####################################################
MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE
Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0
Catalog number: M00304
Uniform title: mohacūḍottara
Main title: mohacūḍottara
Manuscript : NGMCP 5-1977 Reel A 182/2

Description: 



Notes: 
Data entered by the staff of Muktabodha under the direction of Mark S. G. Dyczkowski.

Revision date: February 11, 2014

Internet publisher : Muktabodha Indological Research InstituteInternet Publisher Muktabodha Indological Research Institute
Publication year : 2014
Publication city : 
Publication country : United States
####################################################




प्. १अ)

ओं नमः शिवाय ||

स्कन्दं ब्रह्मविदं शान्तं सर्वज्ञपदसंस्थितम् |
प्रणिपत्य हरिः प्राह जानुभ्यामवनौ स्थितः ||

शक्र उवाच ||

त्वत्प्रसादात् परिज्ञातम् मोहचूडं मया प्रभो |
तत्रासूचि त्वया लिङ्गं प्रासादाश्च समासतः ||

समासेन यतः प्रोक्तन्तस्मान्नैवावधारितम् |
मोहचूरोत्तरं शास्त्रन्तदर्थं वक्तुमर्हसि ||

इति तस्य गिरं श्रुत्वा जगाद हिमजासुतः |
लिङ्गादिकं प्रवक्ष्यामि शृणु तस्माच्छतक्रतो ||

देवासुरनरा यक्षा मुनयो वीतमत्सराः |
लिङ्गाराधनतः सिद्धागता मुक्तिञ्च साश्वतीम् ||

भुक्तिमुक्तिपरिप्राप्तिकारणं वचनन्ततः |
श्रुत्वां तद्विविजिज्ञासुः साधको वक्तुमुद्यतः ||

किं स्वरूपं भवेल्लिङ्गं विधिभेदाश्च लिङ्गकाः |
आचार्यवनयागञ्च दारुपाषाणलक्षणं ||

लिङ्गलक्षणमप्यन्तं प्रतिमालक्षणन्तथा |
पिण्डिकालक्षणं ब्रूहि धरित्रीलक्षणं प्रभो ||

परिग्रहो यथा तस्या वास्तुलक्षणपूजने |
शिलान्यासं पीठबन्धं प्रासादानाञ्च लक्षणम् ||

मण्डपानपि मे ब्रूहि स्नान द्रव्यं समासतः |
वेदीप्रमाणमुन्मानं कुण्डलक्षण संयुतम् ||

एतत् सर्वं समाचक्ष्व प्रसादादम्विकात्मज |
यन्न पृष्टम् मया नाथ बुद्धिहीनान्तरात्मना ||

तत्सर्वं मम गाङ्गेय प्रसादाद् वक्तुमर्हसि |

श्रीस्कन्द उवाच ||

अक्ष्ममृल्लोहमुद्दारुरत्नद्रव्यादि सम्भवम् |
विधिना हृत्प्रतिष्ठं स्याल्लिङ्गं भुक्तिविमुक्तिदम् ||

तत् सिद्ध्यर्थं व्रजेद् विद्वान् देशिकः शिल्पिभिः सह |

प्. १ब्) 

भूधरं विपिनञ्चैव पुण्यक्षेत्रमथापि वा ||

चीर्णविद्याव्रतो मन्त्री ज्ञानवान् सुसमाहितः |
भस्मनिष्ठो यतिः ख्यातस्तद् विना भौतिको वरः ||

सुतिथौ वारनक्षत्रेसु लग्ने करणान्विते |
अस्त्रं संस्मृत्य मेधावी वनयात्रां समारभेत् ||

शिलां शुभां समासाद्य तस्याः सौम्ये यजेच्छिवम् |
हुताशनं ततो विद्वान् हरेद् भूतबलिं बहिः ||

असिना प्रोक्ष्य पाषाणं वर्मणा वेष्ठ्य पूजयेत् |
तेनैव प्रोक्षयेत् तत्र शिल्पिनं सुकुलोद्भवम् ||

सहायानपि संप्रोक्ष्य कुठारं टङ्कमुद्गरान् |
पूजयेदस्त्र राजेन स्वपेन्मेध्यासनस्ततः ||

भुक्तिमुक्तिप्रसिद्ध्यर्थं पूर्व व * सिरा गुरुः |
ध्यात्वा महेश्वरं देवं स्वप्नमन्त्रञ्जपन् बुधः ||

स्वप्नमन्त्रं प्रवक्ष्यामि साम्प्रतन्ते शचीपते |
वाग्विशुद्धं महावीजं नेत्रमण्डलभेदितम् ||

सीतयं भेदयेत् पश्चा * * * * पुरन्दर |
छेदनेनाहतं कुर्याद् भूतवीजं सुरेश्वर ||

ब्रह्मपूर्वाहतं वीजन्निश्चलन्तदनन्तरम् |
वृकोदरयुतं भद्रं वीजं ताराधिपन्ततः ||

शुद्धं पयोधरं पश्चाज्ज्योस्नान्तसृष्टियोजितम् |
अभिन्नं भीषणं साधो यकारञ्छेदनीहतम् ||

स्वाहान्तः प्रणवादिश्च प्रोक्तः स्वप्नाधिपो मनुः |
सुस्वप्नं कथयेदिष्टे दुःस्वप्नेः शान्तिमाचरेत् ||

प्रातः संपूज्य देवेशं शिलामाकोटयेत् त्रिधाः |
रुद्राशाद् ब्रह्मणो वापि भोगमोक्षाभिकांक्षया ||

शिलां रथे समारोप्य सिद्धयात्रामुपक्रमेत् |

प्. २अ)

अनेनैव विधानेन गृह्णीयात् तत् संभवम् ||

अधुना कारयेल्लिङ्गं व्यक्ताव्यक्तोभयात्मकम् |
ज्येष्ठादि क्रमभेदेन कर्तुर्वित्तानुसारतः ||

निस्कलं सकलञ्चैव तृतीयं सकलाकलम् |
लिङ्गव्यूहं समाख्यातञ्चित्तव्यूहात् पुरन्दर ||

उच्छृसन्तं परन्तत्वन्न च केनापि खण्डितम् |
तल्लिङ्गं सकलं प्रोक्तं नादरूपं हृदं व्रजे ||

चैतन्यं चित्तया युक्तं चित्तेनैव सहैकतः |
बोधरूपं यदा याति तदा लिङ्गं परापरम् ||

बोधरूपं यदा शान्ते निस्तरङ्गे विलीयते |
तदा लिङ्गं परं प्रोक्तं मोक्षदन्तदुदाहृतम् ||

एतदाभ्यन्तरं लिङ्गं वाह्यमन्यत् प्रचक्षते |
व्यक्तिस्थान तया भाक्ते तच्छन्दः संप्रवर्तते ||

शिलामृद्दारुलोहोत्थं तुष्ठिग्रहरसानलैः |
ज्येष्ठज्येष्ठं करैर्लिङ्गं चतुर्द्रव्यविभेदतः ||

तत् तृतीयांश सन्त्यागान् मध्यमस्योत्तमं भवेत् |
कन्यसाग्र्यं दलादस्य त्रिधा लिङ्गमुदाहृतम् ||

भिद्यन्ते स्वस्वरामांसैर्नवलिङ्गं यथा भवेत् |
ज्येष्ठादिकन्यसान्तानि लिङ्गानि कथितानि ते ||

नागभक्ते च लिङ्गार्द्धे रसवाणकृतैर्भवेत् |
आ * * * ? सुर ज्येष्ठविष्कम्भः सर्वतः समे ||

सन्त्रिभागैर्भवेद् दक्षैर्ब्रह्मांशश्चतुरस्रकः |
तत् कर्णार्द्धे तरस्यागान्मङ्गलास्त्रं शतक्रतो ||

मुनित्रयेण मध्यं स्यान्ध्रासस्तु करसंख्यया |
षोडशास्त्रमथैवं स्यात् समं पश्चात् प्रवर्त्तयेत् ||

लिङ्गमुक्तं शिरस्तस्य वक्षे सामान्यतो हरे |
पुण्डरीकं विशालञ्च श्रीवत्सं शत्रुमर्दकम् ||

प्. २ब्)

त्रपुषं कुक्कुयण्डञ्च खण्डचन्द्रं शचीपते |
इति सप्तशिरः प्रोक्तं वर्तनामधुना शृणु ||

अर्चाष्टांशे युगैर्भक्ते पुण्डरीकं तनुक्षयात् |
कर्णक्षयाद् विशालञ्च श्रीवत्सङ्गुणसंक्षयात् ||

कोणक्षयाद् विजानीयाच्चतुर्थं शत्रुमर्दकं |
रसभक्ते क्षपादांशसांतनान् त्रपुषाकृति ||

श्रुत्यंशस्य परित्यागात् कुक्कुटाण्डम् भवेच्छिरः |
गुणभक्तेंशसन्त्यागाद् वालेन्दुः स्यात् परिस्फुटम् ||

व्यक्ताव्यक्तन्तथा कुर्यादेकत्रिश्चतुरास्यकम् |
शक्तिभक्ते च रुद्राङ्गे वह्निभागादधः शिरः ||

ललाटन्नासिका वक्त्रं चिवुकादि पुरन्दर |
कल्पनीयं हरे सम्यक् लिङ्गविष्कम्भवाह्यतः ||

लिङ्गदैर्घ्यविकारांशं लिङ्गविस्तरवाह्यतः |
चतुरास्ये चतुर्दिक्षु निर्गमाय प्रदापयेत् ||

भागान् प्रकल्प्य कुर्वीत रूपकं व्यक्तलिङ्गवत् |
उपरिभागञ्च लिङ्गाभं मूलविष्कंभविस्तृतम् ||

भागाभ्यां मुकुटं कुर्याज्जटाबन्धान्वितं शुभम् |
गुणास्य कारयेद् विद्वान् भवांशे रसभाजिते ||

भागखण्डभुजस्कन्धौ ऋत्वङ्गुलविनिःसृतौ |
ग्रीवास्याद् रामभागो ना * *? मात् तदूर्ध्वतः ||

पादात् पादात् प्रकर्तव्यं मुकुटं पूर्वलक्षणम् |
लिङ्गदैर्घ्यार्द्धमुत्यंशे लिङ्गव्यासवहिष्कृतेः ||

कर्णनासाकपोलाघं तत्र सर्वम् प्रकल्पयेत् |
अथैकवक्त्रैके लिङ्गे भवांशे तु भवाजिते ||

अधोभागं द्विधा कुर्यात् पुनरर्द्धमधः स्थितम् |

प्. ३अ)

स्कन्धौ ग्रीवां च भागाभ्यां मध्ये सार्द्ध पुनर्युगैः ||

भागैकैकेन वक्त्रादि मस्तकान्तं विवर्तयेत् |
तदूर्ध्वे तु गुणैर्भक्ते द्वाभ्यां मौलिं प्रकल्पयेत् ||

भागेनैव तु लिङ्गाभं वक्त्रनिर्गतिरुच्यते |
लिङ्गदैर्घ्यार्कभागेन निर्गमः शुभकारकः ||

व्यक्ताव्यक्तं समुद्दिष्टमुभयार्थप्रसाधकम् |
गङ्गादिसरितो याता पुरा पक्षेन्न समुद्भवा ||

तया तु घटयेल्लिङ्गं यथा वक्ष्यामि लक्षणम् |
मृत्स्नां * * * * कृत्वा त्रिफलाचूर्णसंयुताम् ||

कुनदीतालसिन्दूररसगन्धकयोजिताम् |
सुवर्णगैरिकयुतां किञ्चिद् गुग्गुलुमिश्रिताम् ||

मर्दयेत् सुपरिश्राव्यपदेनानुविचक्षणः |
शणमाषातसीविल्वसौराष्ट्रीरसमिश्रिताम् ||

कषायोदकसंक्लिन्नां सप्तरात्रमथोषिताम् |
सुगन्धि गन्धमिश्रेण तथा सर्जरसेन च ||

मर्दयेत् सर्वतो येन स कषायेन यत्नतः |
ततो लिङ्गं प्रकुर्वीत यथोक्तलक्षणं शुभम् ||

पक्वापक्वं सुराध्यक्ष यथा मनसि वाञ्छितम् |
मरकतं पद्मरागं च वज्रवैदूर्यमौक्तिकम् ||

चन्द्रप्रियं पुष्परागं महानीलादिटिट्टिभम् |
भिन्नाभिन्न गुणास्त्वेषां स्फाटिकं सर्वकामदम् ||

सरित्सलिलसंकाशं स्वच्छं स्निग्धं प्रभान्वितम् |
तुषारकणिकाहीनं सर्वदोषविवर्जितम् ||

स्फाटिकं लिङ्गमासाद्य केन सिद्धाः शतक्रतो |
वाणे लौहे स्वयं व्यक्ते दैवे च ऋषिकल्पिते ||

प्. ३ब्)

असुरैः स्थापिते लिङ्गे लक्षणं न पुरोदितम् |
मानोन्मानयुतं लिङ्गं मण्डलादिविदूषितम् ||

प्रतिकूलं विजानीयात् सर्वेषामपि प्राणिनाम् |
शिलायास्थे दान यत्नात् तक्षणे घर्षणे पि च ||

निष्पन्नावपि ज्ञातव्यं गर्भमण्डलकादिकम् |
माञ्जिष्ठे कपिले रक्ते सालूराखुकृकालकाः ||

कृष्णासिगुडकर्णेषु सर्प आपस्तथोपलः |
कपोतभस्मचित्रेषु गोधिकासिकतालिनः ||

पीतभृङ्गाभके गोधाविषञ्चैव विनिर्दिशेत् |
नीले च मण्डले श्यामे गोनासे मानुषन्तथा ||

चाषाभ पक्षिणं विधाच्छ्याम चाषनृपक्षिणम् |
द्विके द्विके द्विरूपञ्च यद्रूपन्तत् तदादिशेत् ||

वाह्यतो लक्षणाभावे लेपं युञ्जित भ्रान्तितः |
सौराष्ट्री वालकास्वघ्न ऋद्धिवृद्धी द्विजन्तथा ||

आरनालेन पिष्ट्वैनमुपलं लेपयेन्निशि |
आर्द्रता सिमिकाक्लेदो वाष्पोत्थानमनुक्रमात् ||

द्विजं महीतं तथा मीनं कृष्णं ज्ञात्वानु तान् त्यजेत् |
अतो दोषविनिर्मुक्ते पृष्टेशाणादिभिर्वुधाः ||

धौतदेहे ततो लिङ्गे चिह्नं लक्षं शुभाशुभम् |
हयेभवृष शंखाब्जस्वस्तिकच्छत्रभूधरैः ||

मृगारिध्वजभृङ्गारमुद्गरा * शाचामरैः |
कूर्मोर्मीमत्सश्रीवत्सचक्रनेत्रपवित्रकैः ||

सिद्धिमेभिर्विजानीयान्निर्वाणन्तदनन्तरम् |
व्याघ्रमार्जारभल्लूककबन्धकाककङ्ककैः ||

संदंसर्पासगृध्रोष्ट्र उलूकवकपेचकैः |
एभिः सर्वैर्युतं लिङ्गं वर्णैश्चाग्नेयमारुतैः ||

प्. ४अ)

यजमानप्रजाराज्ञां दुःखमृत्युप्रदं भवेत् |
अव्यक्तमुखलिङ्गानि समासात् कथितानि ते ||

साम्प्रतं कथ्यते व्यक्तन्निःसन्दिग्धं शचीपते |

इति मोहचूरोत्तरे अव्यक्तमुखलिङ्गप्रख्याने प्रथमः पटलः ||


प्रतिमालक्षणं वक्षे माने द्वारकरात्मके |
तिर्यग्भक्तगुणैर्द्वारे द्वाभ्यामर्चोत्तमोत्तमम् ||

पीठं भागेन कर्तव्यं मध्योत्कृष्टन्निगद्यते |
नन्दवद् भाजिते दैर्घ्ये त्यक्ता भागं पुनस्त्रिधा ||

भागाभ्यां प्रतिमा कार्या भागं पीठाय कल्पयेत् |
सिद्धिभक्ते पुनर्द्वारि तनुभागं परित्यजेत् ||

विभज्य गुणवच्छेषं द्वाभ्यां जीवप्रकल्पना |
अंशैकेन भवेत् पीठं प्रत्येकाद् वा द्वयन्द्वयम् ||

ज्येष्ठादिभेदतः शक्रद्वार्मानात् प्रतिमानव |
करमेकं सभारभ्य यावत् स्यादङ्कगोचरम् ||

लिङ्गवन्मानमेतासां संख्या तद्वत् पुरन्दर |
आयामार्द्धरसैर्भक्ते षष्ठांशस्य नवांशके ||

अङ्गुलं स्वकमुद्दिष्टन्तेनाङ्गोपाङ्गवर्तना |
नव तालाः सुरा ज्ञेया ब्रह्मविष्णुमहेश्वराः ||

तालैकादशभिः कार्या भूतवेतालराक्षसाः |
किङ्कराः सप्ततालाश्च पञ्च तालाश्च वामनाः ||

पङ्गुकुब्जौ च भूतांशैः कुष्माण्डा युगतालिकः |
रुचितं रूपकायामं विभज्य नवभागिकम् ||

रूपकं वर्तयेत् तत्र यस्य देवस्य यद् भवेत् |
विकाराङ्गुलमुत्सेधो मुकुटे पाकशासन ||

आस्यं तालसमं प्रोक्तं ग्रीवा वेदाङ्गुला ततः |
ग्रीवाधस्ताद् विजानीयाद् हृदयं नाभिमण्डलम् ||

प्. ४ब्)

जठरं तालतालेन ज्येष्ठायाः कारणं विना |
दैर्घ्यात् कामकला १३ ऊरूजानू पालीकृताङ्गुले ||

जङ्घे रुद्रकले कार्ये गुल्फे वेदाङ्गुले ततः |
मङ्गलदिगङ्गुलाज्ञेया प्रतिमा तु पराहरः ||

ऊर्द्ध्वमानं समाख्यातं तिर्यङ्मानादिकं शृणु |
भाग त्रयञ्च वदने वक्त्रञ्चिवुक संयुतम् ||

नासा वंश ललाटं * * * * स्यात्स ताङ्गुलम् |
सिद्ध्यङ्गुलं ललाटञ्च तिर्यक् स्यात् पाकशासन ||

ललाटाधोङ्गुला शक्ते सुभुवौ सार्द्धलोचने |
मूलेद्वियवविस्तीर्णे पादहीने ततः क्रमात् ||

प्रान्तेयवार्द्ध विस्तारे वक्त्रे वै कार्मुका कृती |
मात्रा श्यामे शुभे कार्ये लोचने त्र्यंशतारके ||

मीनोदरनिभे तारे भूतांशे ज्योतिषी शुभे |
अङ्गुले पृथुनी मध्ये शेषं ज्ञात्वा प्रयोजयेत् ||

यथा हिमवतं रूपन्तथा दृष्टिन्नियोजयेत् |
अग्रे समुच्छ्रिता नासा अङ्गुल्याभ्यां शचीपते ||

पार्श्वे यवाधिकासाधो मूले तारक विच्युते |
निष्पावदलवद् वाह्ये पुटौ तारकविस्तृतौ ||

द्व्यर्द्धयवदलौ कार्यौ नासा रन्ध्रे चतुर्यवे |
अपाङ्गे द्विकले ख्याते श्रुती वक्त्र समासके ||

यवाधिकेर्द्ध विस्तीर्णे वर्तीयुग्म यवे मते |
शष्कुल्यौद्वियवे कार्ये ककुनी तु चतुर्यवे ||

खल पत्रं कलामान मायामर्द्धि न विस्तृतम् |
तुदूकावङ्गुलं दीर्घौ  पार्श्वौ भूषानुरोधतः ||

कर्णान्तरं समुद्दिष्टङ्ग्रहगोलकमानकम् |
ललाटान्तात्तुदुयावत्तद्विन्द्यात् पङ्क्ति गोलकम् ||

प्. ५अ)

दलं सार्द्धयवं कर्णे त्रिनाला वेष्टितं शिरः |
हनू दशाङ्गुलौ कर्णात् सन्धानं गोलकन्तयोः ||

मुखन्तु द्विदलं दैर्घ्याद्विस्तृतं सार्द्धमङ्गुलम् |
अविस्तृतं समुद्दिष्टं विस्तृतन्त्वन लाङ्गुलम् ||

कलार्द्धमधरे मा * * * * * परं विदुः |
तस्याधोङ्गुल वद्गर्तागोजीतत्रार्द्धमङ्गुलम् ||

ऊर्द्ध्वगोजीतुना साधो द्वियवादलविस्तृतः |
सृक्किणौ दृष्टि सूत्रेण कविरौ पुटसूत्रगौ ||

मध्यवक्त्रो * * साधू चिवुकाश्चैव सूत्रगाः |
ग्रीवावस्वङ्गुला कार्या वेष्टनेनार्क गोलिका ||

स्कन्धौ त्रिगोलकौ कार्यौ विकाराङ्गुल वेष्टनौ |
वाहू भूया वद * * वुप वाहू पुरन्दर ||

वसु रूपाङ्गुलायामौ ग्रन्थिं विन्द्यात् कलार्द्धतः |
तद्वत्कर प्रवाहोश्च दैर्घ्यान्युन्यङ्गुलन्तलम् ||

तिर्यक्काणाङ्गुलं मध्यत् तद्वत् सूना यवं विना |
तर्जन्यनामिकेताभ्यां कलार्द्धो नाच कन्यसा ||

दैर्घ्य तस्तत् समाङ्गुष्ठो देसिन्यास्त्र्यङ्गुलो ह्यधः |
मूले वह्नि कलो ज्ञेयः सस्यन्द्रेण परिच्युतः ||

वाहन्ते च तथा शक्र किन्तु राम यवोसितः |
अक्षाङ्गुलादि कोणान्तो विष्कम्भस्त्रिगुणा वृतिः ||

मांसलौचकरौ श्रेष्ठा वङ्गुल्येद्वर्तुलाहरे |
सार नेत्र सरैर्हीनं मध्या या गोलकं यवैः ||

दैर्घ्यं स्वपर्वणो न्यासां पङ्क्ति मांस परिच्युते |
चतुर्थांशं विना कन्या प्रान्ते यर्वार्द्ध जानखाः ||

मूले च त्र्यङ्गुलो मध्या मध्ये चैव यवोह्रिताः |
गुण यवोह्रितः प्रान्ते स्वायामादन्यतः पुनः ||

कन्दे ग्रन्थौ तथा मध्ये रसभूतकृताङ्गुलः |

प्. ५ब्)

पर्वणः सयवाङ्गुष्ठे च्युतश्च्युततराग्रतः ||

कण्ठकूप स * * * * * ? कौरस गोलकौ |
अन्तरञ्च तदेव स्यात् तयोः पक्षौ षडङ्गुलौ ||

मण्डलं द्वियवं प्रोक्तं मध्यस्थं यवमानकम् |
व्यासश्चैव समस्तस्य विपर्यय यविर्भवेत् ||

* * ? कौ तु समुद्दिष्टौ नाभिमानमथोच्यते |
नाभिः स्याद् दक्षिणावर्ता गंभीरा तु चतुर्यवैः ||

विस्तृतैकाङ्गुले नैव वेष्टनन्त्रिगुणं हरे |
अधुनासंप्रवक्ष्यामि नाभि देशादि विस्तरम् ||

विस्तृतिन्नाभि देशे तु कुर्याद्वृत्यङ्गुलैर्बुधः |
दुःखा२१ङ्गुलैस्ततो धस्तात् कटिदेशे जिनाङ्गुलैः ||

मेहनं द्विकलञ्चाधो वृषणौ नेत्रमानकौ |
विष्कंभः कलया मूले स त्र्यंशा विकलापुरः ||

वेष्टनन्त्रिगुणं सर्वं हस्तपादादिकं विना |
षण्मात्रविस्तृता ब्रूहू ज्ञात्वा हासन्ततोन्ततः ||

त्रिकला जानुकन्देस्याज्जंघाकन्दे तथैव च |
तद्रन्थौ गोलकाधिक्य मत्स्या पादाङ्गुलेन तु ||

त्रिगुणा प्रावृतिः ख्याता पूर्ववतशतक्रतो |
पादौ मन्त्रङ्गुलौ कार्यौ पार्ष्णीं कृत्यङ्गुलौ ततः ||

पादो नस्त्र्यङ्गुलोङ्गुष्टो वहीना प्रदेशिनी |
पादपादविहीनाः स्युरङ्गुल्योन्यां शतक्रतो ||

कन्दे भूताङ्गुलो नाभो मध्ये तु विकलाच्युतः |
सार्द्धविपर्ययाङ्गुष्ठे च्युतश्च्युततरः क्रमात् ||

रामाङ्गुलस्तु देशिन्याः कण्ठाभ्यासे करा * * |
* वा व्यस्त ग्रतोऽन्यासो माय ८ भोग परिच्युतम् ||

मूल निम्नं न स्वङ्कुर्यात् किञ्चिदग्रे समुन्नतम् |
पुन्नारी लक्षणं प्रोक्तं लेसान्नमुचि सूदन ||

प्. ६अ)

अधुनासंप्रवक्ष्यामि यथामानं भवेस्त्रियः |
नार्यष्ट तालिका तन्वी नेत्र श्रोणीस्तनाधिका ||

भ्रुवौ यवाधिका नासा यवहीना समुच्छ्रयात् |
दस्राङ्गुल * * * र्घ्यतच्च्युतं विस्तरेण तु ||

तेन हीनौ सुभावङ्गौ स्यातां नभ्रौ मनो रमौ |
ग्रीवामष्ट यवैर्हीनां तिर्यक्कृत्वौर्द्धतो न्यसेत् ||

एवमक्षाङ्गुलैर्दैर्घ्य विस्तृता करणाङ्गुलैः |
द्वन्द्व गोलकमादाय प्रवाहुभ्यां शतक्रतो ||

ऊरू जानुक पिण्डीषु दद्यादर्द्धार्द्धमङ्गुलम् |
उच्चैस्त्वे पादयोर्दद्यात् पादौ समतलौ पुनः ||

चतुरङ्गुलमादाय वाह्वायामाद्विवर्द्धितौ |
पीनौ वृत्तौ स्फिचौ कार्या वङ्गुली मानमुच्यते ||

नागांशं स्वस्वमादाय विस्तारेणोर्द्धतो न्यसेत् |
* * कूर्मोन्नतञ्चैव भगं कुर्यात् स लक्षणम् ||

तन्मध्यतस्त्वधो भागे रन्ध्रं स्यात् कुञ्जरोष्ठवत् |
प्रतिमै तन्मानतः कार्या करण स्थानकान्विता ||

* * * * प्रदाधन्यास्यादतोन्यान शोभना |
हीनाधिकं भवेल्लक्ष्य यत्र यद्युक्तमाचरेत् ||

युक्तादवाप्यते यस्मात् पारलौहिकिकं फलम् |
सम्पत् करीदारुमयी मृण्मयी सुखदा सदा ||

पुष्टिप्रदा हेममयी धन्यारत्नमयी मता |
वर्ण क्रमाच्छुभाशैली क्षेम्यातां भ्रमयी तथा ||

जयदाराजती साधोरैतीरतिकरी नृणाम् |
सौभाग्यान्नाद्य पशुदा कांस्यपित्तलसंभवा ||

वलदासी स जातास्यान्न कार्या लोह संभवा |
क्षुद्भयं दीर्घजठरा धनहानिः कृशोदरी ||

रोगङ्करोति हीनाङ्गी दिर्घाङ्गी च नृपाद्भयम् |

प्. ६ब्)

भर्तारं दक्षिणनता हन्ति वामनतास्त्रियम् ||

करोति स क्षता मृत्युं स गर्भा रुग्भयं नृप |
ऊर्ध्व दृष्टिस्तथा व्याधिर्मधो दृष्टिर्जनक्षयम् ||

निम्नोन्नतोष्ठी कलहं मुखरोगं महामुखी |
नेत्रहीना तु वैकल्यमवक्त्रावक्त्रशोणितम् ||

वधिरत्वमकर्णा तु हीनाङ्गा च यशः क्षयम् |
हीनास्या शिल्पिनं हन्ति रौद्राङ्गी स्वामिनन्तथा ||

हीन पादकरा नित्यं वालानाञ्च विनाशनी |
हीनजंघा च जापाघ्नी जानु हीनारि वर्द्धनी ||

सत्रासाक्षि भयङ्कुर्यात् स रेखा सर्पसंभवम् |
कटिहीना पशुं हन्ति नृपं हन्ति महाभुजा ||

स विन्दुका सदोन्मादं कुरुते नात्र संशयः |
पुरुहूत समाख्याता दोषास्त्वेते समासतः ||

मूर्तिभेद मतो वक्षे यानास्त्रादि विभेदतः |
स देशानः सरोजस्थो दिग्वाहु स्थिति लोचनः ||

पञ्चवक्त्रो हिमाभश्च हारकुण्डलमण्डितः |
खट्वाङ्गमुत्पलन्नागमभयं वीजपूरकम् ||

आयुधंगम हस्तस्य दक्षिणेत् वधुना शृणु |
वरदं शक्तिशूलञ्च सूत्रं डमरूकन्तथा ||

स देशानः समाख्यातो ह्यर्द्ध नारीश्वरं शृणु |
अर्द्धनारीश्वरः कार्यो ह्यर्द्धार्द्ध कृति लक्षितः ||

अर्द्धमिन्दु जटाभारमर्द्धसतिलकालकम् |
कुण्डलं दक्षिणे कर्णे वामेस्या वालि कादिकम् ||

ग्रीवाव्यालार्द्ध हाराङ्गीस्तनमेकञ्च वामतः |
कपालन्दक्षिणे हस्ते वामे चैवोत्पलन्न्यसेत् ||

अर्द्धनारीश्वरः ख्यात उमेशः कथ्यते धुना |
उमेशावुपविष्ठाङ्गौ पुंस्त्री रूपौ शतक्ततो ||

प्. ७अ)

सोरगेन्द्र जटाभार धरस्त्र्यक्षो हरः परम् |
ग्रीवा साभररगा कार्या करार्गै कुण्डल मण्डितौ ||

द्विभुजः सोपवीताङ्ग अर्द्धवीरासन स्थितः |
वामोरुसंस्थिता गौरीमुखालोक न तत्परा ||

वाम वाहूप गूढाङ्गी ललाटतिलकोज्वला |
कर्तव्यः केश विन्यासः सुबन्धः कुसुमाविलः ||

कर्णौ साभरणौ कार्यौ पादौ नूपुर मण्डितौ |
दर्शयेद् दक्षिणन्देव्या देव स्कन्धे भुजं हरे ||

वामे च दर्पणन्दद्यात् कट्यां सूत्रं समेखलम् |
देवहस्तं पुनर्दक्षन्देवी चिवुके निवेशयेत् ||

सुनासिका सुवदनासु नेत्रीसु पयोधरा |
सुवाहु लतिका भद्रा केयूर कटकाङ्किता ||

उमेश्वर समाख्यातो हर नारायणं शृणु |
हरनारायणं रूपञ्जटा केशार्द्ध मस्तकम् ||

ललाटे चार्द्ध नयनं मुद्रा कुण्डल मण्डितम् |
चतुर्भुजः समाख्यातो हरनारायणस्तव ||

कपालखड्गखट्वाङ्ग चक्रं स्याद्वामदक्षयोः |
वृषं तार्क्ष्यो तथा भव्या श्रीर्दक्षिणोत्तरस्थिता ||

हरनारायणः ख्यातो नृत्येशं कथ्यते धुना |
नृत्य रुद्रं प्रकुर्वीत चन्द्रार्द्ध कृत मस्तकम् ||

वैशाख स्थानकन्धरन्नाग यज्ञोपवीतिनम् |
सौम्याननं जटाजूट धारिणं व्याल मेखलम् ||

पीनवक्षोरुजघनं सर्वलक्षणसंयुतम् |
द्विपि चर्मधरं साधो वृषारूढं स्मिताननम् ||

सुभव्यं षोडश भुजं कुर्याद् वा द्विभुजं शुभम् |
वेणूवीणा मृदङ्गादि वाद्यसंघोपशोभितम् ||

वामं प्रसारित भुजं द्वितीयमभयप्रदम् |

प्. ७ब्)

अक्षसूत्रेषु दण्डासि शूलशक्ति वरङ्करैः ||

कपालपाशखट्वाङ्ग खेटचर्माङ्कुशान्वितम् |
एकञ्चापधरं तद्वत्सुसारितमथोत्तरम् ||

भव्या ब्रह्माहरिस्कन्दो नन्दी कालादयश्चये |
वीक्ष्यमाणाः शिवं नृत्यं भृङ्गी कार्योग्रतः स्थितः ||

मालाखड्गभृतो ये तु सिद्धा यक्षादयस्तथा |
बाह्यस्थाच्च प्रकर्तव्या नृत्येशः कथितस्तव ||

त्रिधा विष्णुं प्रवक्ष्यामि वासुदेवं द्विवाहुकं |
प्रोच्यते लक्षणन्तस्य समासे नैव सुव्रत ||

सुनाससु कपोलञ्च स रत्न मुकुटोज्वलम् |
ललाट तिलकोपेतं श्यामं पीताम्बरं हरे ||

गदा खड्गाम्वुजं दक्षे स्यात् तुर्यः शान्तिदः करः |
शङ्ख चक्र धनुः खेट वामे चाष्ट भुजे हरौ ||

शङ्ख चक्रं प्रदातव्यं वामहस्ते चतुर्भुजे |
दक्षिणे तु करे पद्मं गदा त्रैलोक्य तर्जनी ||

द्विभुजे शङ्ख भृद्वामे दक्षिणः शान्तिदः करः |
विष्णुरेय समाख्यातो ब्रह्माणमधुना शृणु ||

पितामहश्चतुर्वक्त्रो लम्बकूर्चश्चतुर्भुजः |
आपिङ्गल जटाबन्ध हंसस्थो पंकजासनः ||

दक्षिणे च भुजे तस्य दण्डः स्यादक्षसूत्रकम् |
कमण्डलुं करे वामे वर्हिराज्यादिकन्तथा ||

सावित्री दक्षिणे कार्या वामे चैव सरस्वती |
इति ब्रह्मासमाख्यातः कथ्यते ते दिवाकरः ||

एकचक्रो रतः सप्ततुरगोरुण सारथिः |
तत्रस्थो भास्करो देवो मणि कुण्डलमण्डितः ||

त्रपूषाङ्घ्रि सुरक्ताङ्गः सर्वाङ्ग कवचा वृतः |
सुकेशो वा किरीटी वा त्रिनेत्रो वा द्विनेत्रकः ||

स पत्र नालपद्मौ च कराभ्यां स्कन्धयोर्वहन् |

प्. ८अ)

पार्श्वे प्रतीहार युतः स्त्रीभिरग्ने विभूषितः ||

साक्षसूत्रं सितं सोमं सुरूपं स कमण्डलुम् |
रक्ताक्षं रक्तवर्णञ्च कुजं शक्त्यक्षमालिनम् ||

बुधञ्चापधरं पीतं रूपाढ्यं शान्त लोचनम् |
वृद्धाकारङ्गुरुङ्गौरं साक्षसूत्र कमण्डलुम् ||

दक्षैकाक्षं सितं शुक्रं कुण्डिका जपमालिनम् |
भानुपुत्रमधो दृष्टिं वक्र पादं सुभीषणम् ||

क्रूरं महाभुजञ्चैव खिङ्खिरी जपमालिनम् |
राहुं व्यात्ताननं घोरं कृष्णमर्द्धाङ्ग भूषणम् ||

अर्द्धचन्द्रधरं साधो कथितं राहुरूपकम् |
त्रिभोग भूषितं धूम्रन्नर नागार्द्ध रूपिणम् ||

खड्गखेटधरं केतुं कुर्याद्वाथ कृताञ्जलिम् |
हेरम्वो वामनाकारो हस्ति वक्त्रत्वदन्तभृत् ||

महोदरो महाकायः सालङ्कारश्चतुर्भुजः |
सर्पयज्ञोपवीती च त्र्यक्षः खण्डेन्दु शेखरः ||

पुरन्दराङ्गुल विस्तारं दैर्घ्याद्भूयाङ्गुलं भवेत् |
तस्यास्यं वसुविस्तीर्णङ्ग्रिवा स्यात्त्र्यङ्गुलोच्छ्रया ||

रसरामाङ्गुलं शुण्डं मूलन्तस्यदिगङ्गुलम् |
अन्ते कृताङ्गुलं यावन्मध्ये सूत्रानुया ततः ||

स रन्ध्राद्व्यङ्गुला नाभिर्व्यासान्मासाङ्गुलौ ततः |
आदौ समुन्नतौ वान्ते कुंभो निविडमस्तकः ||

नन्दनन्दाङ्गुलौ कुंभौ तन्मध्ये सूत्रमानतः |
दन्तकोशो भवेत् तस्य घ्राणं सार्द्धाङ्गुलंविलम् ||

कर्णौ दृगन्त विस्तीर्णौ वाहुल्ये नाङ्गुलौ मतौ |
सर्वावयवसम्पूर्ण सर्वशोभासमन्वितः ||

गणाधिपः समाख्यातः शरजन्मानिगद्यते |
रसवक्त्रः शिशुर्वेशः स्यात् केशवा १२ क्षस्तथा भुजः ||

प्. ८ब्)

शक्तिघण्टा पताकाब्ज पाश कुक्कुटदण्डकान् |
वराभयं धनुर्वाणं परशुं तत्करे न्यसेत् ||

चतुर्भुजं द्विवाहुम्वा कारयेच्छिखिवाहनम् |
त्र्यक्षो जटान्वितो नन्दी श्रुति वाहुर्युवा स्मृतः ||

शूलसूत्रधरः कार्यो वराभयसमन्वितः |
मुण्डमाली विशालाक्ष्यः श्रुति वाहुर्महोदरः ||

त्रिनेत्रः पीतकृष्णाङ्गो वक्रश्मश्रुशिरोरुहः |
मुण्डखड्गौ न्यसेद् दक्षे वामे खेट त्रिशूलकम् ||

महाकालः समाख्यातः शृण्वपर्णां पुरन्दर |
कन्यारूपात्व पर्णा च भूता तप परिग्रहा ||

चतुर्वाहुस्तपोनिष्ठा ध्यायमाना महेश्वरम् |
दण्डङ्कुण्डी न्यसेद् वामे दक्षे सूत्र वरन्तथा ||

तपो गौरी समाख्याता वच्मि दुर्गान्त वा धुना |
कुर्याद् दुर्गां प्रसन्नास्यां दिग्भुजां सारलोचनाम् ||

सुकेश पाश विन्यासां पीनोन्नतपयोधराम् |
सर्वलक्षणसम्पन्नां सर्वाभरणभूषिताम् ||

स नूपुर पदाक्रान्त तलस्थ महिषासुराम् |
तच्छीर्षच्चेदनोत्पन्नां स खड्गनर भेदिनीम् ||

शूलच्छेदोच्छलद्रक्त धारोक्षित धरातलाम् |
त्रिशूलमाशुगं खड्गं शक्तिञ्चक्रं शतक्रतो ||

टङ्कपाशाङ्कुशं खेटमानतज्यन्धनुस्तथा |
सव्यासव्ये करे देव्या न्यसेद् एतत् सदा युधम् ||

इति दुर्गा सहस्राक्ष कथ्यते ते सरस्वती |
शुभपद्म स्थिता शुभ्रा शुभ्रभूषणभूषिता ||

सुप्रस्ताक्ष करमास्ता वीणाभृत्स्यात् सरस्वती |
अन्ये ये वहवो भेदा मूर्तीनान्तु शतक्रतो ||

सम्यक्ता न योजयेज्ज्ञात्वा स्थानमानादि भेदतः |

प्. ९अ)

समासेन समुद्दिष्टं प्रतिमा लक्षणं मया ||

पुनः संक्षेपतो वक्ष्ये पिण्डिकायाश्च वर्तनाम् |

इति मोहचूरोत्तरे व्यक्तलिङ्ग प्रख्याने द्वितीयः पटलः ||


ययाव्या मोहितं सर्वं जगत्स्थावरजङ्गमन् |
शक्तिक्रिया ह्वयाशक्र पिण्डिका सैव कीर्तिता ||

ज्ञात्वा तस्मात् परं पीठं देहस्थं सुसमाहितः |
अपरं वर्तये सश्चान्नाममानादि भेदतः ||

विधिना स्थापितं लिङ्गं पिण्डिका रहितं यदा |
तदा पूजान्न गृह्णाति सान्निध्यन्नैव गच्छति ||

तस्मात् पीठं प्रकर्तव्यं यत्नमास्थाय सुव्रत |
येन सर्वफलावाप्तिर्जायते साधकस्य तु ||

स्थूलतां पिण्डिकायाश्च त्यागमष्टाम्र कस्य तु |
आत्मभूतागवेशञ्च ज्ञात्वा पीठं प्रकल्पयेत् ||

व्यक्ताव्यक्ते च सुव्यक्ते अव्यक्ते पांकशासन |
यथा तेषां भवेत् पीठं तथा ते कथ्यते धुना ||

लिङ्गदैर्घ्येण विस्तीर्णं हरिभागान्त मुच्छ्रितम् |
अव्यक्ते मुखलिङ्गे च पीठमानमुदाहृतम् ||

स्वायामेन भवेत् पीठन्तदर्द्धाद्विस्मृतं मतम् |
उच्छ्रितिः पूर्वमाख्याता सुव्यक्ते पीठ कल्पना ||

पीठ व्यास चतुर्थांश प्रणालं वाह्यनिर्गतम् |
मूले तन्मान विस्तीर्णं कुर्यादग्रे तदर्द्धतः ||

विस्तरस्य त्रिभागेन तोय मार्ग प्रकल्पयेत् |
कुशस्वभ्रान्विता कार्या पिण्डिका लक्षणान्विता ||

पिण्डिकापार्द्ध वाहुल्यं कुशदैर्घ्यं पुरन्दर |
कुश वाहुल्यरूपेण पीठे स्वभ्रं प्रकल्पयेत् ||

मोहचूरोत्तरे शास्त्रे पिण्डिका वसुसंख्यया |
तासान्नामानि कथ्यन्ते सांप्रतन्ते शचीपते ||

प्. ९ब्)

प्रथमा कमला तत्र द्वितीया च पयोधरा |
तृतीया च भवेद् वापी चतुर्थी वज्रसंज्ञिता ||

चन्द्राख्या पञ्चमीख्याता षष्ठी चैवामृता भवेत् |
सम्वर्ता सप्तमी शक्र नन्दिकाख्या तु चाष्टमी ||

लिङ्गदैर्घ्यस्य सूर्यांशं मेखलार्थं प्रकल्पयेत् |
लिङ्गाश्रयश्च सूर्यांशं शेषं पश्चाद् विवर्तयेत् ||

भूतेन्दु भाजिते क्षेत्रे पादपद्मन्तथाम्वुजम् |
कर्णिका कण्ठदेशञ्च वर्तयेत् सुसमाहितः ||

रूपवेदकरे चन्द्रे राम भागैर्यथा क्रमम् |
चन्द्रद्वन्द्वाब्दैर्जलजे तुल्ये पूर्वा परे हिते ||

जया सिद्धा सुरा दैत्या मुनयो वीतमत्सराः |
एषां पद्मेति विख्याता महासिद्धि निधानभूः ||

भूपांशे * य कोणाग्नि क्ष्माग्नि भागैर्यथा क्रमम् |
योजगत्कुम्भवेद्यः स्यात् कण्ठो रूपांशवेशतः ||

श्रुति पट्टीपयोधात्र्या वाप्याश्चैव पुरन्दर |
पुरन्दर * * दासा वापी ज्ञेया तदा यता ||

भानुभक्ते च पीठार्द्धे क्ष्माग्नि द्विक्षान्ति युग्मकैः |
पादोर्जगती घटो वेदी ग्रीवास्यादेकवेशतः ||

एकेनोत्तर वेदी च भागाभ्यां पट्टिके नृप |
वज्रामेवं विजानीयात् पुत्रराज्य प्रदायिनी ||

नागांशभाजितोत्सेधे रूपमात्राब्द नेत्रकैः |
अङ्घ्रिजङ्घा तथा धारः कण्ठश्चैवोर्द्ध पट्टिके ||

शान्तिपुष्टि प्रदाधन्या सर्वसिद्धि प्रदायिनी |
एषा चन्द्रकला साम्रिश्च्युतापश्चामृता मता ||

षड्भागभाजिते क्षेत्रे जङ्घा कुम्भोर्द्ध पट्टिका |
कण्ठोपकण्ठ पट्टः स्यात् संवर्ता पिण्डिका हरे ||

अष्टां १६ शभाजितोच्छ्राये यक्षौ तुरग भाजितौ |

प्. १०अ)

पादमारभ्यग्रीवान्तमेकैकं ह्रासयेत् पदम् ||

ग्रीवा द्वाभ्यान्तथा जङ्घा प्रवेशो मुनि संख्यया |
निर्गमो ऋतुभागेन यथा पीठानुमानतः ||

सर्वसिद्धिप्रदा भद्रा सर्वेषां सर्वदाहिता |
नन्दावर्ताङ्किता भद्रा नन्दावर्तेति विश्रुता ||

इति पिण्डीसमाख्याता वक्ष्ये ब्रह्मशिलान्तव |
ब्रह्मभागसमाभद्रा कार्या ब्रह्मशिला शुभा ||

दिगङ्गुलैर्यथा व्यासादधिका ज्येष्ठज्येष्ठके |
एकैकाङ्गुलमन्येषां ह्रासयेत् क्रमतो हरे ||

तन्मानामेखला कार्या खातं मेखल या समम् |
गंभीरन्तत्समुद्दिष्टं व्यासं वच्मि तवाधुना ||

ब्रह्मव्यासेन विस्तीर्णमधिकं षड्यवं वहिः |
यवार्द्धार्द्धन्तु चान्येषां ह्रासयेत् क्रमतः पुनः ||

अधिकं विस्तरेणैव कन्यसेद्वियवं भवेत् |
सूत्रेण संमितं कृत्वा वर्तयेत् सुतलं समम् ||

खात मध्ये तु पत्नेन रत्नाधाराणि चोत्किरेत् |
दिग्विदिक्षु ततो मध्ये वृत्तवत् परिकल्पयेत् ||

यथा ब्रह्मशिला कार्या ब्रह्मभागाधिका हरे |
तथा कूर्म शिलाङ्कुर्यात् किन्तु ब्रह्मशिलाधिकाम् ||

इति ब्रह्मशिला चैव प्रणालमधुनोच्यते |
स प्रणालं भवेत् पीठं लौहं शैलञ्च रत्नजम् ||

पार्थिवं दारुजं प्रोक्तं प्रणाल रहितं हितम् |
रुद्रभागसमायामः प्रान्ते तदर्द्धविस्तरः ||

कण्ठादूर्द्ध सदाश्रेष्ठः स्वत्रिभागाम्बुनिर्गमः |
कण्ठोर्द्ध कर्म सम्पन्नः प्रणालं सुखदो यतः ||

ततो न्यूनाधिकः पुंसां दुःखदः स्याच्छत क्रतो |
श्रुत्यसाष्टाम्रकं पीठे ब्रह्माच्युत विभागतः ||

प्. १०ब्)

लिङ्गस्थौल्य प्रमाणेन रन्ध्रं स्यात् कशिलाखवत् |
वस्वसञ्चोत्तमे लिङ्गे दृश्यं भूत यवं भवेत् ||

यवार्द्धार्द्धन्तु चान्येषां ह्रासयेत् क्रमतस्ततः |
समासेन समुद्दिष्टं पीठं ब्रह्मशिलादिकम् ||

सुरधामानि कथ्यन्ते भूपरीक्षादि पूर्वकम् |

इति मोहचूरोत्तरे पीठ ब्रह्मशिलादि प्रख्याने तृतीयः पटलः ||


अतः परं प्रवक्ष्यामि भूमेश्चैव परिग्रहम् |
शल्योद्धारादिकं सर्वं वलिकर्म गृहादिकम् ||

सरः सुनलिनीच्छन्नं निरस्तरविरश्मिषु |
हंसकाक्षिक कल्हार वीथी विमलवीचिषु ||

हंसकारण्ड वा क्रौञ्च चक्र वा कविराजिषु |
पर्यन्त पूरितच्छाया विश्रान्त जलवीचिषु ||

पुण्यक्षेत्रादि शैलेषु निर्हरोपान्त (?) भूमिषु |
नदीतीरे तडागे वा वापी पुष्करिणी तटे ||

चत्वरे दीर्घिकाद्यासु शृङ्गाटे च चतुष्पथे |
रमन्ते देवता नित्यं वनेषू पवनेषु च ||

ग्रामखेटपुरादौ तु स्वामित्वं यत्र विद्यते |
आदौ परीक्ष्य भूभागं वर्णिनां शुभमिच्छताम् ||

सिताविप्रे नृपे रक्ता पीता वैश्यो सितेतरा |
दीपखात जले नादौ वर्णानां लक्षयेच्छुभम् ||

पूर्वप्लवा नृपस्योक्ता वैश्ये स्याद् दक्षिणप्लवा |
उदक् प्लवाद्विजातीनां शूद्राणां पश्चिम प्लवा ||

पूर्वोत्तरे शतो निम्ना सर्वसाधारणा मही |
उप्तवीजा तु सञ्जाता तृतीये ह्युत्तमा मही ||

पञ्चमे मध्यमा प्रोक्ता सप्तमे वाधमास्मृता |
याम्ये न गोधनं चाप्ये सौम्ये सस्यं हरेर्जलम् ||

प्. ११अ)

नाति मृद्दीन कठिना सुखस्पर्शा समाघना |
स्निग्धा गुर्वी दृका शुद्धा सुगन्धा दोषवर्जिता ||

स्वांदूदकान स्फुटिता सुरूपाति मनोहरा |
स गर्भा सोषराछिद्रा स सत्वा च स शोणिता ||

पूति गन्धादिभिर्दुष्टा ज्ञात्वा सम्यक् त्यजेन् महीम् |
एवं परीक्ष्य भूभागङ्गा ह्योदोषविवर्जितः ||

सद्वारतिथिलग्नेन्दु युतेह्नि जपमङ्गलैः |
एवं परिग्रहेच्छक्र शिवकुम्भ भ्रमेण तु ||

सुमांसुतक्षितां कृत्वा सीमाशुद्धि पुरःसराम् |
ततः प्रसारयेत् सूत्रमाचार्यः शिल्पिभिर्वृतः ||

उदीचीं ध्रुववेधेन प्राचीम्वा ध्रुवतारया |
पुष्पपौष्णमघावेधादथ संक्वादि साधनैः ||

एवं पूर्वा परं ज्ञात्वा मध्यें कं पार्श्वयोर्वियत् |
मतिमान् तुल्य सूत्रेण यथा स्याद् दक्षिणोत्तरम् ||

ततोप्यर्द्धं समादाय विदिक्कोणेषु लाञ्छयेत् |
चतुरस्रन्ततः कृत्वा नवधा विभजेत् पुनः ||

वायव्या नलरक्षेश गतो वंशौ शचीपते |
रज्वष्टकन्तु कर्तव्यं षट्पदन्त्रिपदं हरे ||

ततः स्रग्वलि धूपाद्यैः पूजयेद् वास्तु गान्सुरान् |
तन्मध्ये पूजयेत् पृथ्वीं धारिकां शक्ति रूपिणीम् ||

वास्तुं संपूजयेत् पश्चाद् ब्रह्माणञ्च शचीपते |
रन्ध्राधिपं विजानीयान् मरीच्याघारसाधिपाः ||

द्विपदा आपवत् साद्या ज्ञेयाश्चाष्टौ सुराधिप |
द्वात्रिंशद् देवता बाह्ये हराद्याः पदिका स्थिताः ||

ब्रह्मादिदितिपर्यन्ताश्चत्वारिंशच्च पञ्च च |
वास्त्वङ्गे देवतानाञ्च संख्या ह्येषा पुरन्दर ||

वहिरीशादि च रकाद्याः स्कन्दायाः पूर्वतः स्थिताः |
इत्यष्टौ देवता वाह्ये एवं वास्तु नरः स्थितः ||

प्. ११ब्)

रन्द्राद्या लोकपाः पूज्या ये चान्ये तत् समाश्रिता |
भूत वर्गाश्च ये तत्र स्रग्धूपवलिभिर्वरैः ||

सर्व मर्ममयो वास्तुस्तस्यात् पीडान्न कारयेत् |
चालयित्वा यवं वार्द्धं किञ्चित् पूर्वोत्तरन्नयेत् ||

वस्तौ प्रचालिते शक्रमर्मौघश्चलितो भवेत् |
एवं यत् क्रियते धामसुराणां वास्तु पूर्वकम् ||

तदिष्ट सिद्धये ज्ञेयमन्यथा तु विपर्ययः |
शाकुनोक्त्या जनोक्त्या वा प्राणीनां सूत्र लंघने ||

कण्डूप नादि विज्ञानैर्ज्ञात्वा शल्यं समुद्धरेत् |
कैवल्य ज्ञान सम्पन्नो ज्योतिः शास्त्र विधानवित् ||

अध्यात्म ज्ञान कुशलः शल्योद्धारे लभेद् यशः |
जलान्तं कर्करान्तं वा खनेद्वारोपरोधतः ||

करापूरैस्तु पाषाणैर्मृत्तिकाष्टाङ्गुलान्तरैः |
तावदा पूरयेत् खातं यावत् पादोनमागतम् ||

भूतलं सुसमङ्कृत्वा सूत्रयित्वा यथा पुरा |
शिलान्यासं प्रकुर्वीत तासां संक्षेप लक्षणम् ||

चतुरस्रा हस्तमात्राः पञ्चवस्वऽऽगुलोच्छ्रिताः |
पङ्कजांकाघटाः पञ्चरत्न मध्यादि पूरिताः ||

पञ्चगव्य कषायादि धौताः सुद्धाः सुवेष्टिताः |
नन्दा भद्रा जया रिक्ता पूर्णाख्याभिः सुपूजिताः ||

धरादि तत्व विन्यस्ता बुद्ध्यन्त पदगर्भिताः |
तत्रात्म तत्वं मात्रान्तं विद्या तत्वं मनोत्तरम् ||

गर्वबुद्धी तृतीये तु ततस्तत्वाधिपाभ्यसेत् |
स लोकपे शिवे यष्टे दूताग्नौ संविभाजिते ||

तर्पितेषु च मन्त्रेषु समस्ता ध्वनि शोधिते |
न्यस्ते तत्र शिलाव्राते कुंभन्यास पुरःसरे ||

प्. १२अ)

पद्मं वाथ महापद्मं शङ्खं मरकतन्तथा |
समुद्रं पञ्चमन्तेषु नाममन्त्रैर्विशोधनम् ||

पूजयित्वा पुरा वास्तुं मध्ये शक्तिं निवेशयेत् |
तस्योपरि समुद्राख्यं पूर्णान्तस्योर्द्धतो न्यसेत् ||

वह्न्यादौ विन्यसेच्छक्तिं पद्मादीनान्निवेशनम् |
स्थापितव्याः सुनन्दाद्याभित्तिगर्भे सुनिश्चिताः ||

उच्छ्रेयेणोत्तमं पीठं प्रासादार्द्धेन कीर्तितम् |
मध्यमं पादहीनन्तु उत्तमार्द्धेन कन्यसम् ||

एवमाचिनुयात्पीठं सुलेपसन्धिवर्जितम् |
गर्भभित्यादि विन्यासं तदूर्ध्वन्तु शचीपते ||

कोणहस्तं समारभ्य कोणवृद्ध्या पुरन्दर |
ऋतुरामान्तपर्यन्ताः प्रासादाग्रहसंख्यया ||

खरूपाद्भुत वृद्ध्या वा खभूतान्तान दैव तु |
नागभक्ते युगैः पीठं गर्भः कार्यो दिवाकरैः ||

भित्तयो वसुवेदैश्च जंघाभित्ति समोच्छ्रिता |
शिखरन्द्विगुणङ्कार्यं शुकाघ्राशिखरार्द्धगा ||

पृथुत्वं गर्भवत् कार्यं तृतीयांशेन निर्गमम् |
पीठं वा लिङ्गमानेन पीठार्द्धेन परिभ्रमः ||

पीठवच्च स्मृतं द्वारं द्विधोच्चं भित्तयोपराः |
शुकाघ्रा पूर्ववज्ज्ञेया जंघा शिखरं शतक्रतो ||

चतुरस्रे चतुर्भक्ते वेदगर्भार्द्ध पीठके |
लिङ्गं पीठसमं द्वारं भित्तयश्च तथा विधाः ||

गर्भवन्नासिका तत्र पीठकोणान्तरोङ्गता |
समण्डपे सरांशेन वेदगर्भार्द्ध निर्गता ||

रन्ध्रभक्ते पदं पीठं गर्भोभित्यन्तरं पुनः |
पदिका च वहिर्भित्तिः शुकाघ्रे च पदोद्गते ||

प्. १२ब्)

हेमादि रत्नलिङ्गानामुक्तो पङ्गुप्तिहेतुतः |
आसादि वाणवृद्धेषु हस्तराशौ द्विधा कृते ||

लिङ्गवत् पीठमर्द्धेन सैकेनावरणत्रयम् |
द्व्यधिकेन वहिर्भित्तिः शुकाघ्रादि पुरोदितम् ||

वेदयुग्मादितः कृत्वा कोणहस्तविवृद्धितः |
रसरामान्त पर्यन्तः प्रासादानामनुक्रमात् ||

लिङ्गदैर्घ्य समंपीठं तत्रिभागा वृति त्रयम् |
वहिर्भित्तिश्च पीठार्द्धङ्करराशौ कराहते ||

धामतुल्यन्तु रन्ध्रान्तं भित्यन्तङ्गर्भमानकम् |
ब्रह्मसूत्र शुकाघ्राद्वाधामकोणाच्च सूत्रयेत् ||

द्वादशैते स्रान्धाराणान्तुर्यास्ताः स्युः पुरन्दर |
प्रासाद शतसंस्थाना भुक्तये मुक्तये हिताः ||

इति संक्षेप संसिद्धं लक्षणं सर्वधामसु |
विशेष व्यक्तयेशक्र पृथग् भूतन्निगद्यते ||

षोडशार्काष्टमं भागं वहिः कृत्वा पुरन्दर |
ज्येष्ठादीनाङ्क्रमेणैव मेर्वादौ रूपसिद्धये ||

मेरूस्तत्पूर्वविष्कम्भो हिमयुग्भद्रको गजः |
विमानो हरिहंसौ च श्रीवत्सोथ खगाधिपः ||

वडमीतुर्य वस्वस्त्रो विकारास्त्रो गृहाधिपः |
वृत्तश्चेन्द्र कलासंख्या स्वाधाराश्च पुरन्द्र || 

भद्रस्तु पञ्चधा ज्ञेयो ज्ञेयो वृत्तश्चतुर्विधः |
श्रीवत्सोपि तथा ज्ञेयस्त्रिविधो मन्दिराधिपः ||

विभज्य लक्षणं स्पष्टं मेर्वादौते निगद्यते |
सूर्येन्दु भाजिते क्षेत्रे तिर्यग् वेद विभाजिते ||

चतुष्कोणे रसन् त्यक्ता तत् पिण्डी स्याद् विपर्यये |
संवेश निर्गमं शक्र शेषं ज्ञात्वा विवर्तयेत् ||

प्. १३अ)

तुष्टिं वाणानलैर्वेशश्चण्डीवारगुणैर्गतिः |
चतुर्थे यत्र भङ्गाघं कुर्यान्मध्य रथोङ्गतिम् ||

सूर्यदिग्रसभागैस्तु शेषमेवं विवर्तयेत् |
चतुर्द्वारश्चतुर्घ्राणशृङ्गषोडशनासिकः ||

वालवेदानलद्विद्विभूमिकाघाट पञ्चकः |
कामार्केशदिगष्ठाधि यूति शृङ्गं ततोष्टकम् ||

वेदिकोर्द्धे सहैकेन सपादन्तु शतं भवेत् |
वेदी नितम्बयोर्मध्यं खाकाश द्वय भाजितम् ||

तत्राद्या भूमिका कार्या विंशद्भागैस्तदर्द्धतः |
भागैक ह्रासतो न्यासामुच्छ्रयः क्रमशो हरे ||

भूषणैर्भूषिता कार्याः षोडशैव तु भूमयः |
शुकाघ्रार्द्धं चतुर्दिक्षु सुरूपा स्युर्मृगारयः ||

वेदिकोपरि कर्णेषु वेदीव्यास त्रिभागतः |
मृगारयो विधातव्याः केशरालङ्कृता हरे ||

दंष्ट्रा विकटघोरास्या मस्तकन्यस्त पुच्छकाः |
सर्वावयवसंपूर्णाः सर्वशोभासमन्विताः ||

वेदिकोर्द्धं चतुर्दिक्षु चत्वारो नररूपिणः |
दिक्पालैरप्सरोगात् विद्यातद्ग्रहकिन्नरैः ||

मातृभिर्गणविद्येशैर्भूषयेन्नवभूमयः |
गर्भोष्मणा मञ्जरीणां प्रायः पातभयं भवेत् ||

द्वे द्वे रन्ध्रे ततः कुर्याद् भूमौ भूमौ जलान्तरे |
सुरूपः कथितो मेरूर्मन्दरं शृणु साम्प्रतम् ||

वेदवसुभाजिते क्षेत्रे तिर्यग् ब्रह्माननैः कृतैः |
कर्णं गत्यानलत्यागात् कोण पिण्डीगुणांशकैः ||

संवेशानैर्गमौ कार्यौ ऋतु कोण करैर्हरे |

प्. १३ब्)

मध्योङ्गमः प्रकर्तव्यो भूभुपवन विभाकरैः ||

अनेन विधिना सर्व वर्तनं सर्ववाहुषु |
भुवश्चतुर्दशैवात्र युक्ताः कोणेष्वया श्रयैः ||

चतुरा घाटकैः सोपि भूतवेदाग्नि लोचनैः |
वेदी नितम्बयोर्मध्यमेकषष्ट्युत्तरं शतम् ||

प्रथमाष्टा दशैर्भूमि रत्नास्त्वेकैक मर्दनात् |
द्वाराण्यस्यापि चत्वारि चतस्रः शुकनासिकाः ||

प्रथमायां त्रयोविंशदेवविंश द्वितीयके |
ऊनविंशत्तृर्तीये तु चतुर्थे दशसप्त च ||

एकं प्राधानिकं शृङ्गं शुकाघ्रासु च षोडश |
मन्दिरं वर्तयेदेवं सप्तानवति शृङ्गकम् ||

पूर्वोक्त भूषणैर्युक्तः सुरूपोयं सुराधिप |
षट्त्रिंश भजिते क्षेत्रे तिर्यग् वेद विभाजिते ||

मध्यदेशे भवेदस्य भागैरष्टभिरुद्गतिः |
आदौ तिर्यक्त्रयं मध्यादेकं चान्तस्त्रयन्तथा ||

लुप्त्वा विनिर्गतिर्वेदैर्यावत्कोणमवाप्नुयात् |
ब्रह्मास्यैस्तु ततः कोणः कैलासमिति वर्तयेत् ||

चतुर्द्वारञ्चतुर्नासं चतुर्मण्डप शोभितम् |
वेदीनितंवयोर्मध्ये ऋतु द्वन्द्वेन्दु भाजिते ||

भूपांशैः प्रथमा भूमिः शेषास्त्वेकैक विच्युते |
चतुरा घाटकःपि चतुस्त्रिभृद्विभूमयः ||

वस्विन्दुः प्रथमा घाटे द्वितीये चैव षोडश |
चतुर्दश तृतीये तु चतुर्थे द्वादशैव तु ||

शुकनासासु शृङ्गाणि षोडशैकन्तु मौलिकम् |
प्रासादोयं प्रियः शंभोः सप्तसप्तति शृङ्गकः ||

चतुरस्री कृते क्षेत्रे वसु लोचन भाजिते |
कर्णगत्यागुणत्यागात् कोणपिण्डी गुणांशकैः ||

नेत्रांशे न रथो ज्ञेयो गुणांशैरपरस्ततः |

प्. १४अ)

दर्शनांशरथः शक्र स्यादेवं शेष वाहुषु ||

भद्र एष सम्प्रख्यातः कर्तुरिष्ठ विभूतिदः |
शिखराकुलः स एवोक्तः सर्वः सर्वार्थसिद्धिदः ||

क्षुद्रभद्रस्वरैर्भक्ते पार्श्वयोर्लोचनच्युतेः |
त्रिमध्यो नलः युक्तस्तु हितोयं नलिनस्तदा |

श्रीवत्स शिखरोवायं नन्दनः कर्तृभूतिकृत् |
युगास्ते भूतभागेन कर्णाद्धे भ्रमवर्तनात् ||

वृत्तो नतपृष्टोग्रे द्व्यस्रस्तुंगाप्रकोगजः |
वेदास्ते रूप युग्मांशेरधो मध्ये विपर्यये ||

वेशश्चतुभिरशेनस्तंभो युग्मैस्तु कोणगः |
एवमन्यं च चत्वार आघाटा एक माननम् ||

वेदरामद्विरूपैस्तु आघाटाश्चतुरो मताः |
शुकाघ्रैकेन्दुशालायां नाद्येशस्य विवेशनम् ||

भूताह्न भाजिते शिखरे प्रथमाभूः पुरन्दरैः |
ऊर्ध्वमेकैकसंह्रासाद् भवन्ति दशभूमयः ||

त्रिभान्या सप्तदशतः पञ्चशच्छिखरान्वितः |
विमानोयं विमानीभिर्युक्तो वै मानवर्द्धनः ||

चतुरस्री कृते क्षेत्रे पदन्दत्वा तु पृष्ठतः |
वृत्तवद् भ्रामयेद् अग्रे द्वि कोणो वृत्तगर्भकः ||

ततो जंघा प्रदेशे स्यान् निर्गतः किञ्चिद् ऊर्ध्वतः |
केशरालङ्कृतः सिंहो मुनिमूर्द्धादि भूमिकः ||

प्रियो भवेन् नृसिंहस्य सिंहाकारोग्र नासिकः |
इभकुंभ कर्णयोर्मध्ये प्रसक्त हरिभूषणः ||

वेदास्ते तुर्यधा भक्ते पार्श्वयोर्जगती युते |
गर्भाश्चैव चतुर्भागैस्त्रयो वृत्तस्तु मध्यगः ||

स्याच्छुकाघ्रायुतो हंसो विमानस्यैव जंघया |

प्. १४ब्)

भद्रस्यैव नितम्वोस्य श्रीवत्स स्यैव मञ्जरी ||

हंसशोभित शृङ्गाग्रो हंसः केशव भूमिकः |
हितश्चतुल्य धर्माभ्यां सङ्गतं पार्श्वयोर्द्वयोः ||

ब्रह्माब्ज पीठगो मध्ये हरीशौ वाम दक्षिणे |
अथ मध्ये हरः कार्यस्तदा दक्षे पितामहः ||

विपद्रूपांसिते द्वाभ्यां कोणो मध्यरथस्त्रिभिः |
सार्द्धतोय रथः शक्र खुराद्यैर्भूषणैर्युतः ||

शृङ्गाण्यस्य तु चत्वारि भुवः पञ्चरथास्तथाः |
विभूतये सतां ख्यातः श्रीवत्सो वर्द्धमानकः ||

चतुरस्रे सूर्य संछिन्ने त्रिभिः स्यान् मध्यगो रथः |
भागार्द्धे नान्तरन्त्यक्त्वा द्वाभ्यामुपरथं विदुः ||

तदर्द्ध निर्गतो द्वाभ्यां कोणः सम्पूर्णशालके |
क्षरकुंभादि संयुक्तमप्सरोगणशोभितम् ||

जंघा मध्ये तु वलयाख्या पट्टिकाभिः सुभूषिता |
अन्धारिका द्वयो पेता लंघोर्द्धं स्याद्वरण्डिका ||

पट्टिकाभिर्वसन्तैस्तु कण्ठेहारावली युताम् |
भूषणैश्चन्द्रशालाघैः शृङ्गैरेष सुभूषितः ||

येन सिद्धासुराशक्र यत्र सिद्धः स्वयं शशी |
लाभभागात्सिते क्षेत्रे खण्डशालेप्ययं विधिः ||

सार्द्धे नोपरथः शक्र विपक्षे यो विनाशकः |
भुक्तये मुक्तये शस्तः श्रीवत्सोयन्तृतीयकः ||

विकारभीजिते क्षेत्रे चतुर्भिर्मध्यगो रथः |
सार्द्धे भागान्तरन्त्यक्ता तथोपरय स्थितिः ||

भागार्द्ध निर्गतिस्तस्य त्रिभिः कोणं पुरन्दर |
शालवद्भूषणैर्युक्तो विशेषाल्लोक नायकैः ||

रूद्रैः क्रीडा विनोदाघैर्गणैर्यक्षैः सुरैस्तथा |

प्. १५अ)

दिव्य भूत्यै हितः कर्तुः श्रीवत्सो नन्दिवर्द्धनः ||

तुर्यभागी कृते क्षेत्रे कोऽतुल्याश्चतुर्दिशम् |
धामविस्तर पादेन निष्कासाः सर्व एव ते ||

षडस्रो मध्यगर्भोस्य स्तंभादि रचना वहिः |
स सर्प कटिकण्ठोस्य स कुटादश भूमयः ||

विष्णुर्मध्ये शिवो दक्षे वामतस्तु पितामहः |
पुच्छे लक्ष्मीः प्रतिष्ठाप्या गरुडोयं हरि प्रियः ||

पेष्टकस्तुङ्ग नासश्च पक्षाग्रस्था हि सूदनः |
नागांश षोडश त्यागान् माससं वर्द्धिता पतिः ||

युगदानात्पुरः सिद्धः शुकाघ्रो वडभी हरे |
व्यक्तलिङ्गे स्वयं योज्यश्चण्डिकादौ विशेषतः ||

विस्ताराद् द्विगुणोत् सेधः फांसादि कृत संवृतिः |
पार्श्वे सिंहद्वयोपेतो मध्ये कलश युतो वरः ||

वेदास्रः स तथैवोक्तः सुरादि भूषणान्वितः |
शिखायाः संवृत्तिः पट्टैर्निर्विकारः शिवः प्रियः ||

चतुरस्री कृते क्षेत्रे कर्णार्द्धाष्टांश विच्युते |
तत्प्रमाणे च वेदास्रे दिक्षु कर्णमिति क्षिपेत् ||

पातितेषु च सूत्रेषु दिक्ष्वष्टास्रोष्टभूतिदः |
मध्यभागे करं कृत्वा अस्टभ्यां मध्यतो ह्वयेत् ||

तन्मानं वाह्यतः कृत्वा द्विगुणाद्व्यप्तृलंघनात् |
सोपि भूति प्रदो ज्ञेयो भूषणाद्यः पुरन्दर ||

चतुरस्रश्चतुर्भद्रः सान्धारश्च त्रिभूमिकः |
दारूजो गृहराजोयं गृहाकारः प्रशस्यते ||

गृहराजसमः किन्तु विना भद्रैः पुनः पुनः |
पट्टशालान्वितोप्यर्द्ध गृहराजः प्रकीर्तितः ||

एकभूमिर्द्विभूमिर्वा पट्टशाला विवर्जितः |
सर्वदेवालयं शक्र मार्तण्डस्य विशेषतः ||

कर्णार्द्धाष्टांशसन्त्यागात् परिभ्रमणवर्तितः |

प्. १५ब्)

वृत्तः कुंभः सुभूषाढ्यः ख्यातः कुंभः सुराधिप ||

अग्रे शुकाघुपा युक्तो वृषोन्ते चतुरस्रकः |
स एव वाह्यतो वृत्तः पट्टकैः सुविभूषितः ||

ग्वावृक्षो वृत्त एवस्यान्न भवेद् भवं विनावृषः |
एतद् देवालयं प्रोक्तं मुख्यतस्ते सुराधिप ||

अन्योन्य मिश्र भेदैस्तु फलं मिश्रन्तु यज्वनाम् |
मेर्वादि लघुसंस्थानाः प्रसादाच्छन्दनामकाः ||

चतुर्हस्तादधः शक्र प्रासादाश्चाति क्षुद्रका |
नवधा भाजितं कृत्वा पीठं भाग समं भवेत् ||

द्विभागं गर्भविस्तारं भित्तयश्च पुरन्दर |
चतुर्हस्तादिवस्वन्ता भूतभागविभाजिताः ||

पीठं भागसमङ्गर्भन्तथा भित्तिः शचीपते |
उच्छ्रितिर्भित्ति हीनानां स जंघा द्विगुणा मता ||

वर्तनां शिखराणाञ्च कथयामि तवाधुना |
जंघोर्द्ध द्विगुणोच्छाये पृथुत्वे दशधा कृते ||

उच्छ्रयस्य चतुर्थांशे चतुर्द्धा भाजिते सति |
इन्दु कण्ठोपमैः सारः पदे कुंभ समुन्नतिः ||

षड्भिर्वेदी त्रिभिः कण्ठः शेषैः शिखरसंवृतिः |
तिर्यगूर्द्धञ्च भूतांशैस्त्याज्य भागे कृते सति ||

भागभागानुपातेन बहुत्वे च तथा भवेत् |
तिर्यक् चतुर्गुणं सूत्रं कृत्वा वा वर्तयेद्धरे ||

सान्धारिकाश्रयाणान्तु मेर्वादीनां यथाक्रमम् |
अन्धारिका विहीनानां मण्डपान्वितलक्षणम् ||

धामगर्भञ्च तत्कर्णभुकनासा गर्भ कर्णतः |
सूत्रङ्गृहीत्वाऽब्ज योनिः शुकाघ्रा धामकोणतः ||

प्रासादस्यार्द्ध विस्तारस्तदग्रे मण्डपः शुभः |
शिखरन्त्रिगुणं येषां पादोनं सार्द्धं दृग्गुणम् ||

स पादं द्विगुणं वाथ जंघा तेषां त्रिभागिका |

प्. १६अ)

तदूर्ध्वं तुर्यधा भाज्य शमांशं तुरगांसितम् ||

त्रिभिर्वेदी तदूर्ध्वन्तु कण्ठो द्वाभ्यां शिरोंशतः |
पादो न वृत्तवत् कुंभः शेषं पूर्ववदा चरेत् ||

कण्ठादूर्ध्वं चतुर्दिक्षु ध्वजाधाराणि कारयेत् |
चतुर्णामेव दण्डानां स्थितिः स्याद् वेदिकोपरिः ||

सर्वेषां मण्डपानान्तु नासिकान्त शिखोच्छ्रितिः |
फांसैः संवरणङ्कार्यमन्तः क्रोडे करोटकैः ||

षड्भिः स्तंभैः स रूचकाद्यैः कुंभाद्यैस्तुर्यधासनैः |
चतुर्भिर्नन्दिकाद्यैश्च शिरोभिस्ते विराजिताः ||

स्तंभसंख्या समायुक्ताः पृथुक्त्यंज्ञां भजन्तिते |
चतुःषष्टिसमारभ्य स्तंभ द्वितयवर्जिताः ||

श्रीवत्सादि स सूत्रान्ताः सप्तविंशति मण्डपाः |
इदानीं द्वार निर्देशः समासात्ते निगद्यते ||

विकारांश्मं विना तुल्यं वस्वं शोधिक विस्तरम् |
द्विगुणञ्च समुच्छेधं ज्येष्ठादौ लिङ्गमानतः ||

कर्णसूत्रे रसैर्भक्ते चतुभिर्वासमुच्छ्रितिः |
क्षुद्रधाम्ना मयं न्यायो द्रष्टव्यः पाकशासन ||

खवेदैकं समारभ्य खमुन्यन्त मनु क्रमात् |
वियदिन्दूच्युते द्वारं भूत षट्कैर्ग्रहान्तिकम् ||

अङ्गुलैर्व्यक्त लिङ्गानां तदर्द्धं विस्तरेण तु |
तत्पादेन स्मृते शाखे तयोः स्थौल्यन्तदर्द्धताः ||

द्विपादन्देहलिश्चार्द्धादुन्नता वसु हानितः |
ऊर्ध्वस्थाश्च सुरां ध्यक्ष सुविभक्ताः सुसंचिताः ||

प्रतिशाखास्त्रिभागेन न्यूना कार्याः परस्परम् |
शशिरामशरैरश्चैर्नागान्ताः स्युर्यथा क्रमम् ||

प्. १६ब्)

तुर्यांशेन प्रतीहारौ नन्दी कालश्च शाखयोः |
सरिद्वयं भार वाहौ मालाविधौ च किन्नरौ ||

गौर्गिरि हस्ति युग्मश्च ततश्च शेष वासुकी |
शाखाधिक्येप्ययं न्यासो न्यूने नागादिभिश्च्युतिः ||

इतोन्यत् यत्र वल्यादि यथा शोभं विभूषयेत् |
गणं लक्ष्मी यक्ष कन्या विष्ण्वीशौ ग्रहगायकाः ||

नृत्येशो मातरश्चैव क्रमादूर्ध्वं व्यवस्थिताः |
द्वाराग्रे अर्द्धचन्द्रञ्च शंखयुग्मादि भूषितम् ||

प्रासादाय युतङ्कार्यन्न न्यूनन्नाधिकं हितम् |
यजमानानु कूले तु देशिकः सु समाहितः ||

तोषितो यजमानेन द्वारारोपण मारभेत् |
द्वाराङ्गानि कषायादि शुद्धान्याच्छाद्य वाससा ||

न्यस्ता तु धारिकां शक्तिं शाक्तां मूर्तिन्ततः पुनः |
त्रितत्वन्देवता युक्तं शिवं साङ्गञ्च विन्यसेत् ||

अग्नौ सन्तर्प्य संशोध्य प्रोक्ष्यसंस्पृश्य रोधयेत् |
सुसङ्गोध्ये प्रतीहाराञ्छिवाज्ञा पदवोधितान् ||

द्वार प्रमाणकं वास्तुं पूजयित्वा प्रतर्पयेत् |
यन्मुकन्तु भवेद्द्वारं तर्पयेत् तद् दिशापतिम् ||

रत्नन्यासं ततः शक्तिं ज्ञात्वा लग्नन्निवेशयेत् |
पुरामध्यं सुविज्ञाय किञ्चिदुत्तरतो यथा ||

कृत्वा च मन्त्रविन्यासमछिद्रमव धारयेत् |
द्वारवत्तोरणानाञ्च प्रतिष्ठा स्यात् पुरन्दर ||

वित्तशाठ्यादसौ कर्ता स्थापकादींश्च तर्पयेत् |
प्रासादं घटयेच्छक्र यावद्वेद्यन्तमागतम् ||

शुकनासा समाप्तौ तु वेद्यधो भूमिकान्तरे |
कृत्वो वरकन्तत्र सुगुप्तञ्च सुशोभनम् ||

प्. १७अ)

रूक्मरौप्यार्कजं वापि रत्नादि पञ्चकान्वितम् |
पारदं विन्यसेत् तत्र गन्धस्रग्वस्त्रभूषितम् ||

प्रकृति रूपं घटं ध्यात्वा मध्ये पद्मं विचिन्तयेत् |
दर्पणादौ कृत स्नानं प्रोक्षयेत् स पिधानकम् ||

न्यस्त्वा तु धारिकां शक्तिं षडुच्छञ्चासनन्ततः |
शक्ति मूर्ति समायुक्तन्तत्र कुम्भन्निवेशयेत् ||

तन्मध्ये विन्यसेद् भूय ऐश्वरीं शक्ति मध्ययाम् |
चैतन्यन्तु समाहूय विन्यसेत् समरसेन तु ||

शक्ति संपुट मध्यस्थं हंसं विन्दु स्वरूपिणम् |
दीप्यमानं स्वतेजोभिः सन्धार्याणुचिदंशकात् ||

स्थिरधीः समरसो भूत्वा शिवाज्ञा पद बोधितम् |
स्वसंवित्या समादाय पूरकेण न्यसेद् घटे ||

तत्कर्मानु ग्रहात्मत्वमधिकारमलान्वितम् |
पुरुषार्थ परिज्ञानमुपादे यक्षमं पदम् ||

शिवेनाधिष्ठितं कृत्वा सर्वविघ्न भयङ्करम् |
त्रितत्वं देवता युक्तन्न्यस्त्वा शोध्य निरूध्य च ||

प्रासादस्थिति पर्यन्तं कर्तुः कर्मानुपूरकम् |
ज्वलन्वै दृश्यते विघ्नैः प्रासादश्चाति दुःसह ||

ततो भूत वलिं दत्वा तृप्ता भवथ सर्वदा |
वाचयित्वा मतन्तैस्तु तृप्तास्ते सर्वदा वयम् ||

एवं कृते स राष्ट्रस्य राज्ञः कर्तुः समीहितम् |
फलमुत्पद्यते शीघ्रमारम्भः श्रेयसे सदा ||

विधाय वेदिका बन्धं कण्ठसारादिकञ्च यत् |
मेर्वादि च्छन्दकाः प्रोक्ताः सुविभक्ताः पृथक् पृथक् ||

खुरकुंभादि विन्यासं तेषु लेशान्निगद्यते |

प्. १७ब्)

उच्छ्रयन्नवधा भाज्यं भागे कुंभादि कल्पना ||

जंघभागद्वये नोक्तावरंडाद्यन्तदूर्ध्वतः |
सार्द्धलिङ्गञ्च निर्वृत्तन्ततोर्ध्व शिखरं यथा ||

रथानुरथ कोणादि खुरकुंभादि भूषितम् |
प्रासादे कारयेद् एतान् प्रधानाङ्गमपीडयन् ||

पीडिते तु प्रधानाङ्गे महान्दोषः प्रजायते |
राज्ञः कर्तुः प्रजानान्तु दुःखं प्राणान्तिकं भवेत् ||

रचना क्षेत्राद्वहिस्तस्याद् पादायं विचक्षणः |
हस्तसंख्याङ्गुलं शक्र न न्यूनन्नाधिकं क्वचित् ||

न्यूनाधिकेपि दोषः स्याद् इत्याह भगवाञ्छिवः |
रूपरामैर्भजेदाघमूर्ध्वं तिर्यग्रसैर्भवेत् ||

भागवेशात्सरैः पादो वेदैः कुंभस्तथा नलैः |
वेशाद् भागोच्छ्रितः कार्यो वसन्तः सोर्द्ध पट्टिकः ||

वलयाख्या युतः कलशस्तदूर्द्ध्वे वसुनोङ्गतः |
प्रवेशवद् विनिष्क्रान्तो वृत्ताकारोनुया ततः |

कुंभ कलश योर्मध्ये छेदो भाग विपर्ययैः |
तदूर्ध्वे तु वसन्ताख्यो यथापूर्वमुदाहृतः ||

ऊर्ध्वङ्कण्ठिक या युक्तो वसन्तो निर्गमात् पुनः |
तदूर्ध्वे वेदभागैस्तु पट्टिका चतुरस्रिका ||

कलश पट्टिकयोच्छेदो वेद तुल्यो यथा भवेत् |
भागैक वेशतोच्छ्रायो वसन्तस्त्रिप्रवेशतः ||

ऊर्ध्वपट्टिक या युक्तः पट्टिकोर्द्ध्वन्तु कण्ठिका |
भाग न्यूनाधिकोर्द्धन्तु वसन्तः स्याद् यथा पुरा ||

वेद भागैस्तथा पट्टिस्तस्योर्द्धमाय संवृतिः |
जंघा मध्ये तु निष्कासं तुल्या यद्द्विगुणोन्नत ||

प्. १८अ)

दशधा  भाजितञ्चोर्द्धं तिर्यक् पञ्च विभाजितम् |
भागभाग प्रवेशेन निर्गमान्मेखला त्रयम् ||

चतुर्भिः पट्टिका मध्ये तदूर्ध्वं मेखला त्रयम् |
वलयाख्याथ मध्ये तु तदूर्ध्वं स्यादधो यथा ||

जंघोर्द्धमाय निष्काशं दत्वा कार्यं वरण्डकम् |
विकार भाजितोच्छ्रायं तिर्यग् वेदविभाजितम् ||

भागैक वेशतः कार्य पट्टिका द्वितयन्ततः |
पट्टिकैका युतं वाथ वसन्तन्तत्र कारयेत् ||

त्रिभिस्तु कुंभकोच्छ्रायं प्रविष्टन्तद् द्वयेन तु |
वसन्तैक युतश्चोर्द्ध्वे वेदैः कण्ठसमुद्गमः ||

पट्टिका द्वितयं भागं निर्गमात् कुंभकं पुनः |
त्रिभिः वा समुच्छ्रितङ्कृत्वा शेषशोभा यथा भवेत् ||

कण्ठे तु कलशाकारो वसन्तः स्यादधोर्ध्वयो |
पट्टिका भूषितौतौ तु शेषं स्याच्छिखरानुगम् ||

चन्द्रमालादिभिः कूटैर्भूषणैस्तु विभूषयेत् |
एवन्तु छन्दकाः सर्वे भूषणैः सुविभूषिता ||

कन्दवेध्या विरोधेन शान्तिः श्रेयस्करा नृणाम् |
वसु वेदांसिते धाम्नि सारीसारक भूषणम् ||

सिद्ध्यै मुक्त्यै समस्तास्तु मध्यं लक्षानुरोधतः |
अधस्तात् पट्टिके वृत्ते सारोर्ध्वं वृत्त पट्टिका ||

तस्योर्ध्वं कुर्परी कार्यास्तदूर्ध्वं कलशं विदुः |
त्रिशूलन्तु तदूर्ध्वं स्यात् तयोर्लक्षणमुच्यते ||

षड्भानु भाजिते क्षेत्रे कलशं वर्तयेद्धरे |
लिङ्गायाम समायामे तदर्द्धेन तु विस्तरे ||

अङ्गहीनांशतोच्छ्रे धारसांशैस्तु प्रविस्तृता |
पादपट्टी समुद्दिष्टा भागे नोल्लास निर्मितिः ||

उच्छ्रयो विस्तरस्तस्य वेदभागेन सुव्रत |

प्. १८ब्)

तत्पट्टीपाद भागोच्चा यथा शोभा प्रविस्तृता ||

कुंभिका तस्य रामांशैर्भागार्द्धेन समुच्छ्रिता |
कूर्परं वाम दक्षञ्च सार्द्धवह्यं शतोच्छ्रितम् ||

सूत्र भ्रमेण कर्तव्यन्ततः स्कन्धं विवर्तनम् |
कूर्परान्त द्विभागान्ते सव्यस्कन्धो भ्रमाद् भवेत् ||

अपसव्यो भ्रमेणैव द्विभागान्ते शतक्रतो |
उन्नता विस्तृता ग्रीवासारकर्णांशिका ततः ||

ब्रह्माननैः कपोलः स्यादर्द्धभागसमुच्छ्रितः |
अर्द्धे नैव समुल्लासः पद्मं नेत्रांशकोच्छ्रितम् ||

अन्धालैर्भूषयेत् कुंभं गुणभागावलंवितैः |
अशोक पल्लवैश्चित्रैर्यद्वा चूत समुद्भवैः ||

कुंभास्यं शोभयेदेतैर्यथा शोभा वलंविभिः |
लक्षानुरोधतः कार्यं रूपं न्यूनाधिकं हरे ||

कलश लक्षणं ख्यातं त्रिशूलं वच्मि साम्प्रतम् |
द्वन्द्वानलाङ्गुलं ज्येष्ठे वेद युग्मैस्तु मध्यमे ||

रस चन्द्रैः कनिष्ठेः स्यात् त्रिशूलं सुरसत्तम |
स तारगोलकत्यागादधोदः स्याद् द्वयन्द्वयम् ||

कोणास्रे तुष्टि तुष्ट्यंशे मध्यशूलं ग्रहांशकैः |
यक्षांश विस्तृतिर्मध्ये तीक्ष्णाग्र मनुपाततः ||

मूले भागप्रविस्तीर्णं यद्वा शोभानुरूपतः |
मात्रांश विस्तृतन्दीर्घं रसांशैः सूत्रभ्रमणात् ||

मध्ये हस्तं व्यवस्थाप्य वृत्ताकारं सुशोभनम् |
वहिर्मध्ये करन्धृत्वा मध्ये सप्तांशसंस्थितम् ||

भ्रामयेद् दक्ष हस्तेन पार्श्वयोः शूलसिद्धये |
अधो रेखा द्वयं कार्यमर्द्धचन्द्रो पुमं हरे ||

सार्द्धपक्षांश सूत्रेण विस्तृतिर्भागसंमिता |
शृङ्गयोर्वाह्य रेखिन्यौ वाह्यवृत्तेन विन्यसेत् ||

प्. १९अ)

म्ध्यस्थे चैव रेखे द्वे मध्य वृत्तेन योजयेत् |
अधोभाग द्वयं किञ्चिद् विभागान्तरसंस्थितम् ||

अर्द्धचन्द्रविधानेन भ्रामयेत् स्याद् यथा गतिः |
गण्डिका भूषितं मूले कुशन्तुर्यास्रकन्त्वधः ||

शेषरेखा विनाशेन त्रिशूलं परिकीर्तितम् |
पार्श्वयोर्द्धामसूत्रेण विन्यसेत् कलशोपरि ||

अग्रे पृष्ठे च यत् सूत्रं मध्यशूलेन सङ्गतम् |
जगती वन्धकं वक्षे दिक्षु देवालयैः सह ||

प्रासादार्द्धेन सा कार्या पादोना वाथ तत्समा |
मण्डपाग्रे च तत् तुल्या चतुरस्रा सुशोभना ||

प्रासादार्द्धेन तद्वाह्ये दिक्ष्वष्टौ देवता लये |
तदर्द्धं वाह्यतस्त्यक्ता भित्तिर्वन्धन्तु कारयेत् ||

प्रासादभित्तिवत्कार्यञ्जगत्या भित्ति वन्धनं |
प्रासाद समसंस्थानाखुरादि भूषणान्विता ||

ऊर्द्ध्वं वरण्डिका युक्ता यथा वा तुष्टि मा वहेत् |
अजं नन्दीं महाकालं प्राचि वा वज्रपाणिनम् ||

अर्द्धनारीश्वरं सूर्यमाग्नेययां वा हुताशनम् |
मातृचक्रङ्गणेशम्वा कृतान्तन्दक्षिणे स्थितम् ||

अश्विनौ स्नायु (भृङ्गी)सन्नद्धं निर्-ऋत्यन्नैर्-ऋते 
न्यसेत् |
मृत्युघ्नं योगिनं देवं वारुणे वरुणन्न्यसेत् ||

षण्मुखं विश्वकर्माणं वायव्यामेणगं न्यसेत् |
कुबेरं लोकपैर्युक्तं सौम्ये देवीमुमां न्यसेत् ||

चक्रिणं चण्डनामानमीशानं वा स्वगोचरे |
प्रासादाभिमुखाः सर्वे मध्यसूत्र विवर्जिताः ||

मठश्चान्तक दिग्भागे लिङ्गिनां स्थितये हितः |

प्. १९ब्)

यतस्ते दक्षिणासायां वसेयुः शिवभाविताः ||

प्रासादविस्तरं सूत्रन्तन्मानञ्जगती वहिः |
प्राकारङ्कारयेत् त्यक्ता ततश्चाश्रमिणाङ्गृहम् ||

मठाग्रे तत्समन्त्यक्ता सिंहोयं दक्षिणे स्थितम् |
वृषोय पश्चिमे ज्ञेयं ध्वजेयं पूर्वतः स्थितम् ||

विपुलं वा प्रकर्तव्यं कर्तुरिच्छावसेन तु |
चतुरस्रे शरैर्भक्ते मध्यन्त्यक्ता विलोपयेत् ||

गृहाणां स्वेच्छया न्यासः सौम्ये स्याद् वशनिर्गमः |
एकभौमं द्विभौमं वा त्रिभौमं वा यथासुखम् ||

दीर्घशाला वृतं वाह्ये प्राचियागालयान्वितम् |
पाकादि गृह विन्यासं यथायोगं निवेशयेत् ||

पूर्वोक्तमन्तरञ्चार्द्धन्तस्याप्यर्द्धं यथायथम् |
मठिकैका त्रयङ्कार्यं पट्टशाला चतुष्किका ||

भूमयः पूर्वमुद्दिष्ठा वित्ताभावे कुटी मता |
समसूत्रं सु संस्थानं वास्तु पूजापुरःसरम् ||

लिङ्गिनाञ्च गृहङ्कार्यम्महापुण्य जिगीषया |
एतदेव महापुण्यङ्कथयामि तवाखिलम् ||

संस्थाप्य स्थावरं लिङ्गम्प्रासादे यद् भवेत् फलम् |
तत्फलं लभते विद्वान् मठे संस्थाप्य जङ्गमम् ||

पुरादौ नूतनारम्भे उच्छन्नेवा पुरातने |
आदौ संपूजयेद् वास्तुं खवियदिन्दु भाजिते ||

चरक्याद्याः शरावस्थाः स्कन्दाद्या वेदसङ्गताः |
दितीशावन्तरिक्षार्चि एण पितृरूजानिलः ||

पदार्द्धार्द्ध भुजः शेषाः पदावस्थाः पुरन्दर |
तद्वदा पादपस्त्वष्टौ मरीचाद्या रसाधिपाः ||

प्. २०अ)

स्वयम्भूर्वेदसंस्थस्तु पूजा होमादि पूर्ववत् |
आदिलिङ्गैर्गुणाञ्ज्ञात्वा भ्रुवो यत्र गुणोत्कटम् ||

स्थानं भूभृन्निवासाय त्रिविधन्तद्भुत्यपेक्षया |
वियद्रसग्रहैरेकं वियन्नागयमेन्दुभिः ||

खवियद्रसरूपैस्तु तृतीयं क्षेत्र लक्षणम् |
चतुरस्रं स्मृतं क्षेत्रं राज्ञामायतनस्य तु ||

दुर्गादौ सन्निवेशे तु पादभागाय तं स्मृतम् |
कन्यसं मध्यमञ्ज्येष्ठन्नृपा वासं विभूतितः ||

साधयित्वा पुरा तत्र सूत्रन्तारादि साधनैः |
दिग्विदिक्षु समङ्कृत्वा ज्ञात्वा वै मन्दिरापतिम् ||

प्रासादवद् यजेद् वास्तुं शिलान्यासन्तु कारयेत् |
पीठोच्छ्रितिं त्रिधा ज्ञात्वा ज्येष्ठमध्य कनीयसीम् ||

ब्रह्मस्थाने गृहङ्कुर्यान्नागदिक्करमानकम् |
भूतयुग्मैस्ततो वाह्ये प्राकारं परिकल्पयेत् ||

दिशाभिश्चान्तरन्त्यक्ता खवियत्तनुब्बिर्गृहम् |
दक्षिणे यमरान्नस्तनेदनागैर्जलेशगम् ||

उत्तरं रस गोत्रैस्तु पाद संवर्द्धितानि तु |
पृथक् प्राकार गुप्तानि शेषाण्यर्द्धार्द्धतो भजेत् ||

ध्वजं धूमं तथा सिंहं श्वावृषोखर कुञ्जरौ |
ध्वांक्षञ्चैव यथा न्यायं पूर्वादावायसंस्थितिः ||

पूर्ववदन्तरन्त्यक्ता वेदास्रं कारयेद् वहिः |
मूल गृहस्य पादेन नवधा भाजयेत् पुनः ||

ईशादौ कथ्यते न्यासः संक्षिप्तन्ते प्ररन्दर |
शान्ति चिह्नालयन्धर्मस्त्वकान्धान वस्त्रकम् ||

प्. २०ब्)

युग्मे पाकञ्च पात्राणां भोजनार्थोपयोगिनाम् |
वितथे मन्त्रिणां स्थान मन्त्र मार्गोपदेशिनाम् ||

शस्त्रमन्तः पुरङ्गात् कस्तूरी सौच वेश्म च |
तां मूलं सङ्ग्रहः स्त्रीणां पाचकान्स्त्री नियामकान् ||

भोज्यं सेनापतिर्मन्त्री वैद्य गन्धोपजीविनाम् |
मणिपुष्पादि संस्थानं मुख्ये दूत गृहन्ततः ||

राजहस्त्यादि संस्थानं क्षीरार्थं काष्ठिकङ्गृहम् |
उत्सार कालयं चान्ते इत्येवं भूभुजाङ्गृहम् ||

महाराजाधिराजस्य ज्ञेयमेतच्छचीपते |
विहाय वाह्यगे हानि स्थितिर्मध्य यथा ग्रहैः ||

सामान्यस्य नृपस्यैवं कन्यसस्य विपर्ययैः |
न्यूनं वाप्यधिकङ्कार्यं ज्ञात्वा भूति वलावलम् ||

हस्त्यश्वादि कृते शेषं सुभृत्यानां यथा सुखम् |
प्राकारं कारयेद् वाह्ये शिखाहालादि भूषितम् ||

प्रतोली तुर्य संयुक्तं वेदाम्राद्यैः सुमण्डपैः |
अष्ठहस्तोच्छ्रितं कार्यम् पृथुत्वं सुदृढं यथा ||

वहिर्वहिस्थितानान्तु मध्यस्थानां रुचिर्यथा |
याक्षं जलाधिपंशाक्रं त्रिद्वारं वाहयेत् सदा ||

दक्षद्वारं सदापिहितं सङ्ग्रामेण विना हरे |
वहिः खाति कपायुक्तन्तद्वहिः शस्त्रिभिर्भटैः ||

सप्तप्राकार युक्तं वा महाराजाधि मन्दिरम् |
द्वारे द्वारे नियोक्तव्याः काष्ठिकाः शस्किणो भटाः ||

दृढं परीक्षितं द्वारं वाह्यतो विशतः क्रमात् |
अन्तर्वासो न कस्यास्ति यावन्ना वेदयेन्नृपः ||

प्. २१अ)

राज्ञत्व विदितास्तत्र न विशन्ति कदाचन |
एवं नित्यनुरक्तस्य कल्याणं नृपतेः सदा ||

द्वारे द्वारे चतुर्दिक्षु हट्टः कार्यः सुशोभनः |
पूर्व हट्टस्य मध्ये तु आयतः सौम्ययाम्ययोः ||

नगरी निष्काश पर्यन्तं हट्टमार्गः सुशोभनः |
एवं दक्षे तथा वरुणे सौम्ये मार्ग चतुष्टयम् ||

उदक् पूर्वादि विप्रादी न्यथा स्थानं निवेशयेत् |
खरासमादितः कृत्वा कोणकोणकरच्युतम् ||

अष्टादशावसानञ्च दैर्घ्याद् गृह चतुष्टयम् |
चतुर्णामपि वर्णानां ज्ञात्वा हानिं प्रकल्पयेत् |

पूर्वामुखञ्जपं शक्रं पूषा * *? र्व दक्षिणम् |
सुग्रीवं पुष्पदन्तञ्च प्रचेतः पश्चिमामुखम् ||

मुख्यं सोमञ्च भल्लाटं द्वारदैर्घ्येण कारयेत् |
तद्वाह्ये रक्षसार्थन्तु भृत्यवर्गान्निवेशयेत् ||

प्रजापालः स्मृतो राजा तस्मान्न्याययन्तु रक्षणम् |
वर्णानामनुपूर्वेण धर्मं देशापयेन्नृपः ||

श्रुति स्मृति पुराणानि आगमा धर्म देशकाः |
एतैर्यो वर्तते राजा स राज्यं भुञ्जते चिरम् ||

पुराणं वाध्यते वेदै रागमैश्च तदुक्तयः |
सामान्यञ्च विशेषञ्च शैवं वैशेषिकं व च ||

वाध्यवाधक भावेन नोविकल्पं विचक्षणैः |
यद्यथावस्थितं वस्तु सर्वज्ञस्तत्तदा व्रदेत् ||

आगमानां वहुत्वे तु यत्र वाक्य द्वयं भवेत् |
किं प्रमाणन्तदा ग्राह्यं प्रमाणं शाङ्करं वचः ||

ग्रन्थाद् ग्रन्थान्तरं टीका सापेक्ष निरपेक्षयोः |

प्. २१ब्)

समाधनन्तपोः कार्यमर्थापत्यादि साधनैः ||

एवं ज्ञात्वा सुराध्यक्ष निर्वृति परमाम्वुज |
एवं धर्मान्विते राज्ञि स्वराष्ट्रे सर्वदा शिवम् ||

नृपालयाद्वहिर्दिक्षुर्हट्टानां पार्श्वयोर्द्वयोः |
पृथक्लीमा परिचितात् प्रसादात् कारयेन् नृपः ||

देवताधिष्ठिते स्थाने धर्मवृद्धिर्नृपे यतः |
सन्मुखा विमुखाः कार्याः कर्तुरिच्छावसेन तु ||

विशेषविमुखानान्तु रूपकसन्मुखं रथे |
तद्रूपं भूषणोपेतं तद्वेषायुधधारिणम् ||

वरदाभयपाणिञ्च न्यसेदेवं समाहितः |
तुल्यमेवं द्वयोर्दृष्टं रूपकं सन्मुखं यतः ||

एवं कृते महाशान्तिर्नृपेराष्ट्रे तु सर्वदा |
तैरेवान्तरितोश्चान्ये प्रसादात् तद्वहिः स्थिताः ||

सन्मुखा विमुखाः कार्याः कर्तुरिच्छा वसेन तु |
सस्तैरन्तरितास्ते तु नते दोषावहाहरे ||

देवता रूपकैर्युक्ता गुणोत्कर्षं वहन्तिते |
तेभ्यो येन्ये वहिर्भूतास्तत्राप्येवं व्यवस्थितिः ||

नगराद्वहिश्चतुर्दिक्षु लक्ष्मी यक्षाधिपौ न्यसेत् |
विभूतिञ्चिन्त्यमानौ तु नृपस्य तन्निवासिनाम् ||

नगराभिमुखौ कार्यौ वरदा भयपाणिनौ |
नियमस्तत्कृते दृष्टो न सर्वत्र पुरन्दर ||

पूर्वादौ सर्वतो दिक्षुस्वस्थाने ये सुरालयाः |
सन्मुखा विमुखाः कार्याः कर्तुरिच्छावसेन तु ||

पूर्ववल्लक्षणैर्युक्ताः शान्ति श्रेयस्करा नृणाम् |

प्. २२अ) 

एवं देवालयैर्युक्ते यत्फलन्तन्निगद्यते ||

धर्म वृद्धिर्भवेन्नित्यं कल्याणं सर्वप्राणिषु |
राज च वर्तते नित्यं सामात्योवलवाहनैः ||

नोपसर्गभयन्तस्य प्रातिराज्यो न दुर्गतिः |
धर्मवृद्धिर्भवेत् कर्तुः पुत्रपौत्रान्वयैः सह ||

एवं सर्वत्र विज्ञेयं पुरादौ देवता लयात् |
अस्मादि कल्पितानान्तु लिङ्गानां नृस्वरूपिणाम् ||

मानुषैः स्थापितानान्तु नान्येषां पाकशासन |
नायं विधिः स्वयं वयक्ते न वाणे सुरनायक ||

सन्मुखौ विमुखौ कार्यौ सर्वानुग्रहको यतः |
स्वोच्छवाणे सदा देवः सन्निधः स्वेच्छया शिवः ||

प्राणिनामनुकम्पार्थन्न तयोर्नियमः क्वचित् |
प्रासादे द्वार विन्यासे पीठे चैव तु मण्डपे ||

जगती पाद विन्यासे प्रतिष्ठासु न विद्यते |
महद्भिः स्थापितानान्तु लिङ्गानां घटितात्मनाम् ||

विधिः पूर्वोदितस्तत्र प्रासादादौ न कुत्रचित् |
भूपरीक्षां समारभ्य प्रासादान्तम्पृथक्पृथक् ||

निःसन्दिग्धं सु संवेद्यं स्फुटार्थं यत् क्रमागतम् |
कथितन्ते सुराध्यक्ष लिङ्गादौ स्थापनं शृणु ||

इति मोहचूरोत्तरे प्रासादप्रख्याने चतुर्थः पटलः ||


स्कन्द उवाच ||

कर्तुश्चैवानुकूलेन नक्षत्रादौ शुभे दिने |
प्रतिष्ठा शुक्लपक्षे तु श्रेष्ठा चोदग्गते रवौ ||

ब्राह्म्यं शैवं जलाध्यक्षमाप्यं विश्वाधि दैवतम् |

प्. २२ब्)

नागं सौरं हरिं मित्रं सोमं शक्रं सदागतिम् ||

त्वष्टाधि दैवतं पौष्णं वसवञ्च शुभानि तु |
प्रतिष्ठा सर्वदेवानामेतैः कार्या शतक्रतो ||

गुरुः शुक्रो बुधश्चन्द्रो ग्रहाः सौम्याः प्रकीर्तिताः |
द्रव्यमायुः प्रजापुष्टिं वाञ्छा प्राप्ति करास्त्विमे ||

न न्यूनानाधिका कन्या जलाधारं शिवोद्वहम् |
कोणलग्नं सदाश्रेष्ठं प्रतिष्ठायां शिवागमे ||

छागं युग्मङ्कुलीरञ्च हरिं कीटन्तथैव च |
ऋतु रूपानलागैश्च स्वरूपैः शोभनः शशी ||

मैत्रं परममैत्रञ्च संपत्क्षेमञ्च शाश्वतम् |
ववञ्च वालवञ्चैव लौलवन्तै तिलन्तथा ||

ताराकरणं शुभं शक्र सर्वदेव निवेशने |
युग्माभूतारसानागा दिशा रुद्रा दिवाकराः ||

कामापूर्णा सुराध्यक्ष तिथयस्तु सुसम्मताः |
भौममन्दौ त्रिषष्ठस्थौ चन्द्रादित्यौ तथा पुनः ||

दशमौ तु मुनिश्चन्द्रौ द्विसप्ताहूः शरैर्गुरुः |
युग्मतुर्य रसाष्टैस्तु दशस्थः शोभनो बुधः ||

रससप्त दशार्कस्थ शुक्रस्त्याज्यः प्रयत्नतः |
उत्पातञ्चैव काणञ्च मृत्युयोगं विवर्जयेत् ||

क्षेत्र ऋक्षे ग्रहाः सर्वे यमघण्टेति निश्चिताः |
यस्मात् ते सर्वकार्यघ्ना प्रतिष्ठायां न योजयेत् ||

क्षीणचन्द्रस्तथादित्य कुजार्किस्तैर्युतो बुधः |

प्. २३अ)

पापाः पापांशया यस्मात् सर्वकार्ये विवर्जयेत् ||

रजनीं प्राप्य सर्वेषां प्रभावो न यथा दिवा |
आनन्दामृत सिद्धैस्तु योगैर्नैमित्तिकैः शुभाः ||

प्रशस्ता सर्वकार्यंषु प्रतिष्ठायां विशेषतः |
माघ फाल्गुन वैशाखे आषाढे वा शुभे दिने ||

केन्द्रस्थे च गुरौ शुक्रे न लग्ने दोषदा ग्रहाः |
नष्ट चन्द्रे तथा शुक्रे गुरावस्तवनङ्गते ||

प्रतिष्ठादौ शुभारंभं दूरयात्रां न कारयेत् |
सौभाग्यः शोभना युष्मान् सिद्धः साद्ध्यः शिवः शुभः ||

वृद्धिः प्रीतिर्धृतिः सिद्धिर्ध्रुवः शुक्लश्च शोभनाः |
यजमानस्यानुकूलेन प्रासादाग्रे तु कारयेत् ||

उत्तमं वेद युग्मैस्तु वस्वेकेन तु मध्यमम् |
युग्मेन्दु कन्यसन्धाम ज्ञात्वान्यत्र प्रयोजयेत् ||

चतुरस्रं समङ्कृत्वा वास्तु मिष्ट्वा यथा पुरा |
खात्वाशल्योद्धृतिं कृत्वा पूरयित्वा दृढं यथा ||

त्रिभाग वेदिका युक्तं कोणस्तंभ विराजितम् |
वाह्येप्येव विधं स्तंभैर्यज्ञ वृक्ष समुद्भवैः ||

दशाष्ट षट्करोच्छेधैर्ज्येष्ठादीनां क्रमेण तु |
प्रदेशो वा यदा नास्ति अधो वा सुदृढं यथा ||

यत्रा भावस्तु वृक्षाणान्तत्र यद्रुचितङ्कुरु |
उच्चा सूर्याङ्गुला वेदी ततोर्द्धाङ्गुल विच्युतिः ||

ज्येष्ठज्येष्ठ्यासुरश्रेष्ठ ज्ञात्वान्यत्र प्रयोजयेत् |
विन्दु वेदाङ्गुलं कुण्डं दृक्त्यागात् तु यथाक्रमम् ||

ज्येष्ठादिकन्यसान्तान्तां वेदी पादाद्वहिः कृतम् |
वेद युग्मासितङ्कृत्वा अङ्गुलं भागसंमितम् ||

२३ब्)

तावद् भिरङ्गुलैर्हस्तं कुण्डानां परिकल्पयेत् |
हस्तमात्रं खनेत् तिर्यग् ऊर्ध्वं मेखलया सह ||

वहिः खाताङ्गुलं कण्ठः सर्वकुण्डेष्वयं विधिः |
मेखला त्रितयं कार्यं कोणरामयमाङ्गुलैः ||

दैर्घ्यात् सूर्याङ्गुलानाभिस्त्र्यंशो ना विस्तरेण तु |
एकाङ्गुलोच्छ्रिता सा तु प्रतिष्ठाभ्यन्तरे तथा ||

कुंभ द्वय समायुक्ता अश्वत्थदलवद्यथा |
अङुष्ठ मेखला युक्ता मध्ये त्वाज्य धृतिर्यथा ||

दक्षस्था पूर्वयाम्ये तु जलस्था पश्चिमोत्तरे |
दिक्षु वेदास्र वृत्तानि पञ्चमन्त्वीशगोचरे ||

तस्य नाभिर्जले दक्षे यदिष्टन्तत्करिष्यति |
कुण्डानि पञ्च एकं वा कर्तव्यं पूर्वतः स्थितम् ||

चतुर्मुखः प्रकर्तव्यः स्नानाख्यस्तस्य चोत्तरे |
ईशे प्राच्यथवा कार्यो वेदिकाद्वितयान्वितः ||

न्यग्रोधोदुम्वरोश्वत्थ प्लक्षास्तोरण मूर्तयः |
सूर्याङ्गुलाधिकैर्नागैरष्टभिर्मुनिभिः करैः ||

सप्तहस्तादधो यत्तु हस्तहस्त परिच्युतेः |
तोरणद्वितयं ख्यातन्तदूर्ध्वं तोरण द्वयम् ||

अन्तरालं त्रिधाभाज्य एकत्वेन नवैव तु |
सर्वेषान्तोरणानान्तु पञ्चमांशं प्रवेशयेत् ||

विस्तरेणोच्छ्रयन्तुल्यं वाहुल्येन षडङ्गुलम् |
पञ्चहस्तादितः कृत्वा वर्द्धयेदङ्गुलाङ्गुलम् ||

उच्छ्रयं पञ्चधाभाज्य शूलं पक्षांश निर्गतिः |
शाखयोरङ्गुलैश्चूला वसुभिश्चाङ्गुलन्ततः ||

पूर्ववृक्षोद्भवास्तंभा याज्ञिका वा अभावतः |

प्. २४अ)

द्विगुणं ब्रह्मणो भागात् क्षीरवृक्षसमुद्भवम् ||

पद्माङ्कञ्चतुश्चरणं रसैकाङ्गुलमुच्छ्रितम् |
उपस्करकुटीकार्या वारुण्यां मण्डयार्द्धक ||

स्रुक् स्रुवौ लक्षणो पेतौ यज्ञवृक्षसमुद्भवौ |
उदुम्वरपलाशाम्ररुद्राश्वत्थमधूकतः ||

रसरामाङ्गुला कार्या दोर्दण्डे नाथ वा समा |
अष्टाङ्गुला स्मृता वेदी कण्ठोङ्गुष्ठः फलं स्वरैः ||

उत्तमामध्यमा कन्या एकैकाङ्गुल हानितः |
मध्ये वृत्तन्तु संभ्राम्य त्यक्तैकं पट्टिकाङ्गुलम् ||

तत्समञ्चाध वाहुल्यं समस्तञ्चतुरङ्गुलम् |
पार्श्वयोरङ्गुलं स्थाप्य कुंभाकारमधो यथा ||

अग्रे त्रिभाग विस्तारमाज्यरन्ध्र कनिष्ठया |
गण्डिकाद्व्यङ्गुला दीर्घादण्डादेकाङ्गुलाधिका ||

षडङ्गुल परीणाहं शेषं दण्डस्य दीर्घता |
वृत्तवत्कलशोपेता तदङ्गोहास्तिकः स्रुवः ||

पृष्ठे कुंभ द्वयोपेतः पङ्के गोपदवद्यथा |
द्व्यङ्गुलं पुस्करन्तस्य दण्डमेकाङ्गुलं विदुः ||

गण्डिकाद्वियवा तस्य दण्डाग्रे कलशोद्गतिः |
वाहुमात्रांकुशैः स्निग्धैः खरामदलवर्तिताः ||

विष्टरास्तु प्रकर्तव्या मूलाग्रे दर्भग्रन्थयः |
तत्समा यज्ञ वृक्षोत्था परिधयः सुलक्षणाः ||

प्राक्षेद मात्राः समिधः स्फुटिता दोषवर्जिताः |
अर्कोद्भवापलाशोत्था खदिराङ्गापामार्गजा ||

अश्वत्थो दुम्वरोद्भूताः शमीदूर्वा समुद्भवाः |
कुशोत्था ग्रहशान्त्यर्थन्तदभावात्तिलैर्यवैः ||

प्. २४ब्)

इन्धनानि चतुष्कानि प्रशस्तान्यग्नि कर्मणि |
सौवर्णं राजतन्ताम्रं कुक्षिमत्कम्वुकन्धरम् ||

तद्वच्चकर्करी ज्ञेया सुरूपा चारूदर्शना |
अभावान्मृद्भवं सर्वं कृष्णावर्तादि वर्जितम् ||

कलशागड्डुकाप्येवं कुंभाश्चैवोपयोगिनः |
लोहिताः ससरावाश्च दीपवृक्षादि मल्लिकाः ||

नैवेद्यरन्धनार्थन्तु नानापाक समुच्चयम् |
अखिलं यागसंभारं यागभूमौ समाहरेत् ||

पञ्चहस्ता ध्वजां कार्या वैपुल्येन द्विहस्तिकाः |
सप्तहस्ता पताकास्तु विंशत्यङ्गुल विस्तृताः ||

पञ्चहस्ता ध्वजानान्तु पञ्चमांश प्रवेशिताः |
दशहस्ता पताकानां दण्डाः पञ्चांश वेशिताः ||

सिन्दूरा कर्वुरा धूम्रा धूसरा मेघसन्निभाः |
हरिता पाण्डुवर्णा च शुभ्राः पूर्वादितः क्रमात् ||

एवं वर्णाध्वजाः कार्याः पताकापाकशासन |
मध्ये श्वेताथ वा पीता दर्पणाद्युपशोभिता ||

मण्डपान्तं वितानं स्यादथ वा वेदिकोपरि |
वस्त्रैरुल्लोचयेत् स्तंभान्तथा तोरण मूर्तयः ||

शान्तः शिशिर पर्यन्य विशोकाप्यायका मृतान् |
धनश्री शौच स्तम्भाधो द्वौ द्वौ रत्न युतौ न्यसेत् ||

चूतपल्लवशोभाढ्यान्प्रत्येकं कण्ठ वाससान् |
कदली स्तंभ विन्यासैः स्रग्दाम चूत पल्लवैः ||

शोभयित्वा वहिः पश्चात्ततश्चाभ्यन्तरं विशेत् |
वेदिकोपरि चैशान्यां सर्वधान्यासने स्थितम् ||

प्. २५अ)

वस्त्रयुग्मावृतं कण्ठे चूतपल्लवशोभितम् |
स रत्नं शिव कुम्भञ्च भूषयन्तं मखालयम् ||

कर्करी तत्सखी वामे भूषितानाल पश्चिमा |
धर्माद्याः कोणसंस्थास्तु रत्नवस्त्रविभूषिताः ||

इन्द्रादि कलशोप्येवं तथा शान्ति घटानपि |
एवं निद्रा घटो दृष्टो ब्रह्मलक्ष्मी हरेर्घटाः ||

स्रग्वस्त्रवेष्टितं कुण्डं स्रुक्स्रुवौ तत्समीपगौ |
उपस्कर कुटी मध्ये स्थापयेद् यज्ञसाधनम् ||

ताम्रमयी चरुस्थाली स पिधाना स चट्टुका |
लोहयन्त्रिकया युक्ता चरुस्थालं तथाविधम् ||

स नालन्ताम्रपात्रञ्च घण्टाधूपक उच्छ्रकम् |
खभूतपलसंख्यन्तु तस्यार्द्धः स्यात् ततोर्द्ध्वतः ||

ज्येष्ठादि कन्यसान्तानान्त्रिधा स्यादर्घपात्रकम् |
हेमद्रव्यादि निर्वृत्तम् भवादनुरूपतः ||

यन्त्रिका च तथा ज्ञेया प्रति कुण्डेर्घ पात्रकम् |
तथा तिलाज्य पात्राणि गन्धाख्यं स्यात् तथाविधम् ||

पञ्चगव्यस्य पात्राणि पञ्चैव परिकल्पयेत् |
तथाभ्यङ्गस्य पात्रञ्च लक्षणार्थं मधूद्वहम् ||

रामयुग्मैकमासैस्तु शलाका ज्येष्ठतः क्रमात् |
तूलिका द्वितयं कार्यं सोपधानं पटावृतम् ||

शययार्थं स्मृतः पट्टः पट्टाश्चैवोपवेशने |
गृहार्थन्तु चरूस्थाली पूर्वलक्षणलक्षिता ||

प्. २५ब्)

घटीताम्री तथा पात्रं भोजनार्थं प्रकल्पयेत् |
मार्जनीकण्डनीपेषी गृहोपस्कररणानि च ||

करण्डाड उल्लिका व्यजनं कण्डालाद्यन्तथैव च |
अपर्युषित पुष्पाणि बिल्वपत्रादि पत्रिकाम् ||

धूपार्थं गुग्गुलं साज्यं चन्दनं भोज्य सन्ततिः |
होमार्थन्तिलयवौसर्पिर्यथा योगं समाहरेत् ||

द्रव्याणामप्य लाभे तु यथा लाभमुपाहरेत् |
लिङ्गादि शोधनार्थन्तु स्नानद्रव्यं निगद्यते ||

गङ्गातीरमृदो ग्राह्याः कुलाद्रौ तीर्थसङ्गता |
पद्मखण्डे च वल्मीकेन दीनां सङ्गमेपि च ||

उद्धृता दन्तिनान्दन्तैर्वृषैः सानन्ददर्पितैः |
न्यग्रोधोदुम्वरोश्वत्थ जम्वाम्र त्वक् सुशोभना ||

मुरामांसीवचा कुष्टं शैलजं रजनीयकम् |
सटीचम्पकमुस्तञ्च सर्वौषधिगणः स्मृतः ||

उशीरञ्चन्दनं लोध्रं तगरं फलिनी जला |
लक्षणागिरिकर्णी च क्षीरिणी वृहति शिखा ||

ब्रह्मदण्डी नागकर्णी सहदेवा पुनर्नवा |
कुमारी द्रोणपुष्पी च शंखिनी खरमञ्जरी ||

शिवाग्नौ संस्कृतं भस्म वस्त्रेणान्तरितंसितम् |
गोमूत्रङ्गोमयं क्षीरन्दधिशर्पिः पृथक् पृथक् ||

पञ्चामृतन्तथा भूतं फलानि विविधानि च |
रत्नादि पञ्चकञ्चैव सुसंपूर्णं पृथक् पृथक् ||

हैमङ्कूर्मन्तथा पद्मम्पारदंत्वोमतन्दुलाः |
इत्येवमादि संभारङ्कुम्भाद्यंयन्न चोदितम् ||

सर्वं सुसम्भृतं कृत्वा ज्ञापयेद् देशिकोत्तमः |

प्. २६अ)

वृणुयाद् देशिकं पूर्वं वस्त्रहेमादि भूषणैः ||

तथानुमूर्तिपान्सर्वानस्तु जापि समन्वितान् |
ऋत्विजान्वेदनिष्ठांश्च बोधयित्वा च शिल्पिनः ||

श्रद्धाविष्टः शुचिः कर्ता नत्वा विज्ञापयेदिदम् |
त्वत् प्रसादाच्च हे नाथ लिङ्गसंस्थापनं मम ||

हुङ्कारोमीत्यनुज्ञाय नित्यनिर्वर्तितो गुरुः |
आवश्यकन्ततः शौचमिन्द्रियाणाञ्च शोधनम् ||

मलस्नानं विधिस्नानं स सन्ध्यम्भस्मगुण्ठनम् |
यतिनो गृहिणः पूर्वसन्ध्यादौ समता द्वयोः ||

सन्ध्याया लक्षणं शक्र प्रसङ्गेन निगद्यते |
आद्या शक्तिः पुरानित्या यासा कारणधर्मिणी ||

सा सन्ध्या परमार्थेन बोधेनाव गतात्मनः |
ध्याननिष्ठा प्रतिष्ठानां पुंसां लक्षानुरोधतः ||

मृणालसूत्रसङ्काशा पश्चात् स्थूलतराऽभवत् |
पूर्वकालादि भेदेन भिन्नवर्णाः पृथक् पृथक् ||

रक्ताशुक्ला तथा श्यामा चतुर्थी रूपविच्युता |
श्यामवर्णाथ वा सन्ध्या पश्चिमासुरसत्तम ||

लक्षमात्रधराः सर्वालक्षणैस्ता विवर्जिताः |
सत्वं रजस्तमश्चैव त्रयाणान्तु गुणत्रयम् ||

निर्गुणा च निराकारा त्वन्तिमा परमार्थतः |
हृदये च तथा विन्दौ ब्रह्मरन्ध्रे निरास्पदे ||

चतसृणां समुद्दिष्टन्ध्यानस्थानं शतक्रतो |
ज्ञानिनाङ्कथितङ्किञ्चिद् योगिनां कथ्यते हरे ||

अन्ते सूर्यस्य चन्द्रस्य द्वे सन्ध्ये प्राणयोगिनाम् |

प्. २६ब्)

परयोगेन कथितात्वन्यथा मम शूलिना ||

शुद्ध बोध पदावस्था आत्मनो या शचीपते |
सन्ध्यान्तामपरां विद्धि शून्यरूपां परां पुनः ||

यथाकाल क्रमेणैव सन्ध्यां ध्यात्वा स्वभावतः |
मन्त्रैः शिवात्मकैः पश्चात् कुर्यात् तीर्थं सुभावितः ||

मार्जनं संहिता मन्त्रैः कृत्वा दक्षकरे स्थितम् |
बोधरूपन्तु तत्तोयमिडाया कर्षयेत् ततः ||

कुंभकस्थस्तदातिष्टेद् यावन्नोद्गच्छते रविः |
पिङ्गयारविवाहिण्या कारयेदघमर्षणम् ||

शिवमन्त्रं मृणन्मन्त्रि स्वाहान्तमुदकाञ्जलिम् |
दत्वा शिवाय गायत्रीञ्जपेत् पश्चात् सुभावितः ||

जप्त्वा निवेद्य देवाय तर्पणङ्कारयेत् ततः |
मन्त्रा देवाश्च ऋषये मनुष्याः कुणपास्तथा ||

पितरो मातरश्चैव मन्त्रैर्वै जाति योजितैः |
एतान् सन्तर्प्य मेधावी मेधावी आचमेत् पाकशासन ||

आदित्यं पूजयित्वा तु पश्चाद् गच्छेन् मखालयम् |
अभ्यर्च्य तोरणा नादौ द्वाराध्यक्षान् यथाक्रमम् ||

आरोग्यं शान्ति भूतिञ्च वलं सौम्यादितः क्रमात् |
धनश्री शौच शान्तादि युग्मयुग्मन्निवेशयेत् ||

देवीश्चैव तु चण्डीशं नन्दिनं कालमेव च |
भृङ्गीशञ्च गणाध्यक्षं दुर्मुखं स्कन्दमेव च ||

प्. २७अ)

गन्धैः पुष्पैश्च संपूज्य शिवाज्ञां संविधाय च |
यज्ञस्य रक्षकत्वेन स्थातव्यमां हितादरैः ||

वज्रादीनि पताकासु कुमुदाद्यं ध्वजेषु च |
स्फुरतो विन्यसेद् विद्वान् सर्वविघ्न भयङ्करान् ||

पिधाय सर्वद्वाराणि पश्चाद् द्वारेणसंविशेत् |
द्वारदेशे ततः स्थित्वा स्मरन्नस्त्रं सुभास्वरम् ||

विलोक्ययाग संभारं भूमौ पादाहतिं त्रिधा |
विद्युत्पुञ्जनिभं पुष्पन्तन्मध्ये हेतिनाक्षिपेत् ||

तत् तेजः पूरितन्धाम निरस्ता विघ्नसंहतिः |
दुःसहं परमं ह्येतदहो विस्मयमा गताः ||

तर्जयत् संविशेन्मध्यं गणान्वै विघ्नरूपिणः |
हेतिना विन्यसेत् पुष्पञ्ज्वलन्तन्द्वाररक्षकम् ||

प्रदक्षिण क्रमेणैवमुप विशेद्वेदिकोपरि |
दक्ष हस्तन्ततो वा मन्तयोः पृष्ठञ्च हेतिना ||

संशोध्य विन्यसेच्छक्तिम्सुधारूपं शिवेन तु |
मूर्तिं शिवन्तदङ्गानि कनिष्ठाद्या सुयोजयेत् ||

परमी कृतिन्तयोः कृत्वा धर्मगुप्तिन्ततः पुनः |
शोधयेद् भूतसङ्घातन्धारणाभिश्च पञ्चभिः ||

उद्यानैः पञ्चभिः पूर्वन्ततोन्यत्रैक विच्युतिः |
शून्यं शून्ये तु विन्यस्य न किञ्चिदपि चिन्तयेत् ||

अमृतञ्चिन्तयेत् पश्चाल्लब्ध्वानन्दगुणोदयः |
ततश्च शाक्तां मूर्ति शक्तां वीक्षं स्वके न्यसेत् ||

वक्त्रे वक्त्रं हृदिघोरं गुह्यं वाममधस्त्वजम् |

प्. २७ब्)

ततः शिवं षडङ्गञ्च यथा स्थानन्निवेशयेत् ||

परत्वञ्च महामुद्रां पादादारभ्य विन्यसेत् |
एवं कृत्वा पुराशक्र अन्तर्यागमथारभेत् ||

तडित्पुञ्जनिभन्ध्यात्वा ज्वलद् द्वीपशिखा कृतिम् |
तुषारदानरूपं वा शुद्ध स्फटिक रूपि वा ||

एषामेकतमन्ध्यत्वा यस्मिंल्लक्ष्ये व्रजेन्मनः |
पुष्पभावः क्षमाचार्घं दीपममलात्मकं विदुः |

अध्यवसायात्मिका बुद्धिः पुंसिलक्षस्य वेदने |
एवं विलेपनं शक्र येनाणुः स्यादलेपकः ||

अग्निः प्राणामतः पात्रं गर्वो धूपशिखा कुलः |
भावितस्तत्वाभावेन यदा लक्षं व्रजेत् पुमान् ||

स्वसम्वित्तौ शिवत्वेन तदा गवीयते किल |
धूप एष समाख्यातो नैवेद्यं विषयाः स्मृताः ||

आसनं प्रकृतिर्ज्ञेया पूजकः पुरुषः स्मृतः |
नाद समना समायोगात् स्वभावं व्रजते यदा ||

तदा जपः समुद्दिष्टो येनाणुः स्याच्छिवः स्वयम् |
नाभावेवन्तु सम्पूज्य प्राणाग्नौ तेज सान्निधौ ||

परमामृतरूपेण विषयाञ्जुहुयात् समाहितः |
होम एष समाख्यातो हुत्वा केवलतां व्रजेत् ||

निस्तरङ्गे परे तत्त्वे व्यापके भाववर्जिते |
तल्लयत्वङ्गत आत्मा ध्यानमेतत् प्रकीर्तितम् ||

प्राकारश्चैव दिग्बन्धस्तर्जनं खातिका तथा |
शक्तिजालञ्च विज्ञेयं पञ्चमन्तत्सुदुःसहम् ||

अस्त्राभि मन्त्रितां करकीं तेजो रूपां सुदुःसहाम् |

प्. २८अ)

तदम्वु प्रोक्षितं सर्वं द्रव्यजातमदोषकृत् ||

प्रक्ष्याल्य चार्घपात्रन्तु पूरयेद्ध्यानमाश्रितः |
न्यस्त्वा शक्तिं शिवं साङ्गं परत्वं मुद्रया कृतम् ||

विशोद्ध्य द्रव्यसंभारमात्मपूजां प्रकल्पयेत् |
सव्यहस्ते शिवञ्चेष्ट्वा तत्त्वन्यासपुरःसरम् ||

तेजोरूपं न्यसेद्ध्यात्वा समस्ते निष्कलं शिवम् |
लिङ्गादि वेशने पत्युः सामर्थ्यं मद्वशं यतः ||

भावयित्वा धिया सर्वं यज्ञारंभं समारभेत् |
ऋतुरामदलनिर्वृत्तं ज्ञानासिन्ताल सम्मितम् ||

सप्ताभि मन्त्रितं कृत्वा वाम कक्षे निवेशितम् |
पञ्चगव्यन्ततः कुर्याद् विकरादभि मन्त्र्य च ||

इष्ट्वा वास्तुं विकीर्याथ नानाशस्त्र स्वरूपिणः |
लाजा चन्दन सिद्धार्थ भस्म पुष्प कुशाक्षतान् ||

सुगन्धैर्गन्धपुष्पाद्यैः पूजयेत् कलशंवरम् |
सासनेन सदेहेन शिवेन समधिष्ठितम् ||

एवमस्त्रालुकं चेष्ट्वा लोकपान्पूजयेत् क्रमात् |
शिवयागः समारब्धस्त्वद्भक्तानां शिवाज्ञया ||

रक्षणीयोन्तरायेभ्यो लोकपाः सुसमाहितैः |
इत्याज्ञां श्रावयेत् कुंभान् भ्रामयेदग्रतोस्त्रकम् ||

प्रदक्षिण क्रमेणाथ स्थापयेत् कलशालुके |
दत्वा स्थिरासनं पूर्वं विन्यसेत् कलशालुके ||

दत्वा स्थिरासनं पूर्वं विन्यसेत् तदनन्तरम् |
धारिकादि क्रमेणैव यावत् स्याद् विमलासनम् ||

प्राप्तिं व्यप्तिञ्च सामर्थ्यं मन्त्राणां परिणति क्रमम् |

प्. २८ब्)

यत् स्वरूपञ्च विन्यासं येन तत्कार्यसाधनम् ||

एवं ज्ञात्वा पृथक् सर्वन्ततो मन्त्रन्नियोजयेत् |
आसनङ्कारणान्तन्तु मूर्तिः शक्ति स्वरूपिणी ||

शोध्याध्यानन्न्यसेत् पश्चात् सृष्टिमार्ग क्रमेण तु |
इच्छाशक्ति मयीं मूर्तिं कल्पयेच्छां भवस्य तु ||

आवाहयेत् ततो देवं सूर्याग्नि चन्द्रयोगतः |
सन्निधानन्निरोधञ्च कृत्वा वेदावगुण्ठनम् ||

अमृतीकरणं योज्यमर्चान्तार्घञ्च चन्दनम् |
स्नानं प्रकल्प्य * * * संपूज्य धूपयेत् ततः ||

अङ्गान्याहूय संस्कृत्य पूजयित्वा विधानतः |
धूपदीपादिनैवेद्यमुपचारान्निवेदयेत् ||

तोयं पवित्र दानञ्च परमीकरणन्ततः |
यथोक्तन्तु जपङ्कृत्वा वर्द्धन्यामखिलन्त्विदम् ||

प्रणिपत्य पुनश्चेष्टा ततो विज्ञापयेदिदम् |
त्वन्मुखोक्त विधानेन रक्षितोयं मयामख ||

इदानीमन्तरायेभ्यः संकानो त्वत् प्रसादतः |
तस्मात् प्रबोधनि स्त्रिं शंगृहाणाज्ञां प्रदेहि मे ||

लिङ्गादि साधनं देव शोध्य बोध्यत्वमागतम् |
ममाज्ञया कुरुष्वेवं लिङ्गादौ शोध्यसन्निधिः ||

उक्तं शिवेन संभाव्य ततः कुण्डान्तिकं व्रजेत् |
निरीक्ष्य प्रोक्ष्य संभाव्य अभ्युक्ष्य च यथाक्रमम् ||

खात्वाविकीर्य तत्पूर्य समीकृत्याभिषेचयेत् |
निरूढ्य मार्जनं कृत्वा लेपनं कुण्ड कल्पना ||

परिधानं त्रिसूत्रेण रेखा तुर्यश्चतुष्पथम् |

प्. २९अ)

सर्व मन्त्रेणवस्वेक संस्कारं कुण्डकर्मणि ||

वर्मणा त्वक्षपाटन्तु विस्तरं चत्वरे हृदा |
वागीशौ पूजयेत् तत्र वृषस्यन्तौ सुयौवनौ ||

ताम्रे नालयुते वह्निं वीक्षणाद्यैर्विशोधयेत् |
भागं पलाशिनां त्यक्ता तदैकत्वं यथा त्रिधा ||

तद्वीजं विन्यसेत् तत्र षडङ्गे नाभि मन्त्रयेत् |
गृहीत्वा भ्रामयित्वा तु ईश वीज स्वरूपिणम् ||

गर्भनाड्यां क्षिपेच्छक्तेर्दत्वा तोयन्तयोस्ततः |
गर्भाधानमजे नैव पुंस्त्वेवामं नियोजयेत् ||

सीमन्ते बहुरूपन्तु वक्त्रम्वै जातकर्मणि |
अर्घोदकेन संप्रोक्ष्य सदिध्याः पञ्चहोमयेत् ||

पूर्वादौ विष्टरन्यासं ब्रह्मादींल्लोकपान्यजेत् |
स्रुक्स्रुवौ वीक्ष्य संप्रोक्ष्य शक्तिं शंभुञ्च विन्यसेत् ||

शुद्धाज्येन मुखाघारं सन्धानमेकतान्ततः |
नाम्नी त्वीशञ्च सन्धाय पितरा विष्ट्वा विसर्जयेत् ||

विभज्य पञ्चधा पश्चाद् यथा कुण्डे नियोजयेत् |
धूपाद्यर्थं पृथक् त्यक्ता वह्निं संपूज्य तर्पयेत् ||

तद्धृदयाम्बुजे पश्चाल्लब्ध्वानुज्ञो यजेच्छिवम् |
समूर्तिञ्चासनन्न्यस्त्वा शोध्या ध्यानञ्च विन्यसेत् ||

शिवं साङ्गं ततः त्वेष्ट्वा नाडी सन्धान पूर्वकम् |
मन्त्रसन्तर्पणं कृत्वा पूर्णां दत्वा निवेद्य च ||

देशकाल निमित्ताक्ष्यै दुर्निमित्त प्रशान्तये |
शतंशतन्तु होतव्यं पूर्णाच्छिन्नं शत क्रतो ||

प्. २९ब्)

अधिवास लग्नयोर्मध्यं ज्ञात्वा कृत्यं समारभेत् |
अत्यारंभमनारंभं तथारंभं न कारयेत् ||

वक्त्रं वर्मयुतं प्राचि दक्षे घोरं शिखायुतम् |
सद्यो हृदा युतं पश्चात् सौम्ये वामं शिरो युतम् ||

शिवं सर्वैस्तु सामान्यं सन्धानं मन्त्र तर्पणम् |
मूर्तिपानामिदङ्कर्म सर्वकृद्देशिकोत्तमः ||

दत्वा पूर्णाहुतिं पश्चाच्छिवं विज्ञाप्य देशिकः |
निरस्य विघ्नसंघातं गत्वा लिङ्गान्तिकन्ततः ||

भद्रपीठे तु संस्थाप्य कृत्वा चिह्नं सुचिह्नितम् |
मृद्भिर्गोमय गोमूत्रैः स्नापयेदस्त्र वारिणा ||

वस्त्रयुग्मा वृतं कृत्वा स्वस्ति वाच्य प्रचालयेत् |
ततः स यजमानस्तु श्रद्धा विष्टः समाहितः ||

अग्रतः पृष्ठतो गच्छन्मुच्यते सर्वपातकैः |
प्रदक्षिण क्रमेणैव पुरप्रासाद मण्डपे ||

जप शब्दैः समानीय वेशयेत् स्नान मण्डपम् |
निरीक्ष्य प्रोक्ष्य सन्ताड्य कुशैरुल्लिख्य मण्डपम् ||

अक्षतै स्वस्तिकं वेद्यां भद्रपीठं न्यसेत् ततः |
प्रणवे नासनन्दत्वा ततो लिङ्गन्निवेशयेत् ||

निरीक्ष्य प्रोक्ष्य सन्ताड्य शोध्य मृद्गोमयादिभिः |
द्वितीय वेदिकायान्तु आसनन्तूलिकोपरि ||

तस्योपरि न्यसेल्लिङ्गं सघृतं पायसं पुनः |
शिरोदेशे व्यवस्थाप्य ततो लक्षणामालिखेत् ||

लक्षणेन विनिर्मुक्तं यतो लिङ्गमलक्षणम् |
देशदेशाधिपानान्तु सर्वदास्याद्भयङ्करम् ||

प्. ३०अ)

तस्मात् प्रयत्नमास्थाय कुर्याल्लिङ्गं स लक्षणम् |
येन सर्वफलावाप्तिर्जायते साधकस्य तु ||

नोर्द्धं भाग द्वयात् कार्यं लक्षणं भूतिमिच्छताम् |
ऋत्वेकभाजितायामे रूपे रामतनूच्युते ||

लक्षरेखाङ्गुला ज्येष्ठे तारैकांशच्युतेन्यतः |
भागद्वयादधः पक्ष रेखास्याद्वसुभाजिते ||

भ्रमाद्भागद्वयोर्द्धन्तु पृष्ठतः सङ्गमं तयोः |
ऊर्ध्वन्तु कुण्डलाकारं द्वेष्ठष्ठे ग्रन्थ्यधः स्थिते ||

यथा लिङ्गशिरः प्रोक्तन्तथा लक्ष शिरोहितम् |
सर्वसिद्धिप्रदं धन्यं सर्वविघ्नभयङ्करम् ||

सर्वसाधारणं शक्रलक्षणं शुभलक्षणम् |
अनुच्छ्रितेन हस्तेन गुरुर्हेमशलाकया ||

आलिखेल्लक्षणं विद्वाञ्छिल्पीशस्त्रेण चोत्किरेत् |
जपन्मृत्युजितं मन्त्रं पूरयेन्मधुसर्पिषा ||

रोचनां दधिदूर्वाञ्च दत्वा कृत्वा वधारणम् |
आरोप्य भद्रपीठे तु शोध्य मृद्गोमयादिभिः ||

अस्त्रतोयेन संस्नाप्य मन्त्रन्यासन्तु कारयेत् |
इष्ट्वासाध्याणुना सिद्ध्यैर्मन्त्रैर्वा ब्रह्मवाचकैः ||

संशोध्य द्रव्य संघातं स्नानमन्त्रैः पुरोदितैः |
मृद्भिर्गोमय गोमूत्रैर्भस्मना सलिलान्तरैः ||

पञ्चगव्य कषायैश्च ततः पञ्चामृतेन तु |
हेमसस्यफलैः स्नानं रत्नौ षध्यन्ततः पुनः ||

सर्वौषधि युतञ्चान्ते सर्वमङ्गलसाधनम् |
क्षाराद्यैरष्टभिः स्नाप्यमार्जयेन्मृदुवाससा ||

प्. ३०ब्)

विलिप्य चन्दनाद्यैस्तु वर्म जप्ते तु वा ससी |
परिधाप्य ततो विद्वान् भूषयेत् कुसुमादिभिः ||

देशिकं दक्षयित्वा तु तोषयित्वा च शिल्पिनम् |
सुयन्त्रितन्ततो लिङ्गं रथे कृत्वा सुभावितः ||

जपशब्दादि निर्घोषैर्वेदध्वनि विमिश्रितैः |
जपन्पाशुपतं मन्त्रं देशिकः सुसमाहितः ||

रथयात्रान्ततः कृत्वा आनयेन्मण्डपाग्रतः |
भद्रपीठन्तु संस्थाप्य तत्र लिङ्गन्निवेशयेत् ||

स्थिरो भवभवेत्युक्ता स्वपञ्चाभ्यन्तरं विशेत् |
वीक्षणादिभिः संशोध्य कुशैरुल्लिख्य वेदिकाम् ||

अक्षतैः स्वस्तिकं कृत्वा तत्र पट्टं स तूलिकम् |
सोपधान पटच्छन्नं न्यस्त्वानन्तासनं न्यसेत् ||

अर्घ्यं दत्वा तु देवस्य मण्डपं संप्रवेशयेत् |
विन्यस्य तूलिकोर्द्धन्तु न्यसेन् मन्त्रान्यथा क्रमम् ||

पिण्डिकायास्त्विदं कर्म मन्त्रैः शाक्तैस्तु तद्भवेत् |
लक्षणन्तु भगाकारं स्नानाघं लिङ्ग च यथा ||

एवं ब्रह्मशिलायान्तु कूर्माख्याया मयं विधिः |
आनीय मण्डपान्तस्तु यथा स्थानन्निवेशयेत् ||

पाददेशे गुरुः स्थिता मूर्त्यादि न्यासमारभेत् |
ज्ञात्वा सम्यक्परं भावमपरं लक्षणान्वितम् ||

योजानाति परं भावं तस्य लक्षं चतुर्विधम् |
चतुर्गोचरसंस्थानं यत्स्वरूपं क्रियाक्रमम् ||

स एवाराधकस्तस्य स्थापकस्तु न चापरः |
शिवाच्छैवं शिखं शक्तेर्विन्दोर्ज्योतिरधस्ततः ||

प्. ३१अ)

नादात्सावित्र संज्ञञ्च एभ्यः शास्त्र समुच्चयम् |
स्वभावावस्थितं शैवं शिखं संवित्तिलक्षणम् ||

प्रकाशस्थं स्मृतञ्ज्योतिः स्पष्टविज्ञान लक्षणम् |
सावित्रन्नादसंस्थानं ध्वनिः संवित्तिलक्षणम् ||

शिखाकुलास्थितिः साकेकुशे सावित्रि संज्ञकात् |
चतुर्णां संस्थितिः क्रौञ्चे चतुर्वर्ण व्यवस्थया ||

शिवाख्याच्छाल्मली द्वीपे पुस्करे ज्योति संज्ञकान् |
प्रजानुग्रह हेत्वर्थमेवं कुल चतुष्टयम् ||

दीक्षाद्यवस्थितौ शक्र सप्तद्वीपे त्वियं स्थितिः |
लक्षलक्षणयोर्भेद विज्ञानन्तुर्यगोचरे ||

सम्यज्ज्ञात्वा त्रिधावस्थं ततो यजनमारभेत् |
आधारं लक्षणं विद्धि आधेयं लक्षरूपिणम् ||

लक्षणं वेदना रहितं द्विविधं लक्षं स वेदनम् |
समनञ्चोन्मनं विद्धि चतुर्लक्षेष्वियं स्थितिः ||

स्वरूपं यस्य यो वेत्ति तल्लयं याति स ध्रुवम् |
चतुर्णामपि सामान्यं स देशे यजनं विदुः ||

लक्षं सदा शिवाकारं लिङ्गमूर्तौ नियोजयेत् |
क्रमो यमादि सर्गस्य ज्ञात्वान्यत्र प्रयोजयेत् ||

इच्छाशक्तिमयीं मूर्ति कल्पयेत् कारणस्य तु |
कलान्यासं पुरा कृत्वा तत्व न्यासं सदैवतम् ||

तत्वानां पञ्चकं तद्वत्त्रितत्वं साधि दैवतम् |
मूर्ति वक्त्राणि विन्यस्य अङ्गभङ्गा न्यसेत् पुनः ||

आवाहयेत् ततो देवं शिवं परम कारणम् |

प्. ३१ब्)

अङ्गन्यासं यथा स्थानं कृत्वा देवं न्यसेत् पुनः ||

उपचारन्ततः कृत्वा भूषयेद् भूषणैस्ततः |
सुगन्धैः कुसुमैरिष्ट्वा स घृतङ्गुग्गुलन्दहेत् ||

लेह्य चोष्यादि भक्ष्याणि नैवेद्यानि निवेदयेत् |
भुक्तान्प्रतिसरान्दत्वा प्रतिभाग प्रदर्शकान् ||

मुद्रां वध्वा नमस्कृत्य वस्त्रेणाच्छादयेत् ततः |
छत्राद्युपस्करं सर्वन्तस्मिन् काले निवेदयेत् ||

निद्रा कलशं शिरो देशे शिवे नैव निवेशयेत् |
अभ्यङ्गं पाददेशे तु ततः शोधनमारभेत् ||

पिण्डिकानि कटङ्गत्वा शक्तिमन्त्रन्निवेशयेत् |
शिवविद्यात्मतत्वन्तु इच्छा ज्ञानक्रियान्वितम् ||

शक्ति भावं परङ्कृत्वा नैवेद्यानि निवेदयेत् |
एवम्ब्रह्मशिलायान्तु कूर्माख्यायां मयं विधिः ||

आधाराधेय भावेन तयोर्भेदम्पृथक् पृथक् |
शिवं सम्पूज्य विज्ञाप्य तत्वशुद्धिं सभारभेत् ||

भूतानां वलिदानार्थमादिशेद् देशिकोत्तमम् |
तत्त्वोपस्थापनङ्कृत्वा यायात् कुण्डान्तिकङ्गुरुः ||

इष्ट्वा शिवं विशेषेण प्रतिष्ठा होममाचरेत् |
शतं सहस्रमर्द्धम्वा हुत्वा मूर्तिधरैः सह ||

दत्वा पूर्णाहुतिं पश्चाल्लिङ्गं शान्ति घटाम्भसा |
सम्प्रोक्ष्य संस्पृशेद्धर्भैर्होम संख्यं जपेदणुम् ||

तत्व सन्धिन्ततः कृत्वा तत्वोपस्थापनम् भवेत् |
तथा होमस्तथा स्पर्शः पुनर्होमस्तथा जपः ||

एवन्त्रिष्वपि संपाद्य विधिं भागेष्वनु क्रमात् |

प्. ३२अ)

शिवाद्यवनिपर्यन्तमध्वानं सन्धयेत् ततः ||

व्यापकन्तन्मयन्ध्यात्वा होमयेन्मूर्तिपैः सह |
पूर्णाहुतिन्ततो दत्वा शिवाय विनिवेदयेत् ||

एवं पीठ संशुद्धिमुमामन्त्रेण कारयेत् |
ब्रह्मकूर्मशिलायान्तु ततश्छिद्रन्निरस्य च ||

शान्ति होमन्ततो हुत्वा घृतेन मधुना सह |
प्रायश्चित्ते समुत्पन्ने प्रत्येकं रूपिणा शतम् ||

हुत्वा पूर्णवच्छिन्नं शिवाय विनिवेदयेत् |
शिवं सम्पूज्य विज्ञाप्य निच्छिद्रमव धारयेत् ||

प्रासादन्तुरुतोगच्छेज्जपन्नस्त्रं समूर्तिपः |
महास्रतेज सा दग्धं सर्वविघ्नसमुच्चयम् ||

प्रासादं प्रोक्षयेद्ध्यात्वा शस्त्ररूपेण वारिणा |
ब्रह्मस्थाने तथाश्वभ्रं कूर्म ब्रह्मशिलोच्छ्रयम् ||

प्रवेशं ब्रह्मभागस्य ज्ञात्वाश्वभ्रं प्रकल्पयेत् |
वस्वंशं पादभागञ्च त्रिभागं वा द्वयन्तथा ||

अर्द्धं समस्तकं वापि ब्रह्मभागम्प्रवेशयेत् |
पृथक् फल विभेदेन ज्ञात्वा श्वभ्रं प्रकल्पयेत् ||

इष्ट्वा वास्तु गतान् देवान् पूर्ववत् पदयोगतः |
मध्यं सुचिह्नितं कृत्वा न्यसेत् कूर्मशिलान्ततः ||

तस्योपरि न्यसेत् कूर्म्मं हैमं द्वारस्य सन्मुखम् |
ऋतुमात्रेन्दु संभक्ते द्वारव्यासे शतक्रतो ||

मध्यादेकं वहिस्त्यक्ता तेन मध्यं विवर्जयेत् |
पूर्वोत्तरेण तन्मध्ये शिलामध्यं निवेशयेत् ||

प्. ३२ब्)

मध्यं सुनिश्चितङ्कृत्वा शक्तिमन्त्रं स्मरेद् गुरुः |
कशिलान् निवेशयेन् मध्ये धारिकाशक्ति रूपिणीम् ||

आद्याशक्तिस्त्वमीशस्य सर्वदा धाररूपिणी |
तदाज्ञया त्वया तस्मात् स्थातव्यमिह सर्वदा ||

परावस्थान्ततः कृत्वा रत्नादि न्यासमाचरेत् |
वज्रं सूर्योपलं नीलमतिनीलञ्च मौक्तिकम् ||

पद्मरागञ्च वैदूर्यं शक्तिं प्राकाशिकां स्मरेत् |
रुक्मार्क लोहवङ्गञ्च चन्द्रारं कांक्षपन्नगम् ||

मध्ये समस्तकान्येव शक्तिं शारीरिकां स्मरेत् |
हरितालं शिलांतोरीं हरि सूताग्नि गैरिकाम् ||

वलिंवसा गगनं चैव स्मृति शक्त्यात्मकां न्यसेत् |
चन्दनन्तच्च रक्ताह्वमगुरुञ्चाञ्जन मूलकम् ||

उशीरञ्चक्रिणीं देवीं लक्ष्यशक्तिमनुस्मरन् |
गोधूमयव स तिलान्मुद्गवीवारश्यामकान् ||

सर्षपान्याज्ञिकान्धान्यान् तृप्तिशक्तिं स्मरन्न्यसेत् |
एतैः सर्वैः समायुक्तं मध्ये पद्मन्निवेशयेत् ||

गुग्गुलं पायसं वाथ रन्ध्राणां लेपने हितम् |
एतेषामप्य लाभे तु यथा स्थानन्निवेशयेत् ||

वज्रन्तालं सुवर्णञ्च सहदेवां यवैः सह |
अभावात् पद्मरागन्तु काञ्चनं वाथपारदम् ||

रन्ध्रं सुलेपितङ्कृत्वा सम्यग्ब्रह्मशिलातलम् |
शिवा सनन्न्यसेत् तत्र श्वभ्रे ब्रह्मशिलात्मके ||

प्राप्ति व्याप्ती च सामर्थ्यं सर्वं ज्ञात्वा पृथक् पृथक् |
कन्दान्तं पार्थिवन्तत्वन्नालं मायान्त गोचरम् ||

प्. ३३अ)

तदूर्ध्वञ्च रणाच्छदने पद्ममीशावधिष्ठितम् |
अतोर्ध्वङ्कर्णिकाज्ञेया वामाद्यैः शक्तिभिर्वृता ||

शक्तिं शिवा सनन्ध्यात्वा सूर्यकोटि समप्रभम् |
प्रीणयन्तञ्जगत्सर्वं व्यापयन्तं शिवासनम् ||

गन्धधूपादिभिः पूज्य दत्वा कुण्डान्तिकं व्रजेत् |
शिवं सम्पूज्य विज्ञाप्य मन्त्रान्सन्तर्प्य देशिकः ||

सन्धानं पूर्णया सहितङ्कृत्वा विज्ञापयेच्छिवम् |
लब्ध्वानुज्ञस्ततो गच्छेत् प्रासादं मन्त्र विग्रहः ||

दक्षिणस्यां दिशि स्थित्वा न्यसेन् मन्त्रान् यथाक्रमम् |
सर्वशक्ति मयन्ध्यात्वा आसनन्त्वा सनाधिपम् ||

निरोध्य पूजयित्वा च शनैः पूजां समुद्धरेत् |
शोधयित्वा तु तच्छूभ्रं चन्दनादि विलेपितम् ||

रक्षितन्तत्पटच्छन्नङ्कृत्वा यागालयं व्रजेत् |
शिवं संपूज्य विज्ञाप्य मूर्तिपैः शिल्पिभिः सह ||

पूर्वसङ्केतितैर्धीरैः सहायैर्वलवत्तरैः |
शुभे लग्ने हृदोत्थाप्य लिङ्गमर्घ्यं प्रचालयेत् ||

तदग्रतो गुरुर्यायाद्ध्याना विष्टः शिवं स्मरन् |
स्वदिक्स्थामूर्तिपाः सर्वे स्वमन्त्राहित चेतसा ||

कर्ता च स्वजनैः सार्द्धञ्छुद्धाविष्टः स्पृशञ्छिवम् |
वेदगीत स्वरैर्दिव्यैर्माङ्गल्यैश्च महोत्सवैः ||

क्षिपन्रत्नादिकङ्कर्ता प्रासाद द्वारमानयेत् |
द्वारदेशे तु विश्राम्य किञ्चिद् द्वारस्य सन्मुखम् ||

विनाद्वारेण देवेशं तन्मार्गेण प्रवेशयेत् |

प्. ३३ब्)

द्वारार्द्धेन शिखाशून्ये शिखे शान्ति पुरः स्मरन् ||

प्रविष्टभद्र * * * * * * * * * * 
* ? |
* * * * * * * * * * * * 
* * * * ? ||

* * * ? त्वा तु देवस्य प्रोक्ष्य ब्रह्मशिलातलम् |
तदूर्ध्वं यन्त्रितन्धार्यं सुलग्नं यावदा गतम् ||

चिह्नमध्यं सुविज्ञाय लिङ्ग मध्यं सुनिश्चितम् |
शक्तिशक्तिमतोर्ध्यात्वा अभेदं धर्मधर्मिणोः ||

स्वभावस्थं स्मरन्मन्त्रन्त्यक्तैश्वर्यलय स्थितम् |
सृष्ट्या सदेश संस्थानं सम्यग् लिङ्गन्निवेशयेत् ||

रुक्मरौप्यर्किनागादिकं विभिः सुदृढं यथा |
मन्त्रन्यासन्ततः कृत्वा शिवमावाहयेत् सुधीः ||

कृत्वा चाङ्गादि विन्यासं पूजयेच्छिवमादरात् |
मन्त्रन्यासे कृते शक्र शिलामध्यान्न चालयेत् ||

प्रमादाच्चालिते देवे राष्ट्रभङ्गः प्रजायते |
ततः सञ्चिनुयात्पीठञ्छिला श्वभ्रसमं यथा ||

वालुकापुरितं लिप्तन्तस्यार्द्धे पिण्डिकान्न्यसेत् |
दिक् चिह्नैश्चिह्नितङ्कृत्वा देवीमुद्वोधयेत् क्रियाम् ||

आनीयपूर्ववत् सर्वं मन्त्रं शक्त्यन्तिकं स्मरन् |
सुलग्ने लम्वनैः प्रगुणां सृष्टिमार्गेण विन्यसेत् ||

शक्तिमूर्तेर्महेशस्य पृथक् शक्ति समर्पणम् |
साम्प्रतन्तु तयोर्योगस्तत्त्वमानन्द लक्षणम् ||

दिक्चिह्नैः संस्थिताङ्कृत्वा सन्धिलेपं समाचरेत् |
शङ्खचूर्णं मलं लौहं तथा सर्वरसं पयः ||

प्. ३४अ)

पपित्वा लेपयेत् तेन मन्त्रन्यासं यथा पुरा |
मुष्टिं वद्ध्वा ततो विद्वाञ्छिवशक्ति स्वरूपिणीम् ||

पिण्डिकायां न्यसेल्लिङ्गमङ्गुष्ठेन स्पृशेत् ततः |
उमामहेशमन्त्राभ्यां सन्धानं मुक्तिकाङ्क्षिणाम् ||

शिवोमामन्त्रयोगेन सन्धानं भूतिमिच्छिताम् |
शान्तिकुंभांभ सा स्नाप्य तथा पञ्चामृतैरपि ||

विलिप्य कुङ्कुमाद्यैस्तु मन्त्रन्यासन्तु कारयेत् |
आसनस्थान्यथा स्थानं मूर्त्यादींल्लिङ्गविग्रहे ||

प्रत्येकं विन्यसेन् मन्त्री ध्यानयुक्तसमाहितः |
लिङ्गे निवेशयेद् वोधं क्रियाह्वां पीठरूपिणीम् ||

परत्वन्तु तयोर्ध्यात्वा भिन्नाभिन्न स्वरूपयोः |
व्यक्ति रूपन्तयोर्ध्यात्वा स्नानं विविधमाचरेत् ||

विलिप्य पूर्ववत् ताभ्यां कृत्वा पूजां पृथक् पृथक् |
जपङ्कृत्वा तयोर्दत्वा प्रणिपत्य क्षमापयेत् ||

न्यूनातिरिक्तशान्त्यर्थं रूपिणा होममाचरेत् |
विज्ञापयेत् ततो देवं लोकानुग्रह हेतुतः ||

सूर्याचन्द्रमसौ यावत् स्थिति लोके प्रवर्तते |
तावत्तात्कालं महादेव लिङ्गेस्मिन् वरदो भव ||

लब्ध्वानुज्ञां विभोर्लिङ्गे ध्यायन्तीशन्निरोधयेत् |
निरोध्यैवं नमस्कृत्वा पुनर्विज्ञापयेदिदम् ||

ज्ञानतो ज्ञानतो वापि यच्चोक्तन्न कृतं मया |
तत्सर्वं पूर्णमेवास्तु त्वत्प्रसादान्महेश्वर ||

यजमानस्य यन्नाम योजयेद् ईश्वरेण तु |

प्. ३४ब्)

ततः स यजमानस्तु पूजयेद् देशिकोत्तमम् ||

वित्तशाठ्यादसौ कर्ता ग्रामाद्यं सन्निवेदयेत् |
मूर्तिपेभ्योस्त्र जापिभ्यो विप्रेभ्यो गणकाय च ||

सूत्रधाराय शिल्पेभ्यो दक्षिणा स्यात् स संभ्रमा |
महोत्सवं महानन्दङ्कुर्याद् दिनचतुष्टयम् ||

प्रायश्चित्तं द्वितीयेह्नि शान्तिश्चैव तृतीयके |
देशिकाद्याश्चतुर्थेह्नि कुर्युश्चातुर्थिकाह्निकम् ||

सुस्थाल्यान्तु विशुद्धायां ब्रह्माङ्गैः साधयेच्चरुम् |
संपाताभिहुतङ्कृत्वा प्रतिकुण्डं यथाक्रमम् ||

अग्रन्निवेद्य देवाय तर्पयेच्चरुणा शिवम् |
स्थिराद्या हुतयः सप्त प्रदद्याद्वन संख्यया ||

पूर्णान्दत्वा शिवं ज्ञाप्य कृत्वा शान्तिं प्रवाचनम् |
लोकपाल वलिं दत्वा क्षेत्ररक्षां प्रवाचयेत् ||

अन्येषामपि देवानाञ्चतुर्थेह्नि चतुर्थिका |
ततः संपूजयेद् देवं स्नानादि विधि विस्तरैः ||

विहायलिङ्गविन्यासं न्यस्ताणुं संविसर्जयेत् |
शक्तिभावो विसर्गः स्याद् व्यक्तिरावाहनं हरे ||

शिवकुंभविधानेन कृत्वा कुभ द्वयं गुरुः |
एकेन स्नापयेद् देवं पूजयित्वा यथा पुरा ||

कर्तारमपरेणैव ततः कुर्यात् फलार्पणम् |
ततस्तु स्थापको दृष्ठो यजमानेन पूजितः ||

प्रतिष्ठायाः फलं कर्त्तुर्यथा दद्यात् तदुच्यते |
मूलमन्त्रं समुच्चार्य यावच्छक्त्यन्त गोचरम् ||

प्. ३५अ)

कारणत्यागयोगेन लब्ध्वानन्दस्तु देशिकः |
तेजो रूपनिधिं ध्यात्वा पुण्यराशिं स्वरेकरे ||

विद्यातत्त्व प्रचारेण करे कर्तुः समर्पयेत् |
तत्फलं भुक्तिमुक्त्याख्यं लिङ्गाराधन तस्त्रिधा ||

लिङ्गे संस्थापिते मोक्षो भूतयश्च निरन्तराः |
ततो विज्ञाप्य देवेशं यजेच्चण्डेश्वरं गुरुः ||

चण्डमन्त्रैः समावाह्य ताराद्यैः फट्कृतान्तकैः |
स्नानं पूजा जपो होमो नैवेद्यादि यथा पुरा ||

कृष्णवर्णञ्चतुर्वक्त्रं त्र्यक्षं चण्डा हि भूषणम् |
शूलटङ्ककरं भीमं कमण्डल्वक्षमालिनम् ||

एतद् रूपं सदाध्यातुः सर्वविघ्नविनाशनम् |
आधारशक्ति कमले मूर्तिवक्त्राङ्गसंयुतम् ||

स्वस्थाने प्राणमार्गेण कृत्वात्मस्थं निवेशयेत् |
ब्रूयादेनं शिवं द्रव्यं रक्षंस्तिष्ठञ्छिवान्तिके ||

सम्पूज्यगन्धपुष्पाद्यैर्लिङ्गस्थन्तन्निरुध्य च |
पृथक् पीठञ्चलं लिङ्गं पूर्ववत्सन्निवेशयेत् ||

किन्तु रत्नादि विन्यासं पीठगर्भे स शक्तिकम् |
एकपीठन्त्वभेदेन रत्नाद्यं चेतसा न्यसेत् ||

पूर्ववच्च स्मृतङ्कर्म किन्तु चण्डेश्वरं विना |
वाणक्षेत्रोद्भवं वाणं सर्वप्रासादपीठगम् ||

पीठस्य संस्कृतन्तत्र स्वयं व्यक्तेप्ययं विधिः |
स मन्त्रं स्थापयेद्रौहं सर्वप्रासादपीठगम् ||

वाणवच्च विधिः ख्यात ऋषिर्देवादि कल्पिते |

प्. ३५ब्)

प्रतिष्ठा व्यक्तलिङ्गानां क्रियाशक्ति पुरःसरा ||

रत्नाढ्यं पिण्डिका गर्ते विधिश्चण्डेश्वरं विना |
सर्वेषामेव देवानां स्नानाद्यं पूर्ववद्यथा ||

स्वमन्त्रैः स्थापनं कार्यं ज्ञात्वा व्याप्तिं पृथक् पृथक् |
दर्पणे विहितं स्नानं लेयचित्रागमेषु च ||

प्रतिष्ठा पूर्ववत् कार्या पीठाद्यं शक्तिकल्पितम् |
पूजा तेषामधः कार्या धूपमात्रन्न दुष्यति ||

प्रतिष्ठा चूलकादीनां पूर्वोक्त लिङ्गवद्यथा |
न तत्र लक्षणोद्धारञ्चतुर्थी चण्डकल्पना ||

प्रवेशो ब्रह्मणोर्द्धेन शक्तिरत्नादि पूर्वकम् |
मूर्तिवक्त्राङ्ग विन्यासः सदेशाकार रूपधृक् ||

कुम्भे प्येवं त्रिशूले तु त्रिशक्तिं व्यापिनं शिवम् |
निष्पन्नं शिखरं दृष्ट्वा ध्वजशून्यन्न धारयेत् ||

ध्वजशून्यन्तु प्रासादं समाश्रित्य विनायकाः |
जनयन्ति भयं घोरं तस्मात् कार्यो महाध्वजः ||

प्रासाद दैर्घ्यदीर्घस्तु द्विहस्तो विस्तरेण तु |
जघान्तो वाथ कर्तव्यो यथा लाभमथापि वा ||

अथवा प्रदक्षिणी कृत्य यथा लिङ्गन्तु वेष्ठ्यते |
शिखरत्र्यंशतो ज्येष्ठे मध्यमे पादवर्जिते ||

कन्यसे चोत्तमोर्द्धेन समग्रन्थिस्तु वैणवः |
मुक्तये विषमः शस्तो दृढः सद्दारूजोथवा ||

समाहृत्य द्वयं कार्यं स्नानाद्यञ्च यथा पुरा |
मूर्त्यादि तत्व विन्यासस्तथा किन्त्वस्त्र सन्निधिः ||

प्. ३६अ)

पूजा होम जपस्पर्शन्तथा कार्यं मखाधिप |
प्रासादो वाह्यलिङ्गन्तु जगती पिण्डिकाहरे ||

तत्प्रतिष्ठा प्रकर्तव्या यथा पूर्वमुदाहृता |
दण्डाधारे न्यसेच्छक्ति रत्नाद्यं पञ्चकन्तथा ||

ध्वज युक्तन्न्यसेद् दण्डमस्त्रालङ्कृतविग्रहम् |
सूर्यकोटिसहस्राभं ज्वलन्तमति भीषणम् ||

सुरासुर प्रदुष्टानां दुःप्रेक्ष्यं दर्पनाशकम् |
महापातकिनो ये तु तेपि दृष्ट्वा ध्वजोच्छ्रयम् ||

तत्क्षणादेव निष्पायाः किन्नकर्तुः कुलद्वयम् |
लिङ्गादि परमाणूनां संख्यायावच्छिवालये ||

तावत् कल्प सहस्राणि वसेत् कर्ता च तत्पुरे |
ध्वजोच्छ्रये कृते शक्र भवेत् कोटिगुणं फलम् ||

मन्दिरेपि प्रकर्तव्यं प्रतिष्ठाद्यं ध्वजोच्छ्रयम् |
अनुषङ्गात् प्रवक्ष्यामि मन्दिरेपि ध्वजोच्छ्रयम् ||

ज्ञात्वा मन्दिरमादौ तु दण्डमानञ्च कारयेत् |
एकभौमं द्विभौमम्वा त्रिभौमं मन्दिरं हरे ||

कन्यसं मध्यमं ज्येष्ठं तेषां दण्डमिति शृणु |
गायत्री तुष्टि भुवनैः करैर्दण्डन्तु कारयेत् ||

अन्यथा वा प्रकर्तव्या गृहदण्डमिति शुभा |
वेश्म व्यास त्रिभागस्थन्तत्पादोनं द्वितीयकम् ||

तृतीयमर्द्धभागेन दण्डमानमुदाहृतम् |
ध्वजान्वितं समादाय प्रोक्ष्यास्त्रेण पटावृतम् ||

शिवतत्व विभागेन त्रितत्वन्तत्व या न्यसेत् |
अस्त्रं न्यस्त्वा ततो विद्धान्सन्निदेहो ममाचरेत् ||

प्. ३६ब्)

मन्दिरे च यथा न्यासस्तं वक्ष्येहं शतक्रतो |
मन्दिरे  विन्यसेत् तत्त्वं शक्तिं विन्यस्य धारिकाम् ||

आत्मतत्वमधोभागे ब्रह्माण्डो वधि विन्यसेत् |
विधातत्त्वन्न्यसेन्मध्ये बुद्धितत्व पदानुगम् ||

ऊर्ध्वं वै शिवतत्त्वं स्याच्छुद्ध विद्यावसानिकम् |
कारण त्रितयं न्यस्त्वा शिवं साङ्गञ्च विन्यसेत् ||

तत्त्वोपस्थापनं शुद्धिः प्रोक्षण स्पर्शनं जपः |
सान्निध्यं रोधनं पूजा सन्धानं प्रतितत्त्वतः ||

एवं सर्वत्र विधिवद्विधानं पूर्णतां व्रजेत् |
शुभलग्नं समासाद्य विन्यसेद् ध्वजमादरात् ||

मन्दिरं स्नपयेत् पश्चात् फलाद्यैः शुभवस्तुभिः |
काष्ठिका तृणनिर्वृत्ते गृहे न्यासस्तु कथ्यते ||

कंवीषु पृथिवीतत्त्वं तृणेष्वाप्यं नियोजयेत् |
तेज सम्बन्धतोद्देशे दण्डकेषु च वायवम् ||

स्थूणासु व्योमतत्त्वन्तु शिवं साङ्गञ्च विन्यसेत् |
जीर्णेपि संस्कृते पुण्यं कर्तुः स्यान्मौलिकं यतः ||

ततो जीर्णं समुद्धृत्य गुणवद् विन्यसेत् सुधीः |
महाभयकरन्नित्यमत्यन्तं क्रूररूपधृक् ||

दोषं करोति वहुधा राष्ट्रे राजनि सर्वदा |
दुष्टलिङ्गे स्थिते राष्ट्रे प्रजामारीनिरन्तरम् ||

राजा च दुःखशोकार्तः क्षीयते वलवाहनैः |
आत्मशून्यं यथा देहं संप्रविश्येहराक्षसाः ||

भयमुत्पादयन्त्याशु दुस्तरं मरणान्तिकम् |
तथैव देवताः शून्यं दृष्ट्वालिङ्गं गुणोज्झितम् ||

प्. ३७अ)

यजताञ्च समाश्रित्य जनयन्ति महद्भयम् |
हीनञ्जीर्णङ्कृशं दग्धं स्थूलं मानाधिकं हरे ||

लक्ष्मशून्यञ्च गर्भाढ्यं संपुटं स्फुटितन्तथा |
भग्नञ्च स क्षतञ्चैव तथा वज्रहतं पुनः ||

एवमादीनि चान्यानि लिङ्गानि परिवर्जयेत् |
जीर्णाद्यैः प्रोचितैरेतैस्त्याज्यार्चा पिण्डिकादिकम् ||

चलितञ्चालितं लिङ्गं पतितं पातितं हरे |
मध्यस्थं विषमं निम्नं दिङ्मूढमति चोच्छ्रितम् ||

स्थापनीयानि तत्रैव यद्येतान्ये व्रणानि च |
परित्यक्त शिलायोगं निर्व्रणञ्चललक्षणम् ||

संसक्तामुद्धरेद्वेवीं तत्रैव स्थापनाय च |
जीर्णाद्यं पूजितं हन्ति निहन्ति तदपूजितम् ||

तस्मात् तदुद्धरेल्लिङ्गं शास्त्रविद्विधि पूर्वकम् |
विधिं विनोद्धृतं लिङ्गमशास्त्रज्ञैस्तु देशिकैः ||

राष्ट्रं राष्ट्राधि पञ्चैव द्रुतमुच्छादयेद्धरे |
उद्धृतं विधिना लिङ्गं देशिकैः समयच्युतैः ||

तेन दोष विपाकेन गजवाजिक्षयो भवेत् |
दक्षे मण्डपस्त्वीशे वा आप्यद्वारैक तोरणः ||

अत्रापि द्वारपूजादि स्थण्डिले तु शिवार्चनम् |
मन्त्र सन्तर्पणं कृत्वा दीपनादि यथा पुरा ||

शिवं तु लिङ्गिनो भोज्या विष्ण्वादौ द्विजसत्तमाः |
भूतादिभ्यो वलिं दत्वा शिवमध्येष्य शान्तिकम् ||

क्षीराज्य मधुदूर्वाभिः समिद्भिर्वा विधाय च |


प्. ३७ब्)

गत्वा लिङ्गान्तिकं मन्त्री तदा स्नाप्य प्रपूजयेत् ||

ओं व्यापकेश्वरा येति नमोन्तो मूलवाचकः |
ओं व्यापक हृदयाय नाभ्यन्तं हृदयं स्मृतम् ||

एवं शिरो ज्वालिनी वर्मनेत्रास्त्राणि क्रमेण तु |
एभिस्तारासने लिङ्गं स्थण्डिलन्तु प्रपूजयेत् ||

ततस्तत्राश्रितं सत्त्वं श्रावयेदस्त्र मुच्चरेत् |
सत्वः कोपी हयः कश्चिल्लिङ्गमाश्रित्य तिष्ठति ||

लिङ्गन्त्यक्ता स यत्रेष्टं तत्र या तु शिवाज्ञया |
एवमुक्ता महास्त्रेण दत्वा चार्घ्यं विसर्जयेत् ||

ततः पाशुपतास्त्रेण प्रतिभागे स्वशक्तितः |
हुत्वाहरे ततोभ्युक्ष्य शान्ति कुम्भस्य वारिणा ||

ततो दर्भेण संस्पृश्य जप्त्वास्त्रं होमसंख्यया |
अर्घंपराङ्मुखं दत्वा विसृजेत् तत्त्व तत्त्वपान् ||

दृक् क्रिये पीठमन्त्राश्च भागत्रयमनूनपि |
शिवं साङ्गं त्रिखण्डाध्व पतीनथ समायुतान् ||

चण्डनाथं खनित्रेण हैमेनास्त्राणुनाखनेत् |
वद्ध्वाकाञ्चन पाशेन वालरज्वा च यत्नतः ||

स्कन्ध स्थितया वृषयोर्लिङ्ग पीठ शिलामपि |
द्वयमेकं समस्तं वा यत्नादेषां समुद्धरेत् ||

शिवमंत्रं गृणंल्लोकैः प्रक्षिपेत् तज्जले गुरुः |
भूयः पुष्ट्यर्थकं हुत्वा दिक्पतीनां प्रतर्पणे ||

प्रासाद वास्तु शुद्ध्यर्थं होतव्यञ्च शतं शतम् |
महापाशुपतं शक्र प्रासादरक्ष्णे न्यसेत् ||

यावन्नैवा परं लिङ्गं स्थापयेद् विधिना पुनः |
पूर्वमानान्वितं लिङ्गन्तद्रूपं संस्कृतन्तथा ||

प्. ३८अ)

स्वस्थाने सन्निवेश्यापि विधिना पूजयेत् ततः |
असुरैर्मुनिभिर्देवैस्तत्त्वविद्भिः प्रतिष्ठितम् ||

भग्नम्वाप्यथ जीर्णम्वा विधिनापि न चालयेत् |
विधिमेतम् प्रकुर्वीत जीर्णधाम समुद्धृतौ ||

निस्त्रिंशे विन्यसेन् मन्त्रान् दर्पणे वा सुनिर्मले |
अपरन्त्वारभेत् पश्चात् पूर्वरूपं यथा भवेत् ||

समाप्ते मन्त्रसंयोगः प्रतिष्ठा पूर्ववत् स्मृता |
वाह्यं चैवेष्टकं कार्यमैष्टकत्वौ पलं हरे ||

हीनधामोत्तमैर्द्रव्यैः कुर्याद्वातन्मयं शुभम् |
यो यथा संस्थितो वास्तुर्दीर्घो वा समविस्तरः ||

तस्मिंस्तु कल्पयेद् भित्तिं हानिर्वृद्धिं विवर्जयेत् |
हानौ सत्यां भवेन्मृत्युर्वृद्धौ द्रव्य क्षयो भवेत् ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन हानिं वृद्धिं न कारयेत् |
दक्षिणां वस्त्र हेमाद्यैर्दत्वा सन्तोष यद्गुरुम् ||

क्षमस्त्वेति वदेद्वाक्यं शिवं सोपि वदेत् ततः |
इति क्रिया समोपेतं लिङ्गमन्त्रि स साधकः ||

लभतेभि मतां सिद्धिं मोक्षं मोक्षपरायणः |
पत्रपत्रे यथातोयं वातोद्धृतं सुचञ्चलम् ||

तद्वत्सु चञ्चलं शक्र प्राणिनां हतजीवितम् |
अस्थिरं यौवनं शक्र द्रव्यमस्थिरमेव च ||

अस्थिरं पुत्रपौत्राघं रम्भासारसमोपमम् |
तस्मात् पुत्रकलत्राणि सुदृन्मित्रधनानि च ||

विहाय मोहजालानि कुर्याल्लिङ्ग परिग्रहम् |
कालिञ्जरे महीन्द्रे वा सह्ये वाम लयेपि वा ||

प्. ३८ब्)

गङ्गा तटे समुद्रे वा श्रीशैले सरितां तटे |
पत्र पुष्प फलोपेते मृत्कुशोपचिते शुभे ||

माहेश्वर जनाक्रान्ते सर्वदोष विवर्जिते |
सुतिथौ च सुनक्षत्रे सुयोगे करणान्विते ||

सम्पूज्य देवदेवेशं कुर्याल्लिङ्ग परिग्रहम् |
स्थापितं ऋषिभिः पूर्वं सर्वलक्षणसंयुतम् ||

आश्रये सिद्धिदं लिङ्गं स्वयम्वा परिकल्पितम् |
कीलितं वर्जयेद्विद्वान् स्कन्द विष्ण्विन्द्र मातृभिः ||

उपर्यु परिलिङ्गञ्च वर्जयेत् साधकः सदा |
पूर्वास्यं पश्चिमास्यन्तु श्रेष्ठं लिङ्ग द्वयं हरे ||

याम्यं कौवेर चक्रन्तु न सिद्धा विष्यते बुधैः |
परिगृह्येक्षितं लिङ्गं यथाशास्त्रं शतक्रतो ||

पूजयेत् सततं मन्त्री ज्ञात्वा देहमशाश्वतम् |
पूजाहोम परो नित्यं ध्वजध्यान परायणः ||

सर्व कार्येषु कुशलः साधकः स्याज्जितेन्द्रियः |
क्षेत्रान्ते रक्षणं पूजा वलिं दानञ्च कारयेत् ||

रक्षा गृहेपि कर्तव्या यथा क्षेत्रे पुरन्दर |
पर्वकालेषु सर्वेषु निमित्तेष्वखिलेषु च ||

पूजां विशेषतः कुर्याज्जपाद्यं द्विगुणञ्चरेत् |
शिवपूजापवित्रञ्च कर्तव्यं सर्वदा हरे ||

पवित्रेण विना पूजा तामसी परिकीर्तिता |
राजसी च भवेदिन्द्र परमीकरणाद्विना ||

तस्मात् पूजा पवित्रञ्च परमीकरणन्तथा |
कर्तव्यं सततं सद्भिः संसार भयभीरूभिः ||

पत्रिकाभिः प्रसूनैर्वा कुशैर्वा परिकल्पयेत् |
पवित्रं प्रत्यहंशभोर्महापुण्यजिगीषया ||

प्. ३९अ)

इति नित्यक्रियाख्याता शृणु नैमित्तिकी पुनः |
आषाढस्यसिताविश्वा श्रावणस्य सितासिता ||

सप्तम्योथ त्रयोदश्यस्तत्र गन्ध पवित्रकम् |
त्रयोदश्यां प्रकर्तव्यं पवित्रं गन्धसंज्ञितम् ||

पवित्रमथ भूतायामाषाढं नियमः स्मृतः |
दीक्षादि स्थापनञ्चैव पवित्रादि शतक्रतो ||

अधिमासेन कुर्वीत यदीच्छेच्छुभमात्मनः |
दर्शद्वयं भवेद् यत्र रविसंक्रान्ति वर्जितम् ||

अधिमासः स विज्ञेयो विष्णुः स्वपितिकर्कटे |
तुल्यमासेधि मासे वा कर्तव्यन्तु पवित्रकम् ||

सुप्ते चैव हृषीइकेशे दोषभागं यथा भवेत्? |
कन्यया कर्तितं सूत्रं कर्तितन्त्वात्मनापि वा ||

ग्रन्थिकेश विनिर्मुक्तं सर्वदोष विवर्जितम् |
कृत्वा नवगुणं शक्र क्षालयेद् विधिना ततः ||

कुर्यात् तत्कन्दुकाकारमन्तः सूत्रं प्रयत्नतः |
अङ्गविन्द्विन्दुमारभ्य यावन्नागयमावधि ||

ज्येष्ठादि कन्य स प्रान्तेन वलिङ्गे मया तव |
दशह्रासान्मयाख्याता सूत्रसंख्या पुरन्दर ||

घटितानां विधिः ख्यातो नान्येषान्तु कदाचन |
स्थण्डिले चल लिङ्गे च वाणलिङ्गे स्वयम्भुवि ||

रौहादौ नियमो नास्ति यथा पूर्वमुदाहृतः |
अष्टोत्तरशतादूर्द्धन्न कर्तव्यं कदाचन ||

सर्वेषां नियमः शक्र इत्याज्ञा पारमेश्वरी |
अष्टोत्तर शतैः कुर्यात् स्थण्डिलादौ पवित्रकम् ||

तस्यार्द्धेन तदर्द्धेन यथा लाभेन वा हरे |
दर्भमुञ्जादिभिश्चैव सूत्रा भावात् पवित्रकम् ||

प्. ३९ब्)

कर्तव्यं स्वेश्वरैर्लोकैः प्रायश्चित्तमतोन्यथा |
कर्तव्यं वलयाकारं पवित्रत्रितयं हरे ||

समान्तराः प्रकर्तव्याः प्रत्येकं समग्रन्थयः |
पिण्डिकास्पृक्प्रकर्तव्यं गङ्गाख्यन्तदुदाहृतम् ||

तत्रापि कथ्यते संख्या ग्रन्थीनान्ते निराकुलम् |
विन्दुवाणं समारभ्य यावत् स्यान्नाग चन्द्रकम् ||

युगह्रासान् समाख्याता ग्रन्थयः सुरसत्तम |
ज्येष्ठादि कन्यसे प्रान्ते पवित्रे सार्वदैविके ||

ग्रन्थिसंख्यासमुद्दिष्टा क्रमात् तेषु निराकुला |
सार्वदैविक संयुक्तन्त्रयं शम्भोः पवित्रकम् ||

आदित्यानलचण्डानां सम्पत्तौ स्याच्चतुष्टयम् |
एकैकं द्वारपालानामेकञ्चिअवात्म मूर्तये ||

वाह्यान्तर्वलि देवानामेकैकं परिकल्पयेत् |
एकैकं लोकपालानामेकं पीठे निवेशयेत् ||

वद्ध्वा सर्वपवित्राणि रञ्जयेत् तदनन्तरम् |
ग्रन्थिस्थाने ततः शक्र पवित्रं मण्डयेत् सुधीः ||

कुङ्कुमेनेन्दु युक्तेन चन्दनेनारुणेन च |
मण्डयेद् गोमृदासूत्रं रजन्यां शिलयाथवा ||

धातुना मण्डयेद् वाथ सर्वा भावात् सुराधिप |
पार्थिवं दारुवञ्चैव पात्रव्रातञ्च वंशजम् ||

विहायस्रुक्स्रुवौ शक्र त्यजेत् सर्वं पुरातनम् |
सर्वोत् पादित संभारः कृतस्नान विधिक्रियः ||

सन्ध्यां नैमित्तिकीं स्मृत्वा कुर्यात् कर्म तदुच्यते |
यागधामादिकं सर्वं कुम्भान्तं यद्व्यवस्थितम् ||

प्. ४०अ)

त्रिवृत्सूत्रेण तत्सर्वं वेष्टयेत् कवचाणुना |
सूर्यं संपूज्य विज्ञाप्य द्वारपालान्यजेत् ततः ||

कृत्वा परिग्रहं भूमेः पूर्ववत् पूजयेच्छिवम् |
अग्निं सञ्जनयेत् कुण्डे कुण्डसंस्कारपूर्वकम् ||

आवाहयेत् ततो देवं पूजयेत् तर्पयेत् ततः |
पूर्णां दत्वा क्रियाच्छिद्रन्निरस्य तदनन्तरम् ||

ऐन्द्रान्तु विन्यसेत् काष्ठं सुशुद्धं भस्मदक्षिणे |
मृत्तिकां विन्यसेच्छक्र पात्रस्थामाप्य गोचरे ||

सजलाञ्च न्यसेद्धात्रीं कौवेर्या सुरनायक |
वर्मणा शिखया चैव हृदा च शिरसा हरे ||

गङ्गोदकन्न्यसेदैशे मूलमन्त्रमनुस्मरन् |
मन्त्रैरेतैर्नमोन्तैश्च ढौकयेच्छिव सन्निधौ ||

पुष्पैरञ्जलिमापूर्य प्रत्येकं क्षीरमुद्रया |
स्वाहा युतेन मूलेन सुतृप्तिम्भावयेच्छिवे ||

पुटं निवेद्य पूतात्मा कुर्यात् सूत्रस्य संस्थितिः |
ताम्रपात्रादि संस्थानि निकटीकृत्यकुण्डतः ||

तत्त्व दृष्ट्या समालोक्य प्रोक्ष्ययेच्छिव वारिणा |
मन्त्रितः संहिता मन्त्रैश्छन्नं पात्रान्तरेण तु ||

संपाताभिहुतं कुर्याच्छिवं वर्षात्मकं स्मरन् |
घृतपूर्णं श्रुवं कृत्वा स्वेत्यग्नौ भागमाक्षिपेत् ||

हेतिं युञ्ज्यात् पवित्रेषु संपातः कथितो हरे |
मूलेन हृदये नैव शिरसा शिखया तथा ||

कवचेनास्त्र मन्त्रेण एकैकामाहुतिं क्षिपेत् |

प्. ४०ब्)

एवं संशोध्य दातव्यं पवित्रं गन्धसंज्ञकम् ||

सर्वौषधि समालब्धं मानोन्मान विवर्जितम् |
सामान्यं सर्वदेवानामेकग्रन्थि शतक्रतो ||

आदित्य द्वारपालादीन्ततो गणपतिं गुरुम् |
अर्चयित्वा पवित्रेण शिवमामन्त्रयेत् सुधीः ||

गन्ध पवित्रमादाय पुष्पगन्धोपशोभितम् |
आमन्त्रितोसि देवेश सर्वच्छिद्रमच्छिद्रताम् ||

त्वत्प्रसादात् समभ्ये तु पठित्वा मन्त्रमुच्चरन् |
ब्रह्मादि कारणत्यागाल्लयान्तं सुसमाहितः ||

समारोप्य ववित्रन्तु पतिपत्यक्षमापयेत् |
वह्नावपि समारोप्य पवित्रं संपुटेत् ततः ||

अस्त्रं वर्महृदं पात्रे न्यस्त्वा दत्वा पवित्रकम् |
मन्त्रयेत् संहितामन्त्रैर्हृदं वर्मास्त्रकं पुनः ||

न्यस्त्वा संवेष्ट्यसूत्रेण हृदाभ्यर्च्य समर्पयेत् |
क्रिया समर्पणं कृत्वा क्षपेद्रात्रिं शिवाग्रतः ||

जपध्यान परो भूत्वा स्तुतिगीतपरोपि वा |
प्रातःकाले समुत्पन्ने कृत्वा चावश्यकादिकम् ||

स्नात्वा सन्ध्यामुपास्यैव पवित्रमाहरेद् विभोः |
ततो विसर्जयेद् देवमष्टपुष्पा पुरार्चितम् ||

अथाह्निक द्वयं कृत्वा कुर्यान्नैमित्तिकं हरे |
सूर्यादीनां ततो दत्वा मन्त्रैः स्वैः स्वैर्यथोदितैः ||

आत्मानम्पूजयेच्छक्र पवित्रेण गणं गुरुम् |
विशेषस्नपनोपेतं विस्तरं पूजयेच्छिवम् ||

विशेषा तर्पयेद्वह्निं दत्वा पूर्णाहुतिन्ततः |
गन्धपुष्पसमोपेतं दूर्वाक्षतसमन्वितम् ||

प्. ४१अ)

पवित्रमादाय देवं ततो विज्ञापयेदिदम् |
सर्वदेह स्थितो देवः सर्वज्ञः सर्वगो विभुः ||

हीनाधिकं विभो कर्म त्वया दृष्टम्मया कृतम् |
तदनेन पवित्रेण संपूर्णन् त्वत् प्रसादतः ||

एवं विज्ञाप्य देवेशं पवित्रमधिरोपयेत् |
पवित्रारोपणे शक्र प्रयोगमधुना शृणु ||

शिवमन्त्रं समुच्चार्यमायान्तत् सुसमाहितः |
आत्मतत्त्वाधिपाय शिवाय तदधिरोपयेत् ||

भूयो मन्त्रं समुच्चार्य स देशान्तं शतक्रतो |
विद्यातत्वाधिपाय शिवाय तदधि रोपयेत् ||

पुनर्मन्त्रं समुच्चार्य शक्त्यन्तं पाकशासन |
शिवतत्वाधिपाय शिवाय तदधि रोपयेत् ||

पश्चान्मन्त्रं समुच्चार्य लयान्तं सुप्रसन्नधीः |
सर्वतत्त्वाधिपाय शिवाय तदधि रोपयेत् ||

आरोपयेत् पवित्राणि जाति युक्तानि सर्वदा |
अधुना जातिं प्रवक्ष्यामि पवित्रारोपणायते ||

प्राणान्तामृत संविष्टमालिखेद् वीजमादरात् |
ब्रह्मवर्गद्वितीयेन मूर्द्ध्निभिन्नं यथा भवेत् ||

अंवरं योजयेत् पश्चाद् द्वितीय स्वरभेदितम् |
जातिरेखा समाख्याता पवित्रारोपणायते ||

इत्यारोप्य पवित्राणि अर्घपञ्चसुभूर्द्धसु |
योजयेत् सर्वदा विद्वान् सर्वकामार्थ सिद्धये ||

स्थिरबुद्धिं प्रकुर्वीत परमीकरणन्ततः |
पश्चात् कुर्याज्जपं विद्वान् यथा पूर्वमुदाहृतम् ||

प्. ४१ब्)

जपं कृत्वा महावाहो संपुटी कृत्यपूर्ववत् |
निवेदयेत् प्रयोगेण यथा वक्ष्यामि लक्षणम् ||

आत्मतत्त्वमधः कृत्वा शिवतत्त्वञ्च कारयेत् |
विद्यातत्त्व प्रभावेण यदा निष्कल गोचरम् ||

शिवाय च पदञ्चान्यत् स्वाहान्तं समुदीरयेत् |
जपं निवेदये देवं सर्वकर्मकरं वरम् ||

आत्मतत्त्वं विजानीयात् पूरकं सुरनायक |
कुम्भकं शिवतत्त्वञ्च विद्याख्यं रेचकं हरे ||

वह्नावपि समारोप्य पवित्रं पूर्ववद् यथा |
वलिना स पवित्रेण रुद्रादीन् पूजयेत् ततः ||

स्तुत्वा प्रणम्य नियमं प्रतिज्ञां श्रावयेत् ततः |
चतुर्मासं द्विमासम्वा मासैकं पक्षमेव वा ||

दशाहं सप्तरात्रम्वा पञ्चाहम्वा दिन त्रयम् |
दिनद्वयमथैकम्वा प्रतिज्ञां कारयेत् सुधीः ||

वित्तशाठ्यं विना विद्वान् गुरुं सम्पूजयेदथ |
भोजयेल्लिङ्गिनः पश्चाद् दद्याद् वस्त्रं सदक्षिणम् ||

दीनानाथादिकान् सर्वान् तद् दिने भोजयेद्धरे |
रात्रौ महोत्सवः कार्यः शिवाग्रे गीतनर्तनैः ||

प्रभाते तु समुत्पन्ने पवित्रं पूर्ववद्धरे |
अवतार्य धारयेद् यत्नात् ततो देवं विसर्जयेत् ||

नित्यकर्मोत्तरं शक्र चण्डनाथं प्रपूजयेत् |
पूर्ववन् मन्त्रविन्यासं गन्धधूपस्रगादिभिः ||

समारोप्य पवित्रन्तु तन्मन्त्रेणैव देशिकः |
शिवस्य पुष्पधूपादि निर्माल्यं स पवित्रकम् ||

प्. ४२अ)

अर्पयेच्चण्डनाथस्य क्षमस्वेति वदेत् ततः |
प्रत्यहम्पूजयेद्यस्तु न स पापैः प्रलिप्यते ||

हीनम्वाप्यधिकम्वापि यन्मया मोहतः कृतम् |
सर्वन्तदस्तु सम्पूर्णं चण्डनाथतवाज्ञया ||

निर्माल्यमपनीयाथ भूमिं संशोध्य यत्नतः |
नद्यां नद ह्रदादौ च निर्माल्यं प्रक्षिपेत् ततः ||

नदी सरः समुद्रेषु अन्धकूपनदी ह्रदे |
पञ्चस्थाने ष्वदुष्टं स्यात् सर्वत्रान्यत्र दुष्यति ||

न गन्तव्यं सहस्राक्ष पवित्रे त्वविसर्जिते |
विसर्जिते तु गन्तव्यं स्वेच्छम्वै यत्र रोचयेत् ||

प्रायश्चित्तम्प्रवक्ष्यामि साम्प्रतन्तु शचीपते |
दोषव्यपोहनार्थाय धर्मस्य स्थितये पुनः ||

मोहादज्ञानतो वापि अप्रसुप्ते जनार्दने |
पवित्रं कारयेद् यस्तु स पापी पापमोहितः ||

पञ्चदिनमनाहारो जप्त्वा पञ्चायुतं हरे |
शुद्धिमेवं समभ्येति नान्यथा तु कदाचन ||

भाद्रादूर्द्धं न कुर्वीत सिद्धान्ते दोषभाग् भवेत् |
लक्षद्वयमघोरेण जप्त्वा चैव विशुद्ध्यति ||

दैवादज्ञानतो वापि नाषाढादि त्रये कृतम् |
तत्राप्येवं विनिर्देश्यं प्रायश्चित्तं पुरन्दर ||

सुशास्त्रे वर्तनन्नित्यं समयाचार पालनम् |
सुपरीक्ष्य प्रकर्तव्यं निषिद्धाचार वर्जनम् ||

यथाश्रुतं यथा दृष्टन्निवद्धं गुरुभिर्यथा |
स्वसिद्धान्ता विरोधेन तद्विलंघ्य विलङ्घनम् ||

सकृत्सन्ध्या विलोपे तु अजातस्य शतन्जपेत् |
त्रिकाललोपात्त्रिगुणं सोपवासं स कामतः ||

प्. ४२ब्)

एककालार्चने लुप्ते सहस्रं दक्षिणञ्जपेत् |
एककालं द्विकालम्वा त्रिकालं सार्द्धरात्रिकम् ||

उपवास समोपेतं कर्मलोपे कृते सति |
देवार्थे चैव गुर्वर्थे काललोपेन दोषभाक् ||

शास्त्रनिन्दा गुरोर्निन्दा लिङ्गादीनां यत्र वर्तते |
तस्मात् स्थानाद् व्रजेद् दूरं सद्योजातं शतञ्जपेत् ||

महापातकसंयुक्ता ये चान्ये पापकर्मिणः |
पतिताश्चाभि शप्ताश्च ते तु वर्ज्याः प्रयत्नतः ||

अज्ञानात् सङ्गतिं कृत्वा दक्षिणस्या युतञ्जपेत् |
न लङ्घयेद् गुरोश्छायां न शिवस्य न लिङ्गिनाम् ||

त्रिशतं रूपिणा जप्त्वा गोकन्या स द्विजे शतम् |
सहस्राल्लुठिते लिङ्गे वर्तिते द्विगुणाच्छुचिः || 

अयुतं त्रिचतुर्लुठिते च्युते श्वभ्रे दशायुतान् |
गड्डूकाद्यभिघाते च द्व्ययुताल्लद्यूतद्दलात् ||

स्तुत्यादौ श्लेष्म संस्पर्शे दक्षिणस्या युत त्रयात् |
इष्टलिङ्गे हृतेनष्टे वह्निलीढे प्रमादतः ||

जप्त्वा लक्षमघोरेण तद्रूपस्थापनाच्छुचिः |
साधारे पतिते लिङ्गे ताले ताले युतञ्जपेत् ||

निराधारे तु द्विगुणं कल्प्यं न्यूनाधिकन्ततः |
अक्षसूत्रापराधे तु उक्तपादञ्चरेद् बुधः ||

अविसर्जित पात्रे तु भङ्गे वाथ विवर्तिते |
शतद्वयात् सहस्रान्ते तदर्द्धात् क्रमतः शुचिः ||

द्विगुणं स्थण्डिले प्राहुः प्रायश्चित्तम्मखाधिप |
निर्वाणे स शिवे वह्नौ त्रिरात्र समुपोषितः ||

प्. ४३अ)

अयुतं रूपिणां जप्त्वा शुद्धिमिच्छन्त्य संशयः |
रक्षितेपि हि निर्वाणे अहोरात्रमुपोषितः ||

सहस्रं वहुरूपेण जप्त्वा शुद्ध्यति साधकः |
पूर्वाह्णं चैव मध्याह्नं समाप्य स्थितये तनौ ||

चरेन्माधुकरीं भिक्षां भुक्ति मुक्ति समीहकः |
भिक्षां याचयित्वा तु किञ्चित् स्थित्वान्यतो व्रजेत् ||

अनिवर्तितं भ्रमेद् भिक्षां ज्ञात्वा वृत्तञ्च वर्णिनाम् |
स्थितिं बुद्धाश्रमङ्गच्छेच्छुचि स्थाने निधाय च ||

मृद्भिः संशोध्य चरणौ करौ क्षाल्या चमेत्ततः |
भस्मस्नानन्ततः कृत्वा मन्त्रकायोद्य कृत् स्मरन् ||

अस्त्रं दीप्तोक्तया प्लाव्य प्रोक्ष्यतां त्रिर्विभज्य च |
शिवाय गुरुवे दत्वा भुञ्जीत विधिपूर्वकम् ||

आचान्तः पूर्ववत् स्नातः स्मृत्वानत्वा शिवं गुरूम् |
अयाचितैः स्थितिं कुर्यात् स्वधनैर्वा क्रमागतैः ||

स्वजाति दीक्षितैः स्पृष्टः स्नात्वा चम्य शतञ्जपेत् |
तस्मिन् न दीक्षिते स्पृष्टे स्नात्वा चम्य शतद्वयम् ||

समीप दीक्षिते स्पृष्टे स्नात्वा चम्य शतद्वयम् |
तस्मिन् न दीक्षिते स्पृष्टे सोप वासो जपो मतः ||

एवं बुद्ध्वा प्रकर्तव्यमितरैः पादवर्जितम् |
पुरुषाघोर वामाजा जातीशा ब्राह्मणादितः ||

त्रिरात्रमन्त्यज स्पर्शादं घोरस्या युताच्छुचिः |
स कृच्छ्रं त्र्ययुतं शक्रचण्डाल स्पर्शने दिशेत् ||

ज्ञात्वा न्यत्र प्रकर्तव्यं प्रायश्चित्तं सुराधिप |
अन्नाघ्रं मदिरा स्पृष्टं यदि भुङ्क्तेत्व कामतः ||

विण्मूत्र रेतसा दुष्टं लीढं वा काककुक्कुरैः |

प्. ४३ब्)

कपि ग्राह शिवादक्षैर्विड्वराहैश्च दूषितम् ||

शूद्रादुच्छिष्टसंपृक्तं पृष्टं वा त्वन्त जातिभिः |
कृत्वा स्नानन्निराहारः पञ्चगव्यं समाचरेत् ||

प्रतिसन्ध्यं सहस्रन्तु जपेदघोरं समाहितः |
त्रिदिनन्नक्तभोजी स्यात् त्रिःस्नायी ध्यान तत्परः ||

देवमिष्ट्वा चतुर्थेह्नि सहस्रं होमयेत् ततः |
उपवासस्तथा नक्तं पञ्चगव्यं विशुद्धये ||

क्षत्रिये ध्यान निष्ठे तु शुद्धिमेवं विनिर्दिशेत् |
त्रिकालात् प्लवनं वैश्य सकृच्छूद्रे विनिर्दिशेत् ||

अकामाद् द्विगुणं कामात् सर्वेषां परिकीर्तितम् |
गृञ्जनालावुलशुनं पलाण्डुकवकानि च ||

अमेद्ध्योद्भवमांसं भुक्ता स्यान् निरसनस्त्र्यहम् |
मत्स्यकण्टक साम्वूक नखञ्चैव कपर्दिका ||

पीत्वा नवोदकं मन्त्री पञ्चगव्योप वासकम् |
कृमिकीटाभिसंपृक्तं भुक्ता कान्तेन शुद्ध्यति ||

मक्षिका कीटकेशैस्तु दुष्टं त्यक्ताल्प मोदनम् |
भस्म संस्पृश्य संप्रोक्ष्य शेषं भोज्यन्न दुष्यति ||

पीतशेषन्तु यत्तोयं प्रमादाद्यदि तत् पिवेत् |
उपोष्य रजनीमेकां पञ्चगव्येन शुद्ध्यति ||

पिवन्तोयं पतत्पन्ने तदन्नं योन्ति मोहितः |
सहस्रं रूपिणी जप्त्वा पञ्चगव्येन शुद्ध्यति ||

भुञ्जानस्य गुदस्रावे उच्छिष्टस्येन्द्रिय शुर्ते |
आदौ शौचन्ततः स्नानमाचान्तः पुनराचमेत् ||

सहस्रं रूपिणा जप्त्वा सोप वासो विशुद्ध्यति |

प्. ४४अ)

अनाचान्तः पिवेत् तोयं भक्षयेद् वाथ मूत्रयेत् ||

अजप्त्वाघोरं विनाहारः पञ्चगव्येन शुद्ध्यति |
अधोच्छिष्टो यदा मन्त्री विष्टामद्यादि नाहतः ||

स्नात्वो पोष्य जपेद् घोरं पञ्चगव्येन शुद्ध्यति |
विना यज्ञोपवीतेन पिवति भुङ्क्ते यदा नरः ||

पञ्चगव्य निराहारो जप्त्वा घोरं विशुद्ध्यति |
उच्छिष्टस्तु यदा स्पृष्ट उच्छिष्टैर्वेणुकादिभिः ||

स्नानं शौच निराहारः पञ्चगव्य जपाच्छुचिः |
घोषार्करुक्मरौप्याणां वङ्गसीसकयोरपि ||

भस्माम्लवारिणा शुद्धिर्निर्लयं स्याद् यदा हरे |
शङ्खशाम्वूक शुक्तीनां तेजसवच्छुद्धिरिष्यते ||

क्वथितं शुद्ध्यते क्षीरं दधि शुद्धिर्निगद्यते |
दधिपात्रान्तरे धृत्वा वीक्षयेत् तदनन्तरम् ||

अन्नादि लेपनिर्मुक्तं प्रोक्षणाच्छुद्ध्यते दधि |
सुतप्तस्य श्रुतस्याथ शुद्धिराज्यस्य कीर्तिता ||

एवम्मधुगुडादीनाम् प्रोक्षणादग्नि योगतः |
स तृणा चैव स क्षोदा सोच्छिष्टा तु स लेपिका ||

सतृणा प्रोक्षणाच्छुद्धा सक्षोदामार्जनाधिका |
सोच्छिष्टा गोमयोद्वृष्टा पूर्वसंस्कार शोधिता ||

स लेपान्तक्षितां कृत्वा घृष्ट्वा गोमय वारिणा |
मार्जयेत् प्रोक्षयेत् पश्चाद् भूमि शुद्धिरुदाहृता ||

अन्यच्छुद्ध्यन्तरं वक्ष्ये समासात् पाकशासन |
सुस्नातश्च समाचन्तः शुद्धवासाः शुचिः पुमान् ||

प्. ४४ब्)

पितृदेवोपयुक्तानाम् प्रत्यहं शौचमिष्यते |
त्यागे परिधान वस्त्राणां प्रावरणस्य मलागमे ||

रजक क्षालितं वस्त्रं पुनर्द्धौतं विशुद्ध्यति |
वर्मणां रज्जु वस्त्राणां शुद्धिः स्यात् क्षार वारिणा ||

कौशेयाविकयोरुषैः क्षौमाणां गौरसर्षपैः |
श्रीफलैरंशु पट्टानां कुतपानामरिष्टकैः ||

तृणकाष्ठादिकं सर्वं प्रोक्षणाच्छुद्धिमेति हि |
शुद्धानां संहतानान्तु प्रोक्षणाच्छुद्धिरिष्यते ||

संहतानां वहूनान्तु यद्यल्लेपेन दूषितम् |
तत्तत्त्यक्ता तृणादीनां शोधयेत् स्याद् यथा शुचिः ||

कारूहस्ताकरं द्रव्यं शुद्धं पुण्यं प्रसारितम् |
फलानां क्षालनाच्छुद्धिर्विनादोषं पुरन्दर ||

दशाहाच्छुद्ध्यते विप्रो द्वादशाहेन भूमिपः |
वैश्यः पञ्चदशाहेन शुद्धिः शूद्रस्य मासिका ||

अनुष्ठान विहीनानां याति मात्रात् पुरन्दर |
वेदवेदाङ्ग सम्पन्नस्त्वाहिताग्निस्तु स द्विजः ||

शुद्ध्यते तत्क्षणात् स्नानाज्ज्ञात्वान्यत्र प्रकल्पयेत् |
अमद्यपाः कुलीनाश्च नित्यं धर्मपरायणाः ||

शूद्राः शुद्ध्यन्ति पक्षेण नात्र कार्या विचारणा |
उद्वाहिताश्च तस्रो वै ब्राह्मणेन यदास्त्रियः ||

सूतकन्तु क्रमात् तासां दशषट् द्व्येक वासरम् |
शवेन शुद्ध्यते वृद्धिर्न वृद्ध्या शुद्ध्यते शवः ||

सर्वेषां वृद्धि वद्धानौ प्रवेश्यां नास्ति सूतकम् |
नृपाणां कारुकाणाञ्च दासीनाञ्च सूतकम् ||

प्. ४५अ)

मृतके तु पृथक् पाकं कुर्याद् योगं नतैः सह |
त्यक्तुं न चेदसौ याति तदा शुद्धिर्भवे त्र्यहात् ||

संसनात् पूर्ण गर्भस्य स्नाना देव विशुद्ध्यति |
जीवन्यातो यदि श्रेयान् मृतो वा जायते यदि ||

शावाशौचं न कर्तव्यं सूतीशौचं समारभेत् |
आनामकरणात् सद्य एकाहो दन्त जन्मनः ||

चूडायास्त्रिदिनम्प्रोक्तं तत्राग्न्यधिकमव्रतात् |
अतोर्द्ध्वं पूर्वच्छुद्धिः सर्ववर्णेष्वियं स्थितिः ||

अहस्त्वदन्त कन्याया दन्ताया द्विदिनम् भवेत् |
खभ्रादिषु च विज्ञेयं मातुलान् पाञ्च मातुले ||

देशान्तरे पृथक् पिण्डे स्नानं स्यात् तद्गुरुम्विना |
पशुत्वं संस्कृतं येषां सम्यग् निर्वाण दीक्षया ||

तस्य सम्पर्क शून्यस्य न स्यातां मृतसूतके |
अतश्च परतो देवः सम्पूज्यः सूतके सति ||

परान्नभोजना नित्यं परान्नद्रविण क्रियः |
गृहस्थः सर्वकर्माणि नित्यादन्यानि वर्जयेत् ||

द्रव्यैः सङ्कल्पितैः पूर्वं सूतकान् मृतकादपि |
धर्मार्थ दीक्षितैः पूजा कार्या चोत्पादितैस्तथा ||

पृथक्पाकं विनापुंभिर्लोकदीक्षानुसारिभिः |
अन्तर्यागः प्रकर्तव्यो जपः स्नानादिकाः क्रियाः ||

प्रायश्चित्तं समादेश्यमन्यथा निश्चिता स्थितिम् |
एवं हि वर्त्तमानस्य त्रिधा सिद्धिर्न दूरतः ||

प्. ४५ब्)

दुःस्वप्न दर्शने स्नानं रेतोत्सर्गे शतक्रतो |
अघोराष्ट शतञ्जाप्यन्तथा संभाष्य चाधमम् ||

अद्भिः संशुद्ध्यते गात्रं सलेपन्तन्मृदाम्बुभिः |
देवचण्डगुरोर्द्रव्यं भक्षितं यद्य कामतः ||

लक्षपादन्तदादेयाद् द्विगुणन्नैष्ठिके मतम् |
अथाक्रम्य तु निर्माल्यञ्जपेत् पञ्चशतानि तु ||

त्रिगुणङ्कामतो ज्ञेयं पञ्चगव्यसमन्वितम् |
यन्निर्माल्ये न संस्पृष्टन्तदाहारोपजीविना ||

अष्टांशोनन्तु निर्माल्यं दानलङ्घन भक्षणात् |
लङ्घयेद् यस्तु निर्माल्यं दद्याद ज्ञानतोपि वा ||

गुणायुतञ्जपेद् घोरं तथा पोष्य विशुद्ध्यति |
निर्माल्य स्पर्शने त्याज्यं पुण्यद्रव्यन्तथौषधम् ||

स विकारं पयस्तोयन्तथेक्षु हिङ्गुजीरकम् |
सैन्धवाद्यं स कर्पूरं कटुकाद्यं स तण्डुलम् ||

घृष्टं स चन्दनं भस्म वेणुमृण्मय दारवम् |
सर्वं त्याज्य समुद्दिष्टं धान्याद्यं प्रोक्षितं शुचि ||

एवमन्यत्र वोद्धव्यं ज्ञात्वा द्रव्य वलावलम् |
शोधयेत् सर्वदा धीमान शुद्धे वन्धनं ध्रुवम् ||

हुतं यस्यापवर्गेच्छा स शुद्धौ कृत निश्चयः |
शुद्धि निष्ठ प्रतिष्ठस्य सिद्धिमुक्ती न दूरतः ||

अशीतिर्यस्य वर्षाणि वालो वाप्यू न षोडशः |
प्रायश्चित्तार्द्धमर्हन्ति स्त्रियो व्याध्यादि पीडिताः ||

प्. ४६)

तत्रापि च परिक्लेशं ज्ञात्वार्द्धार्द्धम् प्रकल्पयेत् |
सुदुष्करं स्वयङ्कर्तुमक्षमाद् द्विगुणोन्यतः ||

दशोर्द्धं त्रिशतं यावज्जपात् स्नानेन शुद्ध्यति |
स नक्तम्पञ्चमं यावत् सोपवासन्तदूर्द्ध्वतः ||

तत्त्रिधायुत सञ्जापे तद्वृद्ध्याद्विगुणन्ततः |
तदर्द्धेन तु संयोगी तस्याप्यर्द्धन्तु शङ्करे ||

देशं कालं वयः शक्तिञ्जाति भक्तिङ्क्रियाक्रमम् |
सुविचार्य प्रदातव्यं नोपवासोरुगन्विते ||

शिवार्पितैक चित्तानां सुवृत्तानाम् पुरन्दर |
प्रायश्चित्तं समाख्यातं नोकुवृत्ति स्थितात्मनाम् ||

सप्तकोटि प्रविस्तीर्णान् मोहचूरान्मया तव |
व्याख्यातं सारमादाय लक्षग्रन्थेन सुव्रत ||

पुनः पृष्टः समासेन त्वयाहं सुरनायक |
तदाख्यातन्तदर्द्धेन मोहचूरम्मयाहरे ||

सिद्धिसारसहस्रैस्तु युग्मचन्द्रैस्तदन्ततः |
योगज्ञानादि संयुक्तं व्याख्यातं शास्त्रमुत्तमम् ||

सुसंक्षेपं सुगम्भीरम् प्रतिष्ठा तन्त्रमुत्तमम् |
चतुर्गोचर सम्बद्धं भूयः ख्यातन्तदन्तरम् ||

न देयं दुष्टसत्वानां निन्दातर्कानु वर्तिनाम् |
गुरुदेव द्विषां शक्र देशिकादि द्विषान्तथा ||

एते चान्ये च ये केचिद् दुष्टसत्वाः पुरन्दर |
तेषां शास्त्रं सदारक्ष्यम् प्रायश्चित्तमतो न्यथा ||

प्. ४७)

गुरुदेवाग्नि भक्ताय श्रद्दधानाय सुव्रत |
तस्मै देयमिदं शास्त्रमित्याह भगवाञ्छिवः ||

इत्याग्ने ये महातन्त्रे प्रतिष्ठा तन्त्रं मोहचूडोत्तरम् |

सम्पूर्णम् || शुभम् || शिवम्भूयात् ||

सम्वत् ६०६ फाल्गुनवदि १० भौमे श्रीमद्भोगलेसरमठावस्थित 
पण्डिताचार्यभट्टारक श्रीसर्वगणेन पुस्तकं लिखितमिति 
पुष्पिकान्तलेखयुतस्य प्राचीनदेवाक्षरलिपिमयस्य प्राचीनताडपत्र 
पुस्तकस्याधारेण १९८२ वैक्रमवर्षे ज्येष्ठमासे श्रीमहाराजाधिराज 
त्रिभुवनवीरविक्रमशाह देवविजयराज्ये प्रधान सचिव श्री ३ 
महाराजचन्द्रसंशेरजङ्गराणा प्रतिपालिते नेपालदेशे 
काष्ठमण्डपराजधान्यां श्रीमद्राजगुरुमान्यवर हेमराज 
विद्वद्वरैर्गणेशदत्तशर्म द्वारा लिखितमिदं पुस्तकम् || अस्याधार 
भूतस्य ताडपत्र पुस्तकस्य प्राचीनतया तत्प्रतिलिपी कृतस्य 
पुस्तकान्तरस्यापि त्रिशताब्दपूर्वप्राचीनता दर्शनेन तदुल्लिखित ८०६ 
सम्वत्सरो नेपालसम्वत्सराद्भिन्नो वैक्रमादिः संभाव्यते ||




###########   END OF FILE  #######