####################################################
MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE
Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0
Catalog number: M00525
Uniform title: makuṭottararahasya
Main title: mantrayogoddhāra
Secondary title: chapter 3 of makuṭottararahasya
Manuscript : IFP transcript T00164

Description: 
A description of how to draw a yantra called śrīsabhā and the placement of the deities around the central couple, that is, the dancing śiva as Cidambara and his consort.


Notes: 
Data-entered by the staff of Muktabodha under the supervision of Mark S.G. Dyczkowski.

Revision 0: Sept. 12,2021.

Internet publisher : Muktabodha Indological Research Institute
Publication year : 
Publication city : 
Publication country : India
####################################################



प्. २)

|| मकुटोत्तररहस्यम् ||

हरिः ओम् ||

श्रीपार्वत्युवाच-

चिदम्बर महानन्द नट नृत्त प्रदर्शकम् |
रहस्याणां (नां) रहस्यं हि यन्त्रं पञ्चाक्षरस्य तु || १ ||

आवयोश्चक्र संयोगं पृथक्त्वं च मम प्रभो |
नित्यं हि लोक रक्षार्थं यन्त्रं रक्षाकरं मम || २ ||

यन्न कस्य चिदाख्यातं तत्पदं ब्रूहि तत्वतः |

ईश्वर उवाच-

श्रीसभाख्यं महायन्त्रं मम रूपप्रदर्शकम् || ३ ||

रहस्यानां रहस्यं तु चक्रं देवि त्वदात्मकम् |
अहं पञ्चाक्षरं साक्षात् त्वं तु पञ्चदशाक्षरी || ४ ||

अहं नवाक्षरं साक्षात् त्वञ्च देवी नवात्मिका |
आवयोश्चक्रसमेलं विष्ण्वादीनाम गोचरम् || ५ ||

तव स्नेहात् प्रवक्ष्यामि चक्रं प्रस्तारलक्षणम् |
मानञ्च चक्रयोगञ्च पृथक्त्वं च विशेषतः || ६ ||

मन्त्रयोगं महागौरी सावधानमनाः शृणु |
स्थानं चिदम्बरं प्राप्य प्रासादं मन्त्र विहम् || ७ ||

ठे Yअन्त्र इस् द्रwन्  अन्द् wओर्शिप्पेद् इन् चिदम्बरम् (वेर्से ७), wहिछ् इस् थुस् प्रोबब्ल्य 
wहेरे इत् wअस् रेदच्तेद्.

प्रविश्योदङ्मुखो भूत्वा गुरुं ध्यात्वा समाहितः |
ध्यायं चिदम्बरप्रसन्नात्म दर्पणे प्रतिबिम्बवत् || ८ ||

प्. ३)

ध्यायन् ध्यायेत् तथा गौरीं निर्मलेचित्त दर्पणे |
गन्धादिभिरलं कृत्य स्वदेहं मन्त्र विग्रहम् || ९ ||

चित्ते चिदम्बरं शुद्धं निर्मले तत्र विग्रहम् |
आनन्दममलं नित्यं नृत्यन्तं मां महेश्वरी || १० ||

वामभागे स्वतन्त्रस्थां चिद्रूपां सर्वसाक्षिणीम् |
त्वां देवि मनसाभ्यर्च्य सोडशै रूप चारकैः || ११ ||

चित्तभित्तौ यथा देवी प्रासादोत्तरपार्श्वतः |
मायात्मिक महाभक्ति प्रासादा वृत्तिके प्रिये || १२ ||

नित्यं हि लोकरक्षार्थं सकलीकृतविग्रहम् |
महाहृदयमध्यस्थां नृत्तमूर्तिं परां शिवाम् || १३ ||

[तावकं मामकं देवि यामले च स्वतन्त्रके || १३ ||]

दृष्ट्वा सम्यग् गुरो दृष्ट्वा प्रस्थारं मन्त्रविग्रहम् |
* लिखेत् चक्रे च विधिवदावयोश्च वपुः प्रिये ||

षण्णवत्यङ्गुला यामा विस्तारं चापि तत्समम् |
ब्रह्मसूत्रञ्च वृत्तञ्च कृत्वा पूर्वं प्रसन्नधीः ||

चत्वारीशांशकं कृत्वा सष्ट तन्मध्यमं प्रिये || १६ ||

वेदात् मूर्ति देवी च दिधिश्चाहु गुण तव |
स्वन्तन्त्रमाद्यमपरं यामलं तु शिवात्मकम् || १७ ||

स्वतन्त्रं द्विविधं प्रोक्तं द्विसप्रत्यंगुलात्मकम् |
देवी मालं कर्णिका स्वा दशधासंविभज्यताम् || १८ ||

देवी स्तुतो मे गंगा वल्लीस्तुतेति यथा क्रमम् |
पातयन्नव सूत्राणि नवानां पार्श्वयोः मृजेत् || १९ ||

आद्यन्ते च तदन्तस्थे तदन्तस्थेन मध्यमे |
मध्यमं च तथातोयं गुणभागं यथा मृजेत् || २० ||

चतुर्थे नवमी चैव पञ्चमी च तृतीयगा |

द्वितीया नवमी स्पृष्ट्वा ||

षष्ठी द्वितीयगा चास्याद् अष्टमी प्रथमा गत || २१ ||

सप्तमि वृत्त शेशस्वाच्छक्तयः पञ्चमीरिता |
प्रथमा सप्तमस्पृष्ट्वा चतुर्था चष्टमांगता || २२ ||

द्वितीया नवमी स्पृष्ट्वा तृतीयावृत्तगस्तथा |
इत्येवं कर्म सूत्राणी योजयेत् सूत्रपार्श्वयोः || २३ ||

एवं चरो वह्निं मध्यमालोच्य विन्यसेत् |
वृत्तं स्पृष्ट्वा षडश्रन्तु तदस्पृष्ट्वाष्टकं प्रिये || २४ ||

मध्यत्रियश्रंमध्ये तु तिर्यक् कर्णगतानि च | (द्यन्ते च तद?)
सूत्राणि पातयेद्देवि षोडशाश्रं यथा क्रमम् || २५ ||

चतुर्दशारकं चैव दशारद्वयमेव च |
अष्टाश्रञ्च त्रियश्रञ्च सिद्धित्वे च न संशयः || २६ ||

एवन्तु तव चक्रस्य रचनां परमेश्वरी |
विरच्य तव चक्रन्तु मम चक्रं ततो परि || २७ ||

षण्णवत्यंगुलायामं विस्तारं चापि तत्समम् |
चतुरश्रसमंकृत्वा द्वात्रिंशतिरीशकम् || २८ ||

विभज्य पादयोदौ चतुर्थांशके समे |

प्. ४)

सूत्राणि परितः प्राज्ञः तदन्तश्चतुरश्रकम् || २८ ||

अष्टादशांशकं कृत्वा तन्मध्ये विभजेत् प्रिये |
कलांशमूर्ध्वता कृत्वा तिर्यक् सप्तदशांशकम् || २९ ||

सूत्राद्दक्षिणमारभ्य नवमं मध्यमं भवेत् |
सूत्रात् पश्चिमारभ्य नवमं मध्यमं भवेत् || ३० ||

विभागे नैव सूत्राणि ताडयेदमुनैव तु |
मध्यतो दिक्पदे षट्के सार्धे तन्मण्डलं भ्रमेत् || ३१ ||

तद्बाह्येक पदे सार्धे भ्रामयेन्मण्डलं प्रिये |
तद्बहिस्त्रिचतुः पञ्च चाङ्गुलैर्मण्डलद्वयम् || ३२ ||

अन्तर्मण्डलकाले तु पादार्धेनैव मण्डलम् |
मण्डलत्रय मध्ये तु मण्डलन्तु परिभ्रमेत् || ३३ ||

मण्डलत्रय मध्यस्थ शाखाश्च परिमार्जयेत् |
नवखण्डा यथा भूमिर्न च खण्डात्मकं तथा || ३४ ||

महावीथ्यां मध्यखण्डं मही हृदय पङ्कजम् |
कोणस्थ चतुरश्राणि व्यूहार्थं परिकल्पयेत् || ३५ ||

विभज्य पञ्चघातानि चतुस्सूत्राणि मध्यतः |
तिर्यक् पञ्च सदा उचन्त्वग्न्यादीशान्तकेषु च ||

तेषु कोष्ठेषु विलिखेत् अग्न्या दीशान्तकेषु च ||

व्यूहेषु पञ्च पञ्चार्णानुपदेश विधानतः |
शिकारञ्च नकारञ्च यन्मया परिकीर्तितम् || ३७ ||

यम वारि नकारञ्च पाशि प्रणवमेव हि |
तस्य मध्ये नकारञ्च यकारञ्च मकारकम् ||

प्. ५)

न च पञ्चात्मवा लिख्य शिकारं तु ततो न्यसेत् |
म वाशिनेय इत्याहु राग्नेयं पञ्च पञ्चकम् || ३९ ||

अथ वक्ष्ये विशेषेण विधिना नैर्-ऋतं दलम् |
यञ्चमञ्च शिवानञ्च न च वामशिकं तथा || ४० ||

शिवाय नम इत्याहुर्मशिनोश्च य वौ तथा ||
वकारञ्च नकारञ्च मशिवन्तेष्वनु क्रमात् || ४१ ||

नैर्-ऋतं दलमित्येवं श्रीगुरुस्संप्रदायतः |
अथवक्ष्ये च वायव्यां मनुग्रहमिदं गुरोः || ४२ ||

मवाय न शिकारन्तु यनवाशि म एव च |
नम शिवाय पश्चात्तु वकार शिमयं न च || ४३ ||

शिकारञ्च यकारञ्च नवमास्तेष्वनुक्रमात् |
अवग्रहमिदं प्रोक्तं वायव्यां पञ्चपञ्चकं || ४४ ||

शिकारञ्च नकारञ्च मयवा परिपूरितम् |
नम शिवाय पश्चात्तु मकारञ्च यकारकम् || ४५ ||

मध्ये प्रणवमालिख्य तन्मध्ये नं लिखेत् सुधीः |
वाशिद्वौ च पत्यो न्यस्य वाकारं मशियन्न च || ४६ ||

शिवाय नम इत्यन्तं ईशानं पञ्चपञ्चकम् |
ताडयेदुप सूत्राणि तिर्यगूर्ध्वञ्च मध्यतः || ४७ ||

दक्ष भूत पदे पादे षष्ठे चैवर्द्धपादके |

(ऊर्ध्व सूत्राणि चैतानि)

सप्तमस्य त्रिभागे तु नवमे दशमर्द्धके || ४८ ||

प्. ६)

ऊर्ध्व सूत्राणि चैतानि पश्चादारभ्य विन्यसेत् |
पञ्चमस्य चतुर्थांशे सप्तमे चाष्टमर्द्धके || ४९ ||

अष्टांशे चार्द्धके चैव दशमस्य पदे पुनः |
त्रिभागैक पदस्यैव चतुर्दश  पदस्य च || ५० ||

एवं दक्षिणतस्तिर्यक् सूत्राणि क्रमशोलिखेत् |
दक्षभूत चतुर्थांशे चोत्थितार्घ्यग्रक स्थितः || ५१ ||

डोलाङ्गुष्ठाग्रकञ्चैव कूर्पटावधिरेव च |
मणिबन्धाभ्यन्तरं चैव पाणे डमरुकस्य हि || ५२ ||

षष्ठेर्द्ध पादसूत्रे तु उद्धृतां व्योस्तु गुल्फकम् |
मणिबन्धं लम्बपाणे प्रती चैव वरानने || ५३ ||

उद्धृताङ्घ्रिक जान्वोस्तु निप्रं सप्त पदादिके |
अभयस्य करस्यैव मणिबन्ध तलावधि || ५४ ||

सप्तमस्य त्रिपादस्यास्स्थित जानोस्तु निष्टतकम् |
स्थिताङ्गुलाग्रकं वामेऽभयाङ्गुष्ठावधि प्रिये || ५५ ||

गुल्फ हिक्का प्रभामध्यं नवमारब्ध सूत्रके |
नवमस्वर्त्थके सूत्रे स्थित पार्ष्ण्यावधि स्थितम् || ५६ ||

डोला कक्षावधिर्वामे नेत्रे बाह्यावसानकम् |
दशमारब्ध सूत्रे तु तद्धस्तस्तल मद्ध्यमम् || ५७ ||

कुञ्चिताङ्गुलकोर्ध्वन्तत् पार्ष्णिभ्यामन्तरं पुनः |
अष्टमस्यार्ध भागे तु स्फिक् पिण्डावपुर्यथा || ५७ ||

दशमार्द्धक सूत्रे तु द्विवाकूर्परयोस्थितम् ||

कुञ्चिताम्म्रक जान्वर्द्धं नाभिञ्चैव वरानने |
(एवं सूत्रोद्भवं कृत्वा विशेषान्तञ्च शास्त्रतः || ५७ ||)

द्वादश्य त्रिभागे तु हिक्का च मणिबन्धकौ |
त्रयोदशार्ध सूत्रे तु चक्षुषोर्मध्यमं प्रिये || ६० ||

चतुर्दशत्रिभागे तूष्णीशावधिरूर्द्ध्वतः |
एवं सूत्रोद्भवं कृत्वा विशेषान्तं च सूत्रतः || ६१ ||

अन्तर्मण्डल मूतु वह्निरश्मिप्रभा प्रिये |
त्रिसप्तकृत्वो देवेशि रश्मयश्व प्रदर्शयेत् || १ ||

वर्णान् वा पुष्पिकां वापि सवर्णापुष्पिकाऽथवा || २ ||

प्रादक्षिण्य क्रमेणैव विलिखेद्बाह्यमण्डले |
एतच्चक्रं महागौरि ममरूप प्रदर्शकम् || ३ ||

एवं संयोज्यमच्चक्रं महीहृदय मध्यतः |
शिल्पिना शास्त्रमार्गेण कार्यं प्र अंगपूरणम् || ४ ||

मामकं यामलं प्रोक्तं स्वतन्त्रातावकं प्रिये |
सर्वदेवात्मकं पद्मं प्रभावलयम्मूलिगम् || ५ ||

कन्दनालमयं चैव केसरं कर्णिकां क्रमात् |
सर्वादि पञ्चकोपेतं मन्त्र श्रुति समन्वितम् || ६ ||

विलिख्य कार्णिकाभासं पद्ममष्टदलं प्रिये |
एतत् पद्मं महादेवि मन्त्राब्जपरिकल्पितम् || ७ ||

प्रणवं कर्णिका मध्ये न्यसेन्मायाक्षरं बहिः |
द्वाविंशतिश्च रेखाः च मध्ये प्रणव वामयोः || ८ ||

प्. ८)

तेषु कोष्ठेषु विलिखेदेकमेकं प्रदक्षिणम् |
षडक्षरं तु विन्यस्य प्रासन्तु षडक्षरम् || ८ ||

वाशिनमय वाशिश्च नमयञ्च सतारकम् |
नम शिवाय इत्येवं प्रणवान्तां पुनः प्रिये || ७० ||

पूर्व प्रणव मध्ये तु शिकारममायाया व्रतम् |
परिपञ्चाक्षरं न्यस्य मध्ये प्रणवमालयोः || ७१ ||

एवं विन्यस्य मन्त्राब्ज मब्जस्योपरि न्यसेत् |
पदत्रयेऽपि मायार्णं मायारूप तप स्मृतिः | २ ||

सत्यं हि लोक लक्षार्थं तन्मयाधिष्ठितं प्रिये |
तत्तत्स्थाने यथायोगमुल्लिखेन्मन्त्र विग्रहम् ||

मूर्द्धादि पाद पर्यन्तमङ्ग प्रत्यङ्गकेऽपि च |
अकारादि क्षकारान्तं प्रणवादि नमोन्तकम् || ४ ||

संयोज्य विन्यसेद्देवीमाम्रकान्तां महामनुम् |
विन्यसेद्गुप्तमन्त्रस्य प्राणमन्त्रं नवाक्षरम् || ५ ||

पञ्चार्णानुक्तमार्गेण तत्तत्स्थाने प्रविन्यसेत् |
अंगुष्ठे तु यकारः स्यात् वाकारं तर्जनी न्यसेत् || ६ ||

शिकारं मध्यमाङ्गुल्यां मकारं स्यादनामिके |
कनिष्ठे तु न रौतं स्यात् सृष्टिमार्गेण चेश्वरी || ७ ||

अंगुष्ठादि कनिष्ठान्तं पञ्चार्णं पादपाणिषु |
गुल्फपाण्योश्च जंघे च जान्वोरू गुह्य देशके || ८ ||

षडक्षराणि विन्यस्या दधाने कटिपृष्ठके |
कुक्षौ नाभौ यथा योगं समं यं प्रणवं प्रिये ||

नाभौ शिवौ तु विन्यसेत् स्तनौ उरसि पाणिषु |
बाहू कूर्परदेशे तु मणिबन्धे महेश्वरि || ८० ||

न य मा तु शिवौ देवी विन्यसेत् सूक्ष्म पञ्चकम् |
मकारं च यकारञ्च शिकारं सूक्ष्मपञ्चकम् || १ ||

नवौ तु विन्यसेद्देवी दक्षिणाग्रकराग्रके |
डमरुं वलयश्चैव तन्तु यत्तु कटिक्रमात् || २ ||

भान्तमाद्यं वपूर्वञ्च शिवायेति यथा क्रमम् |
नयो नमवोयेति वामे चोर्द्ध्वे कराग्रके || ३ ||

जालाके खे युतं वह्निं मम ज्योतिप्रकाशकम् |
कण्ठे कर्णास्थि गास्ये तु नासाग्रे च यथा क्रमम् || ४ ||

नम शिवाय नेत्रेषु श्रोमो मूर्ध्नि यथा क्रमम् |
आद्यं शिवं भ्रुवोर्मध्ये मध्ये हंस सुदीप्तकम् || ५ ||

अं प्रत्यंगके * * न्तं न्यसेद्बिन्दु युतं प्रिये |
द्वादशार्णं जटाजूटे गंगा माया वामके || ६ ||

धूर्धूरं बिल्व पञ्च लंकृत्यक्षर द्वयं न्यसेत् |
जान्तं नृत्यञ्च संयुक्तं चन्द्रखण्डं च दक्षिणे || ७ ||

शक्ति त्रयमपस्मारं स्थित सन्ध पद त्रये |
शिरो ललाटे भ्रूमध्ये गण्डोष्ठ गल दृक्सु च || ८ ||

गुप्तमन्त्रं न्यसेद्देवि नाभ्या घाटोरुपत्सु च |
पार्श्वयोर्हृदये कण्ठे जठरे पदयोर्हनौ ||

प्. १०)

मुखे भ्रुवोर्ललाटे च प्राणवर्णं न्यसेत् प्रिये |
अनुलोम विलोमेन हंसं हृदय पार्श्वके || ९० ||

आधारे हृदये लिंगे जठरे पाद मूलयोः |
न्यसेन्नवात्मकं देवि कर्णे वक्षसि बैन्दवे || १ ||

येषु स्थानेषु विन्यस्य ममांगेऽपि नमात्मकाम् |
मालाश्च विन्यसेद्देवी कर्णे साक्षान्महामनुम् || २ ||

एवं विन्यस्य मन्त्राणां व्योमव्यापि पदे क्रमात् |
प्रादक्षिण्य क्रमेणैव प्रभामूले तु विन्यसेत् || ३ ||

लिखेद्द्वादश विद्याश्च ममरूप प्रदर्शकाः |
विन्यसेद्देवि मूले तु शिवायेति प्रदक्षिणम् || ४ ||

त्रिसप्त कृत्वो विधिषु पञ्चकेषु परेषु च |
दक्षिणां विथिमारभ्य प्रादक्षिण्य क्रमाल्लिखेत् || ५ ||

हरि हरेत्यभिमुखं ततो वारुण पञ्चकम् |
ह्रीं श्रीं ऐं हं सश्चेत्युत्तरेषु पदेषु च || ६ ||

लवरयह इत्येवं पूर्वकेषु पदेषु च |
नम शिवाय मन्त्रेण लवरय हा क्षरम् लिखेत् || ६ ||

जीवाक्षरेण संयुक्तं चतुर्दिक्षु प्रपूरयेत् |

[अ इ उ ए ओ इति जीवाक्षरम्]

श्रीं ह्रीं ऐं क्लीं हं सश्चेति लिखेत् क्रमात् || ८ ||

एवं विन्यस्य मन्त्राणां ममाङ्गेऽपि मदात्मके |
चक्रे च मार्जयेद्देवी ममाङ्गस्य बहिः स्थिताः || ९ ||

प्. ११)

रेखाश्च मार्जयेच्छक्ति चक्रदेवी तदात्मकम् |
वामभागे स्वतन्त्रस्यां नृत्तालोकनलीलया || १०० ||

शिवकामां परां देवी शिवकामस्य सुन्दरीम् |
अथवा यामले वामे प्रभावलय मध्यगाम् || १०१ ||

त्वाञ्च माञ्च यथा तत्वं ज्ञात्वा गुरुमुखात् प्रिये |
आलयोश्चक्र संमेलं मन्त्रयोगञ्च तत्वतः || १०२ ||

आगमोक्तेन मार्गेण येर्चयन्तीहमानवाः |
तेषां हि भक्ति मा नित्यं मुक्तिदा दर्शन प्रिये || १०३ ||

जानामि तव रूपञ्च जानासि मम रूपकम् |
मन्त्रार्णवा महादेवि मन्त्रक्षीरार्णवोद्धृतम् || १०४ ||

चिदम्बर नटश्चेति मन्त्रराजं सदा जपेत् |
इदं रहस्यं पापघ्नं भुक्तिदं मुक्तिदं प्रिये || १०५ ||

तस्मात् सर्वं परित्याज्य मन्त्रराजं सदा जपेत् |
गोपनीयं प्रयत्नेन न देयं यस्य कस्य चित् || १०६ ||

पुत्राय पुत्र तुल्याय धार्मिकाय दृढाय च |
दक्षिणाय विशुद्धाय दातव्यं हि सदात्मने ||

चिदम्बर रहस्यार्थं अविज्ञाय सुदेशिकाः |
कृतेत्वनर्थ धा(दा) देवी कुशलेन विपश्चिता ||

तस्मात्सर्वप्रयत्नेन ज्ञातव्यं देशिकोत्तमैः ||

|| इति श्रीमकुटोत्तररहस्ये मन्त्रयोगोद्धारे तृतीय स्पन्दः ||





###########   END OF FILE  #######