यात्वैवं रुक्मिणीनाथं जपेल्लक्षमिमं मनुम् || 

अयुतं जुहूयात् पद्मैररुणैर्मधुराप्लुतैः | 
अर्चयेन्नित्यमङ्गैस्तं नारदाद्यैर्दिशाधिपैः | 

वज्राद्यैरपि धर्मार्थकाममोक्षाप्तये नरः | 
लीलादण्डधरो गोपीजनसंसक्तदोः पदम् | 

दण्डान्ते वालरुपेति मेघश्यामपदन्ततः |
भगवन् विष्णुरित्युक्तो वह्निजायान्तको मनुः | 

एकोनत्र्ंशदर्णोऽस्य मुनिर्नारद ङ्गेरितः | 
छन्दोऽनुष्टव्देवता च लीलादण्डधरोहरिः | 

मन्वव्धिकरणाग्न्यव्धिवर्णैरङ्गक्रिया मता | 

सम्मोहयन्निजकरामकरस्थलीला दण्डेन गोपयुवतीः पुरसुन्दरीश्च | 
दिश्यन्निजप्रियसखिं सकृदक्षहस्तोदेवः श्रियः निहतकंस उरुक्रमोवः || 

ध्यात्वैवं प्रजपेल्लक्षमयुतं तिलतण्डुलैः | 
त्रिमध्वक्तैर्हूनेदङ्गं दिक्पालाद्यैः समर्चना || 

लीलादण्डहरिं यो वै भजते नित्यमादरात् | 
स पूज्यते सर्वलोकैस्तं भजेदिन्दिरा सदा | 

त्रयोदशस्वरोपेतः शार्ङ्गी मेदः सकेशवः | 
तथा मांसयुगं भाय शिरः सप्ताक्षरोमनुः | 

आचक्राद्यैरङ्गकृत्?प्तिर्नारदोऽस्य मुनिः स्मृतः | 
छन्द-उष्णिगदेवता च गोवल्लभ उदाहृतः | 

ध्येयोऽच्युतः स कपिलागणमध्यसंस्थस्तामाह्वयन् दधद्दक्षिणदोष्णि 
वेणुम् | 
पाशं सयष्टिमपरत्र पयोदलीलः पीताम्वरोऽहिरिपुपिच्छकृतावतंसः || 

मुनिलक्षं जपेदेनं हूनेत् सप्तसहस्रकम् | 
गोक्षीरैरङ्गदिक्पालमध्येऽर्च्यं गोगणाष्टकम् | 

अष्टोत्तरसहस्रं यः पयोभिर्दिनशो हुनेत् | 
पक्षात् स गोगणैराढ्योदशार्णेनैव वा विधिः | 

सलवोवासुदेवोहृत् ङेऽन्तञ्च भगवत्पदम् | 
श्रीगोविन्दपदं तद्वद्द्वादशार्णोऽयमीरितः | 

मनुर्नारदगायत्री कृष्णर्ष्यादिरथाङ्गकम् | 
एकाक्षिरेदभूतार्णैः समस्तैरपि कल्पयेत् | 

वन्दे कल्पद्रुमूलाश्रितमणिमयसिंहासने सन्निविष्टं नीलाभं 
पीतवस्त्रं करकमललसच्छङ्खवेत्रं मुरारिम् | 

गोभिः सप्रस्रवाभिर्वृतममरपतिप्रौढहस्तस्थकुम्भप्रच्योतत्-
सौधधारास्नपितमभिनवाम्भोजपत्राभनेत्रम् | 

एवं ध्यात्वाच्युतं जप्त्वारविलक्षं हुनेत्ततः | 
दुग्धैर्द्वादशसाहस्रं दिनशोऽमुं समर्चयेत् | 

गोष्ठे प्रतिष्ठितं वात्मगेहे वा प्रतिमादिषु | 
समस्तपरिवारार्च्यास्ताः पुनर्विष्णुपार्षदाः | 

द्वारे ग्रावणि पीठैऽर्च्याः पक्षीन्द्रश्च तदग्रतः |
चण्डप्रचण्डौ प्राग्धातृविधातारौ च दक्षिणे | 

जयः स विजयः पश्चात् वलः प्रवल उत्तरे | 
उर्द्धे द्वारश्रियं चेष्ट्वा द्वार्येतान् युग्मशोऽर्चयेत् | 

पूज्यो वास्तुः पुमांस्तत्र तत्र द्वाः पीठमध्यतः |

(प्. १५)

द्वारान्तः पार्श्वयोरर्च्या गङ्गा च यमुना विधी | 
कोणेषु विघ्नं दुर्गाञ्च वाणीं क्षेत्रेशमर्चयेत् | 

अर्चयेद्वास्तुपुरुषं वेश्ममध्ये समाहितः | 
तारं शार्ङ्गपदं ङेन्तं सपूर्वञ्च शरन्तथा (सवासनम्) | 

हूं फट् नतीरप्युक्त्वास्त्रमुद्रयाग्रस्थितोहरेः | 
पुष्पाक्षतं क्षिपेद्दिक्षु समाहितासने ततः | 

विधेयमेतत् सर्वत्र स्थापितेषु विशेषतः | 
आत्मार्चनान्तं कृत्वाथ गुरुपत्नीः पुरोक्तवत् | 

श्रीगुरुन् परमाद्यांश्च महास्मत् सर्वपूर्वकान् | 
तत्पादुकान् नारदादीन् पूर्वसिद्धाननन्तरम् | 

ततो भागवतांश्चेष्ट्वा विघ्नं दक्षिणतोऽर्चयेत् | 
पूर्ववत् पीठमभ्यर्च्य श्रीगोविन्द मथार्चयेत् | 

रुक्मिणीं सत्यभामाञ्च पार्श्वयोरिन्द्रमग्रतः | 
पृष्ठतः सुरभिञ्चेष्ट्वा केशरेष्वङ्गदेवताः | 

अर्च्या हृदादिवर्मान्ता दिक्ष्वस्त्रं कोणकेषु च | 
कालिन्दीरोहिणीनाग्नजित्याद्याः षट् च शक्तयः | 

दलेषु पीठकोणेषु दामाद्यर्च्यास्तु किङ्किणी | 
दामादीन् यष्टिवेणुञ्च पुरः श्रीवत्सकौस्तुभौ | 

अग्रतो वनमालाञ्च दिक्ष्वष्टसु ततोऽर्चयेत् | 
पाञ्चजन्यं गदां चक्रं वसुदेवञ्च देवकीम् | 

नन्दगोपं यशोदाञ्च सगोगोपालगोपिकाः | 
इन्द्राद्यान् कुमुदाद्यांश्च विश्वक्सेनं तथोत्तरे | 

कुमुदः कुमुदाक्षश्च पुण्डरीकोऽथ वामनः | 
शङ्कुकर्णः सर्वनेत्रः सुमुखः सुप्रतिष्ठितः | 

एककालं द्विकालम्वा त्रिकालं वेति गोष्ठगम् | 
श्रीगोविन्दं यजेन्नित्यं गोपीभ्यश्च रसप्रदम् | 

दीर्घजीवी निरातङ्को धेनुधान्यधनादिभिः | 
पुत्रैर्मित्रौरहाढ्योऽन्ते प्रयाति परमं पदम् | 

उर्द्धदन्तयुतः शार्ङ्गी चक्री दक्षिणकर्णयुक् | 
मांसनाथाय नत्यन्तो मूलमन्त्रोऽष्टवर्णकः | 

ऋषिर्व्रह्मास्य गायत्रीच्छन्दः कृष्णश्च देवता | 
वर्णयुग्मैः समस्तेन प्रोक्तं स्यादङ्गपञ्चकम् | 

पञ्चवर्षमतिदृप्तमङ्गने धावमानमलकाकुलेक्षणम् | 
किङ्किणीवलयहारनूपुरैरञ्चितं स्मरत् गोपवालकम् | 

ध्यात्वैवं प्रजपेदष्टलक्षं तावत् सहस्रकम् | 
जुहूयाद्व्रह्मवृक्षोण्यसमिद्भः पायसेन वा | 

प्रासादे स्थापितं कृष्णममुना नित्यमर्चयेत् | 
द्वारपूजादि पीठार्चनान्तं कृत्वोक्तमार्गतः | 

मध्येऽर्चयेद्धरिम् दिक्षु विदिक्ष्वङ्गानि च क्रमात् | 
वासुदेवः सङ्कर्षणः प्रद्युम्नश्चानिरुद्धकः | 

रुक्मिणी सत्यभामा च लक्ष्मणा जाम्ववत्यपि | 
दिग्विदिक्ष्वर्चयेदेतानिद्रवज्रादिकान् वहिः | 

योऽमुं मन्त्रं जपेन्नित्यं विधिनाभ्यर्चयन् हरिम् | 
स सर्वसम्पत्संयुक्तो नित्यं शुद्धपदं व्रजेत् | 

तारश्रीशक्तिमारान्ते श्रीकृष्णायपदं वदेत् | 
श्रीगोविन्दाय तस्योर्द्धं श्रीगोपीजन इत्यपि | 

वल्लभाय ततः स्त्रीः श्रीं सिद्धगोपालकोमनुः | 
माधवीमण्डपासीनौ गरुडेनाभिपालितौ | 

दिव्यक्रीडासुनिरतौ रामकृष्णौ स्मरन् जपेत् | 
चक्री वसुस्वरयुतः सर्गैकार्णोमनुर्मतः | 

कृष्णेति द्व्यक्षरः कामपूर्वस्त्र्यर्णः स एव तु | 
स एव चतुर्वर्णः स्यात् ङेऽन्तोऽन्यश्चतुरक्षरः | 

वक्ष्यते पञ्चवर्णः स्यात् कृष्णाय नम इत्यपि | 
कृष्णायेति स्मरद्वन्द्वमध्ये पञ्चाक्षरोऽपरः | 

गोपालायाग्निजायाभ्यां षडक्षर उदाहृतः | 
कृष्णाय स्मरवीजाद्यो वह्निजायान्तिकोऽपरः | 

षडक्षरः प्रागुदितः कृष्णगोविन्दकौ पुनः | 
सचतुर्थी सप्तवर्णः सप्तार्णोऽन्यपरोदितः | 

श्रीशक्तिमारकृष्णाय मारः सप्ताक्षरोमनुः | 
कृष्णगोविन्दकौ ङेऽन्तौ स्मराद्यावष्टवर्ण.कः | 

दधिभक्षणङेवह्निजायाभिरपरोऽष्टकः | 
सुप्रसन्नात्मने प्रोक्तो नम इत्यपरोऽष्टकः | 

प्राक् प्रोक्तोमूलमन्त्रश्च नवार्णः स्मरसंयुतः | 
कृष्णगोविन्दकौ ङेऽन्तौ नमोऽन्तोऽन्योनवार्णकः | 

क्लीं ग्लौं क्लीं स्यामलाङ्गाय नमः स्याद्दशवर्णकः | 
शिरोऽन्तोवालवपुषे कृष्णयान्योमनुर्मतः | 

शिरोऽन्तोवालवपुषे क्लीं कृष्णाय स्मृतोवुधैः |
एकादशाक्षरोमन्त्र एतेषां नारदोमुनिः | 

छन्दस्तु देवी गायत्री देवता कृष्णङ्गेरितः | 
कलषड्दीर्घकैरङ्गमथामुं चिन्तयेद्धरिम् | 

अव्याद्व्याकोषनीलाम्वुजरूचिररुणाम्भोजनेत्राम्वुजस्थोवालोजंघा-
कटीरस्थलकलितरणत्किङ्किणीकोमुकुन्दः | 

दोर्भ्यां हैयङ्गवीनं दधदतिविमलं पायसं 
विश्ववन्द्योगोगोपीगोपवीतोरुरुनखविलसत्कण्ठभूषश्चिरं वः | 

ध्यात्वैव मेक मेतेषां लक्षं जप्यान्मनुं ततः | 
सर्पिः सितोपलोपेतैः पायसैरयुतं हूनेत् | 

तर्पयेत्तावदेतेषां मनुनां हूतसंख्यया | 
तर्पणं विहितं नित्यं योऽर्चयेत् सुसमाहितः | 

वह्न्यादीशान्त मङ्गानि हृदादिकवचान्तिकम् | 
अर्चयेत् पुरतो नेत्रमन्त्रं दिक्षु वहिः पुनः | 

इन्द्रवज्रादिकाः पूज्याः सपर्यैषां समीरिता | 
इत्येक मेषां मन्त्राणां भजेद्योमनुवित्तमः | 

करप्रचेयाः सर्वार्थास्तस्यासौ पूज्यते नरैः | 
सद्यः फलप्रदं मन्त्रं वक्ष्येऽन्यञ्चतुरक्षरम् | 

संप्रोक्तोमारयुग्मान्तरस्थकृष्णपदेन तु | 
ऋष्याद्यमङ्गषट्कञ्च प्रागुक्तं प्रोक्तमस्य तु | 

श्रीमत्कल्पद्रुमूलोद्गतकमल लसत्कर्णिकासंस्थितो 
यस्तत्शाखालम्विपद्मोदरविसरसंख्यातरत्नाभिषिक्तः | 

हेमाभः सुप्रभाभिस्त्रिभुवनमखिलं भासयन् वासुदेवः पायाद्वः 
पायसादोनवनवनवनीतामृताशी वशी सः | 

ध्यात्वैवं प्रजपेल्लक्षचतुष्कं जुहूयात्ततः | 
त्रिमध्वक्तैर्विल्वफलैश्चत्वारिंशत्सहस्रकम् | 

अङ्गैर्निधिभिरिन्द्राद्यैर्वज्राद्यैर्वचनोदिता | 
तर्पयोद्दिनशः कृष्णं स्वादुत्रयधिया जलैः | 

मारयोरस्य मांसाधोरक्तञ्चेदपरोमनुः | 
षड्ङ्गान्यस्य कप्ल्यानि (कलषड्) दीर्घैर्मन्त्रशिखामणेः | 

आरक्तोद्यानकल्पद्रुमशिखरलसत्स्वर्णदोलाधिरुढं गोपीभ्यां 
प्रेक्ष्यमाणं विकसितनववन्धकसिन्दूरभासम् | 

वालं

(प्. १६) 

लीलालकान्तं कटितटविलसत्क्षुद्रघण्टाघटाढ्यं वन्दे 
शार्दूलकामाङ्कुशलसितगदाकल्पदीप्तं मुकुन्दम् | 

ध्यात्वैवं पूर्वकृत्?प्त्यैनं जप्त्वाराजोत्पलैर्नवैः | 
मधुत्रययुतैर्हूत्वा तर्पयेत् पूर्ववद्धरिम् | 

मधुरत्रयसंयुक्ता मारक्तां शालिमञ्जरीम् | 
जुहूयान्नित्यशोऽष्टोर्द्धशतमेकेन मन्त्रयोः | 

अस्य मण्डलतः पृथ्वी पृथ्वीशस्य कुलाकुला | 
स्यात् शालिपूञ्जपूर्णञ्च तद्वेश्माशु प्रजायते | 

यश्चैतयोर्नियतमन्यतरं भजेत् मन्वोर्जपार्चनहूतादिभि रात्मभक्तिः | 
श्रीमान् स मन्मथ-इवप्रमदासु वाग्मी भूयात्तनोर्विपदि तच्च 
महाच्युताख्यम् |

	इति क्रमदीपिकायां सप्तमः पटलः |


अथोच्यते वश्यविधिः पुरोक्तदशार्णतोऽष्टादशवर्णतश्च |
स्मृत्यैव यौ सर्वजगत्प्रियत्वं मनू मनुज्ञस्य सदा विधत्तः | 

फुल्लैर्वन्यप्रसूनैरमुममलतरैरर्चयित्वा दिनादौ नित्यं नित्यक्रियायां 
रतमथ दिनमध्योक्तकृत्?प्त्या मुकुन्दम् | 

अष्टोपेतं सहस्रं दशलिपिमनुवर्यं जपेदयः | 

स मन्त्री कुर्याद्वश्यान्यवश्यं मुखरमुखतरां मण्डलान्मण्डलानि | 

जातीप्रसूनैर्वरगोपवेशं क्रीडारतं रक्तहयारिपुष्पैः | 
नीलोत्पलैर्गीतिरतं पुरोवदिष्ट्वा नृपादीन् वशयेत् क्रमेण | 

सितकुसुमसमेतैस्तण्डुलैराज्यसिक्तैर्दशशतमथ हूत्वा नित्यशः 
सप्तरात्रम् | 
कचभुवि च ललाटे भस्म तद्धारयेद्योवशयति युवतीं स्त्रीं सापि 
नृंस्तद्वदेव | 

ताम्वूलवस्त्रकुसुमाञ्जनचन्दनाद्यं जप्तं सहस्रतरमन्यतरेण मन्वोः 
| 
यस्मै ददाति मनुवित् स नरोस्य मंक्षुः स्यात् किङ्करोन खलु तत्र 
विचारणीयम् | 

राजद्वारे व्यवहारे सभायां द्यूते वादे वाष्टयुक्तं शतं यः | 
जप्त्वा वाचं प्रथमामीरयेद्वै वर्त्तेतासौ तत्र तत्रोपरिष्टात् | 

आसीनं मुरमथनं कदम्वमूले गायन्तं मधुरतरं व्रजाङ्गनाभिः 
| 
स्मृत्वाग्नौ मधुमिलितैर्मयूरकेध्नैर्हूत्वासौ वशयति मन्त्रवित्त्रिलोकीम् | 

रासमध्यगतमच्युतं स्मरन् यो जपेद्दशशतं दशाक्षरम् | 
नित्यशोधाटिति मासतोनरोवाञ्छितामभिवहेत् स कन्यकाम् | 

तुङ्गकुञ्जमधिरुढमच्युतं या विचिन्त्य दिनशः सहस्रकम् | 
साष्टकं जपति सा हि मण्डलाद् वाञ्छितं वरमुपैति कन्यका | 

नृत्यन्तं व्रजसुन्दरीजनकरान्तोजानि संगृह्य तं 
ध्यात्वाष्टादशवर्णकं मनुवरं लक्षं जपेन्मन्त्रवित् | 

लाजानामथवा मधुद्रुततरैर्हूत्वायुतं कर्णकैरुद्वोढुम् प्रजपेच्च 
तावदचिरादाकाङ्क्षितां कन्यकाम् | 

अष्टादशाक्षरेण द्विजतरुजैस्तर्पणै स्त्रिमध्वक्तैः | 
अयुतं कुशैस्तिलैर्वा सतण्डुलैर्वशयितुं द्विजान् जुहूयात् | 

कृतमालभवैश्च कुरुण्टकजैर्नृपतीन् वकुलैश्च कुरुण्टकजैः | 
विशमक्षभवैरपि पाटलजै रितरानपि तद्वदथो वशयेत् | 

अभिनवैः कमलैररुणोत्पलैः समधुरै रपि चम्पकपाटलैः | 
प्रतिहूनेदयुतं क्रमशोऽचिराद्वशयितुं मुखजादिवराङ्गनाः | 

हयारिकुसुमैनवैस्त्रिमधुराप्लुतैर्नित्यशः सहस्रमृषिवासरं प्रतिहूनेत् 
निशीखे वुधः | 
सुगर्वितधियं हटाज्धाटिति वारयोषामसुअ करोति निजकिङ्करीं 
स्मरशिलीमुखैरर्दिताम् | 

कटुसंयुतैस्त्रिमधुरार्द्रतरैः सितसर्षपैर्दशशतत्रितयम् | 
निशि जुह्वतोऽस्य शचीदयितोप्यवशोवशोभवति किन्न परैः | 

अथ विल्वजै श्च फलसमित्प्रसवच्छदनैर्मधुद्रुततरैर्हवनात् | 
कमलैः सिताक्षतयुतैश्च कमलां चिराय वशयेदचिरात् | 

अपहृत्य गोपवनिताम्वराण्यमाहृदयैः कदम्वमधिरुढमच्युतम् | 
प्रजपेत् स्मरन्निशि सहस्रमानयेद्वशमुर्वशीमपि हटाद्दशातः | 

वहूना किमत्र कथितेन मन्त्रयोरनयोः सदृङ्नहि परोवशीकृतौ | 
अपि कृष्टिकर्मणि विदग्धयोषितां कुसुमायुधास्त्रमयवर्मणोरिह | 

वन्दे कुन्देन्दुगौरं तरुणमरुणपाथोजपत्राभनेत्रं चक्रं शङ्खं 
गदाव्जं निजभुजपरिघैरायतैरादधानम् | 

दिव्यैर्भूषाङ्गरागैर्नवनालनलसन् मालया च प्रदीप्तं 
द्योतत्पीताम्वराढ्यं मुनिभिरभिवृतं पद्मसंस्थं मुकुन्दम् | 

एवं ध्यात्वा पुमांसं स्फुट्-हृदयसरोजासनासीनमाद्यं 
सान्द्राम्भोजच्छविम्वा द्रुतकनकनिभं वा जपेदर्कलक्षम् | 

मन्वोरेकं द्वितारान्तरितमथ हूनेदर्कसाहस्रमिध्नैः क्षीरद्रुण्यः 
पयोक्तैः समधुधृतसितेनापि वा पायसेन | 

ततो लोकाध्यक्षं ध्रुवचिति सदानन्दवपुषं निजे हृत्पाथोजे भवति निवसं 
भेदमिहिरम् | 
निजैक्येन ध्यायन्नमुममलचेताः प्रतिदिनं त्रिसाहस्र्यं जप्यात् प्रयजतु च 
सायाह्नविधिना | 

विधिं योऽमुंभक्त्या भजति नियतं सुस्थिरमतिर्भवान्तोधिं भीमं 
विषयविषमग्राहनिकरैः | 
तरङ्गैरुत्तुङ्गैर्ज्जनिमृतिसमाख्यैः प्रविततं समुत्तीर्यानन्दं व्रजति 
परमं धाम स हरेः | 

गृणंस्तस्य नामानि शृण्वं स्तदीयाः कथाः संस्मरन् तस्य रुपाणि 
नित्यं | 
नमंस्तत्पादाम्भोरुहं भक्तिनम्रः स पूज्योवुधैर्नित्यमुक्तः स एव | 

वक्ष्ये मनुद्वयमथातिरहस्यमन्यत् संक्षेपतो भुवनमोहननामधेयम् | 
व्रह्मेन्द्रवामनयनेन्दुभिरादिमोऽन्यस्तत्पूर्वकोवियदृषीकयुतेशङेहृत् | 

मन्वोस्तु सम्मोहननारदोमुनिश्छन्दस्तु गायत्र्यमुदीरितं वुधैः | 
त्रैलोक्यसम्मोहनविष्णुरेतयोः स्याद्देवता वच्न्यधुना षडङ्गकम् | 

अक्लीवकलादीर्घैः सलवैस्तदपि कलासमाधिरूढैः | 
उक्तं पूर्ववदासनविन्यासान्तं समाचरेदथ तु | 

करयोः शाखासु तले न्यस्य षडङ्गानि चाङ्गलीषु शरान् | 
मनुपुटितमातृकावर्णैर्नस्याङ्गेऽङ्गानि विन्यसेच्च शरान् | 

काम्यहृदन्धङ्घ्रिषु करशाखाभिस्तान्नमोऽन्तिकान् ङेऽन्तान् | 
शोषणमोहनसन्दीपनतापनमादनादिकान् क्रमशः |

(प्. १७) 

पञ्चैते संप्रोक्ता द्रां द्रीं क्लीं व्लुं  स आदिकरणाः | 
सम्मोहनमथ जगतां ध्यायेत् पुरुषोत्तमं समाहितधीः | 

दिव्यतरुद्यानाद्रुचिरमहाकल्पपादपाधस्तात् | 
मणिमयभूतलविलसद्रत्नपयोजन्मपीठनिविष्टस्य | 

विश्वप्राणस्योद्यत्प्रद्योतनसद्युतेः सुवर्णस्य | 
आसीनमुन्नतां पारिद्रुमभद्राङ्गमङ्गजो मुखितम् | 

चक्रदराङ्कुशपाशान् सुमनो वाणेक्षुचापकमलगदाः | 
दधतं स्वदोर्भिररुणायतविपुलविघूर्णिताक्षियुगनलिनम् | 

मणिमयकिरीटकुण्डलहाराङ्गदकङ्कणोर्मिरसनाद्यैः | 
अरुणैर्माल्यविलेपैश्चादिप्तं पीतवस्त्रपरिधानम् | 

निजवामोरुनिषण्णां श्लिष्यन्तीं वामहस्तधृतनलिनीम् | 
क्लिद्यद्योनिं कमलां मदनमदव्याकुलोज्वलाङ्गलताम् || 

सुरुचिरभूषणमाल्यानुलेपनां सुसितवसनपरिवीताम् | 
निजमुखकमलव्यापृत चटुला सितनयनमधुकरां तरुणीम् | 

श्लिष्यन्तं वामभुजादण्डेन दृढं धृतेक्षुपाचेन | 

तज्जनितपरमनिर्वृतिनिर्भरहृदयं चराचरैकगुरुं सुरदितिजभुजगगुह्यक-
गन्धर्वाद्यङ्गनाजनसहस्रैः | 

मदमन्मथालसाङ्गैरभिवीतं दिव्यभूषणोल्लसितैः | 
स्वात्माभेदतयेण्यं ध्यात्वैकाक्षरमथाष्टवर्णम्वा | 

प्रजपेद्दिनकरलक्षं त्रिमधुरसिक्तैश्च किंशुकप्रसवैः | 
जुहूयादर्कसहस्रं विमलैः सलिलैश्च तर्पयेत्तावत् | 

विंशत्यर्णप्रोक्ते यन्त्रे दिनशोऽमुमर्चयेद्भक्त्या | 
पीठावधौ पक्षान्ते राजाय शिवोऽमुनाभिपूज्यविपम् | 

हरिमभिवाह्यस्कन्धे तस्यार्घ्याद्यैः समर्च्य धूपान्तैः | 
अङ्गानि वाणांश्च न्यासक्रमतः किरीटमपि शिरसि | 

श्रवसोश्चकुण्डले विप्रमुखानि प्रहरणानि पाणिषु | 
श्रीवत्सकौस्तुभौ च स्तनयोरुर्द्धे जले च वनमालाम् | 

पीतवसनं नितम्वे वामाङ्के श्रियमपि स्ववीजेन | 
इष्ट्वाथ कर्णिकायामङ्गानि विदिग्दिशासु दिक्षुशरान् | 

कोणेषु पञ्चमं पुनरग्न्यादिदलेषु शक्तयः पूज्याः | 
लक्ष्मीः सरस्वती च स्वर्णाभे अरुणतरे रतिप्रीत्यौ | 

कीर्त्तिः शान्तिश्च सिते तुष्टिः पुष्टिश्च मरकतप्रतिमे | 
दिव्याङ्गरागमरकतभूषणमाल्यदुकूलैरलङ्कृतालताः | 

स्मेराननाः स्मरार्ता धृतचामरचारुकरलता एताः | 
लोकेशा वहिरर्च्याः कथितेत्यर्चना मनुद्वयोद्धृता | 

प्रायः पुरुषोत्तमविधिरेवमिह स नोच्यते वहुक्तत्वात् | 
त्रैलोक्यमोहनायेत्युक्त्वा विद्मह इति स्मराय ततः | 

धीमहि तन्नो विष्णुस्तदनु प्रचोदयात् | 
जप्यैषा जपादौ दूरितहारीत्रीकरी जपार्चाहवनैः | 

प्रोक्षयतु शुद्धिविधयेऽर्चाया मनयात्मयागभूद्रव्याणि | 
मन्वोरेकेन शतं प्रतर्पयेन्मोहिनी प्रसूनयुतैर्यः | 

तोयैर्द्दिनशः प्रातः स तु लभते वाञ्छितानयत्नात् कामान् | 
हूत्वायुतं हूताशे सम्पाताज्येन तावदभिजप्तेन | 

भोजयतु समभीकं रमणीरमणोऽपि तां स्ववशतां नेतुम् | 
अष्टादशार्ण्विहिता विधयः कार्याश्च वश्यकृत् आभ्याम् | 

मन्वोरनयोः सदृशोऽन्यो नाशु त्रैलोक्यवश्यकर्मणि जगति | 
अत्रैकार्णजपादावथवा कृष्णः सवेणुगीतिर्धेयः | 

अरुणरुचिराङ्गवेशः कन्दर्पो वा सपाशसृणिचापेषु यः | 
यस्त्वेकतरं मनुमेतयोर्विमलधीः सदा जपति मन्त्री | 

सोऽमुत्रापि च सिद्धिं विपुलामतितरामेति |
अथ सत्यः शौरिश्च तृतीयतुर्यकाः | 

शिखिवामनेत्रशशिखण्डमण्डिताः | 
जय कृष्ण युगनिरन्तरात्मभूशिखिशक्ति-आस्यवृत्तशक्तवर्णकाः | 

प्रणिमध्ये मुदितचेतसे ततस्त्यपरदृग्मगुरुमारुताक्षराः | 
स चतुर्थिकृष्णपदमिक्षुकार्मुको दशवर्णकश्च मनुवर्यकस्त्वसौ | 

सलवाधराचलसुतारमाक्षरैः पुटितं क्रमोत्क्रमगतैश्च समुद्गकरम् | 
इति दन्तसुर्यवसुवर्ण उद्धृतः कवितानुरञ्जनरमाकरोऽघहृत् | 

मुखवृत्त नन्दयुतनारदो मुनिस्त्विहच्छन्द-उक्तममृतादिकारिराट् | 
त्रिजगद्विमोहनसमाह्वयो हरिः खलु देवतास्य मुनिभिः समीरिता | 

वसुमित्रभुधरगजात्मदिङ्मयैर्मनुवर्णकैस्त्रिपुटसंस्थितैः पृथक् | 
निजजातियुक् निगदितं षडङ्गकं क्रिययैव तत् खलु जनानुरञ्जनम् | 

अथ संविशोध्य तनुमुक्तमार्गतः प्रवचयय पीठमथ च स्ववर्मणा | 
करयोर्दशाक्षरविधिक्रमात् न्यसेत् षडङ्गशायकमनङ्गपञ्चकम् | 

अमुना त्रिशोन्यसतु सर्वतस्तनौ स्मरसंपुटैस्तदनु मातृकाक्षरैः | 
दशतत्त्वकादिदशवर्णकीर्त्तितं त्वथ मूर्त्तिपञ्जरावसानमाचरेत् | 

सृजति स्थितिदशषडङ्गशायकान् न्यस्त्वा ततोऽन्यदखिलं पूरोक्तवत् | 
प्रणिधाय सर्वभूवनैकसाक्षिणं स्मरतां मुकुन्दमनवद्यधीरधीः | 

अधोभूधरदरी परिस्कृते महोन्नतशालगोपुरविशालवीथिके | 
घनचुम्व्युदग्रसितसौधसंकुले मणिहर्म्यविस्तृतकवाटवेदिके | 

द्विजभूपविट्चरणजन्मनां गृहैर्विविधैऽस्च शिल्पिजनवेश्मभिस्तथा | 
इभसप्त्युरभखरधेनुसेवितच्छगलालयैश्च लसितैः सहस्रशः | 

विविधापणाश्रितमहाजनकृतक्रयविक्रयद्रविणसंचयाचिते | 
जनमानसंहृतिविदग्धसुन्दरीजनमन्दिरैः सुरुचिरैश्च मण्डिते | 

पृथुदीर्घिकाविमलपथि सिन्दूरवद्विकचारविन्दमकरन्दलम्पटे | 
कलहंससारसरथाङ्गनामभिर्विहगैर्विघुष्टककुभिः स्वके पुरे | 

सुरपादपैः सुरभिपुष्पलोलुपभ्रमराकुलैर्विविधकामदे नृणाम् | 
शिवमन्दमारुतललच्छिखैर्वृते मणिमण्डपे रविसहस्रश्रुते | 

मणिदीपिकाकरदीपितान्तरे तनुचित्रविस्तृतवितानशालिनि | 
लसिते विकस्वरविचित्रदामभिः सुसुगन्धिसलिलोक्षितस्थले | 

प्रमदाशतैर्मदविघूर्णितेक्षणैर्मदनालसैः करविलोलचामरैः | 
अभिषेवितैः स्खलित-

(प्. १८) 

मञ्जुभाषितैः स्तनभारभङ्गुरकृशावलग्नकैः | 
अविराममणिचर्यवर्षिणः श्रमहानदामृतरसच्युतोऽप्यधः | 

सुरपादपस्य मणिभूतलोल्लसत् पृथुसिंहवक्रचरणाम्वुजासने | 
अभिचिन्तयेत् समुपविष्टमच्युतं नवनीलनीररुहकोमलच्छविम् | 

कुटिलाग्रकुन्तललसत्किरीटकं स्मितरत्नपुष्पकलितावतंसकम् | 
सुललाटमुल्लसदुदञ्चितभ्रुवं विपुलारुणायतलोललोचनम् | 

मणिकुण्डलोस्रपरिदीप्तगण्डकं नववन्धुजीवकुसुमारुणाधरम् | 
स्मितचन्द्रिकोज्ज्वलितदिङ्मुखं स्फुरत्प्रनकश्रमाम्वुकणमण्डिताननम् | 

स्फुरदंशुरत्नगणदीप्तभूषणोत्तमहारदामभिरूपस्कृतांशकम् | 
घनसारकुङ्कुमविलिप्तविग्रहं पृथुदीर्घवन्धयज्ञजाविराजितम् | 

तरुणारुणाव्जचरणाव्जमङ्गजोन्मथिताङ्गमङ्कगकराम्वुजद्वयम् | 

स्वाङ्कस्थभीष्मकसुतोरुयुगान्तरस्थं तां तप्तहेमरुचिमात्म-
कराम्वुजाभ्याम् | 
श्लिष्यन्तमार्द्रजघनामुपगृह्यमाणामात्मानमायतलसत्कर-
पल्लवाभ्याम् | 

आनन्दोद्रेकनिघ्नां मुकुलितनयनेन्दीवरां स्रस्तगात्रीं 
प्रोद्यद्रोमाञ्चसान्द्रश्रमजलकणिकामौक्तिकालङ्कृताङ्गीम् | 

आत्मन्यानीय वाह्यान्तरकरणगणामङ्गकैर्निस्तरङ्गैर्मज्जन्तं 
नीलनानामतिमतुलमहानन्दसन्दोहसिन्धौ | 

सत्याजाम्वुवतीभ्यां दिव्यदुकूलानुलेपनाभ्यां | 

मन्मथशरमथिताभ्यां मुखकमलालोललोचनभ्रमराभ्याम् | 
भुजयुगलाश्लिष्टाभ्यां श्यामारुणललितकोमलाङ्गताभ्याम् | 

आश्लिष्टमात्मदक्षिणवामगताभ्यां करोल्लसत्कमलाभ्याम् | 
पृष्ठगया कलिन्दसुतया करकमलयुजा परिवद्धमञ्जुलरुचा 
मदनमथितया | 

पद्मगदारथाङ्गदरभृद्भुजयुगं 
दोर्द्वयशक्तवंशविलसन्मुखसरसीरुहम् | 

दिक्षु वहिः श्रुतर्षियतिभिः खेचरपरिवृढैर्भक्तिभरावनम्रतनुभिः 
स्तुतिमुखरमुखैः | 

सन्तत सेव्यमानमनोवचनविषयकमर्थचतुष्टयप्रद ममुं 
त्रिभुवनजनकम् | 

सान्द्रानन्दमहाद्धिमग्नममले धाम्नि स्वकेऽवस्थितं ध्यात्वैवं 
परमं पुमांस मनघात् स प्राप्य दीक्षां गुरोः | 

लव्धामुं मनु मादरेण सितधीर्लक्षं जपेद् योषितां 
वार्त्ताकर्णनदर्शनादिविहितो मन्त्री गुरुणामपि | 

जुहूयाच्च दशांशकं हूताशे ससिताक्षौद्रघृतेन पायसेन | 

प्रथमोदितपीठवर्यकेऽमुं प्रयजेन्नित्य मनित्यता विमुक्त्यै | 

आरभ्य विभूति मथ न्यासक्रमतः शरान्तमभ्यर्च्य | 
मुर्त्त्याद्यं चात्मानं विंशत्यर्णोदिते तु यन्त्रवरे | 

मध्यमवीजं परितोवरुणेन्दुयमेन्द्रदिक्षु संलिख्य | 
वीजचतुष्कं तदपि चत्वारिंशद्भिरक्षरैर्द्व्यधिकैः | 

शिवहरिवह्न्याशास्वस्रिषु क्रमाद्विलिखेत् | 

वाङ्माया श्रीमन्त्रां स्तद्वद्रक्षोऽम्वुपानिलास्रिसु च | 
शेषं पूर्वोदितवद्विधाय पीठं यथावदभ्यर्च्य | 

सङ्कल्प्य मुर्त्तिमत्र वा वाह्यार्चयतु मध्यवीजे तम् | 
मुखदक्षसव्यपृष्ठवीजेष्वर्च्यास्तु शक्तयः क्रमशः | 

रुक्मिण्याद्याः षट्ष्वथ कोणेष्वङ्गानि केशरेषु शरान् | 
लक्ष्म्याद्यादलमध्येष्वग्न्यादिषु तद्वहिर्ध्वजप्रमुखान् | 

अग्रे केतुंश्यामं पृष्ठे विधुरिपुमरुणममलरक्तरुची | 
पार्श्वद्वये निधीशौ सन्ततधाराभिर्वृष्टधनपुञ्जौ | 

हेरम्वशास्तृदुर्गाविस्वकृसेनान् विदिक्षु वह्न्याद्याम् | 
विद्रुममरकतदूर्वास्वर्णाभान् वहिरथेन्द्रवज्राद्यान् | 

यजतु विधानमितीरितमावृतिसप्तकयुतं मुकुन्दस्य | 

इतार्चयन्नच्युत मादरेण योऽमुंभजेन्मन्त्रवरं जितात्मा | 
सोऽभ्यर्च्यते दिव्यजनैर्ज्जनानां हृन्नेत्रपङ्केरुहतीग्मभानुः | 

सितशर्करोत्तरपयः प्रतिपत्या परितर्पयेद्दिनमुखे दिनशस्तम् | 
सलिलैः शतं शतमुखश्रियमेव स्वविभृगुदन्वतिकरोत्युदविन्दुम् | 

विदलकुलैः सुमनसः सुमनोभिर्घनसारचन्दनघनद्रवमग्नैः | 
मनुनामुनाहवनतोयुतं संख्यं त्रिजगत्प्रियः स मनुवित् कविराट् स्यात् | 

ध्यानादेवास्य सद्यस्त्रिदशमृगदृशोवश्यतां यान्त्यवश्यम् 
कन्दर्पार्त्ताजपाद्यैः किमथ न सुलभं मन्त्रतः स्यान्नरस्य | 

स्पर्द्धामुद्धूय चित्रं महदिदमपि नैसर्गिकीं शश्वदेतं सेवेते 
मन्त्रिमुख्यं सरसिजनिलया चापि वाचा मधीशा | 

आधिव्याधिजरापमृत्युदुरितैर्भूतैः समस्तैर्विषैर्दौर्भाग्येन 
दरिद्रतादिभि रसौ दूरं विमुक्तश्चिरम् | 

सत्पुत्रैः ससुतैश्च मित्रनिवहैर्ज्जुष्टोऽभिलाभिः सदा सम्पद्भिः 
परिपुष्टङ्गेडितयशा जीवेदनेकाः समाः | 

अखिलमनुषु मन्त्रो वैष्णवा वीर्यवन्तोमहिततरफलाढ्यास्तेषु 
गोपालमन्त्राः | 

प्रवलतर इहैषोऽमीषु सम्मोहनाख्यो मनुरनुपमसम्पत्कल्पनाकल्प-
शाखी | 

मनु मिममतिहृद्यं यो भजेद्भक्तिनम्रोजपहूतयजनाद्यैर्ध्यानवान्-
मन्त्रिमुख्यः | 

त्रुटितसकलकर्मग्रन्थिरुद्वुद्धचेता व्रजति स तु पदन्तन्नित्यशुद्धं 
मुरारेः | 

सङ्गीकृत्यैकमेषाम्मनुमथ जपहोमार्चनान्तैर्-
मनूनामष्टाङ्गोसावितारिः प्रमुदितपरिशुद्धप्रसन्नान्तरात्मा | 

योगी युञ्जीत योगाननुदितविहृतिः स्वप्नवोधाहृतिः प्रागास्यः सन्नासने स्वे 
सुमृदुनि सुखसम्मीलिताक्षोनिषन्नः | 

विश्वं भुतेन्द्रियान्तःकरणमयमिनेन्द्वग्निरूपं समस्तं वर्णान्ते तत् 
प्रधाने कलनयनमये वीजरूपे ध्रुवेण | 

नीत्वा तत् पुंसि विन्द्वात्मनि तमपि वरामन्यथो कालतत्त्वे तच्चेच्छक्तौ 
चिदात्मन्यपि लयतु च तं केवले धाम्निशान्ते | निर्द्वन्द्वे निर्विशेषे 
निरतिशयमहानन्दसान्द्रेऽवसानोपेतेऽथो कृष्णपूर्वामनमहितगिरां 
शाश्वतेऽप्यात्मनीण्यं | 

संहृत्याभ्यस्य वीजोत्तममथशलकैर्नीलनिश्वासतेतीः 
प्रक्षीणापुण्यपुण्योनिरुपमपरसम्वित्स्वरूपः भूयात् | 

मूलाधारे त्रिकोणे तरुणतरणिभाभास्वरे विभ्रमन्तं कामं 
वालार्ककालानलजठरकुरङ्गाङ्ककोटिप्रभाभम् | 

विद्युन्मालासहस्रद्युतिरुचिरलसद्वन्धुजीवा-

(प्. १९)

भिरामं त्रैगुण्याक्रान्तविन्दुं जगदुदयलयैकान्तहेतुं विचिन्त्य | 

तस्योर्द्धे विस्फुरन्तीं स्फुटरुचिरतडित्पुञ्जभाभावभावामुद्गच्छन्तीम् 
सुषुम्नासरणि मनुशिखामाललाटेन्दुविम्वम् | 

चिन्मात्रां सूक्ष्मरूपां कलितसकल * * * श्वाङ्कनाथादगम्यां 
मूलं या सर्वधाम्नां स्मरतु विरुपमां हुं कृतोदञ्चिते वः | 

नीत्वा तं शकैरधोमुखसहस्रारारुणाव्जोदरे 
द्योतत्पूर्णशशाङ्कविम्वमनुतः पीयुषधाराश्रुतिम् | 

रक्तां मन्त्रमयीं निपीय च सुधानिः स्यन्दरूपां 
विशेद्भूयोऽप्यात्मनिकेतनं पुनरपि प्रोण्यापयित्वा विशेत् | 

योऽभ्यस्य नित्यमनुदिन मेवात्मानोऽन्तर्वीजेशं दूरितजरापमृत्युरोगान् | 
जित्वाऽसौ स्वयमिव मूर्त्तिमनङ्गः संजीवेच्चिरमनिलीनकेशकापाशः | 

स्फुटमधुरपदार्णश्रेणिरत्यद्भुतात्मावाटिति वदनपद्मान्निःसरत्यस्य 
वाणी | 
अपिच सकलमन्त्रास्तस्य सिद्ध्यन्ति संक्षुव्युपरमघनसौख्यैकास्पदं 
वर्त्तते सः | 

भ्राम्यन्मुर्त्तिं मूलचक्रादनङ्गं स्वाभिर्भाभीरक्तपीयूषस्रप्तिः | 
विम्वाकाशं पूरयन्तं विचिन्त्य प्रत्यावेश्यास्तत्र वैश्याय साध्याः | 

नार्योनरा वा नगरी सभापि वा प्रवेशितास्तत्र निशातचेतसा | 
स्युः किङ्करास्तस्य धाटित्यनारतं चिराय तन्निघ्नधियो न संशयः | 

तरणिदलन नाथे शत्रुगोपारुणेऽथो रविशशिशिखिविम्वप्रस्फुरच्चारुमध्ये 
| 
हृदयसरसिजेऽमुं स्यामलं कोमलाङ्गं सुमुखमुपनिविष्टं 
संस्मरेद्वासुदेवम् | 
पादान्तोजद्वयेऽङ्गुल्यमलकिसलयेष्वावनौ सन्नथानां 
सत्कूर्मोदारकान्तौ प्रपदयुजि लसज्जङ्घिकादण्डयोश्च | 

जान्वोरुर्वोः पिषङ्गैर्नववसनवरे मेखलादाम्नि नाभौ 
रोमावल्यामुदारोदरभुवि विपुले वक्षसि प्रौढहारे | 

श्रीवत्सकौस्तुभे च स्फुट्कमललसत्वद्धसद्दाम्नि वाह्वोर्मूले केयूरदीप्ते 
जगदवनपटौ दोर्द्वये कङ्कणाढ्ये | 
पाणिद्वन्द्वाङ्गुलिस्थे सुमधुररवसंलीनविश्वे च वेणौ कण्ठे 
सत्कुलोस्रस्फुटरुचिरकपोलस्थलद्वन्द्वके च | 

कर्णद्वन्द्वेऽथ घोणे नयननलिनयोर्भ्रुविलासे ललाटे 
केशेष्वालोलवर्हेष्वतिसुरभिमनोज्ञप्रसूनोज्ज्वलेषु | 

शोणे विन्यस्तवेणावधरकिसलये दन्तपंक्त्यां स्मिताख्यं 
ज्योत्स्नायामादिपुंसः क्रमत इति शतैः स्वं मनः संविधत्ताम् | 

यावन्मनोविलयमेति हरेरुदारमन्दस्मिते जपतु तावदनङ्गवीजं |
अष्टादशार्णमथवापि दशार्णकम्वा मन्त्रं शनैरथ 
समायतमातरिश्वा | 

आरोप्यारोप्य मनः पादारविन्दादिहसितान्तम् | 
अत्र विलाप्य क्षीणचेतसि सुखवित् सदात्मको भवति | 

जपहोमपूजातर्पणमन्त्राभिषेकविनियोगानाम् | 
दीपिकेयं मयोद्भास्यते क्रमः कृष्णमन्त्रगलितानाम् | 

संशयतिमिरच्छिद्वरा चैषा क्रमदीपिका करेण महद्भिः | 
करदीपिकेव धार्या स्वस्नेहमहर्निशम् समस्तसुखावाप्त्यै | 

यश्चक्रान्निजकेलिसाधनमधिष्ठानास्थतोऽपि प्रभुः प्रत्तं 
मन्मथशत्रुणा रणकृतौ व्याकृत्य लोकेतिकम् | 

धत्ते दीप्तनवेन्दुभाननमघोपेतात्तमायं ध्रुवं वन्दे 
कायविमर्द्दनस्वधः कृतं भूक्तद्युकं यादवम् | 

गोप्यङ्के लुण्ठनपरं विलूनपापमुर्व्वीशं मुदमदपदं आहूः 
कृषीष्टः | 

यद्देवेशितुरपनेतृभीतमेति तीग्मांशोर्नृपतेः परेषु याति | 
जगदिदमनुविद्धवेनयस्मिन् प्रसूते यदनु ततमजस्रं पाति चाधिश्रितो यः | 

यदुरुमहदुदर्चिर्यद्विधत्ते च गोपी तममृतसुखवोधज्योतिषं नौमि 
कृष्णम् | 

इति क्रमदीपिकायामष्टमः पटलः ||

इति क्रमदीपिका समाप्ता

इति श्रीरसिकमोहनचट्टोपाध्याय-कर्त्तृक संगृहीत तु प्रकाशित 
तन्त्रसारादिविविधतन्त्रसंग्रहे क्रमदीपिका समाप्ता ||


###########   END OF FILE  #######