####################################################
MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE
Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0
Catalog number: M00528
Uniform title: prāsādacandrikā
Author : jñānaprakāśa
Manuscript : IFP transcript T0093 pages 1 - 12

Description: 
Based on excerpts from the Suprabhedāgama and the Svāmbhuva it deals with a series of yoga ascents the stations of which are variously marked.


Notes: 
Data-entered by the staff of Muktabodha under the supervision of Mark S.G. Dyczkowski.

Revision 0: Sept. 13, 2021.

Internet publisher : Muktabodha Indological Research Institute
Publication year : 
Publication city : 
Publication country : India
####################################################



|| प्रासादचन्द्रिका ||

* * * दिकाख्य कलासु  मध्यत्रिकत्रिकेणां लिरहात्रिशून्यम् एकैकहाने 
त्रिशून्यम् शून्यात् परं योजयथामशैवम् |

शून्यं तावत् समाख्यातं सामरस्यं निबोध मे |
आत्मन्ये * * * * * * त्रो ज्ञेयो द्वितीयकम् || १ ||

तृतीयं नाडिसंस्थं तु शक्तौ कुर्याच्चतुर्थकम् |
पञ्चमं व्यापिने स्थाने समनायां तु षष्ठकम् || २ ||

तत्वे समरसो देव सप्तमं तु विधीयते |
शिष्यात्मान ह्य पूर्वोक्तविधिना क्रमात् || ३ ||

पश्चादात्मनि संयोज्य लोलीभूतं विचिन्तयेत् |
पूरकं कुंभकं कृत्वा समानेन निरोधयेत् || ४ ||

यावत्यो नाडयो देहे तिर्यगूर्ध्वमध * * |
समानेन समाकृष्टमेकी भूता भवन्ति ताः || ५ ||

तासु वै वायवस्तेऽपि प्राणेन समरसंगताः |
नाड्यस्तु सुषुम्नायाम् एकीभूता व्यवस्थिताः || ६ ||

प्. २)

ततो वै उच्चरेन्मन्त्रं ना * * * * चिन्तयेत् |
मन्त्रमात्मा तथा नाडिरेवं समरसं भवेत् || ७ ||

वामदक्षिणऊर्ध्वे तु ततो नाडिं प्रमोचयेत् |
सेतुबन्धेन यन्मार्गं तत्र गत्वा न जायते || ८ ||

ब्रह्मा विष्णुश्च रुद्रश्च ईश्वरश्च सदाशिवः |
एतेऽत्र समतां यान्ति तन्मयात पृथक् पृथक् || ९ ||

तस्मिन् समुच्चरेन्नादो यावच्छक्तौ लयंगतः |
शक्तिमध्यगतो नोडेश्शक्त्या ता * * * यते || १० ||

सर्वं शक्तिमयान् तत्र सर्वं समरसं भवेत् |
तदूर्ध्वं व्यापिनीं व्याप्य सर्वं तन्मयतां व्रजेत् || ११ ||

समन्ताद् व्यप्नवेद् यस्मात् व्यापिनीत्यभिधीयते |
* * मूर्ध्वे समनां प्राप्य तन्मयत्वं व्रजेत् पुनः || १२ ||

सा च सर्वगता ज्ञेया सामरस्येन संस्थिता |
षष्ठं समरसं त्यक्त्वा सप्तमं तु ततो व्रजेत् || १३ ||

तं मा * * * * * * भवत्यपि विचारणात् |
स च सर्वेषु भूतेषु भाव तत्वेन्द्रियेषु च || १४ ||

स्थावरे जङ्गमे चैव चेतना चेतने स्थितः |
ऊर्ध्वा न व्याप्य सर्वं तु सामरस्येन संस्थितः || १५ ||

प्रनह * * * * * * निनामपि यो मनः |
यस्याज्ञा समयोभावस्थिरः पूर्णसमं ततः || १६ ||

प्. ३)

एवं समरसः प्रोक्तो विषुवं तु निबोधते |
प्रथमं प्राणविषुवं मन्त्रो ज्ञेयं मन्त्रो * कम् || १७ ||

तृतीयं नाडिविषुवं प्रशान्तं च चतुर्थकम् |
पञ्चमं शक्तिविषुवं षष्ठं वैकल्यमुच्यते || १८ ||

सप्तमं तत्वविषुवं प्रविभागस्त्वथोच्यते |
आत्मानं च मनः प्राणैस्संयोज्य विषुवं || १९ ||

* विषुवमाख्यातं मन्त्रं विषुवमुच्यते |
मन्त्रमुच्चारयेद् यावत्तावन्नान्यमना भवेत् || २० ||

परापरविभागेन मन्त्रात्मानं तदुच्यते |
मन्त्रं विषुवमि * * * * * स्थानं निबोधते || २१ ||

सर्वासामेव नाडीनां मध्ये यां संव्यवस्थिता |
सुषुम्ना नाम सा ज्ञेया नाडीशक्त्या शिवं गता || २२ ||

तत्र प्रवाहयेन्नादं नाडी विष * * * * |
* * * विषुवं चैव अधुना कथयामि ते || २३ ||

प्राणेन तु समुच्चार्य कारणान्यङ्गुलेङ्गुले |
तान्यवस्थात्परित्यज्य कारणानि षडेव तु || २४ ||

सप्तमे * * * * * प्रशान्तेन्द्रियगोचरम् |
प्रशान्तस्तमितो ज्ञेयोस्तिमिते निश्चलस्स्मृतः || २५ ||

निश्चलो निस्तरंगश्च स्थिरपूर्णस्समं ततः |
एवं भवं स (मा) स्थाय देशा * * * * * * || २६ ||

प्. ४)

एतत्प्रशान्तविषुवं शक्त्युपाधिर्निबोधमे |
शक्तिमध्ये गतो नादः तदूर्ध्वं केचरेद्यदा || २७ ||

तावत्तच्छक्ति विषुवं कालाख्यं तु निबोधमे |
तृट षोडशिकाया तु प्राण * * * * * || २८ ||

कालो भ्रूक्षेपमात्रस्तु तन्त्रान्ते कथितो मया |
परापर विभावेन पुनरेव त्रिधा कुरु || २९ ||

अपरष्षोडशी यावत् कालस्सप्तदशः परः |
परापरस्तु यत्कालः सुप्रिय * * * * प्रभुः || ३० ||

प्राणमेकं त्रिधाकालं कृत्वा चैवं यजेत्पुनः |
अपरश्शशिमूर्ध्वस्थो व्यापिन्यां तु द्वितीयकः || ३१ ||

तृतीयं समनास्थाने कालो विषुवमुच्यते |
* * ः समाख्यातः सप्तमं तत्वमुच्यते || ३२ ||

उन्मना परिता देवि तत्रात्मानं नियोजयेत् |
तस्मिन्युक्तस्ततो ह्यात्म तन्मयं च प्रजायते || ३३ ||

तत्वाख्यं वि * * * वि सर्वेषां परत स्थितः |
विषुवं न्यैवं विधं ज्ञात्वा को न मुच्येत बन्धनात् || ३४ ||


एवं विषुवमाख्यातं योजना च तथोच्यते |
मन्त्रभावक्रिया * योजनायेतु परे शिवे || ३५ ||

विद्यातत्वास्पदं बुध्वा बिन्दुतत्वासने स्थितः |
नादशक्तितनुश्चैव व्यापिनीकरणान्वितः || ३६ ||

सर्वं ज्ञात्वावबोधेन समनान्तं चरेस्तु सः |
* * * * त्परं प्रोक्तं तेन चा पूरिता तनुः || ३७ ||

अध्वातीतं परं प्रोक्तं परं चाध्वमध्यमेध्यगम् |
पूर्णाहुत्या रसोपेत पशुं योजयते परे || ३८ ||

ऊर्ध्वं * * * वस्सह समपादो व्यवस्थितः |
नाभिस्थाने सृजेन्मूलं मुखेनाग्रमुखं समम् || ३९ ||

सृचोपरि सृचं देवी क्रित्वा चैव मधोमुखम् |
पुष्पं दत्वा सृवाले तु दर्भेन सहितौ करौ || ४० ||

म * * * * हस्ताभ्यां गृहीत्वा यत्नतोऽपि च |
मुखाग्रे दक्षिणं हस्तं वामं वै पृष्ठतः प्रिये || ४१ ||

मुष्टिभ्यां संगृहीत्वा तु उत्थानकरयोगतः |
ततो तेन संप्राप्य अभिमानं तु कार * * || ४२ ||

* * हमेव परं तत्वं परापर विभागतः |
तत्वमेकं हि सर्वत्र नान्यभावं तु कारयेत् || ४३ ||

भेदयेन्मन्त्रशूलेन मुद्राभावयुतेन च |
मन्त्रो वै ज्ञानशक्तिं च चैव क्रियात्मिका || ४४ ||

भावश्च मन इत्युक्तं तन्मणा बुद्धिपूर्वकम् |
वरश्च मनसागम्य इच्छाशक्त्यात्वधिष्ठितः || ४५ ||

यत्र यत्र भवेदिच्छा ज्ञानं तत्र प्रवर्त |
* * करणसंयोगात् तत्वस्वोच्चारणं भवेत् || ४६ ||

प्. ६)

क्रियाकरणहीनस्य न चैवोच्चारणं भवेत् |
क्रियाकरणरूपेण न चैव त्रिविधा स्मृता || ४७ ||

ए * * * * * तत्वं करणेन विचक्षणः |
नात्युच्चरं द्वितीयेन द्वाराणां सं निरोधनम् || ४८ ||

तृतीयं करणं दिव्यं क्रीत्वा वै तत्वमुचरेत् |
पूरकं कुं * * * * * * द्वाराणि पादयेत् || ४९ ||

गुदद्वारेण रुद्धेन सर्वे रुद्धा भवन्ति हि |
द्वारमेकं द्वितं चोर्ध्वे प्रवाहात्तद्विचिन्तयेत् || ५० ||

ना * * * * * * * * * * * * * * * |
* * * * * * * * श्च सादा मुखगतश्चये || ५१ ||

ते कुंभकेन संकुंभ्य विकसन्ति समन्ततः |
कारणं तु ततः कृत्वा लक्षणं तस्य वै शृणु || ५२ ||

जिह्वां तु तालुके योज्य किञ्चिदूर्ध्वं * * * * |
* * त्प्रासार्य वक्त्रं तु किञ्चिदोष्ठेन संस्पृशेत् || ५३ ||

दन्तपङ्क्तिं तदैवेह दृष्टिश्चा योर्ध्ववर्जितः |
कायं समुन्नतं कृत्वा करणं दिव्यमुच्यते || ५४ ||

दिव्यं च करण * * * त्रस्योच्चारणं कुरु |
कुंभितश्चैव यः प्राणो रेचयेत्तं शनैश्शनिः || ५५ ||

नाडयो ग्रन्थिपद्माश्च देहे एवं व्यवस्थिताः |
रेचकेन समाक्षिप्य ऊर्ध्व स्रोतो * * * * त् || ५६ ||

प्. ७)

ततो विज्ञानशूलेन ग्रन्थीन् भिन्दन्समुच्चरेत् |
भित्वा हृत्पद्मग्रन्थिं तु शब्दो धुनुधुनायते || ५७ ||

तालुमध्यगतप्राणो यदा भवति मुच्चतः |
बिन्धतस्ता ग्रन्थिसुशब्दो घुमुघुमायते || ५४ ||

एवं तेऽनुभवाः प्रोक्ताः प्राणे चरति सुव्रते |
तिस्रस्ते तु कलाः प्रोक्ता उपर्युपरि ताः क्रमात् || ५९ ||

तिष्ठते यत्र वै प्ता * मात तद्गतिमाव्ययात् |
तत्तद्रूपं भवेत्तस्य धाश भावानुरूपतः || ६० ||

भ्रुवोर्मध्ये यदा गच्छेत् स्फोटशब्दः प्रजायते |
बिन्दुं भेदयतो देवि शब्दोधु मधमायते || ६१ ||

कपिलैत्थैर्नालिकेरेण आचार्यस्सह बिन्दुना |
अभिन्नो मोक्षमनं बाह्याभ्यन्तरं विना || ६२ ||

भित्वा बिन्दुं * * * * अर्धचन्द्रं विभावयेत् |
भिन्दतश्चार्ध चन्द्रश्च फाले सिमिसिमायते || ६३ ||

अर्धचन्द्रं तु भित्वा वै भेदयेत्तु निरोधिनम् |
तस्यां तु भियमानायां शब्दश्शिमिशिमायते || ६४ ||

स्थानत्रयमिदं देवि पञ्चपञ्चकलान्वितम् |
प्राणस्सचरतिस्तत्र यस्मिन्स्थानेन तिष्ठति || ६५ ||

तत्तद्रूपं भवेदात्मा तां तां गतिमवाप्नुयात् |
निरोधिनीं भेदयित्वा तु ततो नादं व्रजेत्पुनः || ६६ ||

प्. ८)

वंशशब्दस्समश्शब्दः तत्र सूक्ष्मं प्रजायते |
भेदयेन्नाद संस्थानं ब्रह्मरन्ध्रं स तु स्मृतम् || ६७ ||

भिन्दतो ब्रह्मरन्ध्रं तु शब्दश्शमशमायते |
शक्तिमध्यगतः प्राणो वंशनादान्तसन्निभः || ६८ ||

तांश्च वै भेदयेच्छक्तिं दुर्भेद्यां सर्वयोगिभिः |
भिद्यते च यदा शक्तिश्श * * मुशुमुस्ततः || ६९ ||

शक्तिं भित्वा ततो देवी तच्छेषं व्यापिनी भवेत् |
अनुभावे भवेत्तत्र स्पृशेद्यत्र पिपीलिका || ७० ||

स्थानत्रयमिदं देवि पञ्चं पञ्चक तम् * * |
यत्र यत्र च कत्प्राणः तत्तद्रूपमवाप्नुयात् || ७१ ||

तस्माद् वै सुप्रयत्नेन भित्वा धाम परां गतिम् |
भित्वा वै व्यापिनं देवि न मना * * * * * त् || ७२ ||

मनसा तु मनस्त्यक्त्वा जीवः केवलतां व्रजेत् |
जीवो वै केवलस्तत्र आत्मा ज्ञानक्रियान्वितः || ७३ ||

बन्धनाशेषनिर्मुक्तस्स * * त्र व्यवस्थितः |
समस्ताध्व पदातीत सश्शुद्धविज्ञानकेवलः || ७४ ||

गृह्णातिनापरं भावं ततः परशिवात्मकम् |
परापर विनिर्मुक्तः स्वात्मनात्मा व्यवस्थितः || ७५ ||

आत्मव्याप्तिर्भवेदेषा शिवव्यापिरतः परम् |
इन्धनाशेष भावेन सर्वाध्वो पादिवर्जितम् || ७६ ||

प्. ९)

विदित्वा परमं तत्वं शिवत्वं कल्पितं तु यैः |
आत्मोपायाधिका शैवेन गच्छन्ति शिवं परम् || ७७ ||

आत्मतत्वगतिं यान्ति आत्मतत्वेन रञ्जिताः |
तस्मादात्म परित्याज्यो यदि चेच्छिवमात्मनः || ७८ ||

आत्मतत्वं ततस्त्यक्त्वा विद्यातत्वं नियोजयेत् |
उन्मना सा तु विज्ञेया मनस्संकल्प्य उच्यते || ७९ ||

संकल्प्य नयतो ज्ञेयमुन्मना युगपत् स्थितम् |
तस्मात्सा च परा विद्या यस्मादन्या न विद्यते || ८० ||

विन्दते यत्र युगपत् साप्यग्ज्ञाति गुणान्परान् |
वेदनानादि धर्मस्य परमात्म प्रबोधनात् || ८१ ||

व्यञ्जना परमार्थत्वे तस्माद्विद्येति सोच्यते |
तत्र व्यञ्जयेत्तेजः परं परमकारणम् || ८२ ||

परस्मिन्तेजसि व्यक्ते तत्रस्थशिवतां व्रजेत् |
अप्रदप्ते यथा वह्नौ शिखा दृश्येत चांबरे || ८३ ||

दशप्राणस्थि ह्यात्मा तद्वल्लीयेत तत्पदे |
तद्वदेवाभिमानस्तु कर्तव्यो देशिकोत्तमैः || ८४ ||

अहमेव परो हंसः शिवं परमकारणम् |
मत्प्राणे स पश्यात्मलयं स परमं गतः || ८५ ||

एवं यो वेत्ति तत्त्वेन वह्निवद्देह मध्यतः |
यद्वद्वह्निमुखातीतस्तद्वद्योजयते परे || ८६ ||

प्. १०)

सूक्ष्मस्वायंभुवे-

यो यत्राभिलषेद् भोगान् स तत्रैव नियोजितः |
सिद्धिभा मन्त्रसामर्धो तत्तद्योजयते पदे || ८७ ||

तस्मिन्युक्तः परे तत्वे सर्वज्ञादिगुणान्वितः |
शिव एको भवेद् देवी अविभागेन सर्वतः || ८८ ||

वह्निं निरोधभावेन शिवेन सह संयुतः |
अन्यथा न चेद् देवी नदीवेग इवार्णवे || ८९ ||

स्थितस्स सागरेद्भिस्तु सिन्धो समरसी भवेत् |
पुनर्विभा नाप्नोति तथात्मा तु शिवार्णवे || ९० ||

पूर्वोक्तं तदिदं सर्वं ज्ञात्वा तत्वे नियोजयेत् |
एवमाचरते यस्तु आचार्यन्तु शिवात्मकम् || ९१ ||

शिवेन सहचारित्वाद् आचार्यस्तेन सोच्यते |
तस्मान्मामानवीं बुद्धिं कारयेद्देशिकं प्रति || ९२ ||

आचार्यं च मन्त्रं च शिवज्ञाने शिवस्य च |
नानात्मं नेव कुर्वन्ति विदेशाश्चत्रनायकः || ९३ ||

ब्राह्मणा क्षत्रिया वैश्याश्शूद्रो वा वीरवन्दिते |
आचार्यत्वे नियुक्ताये ते जयन्ति शिवास्स्मृताः || ९४ ||

अन्यथा प्रागृरूपेण ये पश्यन्ति नराधमाः |
नरके ते प्रपश्यन्ते सादाख्य वत्सरत्रयम् || ९५ ||

न तेन सह संभाषा कर्तव्या तु शिवार्थिना |

प्. ११)

कृत्वा संभाषणं तेन सोऽपि गच्छति तद्गति || ९६ ||

तस्माच्छिवसमास्सर्वे द्रष्टव्या मुक्तिमिच्छता |
भुक्तिमुक्तिफलव्याप्तिर्भवेत्येव तदाज्ञया || ९७ ||

आचार्यस्स्वजनानां च कुलकोटिसहस्रजः |
ज्ञानज्ञेय परिज्ञानात् सर्वांस्तांस्तारयिष्यति || ९८ ||

एवमुक्त विधानज्ञो तामज्ञश्चैव देशिकः |
ब्रह्मणा क्षत्रिया वैश्या शूद्राश्चान्येऽथवा प्रिये || ९९ ||

सर्वे ते समधर्माणः शिवधामनि योजिताः |
सर्वे जटाधराः प्रोक्ताः भस्मोद्धूलित विग्रहाः || १०० ||

एकभाक्ति भुजस्सर्वे सर्वे ये तु वरानने |
पुत्रकाणां भवेदेकस्साधकानां तथा भवेत् || १०१ ||

नैष्ठिकानां भवेदेको न पश्यन्ति विभेदतः |
एकैव सा स्मृता जाति भैरवीया शिवाज्ञया || १०२ ||

मन्त्रमेतत् समाहृत्य प्राज्ञातिं ह्युदरयेत् |
साधकानां पुत्रकाणां तथा समयिनामपि || १०३ ||

प्राज्ञात्युदीरणाद्देवि प्रायश्चित्त भवेन्नरः |
दिनत्रयं तु शूद्रस्य पञ्चाहं केशवस्य च || १०४ ||

पितामहस्य पक्षे कं नरके पच्यते तु सः |
जनः शीलो भवेत् पश्चाद्यदि चेदुत्तमांगतिम् || १०५ ||

श्रीमत्प्रासादमन्त्रस्तु देवदेवेन भाषितम् |

प्. १२)

सप्तधा वर्तते यस्तु सर्वतीर्थफलं लभेत् || १०६ ||

अब्रह्मचारी ब्रह्मचारी अस्नातस्नातको भवेत् |
पितॄन्पितामहांश्चैव तथैव प्रपिता महान् || १०७ ||

अक्षयं शिवलोकन्तु यान्ति सद्यत्प्रभावतः |
प्रासादनादमुस्थाप्य जपेद्यस्सततं नरः || १०८ ||

अणिमादिगुणैश्वर्यं षड्भिर्मासैर्न संशयः |

इति श्रीमत्कलालयदेवतीर्थस्य उत्तरतटे निवासि 
ज्येष्ठज्ञानप्रकाशवराचार्ये तस्यारुणदेवेन संगृहीतायां 
प्रासादचन्द्रिकायां मात्राज्योतीकारणेश्वर स्थानम्
आनाध्वसमरसी भाव विषुवशब्दयोजनविधानविधिस्समाप्तः ||

श्रीमदरूणाचलाय नमः ||

अस्मिंश्च कोशे प्रासादचन्द्रिकया सह तत्वसिद्धान्तव्याख्या 
सिद्धान्तप्रकाशिका दशकार्यं षडध्वत्रिंशत्कलान्यासः 
पुरुषार्थसुधानिधिः सुप्रभेदागमः इति नामका विलिखिता वर्तन्ते ||





###########   END OF FILE  #######