####################################################
MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE
Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0
Catalog number: M00329
Uniform title: sūkṣmāgama
Manuscript : IFP/EFEO transcript T01003 copied from RE10779 of I.F.I.

Description: 
IFP/EFEO transcript T01003 copied from RE100779 of IFI


Notes: 
Data-entered by the staff of Muktabodha under the direction of Mark S. G. Dyczkowski.

Revision 0: January 29, 2015

Internet publisher : Muktabodha Indological Research Institute
Publication year : 
Publication city : 
Publication country : India
####################################################



सुक्ष्मागम
त्१०१३
प्. १)

श्री ||

शुभमस्तु ||

अविघ्नमस्तु 

गुरवे नमः |  गंनपते नमः |  इष्टदेवताय नमः ||

सूक्ष्मागम - आर्चनविधिः |

आसुवाहमखिलस्य नायकं 
कारणात्कलभवक्त्रसंस्थितम् |
प्रातरेव सततं नमाम्यहं 
पारिजातमिव पार्वतीसुतम् ||

अथातः संप्रवक्ष्यामि शिवपूजाविधिक्रमम् |
आत्मार्थं च परार्थं च द्विविधं यजनं मतम् || १ ||

शिवव्रत द्विजातीनामात्मार्थं तु प्र * यते |
दीपान्तं च हविष्यान्तं द्विविधो विधिरुच्यते || २ ||

आर्यदेशोद्भवस्योक्तं शिवद्विजपरार्थकम् |
प्रधानं सर्वदीक्षासु शिवदीक्षा विशिष्यते || ३ ||

तस्माच्छिव द्विजाश्चास्मिन् सर्वान् देवान् प्रपूजयेत् |
चतुर्विधं समाख्यतं दीपान्तं हविरन्तकम् || ४ ||

बलयन्तमथ नृत्तान्तं यथाविभवविस्तरम् |
शौचमाचमनं स्नानं भस्मस्नानं च तर्पणम् || ५ ||

कवाटोद्घाटनं पश्चाद् रेचकादि त्रयं तथा |
अङ्गन्यासकरन्यासं महातत्त्वादिलक्षणं || ६ ||

तेषां तु मण्डलं वर्णं धि देवोच्चारणाक्षरम् |
ग्रन्थिनश्छेदनं पश्चाद् भूतशुद्धौ तु संभवम् || ७ ||

प्. २)

आत्मशुद्धिं कलान्यासं पुष्पभेदं शुभाशुभम् |
द्वारपूजां तथा पश्चात् स्थान शुद्धिमतः परम् || ८ ||

द्रव्याणां पात्रशुद्धिं च अभिषेकस्य लक्षणं |
पाद्यमाचमनं चार्घ्यं गन्धद्रव्यस्य लक्षणं || ९ ||

Vईशीतारिं चार्घ्य कालं च त्रिगन्धं चाष्टपुष्पकम् |
सप्तवायुर्पाचारयत् महाघण्टाप्रताडनम् || १० ||

प्रच्छन्नपटकालं यल्लिङ्गशुद्धिमतः परम् |
मुखं पादं च पृष्ठं च पीठशुद्धिमतः परम् || ११ ||

आसनं तस्य कालं च मुद्रा कालमतः परम् |
पञ्चावरणपूजां च तेषां वर्णाकृतिं ततः || १२ ||

पीथपूजां तदन्ते तु जाति भेदेन संयुताम् |
कवाटो दुम्बर विधिं धूपधीपविधिं ततः || १३ ||

नीराजन विधिं चैव नैवेद्यं चाग्नि कार्यकम् |
परिवारार्चनं चैव सर्वदेवार्चनं ततः || १४ ||

तेषां तु लक्षणं वर्णा भक्तपूजां च लक्षणं |
नित्योत्सवं ततः पश्चात् पादुकाभ्यर्चनं तथा || १५ ||

घटिकालक्षणं चैव पूजाफलमतः परम् |
इत्येवमादिकाः सर्वा यो विन्दति स पूजकः || १६ ||

शिवं स्मरन्नुषः काले दण्डपाणिः शिवाग्रजः |
गत्वाग्रामाद्बहिः पश्चात् विण्मूत्रादि विसर्जयेत् || १७ ||

प्. ३)

कर्णमूले करे वाथ उपवीतं न्यसेद् बुधः |
रविं दक्षणतः कृत्वा दक्षिणाभिमुखो निशि || १८ ||

भूतले तृणमादाय ऋजुकायो न वाचयन् |
प्रत्यादित्यजलाग्नीनां चन्द्र गो ब्राह्मणान् प्रति || १९ ||

देवालय समीपे च कूपे कोष्ठे च भस्मनि |
क्षेत्रेषु वृक्षच्छायायां नद्यामन्तः सरस्सु च || २० ||

चैत्ये वृक्षसमीपे वा वेलायां वा महोदधः |
नक्षत्रे चन्द्रमये चैव न कुर्यादुभयं नरः || २१ ||

मृत्पिण्डं दक्षिणे हस्ते गृहीत्वा शिश्नमध्यतः |
जलतीरे समागम्य शौचं पश्चात् समाचरेत् || २२ ||

अक्षमात्र मृदाशिश्नं पश्चाधा गुदशोधनम् |
पञ्चधापादहस्तौ च त्रिधा चैव प्रशोधयेत् || २३ ||

विसर्ज्य तीरमन्यत्र चरेदाचमनं बुधः |
सपवित्रकरः कुर्यात् त्रिभिर्दर्भैस्तु पञ्चभिः || २४ ||

दक्षिणवर्तग्रथितं पवित्रं चतुरङ्गुलम् |
स्थले तु दक्षिणं पादं कृत्वा वामां जले स्थितम् || २५ ||

गोकर्णाकृतिहस्तेन माषमग्नजलं पिबेत् |
यथा त्रिवारं पीत्वा तु ऋग्यजुःसाममन्त्रकैः || २६ ||

अङ्गुष्ठेन स्पृशेदास्यं मुखं हस्तेन संस्पृशेत् |
श्रोत्रेङ्गुष्ठे कनिष्ठाभ्यां बाह्याङ्गुष्ठेन संस्पृशेत् || २७ ||

प्. ४)

स्पृष्ट्वा नाभिं कनिष्ठेन चाङ्गुष्ठेन स्पृशेद्धृदि |
मूर्ध्नि सर्वाङ्गुलिभिस्तु पञ्चप्रह्यषडङ्गकैः || २८ ||

शौचमाचमनं प्रोक्तं पश्चात् स्नानं समाचरेत् |
स्नानाद्धि मृदमादाय विन्यसे दक्षिणाधिकम् || २९ ||

अस्त्रेण प्रोक्षयेत् पश्चात् त्रिधा कृत्वाभिमन्त्रयेत् |
कवचेन ब्रह्म तीर्थाभि मन्त्र क्रमेण तु || ३० ||

उत्तरेण मृदा पूर्वमष्टदिक्षु क्रमेण तु |
दक्षिणेन मृदा चास्सु शिवतीर्थं प्रकल्पयेत् || ३१ ||

मूध्नादि वक्त्रपादान्तं संस्पृशेन्मध्यमं हृदा |
पश्चात् स्नानं प्रकुर्वीत चरेदाचमनं बुधः || ३२ ||

कलशमुद्रां बध्वा तु स्नापयेन् मन्त्रसंहितैः |
माषमग्नं तु यद्वारि तत् तन् मन्त्रैः पिबेद् बुधः || ३३ ||

दधिक्रामन्त्रमनुस्मृत्य प्रोक्षयेच्छिरसि क्रमात् |
द्विजानां दक्षिणे हस्ते पञ्चतीर्थं प्रचोदितम् || ३४ ||

सूर्यस्य चोदकं दद्यात् प्राणायामं तु धारयेत् |
सावित्र्याष्टशतं जप्त्वा उपस्थानं समाचरेत् || ३५ ||

देव ऋषि पितॄणां च पश्चतर्पणमाचरेत् |
कनिष्ठमध्यरेखाभिः तर्पयेत् सुरतृप्तये || ३६ ||

अङ्गुल्यग्रे ऋषीणां च तत् तन् मन्त्रमनुस्मरन् |
अङ्गुष्ठतर्जनीमध्ये पितृतर्पण माचरेत् || ३७ ||

प्. ५)

ब्राह्ममङ्गुष्ठमूले तु अग्नितीर्थं तथा तले |
पाद प्रक्षालनं कृत्वा पश्चादाचमनं चरेत् || ३८ ||

पालाशपद्मपत्रे वा गोशालां संप्रविश्य च |
सद्येन गोमयं ग्राह्यं पिण्डं वामेन कारयेत् || ३९ ||

अघोरेण दहेत् सर्वं वक्त्रमन्त्रेण सङ्ग्रहेत् |
भस्मं तु ब्रह्मविद्याङ्गैः पत्रामत्रैश्च विन्यसेत् || ४० ||

मन्त्रैश्च संस्कृतं भस्म श्रोत्र्याङ्गाराजतं तु या |
प्रविशेदालयं पश्चादाचार्यस्तु समाहितः || ४१ ||

कवाटे मृदमभ्यर्च्य तन्मध्ये च स्वनामतः |
अघोरास्त्रं समुच्चार्य कवाटोद् घाटनं क्रियात् || ४२ ||

पूजान्ते रुद्रमभ्यर्च्य कवचेन तु बन्धयेत् |
उत्तराभिमुखो भूत्वा रुचिरासनसंस्थितः || ४३ ||

भस्म स्ववामपाणौ तु निक्षिप्यास्त्रेण शोधयेत् |
शिवमन्त्रशतं जप्त्वा भस्मना स्नानमाचरेत् || ४४ ||

भस्मेति कीर्तितं नॄणां पापसंभाषणात् सदा |
दशदिग्बन्धनं कृत्वा अस्त्रेणैव तु देशिकः || ४५ ||

करपूजा प्रकर्तव्या गन्धपुष्पादिना पुरा |
पूरकं कुम्भकं चैव रेचकं पूर्वमभ्यसेत् || ४६ ||

औदर्यं वायुमङ्गुल्या नासिकां पीड्य रेचयेत् |
द्रुतिवत् पूरयेत् संम्यक् जठरं बाह्यवायुना || ४७ ||

प्. ६)

पूरकं तु समाख्यातं पश्चात् कुम्भकमभ्यसेत् |
अन्तर्बहिस्थितं वायुं न गृह्णानि न मुञ्चति || ४८ ||

पूर्णकुम्भमयं यस्मात् तस्मात् कुम्भकमुच्यते |
द्वादशेन तु मात्रेण रेचकादीन् तथाभ्यसेत् || ४९ ||

अङ्गन्यासं करन्यासं त्रिविधं समुदाहृतम् |
ब्रह्मचारि गृहस्थानां सृष्टिश्च स्थितिरेव च || ५० ||

वानप्रस्थ यतिनां च संहारं तत्प्रशस्यते |
दक्षिणादि कनिष्ठान्तमङ्गुष्ठान्तं तु वामतः || ५१ ||

दशबीजं न्यसेत् सृष्टि स्थिति न्यासं समाचरेत् |
दक्षिणाङ्गुष्ठमादि स्यात् कनिष्ठादि तथोतरे || ५२ ||

पञ्चब्रह्मं न्यसेत् पश्चात् संहारन्यासमाचरेत् |
वामाङ्गुष्ठमथादि स्याद् दक्षिणाङ्गुष्ठमन्ततः || ५३ ||

शिवाङ्गं विन्यसेत् पश्चादस्त्रं हस्ततले न्यसेत् |
करन्यासमिदं प्रोक्तमङ्गन्यासं ततः परम् || ५४ ||

मूर्ध्नादि पादपर्यन्तं सृष्टिन्यासमुदाहृदम् |
मूर्ध्नि वक्त्रे च हृदये गुह्ये पादे यथाक्रमम् || ५५ ||

ईशानादिनि सद्यान्तं पादादि संहृदि भवेत् |
पादे गुह्ये च हृदये वक्त्रे मुर्ध्नि च विन्यसेत् || ५६ ||

सद्यादीशानपर्यन्तं हृदयादि स्थितिर्भवेत् |
हृदये हृदयं न्यासं शिरः शिरसि विन्यसेत् || ५७ ||

प्. ७)

शिखायां तु शिखां न्यस्य कवचं स्तनमध्यतः |
अस्त्रं हस्त प्रदेशे तु नेत्रं नेत्रेषु विन्यसेत् || ५८ ||

स्थितिन्यासमिदं प्रोक्तं पृथिव्यादि न्यसेद् बुधः |
पृथिव्यादि महातत्वे स्थितं तत्त्वं समासतः || ५९ ||

पृथिव्याय मण्डलं पण्यं धिदेवोच्चारणाक्षरम् |
वक्ष्ये पृथक् पृथक् न्यासं अङ्गुष्ठादि यथाक्रमम् || ६० ||

चतुरश्रमण्डलं हेमं पृथ्वि ब्रह्माधिदेवतम् |
अङ्गुष्ठादि च जान्वन्तं पञ्चोच्चार्यं तु ह्यान्यसेत् || ६१ ||

धनराकृत् सितं वण्यं विष्णुश्चाधिपतिः स्मृतः |
जान्वादिनाभिपर्यन्तं ह्विं चेति चतुरस्ततः || ६२ ||

त्रिकोणं सप्तशिख्युक्तं रक्तं रुद्राधिदेवतम् |
नाभ्यादि चैव कण्ठान्तं हौं चेति त्रिसमुच्चरेत् ||

षट्कोणवायुदैवत्यं कृष्णमीश्वरकारणम् |
वायुमण्डलमेवोक्तं ह्यैं चेति द्विसमुच्चरेत् || ६४ ||

कण्ठादि च ललाटान्तं विन्यसेत् तु विशेषतः |
धूम्रं वृत्तं तथाकाशं मण्डलं तु सदाशिवम् || ६५ ||

ललाटादि शिखाग्रान्तमेकोच्चार्यं शिवोत्तरम् |
पृथिव्या लक्षणं प्रोक्तं पञ्चग्रन्थिस्तु छेदयेत् || ६६ ||

मेढ्रग्रन्थिस्तु पूर्वं स्यात् नाभिग्रन्थि द्वितीयकम् |
त्रितीयम् उदरग्रन्थि गलग्रन्थि चतुर्थकम् || ६७ ||

प्. ८)

पञ्चमं तु शिरोग्रन्थि शिवास्त्रेणैव छेदयेत् |
ग्रन्थिच्छेदमिदं प्रोक्तमात्मशुद्धिं तु कारयेत् || ६८ ||

योजयेत् पूर्वमात्मानं हंसेन हृदयेन च |
शिखाग्रे द्वादशाङ्गुल्या शुद्धस्फटिकसन्निभे || ६९ ||

संहारमुद्रया पश्चाद् ध्यात्वा तच्छुष्कदारुवत् |
अग्निमण्डलसंयुक्तं अग्निबीजेन दाहयेत् || ७० ||

पादाङ्गुष्ठादिकान्तं च ज्वलादि परिवेष्टितम् |
भस्माकारमिदं ध्यात्वा अमृते प्लावयेत् ततः || ७१ ||

चन्द्रमूध्निह्यधस्तात्तु प्रणवाब्जमधोमुखम् |
अमृतं चिन्तयेद् भिन्ने सौषुम्ने मस्तके शुभे || ७२ ||

आत्मानमानयेत् तत्र हंसे नैव तु मन्त्रयेत् |
सर्वज्ञानमयं देवं सर्वदेवमयं शुभम् || ७३ ||

एवं संयोज्य विधिवत् सर्वमृत्युविनाशनम् |
अङ्गन्यासं ततः कुर्यात् मूर्ध्नादीशानपूर्वकम् || ७४ ||

अष्टत्रिंशत्कलान्यासं मूर्ध्नादि परिकल्पयेत् |
ईशानं पञ्चमूर्ध्नि स्यात् पुरुषं वदनेषु च || ७५ ||

प्रणवञ्चोर्ध्व वक्त्रे तु न्यसेत् पूर्वादितः क्रमात् |
हृग्रीवयोस्तथाचासे जठरे नाभिपृष्ठयोः || ७६ ||

उरसि स्यादघोरेण पश्चाद्गुदे तथैव च |
लिङ्गे चोर्वोस्तथा जान्वोः जङ्घयोः स्फिक्प्रदेशतः || ७७ ||

प्. ९)

कटिपार्श्वेष्वथ न्यासं वामदेवेन वै बुधः |
पादौ पाण्यौस्तथा घ्राणे शिरो बाहू तु सद्यतः || ७८ ||

शिवोऽहमिति संभाव्यमन्तर्यागं ततः शृणु |
हृदयाब्जे न्यसेद् देवं प्रणवाकारमीश्वरम् || ७९ ||

अर्चयेत् तु विधानेन अष्टत्रिंशत् कलैर्युतम् |
अङ्गुष्ठमात्रमचलं शिवविद्याङ्गसंयुतम् || ८० ||

नाभौ होमं प्रकुर्वीत ललाटे सर्वतोमुखम् |
ध्यायेत् तत्रेश्वरं सम्यगन्तर्यागमिदं क्रमात् || ८१ ||

पञ्चावरणकं वापि त्रिकमेकमथापि वा |
श्वेतं रक्तं तथा पीतं कृष्णं चैव चतुर्विधम् || ८२ ||

द्रोणमन्दारपुन्नागा श्वेतार्कश्वेतपत्रकम् |
नन्द्यावर्त्तं श्रियावर्तं महाद्रोणं च सात्विकम् || ८३ ||

करवीरं रक्तपद्मं पाटली बृहती तथा |
रक्तोत्पलानि पुष्पाणि राजसानि विनिर्दिशेत् || ८४ ||

चम्पकारग्वधे चैव कर्णिकाद् धूधूमेव च |
मिश्रकानि समाख्यातं विष्णुक्रान्त्युपलानि च || ८५ ||

तामसानि समाख्यातं वकुलं शीर्षकेतकी |
करं च बन्धूकः करमुदः डाडिमी किंशुकादयः || ८६ ||

लाङ्गली चैव बृहती जपापुष्पाणि वर्जयेत् |
अपक्वादीनि मुकुलं लूतसूत्रवृतानि च || ८७ ||

प्. १०)

स्वयं पतितपुष्पाणि सञ्चितान्यपि वस्त्रके |
एकाहोषितपुष्पाणि वर्जयेत् तु प्रयत्नतः || ८८ ||

पुष्पशुद्धिः समाख्याता द्वारपूजां समारभेत् |
वृषभगायत्रिमन्त्रेण शिवाग्रे वृषभं यजेत् || ८९ ||

द्वारोर्ध्वे दक्षिणे भागे गणेशं संप्रपूजयेत् |
द्वारोर्ध्वे वामपार्श्वे तु सरस्वतीं प्रपूजयेत् || ९० ||

द्वारोर्ध्वे मध्यमे चैव श्रीदेवीं संप्रपूजयेत् |
द्वारस्य दक्षिणे पार्श्वे गङ्गानन्दिनमर्चयेत् || ९१ ||

द्वारस्य वामे यमुनां महाकालं प्रपूजयेत् |
तत्तत् स्वनाममन्त्रेण गन्धपुष्पादिभिर्यजेत् || ९२ ||

स्थानशुद्धिं ततः कुर्याद् गोमयेनानुलेपयेत् |
चतुरश्रमण्डलं कृत्वा त्रितलं च हृदा बुधः || ९३ ||

क्षितिं पूज्य विधानेन दिग्बन्धं चास्त्रमन्त्रतः |
स्थानशुद्धिरिति ख्यातः पाद्याचमनपात्रकम् || ९४ ||

अर्घ्यपात्रं शरावं च शङ्खभाण्डं विशोधयेत् |
कलशं हृदये नैव कवचेनावकुण्ठयेत् || ९५ ||

वस्त्रपूतेन तोयेन वर्धनीं च प्रपूरयेत् |
पञ्चब्रह्मषडङ्गैश्च पात्रे मन्त्रैश्च तज्जलैः || ९६ ||

सुरभिमुद्रां बध्वा तु शिवाम्भश्चेति भावयेत् |
अष्टद्रोणजलैश्चापि तदर्धार्धजलै क्रमात् || ९७ ||

प्. ११)

सर्वगन्धसमायुक्तमभिषेकं समाचरेत् |
प्रोक्षयेत् सर्वपात्राणि हृन्मन्त्रेण शिवाम्भसा || ९८ ||

पाद्यादिसर्वपात्राणि साधयेत् तु विशेषतः |
यवसिद्धार्थदूर्वाश्च चन्दनोशीरसंयुताः || ९९ ||

पाद्यद्रव्यं भवेदेतन्निम्बुजातिफलैर्युतम् |
एलालवङ्गकर्पूरं षङ्गाचमनं भवेत् || १०० ||

तिलैः पुष्पकुशाग्रैश्च अद्भिः क्षीरयवैस्तथा |
तण्डुलैः सर्षपोपेतमर्घ्यमेतत् प्रकीर्तितम् || १०१ ||

मयेयरूपसन्त्यागादाक्तशक्तिस्वरूपतः |
शिवयोग्यं भवेद् द्रव्यं सा क्रिया द्रव्यशोधिनी || १०२ ||

कुङ्कुमं चन्दनं कुष्ठं कर्पूरागरुमिश्रितम् |
गन्धद्रव्यमिदं प्रोक्तं शीतारि चाधुनोच्यते || १०३ ||

त्रिगुणं चन्दनं प्रोक्तं निर्यासं द्विगुणं भवेत् |
अगुरुं चैकभागं स्यात् किञ्चित् कर्पूरमिश्रितम् || १०४ ||

शीतारिद्रव्यमेवोक्तमधुना प्लावितं तु वै |
आवाहने च पूजान्ते विसर्जनान्ते योजयेत् || १०५ ||

अर्घ्ये विलेपने स्नाने त्रिषु गन्धं सुयोजयेत् |
आवाहने तथा चार्घ्येन स्नाने धूपे विलेपने || १०६ ||

निवेदने विसर्जे च पुष्पमष्टसुयोजयेत् |
आवाहने तथा चार्घ्ये पाद्ये स्नाने तथैव च || १०७ ||

प्. १२)

आचमने च नैवेद्ये विसर्जे सप्तवारि च |
आवाहनं पुराप्रोक्तं स्थापनार्घ्ये तथैव च || १०८ ||

गन्धं पुष्पं च धूपं च दीपं नैवेद्यमेव च |
विसर्गाचमीये च उपचारा दश स्मृताः || १०९ ||

गन्धपुष्पेण संयोज्य पुष्पं गन्धेन योजयेत् |
धूपदीपेन संयोज्य दीपं धूपेन योजयेत् || ११० ||

द्रव्यशुद्धिः समाख्याता मन्त्रशुद्धिरतः परम् |
नमः स्वाहा वषड्वौषट् स्वाहान्तं प्रणवादिकम् || १११ ||

उपांशूच्चार्य चाभ्यर्च्येत् वाचकीं होमकर्मणि |
मनसान्तरजप्ये तु सर्वमन्त्रमुदाहृतम् || ११२ ||

मन्त्रशुद्धिः समाख्यातो लिङ्गशुद्धिरतः परम् |
अभिषेके च धूपे च नैवेद्ये लिङ्गकर्मणि || ११३ ||

विसर्जने समाप्तौ तु महाघण्ठां प्रताडयेत् |
पापिष्ठकुष्ठरोगार्तनास्तिकनामदर्शयेत् || ११४ ||

तत्काले तु प्रयोक्तव्यं प्रच्छन्नपटमुत्तमम् |
पूजापर्युषितं पुष्पं हृदयेन विसर्जयेत् || ११५ ||

तत्पुष्पं संगृहीत्वा तु चण्डेशं चार्चयेद् बुधः |
लिङ्गपीठस्थलं सर्वं शुद्धं कृत्वा शिवाम्भसा || ११६ ||

अस्त्रेण शोधयेत् सर्वं मूर्ध्निपुष्पं सदा भवेत् |
गन्धपुष्पादिना पूज्य लिङ्गे सर्वाङ्गमुद्धरेत् || ११७ ||

प्. १३)

सूत्राग्रे मुखमेवं स्याद्वक्त्रमन्त्रेण संस्पृशेत् |
सूत्रपार्श्वे तु पार्श्वं स्यादघोरेण तु संस्पृशेत् || ११८ ||

संस्पृशेल्लिङ्गमानर्च्य लिङ्गशुद्धिर्यथा क्रमम् |
महापट्टिद्विपादान्तं देव्यङ्गानि तु संस्पृशेत् || ११९ ||

पीठशुद्धिरियं प्रोक्ता कल्पयेदासनत्रयम् |
आग्नेयादिषु कोणेषु धर्मज्ञानानि विन्यसेत् || १२० ||

स्वनामाद्यक्षरेणैव सिंहरूपं त्रिणेत्रकम् |
शुक्लं रक्तं तथा पीतं कृष्णं सिंहस्य रूपकम् || १२१ ||

अधर्मादि चतुर्दिक्षु विन्यसेत् तु विशेषतः |
तन्मध्ये चन्द्रमाच्छाद्य समगात्रैरुपस्थितम् || १२२ ||

एवं सिंहासनं कल्प्य स्वनामन्त्रेण पूजयेत् |
अव्यक्तो नियतः कालः कलाश्चेति चतुष्टयम् || १२३ ||

चतुष्कोणेषु सर्वेषु विन्यसेद् वृत्तयेद् बुधः |
एवं योगासनं कल्प्य पद्मासनमतः परम् || १२४ ||

मूलं नालाष्टपत्रं च कर्णिका केसरान्वितम् |
पार्थिवं तस्य मूलं स्याद्विष्णुबीजं स्वनालकम् || १२५ ||

नवशक्त्याष्टकदलं कर्णिकासूर्यमण्डलम् |
बीजं शंखनिभं नालं वैडूर्यं मणिसन्निभम् || १२६ ||

दलानि सर्वरत्नानि शातकुम्भं तु कर्णिका |
तत् तद् बीजेन संयोज्य पद्मासनमिदं क्रमात् || १२७ ||

प्. १४)

स्नाने चावाहने काले कल्पयेत् सिंहमासनम् |
नैवेद्यार्चनकाले तु कल्पयेत् पद्ममासनम् || १२८ ||

पश्चाद्योगासनं कल्प्य विसर्जन विशेषतः |
काष्ठादिचयने वह्नि तथावाहनमुच्यते || १२९ ||

विमुखीकरणं तस्य ततोद्वासनमुच्यते |
आवाहनोद्वासने च शिवलिङ्गे न कारयेत् || १३० ||

आवाहनाख्यमुद्रेण शान्तमुद्रेण विन्यसेत् |
सान्निध्यं ध्वजमुद्रेण पञ्चमुद्रां प्रकल्पयेत् || १३१ ||

पूजयेल्लिङ्गमुद्रेण निष्ठुरेण निरोधयेत् |
सद्येनावाह्य वामेन स्थापयेत् तु निरोधनम् || १३२ ||

अघोरेण तु सान्निध्यं पुरुषेण विचक्षणम् |
एवं सङ्कल्प्य विधिना पूजयेत् परमेश्वरम् || १३३ ||

अक्षपञ्चदशोपेतं पञ्चवक्त्रं सदाशिवम् |
दशबाहुधरं दिव्यं दशायुधधरं शुभम् || १३४ ||

शुद्धचन्द्रनिभं देवं सर्वाभरणभूषितम् |
दिव्याम्बरधरं सौम्यं दिव्यगन्धानुलेपनम् || १३५ ||

उमया सहितं देवं सर्वावयवसुन्दरम् |
शूलं वज्रं च खड्गं च शक्त्याभीती च दक्षिणे || १३६ ||

पाशाङ्कुशौ च नागं च घण्टां वह्निं च वामके |
एवं ध्यात्वा तु मनसा पादयोः पाद्यमादिशेत् || १३७ ||

प्. १५)

मुखेष्वाचमनं दद्याच्छिरस्यार्घ्यं निवेदयेत् |
पूर्वमीशानमूर्तिः स्यात् ऐश्वरी दक्षिणे तथा || १३८ ||

ब्रह्ममूर्तिस्तु वारुण्यां शिवमूर्तिस्तथोत्तरे |
सदाशिवा तदूर्ध्वे तु पञ्चमूर्तिरिति स्मृता || १३९ ||

पूर्वोक्तशिवतोयैश्च स्नापयेत् परमेश्वरम् |
ईशानेन तु मन्त्रेण त्रियम्बकेनाभिषेचनम् || १४० ||

अभिषेकान्तरे कुर्यात् पञ्चगव्यं तु देशिकः |
कुडुबाज्य दधिप्रोक्तं द्विगुणं त्रिगुणं पयः || १४१ ||

चतुर्गुणं गोमयं च गोमूत्रं षड्गुणं भवेत् |
प्रत्येकमाढकं वाथ पाद्यादि स्नपयेत् क्रमात् || १४२ ||

गन्धपुष्पहिरण्यादि दद्याद्रत्नोदकं तथा |
वस्त्रोत्तरीयोपवीतानि गन्धं पुष्पं सुधूपकम् || १४३ ||

दीपनैवेद्यताम्बूले सक्षीरेणैव दापयेत् |
मकुटं कुण्डलं हारं केयुरं कटिसूत्रकम् || १४४ ||

सर्वमाभरणं चैव दर्पणं च हृदा बुधः |
एवं पूज्यविधानेन पश्चादावरणे यजेत् || १४५ ||

गर्भवरणयज्~आन्ते विद्येशावरणं यजेत् |
आसनावरणं स्थायि विधिना चैव पूजयेत् || १४६ ||

कर्णिकायाश्च मूले तु गर्भावरणमर्चयेत् |
कुङ्कुमद्युति संङ्काशं वक्त्रमन्त्रेण पूजयेत् || १४७ ||

प्. १६)

हृदयं शङ्खनिभं विद्यादञ्जनाभमघोरकम् |
श्यामवर्णशिखां पश्चात् सद्यं श्वेताकृतिं ततः || १४८ ||

क्षृणाभं कवचं विद्यात् रक्ताभं वाममेव च |
धूम्रभासं शिरोविद्याद् इशानेनैव पूजयेत् || १४९ ||

शुद्धस्फटिक संकाशम् इशानं कर्णिके तथा |
इशाने पूजयेन्नेत्रं तरुणादित्य सन्निभम् || १५० ||

दिक्षु संपूजयेदस्त्रं विद्युत्सदृशविग्रहम् |
त्रिणेत्राश्चतुर्भुजा सर्वे षडङ्गं पञ्चमूर्तयः || १५१ ||

जटामकुटसंयुक्तसर्वाभरण भूषिताः |
तत्तद्वर्णनिभैर्वस्त्रैस्त्रिशूलपरशूज्वलाः || १५२ ||

एवमेव क्रमेणैव भावयित्वा प्रपूजयेत् |
माहेशं स्ताशिवं मध्ये हृदयेन तु कर्णिकाम् || १५३ ||

मध्यमे शिवतत्त्वं तु आत्मतत्त्वं तु दक्षिणे |
इष्टोत्तरे तथा विद्याद्धृदयेन तु मन्त्रवित् || १५४ ||

गर्भावरणमेवोक्तं विद्येशावरणं यजेत् |
जपापुष्पनिभोऽनन्तः पूजयेद्गन्धपुष्पकैः || १५५ ||

त्रिमूर्तिं रक्तशोभं च सूक्ष्मं वै ह्यरुणप्रभम् |
श्रीकण्ठमुत्पलाभासं शिवोक्तं चैन्दुसन्निभम् || १५६ ||

शिखण्डिपुष्परागं स्यादेकनेत्रारुणप्रभम् |
कुन्दपुष्पनिभाकारम् एकरुद्रं यथाक्रमम् || १५७ ||

प्. १७)

एवं विद्येश्वराः सर्वे त्रिणेत्राश्च चतुर्भुजाः |
सर्वाभरणसंयुक्ता जटामकुटभूषिताः || १५८ ||

परश्शूलधराः सर्वे तत् तन् मन्त्रेण पूजयेत् |
नन्दिनं त्वञ्जनाभासं दण्डहस्तं त्रिलोचनम् || १५९ ||

चतुर्भुजधरं पश्चान्महाकालं रक्तवर्णकम् |
त्रिणेत्रं चतुर्भुजं चैव शूलहस्तं महाबलम् || १६० ||

वृषभं नीलवर्णं च विघ्नेशं धूम्रवर्णकम् |
त्रिणेत्रं चतुर्भुजं शूलं दन्तपाशाङ्कुशैर्युतम् || १६१ ||

भृङ्गीशं कुन्दवर्णाभं चतुर्बाहुं त्रिलोचनम् |
रक्तवर्णं कुमारं स्याच्छक्तिहस्तं तु षण्मुखम् || १६२ ||

द्वादशाक्षं चतुर्बाहुं सर्वाभरणसुन्दरम् |
उमा जाम्बूनदाभासा हस्ते कुसुमधारिणि || १६३ ||

द्विनेत्रा सुन्दराकारा पीनोन्नत पयोधराम् |
वैडूर्यद्युति संकाशं चण्डेशं शूलहस्तकम् || १६४ ||

एवं ध्यात्वा विधानेन गणेशांश्चैव पूजयेत् |
श्यामं तु पिङ्गलं धूम्रं कृष्णं श्वेतं च पीतकम् || १६५ ||

श्वेतं चैवे दृकोपं स्यात् पावकं कृष्णसन्निभम् |
ब्रह्माणं मूध्यतः पश्चात् म्यरितिर्वारुणाध्यमे || १६६ ||

इन्द्रेशानकयोर्मध्ये विष्णुं चैव प्रपूजयेत् |
चतुर्भुजं त्रिणेत्रं च ईशानं च प्रकीर्तितम् || १६७ ||

प्. १८)

सप्तहस्तं त्रिणेत्रं च द्विमुखं चाग्निमेव च |
चतुर्वक्त्रोऽष्टनेत्रं च ब्रह्मा चैव चतुर्भुजः || १६८ ||

विष्णुश्चतुर्भुजः साक्षाद् द्विलोचनसमन्वितम् |
एवमेतत् क्रमेणैव भावयित्वाथ पूजयेत् || १६९ ||

नानावर्णमहाविद्युन्नील जीमूतसन्निभम् |
नीलाग्निपद्मरागं च तुषारं चैन्द्रनीलकम् || १७० ||

शाबलं रक्तवर्णं स्यादस्त्राणां वर्ण मुच्यते |
पद्ममिष्ट्वाथ पार्श्वे तु विष्णोश्चक्रं तु पार्श्वतः || १७१ ||

जायां शक्तिगदा विद्यात् पाशपद्मे नपुंसके |
शेषाः पुमांसो विख्याता दशायुध त्रिधोच्यते || १७२ ||

तत् तन् मन्त्रैः समभ्यर्च्य प्रणवादि नमोन्तकम् |
एवमावरणं पूज्य क्षेत्रपालं तु शाङ्करे || १७३ ||

गन्धपुष्पादिभिः पूज्य पीठपूजां समारभेत् |
फलकं चतुरश्रं तु पीठोत्सेधं तु मानतः || १७४ ||

आर्द्रोन्मेषं च श्रीकण्ठं बीजं वा सप्तमृत्तु वा |
चतुर्भुजां त्रिभेदैश्च पृथक् प्राच्छेदनां प्रति || १७५ ||

फलकं सममारोप्य यावद्विभवविस्तरम् |
नन्दी चानी च बल्लि च प्रकुणीं च प्रणालके || १७६ ||

गौरिमन्त्रादि देवत्यं प्रोक्षयेत् तु कुशाम्भसा |
गौरिगायत्र्या संपूज्य वटोदुम्बरमाचरेत् || १७७ ||

प्. ११९)

सौवर्णं रजतं ताम्रं काम्स्यं वा पात्रमुच्यते |
अलाभे कांस्यपात्रे तु पिष्टं भस्म तु कौसुमम् || १७८ ||

तत्पिष्टं पञ्चधा दीपपिष्टेनैव तु योजयेत् |
प्रदोषे प्रतिदिनं कुर्यात् स्वस्तिमङ्गलवाचकैः || १७९ ||

आचार्यस्तु स्वहस्ताभ्यां त्रिभिः परिवृतो नयेत् |
पश्चाल्लिङ्गं तु पुष्पेण त्रिभिः परिवृतो नयेत् || १८० ||

तत्पुष्पाणि क्षिपेञ्चाप्सु चास्त्रमन्त्रेण देशिकः |
गन्धमेकावृतं नीत्वा दीपपात्रे हृदा बुधः || १८१ ||

तद्भस्मना च वक्त्रे तु वक्त्रमन्त्रेण संस्पृशेत् |
मूर्ध्निपुष्पं न्यसित्वा तु सर्वत्र हृदयेन वै || १८२ ||

पात्रमुद्धृत्य बाह्ये तु पीठे चैव विसर्जयेत् |
पश्चादाचमनं कुर्यान्नैवेद्यं तु प्रदापयेत् || १८३ ||

अभिन्नतण्डुलं शुद्धं शालितण्डुलमुत्तमम् |
तण्डुलं वेणुनीवारं मध्यमं समुदाहृतम् || १८४ ||

कृष्णाश्च प्रहयस्मिन्ध अधमं तण्डुलं भवेत् |
उत्तमं तु शतद्रोणं तदर्धं मध्यमं भवेत् || १८५ ||

अधमं तु तदर्धार्धं तदर्धमधमाधमम् |
द्वादशद्रोणमेवं वा चाष्टद्रोणमथापि वा || १८६ ||

चतुर्द्रोणमथा चैव उत्तमोत्तममुत्तमम् |
एवं नैमित्तिकं कुर्यात् तदर्धं नित्यमेव च || १८७ ||

प्. २०)

नैवेद्यं दापयेद् विद्वान् खारिं वा द्रोणमेव वा |
द्रोणार्धं वा तदर्धं वा तथान्यत् परिवर्जयेत् || १८८ ||

पञ्चवर्णं हविर्दद्यात् गुलखण्डफलैर्युतम् |
नानाविधोपदंशैश्च कपिलाज्यदधि प्लुतम् || १८९ ||

अथवा कृष्णगोसर्पिदधि चैव प्रचोदितम् |
निर्माल्यं च निवेद्यं च लङ्घने दानकर्मणि || १९० ||

चान्द्रायणं चरेत् तत्र गोनागानाह विक्षिपेत् |
नित्याग्निकार्यं कुर्वीत पचनालयात् पावके || १९१ ||

चतुरश्रकुण्डमित्युक्तं मेखलाद्युपशोभितम् |
अरत्निमात्रविस्तारं बिलं तन्मानमुच्यते || १९२ ||

स्थापयेत् स्थापको वाग्निमविच्छिन्नं तु रक्षयेत् |
यावन्मूलोपचारेण तावदग्निं सुपूजयेत् || १९३ ||

अघोरास्त्रेण संशोध्य पूजयेद् गन्धपुष्पकैः |
परितो दर्भैराच्छाद्य स्थापयेत् परिषेचनम् || १९४ ||

आज्यसंस्कारमेवं स्यात्पश्चादाधारमेव हि |
आज्याहु दृक्षमन्त्रेण हविं हुत्वा विशेषतः || १९५ ||

इद्ध हुत्वा स्वाहेति षोडशं विधिपूर्वकम् |
प्रणवं हुं पुरोद्धे तु हुत्वा चान्नं हुनेत् क्रमात् || १९६ ||

व्याहृतिभिर्हुनेत् पश्चाद् ब्रह्माङ्गानि ततो हुनेत् |
कूश्माण्डं च हुनेत् पश्चात् स्विष्टमग्नौ समाचरेत् || १९७ ||

प्. २१)

चरुहोमं पुरुषेण कारयेत् तु सदा बुधः |
एकभागं तु नैवेद्यं एकभागं हुतं भवेत् || १९८ ||

एकभागं बलिं कुर्यात् शेषमाचार्य भोजनम् |
प्रमादाभिन्नकाले तु अघोरेण शताहुतिः || १९९ ||

पश्चान्मूलोपचारेण कुर्याद् वै देशिकोत्तमः |
परिवाराष्टकमभ्यर्च्य पुरुषादीशमाश्रितम् || २०० ||

वृषभं पावकं चैव सप्तमातृगणास्तथा |
विघ्नं गुहं च ज्येष्ठां च दुर्गां सूर्यमिति क्रमात् || २०१ ||

प्रतिमायां तु पीठे वा चैष्ट वा च प्रपूजयेत् |
मूर्ध्नि चाभ्यर्च्य पीठं चेन्मध्यमेखलमध्यमे || २०२ ||

कुक्कुटाण्डप्रमाणेन स्वाहान्तं बलिमाक्षिपेत् |
लिङ्गार्चनं पुरा प्रोक्तं सकलाद्यर्चनं क्रमात् || २०३ ||

तदहं संप्रवक्ष्यामि पूर्वोक्तविधिनाचरेत् |
सुखासनं तथा नन्दिवाहनं पुरशासनम् || २०४ ||

नृत्तरूपं तथा चैव चन्द्रार्धकृतशेखरम् |
अर्धनारीश्वरं चैव शङ्करार्धं हरिं तथा || २०५ ||

चण्डेश्वरप्रसादं च कामनाशनमेव च |
कालनाशं तथा चैव लिङ्गद्वादशमेव च || २०६ ||

कल्याणसुन्दरं चैव पुराणे संप्रकीर्तितम् |
हयर्धनारीशं श्यामम् अन्येषां रक्तवर्णकम् || २०७ ||

प्. २२)

नृत्तरूपं तु कङ्कालं दक्षिणामूर्तिमेव च |
विद्यादेवमिमे सर्वे श्वेतवर्णाः प्रकीर्तिताः || २०८ ||

क्षेत्रपालं तथा धूम्रं चतुर्भुजत्रियक्षकम् |
त्रिणेत्राश्चतुर्भुजाः सर्वे सर्वाभरणभूषिताः || २०९ ||

एवं ध्यात्वा तु मनसा पूजयित्वा शिवद्विजः |
पञ्चशुद्धिं ततः कृत्वा पश्चाद्यजनमारभेत् || २१० ||

मृन्मयं लोहजा सर्वे कुर्यान्नार्द्र कृतार्चनम् |
शिवाम्भः प्रोक्षयेन्मन्त्री ईशानेन कुशैस्तथा || २११ ||

पाद्यं दद्यात् तु सद्येन वामेनाचमनं तथा |
अघोरेणार्घ्यमुद्दिष्टं गन्धं पुरुषमन्त्रतः || २१२ ||

पुष्पमीशानमन्त्रेण धूपदीपं तु वक्त्रतः |
नैवेद्यं चैव ताम्बूलं हृन्मन्त्रेण प्रदापयेत् || २१३ ||

वक्त्रं तु शिरसा दद्यात् उपवित्कवचेन तु |
मकुटं कुण्डलं चैव हारं केयूरमेव च || २१४ ||

इत्येवमादयाः सर्वे हृन्मन्त्रेण प्रदापयेत् |
तस्मादावाहनं पूर्वं तथैवोद् वासनं सदा || २१५ ||

आसनावरणं नास्ति चण्डेशस्य निवेदनम् |
सूर्यकामोथ नागेन्द्रो गुहो लक्ष्मीश्च रक्तकाः || २१६ ||

द्विभुजाश्च द्विनेत्राश्च चतुर्भुजगुहस्तथा |
शास्तादुर्गामहामोटी ज्येष्ठाकालिसुराधिपाः || २१७ ||

एतेः श्यामप्रभा प्रोक्ताः द्विभूजाश्च द्विलोचनाः |
एवमेव समाख्यातं भावयित्वाथ पूजयेत् || २१८ ||

तत् तद् बीजैः प्रकूर्वीत प्रोक्षयेच्चाभिषेचनम् |
तत्त स्वनाम मन्त्रेषु शोधनदेकपञ्चकम् || २१९ ||

प्. २३)

प्रणवादिनमोन्ताश्च पूजाकाले तु योजयेत् |
दद्यात्सद्येन पाद्यं तु वामेनाचमनं तथा || २२० ||

अघोरेणार्घ्यमाख्यातं पुष्पमीशेन मन्त्रतः |
पुरुषेण तथा धूपं दीपान्ते नैव पूजयेत् || २२१ ||

नैवेद्यं हृदयेनैव ताम्बूलं शिरसा ददेत् |
वस्त्राभरणाञ्जनानि कवचेनात्रदापयेत् || २२२ ||

पीठे वा हृदये वापि जले वा भित्तिचित्रके |
मृन्मये लोहजे वाथ शैलजैश्चैव पूजयेत् || २२३ ||

मृन्मये भित्तिचित्रे वा पादपीठं प्रपूजयेत् |
अष्टादशगणानां तु स्वनामाद्यक्षरैर्यजेत् || २२४ ||

शिवप्रसादयुक्तानां शिवसायुज्यदेहिनाम् |
स्त्रीणां चैव नरेन्द्राणां शिवभक्त स्वनामतः || २२५ ||

पूजाश्चैव प्रतिष्ठा च भक्त्या होमेन योजयेत् |
नित्योत्सवं प्रकुर्वीत शास्त्र दृष्टेन कर्मणा || २२६ ||

सौवर्णं रजतं ताम्रं कांस्यं वा पात्रमुच्यते |
तस्य मध्ये त्रिभागैकं कर्णिकामाचरेद् बुधः || २२७ ||

शिवाग्रे मण्डलं कृत्वा तत्र दत्वा हृदां बुधः |
नमः शक्तिः समोपेतं पद्मगन्धादिभिर्यजेत् || २२८ ||

तन्मध्ये विन्यसेत् पात्रं बलिलिङ्गं तु कारयेत् |
सायं प्रातः प्रकुर्वीत पुष्पलिङ्गं प्रपूजयेत् || २२९ ||

प्. २४)

मध्याह्ने चान्नलिङ्गं तु द्वादशाङ्गुलमायतम् |
प्रस्थं वा द्विगुणं मूमग्रेकाङ्गुलनाहकम् || २३० ||

चतुर्भुजक्षत्रवं रौद्रं वरदाभयहस्तकम् |
शिखाकोटिप्रतीकाशं शूलदण्डधरं सदा || २३१ ||

अस्त्ररारानमेवं च ध्यात्वा चावाहयेद्धृदा |
ईशानाद्यैः सुगन्धाद्यैरर्चनं क्रमशः पुनः || २३२ ||

विद्येशान् परितोभ्यर्च्य कौतुकं पादुकं यजेत् |
गन्धपुष्पैरलङ्कृत्य सोष्णीषं सोत्तसायकम् || २३३ ||

धारयेच्छिरसा धीमान् सर्वदेवमनुस्मरन् |
प्रदक्षिणत्रयं कृत्वा तत्र गेहं समाविशेत् || २३४ ||

पादप्रक्षालनं कृत्वा शिवाग्रेऽभिमुखं स्थितः |
दक्षिणे चास्त्रराजानमुत्तरे चन्द्रशेखरम् || २३५ ||

पादुकाराधनं कुर्यात् सद्यमन्त्रमनुस्मरन् |
लोकपालान् समभ्यर्च्य पादुकावृतमेव हि || २३६ ||

अर्घ्यं शिरसि विन्यस्य मुखेष्वाचमनं तथा |
गन्धपुष्पादिना पूज्य पश्चाद्गर्भगृहं विशेत् || २३७ ||

विसर्जेदस्त्रराजानं हृन्मन्त्रेणैव देशिकः |
बलिवाद्यध्वनी कृत्वा पिशाचाराक्षसासुराः || २३८ ||

ग्रामबाह्यं ततो क्षिप्रं गच्छन्ति च यथा बुधः |
एवं नित्योत्सवं कुर्यादिष्टसंपत्करं नृणाम् || २३९ ||

प्. २५)

तत्काले दीपविच्छेदे दीपद्वयं समाचरेत् |
घडिके द्वे भवे स्नानं घटिकैकार्चनं भवेत् || २४० ||

त्रिपादं तु निवेद्यं स्यात् त्रिपादं चाग्निकार्यकम् |
घटिका घटिकार्धं यत् नित्योत्सवमुदाहृतम् || २४१ ||

घटिकाशेषनृत्तं स्यात् सन्ध्याकाले दिने दिने |
स्वगुरुं पूजयेत् पूर्वं गणेशे संप्रपूजयेत् || २४२ ||

स्वात्मानं पादमूले तु तर्पयेच्चुलुकोदकेः |
पादप्रक्षालनं कृत्वा आचम्य विधिना बुधः || २४३ ||

धीमान् प्रदक्षिणं कृत्वा स्वगृहं तु निवेशयेत् |
एवं यः कुरुते मर्धः आत्मार्थेव परार्थके || २४४ ||

परार्धं कृत्विमानीयात् एव नित्यावुभौ भुवि |
रुद्रलोकात् परिभ्रष्टा नररूपेण भूगता || २४५ ||

पाश्चारुद्रुद्रपदं प्रप्य मोदते सहरुद्रवत् |
एकलक्षं भवं भक्त्या यो दद्यात् परमेश्वरे || २४६ ||

तत्फलं कोटिगुणितं भक्त्यारागगुणार्चनात् |
ग्रहणे विषुसंक्रान्तौ यः शिवं पूजयेत् सकृत् || २४७ ||

लभते षण्मासि पुण्यं पृथक् प्राक्शिवमादरात् |
पूर्णमास्याममवास्यामर्चयेत् पूजयेच्छिवम् || २४८ ||

चतुर्मास्यकृतं पुण्यं लभते नात्र संशयः |
न किंच नत्वमषका मनोवाक्कायकर्मभिः || २४९ ||

प्. २६)

पापपाशे बद्ध्वा तु सो क्षयं नरकं व्रजेत् |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन शिवं भक्त्या प्रपूजयेत् || २५० ||

इति सूक्ष्मतन्त्रे शास्त्रे प्रतिष्ठातन्त्रे अर्चनविधिपटलः || 
सुब्रह्मण्याय नमः | शिवाय नमः ||

परमगुरुवे नमः |

माघमासे तु कर्तव्यं घृतकम्बलमेव च |
घृतकम्बलमित्युक्तं विष्णुप्रीतिकरं भवेत् || १ ||

संवत्सरादिपूजायां सर्व पूजाफलप्रदम् |
दिनं प्रति विशेषेण पूजाहीनं तथैव च || २ ||

शिवरात्रिपूज्यात् तस्मिन् सर्वपूजाफलप्रदम् |
फाल्गुने दधिसंपूज्य धनपुत्रविवर्धनम् || ३ ||

दधि संपूजयेद् वह्नि पुरुहृत् प्रीतिरुच्यते |
विषुवं प्रोक्तमेवं हि मध्याह्ने पूजयेत् तथा || ४ ||

चैत्रे दमनकं प्रोक्तम् ऋषिणां प्रीतिरुच्यते |
वैशाखे त्रिफलं पूज्य विघ्नेशं प्रीतिरुच्यते || ५ ||

प्. २७)

ज्येष्ठमासे तु कर्तव्यमं क्षीराभिषेचनं तथा |
क्षीराभिषेकमित्युक्तं वत्सगोवर्धनं भवेत् || ६ ||

सायाह्नपूजनं तस्मादयनेषु विधीयते |
आषाढे भस्म सम्पूज्य रुद्रप्रीतिकरं भवेत् || ७ ||

शर्करा श्रवणे पूज्य चन्द्रमाप्रीतिरुच्यते |
प्रोष्ठे अपूपैः संपूज्य स्कन्दप्रीतिकरं भवेत् || ८ ||

विषु संप्रोक्तमेवं हि अर्धयामे तु पूजयेत् |
आश्विनि चान्नसंपूज्य ब्रह्मणः प्रीतिरुच्यते || ९ ||

शिवशक्तिसमुत्पन्नं लोकस्योत्पत्तिकारणम् |
ओषधिनां विपद्यर्थं बीजदानमिहोच्यते || १० ||

आत्मसृष्टिकरं प्रोक्तं सौख्यं लवणदापनम् |
कन्यानां वस्त्रदानं स्यात् स्वर्णदानं तु कन्यकाम् || ११ ||

सुवर्णं लोकरक्षार्थं वस्त्रपुत्रविवर्धनम् |
गौरियानं भवेत् तस्मात् सर्वप्राणिहितावहम् || १२ ||

कृत्तिकामासमेवोक्तं दीपपूजनमेव च |
भूसुरे तु प्रसादं हि महाज्वालाधरं हरम् || १३ ||

लाजोपचारमेवोक्तं कृत्तिकादीपमेव च |
घृतस्नानं भवेत् तस्मान्मार्ग मासे तु कथ्यते || १४ ||

घृतस्नानमिदं प्रोक्तं सर्वपापनिकृन्तनम् |
डोलारोहणमेवोक्तं गौरीलीलाविधिक्रमम् || १५ ||

प्. २८)

शिवशक्तिसमोपेतं डोलारोहणमेव च |
पुष्यमासादि पूजा या माघमासान्तमेव च || १६ ||

इति सूक्ष्मतन्त्रे नैमित्तिकाण्डे घृतकम्बक पूजाविधिपटलः || 

अथातः संप्रवक्ष्यामि निशिपूजाविधिं शृणु |
संध्यादौ कृतनृत्तं स्यात् संध्यानृत्तमथारभेत् || १ ||

दारुजं पृथिवी जातं शङ्खचारुछजमुच्यते |
आग्नेयं लोहजं प्रोक्तं वायव्यं वंशजं भवेत् || २ ||

गेयं गगनजातं स्यात् तस्माद् भूतात्मिकं मतम् |
एतानि पञ्चशब्दानि घोषयेत् प्रथमं ततः || ३ ||

लिङ्गोद्भवादिमूर्तिनां सायरक्षाविधिं शृणु |
सायरक्षविहीनं च बालानां नाशनं भवेत् || ४ ||

राजा दुर्जयमाप्नोति शान्तिहोमं ततः कुरु |
सायं काले प्रयोक्तव्यं नटेशं पूजयेत् ततः || ५ ||

मूलबेरविधिस्नात्वा प्र * * ह * षं ददेत् |
श्वेतपुष्पैरलङ्कृत्य श्वेतचन्दनलेपितम् || ६ ||

श्वेतवस्त्रैरलङ्कृत्य सर्वाभरणभूषितम् |
एतत्कालं समभ्यर्च्य पूर्वोक्तविधिना सह || ७ ||

प्. २९)

नित्योत्सवविधिं कुर्याद् अर्धयामे तु पूजनम् |
दिव्यगन्धानुलिप्ताङ्गं दिव्यमालाविभूषणम् || ८ ||

चित्रवस्त्रैरलङ्कृत्य सर्वाभरणभूषितम् |
पूजयेत् चिरशक्तिं स्यात् अर्चनोक्तपदं चरेत् || ९ ||

पादुकां प्रतिमां वापि पुजयेत् तु विशेषतः |
पूजयेत् शक्तिमन्त्रेण शिबिकां रोचयेत् ततः || १० ||

शिबिकान्ते ततः कुर्यात् प्राकारे तु प्रदक्षिणम् |
नृत्तं च रत्नसंख्या तु नवतालं समाचरेत् || ११ ||

इन्द्रादीशानपर्यन्तं शुद्धनृत्तं तु मध्यमे |
इन्द्रादीशानरागं स्यद्रत्नाक नृत्तमेव च || १२ ||

लिङ्गस्योत्तरभागे तु पद्मपीठे तु विन्यसेत् |
धूपदीपं हृदा दत्वा आचमनं ददेद् बुधः || १३ ||

अपूपमुद्गपिण्डं च पायसं गुलखण्डकम् |
नालिकेरादि क्षीरं च कदलीपनसं क्रमात् || १४ ||

मुद्गान्नं च गुलान्नं च शुद्धान्नं पायसान्नकम् |
कृसरान्ननिवेद्यं स्यादेतैः पञ्चान्नमेव च || १५ ||

गन्धमिश्रेण पानीयं हस्तोद्वर्त्तनमेव च |
कर्पूरमुखवासं च ताम्बूलं च निवेदयेत् || १६ ||

धूपदीपादिकं सर्वम् आरात्रिभस्ममेव च |
द्वारशुद्धिं ततः कृत्वा महालिङ्गं प्रपूजयेत् || १७ ||

प्. ३०)

द्वारमध्ये तु संपूज्य प्रासादेन तु मन्त्रतः |
दूर्वाक्षत पवित्रेण दर्पणच्छत्रचामरैः || १८ ||

यथाशक्ति जपं कुर्याद्धस्तं प्रक्षालयेत् सदा |
भस्मानि दापयेत् शंभो नृपभक्तजनाय च || १९ ||

चण्डेशं क्षेत्रपालं च पूजयेत् तु विशेषतः |
पश्चिमे सोमदिग्भागे शययास्थानं प्रकल्पयेत् || २० ||

शयनयन्त्रं समारोप्य शिवं शक्तिं प्रपूजयेत् |
पादुका प्रतिमा वापि शयनोपरि विन्यसेत् || २१ ||

सोमेशमूर्तिं संपूज्य सन्निधौ पादुकद्वयम् |
त्रिणेत्रं एकवक्त्रं च मृगिपरशुधारणम् || २२ ||

वामदक्षिणहस्तौ च अभयं वरदं न्यसेत् |
व्याघ्रचर्माम्बरधरं सर्वाभरणभूषितम् || २३ ||

स्फटिकं शुद्धतञ्चैव श्वेतपद्मासनस्थितम् |
गौरीं संपूज्य विधिवत् ताम्बूलं तु निवेदयेत् || २४ ||

राजवदुपचारं हि पुत्रवत्स्नेहमेव च |
गुरुवद्भक्तिमेवोक्तं सर्पवद्भीतिरुच्यते || २५ ||

एवं नित्यक्रमेणैव रुद्रनाट्यसपादके |
एवं नित्य क्रमेणैव स्वगुरुं पूजयेत् ततः || २६ ||

स्वात्मानं पादमूले तु तर्पयेञ्चुलुकोदकैः |
विजयं ललितं सूक्ष्मं शिवोत्सवविधि शृणु || २७ ||

इति सूक्ष्मतन्त्रे निशिपूजाविधिपटलः || 
प्. ३१)

अतः परं प्रवक्ष्यामि शिवोत्सवविधिक्रमम् |
सूचनं सर्वलोकानां शिववक्त्राद्विनिर्गतम् || १ ||

संवत्सरोत्सवं पूर्वं द्वितीयं मासि चोत्सवम् |
मार्गशीर्षमासादि षाण्मासं सप्तरात्रिकम् || २ ||

शेषमासे तु ज्येष्ठादावुत्सवञ्चेत् त्रिरात्रकम् |
सर्वभूतहितं शान्तं सर्वदोषनिवारणम् || ३ ||

स्थापने प्रोक्षणे यागे दीक्षान्ते च विशेषतः |
अयनाद्यस्तु सङ्क्रान्त्यो व्यतिपातेषु जन्मनि || ४ ||

अतिवृष्टिरानवृष्टौ राष्ट्रक्षोभं तथैव च |
राजाभिषेके ऋक्षान्ते उत्सवं कारयेद् बुधः || ५ ||

सवो दुखस्समाख्यातं उत्सवस्य निवारणम् |
उद्गतस्तु सवो यस्मात् तस्मादुत्सवमुच्यते || ६ ||

मार्गशीर्षमासे तु शिवान्तस्यात् शिवोत्सवः |
पुष्यमासे तु पुष्यान्तं माघमासे मघान्तकम् || ७ ||

पितॄन्नुद्दिश्य कुर्वन्ति सर्वे गच्छन्ति चोद्धृताः |
फल्गुने चोत्तरान्तं तु भवाद्भोगार्थमुच्यते || ८ ||

चैत्रे शत्रुक्षयं कुर्याद् वैशाखेऽपि तथैव च |
अन्येषु सर्वमासेषु तत् तन् नक्षत्रके बुधः || ९ ||

शैवं गौणं प्रभूतं च भावनं दैविकं तथा |
पैतृकं चैव कौमारं सावित्र्यमिति चाष्टकम् || १० ||

प्. ३२)

एकाहं शैवनामं स्याद्गौणं त्रियाहमुच्यते |
पञ्चाहं भावनं प्रोक्तं सप्ताहं च प्रभृतिकम् || ११ ||

नवाहं दैविकं प्रोक्तं सावित्र्यं पक्षकं विदुः |
मासोत्सवं भवेन्नाम पैतृकं तत्प्रकीर्त्तितम् || १२ ||

षाण्मासेन तु कर्तव्यं कौमारमिति कथ्यते |
उत्सवानां प्रभेदं च नामानि कथितानि वै || १३ ||

किञ्चिद्विशेषं वक्ष्यामि तीर्थकालं विशेषतः |
उत्सवं चैव वाद्यं स्यात्प्रमादात्सङ्गतिर्यदि || १४ ||

दिनमेकं प्रवृद्धं च हीनं चैव न कारयेत् |
रात्राधिवासनं तीर्थं सामान्यमिति विद्यते || १५ ||

चूर्णोत्सवादितीर्थान्तं प्रधानं सम्यगीरितम् |
तस्मिन्काले तु तीर्थर्क्षे युक्तं चैव विशेषतः || १६ ||

तेन तीर्थं शुभं विद्यात्सर्वेषां च शिवं भवेत् |
रात्राधिवासनातीर्थे तीर्थर्क्षेचन संभवेत् || १७ ||

तेन तीर्थेषु दोषाय महातीर्थं न दोषकम् |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन महातीर्थं विशेषतः || १८ ||

तीर्थसङ्ग्रहणे काले नक्षत्रेऽपि च संभवेत् |
तस्मिन्काले तु तीर्थं स्यात् सर्वसंपत् समृद्धये || १९ ||

महातीर्थे तु काले तु तीर्थर्क्षन्न भवेद् यदि |
तस्मिन् पर्वणि संबन्धे तीर्थं कुर्याद् विशेषतः || २० ||

प्. ३३)

पर्वसामर्थ्यं रूपेण सर्वदोषविनाशनम् |
पर्वण्यसंभवे तीर्थं पूर्वेद्युः कारयेद् बुधः || २१ ||

उत्सवं कृत्तिकादीपं मार्गमासेन कारयेत् |
तीर्थान्तान्यस्तमे चात्र वनयात्रां समाचरेत् || २२ ||

बलिहोमौ विना तस्मिन् अन्यत्सर्वं तु पूर्वकम् |
ध्वजादि तीर्थपर्यन्तम् एकमासे तु मध्यमे || २३ ||

केतोरारोहणं पूर्वं तस्या नैवोत्सवं यदा |
अधमन्तं च विख्याति तस्मिन् तीर्थमेव च || २४ ||

उत्सवस्य च मासे तु तस्मिन्मासे तु तीर्थकम् |
एवं विधाने कर्तव्यं कारयेद् देशिकोत्तमः || २५ ||

तदनं त्रिगुणान्ये च द्विगुणान्ये तदाद्यके |
ध्वजमारोपयेत् पूर्वं उत्तमं मध्यमाधमम् || २६ ||

ध्वजोत्थापनपूर्वे तु सप्तमे नवमे निशि |
अङ्कुरानर्पयेद् विद्वान् शास्त्रदृष्टेन कर्मणा || २७ ||

अष्टाविंशद् दिने चैव अष्टादशस्य चोत्तरे |
तद्दिनं च समारम्भे दशमे दिवसे भवेत् || २८ ||

दैविके चोत्सवे काले विंशदेकोन्नके दिने |
अङ्कुरार्पणकं कुर्यात् तीर्थस्य तु विशेषतः || २९ ||

एतद् दिशदिने काले अङ्कुरानर्पयेद् बुधः |
भौतिके चोत्सवे काले दशपञ्चाहके दिने || ३० ||

प्. ३४)

अङ्कुरानर्पयेद् विद्वान् द्विगुणे चाष्टमे दिने |
तद्दिने च समारम्भे अङ्कुरस्यापि चाङ्कुरम् || ३१ ||

अन्येषु चोत्सवारम्भे कारयेद् देशिकोत्तमः |
तस्मिन् मासे तु यदृक्षं उत्सवं कारयेद् यति || ३२ ||

तस्मिन् मासे तु तदृक्षे उत्सवं कारयेत् सदा |
अन्यथा कारयेद् यस्तु राजाराष्ट्रं विनश्यति || ३३ ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन पूर्वारम्भे तु कारयेत् |
ध्वजाङ्कुरं बलिं चैव भोजनञ्चाधिवासनम् || ३४ ||

तीर्थस्नपनचण्डेशयागं चाष्टाङ्गमुत्सवम् |
भरवञ्चैपताका वा अङ्कुरं बलिरेव च || ३५ ||

अधिवासनचूर्णादितीर्थस्नपनमुत्तमम् |
प्रथमं रोपयेत् केतुं द्वितीयं चाङ्कुरार्पणं || ३६ ||

यागमण्डपसंस्कारं चतुर्थं वेदिकाणिया |
पञ्चमं कुण्डसंस्कारं षष्ठं चास्त्रपरिग्रहम् || ३७ ||

सप्तमं चास्त्रयागं तु अष्टमं चाधिवासनम् |
चूर्णोत्सवं तु नवमं दशमं चाभिषेचनम् || ३८ ||

एकादशं स्यात्स्नपनं द्वादशं मूर्तिपूजनम् |
त्रयोदशं गणयागं चण्डयागं चतुर्दशम् || ३९ ||

आरोहणं पञ्चदशत्तो यागं परिकीर्तितम् |
भक्तोत्सवमथ पश्चात् पुष्पयागमतः परम् || ४० ||

इति सूक्ष्मतन्त्रे उत्सवसूचनपटलः || 
प्. ३५)

अतः परं प्रवक्ष्यामि तीर्थकालस्य लक्षणम् |
सर्वलोकहितार्थाय सर्वभूतहिताय च || १ ||

अनावृष्टि विनाशाय सस्यानमपि वृद्धये |
मसूरिकाविनाशाय राजाराष्ट्र सुखाय च || २ ||

तस्मिन् सर्वप्रयत्नेन उत्सवं कारयेद् बुधः |
नृपस्य जन्मनक्षत्रे राष्ट्रजन्मर्क्षकेऽपि च || ३ ||

ग्रामे तु ग्रामजन्मर्क्षे नगरादौ च जन्मभे |
यजमानस्य जन्मर्क्षे तेषामन्तेऽपि वा पुनः || ४ ||

ग्रहणे चैव सङ्क्रान्त्यावथचेनार्चयेत् ततः |
अथवा मासनक्षत्रे उत्सवं कारयेद् बुधः || ५ ||

कार्त्तिक्यां कृत्तिकायां तु सर्वसिद्धिप्रदायकम् |
मार्गशीर्षमासे तु रुद्रान्तं हि धनप्रदम् || ६ ||

पुष्यमासे तु पुष्यान्तं पुत्रपौत्रविवर्धनम् |
माघमासे तु माघान्तं पितॄन्स्वर्गं नयेत् सदा || ७ ||

फाल्गुने चोत्तरायां तु विजयाद्धिदि विशेषतः |
चैत्रमासे तु चित्रान्तं रिपोनोशनकारणम् || ८ ||

वैशाखे तु विशाखान्तं कुलत्रयविवर्धनम् |
ज्येष्ठमासे तु मूलानां राज्ञां कामं दिने दिने || ९ ||

आषाढमासे वैश्वान्तं भोगाद्धि विजयं भवेत् |
श्रावणेषु श्रविष्ठान्तं ब्रह्मणः पदमाप्नुयात् || १० ||

प्. ३६)

प्रोष्ठान्तं भाद्रमासि स्याद् भोगजातिविवर्धनम् |
अश्विन्यान्तं हि याश्वैजा सर्वरोग विनाशकृत् || ११ ||

सर्वमासेषु कर्तव्यं आद्रान्तं व शिवोत्सवम् |
यस्मिन् संवत्सरे मासि तस्मिन् रक्षे तु कारयेत् || १२ ||

किञ्चिद्विशेषं वक्ष्यामि तीर्थकालविशेषतः |
चित्रास्वाति च मेषे तु विशाखामैत्रभं वृषे || १३ ||

ऐन्द्रमूलर्क्षकन्दे च आषाढे व्याप्यवैष्णवौ |
श्रावणे विष्णुवस्वर्क्षे भाद्रमासेत्वजैकपात् || १४ ||

तुलायां भास्करे याते चाश्विन्यां याम्यमेव च |
कृत्तिका रोहणी चैव कृर्त्तिक्यां तु विशेषतः || १५ ||

सौम्यं चैव तथा दृचामार्गशीर्षमासके |
आदित्यपूषौ पुष्ये च सर्पपित्रे च माघके || १६ ||

फल्गुने चोत्तराहस्ते तीर्थं कुर्यात् तु तेषु वै |
पौर्णमासि कुहूश्चैव त्रयोदशिचतुर्दशी || १७ ||

उक्तश्च त्रिथवश्चैव तीर्थभेन युता यदि |
यस्मिन् काले तु सबन्धे कुर्याद् वै देशिकोत्तमः || १८ ||

पूर्ववत्सरतीर्थर्क्षं तस्मिन् न हनि तीर्थकम् |
विनाशेदवभृतं कुर्याश्चेदन्य ऋक्षक || १९ ||

रात्रौ पर्वर्क्षकं कुर्याद् दिवा ऋक्षं न दोषभाक् |
योगयुक्ते तथैव स्याद् उपरागं तथैव च || २० ||

यस्मिन् दिनावा रात्रौ तु अमृत्यद्या भवन्ति चेत् |
दिवा योगयुते यद्यात् तीर्थं कुर्यात् तु तीर्थभे || २१ ||

प्. ३७)

न दिवा योगयुक्तोऽपि रात्रौ योगयुतेऽपि वा |
यस्मिन्नाहनि तीर्थं तु कुर्यादस्तमयात्पुनः || २२ ||

अपरे भिन्नयोगा स्यात् तीर्थर्क्षेण युतं यदि |
तस्मिन् दिने ह्यवभृतं कारयेन् न तु बुद्धिमान् || २३ ||

योगसामर्थ्यरूपेण पूर्वसामर्थ्यकेन वा |
पूर्वेद्युरेव कर्तव्यं कर्तव्यं चैव योगतः || २४ ||

एवमेव प्रकारेण योगकाले तु कारयेत् |
पूर्वोक्ततिथिनक्षत्रे स्वस्वयागा भवन्ति हि || २५ ||

तेषु कालेषु तीर्थं हि कुर्वैश्च देशिकोत्तमाः |
तेषु चैकोपि हीनं चेत् तीर्थं चैव न कारयेत् || २६ ||

उत्सवं च तथा योगं प्रकारेणसमानतः |
योगयुक्ते दिने काले तीर्थं कुर्याच्छिवोत्सवम् || २७ ||

अमृते वा सिद्धयोगेष्वेकर्क्षोऽपि गतं यदि |
अन्येषूत्पातकालेषु कारयेद् देशिकोत्तमः || २८ ||

कारणं किं विशेषोऽस्ति योगसामर्थ्यस्पतः |
मधुवा घृतसंयुक्तं यथा विषममाप्नुयात् || २९ ||

तदेवाह्यमृते नैव योगयुक्तेन निर्मलम् |
भवन्तीति न सन्देहमिति शास्त्रस्य निश्चयः || ३० ||

एवमेव विधानेन पूर्वमेव तु लक्षयेत् |
यस्मात्तज्जन्मनक्षत्रं योगेन सहितं यदि || ३१ ||

प्. ३८)

तेन तीर्थं महाभद्रमनन्तं फलमश्नुते |
नाशयोगादिभिर्युक्ते पूर्वारम्भदिने यदि || ३२ ||

तस्मिन् दिने न कर्तव्यं कर्तव्यं चेतु निष्फलम् |
पूर्वेणारम्भतीर्थर्क्षे कारयेत् तीर्थमुत्तमम् || ३३ ||

एवं परीक्ष्य बहुधा कारयेद् देशिकोत्तमः |
सुमुहूर्ते सुलग्ने तु स्थिराख्ये शुभविक्ष्यते (ऋक्षके) || ३४ ||

प्रथमारम्भकाले तु एवमेव तु लक्षयेत् |
उत्तमं देवताभिश्च सहैवाप्यवगाहनम् || ३५ ||

मध्यमं तद्धृदाद्भिश्च संमार्जनमथापरम् |
तस्मिन् काले जले ग्राह्य गजाश्वादिषु सेचयेत् || ३६ ||

ध्वजाङ्कुरकृतात्कालादातीर्थान्तं हि बुद्धिमान् |
तयोरन्तर ऋक्षेषु नृकल्याणं न कारयेत् || ३७ ||

तेषु यात्रा न कर्तव्या कर्तॄणां क्लेशकृद् भवेत् |
अवश्यं भवति चेद्यात्रा तीर्थस्याभ्यन्तरे विशेत् || ३८ ||

विशेषेण प्रवक्ष्यामि ब्राह्मणादेस्तु तीर्थकम् |
माघफाल्गुनचैत्रेषु वैशाखे ब्राह्मणस्य तु || ३९ ||

आषाढे श्रावणे चैव तथा वै ज्येष्ठमासिके |
पुष्यमासे नृपस्यैव ब्राह्मणस्य च तेऽपि च || ४० ||

आश्वयुक् कृत्तिकामासेर्वैश्यजातेर्विधीयते |
मार्गश्रीर्षे च हैमन्ते शूद्रस्यैव विधीयते || ४१ ||

प्. ३९)

एवमुक्तप्रकारेण कारयेद् देशिकोत्तमः |
माघे चोत्तरनक्षत्रे प्रोष्ठे चैन्द्राग्निकेऽपि च || ४२ ||

ब्राह्मणस्य प्रकर्तव्यं त्रिष्यश्रवणकेऽपि च |
मूलपुष्यनृपस्योक्तकार्तिकामश्विनि परे || ४३ ||

आर्द्रायां पूर्वभाद्रर्क्षे शूद्रस्य च विधीयते |
सर्वेषामेव जातीनामार्द्रान्तं स्याच्छिवोत्सवम् || ४४ ||

वैष्णवे च पुनर्वस्वो हस्तेऽपि च तथैव च |
सप्तम्यां च त्रयोदश्यां द्वादश्यां ब्राह्मणस्य च || ४५ ||

बुधवारे गुरोर्वारे ब्राह्मणस्य विधीयते |
अङ्गारके नृपस्योक्तं भास्करे सितवारके || ४६ ||

वैश्यश्चैव प्रकर्तव्यं शूद्रस्यैव तथापरे |
पौर्णमास्याममावास्यामष्टम्यां पर्वजातिषु || ४७ ||

एवमेव विधानेन कारयेत् प्रथमेऽपि च |
एतेषूक्तेषु कालेषु युगयुक्ते विशेषतः || ४८ ||

एवमेव विधानेन कारयेदवभृतं पुनः |
अवभृतस्य तु काले तु राष्ट्रक्षोभादि संभवेत् || ४९ ||

अति वृष्ट्यादिभिवृष्टे तीर्थयात्रा न विद्यते |
तस्मिन् स्थाने जलं ग्राह्यं महाकुम्भेषु पूरयेत् || ५० ||

स्नपनोक्त विधानेन तीर्थं कुर्याद् विधानतः |
होमं बलिं विना कुर्याद् ध्वजारोहणकालके || ५१ ||

प्. ४०)

तीर्थर्क्षौ द्वौ तु संप्राप्ते एकमासे परं वरम् |
तीर्थर्क्षे द्वे च वारे स्याद् दैविके चैवार्षके तथा || ५२ ||

ब्राह्मिकं तु तथेव स्यादुक्तमेवं विधिं मतम् |
अष्टाविंशद् दिनेनैव अष्टादशस्य चोत्तरे || ५३ ||

तस्मिन्नेव समारम्भे दशमे दिवसे भवेत् |
प्रोक्ते तु चोत्सवे काले विंशदेकोनके दिने || ५४ ||

अङ्कुरार्पणकं कुर्यात् तीर्थस्य तु विशेषतः |
दैवे दशदिने काले अङ्कुरानर्पयेद् बुधः || ५५ ||

आर्षे चोत्सवे काले दशपञ्चाहके दिने |
अङ्कुरानर्पयेद् धीमान् द्विगुणे चाष्टमे दिने || ५६ ||

तद्दिने च समारम्भे अङ्कुरस्यापि चाङ्कुरम् |
पूर्वोक्तेन तु कालेन अङ्कुरान् सद्यरोपयेत् || ५७ ||

ब्रह्मिके तु तथैवं स्यादन्यत् सर्वं तथैव च |
तद्दिनं त्रिगुणं चैव उत्तमं तु प्रकीर्तितम् || ५८ ||

द्विगुणं मध्यमं चैव तद्दिनं चाधमं भवेत् |
शान्तिकं त्रिगुणे काले पौष्टिके द्विगुणे दिने || ५९ ||

तद्दिने कामदं चैव त्रिविधं भेदमुच्यते |
तद्दिने त्रिगुणे काले अष्टादशदिने तथा || ६० ||

चतुर्दशदिनै चैव दशमे दिवसे तथा |
मध्यमस्य तु काले तु दशमे चाष्टमे र * || ६१ ||

प्. ४१)

तद्दिने च समारम्भे ध्वजाङ्कुरं तु वर्द्धितम् |
एवमेव प्रकारेण कारयेद् देशिकोत्तमः || ६२ ||

शैवे शैवं प्रकर्तव्यमन्यत् सर्वं न कारयेत् || ६२� ||

इति सूक्ष्मतन्त्रे तीर्थकालनिर्णयपटलः || 

दीपावलिं प्रवक्ष्यामि यथाविधि पुरःसरम् |
कृत्तिकामासि कर्तव्यं तथा पर्वदिनं शुभम् || १ ||

सर्वशान्तिकरं पुण्यं मासपूजाविधिं तथा |
पर्वयुक्तमयुक्तं वा दिनयुक्तमथापि वा || २ ||

दिनं च पर्वयुक्तं तु उत्तमं तु प्रशस्यते |
पर्वं प्रधानमेवोक्तं उत्तमोत्तममुच्यते || ३ ||

कृत्तिका भरणी मिश्रं तद्दिनं तु चतुर्दशी |
अल्पवृष्टिं च रोगं च राष्ट्रक्षोभं भविष्यति || ४ ||

तद्दिनस्य पुरा रात्रौ अधिवासनमारभेत् |
मण्डपस्यैशदिग्भागे पावके वा विशेषतः || ५ ||

तन्मध्ये स्थण्डिलं कृत्वा हस्तमात्रेण देशिकः |
स्थलिकां तण्डुलैः पूर्य तन्मध्ये नलिनं लिखेत् || ६ ||

तन्मध्ये त्रिपदीं कृत्वा दीपाधरं ततः कुरु |
सकलीकरणं कृत्वा पुण्याहं तत्र वाचयेत् || ७ ||

प्. ४२)

कुण्डं वा स्थण्डिलं वापि वह्निकार्यं तदुच्यते |
अग्न्याधानादिकं सर्वं यथाविधि पुरःसरम् || ८ ||

महेशं तु विशेषेण रक्षाबन्धं तु कर्मसु |
सर्वालङ्कारसंयुक्तं सर्वमङ्गलशोभितम् || ९ ||

शङ्खदुन्दुभिनिर्घोषैस्ततो मङ्गलवाचकैः |
अग्नेरुपसमाधाय पूर्णाहुत्यन्तमाचरेत् || १० ||

रुद्रसङ्ख्या नवसंख्या पञ्चविंशतिसङ्ख्यया |
षट्त्रिंश तत्त्व सङ्ख्या व अष्टोत्तरशत सङ्ख्यया || ११ ||

पञ्चावरणकं वापि यथाविभवविस्तरैः |
पोट्टलीं बन्धयेत् तत्र पात्रं प्रति नियोजयेत् || १२ ||

शिवाग्निं च प्रकर्तव्यं दीपमारोपयेत् ततः |
धूपदीपं हृदा दत्त्वा अविच्छिन्नं तु रक्षयेत् || १३ ||

रात्रौ सायमिति प्रोक्तं दिवा प्रात इति स्मृतम् |
मध्याह्नान्तं समारभ्य यावत् तु दशनाडिका || १४ ||

विशेषस्नपनं कृत्वा मूलबिम्बाग्रकैस्ततः |
पञ्चगव्यं ततः कृत्वा पश्चाद्यजनमारभेत् || १५ ||

वस्त्रोपवीते माला च मकुटं कुण्डलं तथा |
सर्वगन्धानुलिप्ताङ्गैः सर्वमाल्योपशोभितैः || १६ ||

पञ्चावरणमार्गेण पूजयित्वा विशेषतः |
धूपदीपं हृदा दत्वा पश्चाद्धोमं समाचरेत् || १७ ||

प्. ४३)

पूर्णाहुतिं तथा कृत्वा पश्चाद् दीपं प्रपूजयेत् |
अस्तमान्तं समारभ्य दीपमादापयेत् ततः || १८ ||

परिचारान् समाहूय सुस्नातान् शुक्लवस्त्रकान् |
सोष्णीषमुत्तरीयं च पवित्रं पणयः शुचिः || १९ ||

तन्मूर्ध्नि विन्यसेद् दीपं प्रासादं तु प्रदक्षिणं |
स्तोत्रध्वनिसमायुक्तं शङ्खघोषसमन्वितम् || २० ||

प्रविशेदालयं पश्चान्मूलबिंबाग्रके ततः |
देवदेवं नमस्कृत्वा अष्टपुष्पं सुयोजयेत् || २१ ||

धूपदीपं हृदा दत्वा देवदेवं नियोजयेत् |
गर्भावरणक्रमं ह्येवं मन्त्रदीपं निवेदयेत् || २२ ||

शेषदीपं समादाय दण्डमूलं प्रवेशयेत् |
दण्डशुद्धिं ततः कृत्वा पुण्याहं तत्र वाचयेत् || २३ ||

निरीक्षणं महेशान दीपमारोपयेत् ततः |
उपानात् स्वपि(?) पर्यन्तं दीपमारोपयेत् पुनः || २४ ||

शक्तिदीपानि सर्वाणि पचनालयदापयेत् |
प्राकारे गोपुरे चैव मण्डपं तु नयेत्पुनः || २५ ||

ग्रामप्रदक्षिणं कृत्वा प्रविशेदालयं प्रति |
धूपदीपं हृदा दत्वा भस्मानि तु प्रदापयेत् || २६ ||

इक्षुखण्डसमायुक्तं मरिचूर्णं तु मिश्रकम् |
लाजापूपफलं चैव देवदेवस्य दापयेत् || २७ ||

प्. ४४)

प्रभूतहविषं दत्वा ताम्बूलं तु निवेदयेत् |
आचार्यं पूजयेत् तत्र वस्त्र हेमाङ्गुलीयकैः || २८ ||

एवं यः कुरुते मर्त्यः स पुण्यां गतिमाप्नुयात् || २८� ||

इति सूक्ष्मतन्त्रे दीपावलिपटलः || 

देवदेवजगन्नाथमुमाय परमेश्वरम् |
द्वारं तु पश्चिमं श्रेष्ठं इन्द्रं वचनमब्रवीत् || १ ||

ईश्वर उवाच |

अथ संक्षेपतो वक्ष्ये अर्चनविधिमुत्तमम् |
विजयं सूक्ष्मतन्त्रं च किरणं परमेश्वरम् || २ ||

रौरवं कामिकं चैव पश्चिमाभिमुखोद्भवम् |
तस्मात्संहिता तन्त्रज्ञः सर्वकर्माणि कारयेत् || ३ ||

अन्येषां संहिता मिश्रं देवान् प्रति न गच्छति |
पश्चिमद्वारसर्वेषां सृष्टिपूजा इहोच्यते || ४ ||

द्वाराधिदेवतं ब्रह्मा पूजयेत् परमेश्वरं |
दक्षिणतः शास्त्रकुशलः शुचिर्मात्रस्तु पूजयेत् || ५ ||

देवेशं पूजयेन्नित्यं पञ्चाचार्यसमन्वितं |
पूजयेत् सकलानां तु पञ्चकालकृतस्तथा || ६ ||

तदाचरमिदं प्रोक्तं पञ्चाचार्या प्रकीर्तिताः |
पूजकं पूजयेन् नित्यं साधकं द्रव्यसाधकम् || ७ ||

प्. ४५)

स्थलशुद्धिरलङ्कारं सर्वालङ्कारसंयुतम् |
पात्रशुद्धिस्तु सर्वेषां पञ्चशोधनमाचरेत् || ८ ||

आचार्यः कृत्यनैमित्यपरार्थकर्म कारयेत् |
अर्चनादिषु मेधा च पश्चिमद्वारसाधकः || ९ ||

देहशुद्धिं पुराकृत्वा द्वितीयं स्थलशुद्धिकम् |
तृतीयं पात्रशुद्धिस्तु चतुर्थं लिङ्गशुद्धिकम् || १० ||

पञ्चमं मन्त्रशुद्धिं स्यात् पञ्चशुद्धिः प्रकीर्तिता |
पूजकः पूर्वरात्रौ तु ब्रह्मचर्य समन्वितः || ११ ||

ब्राह्मे मुहूर्ते संप्राप्ते मन्त्रध्यानपरायणः |
शिवपञ्चाक्षरं मन्त्रं सर्वपापप्रणाशनम् || १२ ||

ग्रामान्ते तु बहिर्गत्वा शौचं कृत्वा यथाविधि |
आचम्य विधिवत् स्नात्वा देहन्यासं तु कारयेत् || १३ ||

प्रदक्षिणत्रयं कृत्वा शिवालयप्रवेशनम् |
प्रणम्य दण्डवद्भूमौ प्रार्थयेन्मनसा शिवम् || १४ ||

ध्यात्वा दृष्टिस्तु नासाग्रे निर्मले द्वादशाङ्गुले |
आणावादीन् शरीरेण दहेद्यावच्छिरोन्तकम् || १५ ||

हृत्कमलं शिवं प्राप्य दक्षिणे पुनरर्चितम् |
वामनास्ये तदुद्वास्य तथा भूतं दहेत् पुनः || १६ ||

कलेवरं दहेद् विद्वान् भस्मकूटव्यवस्थितः |
चन्द्रबिम्बं स्मरेत् तत्र श्वेतपद्मोपरि स्थितम् || १७ ||

प्. ४६)

अमृताप्लावनं देहे कुर्याद्वामपुटे स्थितम् |
दक्षिणे रेचकं कार्यात् शरीरोत्पत्तिकारणम् || १८ ||

सदाशिव तनुं सत्य प्राणस्थापनमेव च |
आत्मानं योजयेद् विद्वान् कुम्भकं तत्र पिण्डितः || १९ ||

मलपिण्डं परित्यज्य मन्त्रपिण्डं यथाक्रमम् |
ततोपरिस्थितं न्यासं मन्त्रपिण्डं यथाक्रमम् || २० ||

स्थितिन्यासं पुरा कृत्वा सृष्टिन्यासमतः परम् |
संहारं तु परित्यज्य स पूजां कर्तुमर्हसि || २१ ||

करन्यासं पुरा कृत्वा अङ्गन्यासमतः परम् |
शिवाङ्गं दक्षिणे हस्ते विद्याङ्गं वामहस्तके || २२ ||

मणिबन्धे द्वयं वापि शिवे तु ब्रह्मदेवता |
श्रीर्या सरस्वति चैव तलमध्ये प्रकीर्तिताः || २३ ||

उमादुर्गां तले बाहौ दक्षिणाङ्गुष्ठमिन्दवत् |
वामाङ्गुष्ठं तु विन्यस्य संपिता च महोच्यते || २४ ||

इन्द्रादिब्रह्मपर्यन्तं करन्यासं प्रकीर्तितम् |
नाभ्यादिपादपर्यन्तं विद्याङ्गं विन्यसेत् क्रमात् || २५ ||

प्रणवादिप्रणातं च अकारादिक्षकान्तकम् |
अक्षरन्यासमित्याहुः सृष्टिन्यासमिहोच्यते || २६ ||

कलाभेदेन संयुक्तं ईशानादीनि विन्यसेत् |
षडङ्गं विन्यसेत् पश्चाद् देहशुद्धिं तु कारयेत् || २७ ||

प्. ४७)

देहं तु शोधयेत् पश्चात् स्थलशुद्धिं प्रकल्पयेत् |
एतेषां परितः क्षाल्य गोमयेनानुलेपयेत् || २८ ||

प्रोक्षयेन्मन्त्रतोयेन स्थलशुद्धिं प्रकल्पयेत् |
षडङ्गानि शरावाणि घटानि विविधानि च || २९ ||

अन्यानि जलभाण्डानि सौवर्णानि विशेषतः |
अस्त्रेण क्षालयेद् धीमान् हुङ्कारेण तु मन्त्रतः || ३० ||

पात्रशुद्धिरिदं प्रोक्तं द्रव्यशुद्धिं ततः शृणु |
पाद्यमाचमनं चार्घ्यं गन्धपुष्पं तथैव च || ३१ ||

नैवेद्यं धूपदीपादि जलद्रव्याणि शोधयेत् |
पूजको देहशुद्धिं तु लिङ्गशुद्धिं च कारयेत् || ३२ ||

प्रविशे गर्भदेशे तु द्वारपालान् समर्चयेत् |
दण्डिनं मुण्डिनं चैव स्वनामाद्यश्च पूजयेत् || ३३ ||

प्रविश्याभ्यन्तरं पश्चाल्लिङ्गशुद्धिर्भवेदिह |
विसर्ज्येत् सर्वपुष्पाणि चण्डेशाय प्रकल्पयेत् || ३४ ||

प्रक्षाल्य शिवलिङ्गं तु मन्त्रपूतेन वारिण |
अष्टमृत्पूरयेल्लिङ्गं सादित्वा दर्भरज्जुना || ३५ ||

क्षालयेत् पञ्चगव्येन लिङ्गशुद्धिर्भवेदिह |
आसनं कल्पयेद् विद्वान् उत्तराभिमुखस्थितः || ३६ ||

योगं च विमलं चैव पद्मम् अनन्तमेव च |
सिंहासनमिदं प्रोक्तं चतुरश्रं च भावयेत् || ३७ ||

प्. ४८)

बाह्ये द्वादशसूत्रं तु पार्श्वे पार्श्वे तु तद् द्वयम् |
कोणमेकैकसूत्रं तु पञ्चचन्द्रं वेष्टयेत् || ३८ ||

तद् बाह्ये पद्ममालोक्यं योगं चन्द्रस्य शोभितम् |
कुर्यादवन्दितो रम्यं कारयेद् देशिकोत्तमः || ३९ ||

परार्थं पूजयेन्नित्यं उत्तराभिमुखस्थितः |
तद् बाह्येन तु पद्मं स्याद् द्वादशायुधं विन्यसेत् || ४० ||

वज्रं शक्तिं च दण्डं च खड्गं पाशं तथैव च |
अङ्कुशं च गदाश्रं च पद्मचक्रं तथैव च || ४१ ||

सुवज्रं हंसमूली च अण्डतुण्डस्तथैव च |
पश्चिमादिषु रत्नान्तं सर्वदावरणान् न्यसेत् || ४२ ||

पृथिव्या सप्तधा तेजो वायुराकाशमेव च |
लवणक्षीर घृतं चैव दधि च मधु एव च || ४३ ||

इक्षुस्वादूदकं चैव पश्चिमादि प्रदक्षिणं |
भूतमावरणं कृत्वा स्वनामाद्येन पूजयेत् || ४४ ||

सोमाङ्गारबुधं चैव राहुकेतुस्तथैव च |
आदित्यशनिशुक्रश्च मेरुसन्यो बृहस्पतिः || ४५ ||

एवमावरणं चैव पश्चिमादिषु पूजयेत् |
मेषादिमीनपर्यन्तं कलावण्यमिहोच्यते || ४६ ||

द्वित्रिवेदभिद्विद्वौ तु पञ्चपञ्चक वेदकान् |
षष्ठं भगणमेधावि पूर्वादारभ्य पूजयेत् || ४७ ||

प्. ४९)

दक्षिणाश्रयवामे तु व्योकारं तत्र विन्यसेत् |
मकारं च कनिस्थाने व्योकारं पश्चिमेन तु || ४८ ||

विकारं पश्चिमाश्रित्य नेकारं वायुगोचरे |
शिकारं सोमविन्यस्य वाकारं तस्य पार्श्ववत् || ४९ ||

लकारे चं मीशाने न कारं पूर्वविन्यसेत् |
माकारं इन्द्रमाश्रित्य प्रणवाग्नि दिशिस्तथा || ५० ||

दक्षिणे पद्मपुष्पं च आश्रयादि प्रदक्षिणं |
व्योमावरणमित्येषां सिंहावारणकं शृणु || ५१ ||

धर्मज्ञानं च वैराग्यमैश्वर्यं च तथैलिका |
सिंहावरणमित्येषां * * मानथ पूजयेत् || ५२ ||

अनन्तं पूर्वतः स्थाप्य त्रिमूर्तिमग्निमेव च |
दक्षिणे सूक्ष्मं विन्यस्य श्रीकण्ठं निर्-ऋतौ तथा || ५३ ||

शिवोत्तमं पश्चिमे न्यस्य शिखण्डीं वायुगोचरे |
एकनेत्रं तथा सोमे ईशाने एकरुद्रकम् || ५४ ||

अनन्तवरणं त्येषां पूर्वादीनि प्रदक्षिणम् |
वामां पश्चिमतो न्यस्य ज्येष्ठे चैव तु चोत्तरे || ५५ ||

रौद्रीं च दक्षिणे भागे कलिं चेन्द्रदिशि न्यसेत् |
कलविकरणं विन्यस्य आग्नेर्ययां दिक्षु गोचरे || ५६ ||

बलविकरणं नैर्-ऋत्यां बलप्रमथं वायवे |
सर्वभूतमनि चैव ऐशान्यां दिशि विन्यसेत् || ५७ ||

प्. ५०)

मध्ये मनोन्मनी देवी पद्मासनमिहोच्यते |
प्रणवं पूर्वतः स्थाप्य आकारं वह्निगोचरे || ५८ ||

ईशाने दक्षिणे भागे ऊकारं राक्षसे दिशि |
व्योकारं पश्चिमाश्रित्य षकारं वायुगोचरे || ५९ ||

व्योकारं सोमदिग्भागे विकारं शाङ्करे दिशि |
तन्मध्ये चैव नेकारं योगासनमिहोच्यते || ६० ||

* * * * * * * * हरस्थानमध शृणु |
पश्चिमद्वारहर्म्ये तु किङ्चिद्वारं शिवार्चनम् || ६१ ||

पश्चिमद्वारलिङ्गं तु दक्षिणादिश्च भारत |
सर्वपापहरं पुण्यं सर्वारिष्टविनाशनम् || ६२ ||

सर्वसौभाग्यसंपत्तिः सर्वलोकप्रियार्थकम् |
वामहस्तेन गौर्यास्तु पुत्रपौत्रविवर्धनम् || ६३ ||

कुलालचक्रमृद्भिस्तु नानारूपेण दृश्यते |
यत्र रूपेण सङ्कल्प्य आचार्यमनसा तथा || ६४ ||

शिवं दक्षिणहस्ते तु गौरि दक्षिण हस्तकम् |
देवेशं वाम हस्ते तु शिवद्विजस्य स्थानकम् || ६५ ||

आचार्यहस्तदेशं तु दक्षिणाङ्गुलि पृष्ठतः |
सर्वप्रियाय हस्तं च दक्षिणे हस्तपृष्ठतः || ६६ ||

शिवप्रसन्नमित्युक्तम् आचार्यमनसा तथा |
गौरिस्थानमिदं प्रोक्तं नैवेद्यं च शृणुष्वह || ६७ ||

कपित्थस्य फलं चैव यथा कुञ्जरभक्षणम् |
अन्तःसारं तु सङ्ग्राह्य ग्राहते परमेश्वरः || ६८ ||

प्. ५१)

अविदद्याविशेषेणन्तदन्ते भूतसंबलिः |
इन्द्रादिबाह्यपीठान्त दिग्बलिं तत्र कारयेत् || ६९ ||

असुराराक्षसाश्चैव पिशाचा ब्रह्मराक्षसाः |
उच्छिष्ठान्नं तथा चैव बलिं दद्याद्धविस्तथा || ७० ||

पूर्वादीशानपर्यन्तं महापीठे बलिं क्षिपेत् |
गन्धपुष्पं च धूपं च नैवेद्यं च बलिं क्षिपेत् || ७१ ||

गन्धं च घोरमन्त्रेण पुष्पमीशेन दापयेत् |
धूपं च अस्त्रमन्त्रेण दीपं नेत्रेण दापयेत् || ७२ ||

पुरुषेण हविर्दद्यात्पाद्यं सद्येन मन्त्रतः |
अर्घ्यं पुरुषमन्त्रेण वामेनाचमनं भवेत् || ७३ ||

सर्वामन्त्राभिधानेन हृदयेनैव मन्त्रतः |
पश्चिमार्चनमेतेषामुत्तरद्वारमाशृणु || ७४ ||


इति सूक्ष्मशास्त्रे पश्चिमद्वारार्चनं नाम नवमपटलः || ९ ||

करकृतमपराधः क्षतुमर्हन्ति सन्तः ||


अतः परं प्रवक्ष्यामि अङ्कुरार्पणमुत्तमम् |
उत्सवे स्नपने चैव स्थापने प्रोक्षणे तथा || १ ||

सर्वमङ्गलकार्यादौ अङ्कुरानर्पयेत् क्रमात् |
प्रथमम् अङ्कुरं चैव द्वितीयं चोत्सवाङ्कुरम् || २ ||

तीर्थाङ्कुरं तृतीयं तु तुरीयं चोत्सवाङ्कुरे |
मानुषादिपिशाचान्तं मन्यानं तु प्रकीर्तितम् || ३ ||

प्. ५२)

नवाहे प्रथमं कुर्यात् सप्ताहे च द्वितीयकम् |
तद्दिने च तृतीयं स्याद्वापयेदङ्कुरं बुधः || ४ ||

प्रथमं च द्वितीयं च मङ्गलाङ्कुरमुच्यते |
तृतीयमुत्सवाङ्गं स्यादुत्सवेषु च योग्यकम् || ५ ||

उत्सवादिषु कार्येषु प्रथमाङ्कुरमारभेत् |
तस्मात्सर्वप्रयत्नेन तीर्थाङ्कुरमथारभेत् || ६ ||

सप्ताहे चैव पञ्चाहे त्रियाहे सद्य एव च |
मङ्गलाङ्कुरकं कुर्यात् सर्वकार्येषु योग्यकम् || ७ ||

अस्त्रं च सोमकुम्भं च प्रदक्षिणविशेषतः |
मङ्गलाङ्कुरकं कुर्यात् तीर्थाङ्कुरं तु वापयेत् || ८ ||

पालिका घटिका चैव शरावं च त्रिभेदकम् |
पालिका रत्नमात्रोच्चां मात्राङ्गुलेन कारयेत् || ९ ||

पालिका मुखविस्तारं मायार्थं न प्रकल्पयेत् |
तत् तत्रिगुणतन्नाहं पालिकापादमानकम् || १० ||

घटिकाघटविस्तारं षडङ्गुलमुदाहृतम् |
शरावमुखविस्तारं द्वादशाङ्गुलमुच्यते || ११ ||

कालं भिन्नं च सुषिरं भेदं चलनभिञ्चकम् |
वर्जयेत् तु प्रयत्नेन साधयेल्लक्षणान्वितम् || १२ ||

प्. ५३)

सौवर्णे रजते ताम्रे कांस्ये वा मृन्मये तु वा |
यथालाभप्रमाणेन कारयेद् देशिकोत्तमः || १३ ||

दर्भार्ग्रैवा कुशाग्रैर्वा निच्छिद्रं सुषिरं नयेत् |
वालुकैर्गोमयेर्मृद्भिः पालिकादि प्रपूजयेत् || १४ ||

प्रासादस्याग्रतः कुर्यात् स्थण्डिलं चतुरश्रकम् |
गन्धपुष्पादिभिः पूज्य तिलैर्दर्भ परिस्तरैः || १५ ||

पालिकां विन्यसेत् तत्र हृन्मन्त्रेणैव देशिकः |
अश्वत्थ पत्र दर्भास्तु पालिका पादके न्यसेत् || १६ ||

तिलमुद्गं च माषं च कुलत्थाप्यंगुमेव च |
पयसा क्षालयित्वा तु वापयेद् दशबीजकैः || १७ ||

पायसान्नं ददेत् पश्चात् सोमबीजेन बुद्धिमान् |
ताम्बूलं दापयेत् तत्र स्वनुगुप्ते निधापयेत् || १८ ||

अहन्यहनि संपूज्य प्रासादेनैव मन्त्रतः |
पश्चाच्छुभाशुभं वीक्ष्य शुभं सङ्गृह्य बुद्धिमान् || १९ ||

अशुभानि भवेत् तत्र प्रायश्चित्तादि कारयेत् || १९� ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे क्रियापादे महोत्सवे अङ्कुरार्पणं नाम दशमः पटलः || 
प्. ५४)

अतः परं प्रवक्ष्यामि ध्वजारोहणमुत्तमम् |
आचार्यो यजमानश्च चिन्तयेद् दिनसङ्ख्यया || १ ||

पश्चाद्ध्वजं समुत्थाअप्य त्रिगुणं द्विगुणं तु वा |
तद्दिने वापि कर्तव्यमुत्तमं मध्यामाधमम् || २ ||

पूर्वाह्ने रोपयेत् केतुं ब्राह्मणानां हिताय वै |
क्षत्रियस्य तु मध्याह्ने वैश्यानामपराह्नके || ३ ||

अर्द्धरात्रे तु शूद्राणां सायं शूद्रस्तु वा भवेत् |
ध्वजारोहणपूर्वं तु ब्राह्मणानां हिताय वै || ४ ||

भेरीताडनपूर्वं तु क्षत्रियाणां प्रवृद्धये |
अङ्कुरार्पणपूर्वं तु नगरे पुण्यदेशके || ५ ||

* * * * * * * * वैश्यशूद्रप्रवृद्धये |
भेरीताडनपूर्वं तु कुर्याद् ग्रामं विशेषतः || ६ ||

ध्वजारोहणपूर्वं तु नगरे पुण्यदेशके |
अङ्कुरार्पणपूर्वं तु भक्तानां दिक्षु कारयेत् || ७ ||

यः क्रियामारभेत् पूर्वं पूर्वं तां च कुर्यात् सदा बुधः |
अन्यथा कारयेद् यस्तु क्रियासङ्करमुच्यते || ८ ||

तस्मात्सर्वप्रयत्नेन प्रथमारम्भणं शुभम् |
सरलं चन्दनं चैव धातकी चम्पकं तथा || ९ ||

क्रमुकं नालिकेरं च बिल्वं वैणवमुच्यते |
उत्तमं शतहस्तं स्यान्मध्यमं तु तदर्धकम् || १० || 

प्. ५५)

पञ्चविंशति हस्तेन अधमं कारयेद् बुधः |
अथवाष्टदशं हस्तं द्वादशाङ्गुलविस्तरम् || ११ ||

अथ प्रासादमानेन कारयेद्ध्वजताण्डकम् |
अवक्रं निर्वृणं चैव कृमिकोटरवर्जितम् || १२ ||

यथामनोरमं कुर्याद्ध्वजदण्डं हि देशिकाः |
षोडशाङ्गुलनाहं स्याद्दण्डाग्रे चतुरङ्गुलम् || १३ ||

पञ्चषट्सप्तपर्वाणि दशपर्वाणि वा पुनः |
आधारफलकास्तिस्रो हस्तमात्रप्रमाणतः || १४ ||

वेतालसदृशाकारा अथवा योनिमार्गतः |
एवमेव विधानेन कारयेद् देशिकोत्तमः || १५ ||

बाह्यपीठस्य चाग्रे वा गोपुरस्याग्रतोऽपि वा |
व्रषालयाग्रे पृष्ठे वा शूलस्याग्रे च वा पुनः || १६ || 

प्रासादपुरतो वापि ऐशान्यां वाथ कारयेत् |
ब्रह्मणस्य ध्वजं श्वेतं क्षत्रियस्य तु रक्तकम् || १७ ||

वैश्यस्य पीतवर्णं तु शूद्राणां श्याममेव च |
दुकूलं पट्टवस्त्रं वा पटं कार्पासमेव च || १८ ||

द्वादशं दशहस्तं वा नवहस्ताष्टहस्तकम् |
पञ्चभागैकविस्तारं षड्भागैकमथापि वा || १९ ||

त्रिंशदङ्गुलमानं वा कारयेद्ध्वजतारकम् |
विस्तारस्य समं पुच्छं तस्यार्धं शिखरं भवेत् || २० ||

प्. ५६)

अथवा पुच्छतुल्यं वा पार्श्वयोरङ्गुलीकृतम् |
अच्छिन्नमुत्तमं प्रोक्तं सच्छिन्नं लक्षणान्वितम् || २१ ||

महाध्वजं शतं हस्तं तदर्धार्धं तु षोडशम् |
द्वादशं वा प्रकूर्वीत अष्टहस्तायतं शुभम् || २२ ||

यथालाभं गृहीत्वा तु देशकालानुरूपतः |
उत्सवार्थं तु सङ्गृह्य तन्मध्ये वृषभं लिखेत् || २३ ||

उत्सवस्य त्रिरात्रौ तु बलिभूतं व्रजेन्नरः |
पश्चाद्यागेशशलायां पूजयेत् तु शिवद्विजः || २४ ||

ध्वजं पटस्त्रिभागं स्यात् तन्मध्ये वृषभं लिखेत् |
दर्पणं पूर्णकुम्भं च चामरं वा द्वयोर्न्यसेत् || २५ ||

दीपं च मङ्गलं चैव कारयेल्लक्षणान्वितम् |
एवमेव विधानेन कारयेद् देशिकोत्तमः || २६ ||

ध्वजं पटस्य शुध्यर्थं * * मानेन प्रोक्षयेत् |
पश्चाद्ध्वजं पञ्चगव्ये प्रोक्षयेच्छिवमन्त्रतः || २७ ||

वृषगायत्रिमन्त्रेण कुशाद्भिः प्रोक्षयेद् बुधः |
दण्डं च पूर्वरत्रौ तु स्थापयेत् तु शिवद्विजः || २८ ||

बाहुमात्रं खनित्वा तु श्वभ्रं प्रोक्ष्य कुशाम्भसा |
वृषभं कूर्मकं वापि हैमं श्वभ्रं विनिक्षिपेत् || २९ ||

दण्डमुत्थापयेत् पश्चाच्छिवमन्त्रेण देशिकः |
सकूर्चदर्भमालं च वेष्टयेद् ध्वजदण्डके || ३० ||

प्. ५७)

सप्तषट्पञ्चतालैर्वापि चतुस्तालैश्च वेदिकाः |
ब्राह्मणादि क्रमेणैव कारयेत् तु विशेषतः || ३१ ||

विस्तारद्विगुणोत्सेधं पादोनं वा तदर्धकम् |
इष्टिकाभिश्च मृद्भिर्वा सुधया वाथ कारयेत् || ३२ ||

चतुरश्रमथाष्टाश्रं वृत्तं वा कारयेद् बुधः |
तदूर्ध्वे पद्ममालिख्य दलाष्टकसमन्वितम् || ३३ ||

त्रिमेखलानि वा कुर्यात् पादवर्गे सुशोभितम् |
यथा मनोरमं कुर्यादथवा देशिकोत्तमः || ३४ ||

गन्धपुष्पादिना पूज्य वृषमन्त्रेण देशिकः |
अस्त्रं चैव पटं चैव बिम्बाग्रे वा शिवाग्रके || ३५ ||

अर्चयेन्नवमन्त्रेण हविस्तत्र निवेदयेत् |
त्रिशूलं च पटं चैव बिम्बं चैव विशेषतः || ३६ ||

ग्रामप्रदक्षिणं कुर्यात् सर्वालङ्कारसंयुतम् |
होमं कृत्वा तदाग्रामे नगरादिषु कारयेत् || ३७ ||

पश्चात्प्रासादमावेश्य जलेन प्रोक्षयेत् पटम् |
गन्धपुष्पादिभिः पूज्या पुष्पं गायत्रिमन्त्रतः || ३८ ||

विमानप्रदक्षिणं कृत्वा यन्त्ररूपेण रोपयेत् |
अथवा बन्धमार्गेण सर्वालङ्कारसंयुतम् || ३९ ||

ध्वजमारोपयेद् विद्वान् उत्सवार्थं विशेषतः |
स्नपनं कारयेत् तत्र पुण्याहं वाचयेद् बुधः || ४० ||

प्. ५८)

पञ्चवर्णं हविर्दद्यात् ताम्बूलं दापयेद् बुधः |
ब्राह्मणान् भोजयेत् पश्चादाचार्यं पूजयेत् सदा || ४१ ||


इति सूक्ष्मतन्त्रे ध्वजारोहणं नाम एकादशपटलः || 

अतः परं प्रवक्ष्यामि भेरीताडनमुत्तमम् |
ध्वजारोहणपूर्वेयु रात्रौ भेर्यास्तु ताडनम् || १ ||

नैवेद्यद्रव्यसर्वाणि देशिकाय प्रदापयेत् |
तण्डुलस्याष्टभागं च व्यजनं षोडशांशकम् || २ ||

अपूपाष्टांशमित्युक्तं ताम्बूलं च तथैव च |
फलादि भक्षणद्रव्यैर्दशांशं दापयेत् क्रमात् || ३ ||

इत्थं नैमित्तिके नित्ये काम्ये चैव प्रदापयेत् |

इति सूक्ष्मतन्त्रे शिवागमे एकादशपटलः ||

भेरीताडनपूर्वं तु दिवारात्रौ च ताडयेत् |
अङ्कुरार्पणपूर्वे तु रात्रावेव प्रताडयेत् || १ ||

भेरीलक्षणमार्गेण भेरिकां कारयेद् बुधः |
प्रोक्षयेत् पञ्चगव्येन नन्दिगायत्रिमन्त्रतः || २ ||

प्. ५९)

स्नपनं कारयेत् तत्र पञ्चविंशतिसङ्ख्यया |
मण्डपस्य तु मध्ये तु परिवेषस्य मध्यमे || ३ ||

गोमयालेपनं कृत्वा पञ्चचूर्णैरलङ्कृतम् |
आपोहिष्ठेति मन्त्रेण प्रोक्षयेत् तु कुशाम्भसा || ४ ||

स्थण्डिलं तत्र कुर्वीत द्विहस्तेन विशेषतः |
त्रिहस्तं चैव विस्तारं शालिभिश्चतुरङ्गुलम् || ५ ||

मध्येचाष्टदलोपेतं तिलदण्डुलसम्मितम् |
धर्मेण संस्मरेद्धीमान् गन्धपुष्पादिनार्चयेत् || ६ ||

वामादिशक्तिविन्यस्य पूर्वरात्रेण विन्यसेत् |
कर्णिकायां न्यसेत् शूलं भेरिं चान्ये तु कारयेत् || ७ ||

स्थण्डिलं पूर्ववत् कृत्वा मध्ये भेरिं तु विन्यसेत् |
वस्त्रयुग्मपरिच्छिन्नं कुशदर्भेन वेष्टितम् || ८ ||

गन्धपुष्पादिना धीमान् शूलादीनि प्रपूजयेत् |
क्रमेणाराध्ययत्नेन हविस्तत्र प्रदापयेत् || ९ ||

आचार्य ताडयेद् भेरिं वाद्यकस्ततनन्तरं |
तस्मिन्देशे बलिं दद्यान्नन्दिगायत्रि मन्त्रतः || १० ||

ग्रामप्रदक्षिणं कृत्वा सर्वालङ्कारसंयुतम् |
त्रिशूलेन समायुक्तं सन्ध्यां सन्ध्या हि ताडयेत् || ११ ||

तदन्ते देवता ह्वानं कारयेत् तु विशेषतः |
रात्र्यमेवं प्रकर्तव्यं नवरात्रं विशेषतः || १२ ||

प्. ६०)

दिवा रात्रं विशेषतः |

इति सूक्ष्मतन्त्रे भेरीताडनं नाम् द्वादशः पटलः ||

अतः परं प्रवक्ष्यामि यागमण्डपलक्षणं |
गेहस्य पुरतः कुर्यादीशान्ये पावकेऽथवा || १ ||

दक्षिणे पश्चिमे वापि उत्तरे वापि कारयेत् |
भूमिशुद्धिं पुराकृत्वा प्रोक्षयेत् पञ्चगव्यकैः || २ ||

उत्तमं षोडशैर्हस्तैर्मध्यमं द्वादशैस्तथा |
अधमं दशहस्तैश्च नव हस्तं च सप्तकैः || ३ ||

ब्राह्मणादि क्रमेणैव सर्वेषां सप्तहस्तकैः |
चतुरङ्गुलमुत्सेधं निम्नोनतविवर्जितम् || ४ ||

युग्मस्तम्भसमायुक्तं याज्ञिकैस्तरुभि शुभैः |
कूटं वा मण्डपं वापि कारयेल्लक्षणान्वितम् || ५ ||

चतुर्द्वारविमानेन चतुर्द्वारं प्रकल्पयेत् |
रत्निमात्रसमुत्सेधं दर्पणोदरसन्निभम् || ६ ||

सप्तषट्पञ्चतालैर्वा चतुस्तालैः क्रमेण तु |
ब्राह्मणाद्यैश्च कर्तव्यमुत्सेधं षोडशाङ्गुलम् || ७ ||

एवं हि कल्पयेद्धीमान् पञ्चचूर्णैरलङ्कृतम् |
वेदिबाह्ये तु परितो नवकुण्डानि कारयेत् || ८ ||

प्. ६१)

कुण्डवृत्तनमार्गेण तत्तद्भागेषु कारयेत् |
अथवा हस्तमात्रेण कुण्डं विस्तारखातकम् || ९ ||

त्रिमेखलैरलङ्कृत्य चतुस्त्रिद्व्यङ्गुलायतैः |
दिक्षु वै चतुराश्राणि वृत्तानि च विदिक्षु वै || १० ||

इन्द्रेशानकयोर्मध्ये अष्टाश्रं कल्पयेद् बुधः |
नवहोमक्रमं प्रोक्तं पञ्चहोमक्रमं शृणु || ११ ||

इन्द्रादि किं चतुर्दिक्षु वृत्तं कुण्डं प्रकल्पयेत् |
इन्द्रेशानकयोर्मध्ये अष्टाश्रं कल्पयेद् बुदः || १२ ||

पूर्वे वा पश्चिमे चैव ऐशान्यादि प्रकल्पयेत् |
वृत्तं वा चतुरश्रं वा कल्पयेद्देशिकोत्तमः || १३ ||

ऐशान्यां दिशि सङ्कल्प्य एकहोमं विशेषतः |
वृत्तं वा चतुरश्रं वा लक्षणोक्तेन कारयेत् || १४ ||

किञ्चिद्विशेषं वक्ष्यामि होमं चैव शिवोत्सवे |
नवाहे नवहोमं स्यात् सप्ताहे सप्तहोमकम् || १५ ||

पञ्चहोमं तु पञ्चाहे त्रियाहे त्रियहोमकम् |
एकाहे चैकहोमं स्याद्धोमं कृत्वा विचक्षणः || १६ ||

परितो ऋत्विजानां च प्रधाने देशिकं हुनेत् |
अथवा चैकहोमेन कारयेद्देशिको बुधः || १७ ||

गोमयालेपनं कृत्वा मण्डपं च विशेषतः |
चतुस्तोरणसंयुक्तमष्टमङ्गलभूषणम् || १८ ||

प्. ६२)

द्वारकुम्भादि संकल्प्य वितानध्वजशोभितम् |
लाजैश्च विविधैः पुष्पैमण्डपं पूजयेद् बुधः || १९ ||

पुण्याहं वाचयेत् पश्चाच्छिल्पकर्मावसानके || १९� ||


इति सूक्ष्मशास्त्रे शिवागमे प्रतिष्ठातन्त्रे क्रियापादे यागमण्डपलक्षणं 
नाम त्रयोदशपटलः || 

अतः परं प्रवक्ष्यामि अधिवासनमुत्तमम् |
उत्सवारम्भपूर्वे तु रथादीन् कारयेत् क्रमात् || १ ||

देवालयमलङ्कृत्य प्राकारं परिवारकम् |
नानाध्वजादि पिंच्छानि नानाचामरकानि च || २ ||

तानि सर्वाणि सङ्कल्प्य प्रोक्षयेच्छिववारिणां |
उत्सवस्यादिरात्रौ तु अङ्कुरार्पणमारभेत् || ३ ||

प्रासादस्याग्रतो वापि प्रतिमा च ततोऽपि वा |
अस्तमादपरे काले पञ्चनाड्यां सुलग्नके || ४० ||

अथवा सप्तनाड्यां वा कारयेदङ्कुरार्पणं |
लिङ्गं च कौतुकं चैव त्रिशूलं च विशेषतः || ५ ||

कौतुकं बन्धयेद्रात्रौ शास्त्रदृष्टेन कर्मणा |
मण्डपं मार्जयित्वा तु गोमयेनानुलेपयेत् || ६ ||

प्. ६३)

आचार्यश्च शुचिर्भूत्वा शिष्यश्चैव तथैव च |
स्नानं कृत्वा यथान्यासं विधिदृष्टेन कर्मणा || ७ ||

ततो यागं गृहं गत्वा पादौ हस्तौ च क्षालयेत् |
नासमार्ग क्रमं कुर्यात् स्थितिन्यासं विशेषतः || ८ ||

नववस्त्रेण उष्णीष हेमाङ्गुलिविभूषणः |
सर्वाभरणसंपूर्णः सर्वलक्षणसंयुतः || ९ ||

अस्त्रराजेति मन्त्रेण जपेदष्टशतं क्रमात् |
स्थण्डिलं कारयेद् वेद्यामष्टो द्रोणेन शालिना || १० ||

स्थण्डिलं तत्र कुर्वीत कर्णिकाकेसरैर्युतम् |
तिलतण्डुलमिश्रं तु केसराग्रेण विन्यसेत् || ११ ||

दर्भैपरिस्तरं कुर्याद् गन्धपुष्पादिनार्चयेत् |
कुट्टिमस्येशदिग्भागे शालिभिश्चतुरश्रकम् || १२ ||

त्रितालविस्तृतं कुर्यात् देष्टपत्रं सकर्णिकम् |
धर्मज्ञानादि विन्यस्य आसनार्चनकर्मणि || १३ ||

राजतं हेमताम्रं वा मृण्मयं वापि कारयेत् |
कुम्भं च वर्धनीं चैव कलशं च विचक्षणः || १४ ||

अधिवास्य च रात्रौ तु यागं कुर्याद्विशेषतः |
वस्त्रपूतेन तोयेन पूर्णं कुर्याद् यथेप्सितम् || १५ ||

गन्धचन्दनतोयेन गन्धद्रव्यं विनिक्षिपेत् |
कूर्चादि निक्षिपेत् तत्र पञ्चरत्नादि निक्षिपेत् || १६ ||

वस्त्रयुग्मेन संवेष्ट्य पट्टिकोपरि शोभितम् |
तथा देव्या सहासीनं यागेशं चार्चयेत् क्रमात् || १७ ||

त्रिणेत्रं च चतुर्बाहुं सर्वाभरणभूषितम् |
एवं ध्यात्वा तु मनसा कल्पयेदीशगोचरे || १८ ||

प्. ६४)

स्थण्डिलोपरि विन्यस्य पुष्पमाल्योपशोभितम् |
वद्धनीं हेमसंयुक्तां कलशेषुत्तरे क्रमात् प्रभोः || १९ ||

शिवाङ्गानि न्यसेत् तत्र उमायां विन्यसेत् ततः |
गन्धैः पुष्पैश्च धूपैश्च दीपैरारात्रिकैस्ततः || २० ||

वेदिकोपरिमध्ये तु अथवा पूर्वपश्चिमे |
सर्वालङ्कारसंयुक्तं स्तोत्रमङ्गलवाचकैः || २१ ||

घण्टानादसमायुक्तं शूलं कृत्वा प्रदक्षिणम् |
यागमण्डपमध्ये वा स्थापयेत्पूर्वदेशके || २२ ||

अर्चयेद् गन्धपुष्पाद्यैर्नववस्त्रेण वेष्टयेत् |
अस्त्रं तत्रैव संस्थाप्य कौतुकं बन्धयेद्धृदा || २३ ||

अष्टौ कुम्भानि संस्थाप्य पूर्वादीनि प्रदक्षिणम् |
पृथग्वस्त्रेण संवेष्ट्य प्रधं हेमं निक्षिपेत् || २४ ||

अनन्तादींश्च देवांश्च तेषु कुम्भेषु पूजयेत् |
दशायुधानि परितः कल्पयेद्देशिकोत्तमः || २५ ||

मङ्गलानि च संपूज्य स्वैस्वैर्मन्त्रैश्च पूजयेत् |
द्वारादि देवताभ्यर्च्य सर्वान् देवान् प्रपूजयेत् || २६ ||

पुण्याहं वाचयेत् तत्र पवमानेन प्रोक्षयेत् |
होमस्य दक्षिणे भागे यागेशं पूजयेद् बुधः || २७ ||

कुम्भं च स्थपयेत् तत्र वस्त्रकूर्चसमन्वितम् |
समिधाज्य चरून् लाजान् तिलसर्षपमुद्गकैः || २८ ||

प्. ६५)

अपूपेनाक्षतगुलैः क्षीरनिष्पावसक्तुकैः |
पञ्चब्रह्मषडङ्गैश्च व्योमव्यापि दशाक्षरैः || २९ ||

क्षुरिकाबीजमुख्यैश्च प्रासादेन विशेषतः |
यथाक्रमेण होतव्यमष्टाविंशतिरेव च || ३० ||

जयादिकाभ्यातानैश्च खिष्टान्तं होममाचरेत् |
शिवाग्नेरग्निं संग्राह्य सर्वकुण्डेषु निक्षिपेत् || ३१ ||

होमादौ तु बलिं दद्याद् ग्रामादिषु विशेषतः |
होमान्ते वाथ कर्तव्यम् अथवा मध्यमेऽपि वा || ३२ ||

ब्रह्मादीशानपर्यन्तं इन्द्रादीशानमेव च |
शुद्धान्नं दधिसंयुक्तं बलिं दद्याच्छिवद्विजः || ३३ ||

प्रथमं गणरात्रं तु द्वितीयं भूतरात्रकम् |
ब्रह्मरात्रं तृतीयं स्याद्गान्धर्वं तु चतुर्थकम् || ३४ ||

पञ्चमम् इन्द्ररात्रं स्यात् षष्ठं तु ऋषिरात्रकम् |
सप्तमं वैष्णवं प्रोक्तमष्टमं राक्षसं तथा || ३५ ||

नवमं शैवमित्युक्तं रात्रिदेवाः प्रकीर्तिताः |
सप्ताहे ब्रह्मरात्रादि इन्द्ररात्रादि पञ्चमे || ३६ ||

त्रियाहे वैष्णवादि स्यादेकाहे शैवरात्रकम् |
पक्षोत्सवे तु तिथयः रात्रिदेवाः प्रकीर्तिताः || ३७ ||

द्वात्रिंशद्देवतामासे षण्मासे पूर्ववत् पृथक् |
आप्तोत्सवे तु तत्स्याद् देवं वै रात्रिदेवताः || ३८ ||

प्. ६६)

शुद्धान्नं दधिसंयुक्तं प्रथमेऽहनि दापयेत् |
पद्मपुष्पं सरजनी लाजसक्तुसमन्वितम् || ३९ ||

द्वितीये च प्रदातव्यं तृतीये पायसं ददेत् |
हरिद्रान्नं ससर्पि च नालिकेरफलैर्युतम् || ४० ||

चतुर्थेऽहनि दातव्यं पञ्चमे घृतमिश्रकम् |
गुलोदनं घृतं मिश्रं कदलीफलसंयुतम् || ४१ ||

षष्ठेऽहनि प्रदातव्यं सप्तमे तु रसान्नकम् |
माषान्नं घृतसंयुक्तम् अष्टमेहऽनि दापयेत् || ४२ ||

शुद्धान्नं दधिसंयुक्तं नवमेहऽनि दापयेत् |
स्वस्वैर्नामादिभिर्मन्त्रैर्ध्वजादिषु बलिं ददेत् || ४३ ||

शूलासनादिबिम्बेषु स्वस्वैः सङ्ग्राह्य बुद्धिमान् |
संहारेषु न कर्तव्यं कर्तव्यं चेन्महद्भयम् || ४४ ||

यज्ञार्थं दीक्षितं बिम्बमासमुद्रान्तकारयेत् |
अन्यबिम्बेन कर्तव्यं कर्तव्यं चेन्महद्भयम् || ४५ ||

शैवोत्सवेषु कालेषु अन्यदेवोत्सवं न च |
कारयेद् यदिं मोहेन राजराष्ट्रं विनश्यति || ४६ ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन शैवे शैवं तु कारयेत् |
वैष्णवे वैष्णवं कुर्याद् बौद्धादिषु तथैव च || ४७ ||

एकस्मिन्नगरेऽनेकस्थानानि च भवन्ति चेत् |
तेषां हि चोत्सवे स * त्गे कर्क्षे संभवेद्यदि || ४८ ||

प्. ६७)

तेषां हि चोत्सवं कुर्यात् प्रथग् वीथीषु बुद्धिमान् |
चतुष्पथे त्रिपाथे च ब्रह्मस्थानं प्रकल्पयेत् || ४९ ||

तस्योपपरितो वीथ्यां बलिं कुर्यात् तु देशिकः |
तस्मिन् वीथ्यां प्रकर्तव्यमुत्सवं विधिपूर्वकम् || ५० ||

कारयेद् यदि मोहेन नान्यवीथीषु चोत्सवम् |
तस्य देशाधिपत्यस्य भूनाशं तु न संशयः || ५१ ||

तस्मात्सर्वप्रयत्नेन बलिर्वीथ्यां तु कारयेत् |
उत्सवस्य तु काले तु अतिवृष्टिस्तु संभवेत् || ५२ ||

पूर्वे तु कारयेद्धोमं प्रभाते च बलिं ददेत् |
तस्मिञ्चैवोत्सवं कुर्यात्सर्वालङ्कारसंयुतम् || ५३ ||

त्रिशूलं बलिलिङ्गेन उत्तमं कारयेद्बलिम् |
शूलाभावे तु बिम्बं स्यात् तदभावे तु गोलका || ५४ ||

तेषां च संभवं काले ह्यञ्जलिङ्गेषु कारयेत् |
बलिं कुर्याद् द्विकाले तु उत्सवान्त हि दैविकम् || ४५ ||

अथवा चैककाले तु बलिहोमौ तथोत्सवम् |
तस्मात्सर्वप्रयत्नेन कारयेद्बलिमुत्तमम् || ५६ ||

अन्नलिङ्गं प्रकर्तव्यं पूर्ववत् कारयेद्बुधः |
बल्यर्थं स्थलिकायां तु विन्यसेद्धृदयेन तु || ५७ ||

चतुर्भुजं त्रिणेत्रं च दक्षिणे शूलदृग्भवेत् |
पाशं वामकरे चैवमभयं दक्षिणे तथा || ५८ ||

प्. ६८)

वरदं वामहस्तेन रौद्रदृष्टिसमन्वितम् |
एवं पाशुपतं ध्यात्वा बलिलिङ्गे तु पूजयेत् || ५९ ||

बलिपात्रे न्यसेदन्नं सर्वद्रव्यसमन्वितम् |
प्रथमे तु पताकाश्च द्वितीये वाद्यकस्तथा || ६० ||

तदन्ये देशिको गच्छेच्चतुर्थे शूलमुच्यते |
पञ्चमे चान्नलिङ्गं तु षष्ठके कौतुकं व्रजेत् || ६१ ||

सर्वालङ्कारसंयुक्तमायुधं चाष्टमङ्गलम् |
सभास्थाने राजगृहे देशिकस्यालये तथा || ६२ ||

अन्येषु शुभदेशेषु बलिं दद्याद् विशेषतः |
प्रणवादि नमोन्तं तु स्वनामपदमध्यगम् || ६३ ||

बलिं दद्याद् विशेषेण सर्वलोकशुभावहम् |
एवं बलिभ्रमं कुर्याद् बलिपीठे बलिं क्षिपेत् || ६४ ||

बलिपीठे बलिं सम्यग् विसर्जेद्धृदयेन तु || ६४� ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे अधिवासनविधिर्नाम चतुर्दशपटलः || 

अतः परं प्रवक्ष्यामि कौतुकस्योत्सवं क्रमात् |
कौतुकं बलिदानान्ते कुर्याद् ग्रामप्रदक्षिणं || १ ||

प्. ६९)

रथे वा शिबिकायां वा सुखासीनादि विन्यसेत् |
यन्त्ररङ्गैः समायुक्तं नानाभिन्नैरनेकशः || २ ||

नानाजनपदैर्युक्तं नानाध्वजसमायुतम् |
नानाविधसमायुक्तं नानापिञ्छैः समायुतम् || ३ ||

नानाखड्गसमायुक्तं नानाश्वेतपताकया |
एकं वापि त्रयं वापि चतुर्थं पञ्चधा पुरा || ४ ||

अग्रतो यजमानश्च आचार्यस्तदनु व्रजेत् |
नानागेयसमायुक्तं नानानृत्तसमायुतम् || ५ ||

नास्तोत्रसमायुक्तं नानामङ्गलवाचकैः |
एवमेव प्रकारेण कारयेत् उत्सवं शुभम् || ६ ||

ग्रामान्तरं न कर्तव्यं बिम्बं चैव तु बुद्धिमान् |
ग्रामैके चैव कर्तव्यं उत्सवार्थं हि वर्त्मनि || ७ ||

आस्थानमण्डपे चैव देवतां स्थपयेत् क्रमात् |
यथावाचकबिम्बेन कारयेदुत्सवं बुधः || ८ ||

देवस्य पादशुध्यर्थं पादौ पाद्यं प्रदापयेत् |
रक्षादीपं शिवं दद्याद् बलिपीठे विसर्जयेत् || ९ ||

दृरवास्ते विमाने तु दिवा वास्तुप्रदक्षिणं |
यज्ञादि दीक्षितं बिम्बं अङ्कुरस्यादि रात्रकैः || १० ||

ग्रामे मनोरमे देशे तीर्थान्तं स्थापयेद् बुधः |
नवयात्रा परे चाह्नि आलये संप्रवेशयेत् || ११ ||

प्. ७०)

एवमेव विधानेन कारयेद् देशिकोत्तमः |
अवभृतस्य पूर्वेद्युः नृत्तबिम्बं समाचरेत् || १२ ||

कौतुकं पूर्वरात्रौ तु बन्धयेद् देशिकोत्तमः |
ग्रामप्रदक्षिणं कुर्यात् कौतुकं मन्दिरेऽपि वा || १३ ||

देवं देवीं स्वमन्त्रेण दक्षिणे चापरे करे ||
पुण्याहं वाचयेत् तत्र ब्राह्मणान् भोजयेत् ततः || १४ ||

रक्षाबन्धविधानेन कारयेद् देशिकोत्तमः |
देवस्य दक्षिणे हस्ते कुर्यात् सूत्रादिभिर्बुधः || १५ ||

आचार्यं पूजयेत् तत्र वस्त्र हेमाङ्गुलीयकैः |
प्रातःकाले समभ्यर्च्य आनीया मण्डपे शुभे || १६ ||

यथाशक्ति विधानेन स्नपनं कारयेद्बुधः |
त्रियम्बकेन मन्त्रेण अर्चयेन्नृत्तबिम्बकम् || १७ ||

सौवर्णं च घृतं चैव दृष्ट्या चैव महेश्वरम् |
पश्चाद् देव्यास्तथा दृष्ट्या आचार्याय प्रदापयेत् || १८ ||

पश्चाद्दानादि सर्वाणि कारयेच्छक्तितः क्रमात् |
पुण्याहं वाचयेत् तत्र ब्राह्मणान् भोजयेत् ततः || १९ ||

पञ्चवर्णं हविर्दद्यात् प्रासादेनैव मन्त्रतः |
गन्धयुक्तिविधानेन कारयेद्गन्धमुत्तमम् || २० ||

अथवा शुद्धदेशे तु गन्धं सङ्ग्राह्य बुद्धिमान् |
हृदयेनैव मन्त्रेण प्रोक्षयेद् गन्धवारिणा || २१ ||

प्. ७१)

पश्चाद् देवं तथा देवीं तत् तन् मूलेन लेपयेत् |
अस्त्रस्य दीक्षितस्यैव मूललिङ्गस्य दापयेत् || २२ ||

पश्चाच्चण्डेश्वरस्यैव भक्तानां चैव दापयेत् |
सर्वालङ्कारसंयुक्तं सर्वातोद्यसमन्वितम् || २३ ||

नानागेयसमायुक्तं नानानृत्तसमन्वितम् |
शनैः प्रदक्षिणं कुर्यान्नदूरं न समीपतः || २४ ||

ग्रामस्याभिमुखं चैव तेनैव च निवर्तनम् |
संहिते संहितं कुर्याद् भिन्ने भिन्नं समाचरेत् || २५ ||

मध्याह्नात् पुरतो नास्ति अथवा विंशते क्रमात् |
पश्चाद्धोमं बलिं कुर्यादुत्सवं तदनु व्रजेत् || २६ ||

यज्ञार्थदीक्षितं बिम्बं दिवाकाले तथा भवेत् |
रात्रावेवं प्रकर्तव्यमुदयादपरेन हि || २७ ||

पश्चाद् भक्तजनैः सार्धमभिषेकोदकं नयेत् |
देवस्य विसृजेदृक्षां गन्धं चैव तु वर्जयेत् || २८ ||

स्नपयेद् देवदेवेशं महाव्योमेति मन्त्रतः |
देव्यां च कारयेत् तद्वच्छक्तिमन्त्रेण बुद्धिमान् || २९ ||

पावमानेन संप्रोक्ष्य गन्धपुष्पादिभिर्यजेत् |
पश्चान्निरञ्जनं कुर्याच्छास्त्रदृष्टेन कर्मणा || ३० ||

अपूपादि तदा दद्याद्यथाविभवविस्तरैः |
प्रभूतं च हविर्दद्यात् सहसर्वोपदंशकैः || ३१ ||

प्. ७२)

नृत्तं हि कारयेत् पश्चात् सर्वालङ्कारसंयुतम् |
परिवेषक्रमं कुर्यात् साये चैव विशेषतः || ३२ ||

यागेशं पूर्वतो गत्वा पश्चान्नृत्तेशकं व्रजेत् |
पश्चाच्छण्डेशकं कुर्यात् सर्वालङ्कारसंयुतम् || ३३ ||

ग्रामप्रदक्षिणं कुर्यात् सन्ध्यां सन्ध्यां हि नृत्तकः |
आलयं प्रविशेद्धीमान् ब्राह्मै चैव मुहूर्तके || ३४ ||

परिवेष्मण्डपे स्थाप्य पादौ पाद्यं हि कारयेत् |
पश्चाद्विसृज्य निर्माल्यम् अभिषेकं हि कारयेत् || ३५ ||

गन्धपुष्पादिभिः पूज्य देवं देवं विशेषतः |
पश्चानिरञ्जनं कुर्यात् प्रभूतं हविषन्ददेत् || ३६ ||

पश्चाद्भक्तजनानां तु भोजयेद् देशिकोत्तमः |
एवमेव विधानेन कारयेद् देशिकोत्तमः || ३७ ||

सर्वालङ्कारसंयुक्तं प्रासादे स्थापयेद् बुधः |
मूलबिम्बं विशेषेण पूजयेत् पूर्वमार्गतः || ३८ ||

आचार्यं पूजयेत् तत्र वस्त्रहेमाङ्गुलीयकैः || ३८� ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे कौतुकोत्सवं नाम पञ्चदशः पटलः || 

अतः परं प्रवक्ष्यामि तीर्थारम्भाधिवासनम् |
तीर्थादि पूर्वरात्रौ तु कौतुकं बन्धयेद्धृदा || १४ ||

प्. ७३)

विसृज्य कौतुकं पूर्वं कौतुकं च विशेषतः |
हैमैर्वा रजतैर्वापि क्षौमकार्पासकेन वा || २ ||

आलयस्याग्रतः कुर्याद्गोमयेनानुलेपयेत् |
स्थण्डिलं कारयेत् तत्र शालिभिश्चतुरङ्गुलम् || ३ ||

तण्डुलैः पूरयेत् पात्रं तन्मध्ये कौतुकं न्यसेत् |
विमानप्रदक्षिणं कृत्वा पुण्याहं वाचयेद् बुधः || ४ ||

शिवगायत्रिमन्त्रेण अस्त्रबिम्बं च बन्धयेत् |
आधिवासनं ततः कुर्याद् ब्राह्मी चैव विशेषतः || ५ ||

मण्डपं मार्जयित्वा तु गोमयालेपनं कुरु |
वितानोपरि संपाद्य मुक्तादामैरलङ्कृतम् || ६ ||

अङ्कुरैः धूपदीपैश्च अष्टमङ्गलकैर्युतम् |
तण्डुलैस्तिलदर्भैश्च सम्यगष्टदलं लिखेत् || ७ ||

तन्मध्ये विन्यसेत् कुम्भं शूलं तत्रैव विन्यसेत् |
अष्टौ घटानि परितः स्थापयेदष्टमूर्तिकान् || ८ ||

गन्धपुष्पादिभिः पूज्य वस्त्रगन्धसमायुतम् |
पश्चाद्बिम्बं तु संस्थाप्य मूलबिम्बं विशेषतः || ९ ||

त्रिशूलेन समायुक्तं नद्यां वापि तटाकके |
गच्छेत् समतले सम्यक् स्थण्डिलं कारयेद्बुधः || १० ||

अस्त्रं चैव तु संपूज्य तस्याग्रे कलशं न्यसेत् |
अस्त्रगन्धसमायुक्तान् सकूर्चान् सपिधानकान् || ११ ||

प्. ७४)

सप्तगङ्गादिकान् पूज्य अस्त्रप्रतिममानयेत् |
गन्धपुष्पादिभिः पूज्य शूलगायत्रिमन्त्रतः || १२ ||

सर्वालङ्कारसंयुक्तं शूलं यागे तु वेशयेत् || १२� ||

इति सूक्ष्मतन्त्रे तीर्थसङ्ग्रहं नाम षोडशः पटलः || 

अतः परं प्रवक्ष्यामि चूर्णोत्सवविधिक्रमम् |
पूर्वोक्तेन विधानेन होमं बिम्बं च कारयेत् || १ ||

पश्चाच्छिवोत्सवं कुर्यात् सर्वालङ्कारसंयुतम् |
रजनीचूर्णस्यारम्भमुत्सवान्ते विशेषतः || २ ||

प्रासादस्याग्रतो वापि कौतुकस्याग्रतोऽपि वा |
स्थण्डिलं चतुरश्रं तु अष्टद्रोणेन शालिना || ३ ||

तिलदर्भैस्समाकीर्य स्थण्डिलं त्रीणि विन्यसेत् |
एकस्मिन्नस्त्रसंस्थाप्य मध्ये तालं च विन्यसेत् || ४ ||

अपरे रजनिं स्थाप्य तस्मिन् च मुसलूखले |
अर्चयेत् तु क्रमेणैव तत् तन् मन्त्रेण देशिकः || ५ ||

अस्त्रेण वेष्टयित्वा तु लूखलं मुसलं तथा |
अर्चयेद्गन्धपुष्पाद्यै बिम्बं चास्रं विशेषतः || ६ ||

घृतं शिरोर्पणं कुर्यात् कौतुकानां विशेषतः |
हृदा निक्षिप्य रजनिं चूर्णयेद्धृदयेन तु || ७ ||

प्. ७५)

त्रिद्वित्रियं मुसलादाया गणिकाभिश्च चूर्णयेत् |
पशाद्भक्तजनैश्चैव कारयेत् सुमुहुर्मुहुः || ८ ||

पुनश्चूर्णं समादाय त्रिषु पात्रेषु निक्षिपेत् |
गन्धपुष्पादिभिः पूज्य प्रासादेन तु मन्त्रतः || ९ ||

पश्चाल्लिङ्गे प्रदातव्यं तदेकं प्रतिमादिषु |
यागमूर्तेस्तथा चैव चूर्णं तैलं च दापयेत् || १० ||

परिवारेषु कुर्यात् तु तत् तन्नामादिभिर्बुधः |
पश्चाद् भक्तजनानां तु चूर्णं तैलं च दापयेत् || ११ ||

ग्रामप्रदक्षिणं शीघ्रं त्रिशूलेन समायुतम् |
बलिमादिक्रमेणैव चूर्णं तैलं च दापयेत् || १२ ||

पश्चात्प्रासादमावेश्य गन्धपुष्पादिभिर्यजेत् || १२� ||


इति सूक्ष्मतन्त्रे चूर्णोत्सवं नामा सप्तदशपटलः || 

अतः परं प्रवक्ष्यामि समुद्रस्नानमुत्तमम् |
सर्वपापहरं चैव सर्वतीर्थफलप्रदम् || १ ||

नवकुम्भान् समादाय सूत्रेण परिवेष्टयेत् |
पूरयेद्गन्धतोयेन कूर्चं तत्र विनिक्षिपेत् || २ ||

सर्वेषु कलशेष्वेवं चूतपल्लवशोभितम् |
वज्रादीनायुधान् ग्राह्य कलशानभिगद्यते || ३ ||

प्. ७६)

ततः शङ्खादिनादैश्च गीतनृत्तसमाकुरु |
भेरिमर्दलपटहं तालघोषसमायुतम् || ४ ||

ग्रामप्रदक्षिणं कुर्याच्छूलबिम्बं विशेषतः |
समुद्रेऽपि च नद्यां वा तटाके वा नयेद्बुधः || ५ ||

जलतीरे समागम्य प्रपां कुर्याद् विशेषतः |
पूर्वाभिमुखमास्थाप्य कौतुकं च विशेषतः || ६ ||

त्रिशूलं तस्य पुतः स्तथाग्रे कलशान् न्यसेत् |
स्थण्डिलं कारयेत् तत्र तिलदर्भैस्समन्वितम् || ७ ||

कलशान् स्थापयेत् तस्मिन् आयुधानि च विन्यसेत् |
अर्चये गन्धपुष्पाद्यै कलशादीन् पृथक् पृथक् || ८ ||

पुण्याहं वाचयेत् तत्र पावमानेन प्रोक्षयेत् |
आहूय देवतां सर्वां सभृया च समाप्यध || ९ ||

मनसा पूजयेत् सर्वान् हृदयेन तु देशिकः |
घटाभिषेकं कुर्वीत बिम्बं शूलं विशेषतः || १० ||

पश्चाज्जलान्ते शूलं तु आचार्येण सहैव तु |
स्नानं लोकहितार्थाय तीर्थे संस्थाप्य शूलिनम् || ११ ||

रात्राधिवासितान् कुम्भान् त्रिशूले स्थापयेद् बुधः |
चक्रवत्युपचारेण कौतुकं स्नापयेद् बुधः || १२ ||

आयुधानि जले क्षिप्त्वा अष्टमङ्गलमेव च |
पश्चात् संपूज्य देवेशं मन्त्रं चैव विशेषतः || १३ ||

प्. ७७)

दूकूलपट्टदेवाङ्गैः वेष्टयेद्वस्त्रमुत्तमम् |
त्रिशूलस्य तथैव स्यादाचार्यस्य तथैव च || १४ ||

आचार्य पूजयेत् तत्र वस्त्रहेमाङ्गुलीयकैः |
ब्रह्मघोषसमायुक्तं सर्वालङ्कारसंयुतम् || १५ ||

ग्रामप्रदक्षिणे नैव यागस्थान निवेशयेत् |
परिवेष्मण्डपे चैव यागार्थं कौतुकं न्यसेत् || १६ ||

स्विष्टान्तं होमयेद्यागे स्वस्वमन्त्रैश्च देशिकः |
प्रभूतं च हविर्दद्या यागादीनां विशेषतः || १७ ||

पश्चाच्छूलं च कुम्भानि सर्वालङ्कारसंयुतम् |
विमानप्रदक्षिणं कृत्वा लिङ्गाग्रे स्थापयेद्बुधः || १८ ||

शिवमाराध्य यत्नेन कारयेदेशिकोत्तमः |
अपरे दिवसे चैव * व यात्रां समारभेत् || १९ ||

तीर्थार्थं कौतुकं मक्त्यवनयात्रार्थ कौतुकम् |
कारये तु विशेषेण कौतुकं बन्धयेद्धृदा || २० ||

पूर्वं दिव चतुर्दिक्षु गन्तव्यं वनयत्रकम् |
स्थानान् स्थानान्तरं वापि अन्यथा च मनोरमम् || २१ ||

पूर्वेद्युर्वा प्रकर्तव्यं वनयात्रां च देशिकः |
यागार्थदिक्षितं बिम्बं पूर्वस्मिन् दिवसेन च || २२ ||

अदिक्षितानां बिम्बानां कारये तीर्थपूर्वके |
यज्ञार्थदीक्षितं बिम्बं ग्रामबाह्ये निवेशयेत् || २३ ||

प्. ७८)

वेशयेद् यदि मोहेन राक्षसाद्या विशन्ति हि |
तस्मात्सर्वप्रयत्नेन यागबिम्बं च पूर्वकम् || २४ ||

युद्धारम्भप्रभावेन सर्वायुधवराञ्जनान् |
देवदेवं विशेषेण दिव्यगन्धेन लेपयेत् || २५ ||

नानावद्यसमायुक्तं नानागेयसमन्वितम् |
नानामृदङ्गसंयुक्तं नानावाहनसंयुतम् || २६ ||

एवं प्रदक्षिणं देवं कुर्याद् ग्रामादिकं ततः |
जलाक्रिय वने कुर्यान् मृगकुम्भमलिलया || २७ ||

एवमेव विधानेन कारये तु वने बुधः |
यात्रामण्डपमध्ये तु यात्राहोमं प्रतापयेत् || २८ |

समिदाज्यचरुन्लाजान् होमयेद्राक्षद्राक्ष सप्रयम् |
राक्षसायेति मन्त्रेण अष्टाविंशति सङ्ख्यया || २९ ||

सकलानि च मांषानि वने चैव बलिं क्षिपेत् |
पश्चाद् देवेशसंपूज्य प्रभूतं च हविर्ददेत् || ३० ||

ब्राह्मणान् भोजयेत् तत्र यथाविभवविस्तरैः |
ततो भक्तजनान् सर्वान् भोजयेद्भक्तिमान्नरः || ३१ ||

पश्चाद् देवं च देवीं च भूषयन्तु विशेषतः |
अश्वत्पृष्ठसमास्थाय यन्त्ररूपेण निर्मितम् || ३२ ||

ग्रामप्रदक्षिणं कृत्वा सर्वालङ्कारसंयुतम् |
प्रासादस्य समीपे तु शम्भुशक्त्या निवारितः || ३३ ||

प्. ७९)

पश्चात् तु देव्यारूपेण प्रासादं संप्रवेशयेत् |
विना ग्रामबलिं तस्मिन् होमं चैव न कारयेत् || ३४ ||

विधिं विसर्जयेत् तत्र मूलस्थाने निवेशयेत् || ३४� ||


इति सूक्ष्मशास्त्रे समुद्रस्नानं नाम अष्टादशपटलः || 

अवभृतानन्त्रियेषु पञ्चमे सप्तमेऽपि वा |
ध्वजावारोहणं कुर्याच्चण्डयागसमन्वितम् || १ ||

वनयात्रा परं चैव स्नपनं तत्र कारयेत् |
चण्डयागस्य पूर्वेद्युः कारयेन्मण्डपं शुभम् || २ ||

नवाष्टसप्तहस्ते च कारयेत् तु विशेषतः |
तन्मध्ये कुट्टिमं कुर्यात् पञ्चतालप्रमाणतः || ३ ||

षोडशाङ्गुलमुत्सेधं दर्पणोदरसन्निभम् |
चतुर्द्वारसमायुक्तं चतुस्तोरणभूषितम् || ४ ||

अलङ्कारादिभिर्भूष्य शालिपिष्टैर्विचित्रयेत् |
स्थण्डिलं कारयेत् तत्र तिलदर्भै परिस्तरैः || ५ ||

स्थापयेत् कलशान् मन्त्रि चण्डमन्त्रमनुस्मरन् |
कूर्चानिक्षिपेत् तत्र वस्त्रैराच्छादयेद् बुधः || ६ ||

गन्धपुष्पादिभिः पूज्य अष्टविद्येश्वरैर्युतम् |
चण्डेशं स्थापयेत् तत्र चण्डमन्त्रमनुस्मरन् || ७ ||

प्. ८०)

अविर्निवेदयेत् पश्चात् ताम्बूलं तत्र दापयेत् |
ब्रह्मचारि शुचिर्भूत्वा चण्डवत्साधको चरेत् || ८ ||

ग्रामप्रदक्षिणं कृत्वा बलिं दत्व विशेषतः |
देवतोद्वासं कुर्याद् ध्वजं तत्र विसर्जयेत् || ९ ||

रज्जुध्वजपटं चैव देशिकायां प्रदापयेत् |
टङ्केन छेदयेद् दण्डं चतुर्दिक्षु विशेषतः || १० ||

अन्त * * * दण्डं च गृहीयाद् देशिकोत्तमः |
पञ्चगव्येन संप्रोक्ष्य पश्चात् तेनैव रोपयेत् || ११ ||

एकाहे वापि कुर्याश्चे ग्रामे बलिंस्तु कारयेत् |
पश्चाद्ध्वजं विसृज्याथ चण्डेशं पूजयेत् ततः || १२ ||

आचार्यं पूजयेत् पुर्वं पश्चाद् यागं विसर्जयेत् |
यागोपकरणं सर्वम् आचार्याय प्रदापयेत् || १३ ||

इति सूक्ष्मतन्त्रे ध्वजारोहणं नाम एकोनविंशतिपटलः || 

अतः परं प्रवक्ष्यामि भक्तोत्सवविधिं शुभम् |
ध्वजारोहणं ते तु त्रिदिने पञ्चमे दिने || १ ||

पञ्चमे दशमे चैव द्वादशे पञ्चत् शह्निके |
उत्सवार्थं च बिम्बं च त्रिशूलं च विशेषतः || २ ||

प्. ८१)

तद्दिष दिवसात्पूर्वे रक्षाबन्धं तु कारयेत् |
प्रातःकालं तु संस्थाप्य स्नपनं पञ्चविंशति || ३ ||

स्नपनाभावे तु संप्रोक्ष्य बिम्बशूलं विशेषतः |
हविर्णिवेदयेत् तत्र प्रासादेन तु मन्त्रतः || ४ ||

मूलबिम्बे तथैवं स्यात् प्रासादेन दशाष्टकम् |
समिदाज्यचरूलाजान् प्रत्येकं च विशेषतः || ५ ||

तस्यान्तेव बलिं दद्यात् द्विमाने वापि कारयेत् |
तस्यान्ते चेत्सवं कुर्यात् सर्वालङ्कारसंयुतम् || ६ ||

भक्तानां परिचाराणां भोजयेद्भक्तिमार्गतः |
सायंकालेऽपि कर्तव्यं प्रातःकालेऽथवा भवेत् || ७ ||

प्रासादं संप्रविश्याध उक्तमार्गेण चार्चयेत् |
पश्चात् तु कारयेन्नक्तं सर्वालङ्कारसंयुतम् || ८ ||

होमं बलिं विना वाथ सामान्येनापि कारयेत् |
एवमेव विधानेन कारयेदुत्सवान्तके || ९ ||

एवं यत् कुरुते मर्त्यः अनन्तफलमश्नुते |
हिहैव धनवान् श्रीमान् शिवलोके महीयते || १० ||

इति सूक्ष्मतन्त्रे भक्तोत्सवं नाम विंशतिपटलः || 
प्. ८२)

पुष्पचूर्णविधि |

अतः परं प्रवक्ष्यामि पुष्पचूर्णविधिक्रमम् |
भक्तोत्सवान्तकर्तव्यं मादावपि च कारयेत् || १ ||

प्रासादस्याग्रतः कुर्यान्मण्डपं चतुरश्रकम् |
यागमण्डपमार्गेण कारयेत् पूर्वमार्गतः || २ ||

मध्यमे वेदिकां कुर्यात् पञ्चतालप्रमाणतः |
द्वादशाङ्गुलमुत्सेधं दर्पणोदरसन्निभम् || ३ ||

तत्पूर्वे चतुरश्रं तु कुण्डं तत्रैव कारयेत् |
अस्त्रं च कौतुकं चैव पश्चिमे स्थापयेद् बुधः || ४ ||

श्वेतपुष्पाणि सर्वाणि स्थापयेद् देशिकोत्तमः |
पञ्चगव्येन संप्रोक्ष्य पावमानेन प्रोक्षयेत् || ५ ||

पश्चात् पुष्पाणि संग्राह्य नवपात्रे विशेषतः |
स्थण्डिलं कारयेद् वेद्यां नवकुम्भानि स्थापयेत् || ६ ||

सकूर्चान् सवस्त्रसंयुक्तान् सहैमान् वारिपूरितान् |
गन्धपुष्पादिना पूज्य दशायुधानि विन्यसेत् || ७ ||

तोरणानि च संकल्प्य द्वारकुम्भैरलङ्कृतम् |
एवमेव विधानेन कारयेद् देशिकोत्तमः || ८ ||

पश्चाद्धोमं प्रकर्तव्यं उत्सवस्यैकहोमतः |
रात्रौ हेवं प्रकर्तव्यं प्रातःकाले शिवं यजेत् || ९ ||

पश्चात् पुष्पाणि संपूज्य शिवस्योपरिविन्यसेत् |
अस्त्रं च कौतुकं चैव यथालाभं प्रमाणतः || १० ||

प्. ८३)

पुष्पाणि दापयेद् विद्वान् प्रासादेन तु मन्त्रतः |
प्रभूतहविषं दद्याद् भक्तानां दापयेत् क्रमात् || ११ ||

अपरे दिवसे प्राप्ते पुष्पाणि च विसर्जयेत् |
सध्यालोपं न कर्तव्यं पुष्पाह्योपरि पूजयेत् || १२ ||

पश्चात् कुम्भानि संस्थाप्य मूलं कौतुकमेव वा |
पूर्णाहुतिं ततो दद्यात् प्रासादेन तु मन्त्रतः || १३ ||

भूपतं च हविर्दद्यात् प्रसादेन तु मन्त्रतः |
नवाहे चैव सप्ताहे पञ्चाहे त्रियहेऽध वा || १४ ||

एकाहे कारयेद्धीमान् पुष्पचूर्णं सलक्षणं || १४� ||

इति सूक्ष्मतन्त्रे पुष्पचूर्णविधिं नाम एकविंशतिपटलः || 

प्रायश्चित्तम् |

अतः परं प्रवक्ष्यामि प्रायश्चित्तविधिक्रमम् |
प्रायप्रहिणमित्युक्तं चित्तं मुद्भवमुच्यते || १ ||

प्रहीणस्य तु सन्धानात् प्रायश्चित्तमिति स्मृतम् |
आचार्यादि चतुर्णां तु प्रायश्चित्तं विधीयते || २ ||

नित्यस्नानादि हीने तु कुण्डे वा स्थण्डिले बुधः |
आघोरास्त्रेण मन्त्रेण त्रिंशत्याहुतिर्भवेत् || ३ ||

प्. ८४)

सन्ध्यावन्दनहीने तु सूर्यमन्त्रं शतं जपेत् |
ब्रह्मणान् भोजयेत् तत्र ततः कर्म समारभेत् || ४ ||

अग्निकार्यविहीने तु शिवमन्त्रशतं जपेत् |
देशिकः शिवमन्त्रेण अष्टोत्तरशताहुतिः || ५ ||

पश्चादग्निसमभ्यर्च्य नित्यकर्मसमाचरेत् |
निर्माल्यं लङ्घने दाने पतिते दूषिते स्वयम् || ६ ||

महाव्योमेन मन्त्रेण सहस्रवरणं जपेत् |
निर्माल्यभक्षणं चे तु हृदयेन् शताहुतिः || ७ ||

पश्चात् संपूजयेत् सन्ध्यां प्रासादेन शतं जपेत् |
पर्युषितैश्च पुष्पैश्च प्रासादात्पूजयेद्धरम् || ८ ||

तत्पुष्पं वर्जयेद्धीमान् षडङ्गैश्च विशेषतः |
नवकुम्भानि संस्थाप्य पुनः पूजां समारभेत् || ९ ||

बीजमुख्येन मन्त्रेण अष्टोत्तरशताहुतिः |
हीनाङ्गं चाधिकां च वर्जये देशिकं सदा || १० ||

अङ्गहीनो दुराचारो दीक्षाहीनो मदान्धकः |
वृषलीदोषभाग् विप्रो स्पर्शनं त्वध वर्जयेत् || ११ ||

आत्मार्थं पूजयेत् तेन परार्थं न कदाचन |
प्रमादाद्यज्ञकाले तु अङ्गहीना भवेद् यदि || १२ ||

स्नानं तत्र प्रकुर्यात् तु सहस्रकलशै क्रमात् |
महाव्योमेन मन्त्रेण अङ्गस्य तु सर्वधा च न कारयेत् || १३ ||

प्. ८५)

अधिकायाङ्गहीने तु पुनर्योज्यं विशेषतः |
अङ्गदोषो न दोषाया आत्मदोषं च वर्जयेत् || १४ ||

एकपादेन सदा |
प्रमादाद्यज्ञकाले तु सुरापानं तु संभवेत् |
मरणान्ताद्विशेषेण कृच्छ्रचान्द्रायणं चरेत् || १५ ||

प्रमादाद्वृषलीयोगादेकरात्रं विशेषतः |
पञ्चगव्यं पिबेत् तत्र ब्रह्मकूर्चं विशेषतः || १६ ||

* * * * * * * ने तत्क्षणात् पतितो भवेत् |
पश्चाच्छूद्रत्वमायाति प्रयश्चित्तं न विद्यते || १७ ||

सकामाद्विषलियोगादेकरात्रं विशेषतः |
अघोरेणैव मन्त्रेण जपेत् कोष्ठे सदा व्रजेत् || १८ ||

एवं विधिप्रकारेण कारयेद् वत्सरत्रयात् |
कृच्छ्रचान्द्रायणं कृत्वा पश्चाव्योमेन मन्त्रतः || १९ ||

तिलाक्षं तु भवेत् तत्र व्योमेन चरुणा सह |
ब्राह्मणान् भोजयेत् तत्र पश्चादन्नम् च निष्ककम् || २० ||

एवं कुर्याद्विशेषेण ब्रह्मघ्नं चैव तत्समम् |
महात्राह पितृहा चैव तद्वद् देवस्वहारिणम् || २१ ||

त्रिगुणं द्विगुणं दत्वा हरणद्रव्यमुत्तमम् |
शिवदानं ततः कृत्वा देवदेवं क्षमापयेत् || २२ ||

गरुद्रव्यस्य हरणे त्रिगुणं तु ददेत् गुरौः |
गुरोः पितृकरं कुर्यात् गुरौ नामं सदा जपेत् || २३ ||

प्. ८६)

आचार्ययाचनाद्धेतो अघोरेणैव मन्त्रतः |
घृतेन हविषा चैव सहस्रं च हुनेत् क्रमात् || २४ ||

पश्चाज्जपं प्रकुर्वीत ब्रह्मकूर्चेन शुध्यति |
तस्करैम्मृयते याने स्वशस्त्रेण मृदं यदि || २५ ||

परस्परविरोधेन उभयोर्त्मरणं यदि |
गोभिर्वा मरणं यस्यात् प्रमादेनैव संभवेत् || २६ ||

गोदानं भूमिदानं वा अथवा स्वर्णदानकम् |
निष्करूपेण तं कृत्वा शिवाय विनिवेदयेत् || २७ ||

महाव्योमेन मन्त्रेण दशवारम् क्रमाद्धुनेत् |
समिधाचरुण तद्वद्धोमं चैव प्रकारयेत् || २८ ||

अष्टोत्तरशतैः कुम्भैः स्नपनं कारयेच्छिवम् |
पश्चाद् दहन् क्रिया कुर्याच्छिवशास्त्रोक्तमानयेत् || २९ ||

मोहद्वा दहनं येन द्विगुणं कारयेत् ततः |
तेषां पृष्ठे यथा गच्छेद् देशिकोऽपि विशेषतः || ३० ||

सचेलस्नानं कृत्वा तु त्रिरात्रं ह्युपवासयेत् |
पञ्चगव्यं पिबेत् पश्चात् प्रासादेनैव मन्त्रतः || ३१ ||

महाव्योमेन मन्त्रेण अष्टोत्तरशतं हुनेत् |
ब्रह्मणान् भोजयेत् पश्चाद् अष्टोत्तरशतं क्रमात् || ३२ ||

तस्य द्विगुणमार्गेण भारकादेवधीर्यते |
गोब्राह्मणनृपस्थाय मरणं संभवेद्यदि || ३३ ||

प्. ८७)

तस्य पूर्वोक्त कृत्यायां कारयेद् देशिकोत्तमः |
कामाद्वै * * * * प * * श्चात् प्रेतक्रियां कुरु || ३४ ||

दृष्टोप्येव समाख्यातं अदृष्टे कुशया कृतम् |
नारायणबलिं कृत्वा प्रतिरूपं हि कारयेत् || ३५ ||

दर्शनोक्तेन मार्गेण कारये ज्ञातिभिः क्रमात् |
पाषाणे नैव पाशेन कोपाद् भीत्या मृतियति || ३६ ||

ते * * पातकं विद्यात् त्रिष्णीं बाह्ये तु खानयेत् |
नारायणबलिं कृत्वा वत्सरं चाक्रयां चरेत् || ३७ ||

मोहेन दहनं कुर्यात् प्रायश्चित्तं च कारयेत् |
सशीघ्रं वपनं कृत्वा कृच्छ्रं चान्द्रायणं चरेत् || ३८ ||

अघोरास्त्रेण मन्त्रेण दशसाहस्रकं जपेत् |
पश्चाच्छुद्धित्वमाये च देशिकः कर्मकारयेत् || ३९ ||

अनुगमृन्तयोस्सोऽपि प्रमादात् स गतितं यदि |
सचेलस्नानकं कृत्वा गोष्ठे त्रिरात्रकं वसेत् || ४० ||

पश्चाच्चान्द्रायणं कुर्यात् अघोरास्त्रेण मन्त्रतः |
दशसाहस्रकं जप्त्वा सकामाद्विगुणं चरेत् || ४१ ||

भारकादेस्तदर्थं स्याद्रोदनस्यार्थमार्गतः |
यस्मिन् कर्मणि संयुक्ते स्नेहलोपात् समन्वितम् || ४२ ||

तेनैव तु न कर्तव्यं कर्तव्यं चेन्महद्भयम् |
तच्चेष सहगोत्रेण कारयेत् सहजां क्रियाम् || ४३ ||

प्. ८८)

पृथक् द्वे तमानायां तस्मिन्कालेऽन्यदेशिकः |
करणि येन मन्त्रेण कारयेदवसानकात् || ४४ ||

अर्द्धोत्तरक्रियाकाले प्रमादासङ्गतं यदि |
कयिकैबहुलैरर्थैः पुत्रभातृसबान्धवः || ४५ ||

तस्मिन्नाहनि कुर्याञ्चेत् तेन शेषं समारेत् |
पापामरणसंबन्धमोहात् कर्मकरोति चेत् || ४६ ||

स्थान नाशनमाप्नोति ग्रामादिनां च नाशनम् |
तद्दोषगमनार्थाय महाव्योमेन मन्त्रतः || ४७ ||

शतपस्थघृतेनैव अभिषेक हि कारयेत् |
सहस्रकलशैस्नानः कुर्याद्वे परमेश्वरे || ४८ ||

शान्तिहोमं ततः कृत्वा पुनः कर्म समाचरेत् |
एवमेव विधानेन कारयेद् बुद्धिपूर्वके || ४९ ||

अज्ञानविषये शान्तिं कारयेद् देशिकोत्तमः |
अगम्यगमने काले वपनं हि विशेषतः || ५० ||

चान्द्रायणं चरित्वा तु कृच्छ्रसन्तापनं चरेत् |
अघोरास्त्रेण मन्त्रेण विंशत्सहस्रकं जपेत् || ५१ ||

निर्माल्य भक्षणं यात्तु ज्ञानतोऽज्ञानतोऽपि वा |
सशिखं वपनं कृत्वा मांसगोष्ठे वसे निशि || ५२ ||

दिवानुगमनं गोष्ठ आमीषं च गवां ददेत् |
पश्चाच्चान्द्रायणं कृत्वा महाव्योमेति मन्त्रतः || ५३ ||

प्. ८९)

हविषा च घृते चैव होमं कुर्यात् सहस्रकम् |
चण्डेश्वरस्य यागान्तु कुर्यात् तस्य विशुध्यति || ५४ ||

अकालभक्षणं यस्यात् स्नपनं वै शङ्करस्य तु |
व्योमेन घोरमन्त्रेण दशसाहस्रकं जपेत् || ५५ ||

होमं तत्र प्रकुर्यात् तु पक्षं गव्येन भक्षयेत् |
पश्चात् शुचित् द्वमायाति देशिकः कर्ममाचरेत् || ५६ ||

श्वनशूतकमार्जालै कुक्कुटो गृद्ध्र एव वा |
प्रमादाद्वायसं प्राप्ते त्रिरात्रमुपवासयेत् || ५७ ||

पञ्चगव्यं पिबेत् तत्र ब्राह्मणान् भोजयेच्छुचिः |
व्यधवा गमने चैव समानेप्यसमानके || ५८ ||

तत्पातकं तु कृच्छ्रादि कृच्छ्रचान्द्रायणं चरेत् |
अघोरास्त्रेण मन्त्रेण विंशत्सहस्रकं जपेत् || ५९ ||

होमं तत्र प्रकुर्यात् तु ब्राह्मणान् भोजयेत् शुचि |
असमे द्विगुणं कुर्यात् शिवदानं तु कारयेत् || ६० ||

कन्यकागमने तस्मात् तदर्धं चैव कारयेत् |
एकगोत्रे च संयोगे प्रायश्चित्तं न विद्यते || ६१ ||

प्रमादात् सम्भवे काले स्नानं कुर्यात्रिकालके |
चान्द्रायणं चरित्वा तु कृच्छ्रसन्तापनं चरेत् || ६२ ||

लक्षं प्रसादमन्त्रेण होमं जपं च कारयेत् |
आदिशैवादि पञ्चानां एवं कुर्याद् विशेषतः || ६३ ||

प्. ९०)

न भेदो नरनार्याणां समानं दोषयुक् तदा |
एवमेव प्रकारेण कारयेद् देशिकोत्तमः || ६४ ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे देशिकप्रायश्चित्तं नाम द्वाविंशतिपटलः || 

देशिकप्रायश्चित्तम् |

प्रायश्चित्तं प्रवक्ष्यामि देशिकस्य विशेषतः |
प्रायप्रविणमित्युक्तं चित्तं मुद्भवमुच्यते || १ ||

प्रविणस्य तु सन्धानं प्रायश्चित्तमिति स्मृतम् |
पापशुद्धिर्यादा सम्यक् ज्ञानमुत्पद्यते यदा || २ ||

पापशुद्धिं न चेत् पुंसः क्रियास्सर्वा च निष्फला |
तस्मात्सर्वप्रयत्नेन कर्तव्यं पापशोधनम् || ३ ||

आत्मार्थयजने हीने द्विगुणं चान्यहीनके |
प्रासादेनैव मन्त्रेण द्विगुणं तु यजेद् बुधः || ४ ||

रोगे पुष्पाञ्जलीं कुर्यात् प्रासादेन तु मन्त्रतः |
अवगाहनहीने तु घटस्नानं हि कारयेत् || ५ ||

घटस्नानमशक्तश्चेद्भस्मस्नानं तु कारयेत् |
आद्रवस्त्रेण हृदिना मार्जनं तदभावतः || ६ ||

तेषामभावतो मन्त्रि भस्मस्नानं तु कारयेत् |
तेष्वशक्तश्च रोगोऽपि तूष्णी पुष्पाञ्जलिं ददेत् || ७ ||

प्. ९१)

तस्याभावे तु तं दृष्ट्वा अथवा गुन्मदर्शनम् |
रोगमुक्तस्य काले तु स्नपनं कारये महत् || ८ ||

अयुतं तु भवेन्मूलं होमं तु तद्वदेव हि |
एवमेव विधानेन कारयेद् देशिकोत्तमः || ९ ||

शिवदीक्षनियुक्ता ये ते सर्वे तेन मार्गतः |
कारयेत् तु चतुर्वर्णप्रतिलोमस्तधाचरेत् || १० ||

स्वजात्यदूषितं स्पृष्ट्वा भस्मस्नानं तु कारयेत् |
पश्चाद्वै मूलमन्त्रेण पञ्चाशत्तु जपेच्छुचि || ११ ||

स्वजात्यदीक्षितानां तु भूत्वा कामेन वै बुधः |
दशाक्षरेण मन्त्रेण पञ्चाशत्तु जपेच्छुचि || १२ ||

शूद्रान्नं भुञ्जते कामान् कृच्छ्रचान्द्रायणं चरेत् |
तेषां कामे विशुध्यन्तु पूर्वोक्तस्य विधानतः || १३ ||

प्रतिलोमानुकं भुक्त्वा कामाद्राकमतोऽपि वा |
उपवासं चरेद्विद्वान् महान् व्योमन् जपेच्छतम् || १४ ||

पञ्चाङ्गैश्च षडङ्गैश्च सहस्रं कामतो जपेत् |
निर्माल्यलशुनं मांसं मत्स्यं चैव विसर्जयेत् || १५ ||

अकामान् भक्षयित्वा तु ईशानेन शतं जपेत् |
स्नेहेन यदि भुञ्जीत कृछ्रं सन्तापनं चरेत् || १६ ||

निर्माल्यं लङ्घने दाने स्नानद्वयं तु कारयेत् |
चण्डालस्पर्शने काले शिवमन्त्रशतं जपेत् || १७ ||

प्. ९२)

प्रमादास्पर्शने काले सचेलस्नानमाचरेत् |
महाव्योमेन मन्त्रेण पञ्चगव्यं पिबेच्छुचि || १८ ||

शिवाग्निगुरुनिन्द्यानां यदि निन्द्या शृणोति यः |
हृदिना कर्णमाबध्य सचेल स्नानमाचरेत् || १९ ||

उपवासं चरेत् तत्र प्रासादेन शतं जपेत् |
कृच्छ्रं सन्तापनं कुर्याद् द्विगुणं पूजयेत् तदा || २० ||

स्वजात्यदीक्षितशवं स्पृष्ट्वा कामदकामदः |
सचेलस्नानकं कुर्याद् घृतं प्राश्य हृदा ततः || २१ ||

अघोरेण शिखा चैव सहस्रं तु जपेच्छुचि |
स्नानद्वयं प्रकुर्यात् तु शिवमन्त्रशतं जपेत् || २२ ||

अकामादेव * * * त् त्रिंशत्साहस्रकं हृदा |
अदीक्षितस्य विप्रस्य शवं स्पृष्ट्वा प्रमादतः || २३ ||

स्नानं तन्त्र प्रकुर्यात् तु प्रासादेन शतं जपेत् |
स्नानं तु पूर्ववत् कृत्वा कामात् सहस्रकं जपेत् || २४ ||

दर्शनाद्भस्मना शुद्धिं कामात् सद्यशतं जपेत् |
अदीक्षिताश्शवाद्धेतो अनुगमनं यदा भवेत् || २५ ||

स्नानं पूर्वोक्तवत् कृत्वा व्योमव्यापिशतं जपेत् |
अकामाच्छिवमन्त्रेण सहस्रं तु जपेच्छुचि || २६ ||

तयोरर्धविधानेन दीक्षितस्य शवं प्रति |
दीक्षितस्य शवं स्पृष्ट्वा भस्मस्नानेन शुध्यति || २७ ||

प्. ९३)

दीक्षितस्य नृपस्यैव शवं स्पृष्ट्वा प्रमादतः |
समुद्रस्नानकं कृत्वा एकरात्रोपवासयेत् || २८ ||

प्रातर्गव्यं पिबेमन्त्रि प्रासादेन सहस्रकम् |
अघोरास्त्रेण मन्त्रेण त्रिस्सहस्रं जपेच्छुचि || २९ ||

क्रमात् स्नानद्वयं कुर्याद् अघोरेण सहस्रकम् |
गोत्रासं तु ददेन्मन्त्रि सामान्यादि गुणं चरेत् || ३० ||

अनुगमनं तयोर्यद्यत् सचेलस्नानमाचरेत् |
गोमयालेपनं कृत्वा जपं पूर्वोक्तमार्गतः || ३१ ||

कामान् स्नानं चरित्वा तु त्रिरात्रमुपवासयेत् |
प्रासादेनैव मन्त्रेण शतं चैव जपेच्छुचि || ३२ ||

तयोदर्शनमस्ति स्यात् स्नानं पूर्ववदाचरेत् |
हृदयेन तु मन्त्रेण द्विगुणं त्रिगुणं चरेत् || ३३ ||

अदीक्षितनृपस्याध शवं स्पृष्ट्वा प्रमादतः |
स्नानं च पूर्ववत् कृत्वा त्रिरात्रं चोपवासयेत् || ३४ ||

पञ्चगव्य पिबेन् मन्त्रि प्रासादेन शतं जपेत् |
अकामद्विगुणं कृत्वा गोग्रासं च ददेच्छुचि || ३५ ||

अकामात् कामतो वापि अनुगमनं तु संभवेत् |
स्नानद्वयं प्रकुर्वित घृतं प्राश्यं हृदां बुधः || ३६ ||

अघोरास्त्रेण मन्त्रेण अयुतं तु जपेच्छुचि |
स्नानं तु पूर्ववत् कृत्वा गोमयेन तु लिप्य च || ३७ ||

प्. ९४)

पुनः स्नानं प्रकुर्यात् तु सहस्रं तु जपेच्छुचि |
अदीक्षितस्य वैश्यस्य शवं स्पृष्ट्वा तु कामदः || ३८ ||

समुद्रस्नानकं कुर्याद् गोमयलेपनं हृदा |
अघोरास्त्रेण मन्त्रेण सहस्रं तु जपेच्छुचि || ३९ ||

अदीक्षितस्य वैश्यस्य क्रमादेवं विधीयते |
दीक्षितस्य च वैश्यस्य शवानुगमनं यदि || ४० ||

स्नानं तु पूर्ववत् कृत्वा त्रिगुणं तु जपेच्छुचि |
प्रमादादर्शनं कृत्वा स्नानद्वयं च कारयेत् || ४१ ||

अदीक्षितस्य वैश्यस्य शवं स्पृष्ट्वा तु कामतः |
स्नानं कुर्याद् विशेषेण घृतं वै प्रशयेच्छुचि || ४२ ||

एकरात्रोपवासस्य गव्यं वै प्राशयेद्धृदा |
तप्तकृच्छ्रं चरित्वा तु सावित्रं तु जपेत् सदा || ४३ ||

अघोरास्त्रेण मन्त्रेण त्रिसहस्रं जपेच्छुचि |
ब्राह्मणान् भोजयेत् तत्र स्नपनं कारयेच्छिवम् || ४४ ||

पश्चाद् वै देहशुद्धिं स्यानियमं कारयेत् तदा |
अन्तराणां च शैवानां शवं स्पृष्ट्वा तु कामतः || ४५ ||

समुद्रस्नानकं कुर्याद् घृतं प्राश्य हृदा पुनः |
गोमयेन तु सर्वाङ्गं मूलमन्त्रेण लेपयेत् || ४६ ||

पश्चात् स्नानं प्रकुर्यात् तु ईशानेन जपेच्छतम् |
अघोरास्त्रेण मन्त्रेण शतं सम्यग् जपेच्छुचि || ४७ ||

प्. ९५)

अदीक्षितस्य शूद्रस्य शवं स्पृष्ट्वा प्रमादतः |
स्नानद्वयं प्रकुर्यात् तु घृतं प्राश्य हृदा पुनः || ४८ ||

एकाहमुपवासस्यात् गव्यं वै प्राशयेद्धृदा |
सद्योजातेन मन्त्रेण सहसं तु जपेच्छुचि || ४९ ||

अदीक्षितस्य शवं स्पृष्ट्वा प्रमादास्नानकद्वयम् |
गोग्रासं तु ददेत् पश्चाद् ग्रामान्तर चसेतच्छुचि || ५० ||

अनूगमनं तयो स्याच्चेत् क्रमाद् वै देशिकोत्तमः |
स्नानं तु पूर्ववत् कृत्वा कृच्छ्रं सन्तापनं चरेत् || ५१ ||

ब्राह्मणान् भोजयेत् तत्र यथाविभवविस्तरैः |
अघोरेण शिवास्त्रेण प्रत्येकं तु जपेच्छतम् || ५२ ||

कामादेव समाख्यातम् अकामात् कृच्छ्रकापिना |
अदीक्षितप्रकारोऽयं तयोरर्धप्रकारतः || ५३ ||

अकामात् कमतो दृष्ट्वा दीक्षितस्य शवं यदि |
स्नानं तत्र प्रकुर्यात् तु मूलमन्त्रं जपेच्छुचि || ५४ ||

कामा स्नानद्वयं कुर्यात् प्रासादे शतमन्त्रतः |
दीक्षितस्य शवं स्पृष्ट्वा तयो द्विगुणमाचरेत् || ५५ ||

शिवदीक्षाभियुक्तं तु शूद्रः शूद्रशवं स्पृशेत् |
सचेलस्नानकं कुर्यात् प्रासादेन शतं जपेत् || ५६ ||

अनुगमनं तथा कुर्याद् द्विगुणं तु जपेच्छुचि |
प्रतिलोमं शवं स्पृष्ट्वा कामाद्वाकामतोपि वा || ५७ ||

प्. ९६)

स्नानद्वयं प्रकुर्यात् तु प्रासादेन तु मन्त्रतः |
घृतं प्राश्य हृदा कुर्यात् कृच्छ्रचान्द्रायणं चरेत् || ५८ ||

ब्राह्मणान् भोजयेद् विद्वान् यथाविभवविस्तरैः |
अरोणे च मन्त्रेण अयुतं तु जपेच्छुचि || ५९ ||

अनुगमनं द्यथा तेषाम् अधिकस्नपनं शिवे |
कामदेवं समाख्यातं अकाम स्नानकद्वयम् || ६० ||

कुर्याद् वै हृदयेनैव तप्तकृच्छ्रं चरेच्छुचि |
अनुगमनं तथा तेषां अधिकं स्नपं शिवे || ६१ ||

कामदेवं समाख्यातं कामान् सन्तापनं चरेत् |
वामदेवेन मन्त्रेण त्रिसहस्रं जपेच्छुचि || ६२ ||

तेषां तु दीक्षितानां तु शवं स्पृष्ट्वा तु कामतः |
स्नपनं पूर्ववत् कृत्वा गव्यं वै प्राशयेद्ध्रुवम् || ६३ ||

एकरात्रमुपोषित्वा प्रभाते स्नानमाचरेत् |
अघोरास्त्रेण मन्त्रेण त्रिसहस्रं जपेच्छुचि || ६४ ||

अनुगमनं तदेवं स्यात् अधिकं जपमाचरेत् |
प्रमादगमनं यद्यात् स्नानं पूर्वोक्तवच्चरेत् || ६५ ||

प्रासादेन तु मन्त्रेण विंशत् सहस्रकं जपेत् |
प्रतिलोमे नराणां च शवं स्पृष्ट्वा प्रमादतः || ६६ ||

पूर्वोक्तेन विधानेन द्विगुणं कारयेच्छुचि |
कामानुपूर्ववत् ख्यातम् अनुगच्छन्ति योर्यदा || ६७ ||

प्. ९७)

स्नानं तु पूर्ववत् कृत्वा द्विगुणत्रिगुणं चरेत् |
सपुत्रस्य शवं स्पृष्ट्वा शिवमन्त्रशतं जपेत् || ६८ ||

पश्चात् स्नानं प्रकुर्यात् तु घृतं प्राश्या विशुध्यति |
दीक्षापुत्रं शवं स्पृष्ट्वा सचेलस्नानमाचरेत् || ६९ ||

प्राणायमं शतं जप्त्वा प्रासादेन तु तं जपेत् |
शिव संन्धीनं पश्चाद् ये पुत्रा संभवन्ति हि || ७० ||

तेषां शवादिकं सर्वं चीतावत् संस्थिता भवेत् |
शिवसंस्कार तत्पूर्वं यो जातावंशवच्चरेत् || ७१ ||

नैष्टिकाचारयुक्तस्तु सद्यः शौचं समाचरेत् |
स्नानं तु पूर्ववत् कृत्वा प्रासादेन शतं जपेत् || ७२ ||

आदिशैवो महाशैवस्त्रियाहं शौचमाचरेत् |
अनुशैवस्तथा षट् च अपरक्षैव रन्ध्रकः || ७३ ||

भानवो चान्तरं शैवं इतरे चञ्चत्शन्द्रिका |
एवमेव क्रमेणैव कारयेद् देशिकोत्तमः || ७४ ||

सूतकेषु तथा कुर्याद् गृहस्था एव कारयेत् |
तेषु काले शिवं दृष्ट्वा गुणां पूजयेच्छिवम् || ७५ ||

अन्यथा यदि भुञ्जीता महादोषमवाप्नुयात् |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन शिवदृष्ट्वा तु भोजयेत् || ७६ ||

देशिकाचारयुक्तस्तु नित्यपूजासमन्वितम् |
सोऽपि पूर्वोक्त नक्षत्रे सूतकं प्रेतकं चरेत् || ७७ ||

प्. ९८)

अनाचर्यकुले जाता शिवशास्त्र न बोधकः |
नित्यपूजाविहीनञ्च दशाहं संम्यगाचरेत् || ७८ ||

शैवसम्बन्धहीना ये ते सर्वे चोत्तरान्निके |
दशाहे पश्चत् शाहे विंशत् त्रिंशदिनेऽपि च || ७९ ||

एतेषु दिवसेष्वेव ब्राह्मणाद्या क्रमाचरेत् |
प्रेतयुक्तगृहे वास प्रातस्नानं समाचरेत् || ८० ||

पञ्चगव्य पिबेन्मन्त्रि प्रासादेन तु मन्त्रतः |
नृपवैश्य च शूद्रे च प्रेतयुक्तो गृहो वसेत् || ८१ ||

स्नानं तु पूर्ववत् कृत्वा व्योमव्यापि शतं जपेत् |
द्वयोर्वै तेन मन्त्रेण द्विगुणं त्रिगुणं चरेत् || ८२ ||

सूतकं च यदा स्पृष्ट्वा विप्रस्य स्नानमाचरेत् |
नृपस्य सूतकं स्पृष्ट्वा स्नानाद्वै च समाचरेत् || ८३ ||

महाव्योमेन मन्त्रेण वैश्यस्य सूतकं स्पृशेत् |
शूद्रस्य सूतकं स्पृष्ट्वा द्विगुणं तेन मन्त्रतः || ८४ ||

शूद्रेतराणामाशौचं स्पृष्ट्वा स्नानं तु पूर्ववत् |
कुर्याद् वै तेन मन्त्रेण द्विगुणं तु जपेच्छुचि || ८५ ||

रजस्वलां च या नारीं देशिको संस्पृशेद् यदि |
सद्यस्नानं प्रकुर्यात् तु अघोरेण शतं जपेत् || ८६ ||

रजस्वला द्वितीयां च तृतीयां च चतुर्थका |
स्पृशेद्वै देशिको धीमान् स्नानं गव्यं च कारयेत् || ८७ ||

प्. ९९)

क्रमा च द्विगुणं जप्त्वा तु अघोरास्त्रेण मन्त्रतः |
देशिको भोजने काले आर्तवान् सम्यग् दर्शयेत् || ८८ ||

भुक्तशेषं त्यजित्वा तु स्नानं पूर्वोक्तवच्चरेत् |
उपवासं चरेदेकं प्रतगव्यं पिबेद्धृदा || ८९ ||

अघोरास्त्रेण मन्त्रेण सहस्रं तु जपेच्छुचि |
तस्य भोजनकाले तु तासां वसं शृणोति चेत् || ९० ||

अन्नशेषं त्यजेन्मन्त्रि भस्मस्नानं समाचरेत् |
प्रासादेनैव मन्त्रेण शतं चैव जपेच्छुचि || ९१ ||

द्विगुणस्य तु जातेस्तु प्रासादेन जपेद् बुधः |
लोषाद्यां संभवे ह्यन्ते भुक्तशेषं त्यजेद्बुधः || ९२ ||

आचमनं ततः कुर्याद् घृतं प्रश्य हृदां बुधः |
पश्चात् तु भोजनं कुर्यात् दिच्छ चे देशिकोत्तमः || ९३ ||

भाजनस्य तु काले तु सूतका दर्शयेद् यदि |
अन्नशेषं त्यजित्वा तु स्नानं कुर्यात् तु देशिकः || ९४ ||

प्रासादेन तु मन्त्रेण शतं चैव जपेच्छुचि |
प्रातःकाले तया कुर्यात् तयोर्वाक्यं शृणोति यः || ९५ ||

स्नानं तु पूर्ववत् कृत्वा गव्यं वै प्राशयेच्छुचि |
चण्डाले भेरिका शाब्दं य शृणोति च भोजयेत् || ९६ ||

अन्नशेषं त्यजित्वा तु भस्मस्नानं तु कारयेत् |
अथवा कर्णमाबध्वा शब्दान्ते भोजयेद् बुधः || ९७ ||

प्. १००)

प्रमादभोजनस्याचेदघोरास्त्रं शतं जपेत् |
आशौचद्रव्यसंबन्धौ यो देवान् अर्चयेत् तदा || ९८ ||

भक्त्या तु पूजयेत् सोऽपि दहनाप्लावनादिभिः |
पूजान्ते शुद्धिमाप्नोति निसंपर्के यदा शुचि || ९९ ||

द्रव्याणारेण भोक्तव्यं तस्मिन् काले विशेषतः |
अन्यथा कारयेद् दोषं न दैवस्तत्र तिष्ठति || १०० ||

जज्ञानां दोषदस्तस्मान्महादेवार्चनाय च |
तस्मात् सर्व प्रयत्नेन नि * हा * न्न कारयेत् || १०१ ||

नित्यार्चनाभियुक्तानामेवमेवं हि कारयेत् | 
खद्योदस्तु यथा भान्वोस्तथा पाल्पस्य दोषभाक् || १०२ ||

शवयुक्तस्य पुरुषः द्रव्याणि न च सेचयेत् |
प्रमादात् सेचन्न यद्यत् स्नानद्वयं समाचरेत् || १०३ ||

प्रणायामसहस्रं तु अघोरास्त्रं तदेव तु |
येवमेव विधानेन कारयेद् देशिकोत्तमः || १०४ ||

आत्मार्थयजने काले भृत्यर्थं देशिकस्य तु |
शावन्ध्या संभवे काले उत्तर्क्षं वर्जयेत् क्रमात् || १०५ ||

देशिकान्तरमार्गेण नित्यपूजां करोति हि |
प्रायश्चितं विधिं प्रोक्तं स्नपनस्य विधि शृणु || १०६ ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे प्रतिष्ठातन्त्रे देशिकप्रायश्चितं नाम त्रयोविंशति पटलः 
|| 
प्. १०१)

सकलस्नानम् |

स्नानं सकललिङ्गस्य प्रवक्ष्यामि समासतः |
सर्वपापहरं चैव सर्वदोषहराणि च || १ ||

सर्वदानफलं चैव मलशुध्यर्थमेव च |
उत्सवे च प्रतिष्ठायां ग्रहणे सङ्क्रमेऽपि च || २ ||

नृपजन्मर्क्षभे युक्ते अभिषेकदिनेऽपि च |
अन्यत्पुण्यदिने कुर्याद् दोषयुक्ते विशेषतः || ३ ||

शैलजानां तु सर्वेषां तैलेनाभ्यञ्जने कुरु |
तिलतैलं तु कर्तव्यं मन्यतैलं तु वर्जयेत् || ४ ||

अभ्यञ्जनात्ये मलकंमगोपाङ्गानि लेपयेत् |
मद्देयेदृक्तचूर्णैस्तु स्नापयेत् शुद्धवारिणा || ५ ||

तदन्तकृष्णचूर्णैस्तु लेपयेत् तु विशेषतः |
पुनर्गन्धोदकेनैव स्नापये तु महेश्वरम् || ६ ||

वस्त्रेण मार्जनं कुर्यात् शनैः शनैः विशेषतः |
ततो वस्त्रादिभिर्भूष्या सर्वालङ्कारसंयुतम् || ७ ||

सौवर्णादेसमाख्यातं मृण्मयस्य विधि शृणु |
अभिषेकं न कर्तव्यं प्रोक्षणं चैव तद्धृदा || ८ ||

अभिचित्रे पटे चैव प्रोक्षणं तु समाचरेत् |
स्थापयेद्युक्तमार्गेण सर्वसंपत्कराय च || ९ ||

प्. १०२)

अन्यथा स्थापयेत् तत्र अभिचाराय चैव हि |
स्नानान्ते चार्चनं कुर्याद् गन्धपुष्पादिभिः क्रमात् || १० ||

हविर्निवेदयेत् पश्चात् द्यथ विभवविस्तरैः || १०� ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे सकलस्नानं नाम चतुर्विंशतिपटलः ||  

लिङ्गस्थापनम् |

अतः परं प्रवक्ष्यामि लिङ्गस्थापनमुत्तमम् |
नगरादिविमानेषु किञ्चिदीशानमाश्रितम् || १ ||

तन्मध्ये स्थापयेत् स्थाणुनैवर्गस्यत् प्रचारयेत् |
मध्याप्रचलितं लिङ्गं सर्वत्र चलितं नयेत् || २ ||

गर्भं तु नवधा कृत्वा एकैकस्य विधानतः |
द्वारमानेन वा कुर्याद्धस्तमानेन वा पुनः || ३ ||

अस्तमानेन वा कुर्यान्नवहस्तान्तमेव च |
त्रयत्रिंशाङ्गुलदैर्घ्यं मुत्तमं मानमुच्यते || ४ ||

एकैकत्र्यङ्गुलं हीनं मध्यमं चाधमं भवेत् |
एकैकत्र्यङ्गुलं हीनं नवधा मानमिष्यते || ५ ||

नाहस्य त्र्यङ्गुलं हीनं कर्णमानेन वा पुनः |
आयव्ययसमायुक्तं सर्वं कुर्याद् विशेषतः || ६ ||

प्. १०३)

व्ययहीनाधिकं चैव आयाधिक्यं विशेषतः |
शिल्पशास्त्रेण संयुक्तामाचर्यस्य विशेषतः || ७ ||

यवहीनाधिकं चैव यजमानाय नाशकृत् |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन हीनाधिक्यं न कारयेत् || ८ ||

उत्तरायणकाले तु देवानां तु दिवास्मृताः |
आषाढादि च षाण्मासं देवानां निचि चोच्यते || ९ ||

दिवाकाले प्रकर्तव्यं लिङ्गस्थापनकर्मणि |
पुष्ये च माघमासे च लिङ्गस्थापनमुत्तमम् || १० ||

फाल्गुने चैत्रमासे च मध्यमं कालमिष्यते |
वैशाखे च तथा ज्येष्ठे अधमं कालमिष्यते || ११ ||

ब्राह्मणाना तु पुष्यर्थं पुष्यमासे कृतं भवेत् |
नृपाणामभिवृद्ध्यर्थं माघमासे तु कारयेत् || १२ ||

फाल्गुने वैश्यजातीनां शूद्राणां चैत्रमासके |
वैशाखे पशुजातीनां अन्येषां ज्येष्ठमासके || १३ ||

एवं मासफलं प्रोक्तं लिङ्गस्थापनकर्मणि |
दिवाकाले तु संप्राप्ते तदा काले तु स्थापयेत् || १४ ||

अकाले तु यदा सम्यक् दृश्यते गरुभार्गवौ |
मघस्वाति च सौमे दृश्रवणे अश्वयुग्भवेत् || १५ ||

पुनर्वसूश्च तिष्यश्च उत्तरत्रिणिरेव च |
मैत्रे च रोहिणी चैव एषु ऋक्षेषु स्थापयेत् || १६ ||

प्. १०४)

जीवशुक्रबुधसोम अर्कवाराः शुभास्मृताः |
पूर्वपक्षे तृतीये च द्वितीये पञ्चमि तथा || १७ ||

षष्ठा च सप्तमि चैव दशम्येकादशि तथा |
त्रयोदशि तथा चैव उभयोः पक्षयोरपि || १८ ||

कृष्णपक्षे तृतीये च प्रतिपत् पञ्चमि तथा |
षष्टि चा सप्तमि चैव दशमी च विशेषतः || १९ ||

अमृतयोगे सिद्धियोगे परयोगे विशेषतः |
वृषभे मिथुने चैव मीने सिंहे तथैव च || २० ||

वृश्चिके च घटे चैव कन्याराशि तथैव च |
प्रतिष्ठारम्भविधिना यजमानानुकूलकम् || २१ ||

चतुर्थे सप्तमे चैव पञ्चमे च तृतीयके |
एषु स्थानेषु चन्द्रं स्यात् जीवशुक्रबुधोदये || २२ ||

द्वादशे च तृतीये च दशम्येकादशि तथा |
एषु स्थानेषु शास्त्रं हि बुधस्यानुविशेषतः || २३ ||

द्वितीये पञ्चमे चैव दशमे सप्तमे तथा |
एषु स्थानेषु शास्त्रं हि बृहस्पतिः स्थिते सति || २४ ||

षट्सप्तदशमस्थेयं भार्गवो वुभयोऽब्रवीत् |
त्रिषडायगताः पापाः सर्वान् एकादशेऽपि च || २५ ||

सर्वे ग्रहाष्टमस्थैश्चेत् कर्तॄणां तु स्थितिं कुरु |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेनाशुभं चैव तु वर्जयेत् || २६ ||

प्. १०५)

स्वात्रिरोहणि संयुक्ते तृतीये शनिवारके |
बुधद्वियुक्तो द्वितीये च अनुराध तथा युता || २७ ||

पूष्णे तु पञ्चमियुक्तगुरुवारे विशेषतः |
एवमादिषु योगेषु अन्येषु शुभयोगकृत् || २८ ||

याथा योगेषु संप्राप्तेः सर्वदोषा विनिश्यति |
एवं परिक्ष्य यत्नेन प्रतिष्ठां गुरुरारभेत् || २९ ||

लिङ्गस्थापनकाले तु कालाति क्रमणं न च |
एकाहं पूजयेत् तत्र सर्वदोषहरं नृणाम् || ३० ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन लिङ्गस्थाप्य विशेषतः |
जङ्गमादीनि लिङ्गानां कालकालपरिक्षयेत् || ३१ ||

प्रासादमण्डपं चैव प्राकारं गोपुरं तथा |
अन्येषां देवकार्येषु यजमानेच्छया सहा || ३२ ||

नवाहे चैव सप्ताहे पञ्चाहे वा कुरार्पणम् |
अकुरानर्पयित्वा तु प्रतिष्ठां सम्यगाचरेत् || ३३ ||

अङ्कुरार्पणप्रथमं द्वितीयं लिङ्गशोधनम् |
तृतीयं ब्रह्मसूत्रं तु चातुत् ग्रामप्रदक्षिणम् || ३४ ||

पञ्चमं जलमध्ये तु जलकृत्या विधानतः |
षष्ठे मण्डपसंस्कारं सप्तमे शयनक्रय || ३५ ||

अष्टमे कुम्भसंस्कारं नवमे होमकर्मणि |
दशमे दक्षिणाप्रोक्ता मत्रन्यासमतः परम् || ३६ ||

प्. १०६)

द्वादशं चार्चनं प्रोक्तं स्नपनं तु त्रयोदश |
एषां क्रमेण वक्ष्यामि यथा वा मुनिपुङ्गवाः || ३७ ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे लिङ्गस्थापनं नाम पञ्चविंशति पटलः || 

अथातः संप्रवक्ष्यामि नित्यबलिविधिक्रमम् |
यस्मिन् ग्रामे बलिः शब्दस्तस्मिन् स्त्राराक्षसादयः || १ ||

श्रुत्वा गमन्ति सहसा ग्रामं वृद्धिकरं भवेत् |
तस्मात्सर्वप्रयत्नेन कुर्यान्नित्यबलिं क्रमम् || २ ||

शिवस्य भोजनान्ते तु अन्तै नित्याग्निकर्मणि |
नित्यं बलिं क्रमं कुर्याद्राजाविजयमिछति || ३ ||

उत्तमं मणिलिङ्गं स्यान्मध्यमं प्रतिमा भवेत् |
अधमं गोलकं ज्ञेयम् अथवा पुष्पान्नतण्डुलैः || ४ ||

प्रतिमा भावयेल्लिङ्गं तस्याभावे तु गोलकम् |
तेषामभावे मन्नादीन् कुर्यासम्यक् सदा बुधः || ५ ||

पूर्वान्ने पुष्पलिङ्गेन प्रतिमा ब्राह्मणप्रियम् |
मध्यान्ने  चान्नलिङ्गेन मणिलिङ्गशिवप्रयम् || ६ ||

साये तण्डुललिङ्गेन गोलका केशवप्रयम् |
सौवर्णं रजतं ताम्रं कांस्यपात्रचतुर्विधम् || ७ ||

प्. १०७)

अष्टाङ्गुलं तु विस्तारं चतुरङ्गुलमुच्छ्रयम् |
पात्रस्य मध्यमे पद्मं कल्पयेत् तु दलाष्टकम् || ८ ||

मण्डपं दक्षिणे भागे मण्डलं चतुरश्रकम् |
गोमयेनोपलिप्याथ पात्रं संस्थाप्य तत्र तु || ९ ||

शिवमन्त्रं समुच्चार्य शिवस्तं शिवमावहेत् |
ईशानमन्त्रमुच्चार्य बलिलिङ्गे शिवं न्यसेत् || १० ||

सर्वगन्धैस्तथा पुष्पै धूपैर्दीपैस्तथार्घ्यकैः |
हृदयाद्यस्त्रपर्यन्तैः मन्त्रैरभ्यर्चयेत् क्रमात् || ११ ||

ब्रह्मचारिगृहस्थो वा भस्मोद्धुलितविग्रहः |
सहोष्णीषोत्तरीयेण लिङ्गं शिरसि धारयेत् || १२ ||

सद्योजातं समुच्चार्य प्रतिमाद्यैः सह व्रजेत् |
पाशुपदास्त्रमूत्तिर्वा चन्द्रशेखरमेव च || १३ ||

सर्वेषां पुरतो गच्छेन्मणिभिः स्तदनुव्रजेत् |
पुष्पान्नं तण्डुलं लिङ्गं तस्य लिङ्गं तनुव्रजेत् || १४ ||

वितानध्वजसंयुक्तं च्छत्रचामरसंयुतम् |
वाद्यध्वनिसमायुक्तं गणिकाद्यैरलङ्कृतम् || १५ ||

प्रथमप्रदक्षिणं कुर्यात् प्रासादपीठिका सहा |
गोपुरात्पुरतो गच्छेच्छङ्खध्वनिसमन्वितम् || १६ ||

चितीर्या द्वारपाश्वाभ्यां पादुकास्थानमिष्यते |
तस्य पश्चिमभागे तु प्रतिमास्थानमुच्यते || १७ ||

प्. १०८)

पश्चिमे प्रतिमायास्तु मग्रेण स्थानमुच्यते |
मणिलिङ्गस्य पश्चाभ्यां गोलकास्थानमिष्यते || १८ ||

त्रयाणां पृष्ठभागे तु अन्तादे स्थानमिष्यते |
प्रदक्षिणक्रमेणैव प्रतिमादीनि स्थापयेत् || १९ ||

प्रतिष्ठा प्रतिमादीनां बलिलिङ्गं तु स्थापयेत् |
प्रतिमाद्य इति प्रोक्ता प्रति च मणिगोलका || २० ||

पुष्पान्नत्तण्डुलं लिङ्गं बलिलिङ्गमिति स्मृतम् |
पूर्वाभिमुखमास्थाप्य प्रतिमाग्रस्य पादुकम् || २१ ||

स्थलिकोपरि संस्थाप्य पादुकद्वयमर्चयेत् |
पात्रगन्धैः स्तथा पुष्पैः धूपदीपैरधोर्घ्यकै || २२ ||

षडङ्गैः क्रमशोऽभ्यर्च्य अर्घ्यं दत्वा यथाक्रमम् |
चतुर्णप्रथमादीनांमर्घ्यं शिरसि विन्यसेत् || २३ ||

पादप्रक्षालनं कृत्वा प्रासादं संप्रवेशयेत् |
स्वस्थाने स्थाप्य वाराद्यै पूजयेद्ब्रह्मपञ्चभिः || २४ ||

पूर्वस्मिन् मण्डले स्थाप्य बलिलिङ्गं तु देशिकः |
द्वारादिभिसमभ्यर्च्य पञ्चभिः ब्रह्मभि क्रमात् || २५ ||

शिवमन्त्रसमुच्चार्य बलिलिङ्गस्थमीश्वरम् |
मूललिङ्गे तु संस्थाप्य शिमन्त्रे समुच्चरेत् || २६ ||

बलिलिङ्गादिकान् सर्वान् गर्भगेहे तु स्थापयेत् |
बलिलिङ्गविसृज्याथ पादुकानर्चयेद्बुधः || २७ ||

प्. १०९)

पादप्रक्षालनं कृत्वा प्रासादाभ्यन्तरं विशेत् |
पूर्वोक्तविधिना सर्वं कारयेद्देशिकोत्तमः || २८ ||

संस्थानं च पाशुपदं मूर्तिर्वा चन्द्रशेखरम् |
योरभावे मणिशिवं गोलकां हि विशेषतः || २९ ||

तेषां वा चान्नलिङ्गं तु पुष्पमर्घ्यं हि वा पुनः |
तस्मात्सर्वप्रयत्नेन नित्यं कुर्यात् फलेच्छुता || ३० ||

षडङ्गमूर्तिमभ्यर्च्य षड्भिर्वादिभिं क्रमात् |
एवमभ्यर्च्य विधिना स्वस्थाने च प्रवेशयेत् || ३१ ||

हृदयेन चरुं दद्यात् ताम्बूलं दापयेत् ततः |
पश्चान्नीराजनं कुर्यात् प्रासादेन तु मन्त्रतः || ३२ ||

प्रभूतहविष दद्यात् भक्तान् सर्वान् प्रपूजयेत् |
द्रोणहीनं न कर्तव्यं कर्तव्यं मन्दिरे क्रमात् || ३३ ||

नित्यहोमवसाने तु बल्यर्थं होमयेद्धृदा |
पञ्चाशत् पञ्चविंशद्भिः घृताक्ते नवकं हुनेत् || ३४ ||

एवं स्याद् बुधवारे तु मन्दवारे तथैव च |
तैलाभ्यङ्गं हृदा कुर्यात् च्छेषं पूर्ववदाचरेत् || ३५ ||

पूर्वरात्राधिवासञ्च गन्धतैल विशेषतः |
प्रातःकाले च मभ्यङ्गं मूलं च बलि बिम्बके || ३६ ||

स्नात्वा राजोपचारेण सुगन्धामलकादिभिः |
पश्चात् चरुं प्रदद्यात् तु प्रत्येकं हृदिना बुधः || ३७ ||

प्. ११०)

पश्चाद्वारोत्सं कुर्यात् सर्वालङ्कारशोभितम् |
अन्यथा कारयेद् यस्तु तत्कलं न्निष्फलं भवेत् || ३८ ||

वारोत्सवमिदं प्रोक्त तस्मिन् मन्त्रे विशेषतः || ३८� ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे प्रतिष्ठातन्त्रे वारोत्सवं नामा षड्विंशतिपटलः || 

आचार्यलक्षणम् |

अतः परं प्रवक्ष्यामि आचार्यो लक्षणं परम् |
गोचर सत्यवादि च पूर्वाचारप्रयोगवित् || १ ||

शास्त्रज्ञः शिवमन्त्रज्ञः शिवदीक्षाभिषेचकः |
मन्त्रज्ञः शब्दभेदज्ञः गुरुदेवाग्निपूजकः || २ ||

सिद्धान्ति निपुणो दक्षः श्रीमान् भक्तजनप्रियः |
नक्तभोजि जितेन्द्रज्ञश्च व्यक्ताचार प्रियंवदः || ३ ||

नहीनगोहिशुद्धात्मदीक्षतः प्रतिपातकः |
पञ्चयज्ञपरो नित्यं शूद्रान्नं परिवर्जयेत् || ४ ||

ऋग्यजुस्सामथर्वज्ञ शिवशास्त्रज्ञ सूक्ष्मवान् |
निष्कलात्सकलो जात तद्वदाचार्यपुत्रकः || ५ ||

आचार्यपुत्रो पौत्रो वा दौहित्रो वा विशेषतः |
तेषामभावेणाचार्यपुत्रेणैव कृतं यदि || ६ ||

प्. १११)

पुष्पे नष्टे फलं नास्ति उषरे सस्यवत्फलम् |
परद्रव्यं न गृह्नीयात् भक्तानुग्राहकारणः || ७ ||

परशास्त्रमविज्ञेयं परदीक्षाविवर्जयेत् |
चातुर्णामपि वर्णानां ब्राह्मणेभ्यो विशिष्यते || ८ ||

ब्राह्मणानामलाभे तु क्षत्रियाणां विशेषतः |
ब्रह्मणक्षत्र्यकन्यायाः जातो वै क्षत्रियोत्तराः || ९ ||

ब्रह्मणात् किञ्चिदूनश्च क्षत्रियान्किञ्चिदुत्तमम् |
ब्राह्मणान् क्षत्रियाणामलाभे तु वैश्यानां तु विशेषतः || १० ||

एवमेव क्रमं प्रोक्तं शैवार्चस्य व्यवस्थिति |
आनुलोमस्तथाचार्य प्रतिलोमस्तु वर्जिता || ११ ||

वैश्यकान्यायां जातो वै वैश्यशूद्रस्तथोत्तमः |
क्षत्रियस्य प्रसूतोऽपि वैश्यात्किञ्चिदिवोत्तमः || १२ || 

प्रतिष्ठाशिवदीक्षायां सर्वलक्षणलक्षितः |
क्षत्र्यासु वैश्यकन्यायां जातो वैश्योत्तमो भवेत् || १३ ||

वैश्यस्तु शूद्रकन्यायां जातः शूद्रस्य चोत्तमः |
सर्वलक्षणसंपन्ना दीक्षितः शिवगोचरः || १४ ||

एवमेव गुणेनैव शैवसन्तानमुख्यवान् |
शैवं पाशुपतं सोमं त्रयस्सिद्धान्तभेदिने || १५ ||

केवलं शैवसिद्धान्तं शिवलीलात् प्रसङ्गगात् |
अष्टप्रदानामुख्येत अष्टसंदर्शनप्रिये || १६ ||

प्. ११२)

मुख्यवान् परवीरज्ञः सर्वशास्त्रस्य पाठकः |
स्मिंग्धाङ्गो ललिताङ्गश्च सर्वावयवशोभितः || १७ ||

शिखि वा बन्धसंयुक्तो भस्मरुद्राक्षधारकः |
सूत्रत्यागि शिखात्यागि मन्त्रसाध्यादिभिः शुभः || १८ ||

सर्वागमेषु निपुणः सर्वसङ्गविवर्जितः |
सोऽपि वै नैष्टिको नाम आचार्य श्रेष्ठ उच्यते || १९ ||

तस्य पुत्रेण शास्त्रज्ञः सोऽपि कर्मार्हको भवेत् |
इत्येवाकृतिसंयुतो वस्त्राभरणशोभितः || २० ||

शुद्धरूपमिदं शैवं आचार्यस्य विधीयते |
दीर्घाङ्गि चैव ह्रस्वाङ्गि शठो दधि गुणं सरम् || २१ ||

विमलं कृपणश्चैव अहनाकुलोद्भवः |
विटपद्वैव धूर्तश्च दृतोमत्तप्रमत्तवान् || २२ ||

गुल्मश्च रोगिकुष्टश्च शिपिविष्टश्च मुष्टिवान् |
अन्धकं तनुकाश्चैव अङ्गहीनोऽपि कोपवान् || २३ ||

मुचकि वेदविक्रितो मुस्थितोन्मुञ्चभस्मया |
अष्टाशौचो व्रतहीनो नामधारक विप्रकः || २८ ||

परप्रेष्यरभोनित्यं देवाग्निगुरुनिन्दकः |
अनाचार्यस्य पुत्रो वा मुग्धस्य हृदहार्यते || २५ ||

धातुक्षयविकाराङ्गि सत्वनष्टो ह्यबुद्धिमान् |
व्यपारि देवविक्रीत विद्यानष्टश्च नष्टवान् || २६ ||

प्. ११३)

दुर्जनो दोषसंयुक्तो मण्डितः पतितस्तथा |
स्वकर्मणि फलं तत स्यात् प्रतिष्ठादिषु यस्तु सः || २७ ||

एवमेव समायुक्त स्थापनाद्यां विसर्जयेत् |
आदिशैवेन कर्तव्यं प्रतिष्ठापनादिकम् || २८ ||

अनुशैवादयः सर्वे आत्मार्थविषयेत् क्रमात् |
सकलः सर्वदेशेषु गतागतविनिश्चियः || २९ ||

आचार्यलक्षणं प्रोक्तं शिष्यादेर्लक्षणं शृणु || २९� ||

इति सूक्ष्मतन्त्रे आचार्यलक्षणं नाम सप्तविंशतिपटलः || 

शिष्यादेर्लक्षणम् |

अतः परं प्रवक्ष्यामि शिष्यादे लक्षणं शृणु |
स्वमूर्तिमूर्तिधारश्च पर्यष्टिपरिचारकः || १ ||

होदको बोधकश्चैव होताचाध्वर्युरेव च |
आदिशैवकुलोत्पन्नो शिवदीक्षाभिषिक्तकः || २ ||

सर्वलक्षणसंपन्नो शिवभक्तो महायशः |
शैवागमेषु संपन्नो सर्वशास्त्रार्थ तत्वगः || ३ ||

वेदवेदाङ्गपठज्ञो सर्वकर्मसुयोग्यता |
महाशैवस्तु विख्यातास्तदाभावे नृपस्तथा || ४ ||

प्. ११४)

तेषामभावे वैश्यस्तु क्रमाद्वै चाहिकस्तथा |
समयि पुत्रकश्चैव साधको मूर्तिधारकः || ५ ||

गुरोराज्ञावशं कुर्याद् देशान्तरस्थितो यदि |
एवमेव विधानेना प्रतिष्ठादीन्न्तु कारयेत् || ६ ||

प्रथमं येननिर्वाह तेनैव सकलं नयेत् |
कर्षणादिप्रतिष्ठान्तमेकसन्तानमार्गतः || ७ ||

भिन्नाभिन्नं क्रियायां च एवमेव विधीयते |
प्रासादकरणं यस्यात् तथा लिङ्गदयस्तथा || ८ ||

जीर्णोद्धारविहीनं यद् वास्तुकर्मादयस्तथा |
अन्यं वा चिरकालं तु प्रतिसंवत्सरोत्सवम् || ९ ||

येतानि सर्वकर्माणि भिन्नं सम्यक् प्रकीर्तितम् |
अर्चनं चाग्निकार्यं च स्नपनं वास्तुकर्मकम् || १० ||

दीक्षाविधानमार्गं च शीतकुम्भादयस्तथा |
दिनसङ्ख्याविधानं यदभिन्नमिति कीर्तितम् || ११ ||

सर्वं भिन्नक्रियाकाले न यावान्देशिके * हि |
अवश्यगन्तुमिच्छाचेतन्नरात्रवसते धृवम् || १२ ||

दिनक्रियावसाने तु देशिकं सर्वतो व्रजेत् |
अभिन्नकविधानेन सङ्ख्यादि विधे पुरा || १३ ||

बहिर्गतं न कर्तव्यं कर्तव्यं चेत्तु दोषकम् |
आचार्यादिचतुर्णां तु एवमेव विधीयते || १४ ||

प्. ११५)

सायम्भुवादि लिङ्गानांन्धामानि सकलानि च |
परिवाराणि चान्या च यः करोति पुरो ततः || १५ ||

तेषां जीर्णेषु कालेषु तस्य सन्तानमार्गतः |
कुर्यादिहि विशेषोऽस्ति रूपान्तरकृतं यदि || १६ ||

गोत्रान्तरेण वा कुर्यात् पूर्वसन्तान हेतु वा |
कारणं किं विशेषोऽस्ति मन्त्रसंबन्धकारणात् || १७ ||

तस्मात्सर्वप्रयत्नेन पुरातनकृताज्ञया |
कुर्यां तु स्थापनादीनां येवमेव विधीयते || १८ ||

अनभिज्ञतगोत्रस्तु सदाख्यं वस्त्रके लिखेत् |
तस्यै चानुग्रहेणैव कुर्यागोत्रान्तरेण वा || १९ ||

यद्या शिरोऽपि तन्मन्त्रै कुर्यात् द्वा पूर्वमार्गतः |
पितॄस्य करणं सस्यात् तस्य पुत्रेण तत्कृतम् || २० ||

पुत्राभावे तु दौहित्रः स्तदाभावे तु मातुलः |
तस्य भावे तु तत्पुत्रो कुर्याद् भिन्नक्रियाश्छिरोत् || २१ ||

स्पष्टकाले च एवं स्यात् विस्पष्टे देवताज्ञया |
एवमेव प्रकारेण सर्वं वै चार्य कारयेत् || २२ ||

अन्यथा कारणियं चेत् राजाराष्ट्रं विनाशनम् |
ग्रामादीनां विनाशाय शत्रुनाशं न संशयः || २३ ||

शिष्यादे लक्षणं प्रोक्तं गर्भन्यासंविधि शृणु || २३� ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे शिष्यादेर्लक्षणं नाम अष्टाविंशतिपटलः || 
प्. ११६)

प्रतिमालक्षणम् |

अतः परं प्रवक्ष्यामि प्रत्रिमालक्षणं * * |
सर्वलोकहितार्थाय सर्वशान्तिकराय च || १ ||

देवतानां पृथग्रूपं तस्मात् प्रतिममुच्यते |
सकलं निष्कलं चैव द्विविधं प्रतिमुच्यते || २ ||

निष्कलं तु निराकारं सकलं तु स्वरूपकम् |
द्वात्रिंशदङ्गसंपूर्णं सकलं तु प्रभेदतः || ३ ||

प्रतिमा कारये पश्चाद् यथाविभवविस्तरैः |
सौवर्णं राज्यकामीनां राजितं वैश्यवृद्धिदम् || ४ ||

त्राम्रं विप्रसमृध्यर्थं शूद्राणां विभवं भवेत् |
यथा न * * द्रव्येण प्रतिमा कारयेद् बुधः || ५ ||

उत्तमं मध्यमं चैव अधमं त्रिविधं भवेत् |
एकैकं त्रित्रिभेदुनि नवदा भेदमुच्यते || ६ ||

उत्सवं प्रतिमां चैव उमास्कन्दमहेश्वरः |
एकविंशत्प्रभेदं तु षोडशैव प्रभेदतः || ७ ||

द्वादशैव प्रभेदं तु त्रिविधं भेदमुच्यते |
ईशमानं प्रकर्तव्यं उत्तमोत्तममुच्यते || ८ ||

गर्भगृहं तदेव स्यात् स्तम्भमानं तमेव च |
रशितिरङ्गुलं मानं उत्तमं तु विधीयते || ९ ||

तन्मानं नवधा कृत्वा एकैकं तु प्रभेदतः |
एवं मानप्रभेदं तु शिल्पिशास्त्रोक्तमाचरेत् || १० ||

प्. ११७)

प्रथमं सुखासनं प्रोक्तं वैवाह्यं तु द्वितीयकम् |
तृतीयं मुमययुक्तं वृषारूढं चतुर्थकम् || ११ ||

पञ्चमं त्रिपुरान्तं तु नृत्तरूपं तु षष्ठकम् |
चन्द्रशेखरमेवोक्तं सप्तमं तु विशेषतः || १२ ||

अष्टमं चार्धनारिशं नवमं हरिरर्धकम् |
चण्डेश्वरप्रसादं तु दशमं परिकीर्तितम् || १३ ||

कामार्येकादशं प्रोक्तं द्वादशं कालनाशनम् |
त्रयोदशं दक्षाणमूर्तिं भिक्षाटनमतः परम् || ११४ ||

सदाशिवं पञ्चदशं लिङ्गोत्पत्तिस्तु षोडशा |
एवं षोडशमूर्तिनां भेदं वैवक्ष्यतेऽधुना || १५ ||

सुखासनं महाशान्तं कल्याणं सोमधारिणम् |
गङ्गाधरं च पञ्चैते सृष्टिमूर्तिरिहोच्यते || १६ ||

अर्धनारि त्रिरात्रं च विरेशं वृषवाहनम् |
भिक्षाटनं च पञ्चैते स्थितिमूर्तिरुदाहृदम् || १७ ||

कालहाकामदाहश्च महात्रिपुरनाशनम् |
गजोद्भवं मन्वहारि जलन्धरवधस्तथा || १८ ||

चण्डेशं चैव चाष्टौ तु संहारमूर्तिरुच्यते |
त्रिणेत्राश्च चतुर्बाहुं बालेन्दुकृतशेखरः || १९ ||

व्याघ्रचर्माम्बरश्चैव हारकेयूरभूषिताः |
यज्ञोपवीतसंयुक्ता कुण्डलाभ्यमलङ्कृतम् || २० ||

प्. ११८)

जटामकुटसंयुक्ता सर्वपुष्पैरलङ्कृताः |
वरदाभयहस्ताभ्यां कृष्णापरशुधारिणः || २१ ||

एवं षोडशमूर्तिनां सामान्यमिदमीरितम् |
विशेषं तु प्रवक्ष्यामि उमास्कन्दमहेश्वरे || २२ ||

सौम्यं रौद्रं तथा मिश्रं त्रिविधं भेदमुच्यते |
पूर्वोक्तेन प्रमाणेन पञ्चासन समायुतम् || २३ ||

आयव्ययर्क्षवारांश योनिनां तु विशेषतः |
शुभाशुभं निरीक्षन्तु सम्यक्कृत्वं तु बुद्धिमान् || २४ ||

ईशस्य बाहमानेन मुमायमानमुच्यते |
मुमाय बाहुमानेन स्कन्दमानं प्रचक्षते || २५ ||

उमाशङ्करयोर्मध्ये स्कन्द वै बालरूपिणम् |
देवस्याद्यप्रमाणेन आसनं तु विशेषतः || २६ ||

पञ्चभागं त्रिभागं तु मध्यक्षं चैव कारयेत् |
त्रिभागेरधमं विद्यात् त्रिविधमासनस्मृतम् || २७ ||

एकासनसमायुक्तं पूर्वोक्तेन प्रमाणतः |
मुखभागं विनिश्चित्य चतुर्विंशच्छताङ्गुलैः || २८ ||

मध्यमं दशतालेन देवीरूपं तु कारयेत् |
नुवाद्धकालमानेन स्कन्दरूपं तु कारयेत् || २९ ||

देवीनां तु तथैवं स्यात् दसने सह योजयेत् |
एकवक्त्रं महाबाहु निलशिव महद्युतिः || ३० ||

प्. ११९)

जटामकुटसंयुक्तं पाश्वेन्दकृतसंयुतम् |
त्रियक्षं चतुर्भुजं सौम्यं व्याघ्रचर्म ---- बरप्रभुम् || 
३१ ||

वरदाभयहस्तं च कृष्णं परशुधारिणम् |
दक्षिणे लम्बितं पदं वामपादं समासनम् || ३२ ||

सर्वलक्षणसंयुक्तं सर्वाभरणभूषितम् |
सपुष्पवरदं हस्तं गौरिसम्यग्विशेषतः || ३३ ||

स्कन्ददेवनमेवोक्तम् एवमेवं विशेषतः |
इदं सौम्यप्रकारेण सर्वसिद्धिकरं शुभम् || ३४ ||

कृष्णापरशुसंयुक्तंमभयं कटकं भवेत् |
नानालङ्कारसंयुक्तं नानाभरणभूषितम् || ३५ ||

रौद्रं कटकहस्तं स्यात् स्कन्दं वा पुष्पहस्तकम् |
रौद्रमेवासमाख्यातं पाशुपतादिमूर्तिना || ३६ ||

मिश्रं तु कटकं हीनं वामपाद प्रलम्बितम् |
दक्षिणं पादमासिनं मुमादेवीं तथैव च || ३७ ||

षण्मुखं पर्वमेवोक्तं वरदाभयहस्तकम् |
एवमिश्रं समाख्यातं लाकुले नैव कारयेत् || ३८ ||

सौम्यं तु शूलशैवं स्यादष्टाविंशत् त्रिभेदतः |
ततः शास्त्रोक्तमार्गेण पशुपदादि कारयेत् || ३९ ||

एकैकसङ्करं कुर्यात् कर्ताभर्ता विनश्यति |
तस्मात्सर्वप्रयत्नेन कारयेल्लक्षणान्वितम् || ४० ||

प्. १२०)

एवं त्रिविधभेदं तु तत्र मार्गेण कारयेत् |
प्रतिमालक्षणं प्रोक्तं मनोन्मनि विधि शृणु || ४१ ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे प्रतिष्ठातन्त्रे प्रतिमालक्षणं नाम एकोन्नत्रिंशत् पटलः || 

अतः परं प्रवक्ष्यामि सालानां लक्षणं परम् |
प्रथमं भूतसाला च द्वितीयं मूर्तिसालकम् || १ ||

तृतीयं गणसाला च चतुर्थं लोकपालकम् |
पञ्चमं शास्त्रसाला च षष्ठं पन्नकसालका || २ ||

सप्तगङ्गा सप्तस्तालनो मधिदेवताः |
तासां हि पूजनार्थाय प्राकारं कल्पयेद् बुधः || ३ ||

प्रासादरक्षणार्थाय मङ्गलार्थाय बुद्धिमान् |
प्रासादस्य तु विस्तारं चतुरंशैर्विभावयेत् || ४ ||

एकांशैनैव परितः प्रथमं सालकान्वितम् |
तद्व्यंशेन समस्तेन कारये द्वे पृथक् पृथक् || ५ ||

एवं तु त्रप्रकारेण का कारयेत् प्रथमं बुधः |
सार्धद्वित्रिक्रमेणैव कारयेत्रिविधं परम् || ६ ||

सार्धद्वित्रिगुणेनैव चतुर्गुणेन वा पुनः |
दिग्भाघा च गुणेनैव चतुर्गुणं त्रिगुणितेन वा || ७ ||

प्. १२१)

पञ्चभिर्गुणितेनैव कारयेद्गणिकाक्रमात् |
* * * * * * * * * * * * * 
तात्परम् || ८ ||

* * * * * * * * * * तानि त बोधना |
अर्चारोमण्डपं शुद्धं दिव्यपञ्चवसन्तकम् || ९ ||

महेन्द्रं स्वस्तिवृत्तं च मायं बाहु विकारकम् |
उत्पलं पङ्कलग्नं च श्रीस्वस्ति च निवेशनम् || १० ||

वापिब्रह्मसभा चैव तथैवोत्पलपत्रकम् |
महापद्मं महाच्छन्दं देववृत्तं तथैव च || ११ ||

चन्द्रेणैतद्विमानानि निमित्तानि सुखार्तिना |
सोमच्छन्दं सोमवृत्तं बहुपत्रं सुवेष्टिकम् || १२ ||

श्रीवत्साकृतिकं घोणच्छन्दवृत्तं च वेदिकम् |
सिद्धयोगं चतुर्वृत्तं कूटाकारं विलोकनम् || १३ ||

कूटाकारं च गान्धारं स्वस्तिकं तिलकं तथा |
शशिवृत्तिं विशालं च तथा कुलेन्दुकं पुनः || १४ ||

एतान्यपि विमानानि शशिना निर्मितानि वै |
वेदिकं वेदिवृत्तं च सोमवेणुं चतुर्मुखम् || १५ ||

आहिकं कीञ्चिकं यान अग्निच्छन्दोरक यथा |
हस्तिपृष्ठं च नेवृत्तं प्रमदालत्रिबेकं त्रिवित् || १६ ||

वृषभं माधूवृत्तं च त्रिकूटं शिल्पवृत्तकम् |
गोयागमण्डुकं चापि परिप्रादकमुत्तमम् || १७ ||

प्. १२२)

पाशिकं पङ्कलग्नं च तथैवा गगनेश्वरम् |
शाभिकारसवृत्तं च निवुषं परिब्रह्मकम् || १८ ||

मस्यकं गगनं चैव परिच्छन्दनान्तकम् |
चण्डेशस्य विमानं तु भूताकारसमन्वितम् || १९ ||

एतानि कनकाद्यैश्च मुनिभि निर्मितानि वै |
षण्णवातिविमानानि कथितानि पुरातनैः || २० ||

वह्नीपत्रंन्तथा चूर्णं चूलिकाञ्चेति तानि च |
नवभेदानि सर्वाणि विमानानि पृथक् पृथक् || २१ ||

आयव्ययसमायुक्तं प्राकारं कारयेद् बुधः |
लिङ्गादिरूपप्रसारे आयादींश्च न कारयेत् || २२ ||

स्वायम्भुवादि लिङ्गानां कर्णमानं तु वक्ष्यते |
यस्य लिङ्गस्य पूजाशं अष्टाशं भजयेत् समम् || २३ ||

तेषु भागेषु लिङ्गस्य शिरसादीनि बुद्धिमान् |
चतुर्विंशत्च्छताङ्गुल्यैरथवा कारयेद् बुधः || २४ ||

तस्माद्भागे मुखादीनि कारयेद्देशिकोत्तमः || २४� ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे षण्णवति प्रासादं नाम त्रिंशत् पटलः || 
प्. १२३)

अथातं संप्रवक्ष्यामि घृतकम्बललक्षणम् |
सर्वलोकहितार्थाय सर्वभूतहिताय च || १ ||

गोब्राह्मणनृपादीनां शिताकुर्वन्ति घर्मके |
माघमासे मघर्क्षे तु पौर्णमास्यां विशेषतः || २ ||

घृतकम्बलकं कुर्यादर्के वा चान्द्रमासके |
दिवा पर्वणि संबन्धे रात्रौ नक्षत्रसंयुते || ३ ||

तस्मिन्दिवैव कर्तव्यं पर्वसंबन्धकारणात् |
सर्वपापक्षयं पुंसां सर्वकार्मार्थसाधनम् || ४ ||

स्नेहद्रव्यादि पोषार्थं माघामासे यजेत् क्रमात् |
शिवप्रतीकरं साक्षादपमृत्युविनाशनम् || ५ ||

पादादिमूर्ध्निपर्यन्तं लेपयेद्गोघृतेन तु |
श्वेतादीनां गवांश्चैव घृतं सङ्गृह्य बुद्धिमान् || ६ ||

लिङ्गे द्वे कम्बलं न्यस्य गन्धपुष्पादिभिर्यजेत् |
आत्मार्थेषु परार्थेषु गोलकन्यस्य विन्यसेत् || ७ ||

निरोपाग्नियुतं शुद्धं कृमिकोटरवर्जितम् |
ब्रह्मचारि चतुवण्यां गोक्षीरा हि च सङ्ग्रहेत् || ८ ||

सौवर्णादिषु पात्रेषु वस्त्रपूतेन बुद्धिमान् |
हृदयेनैव मन्त्रेण अग्निकर्मादि कारयेत् || ९ ||

आर्द्रेणैव समायुक्तं यावद्वै घनतां व्रजेत् |
तावत् पात्रेषु संपूज्य प्रासादेनैव मन्त्रतः || १० ||

प्. १२४)

पचनालयदेशे तु अन्यस्मिन् वा मनोरमे |
आत्मार्थे चैशदिग्भागे पूजास्थानं तु पूर्वके || ११ ||

मण्डलं कारयेत् तत्र वृत्तं वा चतुरश्रकम् |
तस्य मध्ये न्यसेत् पात्रं हृदयेनैव मन्त्रतः || १२ ||

तस्मादन्येषु पात्रेषु दधिसङ्ग्राह्य देशिकः |
हृदयेन तु मन्त्रेण शिवाम्भसा तु पूरयेत् || १३ ||

वस्त्रेणैव तु हस्ताभ्यां मर्दयेत् पुरुषेण तु |
यावद्वै भिन्नतां याति तावद्वै मथनक्रिया || १४ ||

अन्यपात्रेषु मतिमान् आनीयय नवनीतकम् |
पचनालयदेशे तु अग्निमन्त्रेण कारयेत् || १५ ||

शुद्धपात्रे तु मतिमान् सङ्ग्रहेद्धृदयेन तु |
सहस्रप्रस्थकं मुख्यं शतप्रस्थान्तकं क्रमात् || १६ ||

प्रत्येकं नवधा मानं कारयेद् विभवानुगम् |
अथवा हीनमानं तु दशप्रस्थान्तकं क्रमात् || १७ ||

तदा भावे दशप्रस्थं प्रस्थान्त व क्रमेण तु |
एवं बहुप्रकारेण आत्मार्थे वा परार्थके || १८ ||

आत्मार्थेषु दृमार्गं स्यात् प्रभूतं स्थापने बुधः |
गन्धपुष्पादिभिः पूज्य प्रासादेन पृथक् पृथक् || १९ ||

सर्वालङ्कारसंयुक्तं शङ्खध्वनिसमन्वितम् |
नानावाद्यसमायुक्तं नानागेयसमन्वितम् || २० ||

प्. १२५)

ग्रामप्रदक्षिणं वापि प्रासादं वा प्रदक्षिणम् |
सुगुप्ते मण्डपे स्थाप्य प्रासादेन तु मन्त्रतः || २१ ||

प्रासादस्याग्रतः कुर्यान्मण्डपं चतुरश्रकम् |
द्वादशहस्तं वा नवहस्ताषहस्तकम् || २२ ||

ब्राह्मणादिक्रमेणैव प्रपां वा कारयेद् बुधः |
चतुद्वारसमायुक्तं चतुस्तोरणभूषितम् || २३ ||

दर्भमालाभिरावेष्ट्य वितानध्वजशोभितम् |
मण्डपस्य त्रिभागेकं मध्ये वेदिं प्रकल्पयेत् || २४ ||

उत्सेथं रत्निमात्रं स्यात् तालमात्रमथापि वा |
वेदिकापूर्वदिग्भागे होमकुण्डं हि कारयेत् || २५ ||

वृत्तं वा चतुरश्रं वा त्रिमेखलारलङ्कृतम् |
स्थावरे तु चतुर्दिक्षु होमं कुर्यात् तु देशिकः || २६ ||

आत्मार्थे चैकहोमं स्याद् ब्रह्मणादि क्रमेण तु |
पुण्याहं वाचयेत् तत्र पावमानेन प्रोक्षयेत् || २७ ||

घृतकम्बलकात्पूर्वे नवके सप्तपञ्चमे |
अङ्कुरानर्पयेद्विद्वान् शास्त्रदृष्टेनकर्मणा || २८ ||

अङ्कुरस्यार्पणं पूर्वे घृतं सङ्ग्राह्य देशिकः |
अधिवासनरात्रौ तु पात्राणि पूरयेज्जलैः || २९ ||

सर्वगन्धसमायुक्तं पञ्चब्रह्मषडङ्गकैः |
अथवा च जलद्रोणाघटे वा पूरयेत् क्रमात् || ३० ||

प्. १२६)

दशपात्रं पञ्चपात्रं त्रीणिपात्रमथापि वा |
एकपात्रं हि चाल्पे तु आत्मार्थे त्रीणि चैकतः || ३१ ||

दशपात्रे दशं मूर्तिं पञ्चमूर्तिश्च पञ्चमे |
त्रिमूर्तिश्च त्रिपात्रेषु एकपात्रे शिवस्तथा || ३२ ||

तन्तुकूर्चसमायुक्तान् सवस्त्रान्नेयसंयुतान् |
एवमेव क्रमेणैव स्थापयेद्वेदिकाबहि || ३३ ||

नववस्त्रेण संवेष्ट्य पात्राणमस्य देशिके |
तं जले शिववत् कृत्वा तज्जले तु घृतं क्षिपेत् || ३४ ||

कुङ्कुमागरुकर्पूरैः अरिदै चूर्णसंयुतम् |
कर्षयेदीशमन्त्रेण देशिको तत्र बुद्धिमान् || ३५ ||

पश्चात् पिर्णत्वमायादि प्रासादेनोद्धृतः क्रमात् |
सौवर्णेषु च पात्रेषु प्रत्येकं सङ्ग्रहेद् बुधः || ३६ ||

स्थण्डिलक्रममार्गेण वेदिकां कारयेद् बुधः |
दशायुधानि परितः अष्टमङ्गलसंयुतम् || ३७ ||

पूर्ववत् संस्कृतान् कुम्भान्वेदिकोपरिविन्यसेत् |
अष्टलोकाधिपान् कुम्भान् कुम्भेषु चार्चयेत् क्रमात् || ३८ ||

तेषां मध्यमदेश तु घृतपिण्डानि विन्यसेत् |
नववस्त्रेणसंवेष्ट्या प्रासादेनर्चयेद्बुधः || ३९ ||

पुण्याहं वाचयेत् तत्र ब्रह्मघोषसमन्वितम् |
होमं कृत्वा तदन्ते तु पञ्चब्रह्मषडङ्गकैः || ४० ||

प्. १२७)

समिधाज्यचरुलाजान् गुलक्षीरदधिर्यवम् |
सर्षपं मुद्गमाषौ च होमद्रव्यं क्रमेण तु || ४१ ||

प्रभूतैः कबलेयद्यत्स्थावरेषु चतुष्वपि |
देशिकस्यानुसारेण प्रत्येकं होममाचरेत् || ४२ ||

एभि होमेरशक्तश्चेद्देक एव विधियते |
आत्मार्थे तद्वदेवोक्तं शूद्राणमेकहोमकम् || ४३ ||

एवं विधिप्रकारेण अच्चितेनैव कारयेत् |
बलिं तत्र तु कुर्यात् तु वेदिबाह्ये बलिं क्षिपेत् || ४४ ||

पाश्चाद्देवं च देवीं च अर्चनोक्तं क्रमाद्यजेत् |
घृतं शिरोर्पणं कुर्यात् प्रासादेन तु मन्त्रतः || ४५ ||

हविर्न्निवेदयेत् तत्र उपदंशैस्समन्वितम् |
ताम्बूलं दापयेत् तत्र ब्राह्मणान्भोजयेत् ततः || ४६ ||

रात्रावधिवसेत् तत्र पञ्चगव्यामृतेस्सह |
प्रभाते देशिकं स्नात्वा पश्चाद्यजनमारभेत् || ४७ ||

अलङ्कृत्यार्चयित्वा तु व्योमव्यापि दशाक्षरैः |
एवं विधिप्रकारेण कारयेद्देशिकोत्तमः || ४८ ||

हृदयेन तु मन्त्रेण घृतकम्बलकं यजेत् |
लोकपालान् समभ्यर्च्य स्वस्वैर्न्नामैविशेषतः || ४९ ||

होमकर्मविधिं कुर्यात् पूर्वोक्तविधिना सहा |
अन्ते पूर्णाहुतिं दद्यात् प्रासादेन तु मन्त्रतः || ५० ||

प्. १२८)

आचार्य पूजयेत् तत्र मूर्त्तिधाराश्च पूजयेत् |
ग्रामप्रदक्षिणं कृत्वा घृतकम्बलकं बुधः || ५१ ||

सर्वालङ्कारसंयुक्तं नृत्तगेयसमन्वितम् |
लिङ्गमूर्तिं न्यसेत् पश्चाद्घृतकम्बलकं हृदा || ५२ ||

मूर्ध्नादिपादपर्यन्तं कम्बलं विन्यसेत् क्रमात् |
सकलानि च सर्वाणि स्थापने विन्यसेत् क्रमात् || ५३ ||

परिवाराणि सर्वाणि स्थावरे चैव विन्यसेत् |
महाव्योमेन मन्त्रेण कम्बलं सर्वथा न्यसेत् || ५४ ||

गन्धपुष्पादिभिः पूज्य प्रासादेन तु मन्त्रतः |
प्रभूतहविषं दद्याद् हृदयेन तु मन्त्रतः || ५५ ||

नित्यान्ते तु प्रकर्तव्यं संध्यायां तु विशेषतः |
दिवसं दिवसार्थं च यामं यामार्थमेव च || ५६ ||

पातकश्चात् बकङ्कृत्वा पूर्ववस्नपनं तथा |
महाव्योमेन मन्त्रेण दशाक्षरं तथैव च || ५७ ||

अर्चयेत् शास्त्रमार्गेण गन्धपुष्पादिभिः बुधः |
परिवाराणि सर्वाणि स्नपनं कारयेत् क्रमात् || ५८ ||

तेषां हविष्यं दद्यात् तु तन्त्रमन्त्रेण दापयेत् |
कम्बलं देवदेवस्य चण्डेशाय प्रदापयेत् || ५१ ||

चण्डमन्त्रमनुस्मृत्य कम्बलपरित्यजेत् |
घृतकम्बलकं सर्वं गोषु चाप्सु विनिक्षिपेत् || ६० ||

प्. १२९)

अग्निना दाहयेत् तत्र चण्डमन्त्रमनुस्मरन् |
यस्मिन् कर्मणि यन्मत्रं तस्मिन् हृदयमन्त्रतः || ६१ ||

कारयेत् तु विशेषेण मन्त्रेणैव विशेषतः |
घृतकम्बलमात्रे तु एकरात्राद्धृतं यदि || ६२ ||

प्रत्येकं संस्कृतं गव्यं घमषा त्रीणि सप्त च |
अतः परं न कर्तव्यं आत्मार्थे तु परार्थके || ६३ ||

आत्मार्थे स्पटिकाद्येषु स्थण्डिले मण्डलादिके |
घृतकम्बलकं न्यस्य भित्तिचित्रे तु दर्पणे || ६४ ||

पठेऽपि तत् तद्वत् कर्तव्यं अग्नौ होमं च कम्बलम् |
सूर्यमण्डलकाद्योमकम्बलं शोधयेद् बुधः || ६५ ||

जलदेशे जले न्यस्य स्वैस्वै मूलैश्च बुद्धिमान् |
यावत् कम्बलकं यस्य तावद्बीजं न चालयेत् || ६६ ||

एवमात्मार्थकं कुर्यात् परार्थं नैव तत्क्रिया |
एवमेव विधानेन कारयेदुक्तमार्गतः || ६७ ||

आचार्यं पूजयेत् तत्र वस्त्रहेमाङ्गुलीयकैः |
घृतकम्बलकं प्रोक्तं दमनारोपणं शृणु || ६८ ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे घृतकम्बलं नाम एकत्रिंशत्पटलः || 
प्. १३०)

शैवाचारं प्रवक्ष्यामि सामान्यर्चां विशेषतः |
उत्तरायणगे सूर्ये क्षुरकर्मसमारभेत् || १ ||

गर्भाष्टमे द्विजनं हि वेदाभ्यासं समारभेत् |
पञ्चादशवर्षादूर्ध्वं विवाहविषयं कुरु || २ ||

शुद्ध्यर्थं स्नपनं कुर्याद्विधि दृष्टेन कर्मणा |
* * * * * * * * * विरञ्च प्रणम्य च || ३ ||

पश्चात् पूजासमारभ्य भस्मरुद्राक्षधारकः |
तस्य सन्निधिकाले तु शिवागमविचारयेत् || ४ ||

पश्चान्निर्वाणसंबन्धं कुर्याद्वाग्रविचारतः |
पञ्चगोचर शुद्धात्म शिवेन परिभाषतः || ५ ||

पश्चादापाद्य कर्माणि कुर्याद् वै दीक्षिको बुधः |
अन्यस्मिन् यदि वा कुर्या स्थानजस्यानुसारतः || ६ ||

सोऽपि मैत्रविधानाञ्च अन्यथां च न कारयेत् |
अनादिविषयार्द्धेतो पूर्वसन्तानको गुरुः || ७ ||

ग्रामादीनादिकं कुर्याद् आदिशैवोदिको गुरुः |
पित्रा तु यत्कृतं पूर्वं तस्य पुत्रेण तत्कृतम् || ८ ||

तस्य सन्निधिकाले तु तस्य सकलं नयेत् |
अन्यथा करणीयञ्चेत् स्थाननाशं न संशयः || ९ ||

तयोरभावयेस्सम्यक् सन्तानश्च सगोत्रजैः |
तेष्वसिद्धे तु कुर्यात् तु तस्य मित्रादिभिर्बुधः || १० ||

तस्य वक्त्रस्य तन्त्रेभ्यः कुर्यादिह विशेषतः |
अन्येनाप्यनवक्त्रेण कुर्याश्चेद्दोषदम्महत् || ११ ||

प्. १३१)

कारणं किं विशेषोऽस्ति मन्त्रसंबन्धकारणात् |
तयोरमावयोस्सम्यक्सन्तानश्च सगोत्रभिः || १२ ||

क्रिया गर्भस्य भेन्तद्वत् गर्भात्मतं द्विचर्थकम् |
आत्मार्थयजनं कुर्यात् परार्थं तु कदाचनात् || १३ ||

तस्मात्सर्वप्रयत्नेन तत्सर्वं मुक्तकालके |
अन्यस्मिन् मासि कुर्याच्चेत्तत्फलं निष्फलं भवेत् || १४ ||

लिङ्गे च प्रतिमायां वा भित्तिचित्रे पटेऽपि वा |
स्थण्डिले मण्डले चाग्नौ जले वा सूर्यमण्डले || १५ ||

नवेष्वेतेषु स्थानेषु आत्मार्थं कारयेत् सुधीः |
लिङ्गबेरे तथा भित्तौ पटे वापि विशेषतः || १६ ||

चातुर्थेषु च स्थानेषु परार्थं कारयेद्बुधः |
आरोहणादिनात्पूर्वे नवमे सप्तमे दिशि || १७ ||

सुमूहुर्त्ते सुलग्ने तु अङ्कुरानर्पयेद् बुधः |
प्रासादस्याग्रतः कुर्यान्मण्डं शांकरे दिशि || १८ ||

षोडशं दशहस्तं वा नवहस्ताष्टहस्तकम् |
षोडशस्तम्भसंयुक्तं चतुद्वारसमन्वितम् || १९ ||

नवभागैकभागे तु मध्यवेदीं प्रकल्पयेत् |
अथवा पञ्चषट् सप्तताले विस्तरकं कुरु || २० ||

द्वितालेनोच्छ्रयं कुर्याद् दर्पणोदरसन्निभम् |
पञ्चचूर्णैरलङ्कृत्य वितानध्वजशोभितम् || २१ ||

प्. १३२)

दर्भमालासमायुक्तं तोरणैश्च विभूषितम् |
अष्टमङ्गलसंयुक्तं दशायुधानि विन्यसेत् || २२ ||

पुण्याहं वाचयेत् तत्र प्रोक्षयेन्मन्त्रवारिणा |
षड्द्रोणै पञ्चभिद्रोणै वेदिमध्ये समर्चयेत् || २३ ||

तदर्थं तण्डुलैर्युक्तं तण्डुलार्द्धतिलैरपि |
तन्मध्ये पद्ममालिख्य अष्टपत्रं सकर्णिकम् || २४ ||

पूर्वादीनि चतुर्दिक्षु कारयेदग्निकुण्डकम् |
अथवा त्रीणि कुण्डं वा एकाग्निमधवापि वा || २५ ||

मण्डपस्यानुरूपेण अथवा अस्त्रमात्रकम् |
त्रिमेखलैरलङ्कृत्य एकमेखलमेव वा || २६ ||

एवमेव क्रमेणैव कारयेन्मण्डपक्रियाम् |
अधिवासं तु पूर्वेद्युर्दमनस्य हृदा बुधः || २७ ||

नवपात्रेषु संगृह्य स्वनुगुप्ते निधापयेत् |
देशिको मूर्त्तिपश्चैव स्नानं कुर्यास्सशिकान् || २८ ||

पञ्चाङ्गभूषणै भूष्य दिव्यगन्धानुलेपनम् |
स्थापयेद् वेदिकामध्ये शिवकुम्भं च वर्धनि || २९ ||

अभितः कलशानष्टौ वारिपूर्णान् सहैमकान् |
चतुर्दश्यादि षष्ठ्यन्तं पञ्चदश्यादिके परम् || ३० ||

प्रतिपद्यादि चाष्टम्यामेव मेषाधिवासयेत् |
प्रत्येकं वस्त्रमावेष्ट्य अर्चयेद्गन्धपुष्पकैः || ३१ ||

प्. १३३)

दमनं च पृथक् शोध्य प्रोक्षयेत् तु कुशाम्भसा |
पञ्चधाविभजेत् पुष्पं प्रत्येकं पात्रकं न्यसेत् || ३२ ||

पञ्चब्रह्म षडङ्गैश्च गन्धपुष्पादिभिर्यजेत् |
शिवकुम्भस्य परितः स्थापयेद्धृदयेन तु || ३३ ||

समिधाज्य चरूलाजान् सर्षपाश्च यवातिलान् |
पञ्चब्रह्मशिवाङ्गैश्च दशाक्षरेण मन्त्रतः || ३४ ||

कूर्मेण जुहुयाद् विद्वान् प्रत्येकं पञ्चविंशति |
कुण्डं प्रति विशेषेण कुर्याद्वै देशिकज्ञया || ३५ ||

द्रव्यान्ते द्व्याहृतीं हुत्वा प्रासादेन स्पृशे बुधः |
* * * * * * * * * * वरुलिकेन तु || ३६ ||

कुण्डं प्रतिविधानेना कुर्याद्वा शंकरेपि वा |
एवमेव विधानेन कारयद् देशिकोत्तमः || ३७ ||

स्पर्शयेद्दमनान् पात्रान् चतुर्दश्यादिकानपि |
इन्द्र ईशानयोर्मध्ये कारकुम्भं तु विन्यसेत् || ३८ ||

रतिकुम्भं तु तत्पार्श्वे प्रत्येकं वस्त्रवेष्टितम् |
गन्धपुष्पादिभिः पूज्या स्वनाम हृदयेन तु || ३९ ||

सर्वालङ्कारसंयुक्तं सर्वतोद्यसमन्वितम् |
गन्धदामनक दद्यात् देवदेवस्य मूर्द्धनि || ४० ||

सर्वेषां सकलादीनां स्वनामैश्चैव पूजयेत् |
भक्तनां परिचाराणां यथा लाभेन दापयेत् || ४१ ||

प्. १३४)

हविर्निवेदये पश्चात् प्रासादेन तु मन्त्रतः |
एवं रात्रौ प्रकुर्यात् तु प्रभाते स्नानमाचरेत् || ४२ ||

सकलीकरणं कृत्वा देशिकस्य विशेषतः |
पावमानेन संप्रोक्ष्य महाव्योमेन मन्त्रतः || ४३ ||

शङ्खदुंदुभिनिर्घोषैर्गीतवाद्यैरवैर्युतम् |
कामकुम्भं ततोद्धृत्य रतिकुम्भं विशेषतः || ४४ ||

ग्राम प्रदक्षिणं कृत्वा द्वारपार्श्वे तु विन्यसेत् |
नन्दिं चैव महाकालमभिषेकं क्रमेण तु || ४५ ||

गन्धपुष्पादिभिः पूज्य स्वनामसहितेन तु |
पश्चाद् गर्भान्तिकं गत्वा निर्माल्यं तु विसर्जयेत् || ४६ ||

शिवकुम्भादिकान्कुम्भान् लिङ्गाग्रे स्थापयेद् बुधः |
गन्धपुष्पादिभिः पूज्य पावमाने प्रोक्षयेत् || ४७ ||

महाव्योमेन मन्त्रेण अभिषेकं क्रमेण तु |
शुद्धस्नानं प्रकुर्यात् तु प्रासादेन तु मन्त्रतः || ४८ ||

दामनकान् ततोद्धृत्य प्रासा * * प्रदक्षिणम् |
कृत्वा चैव विशेषेण द्विपात्रं तु पृथन् न्यसेत् || ४९ ||

महाव्योमेन मन्त्रेण देवदेव * * र्धनि |
निक्षिपे पिण्डिकायां च परं चैव विशेषतः || ५० ||

गौरिगायत्रि मन्त्रेण गन्धपुष्पादिभिर्यजेत् |
शेषाशं सकलादीनां स्वनामैश्चैव पूजयेत् || ५१ ||

प्. १३५)

भक्तानां परिवाराणां यदा लाभेन दापयेत् |
हविन्निवेदयेत् पश्चाच्छिवभक्ताश्च भोजयेत् || ५२ ||

देशिकं पूजयेत् पश्चात् मूर्तिपान् पूजयेत् ततः |
आत्मार्थं पूजये काले भागं तु पूर्ववत् कुरु || ५३ ||

एकांश भास्करस्योक्तं विघ्नेशस्य ततः परम् |
तृतीयांशं शिवस्योक्तं पिण्डिकायाश्चतुर्थकम् || ५४ ||

शेषांशं पञ्चभागं तु सम्यक् कुर्याद्विचणम् |
एकांशं च गुरोदद्यात् दपपरं चार्चकस्य तु || ५५ ||

अग्ने तृतीयकं दद्यात् भक्तानं तु चतुर्थकम् |
पञ्चाशं पैतृकादीनाम् एवमेव क्रमाद् ददेत् || ५६ ||

आत्मार्थे चैव होमं तु परार्थे शक्तितो भवेत् |
विप्रक्षत्रियवैश्यनामात्मार्थे स्थापनोक्तवत् || ५७ ||

अथवा एकहोमं च यथावित्तानुसारतः |
त्रिरात्रं च द्विरात्रं च अथवा एकरात्रकम् || ५८ ||

दिवसं दिवसार्थं च मध्यान्नात् प्राक्समारभेत् |
प्रथमारम्भदिवसे अधिवासनमुच्यते || ५९ ||

अवरोहण कालस्तु तिथिकालं तु लक्षयेत् |
तिथिप्रधानमारोहे ह्यवरोहे न दोषभाक् || ६० ||

नवपात्रेषु निक्षिप्य पञ्चगव्येन प्रोक्षयेत् |
महाव्योमेन मन्त्रेण शिवाम्भसा तु प्रोक्षयेत् || ६१ ||

प्. १३६)

नित्यं सन्ध्यावसाने तु महाव्योमेन मन्त्रतः |
दमानारोहणं कुर्याद् यथा शेषतः || ६२ ||

निर्माल्यं न भवेत् तत्र इति शास्त्रस्य निश्चयः |
मन्त्रे विसर्जनीयं चेत् निर्माल्यं तत्र निश्चयः || ६३ ||

एवं हि चिरकाले तु कुर्याद् वै स्थापरे बुधः |
आत्मार्थमेकरात्रं तु कुर्याद् वै सर्जयेद्बुधः || ६४ ||

अघोरास्त्रेण मन्त्रेण संख्याते वर्जयेद् बुधः |
चण्डेश्वरस्य दातव्यं चण्डमन्त्रमनुस्मरन् || ६५ ||

स्नपनं कारयेद्धीमान् प्रासादेन तु मन्त्रतः |
पञ्चगव्याभिषेकं तु शुद्धस्नाने कारयेत् || ६६ ||

अर्चयेद् गन्धपुष्पाद्यैः महाव्योमेन मन्त्रतः |
यवादीनाविसर्ज्याथात वदग्निं * * * रेत् || ६७ ||

महाव्योमेन मन्त्रेण अष्टोत्तरशताहुतिः |
घृतेन चरुणा चैव होमं कुर्याद् दिनं प्रति || ६८ ||

अवरोहणकाले तु पूर्णाहुति शिवेन तु |
प्रभूतं हविर्दद्याद् देवदेवस्य बुद्धिमान् || ६९ ||

सकलानि तथान्येषां प्रभातं तु हविर्ददेत् |
भक्तानां परिवाराणां यथाविभव मार्गतः || ७० ||

आचार्यपूजयेत् तत्र वस्त्रहेमाङ्गुलीयकैः |
भित्तिचित्रैः पटे वापि दर्पणे परिलिङ्गकम् || ७१ ||

प्. १३७)

हस्तमात्रप्रमाणेन मूलधामानुरूपतः |
कारयेत् तु विशेषेण कुर्यदमनकं बुधः || ७२ ||

क्रिया परिसमाप्तौ तु दर्पणं दर्शयेत् च्छिवे |
एवं विधिप्रकारेण कुर्याद् वै चित्रके बुधः || ७३ ||

स्थण्डिले मण्डले कुर्यात् द्यन्त्र मार्गेण देशिकम् |
अग्नौ दमनकं कृत्वा जले तत्र विनिक्षिपेत् || ७४ ||

सूर्यमण्डलव्योमेन ददेद् दमनकं सुधिः |
आत्मार्थे च परार्थे च एवमेवं हि कारयेत् || ७५ ||

अनुक्तं यदि कुर्याच्छेत् कर्तृनाशं न संशयः |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन उक्तमार्गेण कारयेत् || ७६ ||

आत्मार्थविषये काले भक्तिमार्गेण वा कुरु |
मासं पक्षं तिथिं कुम्भं भागञ्चैवा समासतः || ७७ ||

न होमकाले भेदस्यादात्मार्थे हीनजातिषु |
अन्यसर्वसमानंस्य ब्रह्मक्षत्र्यविशां क्रमात् || ७८ ||

अन्ते महोत्सवं कुर्यात् परार्थे तु विशेषतः |
अनुक्तं यद् भवे किञ्चित् पवित्रवत् समाचरेत् || ७९ ||

दमं च पवित्रं च पुक्रणं च तथोत्सवम् |
शिवकुम्भं तथा शान्ति घृतस्नानं तु कम्बलम् || ८० ||

चिरकालकृतं च यत्समानं तेषु सर्वतः |
अर्चको देशिकश्चैव ब्रह्मचारित्वमाचरेत् || ८१ ||

प्. १३८)

अक्षरालवणा शिष्याद्यावत्कालं व्रतं चरेत् |
ग्रामान्तरं न गन्तव्यं गन्तव्यं दिशि न स्वपेत् || ८२ ||

अन्यस्मिन् सर्वकाले तु गतागतं तु दोषभाक् |
अङ्कुरानर्पयेत् पूर्वं व्रतस्थ देशिकोत्तमः || ८३ ||

आत्मार्थ विषये काले अर्चकस्य गरुस्तथा |
एवमेव क्रमेणैव कुर्यादारम्भके बुतिधः || ८४ ||

प्रमदादृतहीनस्सो होमं चान्नार्च कुर्यादिति |
महाव्योति मन्त्रेण दशसाहश्रकं जपेत् || ८५ ||

दशाक्षरेण वा कुर्यात् प्रासादेनथवा पुनः |
एवमेव प्रकारेण कुर्यादारम्भके विथेः || ८६ ||

अन्यधा यदि कुर्याच्चेत् राजारष्ट्रविनाशनम् |
आत्मार्थेभ्यर्च्य कर्मश्च विनाशं भवनिश्चयः || ८७ ||

दमनारोपणं प्रोक्तं शैवाचारं शृणुष्वथ || ८७� ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे दमनारोपणं नाम चतुस्त्रिंशत्पटलः || 

आत्मार्थयजनं वक्ष्ये शृणुध्वं तत्प्रभञ्जना |
आरोग्यमायुकीर्तिश्च विजयश्च फलप्रदम् || १ ||

प्. १३९)

ब्रह्महत्ति विनाशार्थं वीरहतिविनाशनम् |
गोपहत्ति विनाशार्थं प्रजावृद्धिकरं परम् || २ ||

सर्वकामप्रसिद्ध्यर्थं सर्वयज्ञफलप्रदम् |
आत्मार्थयजानात् सम्यङ् न भूतो न भविष्यति || ३ ||

शुद्धकेवलसंमिश्रमात्मार्थं त्रिविधं स्मृतम् |
शुद्धं वा शक्तिरहितं केवलं सक्तिसंयुतम् || ४ ||

सौरादिचण्डपर्यन्तं मिश्रं चैव प्रकीर्तितम् |
प्रातरुत्थाय मनसा ललाटे भस्म लेपयेत् || ५ ||

शिवध्यान पुराणं च चिन्तयेच्छिवभाषणम् |
तद्ग्रामं तु बहिर्गत्वा विण्मूत्रं च विसर्जयेत् || ६ ||

शौचमाचमनं दन्ततालु शोधनकः कुरु |
स्नानं च दर्पणं कृत्वा प्राङ्मुखो वेदिकं चरेत् || ७ ||

आद्रवस्त्रं परित्यज्य धौतवस्त्रेण वेष्टयेत् |
उत्तराभिमुखो भूत्वा शैवसन्धिक्रमं चरेत् || ८ ||

दक्षहस्ते जलं धार्य सेचयेदक्षरं लिखेत् |
वस्त्रशुद्धिं तः कृत्वा एकाक्षरीति मन्त्रतः || ९ ||

आपोशनार्घ्यमन्त्रेण तत्वमन्त्रं त्रयेण च |
विभूतिं वामहस्तेन सव्यहस्तेऽभिमन्त्रयेत् || १० ||

असुरा त्यजेद्धीमान् द्वात्रिंशैकांशराक्षसम् |
दिग्बन्धनं ततः कृत्वा अस्त्रमन्त्र मनुस्मरन् || ११ ||

प्. १४०)

सव्यहस्ते जलं नीत्वा मर्दयेदङ्गुलिन्न्यसेत् |
मूर्द्धि चैव ललाटे च कर्णे कर्णे तथैव च || १२ ||

हृदये चैव बाह्वोश्च नाभौ कर्णौ च मूर्ध्नि च |
निष्कनिष्कार्थकं चैव निष्कद्वयद्वयार्धकम् || १३ ||

विप्रादिनां च वर्णानां भस्मस्नानं समाचरेत् |
रुद्रसंध्यासु सन्ध्येषु ब्रह्माङ्गानि प्रकल्पयेत् || १४ ||

प्राणायामत्रयं कृत्वा दिग्बन्धं चास्त्रमन्त्रतः |
पूर्वमेवाङ्गुलिन्यास अङ्गन्यासं च कल्पयेत् || १५ ||

सव्यहस्ते जलं धार्य वामहस्तस्थितं तु वा |
आपोशनार्घ्यमन्त्रेण पूर्वमन्त्रत्रयान्न्यसेत् || १६ ||

द्विहस्तन्य जलं धार्य ऊर्ध्वन्ताराघ्यमन्त्रतः |
सव्यहस्ते जलं ग्राह्य अस्त्रमन्त्रप्रदक्षिणम् ||
तर्पणं रुद्रसंख्यात ब्रह्माङ्गैनै मन्त्रतः || १७ ||

आचमनं ततः कृत्वा वैदिकं शैवमेव च |
पादप्रक्षालनं कृत्वा ग्रहारामे शिवालये || १८ ||

नदीतीरे तटाके वा पर्वते राजथानिके |
नवहस्तं सप्तहस्तं पञ्चहस्त त्रहस्तकम् || १९ ||

चतुरश्रायतं वृत्तं यथेष्टं मण्डपं न्यसेत् |
मार्जनं प्रोक्षणं चैव गोमयेनानुलेपयेत् || २० ||

आधारशक्तिमभ्यर्च्य तन्मध्ये खेटकं न्यसेत् |
तदूर्ध्वे निर्मिकां चाद्य ऊर्ध्व पीठे तु पश्चिमे || २१ ||

तदूर्ध्वे पद्मपीठस्यात् प्रभामण्डलसंयुतम् |
वस्त्रधारं च वस्त्रं च पुष्पाधारसमन्वितम् || २२ ||

प्. १४१)

लोहजं रजतं चैव काञ्चनं रत्नसंयुतम् |
रुद्राक्षं च प्रवालं च मुक्तामालासमन्वितम् || २३ ||

नवरत्नविचित्रेण माल्याभरणशोभितम् |
छिद्रवस्त्रसमायुक्तं च्छित्राभरणशोभितम् || २४ ||

खण्डवस्त्रसमायुक्तं लिङ्गशोधनसंयुतम् |
गन्धपात्रसमायुक्तं पुष्पपात्रसमन्वितम् || २५ ||

शङ्खधारं च शङ्खं च पात्राधारं च पात्रकम् |
स्थलिका स्थलिकाधरं पानियाधारपात्रकम् || २६ ||

जलद्रोणसमायुक्तं जलोद्धारणपात्रकम् |
गन्धं च धूपदीपं च आरात्रिकमधः परम् || २७ ||

स्नानवेदीं च पादं च स्थितदीपसमन्वितम् |
तीर्थपात्रसमायुक्तं माज्यस्थालीं च सृक् सृवम् || २८ ||

पचान् पात्रसमायुक्तं व्यञ्जने पात्रसंयुतम् |
व्रिहि चर्मं च दर्वीं च काष्ठा त्रिपादसंयुतम् || २९ ||

नालिकेरसमायुक्तं व्यजनं चिन्नशस्त्रकम् |
पात्रं संपाद्यमेवोक्तं द्रव्यसंपाद्यमुच्यते || ३० ||

चन्दनागरुकर्पूरं कुङ्कुमं रक्तचन्दनम् |
हीमतोयं कृष्णगन्धं गोरचनमथ द्वयम् || ३१ ||

कुसुमं पञ्चपुष्पं च अष्टपुष्पं च पात्रकम् |
कङ्कणं लम्बमाला च बिल्वदूर्वाक्षतं तथा || ३२ ||

प्. १४२)

जलपूरितमेवं तु जलद्रव्यसमन्वितम् |
पाद्यद्रव्यादिसंयुक्तं धूपद्रव्यादिसंयुतम् || ३३ ||

कपिलाज्यं शुद्धतैलं शिर्षपिष्टचूर्णकम् |
पञ्चगव्यामृतं चैव नालिकेरं प्रयत्नतः || ३४ ||

कदलीफलंसंयुक्तं स्नानद्रव्यसमन्वितम् |
वस्त्रचिन्नानि विविधं वस्त्रन्तु प्रयत्नतः || ३५ ||

पञ्चत्रिरेकवृत्तं वा तन्तुरुद्रा च सङ्ख्यया |
आवृतं सप्तनालिं वा पञ्चनालैकनालकम् || ३६ ||

दीपज्वालसमायुक्तं गोघृतं वसुतैलकम् |
येधेष्टं गोघृते चैव वृक्षबीजमतैलकम् || ३७ ||

द्विप्रस्तादि चतुद्रोणं शुद्धतण्डुलसंयुतम् |
लवणक्रमवत्वं च व्यञ्जनैरुपदंशकः || ३८ ||

मरीचि लवणं चैव जीरकं सर्षपं तथा |
क्रमुकस्य फलं चैव पत्रं च श्वेतचूर्णकम् || ३९ ||

भस्मं च दर्पणच्छत्रं चामरं तालवृन्दकम् |
आसनं दर्भदारुं च सारङ्गैश्चर्ममेव च || ४० ||

व्याघ्रचर्मं च रोमं च रत्नकम्बलवाससम् |
आसनं कल्पयेद्धीमान् अर्चनाक्रममुच्यते || ४१ ||

उत्तराभिमुखो भूत्वा रुचिरासनसंस्थितम् |
भस्मस्नानं ततः कृत्वा पूर्वोक्तविधिना सहा || ४२ ||

प्. १४३)

शिरस्ताटनमेवोक्तं दिग्बन्धनमतः कुरु |
प्राणायामत्रयं कृत्वा भूतशुद्धिक्रमं चरेत् || ४३ ||

पञ्चग्रन्थिस्तु विच्छेदि शिरः पादान्तिकं चरेत् |
अमृताप्लावनं कृत्वा करन्यासांगुलिं न्यसेत् || ४४ ||

अङ्गन्यासाष्टत्रिंशेन श्रीकण्ठाद्यक्षरं न्यसेत् |
शिवहस्तं तु संकल्प्य हृत्पद्मेऽर्चयेच्छिवम् || ४५ ||

नाभौ होमं च कर्तव्यं हृन्मध्ये ध्याययेच्छिवम् |
आत्मशुद्धिरिति प्रोक्तं सौरादिपूजकं शृणु || ४६ ||

खेटके भूतले वापि सौरपूजा यथाक्रमम् |
पूर्वाशाभिमुखं प्राप्य लेखयेद्रविमण्डलं || ४७ ||

बेरे तु चक्रलिख्ये ते यथेष्टमण्डले स्थिते |
उदित्यं जातमन्त्रेण पात्रे तु जलपूरिते || ४८ ||

रक्तचन्दनपुष्पाद्यैरर्चयेद्धृदयेन तु |
दक्षपाणि तलेथार्य दर्शनार्घ्यं तु सेचयेत् || ४९ ||

दण्डिनि पिङ्गले चैव गणेशं गुरुमेव च |
प्रभूतासन सङ्कल्प्य विमलौ सौरमेव च || ५० ||

आराध्य परमं चैव मध्ये पद्मं च विन्यसेत् |
दीप्ताति सर्वतोमुख्या अर्कासन खषोल्कक || ५१ ||

नादवन्निसमायुक्तं द्वितिर्ययं रससंयुतम् |
बिन्दुनादसमायुक्तम् अनन्तं रुद्र संयुतम् || ५२ ||

प्. १४४)

तृतीययस्वरसंयुक्तं न्नादाद्यं शिवसंयुतम् |
नमोत्तं सूर्यमुच्चार्य सौरसंपूजनं कुरु || ५३ ||

सूर्यं कुंकुमसङ्काशं सर्वाभरणभूषितम् |
द्विनेत्रं चारुवदनं रक्तमालानुलेपनम् || ५४ ||

चतुर्भुजसमोपेतं पद्महस्ताबुजद्वयम् |
अभयं वरदोपेतं प्रभामण्डलमण्डितम् || ५५ ||

मुपवितसमायुक्तमुषाप्रत्युष संयुतम् |
पद्मस्थं वा रथारोहमरुणेन समन्वितम् || ५६ ||

ध्यात्वाभ्यर्च्य षडङ्गेन परिवारसमन्वितम् |
सोमाङ्गारकसौम्याश्च गुरुशुक्रशनैश्चरान् || ५७ ||

राहुकेतुग्रहानष्टौ पूर्वादीशान्तके यजेत् |
क्षीरान्न दापयेत् पश्चाद् धूपदीपादिकं ददेत् || ५८ ||

तेजश्चण्डेश्वरं पूज्य प्रणिपत्य क्षमापयेत् |
पादप्रक्षालनं कृत्वा देवाग्रे मण्डलं कुरु || ५९ ||

सामान्यर्घ्यं च सङ्कल्प्य तेनैव प्रोक्ष्य भूतले |
षोडशाङ्गुलमायामं चतुरश्रसमन्वितम् || ६० ||

वामदेवेन समृज्य सव्यहस्ते तलेन तु |
स्थानशुद्धिं च कर्तव्यं भूमिर्भूम्नेति मन्त्रतः || ६१ ||

पञ्चगव्यामृतैः सार्घ्यस्नानद्रव्याणि विन्यसेत् |
देवस्य दक्षिणे पार्श्वे यथेष्टं मानसं न्यसेत् || ६२ ||
 
प्. १४५)

उत्तराभिमुखोभूत्वा रुचिरासनं संस्थितम् |
भस्मन्यासं करन्यासं अङ्गन्यासं तु कारयेत् || ६३ ||

पाद्यादिद्रव्यसंयुक्तं पात्रं संपूजयेत् ततः |
अथवा पात्रमेकं तु पाद्यमाचमनार्घ्यकम् || ६४ ||

पात्र प्रक्षाल्य शस्त्रेण हृदयेन निरीक्षयेत् |
त्रिपादूर्ध्वे स्थितं शङ्खमवकुण्डनमाचरेत् || ६५ ||

जलेन पूरयेत्पात्रं ब्रह्माङ्गमनुसंस्मरन् |
सव्यहस्ताभिमन्त्रेण शिवगायत्रिकं जपेत् || ६६ ||

सुरभिमुद्रां संस्पृश्य प्रोक्षयेत् पात्रतो विधि |
शङ्खमूलं द्द्धरादेवि म्रक्षाणां विष्णुदेवतम् || ६७ ||

धारयेद् घोरदेवं तु वलयं सूर्यदेवतम् |
मुखे च सप्ततीर्थानि प्रवेशेच्चन्द्रदेवता || ६८ ||

त्रिपाद्यमधिदैवत्यं ब्रह्माविष्णुमहेश्वराः |
वृत्तमाधारशक्तिश्च इत्येते अधिदेवता || ६९ ||

पीठशुद्धिं ततः कृत्वा प्रोक्षयेदस्त्रवारिणा |
वृषेश्वरं तथा पूर्वे वृषवामे तु भास्करे || ७० ||

महेशमग्निदेशे तु दक्षिणामूर्ति दक्षिणे |
गणेशे नै-ऋते देशे तद्वामे कमलोद्भवे || ७१ ||

षण्मुखं वायुदेशे तु विद्यापीठं तु दक्षिणे |
सौम्ये तु नृत्तमूर्तिं च ईशाने क्षेत्रपालकम् || ७२ ||

प्. १४६)

कुबेरानिलयोर्मध्ये लिङ्गोद्भवं तु विन्यसेत् |
सोमशङ्करयोर्मध्ये भक्तादीन्विन्यसेत् क्रमात् || ७३ ||

भक्तानां वामपार्श्वे तु एकाक्षरी तु विन्यसेत् |
एकाक्षर्या च वामे तु लकुलीशं तु विन्यसेत् || ७४ ||

पुष्पमूर्ध्नि तु विन्यस्य पश्चाद्वारं प्रपूजयेत् |
पश्चिमद्वारमस्त्रेण प्रोक्षये तु शिवाम्भसा || ७५ ||

गणेशं दक्षिणेऽभ्यर्च्य वाग्देवी वामपार्श्वके |
मध्यमे तु महालक्ष्मीं नन्दिगङ्गनं च दक्षिणे || ७६ ||

महाकालं च यमुनां वामपार्श्वे विशेषतः |
ऊर्ध्वाध संप्रपूज्याथ शिवास्त्रं सुप्रपूजयेत् || ७७ ||

गणेशान् क्षेत्रपालान्तं अर्चये स्वस्वमन्त्रतः |
द्वारपश्चिममेवं तु नैवेद्यं पूर्ववक्त्रके || ७८ ||

लिङ्गं सङ्गृह्य हस्तेन स्नानवेद्युपरि न्यसेत् |
अर्घ्योदकेन संप्रोक्ष्य वक्त्रन्न्यासं समाचरेत् || ७९ ||

अङ्गुष्ठादि कनिष्ठान्तं पञ्चब्रह्ममनु न्यसेत् | 
कनिष्ठानामिकामध्ये नवपुष्पं तु संग्रहेत् || ८० ||

अङ्गुष्ठतर्जनीभ्यां च निर्माल्यं च विसर्जयेत् |
विसर्जनस्य तत्काले पुष्प मूर्ध्नि च विन्यसेत् || ८१ ||

निर्माल्यं च विसज्यैशे चण्डेशाय प्रकल्पयेत् |
शुद्धतोयाभिषेकं च अस्त्रं पाशुपतं जपेत् || ८२ ||

प्. १४७)

मूलाधारात् समादाय ब्रह्मरन्ध्रे तु विन्यसेत् |
गुरूपदेशं विज्ञेयं मन्त्रशुद्धिरुदाहृतम् || ८३ ||

चलासनं तु सङ्कल्प्य पुष्पमूर्ध्नि च विन्यसेत् |
अभ्यङ्गं तु ततः कृत्वा शुद्धतोयाभिषेचनम् || ८४ ||

शरीरं पिष्ठचूर्णेन लिङ्गपीठं च मर्दयेत् |
शुद्धतोयाभिषेकं च पुष्पं मूर्ध्नि च विन्यसेत् || ८५ ||

पञ्चगव्यामृते स्नाप्य जलैनैवाभिषेचयेत् |
अस्त्रमन्त्रमनुस्मृत्य पुष्पमूर्द्ध्नि तु विन्यसेत् || ८६ ||

क्षीरं दधि घृतं क्षौद्रं न्नालिकेरजलं तथा |
इक्षुसारं तु शुद्धोदं गन्धतोयाभिषेचनम् || ८७ ||

मन्त्रपुष्पं ततो दत्वा मन्त्रान्नं च निवेदयेत् |
शुक्लवस्त्रेण संमृज्य पुष्पमूर्ध्नि तु विन्यसेत् || ८८ ||

पद्मपीठे तु संस्थाप्य शिवमन्त्रमनुस्मरन् |
पञ्चासनं समभ्यर्च्य उपर्युपरि विन्यसेत् || ८९ ||

कमलासनं समभ्यर्च्य दलेभ्यो केसरोपि वा |
कर्णिकायै नमश्चेति बिजेभ्यो सन् इत्यपि || ९० || 

शक्त्यादिशक्तिपर्यन्तमर्चयेत् तु दलाग्रके |
पीठे मनोन्मनि न्यस्त्वा शुद्धस्फटिकसन्निभम् || ९१ ||

तन्मध्ये शिवमावाह्य पञ्चावरणमर्चयेत् |
सद्योजातवाममघोराश्च पुरुषेशानमेव च || ९२ ||

प्. १४८)

अम्बिगणाम्बिका चैव भागिगौरि उमास्तथा |
पश्चिमे चोत्तरे याम्ये पूर्व ईशान एव च || ९३ ||

हृच्छिरश्च शिखावर्मा नेत्रमस्त्रं तथैव च |
वामीनीली च पाशाङ्गी खड्गिनीर्जम्बीनी तथा || ९४ ||

अग्नियादीयमस्ति रोगजावरणमर्चयेत् |
अनन्तेशश्च सूक्ष्मश्च शिवोत्तंश्चैकनेत्रकम् || ९५ ||

एकरुद्र त्रिमूर्तिस्तु श्रीकण्थश्च शिखण्डिना |
भूमिस्वाहा स्वधाकान्तपुष्टि कीर्तिमेयवि || ९६ ||

विद्येशावरणं प्रोक्तं इन्द्रादीशान्तमर्चयेत् |
वृषनन्दिगणेशाश्च महाकालगुहौ तथा || ९७ ||

भृङ्गिणं गौरि चण्डेशं इन्द्रादीशान्तमर्चयेत् |
भद्रा च कुन्दलि चैव भृङ्गिणि पतिनि तथा || ९८ ||

देवयानिं च चस्तादी रूपिणिं चण्डिकिशके |
गणेशावरणं प्रोक्तं स्वनाम्नैरर्चयेत् क्रमात् || ९९ ||

इन्द्राश्चाग्नियमश्चैव निरुतिवरुन्वायवा |
कुबेर ईशविष्णु च पितामह्येशमेव च || १०० ||

स्वाहाशान्त्या च देहि च कालकर्णि च देहिनि |
भोगिनि घोशशक्तैश्च गम्भिणी हर्षणि तथा || १०१ ||

लक्ष्मी वा * * रि चैव दिक्पालवरणं क्रमात् |
वज्रं शक्तिं च दण्डं च खड्गं पाशं ध्वजं तथा || १०२ ||

प्. १४९)

गदा त्रिशूलं चक्रं च पद्मं चेतिर्दशायुधः |
प्रसन्नात्मा च कोप * गुणात्मिकोमलात्मिनि || १०३ ||

वृषात्मिव्रकतात्मि च महात्मि मङ्गलात्मिनी |
अस्त्रेशावरणं प्रोक्तं प्रक्रमेणैवमर्चयेत् || १०४ ||

वस्त्रेण गलभूषं च घृतवारिसमन्वितम् |
गन्धपुष्पं च मकुटं कङ्कणलम्बमाल्यकम् || १०५ ||

रुद्राक्षमुपवीतं च प्रवालं मौक्तिकं स्रजम् |
स्वर्णरत्न विचित्रेण स्वर्णमालविभूषणम् || १०६ ||

ऐन्द्रे देशे च मव्यक्तं याम्ये नियति गोचरे |
वरुणे चैव कालाख्यं उत्तरे तु कलाख्यकम् || १०७ ||

ऊर्ध्वश्च इमधश्चन्द्रमध्यमेमाधवन्यसेत् |
योगासनं ततः प्रोक्तं तन्मध्ये चार्चयेच्छिवम् || १०८ ||

धूपं च ध्वजदीपं च निवेद्यं चोप * * * |
गोमयालेपनं कृत्वा देवाग्रे मण्डलं न्यसेत् || १०९ ||

अतिपक्वमपक्वं च कृशिरं पविवर्जयेत् |
स्थालिकाभालनं कृत्वा नैवेद्यं च प्रपूरयेत् || ११० ||

व्यजनैरावृतं चैव लवणं पक्वदंशकैः |
फलादिगुलसंयुक्तं क्षीरं दधि च मध्यमे || १११ ||

आज्यव्रतसमायुक्तं अभिधानां तु वाससम् |
नैवेद्योत्थापने मार्गे मार्जनं प्रोक्षणं कुरु || ११२ ||

प्. १५०)

पाद्युर्ध्वे विन्यसेञ्चैव बेराणां च पृथक् पृथक् |
प्रोक्षणं चास्त्रमन्त्रेण तालत्रयमथो * * || ११३ ||

दिग्बन्धनं ततः कृत्वा धेनुमुद्रां प्रदर्शयेत् |
आपोशनार्घ्यकं दत्वा हस्तप्रक्षालनं कुरु || ११४ ||

नवपुष्पं गृहीत्वा तु गणेशस्य निवेदयेत् |
तत्पुष्पं तु विसृज्याथ हस्तयोक्षालनादिकम् || ११५ || 

प्रभूत हविषं दत्वा पानियं तु निवेदयेत् |
महेशप्रतिमादीनां नैवेद्यं हृदयेन तु || ११६ ||

सदाशिवस्य निर्माल्यं चण्डेशस्य समीपके |
शेषनिर्माल्य सर्वाश्च ऐशान्ये तु विसर्जयेत् || ११७ ||

लिङ्गशुद्धिं ततः कृत्वा पुनरर्घ्यं प्रदापयेत् |
करोद्वर्तनमेवोक्तं मुखवासं तु विन्यसेत् || ११८ ||

ताम्बूलं विन्यसेत् पश्चाद् दत्वा नित्य पवित्रकम् |
नित्याग्नि यजनं कृत्वा अन्तर्बलिसमाचरेत् || ११९ ||

धूपदीपादिकं दत्वा आरात्रिकमतः परम् |
भस्म दर्पणकच्छत्रं चामरं तालवृन्तकम् || १२० ||

वेदस्तोत्रसमायुक्तं नृत्तगीतं सवाद्यकम् |
कनिष्ठानामिकामध्ये पुष्पं सङ्गृह्य बुद्धिमान् || १२१ ||

जपमाला तु नक्षत्रनायकस्तु शशिर्भवेत् |
प्रच्छिन्नपटमुच्छाद्य मूलमन्त्रमनुस्मरन् || १२२ || 

प्. १५१) 

जपान्तेनैव तत्काले पुष्पमूर्ध्नि च विन्यसेत् |
विद्यापीठं समभ्यर्च्य प्रदक्षिण नमस्कृतम् || १२३ || 

पूजासमाप्तं विज्ञाप्य चार्चयेत् संहृदाणभिः |
चुलुकोदकं ततः कृत्वा अर्घ्यं वैसर्जयेद् गुरुः || १२४ ||

उद्वासनं तु देवाश्च सर्वमात्मनि योजयेत् |
पूर्ववत्सदनं कृत्वा मूललिङ्गादि सङ्ग्रहेत् || १२५ ||

स पुष्पं वस्त्रमाच्छाद्य बेराणां तु पृथक् पृथक् |
पूजापर्युषितद्रव्यैः चण्डेशं च समर्चयेत् || १२६ ||

ध्वनिचण्डेश्वरायेति हुं फटन्तास्त्रमन्त्रतः |
धूपदीपादिकं दत्वा अर्घ विसर्जयेद्गुरुः || १२७ ||

शिरः कण्ठे च वक्षौ च कोर्परौ हस्तयोच्छिवः |
एवं दिने दिने पूज्य अर्चयेत् पूर्ववत् क्रमात् || १२८ ||

इति सूक्ष्मतन्त्रे आत्मार्थपूजाविधिर्नाम पञ्चत्रिंशत्पटलः || 

गौर्यास्थापनं वक्ष्ये योगं भिन्नं द्विधा शृणु |
संयुतं चोमया देवमेकासनगतं चरेत् || १ ||

देव्यार्थ योगरूपं तु अर्द्धनारीश्वरं तुयम् |
पृथग्वे स्थापितो देवो मां च स्थापितं पृथक् || २ ||

प्. १५२)

विष्णुं नोदकदत्तेन युक्तं कल्याणमार्गतः |
एकपीठस्थिता वापि पीठादन्यस्थिता तु नाम् || ३ ||

कृतयोगद्विधा ख्यातं वृषारूढस्य दक्षिणे |
अन्येषां चैव मूर्तिनां वामपार्श्वे तु कल्पिताम् || ४ ||

प्रधाने निष्कले तुङ्गे पूजांशं दशधा भवेत् |
देवस्य बाहुमात्रेण देवि युक्त्या तु कल्पिताम् || ५ ||

एवं चैकादशें मानं देव्यास्तुङ्गविधिर्यते |
मूलं तु निष्कलादेवमावाह्य क्षणिकेतनः || ६ ||

देवीं तद्विष्णुनादान्तां कल्याणं च कृते सति |
मूलदेशे तु संयोज्य देवि स्नानान्तरं विशेत् || ७ ||

अन्तप्रकारकान्ते तु बाह्ये वा मन्दिरे कृते |
गर्भे तु स्थापिता देवी पर्यङ्कद्यैश्च स्थापिते || ८ ||

गन्धाद्यैर्हविभिर्भुक्ष्यै ताम्बूलश्च प्रदापयेत् |
अनेनात्रोपचारेण रात्रौ पूजावसानके || ९ ||

यामप्रदक्षिणं कृत्वा शिवस्यैवा विशेषतः |
सर्वालङ्कारसंयुक्तं सर्वतोद्यसमन्वितम् || १० ||

नानाभक्तसमायुक्तं जयमङ्गलसंयुतम् |
देवीं देवगृहद्वारे गन्धपुष्पादिभिर्यजेत् || ११ ||

नीराजनं ततः कृत्वा प्रविश्याभ्यन्तरगृहम् |
देवस्य दक्षिणे पार्श्वे देव्यासनं प्रकल्पयेत् || १२ ||

प्. १५३)

पूजयेद् गन्धपुष्पाद्यै पायसान्नं हृदा ददेत् |
पश्चानिराजनं कृत्वा सर्वालङ्कारसंयुतम् || १३ ||

पश्चात् तु यजनं सम्यक् नात्रयेवं च प्रकल्पयेत् |
अरुणोदयवेलायां देव्यास्थानं समाचरेत् || १४ ||

सर्वालङ्कारसंयुक्तं जयशब्दादिसंयुतम् |
यप्रधानत्वमार्गेण प्रतिष्ठां कुरु मन्दिरे || १५ ||

केवलं तां पृथक्तेन देवं देवं विना यजेत् |
एवं मार्गविधा प्रोक्तं तस्यास्तु बहुधा शृणु || १६ ||

विशं क्रमं तथा योगं सङ्करं रौद्रमेव च |
एवं तु पञ्चधा ज्ञेया कारयेल्लक्षणान्वितम् || १७ ||

मन्दिरे मण्डपे वापि मालिकाकारमेव वा |
लक्षणोक्त क्रमेणैव त्रिकरादि विशेषतः || १८ ||

स्थूपि यत्र समायुक्तं पञ्चधा वापि कारयेत् |
प्रासादस्यैशदिग्भागे पावके वारुणे तथा || १९ ||

मनोरमे यथा चान्ये प्रकाराभ्यन्तरे दिशि |
पञ्चप्राकारमार्गेण मूलार्थं च न कारयेत् || २० ||

स्वयम्भुवस्य लिङ्गस्य विंसंयक्प्रकल्पितम् |
दैविके चार्षके चैव क्रमं सम्यग्विधीयते || २१ || 

मानुषे बाणलिङ्गे च योगं चैव विधीरयते |
ग्रामादीनां तु बाह्ये तु कुर्यात्सङ्करमिश्रकम् || २२ ||

शयनादि कृयात् सर्वे वीरे सम्यक् प्रपूजयेत् |
मूललिङ्गप्रमाणेन वीरं कुर्याद् विशेषतः || २३ || 

प्. १५४)

मूलपीठप्रमाणेन क्रमं कुर्याद् विशेषतः |
लिङ्गस्य नाहमानेन योगं सम्यग् विधियते || २४ || 

वीरस्य कण्ठमानेन मिश्रशक्तिर्विधीयते |
अथवा गर्भमानेन मूलधामादि मानकैः || २५ ||

कुर्याद् विरादिका वापि अङ्गुलेनैव वा पुनः |
नवाङ्गुलात् समारभ्य द्वित्र्यङ्गुलविवर्द्धनात् || २६ ||

पञ्चविंशतिमात्रान्तं नवधा देवि तुङ्गकम् |
तस्माद्व्यङ्गुलाधिक्यं नवधा तुङ्गमुच्यते || २७ ||

चत्वारि शत्त्रिपादूर्द्धं द्विंत्र्यंशुविवर्द्धनम् |
एवं तु नवधा तुङ्गं उत्तमादिनि भेदतः || २८ ||

द्विहस्तां चारुवदनां पुष्पहस्तां विशेषतः |
पीनोन्नत शनां चैव कंबूग्रीवां सुलोचनाम् || २९ ||

दुकालवसनां चैव पद्मासनोपरि स्थिताम् |
सिंहासनस्थितां वापि सर्वाभरणभूषिताम् || ३० ||

उत्तराननसंयुक्तां पश्चिमाननमेव वा |
यादृशं मूलबिम्बं च तादृशं वक्त्रमुच्यते || ३१ ||

मध्यमं दशतालेन कुर्याद् देवीं विशेषतः |
सुखासनादि बिम्बानां तस्य तस्य प्रमाणतः || ३२ ||

प्. १५५)

नासिकान्तमधान्बान्तं कर्णमानेन वा बुधः |
मात्रोङ्गुलेन वा कुर्यात् पूर्वोक्तेनैव सङ्ख्यया || ३३ ||

एवमेव प्रकारेणा कुर्यान्मूलादिनां बुधः |
सङ्करं रौद्रकं वक्ष्ये स्वतन्त्रं च विशेषतः || ३४ ||

धामस्य पूर्वदेशे तु पावके दक्षिणेऽपि वा |
अन्ये मनोरमे देशे तटाकादिस्तु पार्श्वके || ३५ ||

धामं वा मण्डपं वापि कुर्यात् प्राकारकैस्सह |
त्रिहस्ताद्यैर्विशेषेण एकभूम्यादिकादिषु || ३६ ||

ब्राह्मिके देविके वापि मानुषे च पिशाचके |
स्थापयेत् सङ्करं रौद्रं द्विभुजं वा चतुर्भुजम् || ३७ ||

पूर्वाभिमुखमास्थाप्य उत्तराननमेव वा |
पश्चिमाभिमुखं वापि दक्षिनाभिमुखं विना || ३८ ||

आसनं सुस्थितं वापि शूलकर्मयुतं यदि |
शैलं च लोहचित्रां च कुर्यात् तां च विशेषतः || ३९ ||

प्रधानं शक्तिबिम्बं तु कुर्याच्छम्भु विशेषतः |
तस्यास्तु दक्षिणे भागे शम्भुं कुर्याद् विचक्षणः || ४० ||

द्विभुजं वा चतुर्भुजं देव्यारूपानुरूपकम् |
देव्यास्तु पावके वापि पुरस्ताद् दक्षिणेऽपि वा || ४१ || 

तस्यैव पुरतस्थाप्यमुक्षं चैव विशेषतः |
पश्चिमाननकं चोक्षं पूर्वाननं तथोत्तरम् || ४२ ||

प्. १५६)

स्थितं वा शयनं वापि गमनोन्मुखमेव च |
शङ्करस्य प्रतिष्ठो या पार्श्वयोर्वा स्थितं भवेत् || ४३ ||

शङ्करस्य तु पूर्वे तु विघ्नेशं स्थापयेद्यति |
स्थानकं चासनं वापि मूषिकोपरि चाथवा || ४४ ||

देव्यास्तस्योत्तरे वापि ऐशदेशे तथाथ वा |
देव्यास्तु शङ्करे देशे पूर्वे वा चोत्तरेऽपि वा || ४५ ||

दुर्गायास्थापने प्रोक्तं न दूरं न समीपतः |
तस्य प्रकारकान्ते तु पूर्वे वा चैशकेऽपि वा || ४६ ||

शास्तोश्च स्थापनं कुर्यात् स्थितं वा चासनं तु वा |
स्थापन क्षेत्रपालं वा बाह्ये चाभ्यन्तरेऽपि वा || ४७ ||

प्रकारोऽभ्यन्तरे देशे बलिपीठं प्रकल्पयेत् |
शिववत् परिवाराणां प्रासदस्याग्रतोऽपि वा || ४८ ||

परिवारैर्विना वापि यथाविभवविस्तरैः |
सुखासनादि बिम्बेषु बाह्ये चाभ्यन्तरेऽपि वा || ४९ ||

एकं वापि द्विकं वापि त्रिकं सर्वत्र एव वा |
लोहजाद्यैर्विशेषेण कुर्याद्वा चित्रकादिभिः || ५० ||

एवं सङ्करमाख्यातं रौद्रकं त्वधुनोच्यते |
ग्रामादि स्थापनं वापि पर्वते च वनेऽपि वा || ५१ ||

नन्द्यस्तिरे च वृक्षे वा ग्रामात् क्रोशान्तरेऽपि वा |
ग्रामदस्याननश्चाथ यथा पृष्ठं तथा कुरु || ५२ ||

प्. १५७)

नगराभिमुखं वापि कुर्याद्रौदं विशेषतः |
यजमानानुरूपेण कुर्यात् सर्वं विशेषतः || ५३ ||

मन्दिरे मण्डपे मध्ये मन्दिरस्य तु मण्डपे |
मन्दिरे स्थापनं शंभुं सकलं मिश्र * * लम् || ५४ ||

पुरस्ताल्लिङ्गसंस्थाप्य चामुण्डिं तस्य दक्षिणे |
चतुर्भुजं षड्भुजं वा अष्टौदशभुजं तु वा || ५५ ||

द्वादशं षोडशं वापि बाहुमेवं प्रकल्पयेत् |
विनायकं तथा दुर्गां शङ्करं सवृषं यदि || ५६ ||

महाशास्ताथवा स्कन्दं तस्मिन्स्थाने प्रतिष्ठिता |
अथवान्यप्रकारेण वक्ष्यते गौरि भेदकम् || ५७ ||

मध्यमे वा परे वापि द्विभुजं शक्तिरूपकम् |
ऊर्ध्वजानुस्थिते गुल्फे हस्तौ जश्चस्थितोपरि || ५८ ||

तस्यस्तु पुरतो भागे दक्षिणे वाथ शाङ्करम् |
वृषभं च समीपे तु स्थितं वा शयनं तु वा || ५९ ||

विघ्नेशं तु कुमारं वा शङ्करस्य च प्राग्दिशि |
तयोस्तु पुरतः सम्यक् दुर्गां वाथ सरस्वतिम् || ६० ||

महामोटिकया वाथ महाशस्त परे कृतम् |
समीबाह्य समीपे वा बाह्ये वा क्षेत्रपालकम् || ६१ ||

बलिपीठं विशेषेण कुर्याद् देव्यस्तु पूर्वके |
उत्सवप्रतिमं कुर्याद्विभुजां च स्वरूपकम् || ६२ ||

प्. १५८)

शैव चिह्ना समायुक्तं मन्दिरे मण्डपे शुभे |
* * * * * * * * रौद्रमेवं विधिययते || ६३ ||

पूर्वाननं सुसंस्थाप्य द्विभुजां च चतुर्भुजाम् |
उद्गतो जानुसंयुक्तो पादौ पृष्ठं स भूमिके || ६४ ||

ब्राह्मिकादभरेभागे पैशाचे ब्राह्मिकेऽथवा |
कृत्तिका स्थापयेत् सम्यग् अम्बिकानाम भावयेत् || ६५ ||

तस्यास्तु वामते पूर्वे दक्षिणे वा ततोऽपि च |
पश्चिमेवापि कर्तव्यं कल्पयेत् सकलं विदुः || ६६ ||

द्विभुजं युग्भुजं वापि पृष्ठे गमन भावकम् |
बिम्बानापरितश्चैव कीर्तितास्थनकस्य तु || ६७ ||

तस्यो पा पुरतो दुर्गा न दूरं न समीपतः |
देव्यास्तथैव दिग्भागे विघ्नेशं यदि संभवेत् || ६८ ||

पञ्चमूर्तिरितिख्यातं सूत्रैक्येवाथ बाह्यके |
देव्यास्तु पुरतो भागे उभयोर्वा विशेषतः || ६९ ||

शङ्करं चैव विघ्नेशं शास्ताभगवति तथा |
अन्येषां च निरिक्ष्यन्ते तिर्यगमनमेव वा || ७० ||

त्रिदण्डाभ्यन्तरे देशे पञ्चदण्डान्तरेऽथवा |
क्षेत्रेशं च महापीठं परितो परिवारकम् || ७१ ||

आसना मससा शक्ति शक्तेरङ्गं शिवादिकम् |
एवमेव प्रकारेण कुर्याद् बहुविधानतः || ७२ ||

प्. १५९)

शूलमूलसमायुक्तं पार्थिवं तु विशेषतः |
रत्नन्यासं तदादौ तु प्रत्येकं मूलदेशके || ७३ ||

शैलजस्थापनाकाले रत्नं पूर्वे तु स्थापयेत् |
लोजहजादिषु बिम्बेषु नेत्रोत्मीलनपूर्वकम् || ७४ ||

चित्रभाव विधाने तु भूक्तोपादस्य मूलके |
अथवा भूप्रदेशे तु नवरत्नादि क्षिपेत् || ७५ ||

दुर्गास्थापनमार्गेण प्रतिष्ठाकारयेद्बुधः |
शास्तु स्थापनमार्गेण शास्तोश्च स्थापनं कुरु || ७६ ||

विघ्नेशस्थापने चैव विघ्नेशं स्थापयेत् क्रमात् |
मिश्रलिङ्गविधानेन मिश्रेशं स्थापयेत् क्रमात् || ७७ ||

मूलधामादिभिर्मानेस्तेषारूपं पृथक् पृथक् |
कुर्यादिह विशेषेण क्षेत्रेशं तस्य मार्गतः || ७८ ||

परिवाराणि सर्वाणि कुर्यात् तत्र विधानतः |
पूर्वोक्तेन विधानेन कुर्यात् संकर रौद्रयोः || ७९ ||

एवमेव प्रकारेण कुर्याच्छिल्प विधानतः |
उत्तरायणकाले तु शुक्लपक्षे शुभे दिने || ८० ||

स्थिरे वा मृतयोगेषु अन्यस्मिस्तु शुभे तथा |
शुभवारे स्थिरे लग्ने शुभांशे सुमुहूर्तके || ८१ ||

यजमानानुकूलर्क्षे शक्त्येस्तु स्थापनं शुभम् |
प्रासादाद्यस्य रूपेण मानं कुर्यात् तु शक्तिकम् || ८२ ||

प्. १६०)

शक्त्यास्तु विधिमानेन कुर्यस्तु शन्करादिकान् |
वाहनानि च चिन्नानि आसनादि तथा बुधान् || ८३ ||

तत्तन्मार्गविधानेन कुर्यादायव्ययादिकान् |
प्रासादस्याग्रतः कुर्यान्मण्डपं चतुश्रकम् || ८४ ||

पञ्चहस्तसमायुक्तं षोडशं द्वादशं तु वा |
षट्सप्त वसु हस्ता वा रन्ध्रहस्तमथापि वा || ८५ ||

दशहस्तान्तरं वापि चतुर्द्वारसमन्वितम् |
नवभागैक भागे तु मध्ये वेदी प्रकल्पयेत् || ८६ ||

वेदिकायास्तु परितः नवकुण्डानि कल्पयेत् |
गोमये लेपनं कृत्वा स्तण्डिलोद्धे परिन्न्यसेत् || ८७ ||

चतुस्तोरण संयुक्तदर्भमालां निरावृतम् |
शक्त्यास्तु वेदिकाबाह्ये स्थापनं स्थानवेदिका || ८८ ||

त्रिहस्तं पञ्चहस्तं च विस्तृतन्नव वेदिका |
अस्तमात्र समुत्सेथो स्तस्यास्तस्य चतुर्दशि || ८९ ||

वृत्तं वा चतुरश्रं वा कुण्डानि परितक्षिपेत् |
प्रधानशक्तिदुर्गायां योन्याकाराणि कारयेत् || ९० ||

अचलस्थापने काले कूर्चाभिदर्पणैस्सहा |
जलाधिवासनं कुर्यात् दक्षि मोक्षवसानके || ९१ ||

प्. १६१)

नद्यां वापि तटाके वा जलमध्ये प्रपां कुरु |
दर्भमालाभिरावेष्ट्य वामादि शक्तिकान्न्यसेत् || ९२ ||

प्रतिमाशुद्धिं कुर्विता प्रत्येकं तु विशेषतः |
सर्वालङ्कारसंयुक्तं वाहनादिषु बुद्धिमान् || ९३ ||

प्रत्येकं वस्त्रमावेष्ट्य बिम्बानि च विशेषतः |
कूर्चयुक्तं विशेषेण जलमध्ये निवेशयेत् || ९४ ||

पञ्चरात्रं त्रिरात्रं वा व्योमरात्रिमथापि वा |
दिवसार्द्धं न्तर्द्धं वा तदर्द्धर्धमथापि वा || ९५ ||

प्रत्येकं तु न्यसेत् पश्च जलादुत्तिर्य वेदिकाम् |
पञ्चगव्येन संस्नाप्य प्रत्येकं तु विशेषतः || ९६ ||

शयनादीनि सर्वाणि प्रत्येकं विधिना बुधः |
मध्यादीशानपर्यन्तं वर्द्धनीश्च न्यसेद्बुधः || ९७ ||

वस्त्रादिभिस्समायुक्तं गन्धपुष्पादिभिर्यजेत् |
आर्यादिशक्तयस्सर्वे वर्द्धनीषु न्यसेत् क्रमात् || ९८ ||

महाबेरविधाने तु दर्पणे तु कृते पृथक् |
याज्ञिकैस्तरुभिः कुर्यात्सर्वः सुच विशेषतः || ९९ ||

समिच्चरुघृतक्षीरमाषमुद्गप्रयङ्गवः |
तिलसर्षपनीष्पावगुलमेकादशं तथा || १०० ||

तत्तद् ब्रह्माङ्गकैः मन्त्रैहोमं कुर्यात् पृथक् पृथक् |
द्रव्यान्ते व्यहृतीं हुत्वाबिम्ब कूर्चेन संस्पृशेत् || १०१ ||

देशिकश्च पृथग्भूत्वा सुमुहूर्तेन बुद्धिमान् |
शक्तिक्तैश्च देशिकानुज्ञां कुर्यात्सर्वे च देशिकाः || १०२ ||

प्. १६२)

दिशास्वध्यायनं कुर्यात् प्रत्येकं सर्वतो दिशि |
आद्यावन्ते च सर्वत्र पुण्याहं वाचयेद्बुधः || १०३ ||

पवमानेन संप्रोक्ष्य ब्रह्मघोषसमन्वितम् |
एवं जागरणं रत्रौ प्रभाते स्नानमाचरेत् || १०४ ||

आचार्याय शुचिभूत्वा प्रत्येकं च विशेषतः |
शयनाद्बिम्बमुद्धृत्य बिम्बादन्यत् समर्पणम् || १०५ ||

गन्धादिभि समभ्यर्च्य मन्त्रन्यासं तदादितः |
घृतशिरोर्पणं कुर्यात् प्रत्येकं च विशेषतः || १०६ ||

मध्यमादिनि कुम्भानि अभिषेकं समाचरेत् |
आर्यादि भगवत्यन्तं तस्यां वै विन्यसेद् बुधः || १०७ ||

तस्यास्तु मध्यदेशेन मनोन्मनीन्मूलमन्त्रतः |
एवमेव प्रकारेण कुर्याद् वै शङ्करादिषु || १०८ ||

प्रोक्ष्याभषेचनं कृत्वा महाबेर विशेषतः |
दर्पणेष्वभिषेकं स्यात् तत् तन्मूले महाम्बिके || १०९ ||

आचार्यं पूजयेत् तत्र वस्त्रहेमाङ्गुलीयकैः |
गोभूमिकां च नाद्यैश्च पूजयेत् तु पृथक् पृथक् || ११० ||

होतारं च हविर्दद्यात्ताम्बूलं च विशेषतः |
अन्ते महोत्सवं कुर्यात् चलं चैव विशेषतः || १११ ||

अचल स्थापने काले दर्पणे च विशेषतः |
अनुक्तानि च सर्वाणि कुर्यात् तत् तद्विधानतः || ११२ ||

प्. १६३)

सर्वेषां समयानां तु शैवमेव प्रधानकम् |
ब्रह्माविष्णुश्च रुद्रश्च त्रिमूर्त्तिरिति कथ्यते || ११३ ||

तस्यादिन्द्रश्च विघ्नेश पञ्चमूर्तिरिति स्मृतम् |
तस्मास्कन्दं तथा दुर्गासप्तमुर्तिरिति स्मृतम् || ११४ ||

असनस्था च या गौरिमिश्रे सकल शङ्करा |
विघ्नेशं च तथा चार्याशास्तुश्चैव विशेषतः || ११५ ||

मिश्रशक्तिरिति ज्ञेया सर्वसिद्धिकराय च |
पञ्चमूर्तिरिति ज्ञेया सदाविजय वद्धनम् || ११६ ||

ब्रह्मा विष्णुश्च रुद्रश्च ज्येष्ठां गौरिं सरस्वतिम् |
एकमूर्तिस्थिता सर्वे षण्मूर्तिरिति चोच्यते || ११७ ||

तेषां पुरस्तात् क्षेत्रेशं नागं वा यदि संभवम् |
तन्तु सङ्कर संज्ञेयं सर्वप्राणिहितं भवेत् || ११८ ||

ऐतेष्वेतेषु भेदेषु शवमार्गेण कारयेत् |
अन्यथा यदि कुर्याच्चेद् ग्रामादेन्न शतधृवम् || ११९ ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन कुर्याद् वै कामिकादिभिः |
तेषु तेषु च भेदेषु हरिर्वा यदि संभवेत् || १२० ||

तं तु शैवमितिख्यातं शैवतन्त्रेण कारयेत् |
बौद्धादिषु च भेदेषु शेषु आस्नादेश्चैव मूर्त्तयः || १२१ ||

एकस्मिन्सम्भवे देशे तं तु शैवमिति स्मृतम् |
पश्चिमानन विष्णोस्तु शक्त्यादीनां तु देशिकः || १२२ ||

प्. १६४)

सा शक्तिपश्चिमा वक्त्रं तदा वैष्णवमुच्यते |
वैघानसे पाञ्चरात्रेः कुर्यादस्मिन्विशेषतः || १२३ ||

वृषभं यत्प्रदेशे तु सर्वथा संभवं यदि |
शैवभेदमिति प्रोक्तं शुद्धशैवस्तु ताण्डवः || १२४ ||

एवं बहुप्रकारेण लक्षयेत् लक्षवित्तमः |
शैवादन्यात् समायाति कुर्यदज्ञान पूजिता || १२५ ||

पश्चाञ्चैवप्रतिष्ठाया सर्वदोषहरं नृणाम् |
अर्चनायागहीने तु चिरकालं विशेषतः || १२६ ||

अन्यमार्गप्रकारेण मोहेन तु विशेषतः |
ग्रामानिष्टभयं चैव सर्वसत्रविवर्द्धनं || १२७ ||

तस्मात्सर्वप्रयत्नेन शैवमार्गप्रतिष्ठितम् |
दशसंवत्सरादूर्ध्वं पूजाहीनं हि संभवेत् || १२८ ||

पुनरावाहनं कुर्यात् प्रोक्षणं वा समारभेत् |
स्थापनोक्तक्रमेणाथ प्रतिष्ठां सम्यगारभेत् || १२९ ||

प्रायश्चित्तोक्तमार्गेण एकवान् परितो भवेत् |
स्फोटकं त्वथ जीर्णं वा एकाङ्गं सकलाङ्गकम् || १३० ||

सर्वाङ्गानां क्षयं दृष्ट्वा कुर्यात् पूर्वोक्तमार्गतः |
प्रासादं तच्छरीरं स्यात् तस्मास्थाणुं न तिष्ठति || १३१ ||

पुनस्थापनमार्गेण कुर्यादि हि विशेषतः |
गौरिप्रधानं वा कश्चिद् विघ्नेशस्य प्रधानकै || १३२ ||

प्. १६५)

भगवत्य प्रधानं तु शङ्करस्य प्रधानकः |
शस्तु प्रधानतः कश्चित् कश्चित् ज्योति प्रधानके || १३३ ||

कश्चित् स्कन्दप्रधानं तु कश्चित्कालि प्रधानके |
कश्चिद् विष्णुप्रधानं तु शङ्करस्य प्रधानकम् || १३४ ||

द्विमूर्ति त्रित्रिमूर्तिश्च पञ्चमूर्तिरतः परम् |
सप्तमूर्ति सप्तधा चाष्टं नवमूर्तिर्दूशैव च || १३५ ||

गौरार्यादि भास्करं ताञ्च प्रधानं वाहनानि च |
प्रधानं पास्समीपे तु पूर्वोक्तानि च देवता || १३६ ||

स्थापनं यदि लोकेषु कुर्याञ्चैव तु तदृशम् |
एतानि सर्वभेदानि कुर्यादस्मित् विशेषतः || १३७ ||

गौर्यास्तु स्थापनं प्रोक्तं शैवभेदं शृणुष्वधा || १३७� ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे गौरिस्थापनं नाम षट्त्रिंशपटलः || 

अतः परं प्रवक्ष्यामि पार्वतीलक्षणं परम् |
सर्वलोकहितार्थाय सर्वोपद्रविनाशनम् || १ ||

अङ्गनानां हितार्थाय सर्वमङ्गलहेतवे |
मूललिङ्गस्य शोभार्थं लीलार्थं वा विशेषतः || २ ||

प्. १६६)

शयनाङ्गाना यथा मस्तु मूलधामस्य शाङ्करे |
पावके नै-ऋते चैव वेसरं कल्पयेद् बुधः || ३ ||

अन्तर्मण्डलबाह्ये तु अन्तर्हारा सुपाश्वके |
मध्यमस्य तु हाराया मन्तो बाह्यं न कारयेत् || ४ ||

प्रासादमण्डपं वापि गोपुराकारमेव हि |
मालिकाकारमेवं स्याद् ब्राह्मणादि क्रमेण तु || ५ ||

सर्वेषामेव जातीनां द्राविडं धाममुच्यते |
प्रकारभित्तिबाह्ये वा भ्यन्तरे वा विशेषतः || ६ ||

मूलप्रासादबाह्ये तु प्रासादाभ्यन्तरेथवा |
सूत्रबन्धौ तु कर्तव्यं शत्रुनाशनम् || ७ ||

प्राकारचलनं नेष्टं इष्टं चैत् सर्वदोषदम् |
यजमानाय तदेदाषं सर्वथा तु न कारयेत् || ८ ||

इषुहस्तप्रमाणेन प्रासादादीन् प्रकल्पयेत् |
नवहस्तात्समारभ्य विंशद्धस्तं तमेव च || ९ ||

ब्राह्मणादि क्रमेणैव वर्द्धयेत् तु त्रयं त्रयम् |
पञ्चहस्तात् समारभ्य पञ्चदशकरान्तकम् || १० ||

अन्तराणां तु जातिनां उक्तंमेन्द्रकनियसम् |
त्रिहस्तं तु समारभ्य रुद्रहस्तान्तमेव च || ११ ||

सर्वेषां जातियुक्तश्चेन्मानं चैव प्रकिर्तितम् |
विस्तारद्विगुणोत्सेधं पादो न तु तदर्थकम् || १२ ||

प्. १६७)

अग्रतो मण्डपं कुर्यात् प्रासादार्थप्रमाणतः |
प्रासादपरितः कुर्यात् समीपे तथैव च || १३ ||

सालकर्मं न कर्तव्यं न समीपे बुधोनरः |
अग्रमण्डपबाह्ये तु नृत्तमण्डपमुच्यते || १४ ||

तस्याग्रे बलिपीठं तु पञ्चाङ्गसहितं ततः |
शिल्पशास्त्रोक्तमार्गेण पीठं कुर्यात् सलक्षणं || १५ ||

वीरे सम्यक् समाख्यातं योगे क्रमेण कल्पयेत् |
स्वयमुद्भूतलिङ्गस्य दैविकार्षयकोरपि || १६ ||

असुरस्य तु बाणस्य प्रासादाः शेनधामकम् |
पौरुषस्य तु लिङ्गस्य धामं गर्तेन कारयेत् || १७ ||

प्रासादस्य समं तारं पादोनं वार्धमेव वा |
पादं वापि प्रकर्तव्यं मुत्सेधं पूर्ववद्भवेत् || १८ ||

एवमेव विधानेन कुर्याद् देवालयं बुधः |
पौरुषस्य तु लिङ्गस्य धामङ्गत्तेन कारयेत् || १९ ||

प्रासादस्य समं तारं आलयं दक्षिणे दिशि |
स्वयमुद्भूतलिङ्गस्य आलयञ्चाष्टदिक्ष्वपि || २० ||

कारयेत् तु विशेषेण कुर्यादि सहितं बुधः |
सौवर्णाद्यैर्विशेषेण कारयेत् च्छयनाङ्गनाम् || २१ ||

तेषामभावे शुद्धेन नाश्मना दारुणाथवा |
तेषामभावे भित्तौ तु निद्राशक्तिं च कारयेत् || २२ ||

प्. १६८)

पटे वा फलकायां वा पार्वति कारयेद्बुधः |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन शयनार्थं मनोन्मनि || २३ ||

कारयेत् सूत्रलिङ्गस्य मानं मानाङ्गुलेन तु |
पञ्चाशद् द्व्यङ्गुणेनैव कारयेदुत्तमं बुधः || २४ ||

तस्मात् पञ्चाङ्गुलं हिना नवप्रत्येकदानकम् |
एकत्रंशाङ्गुलारभ्य अश्वन्यगुल हीनकम् || २५ ||

प्रत्येकं नवमानं स्याद् दशपञ्चान्तकं क्रमात् |
मात्राङ्गुलेन वा कुर्याद् यजमानाङ्गुलेन वा || २६ ||

एवमङ्गुलमानेन नवमानां दशाधिकम् |
मूललिङ्गसमं दैर्घ्यं मुत्तमामानमिष्यते || २७ ||

तदर्थं कन्न्यसं प्रोक्तं तयोर्मद्येष्टभाजिते |
प्रत्येकं नवमानं स्याद् उत्तमादि त्रयत्रयम् || २८ ||

यस्य लिङ्गस्य चायामं नवांशं भजेयेत्समम् |
प्रत्येकं नवमानं स्यात् पूजांशं सदृशं कुरु || २९ ||

उत्तमाननमेवं स्यात् पूजाशार्थं हि कन्यसम् |
तयोर्मध्येऽष्टभागे तु प्रत्येकं नवमानकम् || ३० ||

पीठोत्सेधं समं दीर्घं द्विगुणत्रिगुणं तु वा |
उत्तमं मध्यमं चैव अधमञ्चेति कथ्यते || ३१ ||

पीठविस्तारमानं तु पञ्चांशं भाजयेत् ततः |
एकाशाधिकमानेन उत्तमं दीर्घमुच्यते || ३२ ||

प्. १६९)

पञ्चांशकन्यसं विद्यात् तयोर्मध्येऽष्टभाजिते |
प्रत्येकं नर्ममानस्यात् कर्णमानं तथैव च || ३३ ||

एवं पौरुषलिङ्गस्य आयामं देवि तुगकम् |
लिङ्गमानादिभिर्मानैर्मानैः कुर्यात् तु तां प्रति || ३४ ||

प्रासादस्य तु विस्तारं नवाशं भजयेत् ततः |
उत्तमं मध्यमं चैव अधमं तु त्रिधा पुनः || ३५ ||

प्रासादस्य तु विस्तारं सप्तभागैर्विभाजयेत् |
पञ्चांशमुत्तमं विद्यात्रियंशं कन्न्यसं भवेत् || ३६ ||

श्रेष्ठं कन्न्यसयोध्ये उत्तमं भाजयेत् समम् |
प्रत्येकं नवमानं स्याद्वारस्तम्भो विशेषतः || ३७ ||

यस्य गर्भगृहं तारं नावाशं भजयेत्समम् |
एकैक तुङ्गमानं स्यान्नवधा भेदमुच्यते || ३८ ||

गर्भार्द्धं कन्यसं विद्यात् पञ्चांशं तुर्यथांशकम् |
उत्तमं मानमाख्यातं तयोर्मध्येऽष्ट भाजिते || ३९ ||

तानि प्रत्येकमानस्यात् कर्णमानं तथैव च |
स्वायम्भुवादिलिङ्गानां पूजांशं द्विगुणोच्छ्रयम् || ४० ||

पूजांशं त्रिशमाधिक्यं उत्तमं मानमुच्यते |
मध्यमं द्विगुणं दैर्घ्यं तत्समं दैर्घ्यमुच्यते || ४१ ||

मध्यमं चोत्तमं चैव अधमं चेति कत्थ्यते |
पूजांशं नवधा भज्य एकैकं मानमुच्यते || ४२ ||

प्. १७०)

यस्य लिङ्गस्य पूजांशं दशांशं भजयेत्समम् |
तस्मात् त्रियंशमधित्यमुत्तमोत्तममुच्यते || ४३ ||

मध्यमं द्वादशांशं तु तस्मादेकांशहीनकम् |
अधमं मानमेवोक्तं क्षुद्रलिङ्गस्य चोच्यते || ४४ ||

यस्य लिङ्गस्य चायामे षोडशांशं विभाजिते |
तेषु मुख्या नवांशस्याच्छेषांशं कन्यसत्रयम् || ४५ ||

लिङ्गस्य परिणाहं स्यात् समं स्याद् देवि तुङ्गकम् |
द्विगुणं मध्यमं चैव त्रिगुणं चोत्तमं स्मृतम् || ४६ ||

अंशं तु विभजेत् तेषु पूर्ववत् कारयेत् क्रमाद् बुधः |
विष्कभं त्रिगुणं तुङ्गं द्विगुणं तत्समं तु वा || ४७ ||

उत्तमं मध्यमं चैव अधमं च त्रिधा भवेत् |
लिङ्गस्य कर्णमानेन पूर्ववत् प्रारभेत्सुधिः || ४८ ||

पौरुषस्य तु लिङ्गस्य सूत्रमानेन कारयेत् |
आयव्यय क्षवाराष्टौ योन्यंशकशुभं नयेत् || ४९ ||

यजमानानुकूलेन नक्षत्रेण समन्वितम् |
सशक्त्यैस्सर्व संपत्यै राजाराष्ट्राभिवर्धये || ५० ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन आयादिसहितं कुरु |
निश्चित्य पार्वतितुङ्गं मानां शूलेन भजयेत् || ५१ ||

वसुनंदगुणैर्वृद्धि कुर्यात् मानाङ्गुलाद् बुधः |
भानुनाडि हृदे सम्यक् शेषमायादिकं भवेत् || ५२ ||

प्. १७१)

तेन पीठं पीथं प्रविस्तारं पूर्वत् कारयेत् सुधिः ||
अष्टाभिवृद्धिते तच्च सप्तविंशतिभूषिते || ५३ ||

शेषं नक्षत्रमेवं स्याल्लोकसन्तान कारणे |
नवभिवृद्धितं चैव सप्तभिर्भाजयेद् बुधः || ५४ ||

शेषं वारमिति प्रोक्तं नक्षत्रं च चतुर्गुणम् |
नवभिस्तु हदे तत्र शेषमंशकमादिशेत् || ५५ ||

सूर्यभौमार्किकाकृष्टशेषा वै शोभनास्मृता |
आयाधिक्यं शुभं विद्याद् व्ययाधिक्यमशोभनम् || ५६ ||

धूमश्वान खरौ काकनग्राह्यच्छभमिच्छताम् |
एवं प्रकारमार्गेण पीठोत्सधं तु दक्षिणे || ५७ ||

पीठक्ष शक्तिरक्षं तु परस्परशुभं भवेत् |
प्रतिकुलं न कर्तव्यं अनुकूलाच्छुशुभं भवेत् || ५८ ||

एवमेव प्रकारेण प्रतिमारम्भकालके |
लक्षयेत् षट्शुभं सम्यग् यथा तत्र न कारयेत् || ५९ ||

रक्षगणं च महेन्द्रं योनिस्त्रिराक्षमेव तु |
वेधं रज्जुं च राशीं च वश्यं राश्याधिपं तथा || ६० ||

तेषां शुभाशुभं विद्याद्बिम्बक्षेण परिक्षयेत् |
यजमानस्य रक्षेण शुभाशुभं परिक्षयेत् || ६१ ||

शुभाधिक्या व्ययाहिनं सा शक्तिः सर्वसंपदा |
शुभहिनं व्ययधित्यं सा गौरि सर्वदोषदा || ६२ ||

एवमेव प्रकारेण कारयेद् देशिकोत्तमः |
अन्यथा कारयेद् बिम्बं राजा राष्ट्रं विनिश्यति || ६३ ||

प्. १७२)

देवतार्चनसान्निध्यं तस्मात् तान् लक्षयेत् सदा |
इदमन्यप्रकारेण विशेषं चोच्यते मया || ६४ ||

पार्वत्युत्सवमानं तु एकत्रिंशति भाजयेत् |
तानि भागानि संगण्य द्वादशेन तु दण्डयेत् || ६५ ||

अष्टभिर्जायते शेषमायं तत्र विधीयते |
षोडशैर्गुणितं कृत्वा तानि भागानि पूर्ववत् || ६६ ||

आधिक्ये तुङ्गमानं स्याच्छुभं तत्र विधीयते |
प्राप्तोत्सेधस्य मानं तु एकोनत्रिंशदङ्गुलम् || ६७ ||

कृत्वासम्यग् विशेषेण गणये दशवायुना |
तानि सर्वाणि संहृत्य सप्तभिः शेषकं व्ययम् || ६८ ||

नवभिर्गुणितं तानि षड्भिस्सम्यक् हृदे पुनः |
शेषो व्यय इति ख्यातो व्ययहीनं शुभं भवेत् || ६९ ||

प्रकृतस्सप्तविशद्भिगुणितं वा विशेषतः |
तानि भागानि गणयेद्वारेण मतिमान्नरः || ७० ||

सप्तविंशतिभिर्भृत्वा शेषं नक्षत्रमादीशेत् |
गणयेद्दशभिस्तानि सप्तविंशतिभिर्हृदे || ७१ ||

शेषनक्षत्रकं विद्यात् पूर्वलक्षण लक्षयेत् |
उत्सेधं भूमिभिर्गण्यं तानि चाष्टानि वर्धयेत् || ७२ ||

मुनिभिर्भाजयेच्छेषं वारं तत्र विधीयते |
भानितानि च सङ्गण्य द्वादशेन विशेषतः || ७३ ||

प्. १७३)

सप्तभि भोजयेत् च्छेषं सूर्यादेर्वारमुच्यते |
आवर्त्तो सेत्थमानं तु तुर्भिगुणयेत् क्रमात् || ७४ ||

अष्टाभिर्हासकं कुर्यात् शेषं योनिरिति स्मृतम् |
आस्तोत् सेधस्य भागानि गुणेन गुणितं यथा || ७५ ||

अष्टभिर्भाजयेत् च्छेषं योनिरत्र विधीयते |
पूर्वोक्तविधिमार्गेण शुभाशुभं हि लक्षयेत् || ७६ ||

एवमेव प्रकारेण कारयेद् देशिकोत्तमः |
आयाधिक्ये व्ययाहीने मानं तत्समपात्पदम् || ७७ ||

आयं हीनं व्ययं मुख्यं मानं तत्सर्वदोषदम् |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन आयाधिख्येन योजयेत् || ७८ ||

तेषां नक्षत्रकं मुख्यं सर्वहितावहम् * * |
नक्षत्राधिपति चन्द्रः तस्मात् प्राधान्यकं शुभम् || ७९ ||

अंशवारौ तथैव स्याद् देवतामय तत्फलम् |
एवं बहुप्रकारेण कारयेद् देशिकोत्तमः || ८० ||

येनमानेन निर्माण तेन मानेन कारयेत् |
प्रधामारम्भकाले तु शुभाशुभं विचारयेत् || ८१ ||

यस्य संस्थापितं गर्भं तस्य मेवं तु कारयेत् |
गृहितोत्सेथमानं तु पञ्चांशं भाजयेत् ततः || ८२ ||

एकांशं पीठककोत्सेधं चतुर्भागैक भागिकम् |
त्रियंशे कांशमुत्सेथं षडिधं पीठिकोच्छ्रयम् || ८३ ||

प्. १७४)

उत्सेथं त्रिगुणोन्तारं द्विगुणंतरमेव वा |
चतुर्गुण नवा कुर्यात् पञ्चाङ्गं सहितं पुनः || ८४ ||

मङ्गलाप्रतिमारम्भे शुभाशुभानि लक्षयेत् |
तेन रूपेण मार्गेण न्यस्त्वा सङ्ग्राह्ययेद्बुधः || ८५ ||

तरूपं लोपयेत् तत्र मनोशुद्धि मा विच्छरेत् |
सुमुहूर्त्ते सुलग्ने तु प्रतिमारम्भयेत् सुधि || ८६ ||

मन्त्रेण स्थापितं गर्भं ब्रह्मसूत्रसमन्वितम् |
येन द्रव्येण निर्माणं तेन द्रव्येण कारयेत् || ८७ ||

लोहादिभिः कृतं बिम्बं लक्षणेन विना कृतम् |
स्तत्बिम्ब स्थापयेन्मोहात् पूजानाशमवाप्नुयात् || ८८ ||

प्रतिष्ठार्चन कर्तव्यं स्थानन्तरनिवेशयेत् |
स्थानान्तरविधानेन क्षेपयेत् प्रतिमं बुधः || ८९ ||

प्रतिष्ठां तत्र कर्तव्यं भक्त्या तत्रैव पूजयेत् |
देवानां तु कृता लोहं साङ्गोपाङ्गं विशेषतः || ९० ||

किञ्चिल्लक्षणसंयुक्तं त्वमेवस्थापयेद् बुधः |
द्रव्यनामं न कुर्यात् तु द्रव्यनामं न लेपयेत् || ९१ ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन लब्वादौ तु प्रकल्पयेत् |
एवं वै दानवादीनां च्छत्रादीनां तथैव च || ९२ ||

लोपक्रिय न कर्तव्यं कर्तव्यं चेन्महद्भयम् |
लोके तु कलहं रूपं संभ्रान्तं सकृतं यदि || ९३ ||

प्. १७५)

तेन कारणमार्गेण रूपं सर्वत्र हानि च |
लोके मानुषरूपं स्यात् र्त्याम्या यदि बन्धवाः || ९४ ||

किमिदं देवरूपं तु ह्रासकार्यं न सर्वथा |
पुराणान्निजबिम्बं च पुनं सन्धानमाचरेत् || ९५ ||

ब्रह्मकायादि नक्त्यानि कारयेद् विधिना बुधः |
शिलारूपं न कर्तव्यं कर्तव्यं दोषदं भवेत् || ९६ ||

एवं परीक्ष्य विधिना कारयेद् देशिकोत्तमः |
मध्यमं दशतालेन निन्द्रारूपं हि कारयेत् || ९७ ||

उष्णिषमङ्गुलं प्रोक्तं त्र्यङ्गुलं शिर उच्यते |
त्रयोदशाङ्गुलं वक्त्रं अर्द्धाङ्गुलगलस्मृतम् || ९८ ||

तस्मात् त्र्यङ्गुलार्द्धं तु हि काकमेढ्रन्तमेव च |
मुखद्वयमिति प्रोक्तं ऊरुमान मुखद्वयम् || ९९ ||

द्विकोलजानुमानं तु जङ्घा द्विमुखमुच्यते |
भागं पादतलं प्रोक्तं पूर्वोक्तेन तु विस्तरम् || १०० ||

उष्णीवात्भ्रूध्वये मध्ये नास्योष्णीष हनुमध्यमे |
अङ्गुले नाभिवामे तु गुल्पवामे द्वयङ्गुलम् || १०१ ||

नेत्रान्तं तु तथैवं स्यात् पञ्चमायात्रितिभृवा |
तन्मध्ये द्विविधं प्रोक्तंमग्रमर्द्धयवं स्मृतम् || १०२ ||

यवद्वयमयं चास्यात् उत्तराधरचर्मणा |
यवं किनीनिकायामं विस्तारं च तथैव च || १०३ ||

प्.१७६)

येन यामत्रिभागं स्यान्मध्यमं कृष्णमण्डलम् |
कर्णयोर्मध्यमे पृष्ठे द्वादशाङ्गुलविस्मृताम् || १०४ ||

तुण्डाग्राच्छिखिपालयन्तं चतुर्यवं च पाकृतिः |
केशान्तं चर्भपश्चान्तं द्वयङ्गुलं द्वयवाधिकम् || १०५ || 

दृष्टियूनं समानं स्यात् तथैव मुनिनामकम् |
कृष्णानि पक्ष्मरोमाणि प्राहुन्नवति सङ्ख्यया || १०६ ||

धनुरुत्पलमत्स्याभं लोचनादूरमुच्यते |
द्वयवं तु भ्रुवोर्मध्ये पदमें मुनिपुङ्गवा || १०७ ||

गोजिमूलादिनासाग्रं भागषड्यवमुच्यते |
त्रियङ्गुलं तु विस्तारं भ्रूवोच्छ्रायोर्यवद्वयम् || १०८ ||

पदपञ्चपटोज्ञेया षड्यवं पुष्करोच्छ्रयम् |
एवमेवोच्छ्रयं कुर्याद्विस्तारस्य तथैव च || १०९ ||

पुनयोरुच्छयोर्मात्रषड्यवं स्यात् स उच्यते |
तिलप्रसूनमानं स्यात् दर्द्धैकद्वयहत्रिकम् || ११० ||

यवलम्बं तु नासाग्रं क्रमेण परिकल्पयेत् |
आधारान्तं पुटं सूत्रं यवोपेतद्विमात्रकम् || १११ ||

चतुर्मात्रयेवोपेतामस्यायामं प्रवक्ष्यते |
विस्तारं चोत्तरोष्ठस्याः यवत्रितियमिष्यते || ११२ ||

पालिका यवामेस्यात् त्रिवक्त्रं तथैव इष्यते |
यवार्धं गोजिनिम्बं स्यादुत्सेधं तु चतुर्थवम् || ११३ ||

प्. १७७)

यवद्वयं तदर्धं वा गोजिमूलस्य विस्तरा |
विस्तारमधरोष्टस्या विद्युमात्रयवाधिकम् || ११४ ||

प्रवातस्य तु विस्तारं यवसप्तकमिष्यते |
अर्धाधिकं यवं प्रोक्तं मधरस्य तु पालिका || ११५ ||

अङ्कुरद्वियवायामं पक्वं बिम्बफलोत्तमम् |
हरेस्तस्योन्नति विद्यात् षडव्यं दर्शना न तु || ११६ ||

द्वात्रिंशत् त्रियवं तेषां मुच्छ्रायोगेन ता परम् |
अधो दन्तस्तधाष्टांशं हि न मूर्धे तु षोडशा || ११७ ||

जिह्वा षड्यवविस्तारं तथा यामं गुलोच्छ्रयम् |
त्रिमात्रं ह्यनुक्रमं कुर्याद् द्वियवत्रयमुन्नति || ११८ ||

यवनिम्नान्तदूर्ध्वं स्यात् त्रिमात्रं निर्गतिर्गति |
भव्यसोहनुव्र * स्यादेकमात्रं द्वियंतिति || ११९ ||

एकाकारं ततज्ञेयो पूर्णेन्दु सदृशें मुखम् |
ऊर्ध्वं पद्मभ्रुवोर्मध्ये यवाधिकयवत्रयम् || १२० ||

कर्णस्य सुषिरं मात्रं विस्तारं तु चतुर्यवम् |
द्वियवं कर्णपाल्यं तत्समं कर्णस्य पट्टिका || १२१ ||

कर्णपालार्धमात्रं स्यात् कर्णनालं तु मात्रकम् |
लकार सदृशं कर्णं पूर्वाचार्येण भाषितम् || १२२ ||

अर्धमात्रिक्तारोच्चं पिच्छिष्टि चतुरङ्गुलम् |
पूर्वौ परौ तु नालौ तु स्वयमेव विलम्बनौ || १२३ ||

प्. १७८)

अङ्गुलेन बिलम्बित्वं भवेत् कर्णविलम्बिना |
अपाङ्गात्कर्णमूलान्तं सप्तमात्रयवत्रयम् || १२४ ||

ललाटस्य तु तारं स्यान्नवमात्रार्धमीरितम् |
पूर्वकेशान्तमुष्णीषात्प्रभृत्याष्टाङ्गुलं भवेत् || १२५ ||

दन्तादिपाश्वकेशान्तं त्रयोदश्याङ्गुलंष्यते |
त्रयोदशार्धमेवं स्यात् पृष्ठकेशायवस्मृतः || १२६ ||

भ्रुवपृष्ठे चतुर्मात्रं शूर्पाकारं तदिष्यते |
कुकुटा कटिसन्धिं स्यात् सप्तविंशतिमात्रकम् || १२७ ||

मध्ये पक्षांशमित्याहुयोनिमध्ये यवान्ततः |
समण्डलस्य विस्तारमुपस्थं तु दशाङ्गुलम् || १२८ ||

त्रयोदशार्धमात्र स्यात् कटिपृष्ठान्तमध्यमम् |
नवमात्रार्धविस्तारं चतुरङ्गुलमुद्गमम् || १२९ ||

पृष्ठमण्डलमध्यस्तं वै मारुतं तदर्धकम् |
भ्रुवमूलाग्रविस्तारं रेखात्रयसमन्वितम् || १३० ||

षोडशाङ्गुलविस्तारमुपबाह्याङ्गुलं भवेत् |
हिक्का सूत्रादि कक्षान्तं दशमात्रार्धमिष्यते || १३१ ||

चतुर्मात्र द्विमात्रं च क्रमादेकार्धमात्रकम् |
हिक्कसूत्रोपरि स्कन्धग्रीवमूलाद् भुजो विधि || १३२ ||

सप्तविंशति मात्रं स्यात् हिका सूत्रात् प्रभृत्यथा |
भुजयामा तथा मात्रं कोर्परस्य त्रमात्रकम् || १३३ ||

प्. १७९)

प्रकोष्ठमेकविम्शद्विश्छतलस्यात् सप्तमात्रकम् |
अर्धार्धमर्धमात्रार्धं मध्यमाङ्गुलमिष्यते || १३४ ||

षट्सूत्रा तर्जनिप्राहुयवाधिकमनामिकम् |
अर्धाधिक चतुर्मात्रात् कनिष्ठाङ्गुष्ठयोर्विद || १३५ ||

नवमात्रं भवेद् भाहुं ऊरूनागस्य विस्तरम् |
विस्तारं बाहुमात्रं स्यात् तथा वै कारयेद् बुधः || १३६ ||

कोर्परस्य तु विस्तारं अष्टमात्रं विदुर्बुधः |
प्रकोष्ठस्य तु मूलं स्यादर्धमात्रं यवाधिकम् || १३७ ||

तन्मध्ये मध्यविस्तारं षड्यवं पञ्चषट् ङ्गुलम् |
विस्तारे मणिबन्धस्य चतुर्मात्रं तु षड्यवम् || १३८ ||

तस्य नाहस्य विस्तारं त्रिगुणं पञ्चभागिकम् |
अध्यर्धमधिकं कृत्वा परिणाहं विदुर्बुधः || १३९ ||

तलं तस्य तु विस्तारं अग्रमध्यर्धसन्निभम् |
अनामिकाग्र संविद्यात् कनिष्ठामूलविस्तरम् || १४० ||

अग्रं तस्यष्ट भागेन अङ्गुष्ठादिक पर्वत |
अग्रपर्वार्धमायामं विस्तारं नवमिष्यते || १४१ ||

तलमूलाग्रमध्यानि त्रिमात्रं तु द्विमात्रकम् |
तलरेखातयोगेन मध्ये वै पद्मशङ्खकम् || १४२ ||

उक्तं वक्ष्यंतरं द्वाभ्यांमर्धविंशतिमात्रकम् |
स्थनं हिककान्तरं सार्धत्रयोदशाङ्गुलन्निभम् || १४३ ||

प्. १८०)

स्तनं तदा द्वियवाभ्यां द्विसप्ताङ्गुलमिष्यते |
स्तनमण्डलविस्तारं नवमात्रं प्रकीर्तितम् || १४४ ||

तदर्धं तु स्तनोत्सेधं सुवृत्तं रमणीयकम् |
चूचुकं द्वियवर्धोच्चं व्यालं कोलकमण्डलम् || १४५ ||

मध्योदरविशालं स्यादेकादश्याङ्गुलं तथा |
पञ्चार्धद्वियवैसार्धं निम्नभागै प्रकीर्तितम् || १४६ ||

नाभिः प्रदक्षिणावृत्यो तिर्यग्रेखसमन्वितम् |
श्रोणिप्रदेशविपुलं सप्तदश्याङ्गुलं भवेत् || १४७ ||

कटिप्रदेशविस्तारं विंशमात्रमिति स्मृतम् |
योनिमूलस्यविस्तारं पञ्चाङ्गुलमिति स्मृतम् || १४८ ||

अश्वत्थ पत्र सदृशं अनुपूर्वात् कृशं तथा |
स्थानक्षप्रभृतैः पृष्ठं कक्षात्पञ्चदशाङ्गुलम् || १४९ ||

कुक्षिमध्यस्य विस्तारं महासप्तदशाङ्गुलम् |
अष्टादशाहमात्रं स्यात् श्रोणिदेशस्य विस्तरम् || १५० ||

एकविंशतिमात्रं स्याद् ऊरुमध्यस्य विस्तरम् |
दशमात्रार्धमात्रस्याज्जानुमध्ययवाधिकम् || १५१ ||

जङ्घमूलस्य विस्तारं दशमात्रं तु विस्तरम् |
नवमाकं भवेदग्राण्मात्रं त्रिवयवाधिकम् || १५२ ||

नालकं तु चतुर्मात्रं षड्यवाधिकमिष्यते |
पाष्णीविस्तारकोत् सेधम् उदयं तत्समं विदुः || १५३ ||

प्. १८१)

गुल्फाणां विस्तरौ ज्ञेयौ सप्त पञ्च यवा क्रमात् |
अनुक्तं यद्भवेत् किञ्चित् शिल्पिशास्त्रोक्तमार्गतः || १५४ ||

लोहेन कल्पयेद् देविं शैल लिङ्गस्य बुद्धिमान् |
लोहशैलं न कर्तव्यं लोहे लोहसमं तथा || १५५ ||

दारुवादिषु लिङ्गेषु सौवर्णादिनि योजयेत् |
मिण्मये भित्तिचित्रे तु सौवर्णाद्यैश्च कारयेत् || १५६ ||

द्विबाहुकद्विनेत्रा च श्यामाभां कमलेक्षणाः |
दक्षिणेनोत्पलं हस्तं वामहस्तं प्रलम्बितम् || १५७ ||

सर्वालङ्कारसंयुक्तां सर्वाभरणभूषिताम् |
उत्तमं चतुरङ्गुल्यं दीर्घमष्टाङ्गुलं भवेत् || १५८ ||

सुस्तनां चारुवदनां पादौ नूपुरसंयुताम् |
पद्मासनस्थितां देवीं बालचन्द्र प्रभूषिताम् || १५९ ||

किञ्चित्रिभङ्गिकां सम्यगुक्षारूढमथापि वा |
एवमेव विधानेन कारयेच्छयनाम्बिकाम् || १६० ||

उमा च चण्डिका मौक्तितन्मानेन मुखद्वयम् |
पञ्चमानसमायुक्तं कारयेत् पार्वति शुभाम् || १६१ ||

द्व्यङ्गुलं द्वियवं चैव हीनाधिक्यं तु दोषदम् |
अधिकं चैव हीनं च वर्जयेत् तु प्रयत्नतः ||१६२ ||

मूलबेरप्रमाणेन उमाचै कारयेद् यदि |
आयादि षट्शुभं सम्यक् कुर्याद् देविममानखे || १६३ ||

प्. १८२)

अन्येषामपि मनानामायादीन् लक्षयेत् सदा |
अदूषाद्यस्तु लिङ्गादे लिङ्गानां सर्वलक्षणम् || १६४ ||

अनश्चकरणार्धेतोस्तेषामानक्रियां स्तिचेत् |
तेषामारब्धकाले तु नक्षत्रादीनि लक्षयेत् || १६५ ||

पौषारम्भकाले तु षट्शुभं तु परिक्षयेत् |
एवमेव विधानेन सर्वमानेष्ठकल्पयेत् || १६६ ||

ऐन्द्रे तु पार्वति स्थाप्य सर्वसम्पत्करं नृणाम् |
आग्नेर्यां पुत्रदं कुर्याद्याम्य सौभाग्य सिद्धिदम् || १६७ ||

निनृतौ जयकं कुर्याद् वारुणं शत्रुनाशनम् |
वायव्यां धनदं कुर्यात् सोमे सूनुविवर्धनम् || १६८ ||

ऐशान्यां धनवृद्ध्यर्थं प्रत्येकं फलमुच्यते |
पश्चिमद्वारहम्ये तु आग्नेर्यां वा सशङ्करे || १६९ ||

अथवा वायवे चैव स्थापयेच्छयनाङ्गताम् |
प्राक्द्वारस्य तु लिङ्गस्य तस्य दक्षिण भागिके || १७० ||

शयनाङ्गना प्रकल्पैव आरुषे चाष्टदिक्षु च |
मूलप्रासादवद्वारमथवा चोत्तराननम् || १७१ ||

शक्त्यालयस्य मूलस्य अन्तरे भवनेऽपि च |
देवतास्थापनं चैव इषश्चेत् सूनुनालयम् || १७२ ||

मूललिङ्गप्रमाणेन पुष्यद्रं कारयेद्रमाम् |
प्रासादस्य प्रमाणेन प्रजावृध्यर्थ कारणम् || १७३ ||

प्. १८३)

गर्भगृहप्रमाणेन आयुष्यं तु बलार्थकम् |
मूलबिम्बप्रमाणेन नारिणामभिवृद्धयेत् || १७४ ||

मूलसूत्रप्रमाणेन गोगजादिविवर्धनम् |
मात्राङ्गुलविधानेन नृपराष्ट्राभिवृद्धयेत् || १७५ ||

एवं परिक्ष्य विधिना कारयेदुत्तमं बुधः |
एवमुक्तप्रकारेण अन्येषामपि कारयेत् || १७६ ||

एन द्रव्येण आरम्भं नेत्रद्रव्येण कारयेत् |
परिसमाप्तौ वस्येततस्य समक्क्रतेन तु || १७७ ||

एवं प्रकारं कर्तव्यं लोहादिषु विशेषतः |
शिलादिषु यथेष्टं स्यादङ्गलेपं न कारयेत् || १७८ ||

शिल्पकर्मवसाने तु देशिकस्थापतिस्सहा |
शुभौ प संलक्ष्य पश्चाद्बिम्ब पश्चात् प्रतिष्ठयेत् || १७९ ||

एवमेव प्रकारेण कारयेद् देशिकोत्तमः |
एवं विधप्रकारेण बहुमार्गेण कारयेत् || १८० ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे देव्यालक्षणं नाम सप्तत्रिंशः पटलः || 

अतः परं प्रवक्ष्यामि अभिषेकार्चनं परम् |
धर्मार्थं काममोक्षार्थं शान्तिकं पौष्टिकं तथा || १ ||

प्. १८४)

आयुः श्रीमृत्युविजयं व्याधिनाशं रिपुक्षयम् |
ग्रामवृद्धिकरं प्रोक्तं सर्वोपहति नश्यति || २ ||

अङ्कुरार्पणपूर्वं तु सप्ताहं चैव पञ्चधा |
त्रियहं भौवनं प्रोक्तं आदिशैव प्रशस्यते || ३ ||

रोहिण्यानि च सुयुक्तं पुष्ये वैष्णवमुच्यते |
आदित्यहस्तमित्युक्तमष्टम्यं तु चतुर्दशि || ४ ||

दर्शयी पौर्णमास्यायां मासान्तेन विशेषतः |
नवाहमुत्तमं प्रोक्तं सप्ताहं मध्यमं भवेत् || ५ ||

पञ्चाहं शान्तिकं प्रोक्तं त्रियाहं तु शिव प्रियम् |
एकाहं रोगनाशार्थं एवं ज्ञात्वा तु बुद्धिमान् || ६ ||

पूर्वरात्रौ तु कर्तव्यं निर्वाणं दीपमाचरेत् |
क्षीराभिषेकं कृत्वा तु तस्मात् कौतुक बन्धनम् || ७ ||

पयप्रस्तं तु नैवेद्यं पायसं तु प्रशस्यते |
प्रातस्नात्वा शुचिर्भूत्वा देशिकं शिष्यमेव च || ८ ||

गोमयालेपनं कृत्वा पुण्याहं प्रोक्षणं तथा |
जलभाण्डवर्धनीकुम्भान् कलशं पुष्पपात्रकम् || ९ ||

पाद्याचमन पात्रं च अभिषेक घटानपि |
पाटालिसदृशाकारं सर्वलक्षणसंयुतम् || १० ||

सर्वपात्रं ततः कृत्वा क्षालयेदस्त्रमन्त्रतः |
दर्भासनोपरि स्थित्वा कवचेनावकुण्ठयेत् || ११ ||

प्. १८५)

निरीक्ष हृदयेनैव प्रोक्षयेत् पुरुषेण तु |
ताडनं हुं फट्डतेन स्पट्नं सद्यमन्त्रकैः || १२ ||

उन्मिलनं नेत्रमन्त्रे मण्डपस्योत्तरस्थितम् |
वस्त्रपूतेन तोयेन जलभाण्डेषु सङ्ग्रहेत् || १३ ||

उदयादेव कर्तव्यं रात्रान्तेव जलं ग्रहेत् |
एलालवुङ्गकर्पूरं गन्धं पुष्पं जलं ग्रहेत् || १४ ||

पञ्चाङ्गभूषणोपेतो देशिको मूर्तिपैस्सह |
अङ्गन्यासकरन्यासन्तर्यागं समाचरेत् || १५ ||

प्राणप्रकृष्टे योगेन ज्ञात्वा सर्वं समाचरेत् |
कुम्भाश्च वर्धनीं चैव तन्तुनावेषयेत् ततः || १६ ||

यन्त्रयो यद्वमन्त्रेण तत् तन् मन्त्रेण देशिकः |
रत्नजं हस्तिमांस च रोमनाडि च तन्तुना || १७ ||

स्नपनं पञ्चगव्येन पञ्चामृतं तु स्थापयेत् |
स्नपनमण्डपे मध्ये शालिभिस्तण्डिलं कुरु || १८ ||

प्राक्सूत्रं वसुसूत्रं स्यादुदक् सूत्रं तथैव च |
सूत्रात् सूत्रन्तरं तालं मध्ये नवपदं गृहेत् || १९ ||

अभितस्तस्य बाह्ये तु पादमेकं परित्यजेत् |
वसुद्वारसमायुक्तं त्यजेद् गोमयवारिणा || २० ||

द्विभारं चैकभारं वा शालिभिस्तण्डिलं कुरु |
शाल्यार्थतण्डुलं प्रोक्तं तस्यार्थं तु तिलं तथा || २१ ||

प्. १८६)

युगद्रोणशालभिर्वा तिलतण्डुलशालिभिः |
सूत्रतारे तु कर्तव्यं दर्भे पुष्पै परिस्तरेत् || २२ ||

नवाष्टभूतवेदाग्नि शक्तिदर्भै प्रशस्यते |
पूर्वाग्रं चोत्तराग्रं च पदं प्रतिपदं प्रति || २३ ||

मध्यमे शिवकुम्भं तु विधिमध्ये तु वर्द्धनी |
पाद्यमाचमनं चार्घ्यं कस्तुरिगन्धतैलकम् || २४ ||

निवारं कुङ्कुमं चैव तिलमाजिमुरं तथा |
प्रथमावरणे चैव कलशं चाष्टदिक्षु च || २५ ||

द्वितीयावरणे चैव घटान्षोडश कल्पयेत् |
मधुकां क्षमांगुलं चैव उशिरं चन्दनं तथा || २६ ||

तक्कोलं सर्वगन्धं च जातिचम्पकमेव च |
कल्हारशतपत्रं च मालतिद्रोणमेव च || २७ ||

लाजं च त्रिफलं चैव नालिकेरं तथैव च |
कदलि पनसं चैव वैरवं सर्षपं तथा || २८ ||

गोरचन्दनबिल्वं च पञ्चविंशतिसंख्यया |
ब्रह्माविष्णुहरं चैव हृषिकेशस्तथैव च || २९ ||

सूर्यसोममहासेन शर्वरद्रो ज्वरेश्वरः |
प्रथमावरणे चैव देवपाणिस्थलं न्यसेत् || ३० ||

द्वितीयवर्णदेवस्य कृत्वा देवं पितामहम् |
इन्द्रादिलोकपालंश्च सोमाङ्गारबृहस्पति || ३१ ||

प्. १८७)

पीठलं मनुजश्चैव ब्रह्माविष्णुरिषिस्तथा |
वसिष्ठं काश्यपं चैव मुनिभि षोडशो भवेत् || ३२ ||

सप्तपाणितले न्यस्य स्नपनं कल्पयेद् बुधः |
दर्भैरेकादशैश्चैव देशिके हस्तकूर्चकम् || ३३ ||

अवेदाङ्गुलं चैव ग्रन्धि व्योमाङ्गुलं भवेत् |
वर्धनीं च नवग्रन्धिं विस्तारं तालमात्रकैः || ३४ ||

भूताग्रद्वादशाङ्गुल्यां सर्वैश्च कलशेरः * |
पुष्पगन्धै समभ्यर्च्य स्वस्वमन्त्राभिधानकम् || ३५ ||

प्रत्येकं नववस्त्रेण स्नपनं कारयेत् ततः |
तस्य पश्चिमदिग्भागे पञ्चगव्यं तु विन्यसेत् || ३६ ||

स्थण्डिलं शालिभिः कुर्यान्नवकोष्ठानि विन्यसेत् |
त्रिपादि पञ्चकोष्ठानि मध्ये पूर्वेध दक्षिणे || ३७ ||

वामपश्चिमके चैव परिस्तरणपूर्वकम् |
लाजपुष्पतिलैश्चैव रन्ध्रसूत्रेषु योजयेत् || ३८ ||

कलशं क्षालयित्वा तु त्रिपाद्युध्वे विशेषतः |
क्षरं तु मध्यमस्थाप्य गोमूत्रं पूर्वदेशके || ३९ ||

गोमयं दक्षिणस्थाप्य पश्चिमे दधिरुच्यते |
उत्तरे तु घृतं स्थाप्य वनौ च मधुसंस्थितम् || ४० ||

नैर्-ऋते फलसारं च वायव्ये गुलसारकम् |
ऐशान्ये नालिकेरं च नवद्रव्यं विधीयते || ४१ ||

प्. १८८)

क्षिरं तत्प्रस्थमित्युक्तं गोमूत्रं कुडुपद्वयम् |
गोमयं कुडुपं चैव दधिर्वै कुडुपत्रयम् || ४२ ||

आज्यं गुडुममित्युक्तं द्विप्रस्तं गुडुपत्रयम् |
गुडुपं तु मधुश्चैव फलोदकुडुपद्वयम् || ४३ ||

गुलसारं ततः प्रस्थं चतुर्थनालिकेरकम् |
नवद्रव्येणसङ्ख्यायमधिदेवं ततः शृणु || ४४ ||

अगस्त्यं च पुलस्त्यं च विश्वामित्रं च काश्यपम् |
भार्गवं तु मरञ्चैव भारद्वाजेन मुद्गलः || ४५ ||

ऋषिब्रह्मपदश्चैवं कलशं पाणिसंस्थितम् |
पुष्पकूर्चं समभ्यर्च्य स्वस्व मन्त्रेण देशिकः || ४६ ||

धूपदीपादिभिः कृत्वा लिङ्गं सुरभिमुद्रया |
तत् तन् मन्त्रेण संपूज्य दशमुद्रां प्रदर्शयेत् || ४७ ||

प्रधानकलशं मध्ये सर्वत्र स्थापयेद् बुधः |
सापिधानं च सर्वत्र अस्त्रमन्त्रेण बुद्धिमान् || ४८ ||

द्वार अस्त्राबुना प्रोक्ष्य द्वारपालान् प्रपूजयेत् |
गर्भगेहं प्रविशित्वा देशिकश्चोत्तराननः || ४९ ||

प्राणप्रकृति योगेन ज्ञात्वा कर्मसमाचरेत् |
संपूज्ये मूललिङ्गं तु लिङ्गशुद्धि शिवास्त्रकैः || ५० ||

तुलसी बिल्वपत्रैश्च लिङ्गं पीठं च घर्षयेत् |
पिष्टामलकडारिद्रं प्रत्येकं लेपयेद्बुधः || ५१ ||

प्. १८९)

स्नापयेन् मूलमन्त्रेण प्राणयोगं समाचरेत् |
अष्टत्रिंशत् कलान्यासं मकुटादि क्रमान्यसेत् || ५२ ||

सदाशिवं तु लिङ्गस्थं कुम्भस्थं तु महेश्वरम् |
प्राकृतं भावमुत्सृज्य एकचित्तेन पूजयेत् || ५३ ||

स्नपनं पञ्चगव्येन अर्चनोक्तं समर्चयेत् |
मूलब्रह्मषडङ्गैश्च गन्धतोयैः प्रपूजयेत् || ५४ ||

चन्द्रात्नाशेव जलं सर्वपूजार्हकं विदुः |
वेदाध्यायनं विप्राणाम् अर्धमण्डपमध्यमे || ५५ ||

चमकं नमकं चैव पुरुषसूक्तं तथैव च |
विप्रादीनां चतुर्वेदिमहाशैवास्सदीक्षिता || ५६ ||

अदितोभक्तिहिनोपि मन्त्रहीनो न संस्पृशेत् |
लिङ्गायामपि तत् तुल्यमाचार्यास्तु समाचरेत् || ५७ ||

वेदाध्ययनसंयुक्तो गन्धवारिं प्रपूजयेत् |
गव्यं पञ्चामृतं चैव व्योमव्यापिं समुच्चरेत् || ५८ ||

दशाक्षरेण मन्त्रेण पूजयेत् तु महेश्वरम् |
लम्बकूर्चसमायुक्तं मूलब्रह्मषडङ्गकैः || ५९ ||

कर्पूरागरुसंयुक्तं गन्धतोयेन पूरितम् |
अष्टपुष्पं तिसृगन्धिं सप्तसङ्ख्या निवेदयेत् || ६० ||

नृत्तगीतसमायुक्तं स्तोत्रमङ्गलवाचकैः |
कलशै पञ्चविंशत्या अभिषेकं च कारयेत् || ६१ ||

प्. १९०)

नानावस्त्रेरलङ्कृत्या नानागन्धसमन्वितम् |
नानापुष्पेरलङ्कृत्य अर्चनोक्तं समर्चयेत् || ६२ ||

मुद्गान्नं पायसान्नं च गुलान्नं कृसरान्नकम् |
शुद्धान्नं चैव इत्येते पञ्चान्नं तु प्रशस्यते || ६३ ||

नैवेद्यं दापयेच्छंभो पुनराचमनीयकम् |
ताम्बूलं दर्पणं छत्रं मुखवासं च दर्शयेत् || ६४ ||

मन्त्रपुण्दतैद्विप्रेर्वेदघोषेण कारयेत् |
शैवाग्निं च प्रवक्ष्यामि अग्निकार्योक्तमार्गतः || ६५ ||

ब्रह्मवृक्षसमद्भिस्तु समिधाज्यचरूहुनेत् |
होमद्रव्याणि सर्वाणि सद्योजातेन होमयेत् || ६६ ||

जयादि स्विष्टकृत्यन्तं पूर्णाहुति समाचरेत् |
सर्वरोगनिवृत्यर्थं सर्वकामफलप्रदम् || ६७ ||

आचार्य पूजयित्वा तु दैवज्ञं पूजयेद् बुधः |
एवं यः पूजयेद् धीमान् सर्वकामफलं भवेत् || ६८ ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे महाभिषेकविधिं नाम अष्टत्रिंशत् पटलः || 

वक्ष्ये तु प्रतिमानं जलसंप्रोक्षणं विधि |
शैलेमृद्दारु लोहानां प्रतिमानां विशेषतः || १ ||

प्. १९१)

पटे वा भित्तिचित्रे वा प्रोक्षयेद् देशिकोत्तमः |
नित्यार्चनविहीने तु द्विगुणं चान्यसन्धिके || २ ||

एकाहमर्चनाहीने स्नपनं तु विधीयते |
अ मासे ततः कुर्यात् स्नपनाद्धोमकर्मणि || ३ ||

एकमासविहीने तु शान्तिहोमं तु कारयेत् |
षाण्मासे च विहीने च स्नपनं च शताष्टकम् || ४ ||

वास्तुहोमं ततः कृत्वा स्नपनान्मूर्तिहोमकम् |
संवत्सरविहीने च प्रोक्षणं हि समाचरेत् || ५ ||

संवत्सराधिके हीने पुनस्थापनमारभेत् |
स्थापयित्वा विधानेना पूर्वोक्तेन क्रमेण तु || ६ ||

स्नापयेद् देवदेवेशं शताषकलशैः क्रमात् |
ब्राह्मणात् भोजयेत् तत्र सहस्राष्टकसंयुतम् || ७ ||

नैवेद्य स्नपनं चैव कुर्याद् ब्राह्मण भोजनम् |
हीने संवत्सरोध्वे तु दानवस्थानमुच्यते || ८ ||

द्वयब्दे क्ष वासस्तु त्रियब्दे भूतवासकम् |
चतुरब्दे पिशाचानां पञ्चब्दे राक्षसाश्रयम् || ९ ||

पञ्चवर्षोध्वतो हीने ब्रह्मराक्षसवासकम् |
त्रयत्रिंशति वर्षान्तं तदूर्ध्वे लोहवत् क्रमात् || १० ||

शैलजे शैलवत् कृत्वा मृदा दारु तथैव च |
स्थापनादि क्रमेणैव रत्नादि शरक्रियाः || ११ ||

प्. १९२)

पञ्चवर्षोध्व हीने तु जलसंप्रोक्षणं विधिम् |
एते द्वादश प्रतिमा जलसंप्रोक्षणा विधिम् || १२ ||

अधुना संप्रवक्ष्यामि सर्वशान्तिकरं शुभम् |
सर्वारिष्टविनाशाय पुत्रपौत्रविवर्द्धनम् || १३ ||

राजाराष्ट्रविवन्ते धनधान्यसुखावहम् |
उत्तरायणके भानौ माघमासे विवर्जयेत् || १४ ||

दक्षिणायनके भानौ वर्जयेत् पूर्वमासकौ |
शेषमासं समारभ्य आयुश्रीकीर्तिवर्धनम् || १५ ||

शुक्लपक्षे शुभप्रोक्तो कृष्णे वात्युन्तिकं विना |
त्रीण्युत्तराणि पुष्यं च ब्राह्मणानां हिताय वै || १६ ||

मैत्रादित्यमघास्वाति क्षत्रियं वा विधीयते |
रोहिण्यादित्यपौष्णं च वैश्यस्य प्रविधीयते || १७ ||

अस्तश्रवणरुद्रं तु शूद्रस्यैव प्रकीर्तिता |
त्रितीया पञ्चमी चैव सप्तमी दशमी तथा || १८ ||

द्वितीययेकादशि चैव त्रयोदट्प्रतिपत् तथा |
राशयश्च रवज्यास्तु उभयं मध्यमी भवेत् || १९ ||

स्थितं चोत्तमलग्ने तु अस्थिते कालवर्जयेत् |
शुक्लस्सौम्य गुरोरिन्दुवाराश्रेष्ठविधीयते || २० ||

कुजार्किरविवारं च मध्यमं च प्रवक्ष्यते |
शुभग्रहं द्रककाणं विशेषेण दधीयते || २१ ||

प्. १९३)

प्रासादस्याग्रतः कुर्याद् दैशोन्यं पावके तथा वा |
दिग्द्वादशहस्तं वा नवहस्ताष्टहस्तकम् || २२ ||

षोडशस्तम्भसंयुक्तं चतुस्तोरणभूषितम् |
दशतालाष्टतालेन स्तम्भोत्सेधं विधीयते || २३ ||

अश्वद्धोदुम्बरप्लक्षवटशक्रादि क्रमात् |
पञ्चहस्तं त्रिहस्तं तु तोरणस्योच्छ्रयं भवेत् || २४ ||

उत्सेधार्थं तु विस्तारं त्रिशूलेन समायुतम् |
दशाष्टाङ्गुले मानेन त्रिशूलस्यौच्छ्रयं भवेत् || २५ ||

मण्डपस्य तु तन्मध्ये नवभागैकभागतः |
वेदीं कुर्याद् विशेषेण द्वित्रितालोच्छ्रयं भवेत् || २६ ||

पृथग्वेदी समारभ्यमेकवेदीमथापि वा |
यथामनोरमं कुर्यादर्पणोदरसन्निभम् || २७ ||

वेदिकायास्तु परितः नवपञ्चाग्निमेव च |
अथवा एकमेवं तु यथाविभवविस्तरम् || २८ ||

उत्तमादि क्रमेणैव कुण्डं कुर्याद् विधानतः |
पृथक् प्राक्कुण्डमारभ्य पृथक् होमसमारभेत् || २९ ||

वृत्तं वा चतुरश्रं वा रत्निमात्रप्रमाणतः |
त्रिमेखलैरलङ्कृत्य चतुस्त्रिद्वयंङ्गुलयतम् || ३० ||

नाभियोनि समायुक्तं विस्तारं तावदेव तु |
अश्वद्ध पत्रवद्योनीं भूतवेदगुणांङ्गुलम् || ३१ ||

प्. १९४)

विस्तारं तेन मानेन नालं पक्षाङ्गुलं भवेत् |
कुण्डमध्ये गुणाङ्गुल्यं केसरैरष्टदलैर्युतम् || ३२ ||

नवकुण्डविधानं तु इन्द्राद्यैशानमन्तकम् |
इन्द्रादीशानयोर्मध्ये वृत्तं प्रधनकं कुरु || ३३ ||

पञ्चकुण्डविधानेन चतुर्दिक्षु प्रकल्पयेत् |
चक्र ईशानयोर्मध्ये वृत्तं कुण्डं विशेषतः || ३४ ||

गुणाग्नौ तु प्रकर्तव्यं पूर्वं पश्चिममैशके |
नवकुण्डविधानं तु अश्राद्यष्टाश्रमन्तकम् || ३५ ||

पञ्चकुण्डविधानां तु अश्रं दीक्षु विधीयते |
गुणकुण्डविधानं तु चतुरश्रं विधीयते || ३६ ||

प्रधानकुण्डेत्वाचार्य सर्वं वृत्तमथापि वा |
एककुण्डविधाने तु शक्रे वा शङ्करेऽपि वा || ३७ ||

पूर्वपश्चिमकुण्डं तु उत्तराभिमुखो हुनेत् |
अन्येषु प्राङ्मुखो भूत्वा होमम्कुर्याद्विशेषणः || ३८ ||

एवमग्निं प्रतिष्ठाप्य कुण्डे वा स्थण्डिलेपि वा |
गोमयालेपनं कृत्वा पञ्चचूर्णैरलङ्कृतम् || ३९ ||

दशायुधसमायुक्तमष्टमं ग संयुतम् |
रत्निमात्रसमुत्सेधमयुधानि प्रकल्पयेत् || ४० ||

षोडशाङ्गुलमानेन उत्सेधं चाष्टमङ्गलम् |
उत्सेथस्यार्थ विस्तारमथवा चतुरङ्गुलम् || ४१ ||

प्. १९५)

दर्पणादिनि सर्वाणि तेषां मध्ये विशेषतः |
गैरिकेरलिकेद् विद्वान् पत्मकं चक्रलक्षणं || ४२ ||

प  दि   त्नि पर्यन्तं कुर्यात् ततद्विधानतः |
एवं विधिप्रकारेण कारयेद् देशिकोत्तमः || ४३ ||

प्रोक्षणाद् दिनपूर्वे तु कारयेदङ्कुरार्पणम् |
नवाहे चैव सप्ताहे पञ्चाहे त्रियहेऽपि वा || ४४ ||

अङ्कुरार्पणमार्गेण तु कारयेद् देशिकोत्तमः |
मण्डपे मध्यमे चैव स्थण्डिलं कारयेत् ततः || ४५ ||

वेदाग्नि पक्षद्रोणं च तदर्थं तण्डुलं तिलम् |
दर्भै पुष्पै परिस्तीर्य देवं तथैव विन्यसेत् || ४६ ||

पुण्याहं वचयेत् तत्र स्वस्तिमङ्गलवाचकैः |
सर्वालङ्कारसंयुक्तं सर्वतोद्यसमन्वितम् || ४७ ||

नानाभक्तजनैः सार्धं कुर्याग्रमप्रदक्षिणं |
ततो जलाशयं प्राप्य जलमध्ये प्रपाङ्कुरु || ४८ ||

वितानध्वजसंयुक्तं दर्भमालाभिरावृतम् |
वस्त्रेण वेष्टयेद् देवं लम्बकूर्चेनसंयुतम् || ४९ ||

शाययेद् देवदेवेशं प्राक्च्छिर ध्ववक्त्रकम् |
अभित कलशानष्टौ अष्टविद्यैश्वरावृतम् || ५० ||

पूजयेत् तु विशेषेण गन्धपुष्पादिभिः बुधः |
एकरात्र द्विरात्रं वा त्रिरात्रं वा जलोषितम् || ५१ ||

प्. १९६)

अथ वाद्य प्रकारेण यामं वा दशनाडिकम् |
चतुर्दशं तु नाडी वा जलोषितं तु कारयेत् || ५२ ||

जलाधिवासनान्तेषु जलतीरे नयेद् बुधः |
जलेन स्थापितान् कुम्भान् अभिषेकं तु कारयेत् || ५३ ||

अर्चयेद् गन्ध पुष्पाद्यैः प्रासादेन तु मन्त्रतः |
सर्वालङ्कारसंयुक्तं आनीयाद्यायागमण्डपे || ५४ ||

मण्डपस्योत्तरे पार्श्वे देवदेवं च स्थापयेत् |
पुण्याहं वाचयेत् तत्र पावमा मुदिरयन् || ५५ ||

पृथक् कौतुक संपूज्य पृथक् वस्त्रेण वेष्टयेत् |
कौतुकं बन्धयेद् धीमान् पूर्वोक्तविधिना सहा || ५६ ||

वेदिकोपरि संशुद्धो अष्टद्रोणेन शालिना |
तदर्धैस्तण्डुलश्चैव तदर्धैश्च तिलैरपि || ५७ ||

स्थण्डिलं कारयेत् तत्र कुशदर्भै परिस्तरेत् |
प्रथयै शयनं कल्प्या अण्डजाद्यैरनुक्रमात् || ५८ ||

अण्डजैमुण्डजैश्चैव रोमजैर्मुण्डजैरपि |
उपस्थरणसंयुक्तं शयनं पञ्च कल्पयेत् || ५९ ||

वामदेवेन मन्त्रेण नृत्तमूर्तिशयेद् बुधः |
सकूर्चं वस्त्रसंवेष्ट्य प्राक्च्छिरश्चोर्द्ध्ववक्त्रकम् || ६० ||

तदूर्ध्वे रक्तवस्त्रेण वेष्टयेद् देशिकोत्तमः |
गन्धादिभिः समभ्यर्च्य हृदयेन तु मन्त्रतः || ६१ ||

प्. १९७)

प्रधानकुम्भं तस्यैव शिरोभागं तु विन्यसेत् |
तस्यै चोत्तरदिग्भागे वर्धनीं चैव विन्यसेत् || ६२ ||

तत् तन् मूर्त्तिसमादाय तत्तत्कुम्भेषु विन्यसेत् |
तत्तच्छक्तिसमादाय तत्तद् देवीं समाचरेत् || ६३ ||

सकूर्चं सापिधानं च सवस्त्रं हेमरत्नकम् |
फलपल्लवसंयुक्तं सर्वगन्धसमायुतम् || ६४ ||

कुम्भमध्ये न्यसेद् बीजं तन्तमत्रसमं कुरु |
त्रिणेत्रं च चतुर्बाहुं बालेन्दुमकुटोज्वलम् || ६५ ||

वरदाभयहस्तं च कृष्णं परशुसंयुतम् |
सर्वाभरणसंयुक्तं बद्ध पद्मासनस्थितम् || ६६ ||

एवं रूपं स्मरेन्मध्ये शिवमन्त्रमनुस्मरन् |
वर्द्धन्यां वर्द्धनी बीजं ध्यात्वा चैव मनोन्मनीम् || ६७ ||

द्विभुजां चारुवदनां पिनोन्नतपयोधराम् |
सर्वाभरणसंयुक्तां द्वौ हस्तौ पद्मसंयुताम् || ६८ ||

एवं मनोन्मनीं देवीं वर्धन्यां विन्यसेद् बुधः |
व्यक्ताव्यक्तमहाबाहुं नीलग्रीव महाद्युतिः || ६९ ||

जटामकुटमाणिक्कबालेन्दुकृत भूषणम् |
त्रयक्षं चतुर्भुजं चैव व्याघ्रचर्माम्बरप्रभुम् || ७० ||

वरदाभयहस्तं च कृष्णं परशुधारिणम् |
सर्वलक्षणसंयुक्तं सर्वाभरणभूषितम् || ७१ ||

प्. १९८)

इन्द्रशङ्करद्देवं मुमासृष्टिश्च कारणम् |
दिव्याम्बरधरं देवीं द्विनेत्रा द्विभुजोज्वलाम् || ७२ ||

ललाटतिलकोपेतं पिनोन्नतपयोधाराम् |
मध्यक्षामविलासां च रक्तोत्फलकरा शुभाम् || ७३ ||

सर्वरत्नसमोपेत मकुटेन विभूषिताम् |
ग्रिवे मङ्गलसूत्रेण सर्वभूषणभूषिताम् || ७४ ||

शकटद्वामपार्श्वे तु देवीं लक्षणसंयुताम् |
कुमारं मनोन्मा कुर्यात् सर्वलक्षणसंयुतम् || ७५ ||

ईश्वराभिमुखोलिल उमया सह लि * * कम् |
एकासनसमासीनं द्विभुजा लोचनद्वयम् || ७६ ||

बालरूपं तु कर्तव्यं मौसलं प्रियदर्शनम् |
कुमारं रमणैर्युक्तं देवसेनापतिं तथा || ७७ ||

ध्यात्वा चण्डेश्वरं देवं द्विभुजं शान्तरूपिणं |
टङ्कहस्तसमायुक्तं न्यसेत् कुम्भस्य मध्यमे || ७८ ||

कुण्डोदरं बृहत्कायं रक्तमाल्याधरं वरम् |
नीलजीमूतसंकाशं दण्डहस्तं त्रिलोचनम् || ७९ ||

गजवक्त्रं त्रिणेत्रं तु कारयेद् विघ्ननायकम् |
तत् तद् बीजेन मन्त्रेण तत् तद् बीजं सुपूजयेत् || ८० ||

अभितः कलशानं वौ अष्टविद्येश्वरैर्युतम् |
द्रोणार्थतोयसंपूर्णान् सहैमान् वस्त्रसंयुतान् || ८१ ||

प्. १९९)

सकूर्चान् सापिधानाम्श्च फलपल्लवसंयुतान् |
तत् तन् * म * कै बिबै पूजयेत् परमेश्वरम् || ८२ ||

नैवेद्यं दापयेत् पश्चात् ताम्बूलं दापयेत् ततः |
वेदिबाह्ये तु परितः अष्टमङ्गलि विन्यसेत् || ८३ ||

इन्द्रादीशानपर्यन्तं दर्पणादीनि पूजयेत् |
दशायुधानि पर्यन्तं स्वे स्वे स्थानेषु विन्यसेत् || ८४ ||

पूर्वादीशानपर्यन्तं वज्रादीनान्तमर्चयेत् |
पूर्वादि सोमपर्यन्तं तोरणादीनि पूजयेत् || ८५ ||

अष्टकुम्भानि संस्थाप्य सवस्त्रं हैमसंयुतम् |
नन्दिश्चैव महाकालो दण्डिमुण्डितथैव च || ८६ ||

वैजयन्ति च भृङ्गी च किरीटं चैव दीशोपदि |
पूर्वादीनां चतुर्दिक्षु द्वारकुम्भेषु विन्यसेत् || ८७ ||

* त्तत्तत् स्वनामन्त्रेण गन्धपुष्पादि नार्चयेत् |
पालिकादिनपर्यन्तं मलङ्कृत्यं विशेषतः || ८८ ||

सृक्सृवा कारयेद् धीमान् रत्निमात्रप्रमाणतः |
पश्चात् शिवाग्निं संस्थाप्य आदिशैव शिवद्विजः || ८९ ||

अनुशैव स्थिताविप्रः आदिशैव शिवद्विजः |
उत्सवं च प्रतिष्ठां च आदीशैवेन कारयेत् || ९० ||

गर्भादानादिकं सर्वं पञ्चब्रह्म षडङ्गकैः |
नवसंस्कारमाद्येन प्रत्येकं पञ्चविंशति || ९१ ||

प्. २००)

जुहुयात् तु क्रमेणैव पश्चाद् होमं समाचरेत् |
समिधाज्य चरूलाजान् सर्षपाश्च यवातिलान् || ९२ ||

मुद्गमाषगुलस्तत्र दशद्रव्यमिहोच्यते |
अश्वद्धोदुम्बरप्लक्षो वटपूर्वादिदिक्षु च || ९३ ||

पलाशं तु प्रधानस्य सर्वेषामि मुच्यते |
भूताग्निं वा गुणाग्निं वा पलाशेनैव होमयेत् || ९४ ||

पञ्चब्रह्मषडङ्गैश्च क्रमेणैव तु होमयेत् |
अस्त्रमन्त्र विशेषेण पूर्णाहुतिमथाचरेत् || ९५ ||

अष्टोत्तरशतं वापि पञ्चाशत् पञ्चविंशति |
प्रत्येकं जुहुयाद् धीमान् दीप्यं तेषु च संस्पृशेत् || ९६ ||

प्रधानहोमं शिवाग्निं कारयेद् देशिकोत्तमः |
तस्मात् कुण्डेषु सर्वत्र निक्षिपेद्धृदयेन तु || ९७ ||

पूर्वोक्त मन्त्रैः समिधैः कुर्याद् वै मूर्तिधारकः |
सद्यादि पञ्चमूर्तिनां पञ्चकुण्डेषु होमयेत् || ९८ ||

ईशानश्च भवश्चैव शिव सर्वो विदुक्ष च |
सद्यादीशानपर्यन्तं पञ्चाग्नौ पञ्चमूर्तयः || ९९ ||

भवश्चैव शिवश्चिव सर्वश्चैव गुणाग्निषु |
अधिदेवासमभ्यर्च्य स्वस्वमन्त्रेर्विशेषतः || १०० || 

देशिकास्त्रेण मन्त्रेण सर्वे पूर्णाहुतिं हुनेत् |
रात्रावेवं प्रकर्तव्यं मुहूर्ते स्नानमाचरेत् || १०१ ||

प्. २०१)

आचार्य पूजयेत् तत्र वस्त्रहेमाङ्गुलियकैः |
पटे वा भित्तिचित्रे वा एकहोमसमाचरेत् || १०२ ||

एकाचार्यसमायुक्तं कारयेद् बुद्धिमान्नरः |
बिम्बानां बहुरूपाणां आचार्य बहुरूपकः || १०३ ||

प्रत्येकं पूजयेत् तत्र वस्त्रहेमाङ्गुलियकैः |
उत्तमं शतनिष्कं स्यान्मध्यमं तु तदर्थकम् || १०४ ||

पञ्चविंशति निष्कं तु अधमं त्वथिकथ्यते |
विंशन्निष्कं समारभ्य दशनिष्कवसानकम् || १०५ ||

मध्यमत्रयमेवोक्तं मधमं च तत शृणु |
नवनिष्कात् समारभ्य गुणनिष्कवसानकम् || १०६ ||

अधमत्रयमेवोक्तं देशिकस्य तु दक्षिणा |
आचार्यादर्धरात्रं तु साधकस्य तु दक्षिणा || १०७ ||

साधकस्यर्थमात्रं तु मूर्तिपानां तु दक्षिणा |
तदर्द्ध मन्त्र पक्तॄणां तस्यार्द्धं परिचारकेत् || १०८ ||

आचार्यो सकलिकृत्य कृत्वा शेषं विशेषतः |
ग्रामप्रदक्षिणं कृत्वा कुम्भानि च विशेषतः || १०९ ||

अथवा प्रदक्षिणं धामं सर्वालङ्कारसंयुतम् |
स्नानश्वभ्रस्य पूर्वे तु स्थापन क्रमतो न्यसेत् || ११० ||

गन्धपुष्पादिसंयुक्तं आचार्योद्देशिकोत्तमः |
सुमुहूर्ते सुलग्ने तु मन्त्रन्यासेन बुद्धिमान् || १११ ||

प्. २०२)

अभिषेकं ततः कृत्वा शास्त्रदृष्टेन कर्मणा |
प्रभूतहविषं दत्वा ताम्बूलं च हृदा ददेत् || ११२ ||

ग्रामप्रदक्षिणं कृत्वा सर्वालङ्कारसंयुतम् || ११२� ||


इति सूक्ष्मशास्त्रे प्रतिष्ठातन्त्रे सकलप्रोक्षणं नाम एकोनचत्वारिंशत् 
पटलः || 

वक्ष्ये नक्षत्रयजनं शृणुध्वं तत्प्रभञ्जना |
महाभूतप्रशमनं परसेन पलायनम् || १ ||

सर्वशत्रुक्षयकरं सकालभिष्टसिद्धिदम् |
अकालमृत्युशमनं नवग्रहविनाशनम् || २ ||

राजाभिषेकसमये तस्य जन्मदिनेऽपि च |
चतुर्दश्यामथाष्टम्यां पक्षयोरुभयोरपि || ३ ||

* णारम्भावसाने तु योगयुक्तदिनेऽथवा |
नक्षत्रयजनं कुर्यात् सकलाभिष्टसिद्धये || ४ ||

शिवाग्रे मण्डपं कुर्यात् सर्वालङ्कारसंयुतम् |
तन्मध्ये वेदिकां कुर्याद् गुणभागैकभागतः || ५ ||

विस्तारार्द्धसमुत्सेधं दर्पणोदरसन्निभम् |
निशिभद्रसमायुक्तं निम्नोन्नतविवर्जितम् || ६ ||

द्वादशस्तम्भसंयुक्तं प्रासादवदलङ्कृतम् |
तुरगं वाथ वृषभं कल्पयेदग्रपार्श्वयोः || ७ ||

प्. २०३)

अलङ्कृत्य विशेषेण वस्त्रपुष्पसृगादिभिः |
कैलासं कल्पयेन्मध्ये शालिपिष्टमयेन तु || ८ ||

उपवेदिं ततः कृत्वा तद्विस्तारार्धमानतः |
चतुरङ्गुलमुत्सेधं निम्नोन्नतविवर्जितम् || ९ ||

राशिमण्डलकं कल्प्य मध्ये पद्मसमालिखेत् |
भानुसङ्ख्या महाब्जं च लिङ्गषण्णवति विदुः || १० ||

कुङ्कुमं कृष्णवर्णं च रक्तं गोक्षिरवर्णकम् |
शुक्लवर्णक्रमेणैव कल्पयेत् पूर्ववर्त्मना || ११ ||

यागार्थ मण्डपं कुर्यात् पूर्वोक्त विधिना ततः |
निश्चित्य दिवसात्पूर्वे नवमे सप्तमेऽथवा || १२ ||

पञ्चमेवपि शेषेणा बिल्ववृक्षं समाश्रयेत् |
तत्पूर्वादिनि परितः स्त्रणादिनि व्यपोह्य च || १३ ||

पुण्याहं वाचयेद् विद्वान् प्रोक्षयेत् च्छिवमन्त्रतः |
अस्तमात्रेण तन्मूले परितः श्चतुरश्रकम् || १४ ||

खानयेदस्त्रमन्त्रेण पञ्चगव्येन पूरयेत् |
गन्धादिभिसमभ्यर्च्य मूलमन्त्रेण सुव्रत || १५ ||

त्रयम्बकेन मन्त्रेण * * प्रतिसरक्रिया |
दद्ध्योदन बलिं दत्वा वनदेवाय तृप्तये || १६ ||

यावदा शोषितं गव्यं जप्त्वा रुद्राधिदेवता |
जपान्ते सङ्ग्रहेद् विद्वान् बिल्ववृक्षं समूलकम् || १७ ||

प्. २०४)

पञ्चाङ्गप्रणवेनैव विभजेत् तत् पृथक् पृथक् |
सद्योजातेन संयोज्य मूलमूर्तिक्रियान्वितम् || १८ ||

तरुं वामेन सङ्ग्राह्य पात्रं हृदयमन्त्रतः |
फलं वक्त्रेण सङ्ग्राह्या ईशाने कुसुमं गृहेत् || १९ ||

शुद्धवस्त्रेण संवेष्ट्य शिरसा वाहयेत् ततः |
सर्वालङ्कारसंयुक्तं स्वस्तिसूक्तसमन्वितम् || २० ||

धामप्रदक्षिणं कृत्वा शिवाग्रे वाधमण्डपे |
गोमयालेपनं कृत्वा पिष्टचूर्णेर्विचित्रयेत् || २१ ||

स्थण्डिलं कारयेद् विद्वान् शालिभिर्विमलेः शुभैः |
विन्यसेद् बिल्वपत्रं च तत् तन् मन्त्रेण तु (क्र)मेण तु || २२ ||

तत्पूर्वे पश्चिमे वापि उत्तरे वा विशेषतः |
अष्टाङ्गुलप्रमाणेन च्छित्त्वा परशुना त्रयम् || २६ ||

बिल्वकाष्ठं च मूलं च शुद्धतोयेन वेषयेत् |
रोचनं कुङ्कुमं कोष्ठं चन्दनं हरिचन्दनम् || २४ ||

उशिरमेव कर्पूरं भस्मं चागरुमिश्रकम् |
हिरिबेरसमायुक्तं हिमतोयेन मर्दयेत् || २५ ||

छायाशुष्कपदं कृत्वा पुत्रं पुष्पादिना फलम् |
गृहीत्वा नवभाण्डे तु मुखं वस्त्रेण बन्धयेत् || २६ ||

ध्यात्वाभ्यर्च्य षडङ्गेन त्वमृद्धिकरणं कुरु |
जप्त्वाष्टोत्तरसहस्रं पापभक्षणमन्त्रतः || २७ ||

प्. २०५)

तद्दिने वाथ पूर्वेद्युरधिवासनमारभेत् |
ततो मण्डपमासाद्य सकलिकृत विग्रहः || २८ ||

विघ्नेश्वरसमभ्यर्च्य पुण्याहं वाचयेद् गुरु |
मण्डपं पूजयेद् विद्वान् पूर्वोक्तविधिना सदा || २९ ||

स्थण्डिलं वेदिकमध्ये अष्टद्रोणेन शालिना |
तण्डुलैः तिललाजैश्च दर्भैश्चैव परिस्तरेत् || ३० ||

बहुरूपेण संप्रोक्ष्य पूजयेद् वृषभासनम् |
मण्डपस्योत्तरे पूर्वे पश्चिमे वा विशेषतः || ३१ ||

अष्टद्रोणेन दुग्धेन स्नपनं परिकल्पयेत् |
अर्घ्यसंपादयेद् विद्वान् पात्रशुद्धिसमाचरेत् || ३२ ||

विभजेद् बिल्वपञ्चाङ्गमष्टधा देशिकोत्तमः |
द्विभागं शिवरूपं स्यात् एकभागेन पार्वति || ३३ ||

नक्षत्रात् पञ्चभागेन कल्पयेत् यथाक्रमम् |
गन्धपुष्पादिना स्पृष्ट्वा जप्त्वा पूर्वोक्तमन्त्रतः || ३४ ||

प्रणवेनैव सङ्ग्राह्य विन्यसेद् वेदिकोपरि |
पूजयेत् कर्णिकामध्ये पार्वति परमेश्वरौ || ३५ ||

चतुर्दिक्षु न्यसेद् विद्वान् नक्षत्राणि यथाक्रमम् |
अश्विन्याश्लेषपर्यन्तं सप्तकान्विन्द्रदेशके || ३६ ||

अनुराधादि विष्ण्वन्त सप्तकं पश्चिमे दिशि |
माघादि सूर्पपर्यन्तं सप्तकं याम्यदेशके || ३७ ||

प्. २०६)

श्रविष्ठा च भरण्यन्तं सप्तकसौम्य देशके |
सङ्कल्प्याभ्यर्च्य गन्धाद्यैस्तत् तत् स्वनाममन्त्रतः || ३८ ||

ततो गर्भगृहं गत्वा लिङ्गशुद्धि समाचरेत् |
निवेदयन्तु मुद्गान्नं लेपयेच्चन्दनेन तु || ३९ ||

धूपदीपै समभ्यर्च्य अभीष्ट प्रार्थयेद् गुरुः |
ततो मण्डपमासाद्य मण्डपाधिपतिन्यजेत् || ४० ||

अग्न्यायतनमासाद्य शिवाग्निं विधिना नयेत् |
मधुरत्रयसंयुक्तं पूर्वाग्रं कदलि फलम् || ४१ ||

नालिकेरफलं दुग्धं ओदनेनसमन्वितम् |
शतमर्धं तदर्धं वा मूलेनैव हुतं चरेत् || ४२ ||

पूर्णाहुतिं ततो हुत्वा शिवाग्निं तु विसर्जयेत् |
ततः संपूज्य देवेशमुमादेविसमन्वितम् || ४३ ||

हविं निवेदयित्वा तु ताम्बूलं दापयेत् ततः |
परिचारकमाहूय सोष्णीषं सोत्तरियकम् || ४४ ||

कुम्भानुद्धृत्य शिरसा कृत्वा धामप्रदक्षिणम् |
प्रविश्य गर्भगेहं तु स्नापये स्नपनार्हके || ४५ ||

हविर्णिवेदयित्वा तु गन्धपुष्पादिभिर्यजेत् |
ततो मण्डपमासाद्य सर्वालङ्कारसंयुतम् || ४६ ||

प्रणवेनैव सङ्ग्राह्य पञ्चचूर्णस्सलड्डुकम् |
शिरसा वाहयित्वा तु प्रदक्षिणमथाचरेत् || ४७ ||

प्. २०७)

विन्यस्त्व मण्डपस्याग्रे पुण्याहं वाचयेत् ततः |
कैलासगिरिमभ्यर्च्य पूजयेद् वृसदैवतम् || ४८ ||

तस्योर्द्धे विन्यसेद् बिल्वं पञ्चाङ्गं सधिदैवतम् |
नक्षत्रात्परितस्ताप्य पूर्ववत् पूजयेत् क्रमात् || ४९ ||

पट्टिकापटलिव्याघ्रि रक्तागस्त्यं च धातकि |
लक्ष्मी च रक्तपद्मं च सप्तमं कृत्तिकादिषु || ५० ||

वकुलद्रोणपुष्पं च धूद्धूरकरवीरकम् |
प्रदोषं पृथिवि पद्मं भूपाटलं च दक्षिणे || ५१ ||

तुलसिजातिपुन्नागं श्वेतार्कं बिल्वपत्रकम् |
रुद्रपर्णि च दूर्वा च अनूराधादि सप्तके || ५२ ||

श्रीयावर्त्तं च मन्दारं रक्तार्कं चतुरङ्गुलम् |
विष्णुक्रान्ति सहस्राभत् श्रविष्ठादिषु सप्तके || ५३ ||

मुद्गान्नं कृत्तिकादौ स्यात् कृसरान्नं मघादिषु |
पायसान्न प्रदातव्यमनूराधादि सप्तके || ५४ ||

श्रविष्ठादिषु ते माषं गुलान्नमिश्वरस्य तु |
भक्त्या सर्वोपचारेण पूजयेदिष्ट सिद्धये || ५५ ||

एवं यः कुरुते मर्त्यः सर्वलोके जनिष्यते |
आचार्य पूजयेत् तत्र वस्त्रहेमाङ्गुलियकैः || ५६ ||

भक्तानां परिचाराणां यथाशक्त्या तु दक्षिणा |
द्विजादीनां च भक्तानामन्नपानादिकां ददेत् || ५७ ||

प्. २०८)

सन्ध्यान्तरे परे वाथ पुष्पाञ्जलिकरो गुरुः |
मूलेन शिवमादाय योजयेत् स्वयमात्मनि || ५८ ||

पञ्चचूर्णसमादाय शुद्धपात्रे गृहेद्गुरुः |
तच्चूर्णं यजमानाय दापयेत् तद्विधानतः || ५९ ||

पञ्चचूर्णसमादाय चन्दनेनैव संयुतम् |
भस्मना वाथ संयोज्य सन्ततं धारयेन्नरः || ६० ||

सर्वपापविनिर्मुक्त सर्वत्र विजयी भवेत् |
नक्षत्रयजनं प्रोक्तं पुष्पपूजाविधि शृणु || ६१ ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे नक्षत्रयजनं नाम चत्वारिंशत् पटलः || 

महाशान्तिमहं वक्ष्ये शृणुध्वं तत्प्रभञ्जन |
शिवलोकप्रदं नित्यं शिवप्रीतिकरं शुभम् || १ ||

सर्वशत्रुक्षयकरं सर्वपातकनाशनम् |
प्रजावृद्धिकरं पुण्यं भोगमोक्षप्रदायकम् || २ ||

श्रावणे श्रोणनक्षत्रे प्राष्ठे तु पूर्वभाद्रके |
आश्विने मासि चाश्वर्क्षे कार्तिके मास कार्त्तिके || ३ ||

आद्रक्षे आद्रमासे तु पुष्ये पुष्यप्रशस्यते |
माघमासे मघर्क्षे तु फाल्गुने मासिचोत्तरे || ४ ||

प्. २०९)

 चित्तमासे तु चैत्रेर्क्ष वैशाखे मासि सूर्पभे |
मूलर्क्षे ज्येष्ठमासे तु आषाढे चोत्तराढके || ५ ||

अथवा पूर्वपञ्चम्यां मासे मासे व्रतं चरेत् |
नद्यब्धिवापि कुले वा नगाग्रे वा महावने || ६ ||

ग्राममध्ये सभास्थाने देवागारसमीपके |
भूमि संशोध्य विधिवत् प्रपां कृत्वा तु सुन्दरम् || ७ ||

शिवलिङ्गसमिपाद्य सहस्रं वा तदर्थकम् |
तदर्धं वा शतं वापि तदर्धार्धमथापि वा || ८ ||

मृतदारुशैललोहैर्वधातुजै क्षणिकैस्तु वा |
रत्नजैश्च विशेषेण पूजार्थं संप्रकल्पयेत् || ९ ||

यवत्रयं समारभ्य यवैकेन विवर्द्धनात् |
यवाद्विशतसङ्ख्यान्तं मृल्लिङ्गेस्योदयं भवेत् || १० ||

क्षणिकलिङ्गम् |

एकाङ्गुलसमारभ्य अर्द्धार्धंगुल्विवर्द्धनात् |
चतुर्विंशाङ्गुलं यावद् दारुलीङ्गप्रकल्पयेत् || ११ ||

यथालाभप्रमाणेन रत्नलिङ्गं प्रकीर्तितम् |
माषत्रयं समारभ्य माषैकेन विवर्द्धनात् || १२ ||

यावदष्टसहस्रान्तं शैललिङ्गोदयं भवेत् |
कल्पयेत् क्षणिकं लिङ्गं यथाकामं प्रमाणकम् || १३ ||

मृन्दारुशैललोहानां विशेषं किञ्चिदस्ति हि |
लिङ्गयामे तु वेदांशे एकाङ्गं लिङ्गविस्तृतम् || १४ ||

प्. २१०)

अथवा गुणभागैकं पञ्चांशे द्व्यंशविस्तृतम् |
लिङ्गयामे गुणांशेंशं तन्मूले चतुरश्रकम् ||१५ ||

अर्चभागमिदं वृद्धि शेषं सुवृत्तरूप वा सर्वं सुवृत्तमेव वा |
सूत्रोपेतविहीनं वा छत्रकारशिरोन्वितम् || १६ ||

एवं लक्षणसंयुक्तं प्रत्येकं लिङ्गमाहरेत् |
एकलिङ्गेऽधवा कुर्यात् सर्वलिङ्गविशेषतः || १७ ||

लिङ्गयामत्रथा कृत्वा व्योमांश भूगतं भवेत् |
एकांशं पीठबन्धं स्यादेकांशमर्चनार्हकम् || १८ ||

अथवा पञ्चभागे तु द्व्यंशं पीठे निवेशयेत् |
पूजाभागं त्रिभागं स्यात् सप्तभागे त्रिकोलकम् || १९ ||

अर्चभागमिदं वृद्धिशेषं पिण्डप्रवेशनम् |
पूजांशोदयतुङ्गं तु पञ्चविंशतिभातिजे || २० ||

एकैकं विभजेद्धीमान् चत्वारिशति सङ्ख्यकम् |
सहस्रलिङ्गमेवं हि अयुतस्य विधि शृणु || २१ ||

लिङ्गोदये तु पञ्चाशद्भगं कृत्वा विचक्षण |
चत्वारिंशेंश पञ्चांशं कृत्वा लिङ्गयुतं भवेत् || २२ ||

पूजांशोदयं तुङ्गं तु दशभागविभाजिते |
एकपञ्चादशेन लिङ्गपञ्चशतं भवेत् || २३ ||

शिवोदयेत् तु वेदांशे त्वेकनक्षत्र भावये |
अष्टोत्तरशतं लिङ्गं परितः संप्रकल्पयेत् || २४ ||

प्. २११)

शिवोदये तु पूजांशे त्वेके पञ्चविभाजिते |
पञ्चविंशति लिङ्गस्यात्पञ्चाशद्विभजे सति || २५ ||

लिङ्गद्विजशतपञ्चांशं लिङ्गस्य परिकल्पितः |
अल्पलिङ्गस्य तारार्धं पादं वाष्टांशमेव वा || २६ ||

महालिङ्गस्य विस्तारं दूर्ध्वे संयोज्य पार्श्वयोः |
तन्मानमल्पलिङ्गस्य महालिङ्गाद्विनिर्गतः || २७ ||

लिङ्गोपरि भवेल्लिङ्गं न कर्तव्यं कदाचन |
अन्तराल भवेल्लिङ्गं मध्य सङ्कल्पयेत् क्रमात् || २८ ||

शिरोवर्त्तनयुक्तं वा हीनं वा कल्पयेद् बुधः |
महालिङ्गशिरोमानं मध सङ्कल्पयेत् क्रमात् || २९ ||

रत्नलिङ्गशिरोमानमध सङ्कल्पयेत् क्रमात् |
लिङ्गानामपि सर्वेषां सूत्रहीनं प्रकल्पयेत् || ३० ||

नन्द्यावर्तशिलापीठं शिवलिङ्गं विधानवत् |
एवं लक्षणसंयुक्तं लिङ्गं सङ्ग्राहयेद् बुधः || ३१ ||

एवं संस्थाप्य पूर्वेद्युर्नवमे सप्तमेऽपि वा |
निश्चित्य दिवसात्पूर्व सायान्न समयेद् बुधः || ३२ ||

स्नानं कृत्वा विधानेन यजमानसमन्वितम् |
प्रपामण्डपमाविश्या भूतशुद्धिसमाचरेत् || ३३ ||

सकलिकरणं कृत्वा प्रदक्षिणमथाचरेत् |
लिङ्गसङ्ख्य जपेन्मूलं यजमानसमन्वितम् || ३४ ||

प्. २१२)

जपान्ते प्रङ्मुखो भूत्वा क्षीरं भुक्व जितेन्द्रिय |
मण्डपस्योत्तरे पार्श्वे शाययेत् सैकतोपरि || ३५ ||

ब्राह्मि मुहूर्ते उद्धाया पादप्रक्षालनं कुरु |
मुखं शुद्धिं ततः कृत्वा आचम्ये देशिकोत्तमः || ३६ ||

भस्मना तिलकं दत्वा मूलमन्त्र जपेत् ततः |
यजमानसमोपेतो स्नानं कृत्वा यथाविधिः || ३७ ||

सन्ध्यादि वन्दनं कृत्वा नित्यकर्म समाप्य च |
प्रपामण्डपमाविश्य सकलिकृतविग्रहः || ३८ ||

मण्डपं पूजयेद् विद्वान् मण्डपे कल्पयेत् तु वा |
चतुर्द्वारसमभ्यर्च्य पूर्वेण विधिना सह || ३९ ||

पूजयेदथ रक्षार्थं मन्त्रराजं सशक्तिकम् |
प्रपामण्डपमध्ये वा पश्चिमे वापिचक्षण || ४० ||

विन्यसेत् तु महा * * मन्तैर्दारुमयैस्तु वा |
उपर्यस्तरणं कल्प्य शुद्धवस्त्रादिकैर्यथा || ४१ ||

शिवसनं च तस्योर्द्धे लिङ्गसङ्ख्या प्रकल्पयेत् |
पुण्याहं वचयेत् तत्र पञ्चगव्यमृतं तथा || ४२ ||

सङ्कल्पलिङ्गात् सङ्गृह्य स्नानवेद्युपरि न्यसेत् |
प्रक्षाल्य चास्त्रमन्त्रेण पञ्चगव्यमृतादिकैः || ४३ ||

लिङ्गमन्त्रेण संस्नाप्य स्थापयेच्च शिवासने |
तत् तन् मन्त्रेण चाभ्यर्च्य गन्धपुष्पं सुधूपकम् || ४४ ||

प्. २१३)

दीपं नैवेद्यताम्बूलं दापयेत् तदनन्तरम् |
नीलोत्पलैर्वा कल्हारै पत्रैर्वा श्वेतपङ्कजैः || ४५ ||

अर्कैरारग्वधैर्वाथ चम्पकैर्वा विचक्षणः |
रत्नैर्वा कनकैर्वाथ कल्पुरशकलेन वा || ४६ ||

अथवा बिल्वपत्रेण पूजयेल्लिङ्गमन्त्रतः |
पूजार्थमाहृतं पुष्पं सङ्गृह्य शुद्धपात्रके || ४७ ||

निरीक्षणादिभिः शोद्ध्य धूपदीपं प्रदापयेत् |
यजमानमधाभूय संप्रोक्ष्याध्यजलेन च || ४८ ||

भस्मना तिलकं कल्प्य शिवमन्त्रेण देशिकः |
शिवहस्तं च सङ्कल्प्य यजमानस्य मूर्धनी || ४९ || 

त संस्थाप्य जले पद्ममूलमष्टोत्तरं शतम् |
पूजार्थमाहृतं पुष्पं शङ्खध्वनिसमन्वितम् || ५० ||

यजमानकरे दद्यादर्चयित्वा विचक्षणः |
अङ्गं प्रतिददेत्पुष्पं तत्तन्मत्र समुच्चरन् || ५१ ||

एकलिङ्गविशेषोऽस्ति परितो पीठबाह्यके |
त्रिहस्तं वा तदर्थं वा स्थलमानं व्यपोह्य च || ५२ ||

पूजांशोदयमानं तत् तन्मानं व्याप्यमण्डलम् |
तद्बाह्ये वेदिकामानं सप्ततालसमुन्नतम् || ५३ ||

उत्सेधसमविस्तार तदर्द्धार्द्धमथापि वा |
त्रिमेखलयुतं वापि द्विमेखलयुतं तु वा || ५४ ||

प्. २१४)

चतुरश्रं सुवृत्तं वा परितः कल्पयेत् क्रमात् |
सुधायासिकतैस्तत्र पूरये शुद्धवारिणा || ५५ ||

तद्वारिमण्डले दृष्ट्वा लिङ्गं सहस्रकं बुधः |
पूर्ववत्पूजयेद् विद्वान् लिङ्गस्य परितः क्रमात् || ५६ ||

अग्रादि मूलपर्यन्तं भक्तिमुक्तिप्रदायकम् |
मूलादि चाग्रपर्यन्तं पूजामुक्तिफलप्रदम् || ५७ ||

लिङ्गं च वरणं यत् तत् क्रमेण वारिमण्डले |
यजमानेन चाभ्यर्च्य पूर्ववद् देशिकोत्तमः || ५८ ||

लिङ्गं प्रत्याढकार्द्धेन नैवेद्यं परिकल्पयेत् |
धूपदीपं ततो दत्वा लिङ्गवरणमार्गतः || ५९ ||

नृत्तान्तां पूजयेद् विद्वान् लिङ्गस्य वरणं प्रति |
गीतनृत्यादिकं सर्वं लिङ्गस्य परितः क्रमात् || ६० ||

संकल्प्य लिङ्गपूजान्ते शिवमन्त्रं शतं जपेत् |
इष्टबन्धुजने सार्धं यजमानसमन्वितम् || ६१ ||

तद्वारिमण्डले स्नात्वा यद्देवदेवमन्त्रतः |
अनेन विधिमार्गेण स्नात्वा तद्वारिमण्डले || ६२ ||

सोऽपि पापैर्विनिर्मुक्तः शिवसायुज्यमाप्नुयात् |
महाशान्तिव्रत दृष्ट्वा नत्वा लिङ्गसहस्रकम् || ६३ ||

यः कुर्वच्छिवलोकेऽपि शिवेन सह मोदते |
आचार्य पूजयेत् तत्र गोभूमिकाञ्चनादिकैः || ६४ ||

प्. २१५)

अस्य व्रतोपकाराणां नववस्त्रं प्रदापयेत् |
महाशान्तिव्रतं प्रोक्तं गौरिव्रतमथ शृणु || ६५ ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे क्रियापादे महाशान्तिव्रतं नाम एकचत्वारिंशत्पटलः ||

गौरि संकोचनं वक्ष्ये शृणुत्वं तत्प्रभञ्जना |
आयुरारोग्यजयदं पुत्रपौत्रसमृद्धिदम् || १ ||

आद्यं द्वितीयमेवं तु द्विविधं तरुणालयम् |
कर्षणाद्यर्चनान्तं तु तरुणालसंग्रहेत् || २ ||

प्रासादे पतिते भिन्ने लिङ्गं च चलिते तथा |
अन्यानि सर्व कर्माणि भाषितानि समानि च || ३ ||

मूलस्थाने विनिश्चित्य बालस्थानं तु कारयेत् |
तदूर्ध्वे बालबाल्यत्वं तस्मान् मूले प्रवेशयेत् || ४ ||

प्रासादाग्रे तु कर्तव्यं दक्षिणे चोत्तरेऽपि वा |
विंशद्धस्त प्रविस्तारमुत्तमं मण्डपं भवेत् || ५ ||

मध्यमं रविहस्तं स्याद् दशहस्तं तु कन्न्यसम् |
षत्त्रिंशद्ग्रात्रसंयुक्तमुत्तमं मण्डपं स्मृतम् || ६ ||

षोडशस्तम्भसंयुक्तं मध्यमं मण्डपाधमम् |
दिशिश्च विदिशिश्चैव निच्छिद्रं व्योमसंभवम् || ७ ||

चतुर्द्वारसमायुक्तं चतुस्तोरणभूषितम् |
वितानध्वजसंयुक्तं दर्भमालासमावृतम् || ८ ||

प्. २१६)

दीपैः पुष्पैः फलैः सार्धं माषमङ्गल पूजितम् |
स्तम्भानि वेष्टयेत् तत्र प्रत्येकं वस्त्रवेष्टितम् || ९ ||

मण्डपं तु त्रिधा कृत्वा मध्यभागे तु वेदिका |
रत्निमात्रमुत्सेधं दर्पणोदरसन्निभं || १० ||

वेद्या मूले तु परितः उपवेदी प्रकल्पयेत् |
युगाङ्गुलसमुत्सेधं द्विगुणं नीवृमुच्यते || ११ ||

कुण्डानि परितः कुर्यात् किञ्चिद्भेदं विशेषतः |
नवाग्निवाथ पञ्चाग्निं एकाग्निं समुदाचरेत् || १२ ||

योनिकुण्डानि सर्वाणि योनौ योनिं न कारयेत् |
श्रोत्रार्धां शोच्चमानेन क्षेत्रं पञ्चैकभागिकम् || १३ ||

तत्पुस्ताबहिणिस्त्वाद् भवेत् पिप्पल पत्रवत् |
योनिकुण्डं ततः कृत्वा लक्षणं सम्यगाचरेत् || १४ ||

उद्वास्य लिल्पिनं पश्चाद् गोमयेनानुलेपयेत् |
पुण्याहं वाचयेत् तत्र ब्रह्मणान् भोजयेत् ततः || १५ ||

पश्चादुद्वास्य दुच्छिष्टं पुनः पुण्याहमाचरेत् |
समर्यवदे सम्यग्वास्तु होमं तु कारयेत् || १६ ||

पर्यग्निकरणं कुर्यात् पुनः पुण्याहमाचरेत् |
कृत्वा तु विधिना स्नात्वनं शुक्लचन्दनलेपितं || १७ ||

शुक्लवस्त्रधरोष्णीषं शुक्लमाल्येरलंकृतम् |
अङ्कुरानर्पयेद् धीमान् स्थानशुद्धि समाचरेत् || १८ ||

प्. २१७)

उत्तराभिमुखो भूत्वा सकलिकरणं कुरु |
गर्भगेहं प्रविश्याथ स्थानशुद्धिं ततः कुरु || १९ ||

गौरिशुद्धिं ततः कृत्वा स्नापयेद्रजनोदकैः |
पुण्याहं तु ततः कृत्वा शुद्धोदैरभिषेचयेत् || २० ||

पञ्चगव्येन संस्नाप्य बिल्वपत्रेण घर्षयेत् |
दर्भमूले तु वल्मिकं क्षेत्रे मृद्गृह्य लेपयेत् || २१ ||

गन्धोदकेन संस्नाप्य पूजयेद् धृदयेन तु |
चन्दनागरुकोष्ठं च कुङ्कुमो शिरकेसरैः || २२ ||

कृगेलपत्रकर्पूरैः लाल्योढ्यं गौरि लेपयेत् |
पिण्डिकाब्ज समालिप्य प्रोक्षयेच्छक्तिबीजकम् || २३ ||

शिरसा वामहस्तं तु हेमसूत्रं तु कौतुकम् |
अष्टपुष्पैः समभ्यर्च्य समान्यं पुष्पपूरितम् || २४ ||

नववस्त्रेण संवेष्ट्य गौरिपीठक्रमेण तु |
ततो बालगृहं पश्चात् पूजयेद् गौरि संयुतम् || २५ ||

यात्रा होमं तु कर्तव्यं तदग्रे होममाचरेत् |
स्थण्डिलं हस्तमात्रेण निर्दोषैस्सिकतैरपि || २६ ||

अग्न्यादानादिकं सर्वम् अग्निकार्योक्तमाचरेत् |
समिधा सद्यमन्त्रेण ईशानेन घृतं हुनेत् || २७ ||

अघोरेण चरु हुत्वा प्रत्येकं पञ्चविंशतिः |
प्रासादं शक्तिबीजैश्च व्योमव्यापि दशाक्षरैः || २८ ||

प्. २१८)

शक्त्याद्यैश्चैव वामाद्यै प्रत्येकं षोडशं हुनेत् |
स्पृष्ट्वा तु जुहुयाद्धोमं गौरिबीजमनुस्मरन् || २९ ||

तस्याग्रे स्थण्डिलं कृत्वा शालिभिः विमलैः शुभैः |
कुम्भं वा करकं वापि स्थण्डिलोपरि विन्यसेत् || ३० ||

ससूत्रं सापिधानं च हेमपल्लवसंयुतम् |
नालिकेरफलैर्युक्तान् लम्बकूर्चसमन्वितान् || ३१ ||

गौरिस्थं कुम्भमावाह्य कुम्भमध्ये तु विन्यसेत् |
स्थापयेद् वाम मन्त्रेण अघोरेणावकुण्ठयेत् || ३२ ||

सान्निध्यं शक्तिमन्त्रेण पञ्चमेनार्चयेत् क्रमात् |
दर्शये शक्तिमुद्रां च मुकलिं पद्ममुद्रिका || ३३ ||

नमस्काराख्यमुद्रां च बन्ध्वास्त्रं दिक्षु योजयेत् |
सूत्रादिभिः समोपेता अभितोऽष्ट घटान्न्यसेत् || ३४ ||

वामादिशक्तयश्चाष्टौ इन्द्रादीशानमन्तकम् |
कुम्भमध्ये समावाह्य तत् तद् बीजमनुस्मरन् || ३५ ||

पूजयेद् गौरिमन्त्रेण गन्धपुष्पादिभिः क्रमात् |
नैवेद्यं धूपदीपं च ताम्बूलं च निवेदयेत् || ३६ ||

जयादिरभ्याधानां च राष्ट्रभृच्च क्रमाद्धुनेत् |
पूर्णाहुतिं च शिरसा घटमुद्धारयेत् ततः || ३७ ||

अस्त्रेण छादयेद् बिम्बं तटाके चैव निक्षिपेत् |
पञ्चगव्येन संप्रोक्ष्य प्रविशेद्यागमण्डपे || ३८ ||

प्. २१९)

स्थण्डिलं शालिभिः कुर्यादष्टद्रोणैश्च शालिभिः |
तण्डुलैश्च तिलैश्चैव लाजैः पुष्पैश्च दर्भकैः || ३९ ||

तन्मध्ये नलिनं लिख्या अष्टपत्र सकर्णिकम् |
शिरसा वाहयित्वा तु प्रदक्षिणमथाचरेत् || ४० ||

सर्वातोद्यं समायुक्तं ब्रह्मघोषसमन्वितम् |
शनैः प्रदक्षिणं कुर्यादुमासूक्तजपं क्रमात् || ४१ ||

मण्डपं तु प्रविश्याथ वेदिकोर्ध्वे तु विन्यसेत् |
गौरिबीजमनुस्मृत्य कुम्भं तत्रैव पूजयेत् || ४२ ||

अभितस्थापत्कुम्भान् वामादि शक्तयः क्रमात् |
स्वनाममन्त्रेरभ्यर्च्य गन्धपुष्पादिभिर्यजेत् || ४३ ||

तत्तन्मूर्त्या कृतं ध्यात्वा स्वस्वबीजेन कुम्भकैः |
गन्धपुष्पादिभिश्चैव पूजयेत् तु निवेद्यकम् || ४४ ||

ऋगाध्यायनं कृत्वा उमासूक्तं जपेत् क्रमात् |
श्रीसूक्तं रुद्रसूक्तं च पुरुषसूक्तत्रयम्बकम् || ४५ ||

शान्तिद्वयं जपेद्धिमान् दक्षिणे तु विशेषतः |
आचार्यो मूर्तिपैस्सार्धं ततो होमसमाचरेत् || ४६ ||

अग्न्यादानादिकं सर्वं अग्निकार्योक्तमार्गतः |
समिधाज्य चरून् लाजान् सर्षपाश्च यवान् तिलान् || ४७ ||

होमद्रव्याणि सप्तैते जुहुयाद्वै क्रमेण तु |
पलाशोदुम्बरश्वत्थो बिल्वं च खादिरं तथा || ४८ ||

प्. २२०)

मूलेन जुहुयादाज्यमघोरेण चरूं हुनेत् |
लाजं वामेन मन्त्रेण सर्षपं कवचेन तु || ४९ ||

यव हुत्वा तु शिखया तिलमस्त्रेण होमयेत् |
शतस्यत्रतयं वापि तस्यार्धं वार्धमेव वा || ५० ||

प्रत्येकं जुहुयाद्धीमान् द्रव्यान्ते व्याहृतिं हुनेत् |
सर्वद्रव्यसमायुक्तं हव्यवाहेन होमयेत् || ५१ ||

एवं जागरणौ रात्रौ प्रभाते प्रोक्षणं कुरु |
आचार्यो मूर्तिपैस्सार्थं विधिना स्नानमाचरेत् || ५२ ||

पूर्णाहुतिं च शिरसा हुत्वाग्निं च विसर्जयेत् |
शक्तिकुम्भं समुद्धृत्य कृत्वा हर्म्या प्रदक्षिणम् || ५३ ||

सर्वतोद्यसमायुक्तं सर्वालङ्कारसंयुतम् |
पुत्रभृत्र कलत्रैश्च सर्वसंपत् सुखावहम् || ५४ ||

गर्भगेहं प्रविश्याथ स्थापयेत् स्थण्डिलोपरि |
सुमुहूर्ते निरिक्ष्याथ देवाज्ञो सन्निवेशयेत् || ५५ ||

तत्रैव विन्यसेद् गौरि अष्टत्रिंशत् कलान्यसेत् |
मन्त्रपुष्पा ततो दत्वा मन्त्रान्नं च निवेदयेत् || ५६ ||

नववस्त्रेण संवेष्ट्य गन्धपुष्पस्रगादिभिः |
प्रभात हविषं दत्वा ताम्बूलं च निवेदयेत् || ५७ ||

मुखवासं ददेद्धीमान् चुलुकोदकसंयुतम् |
नृगाध्यायनं कुर्यात् स्तोत्रनृत्तं च वाद्यकम् || ५८ ||

प्. २२१)

प्रोक्षणान्ते विशेषेण स्नपनैरभिषेचयेत् |
प्रोक्षणान्ते विशेषेण उत्सव्यं सम्यगाचरेत् || ५९ ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे गौरिसंकोचविधिं नाम द्विचत्वारिंशत्पटलः || 

अथ वक्ष्योद्भुतं शान्तिं राजाराष्ट्रहिताय च |
उत्पात द्विविधं प्रोक्तं सामान्यं च महाद्भुतम् || १ ||

सामान्यदीर्घफलदं सद्य एव महत्फुतम् |
तत्तत्प्रतिक्रिया सम्यक् कर्तव्या दोषनाशनि || २ ||

अकर्तव्ये तु सासन्या सर्वदोषावहन्नृणाम् |
ब्राह्मणानां नृपाणां च विशेषाद् दोषदं महत् || ३ ||

तस्मात् प्रतिक्रिया सद्योन्नृपेणैवं विलम्बिनि |
भास्करस्योदये रात्राममावस्योन्दुदर्शने || ४ ||

भूमिकम्पे नदिक्षोभे कूपक्षोभे तटाकके |
प्रतिमारोदने चैव ततश्शोणितवर्षके || ५ ||

पाषाणपांशुवर्षे च तथैव मधुवर्षके |
वर्षे तु क्षीरसृग्भ्यां च वृक्षाच्छ्रोणितकस्रवे || ६ ||

शिखादि पादुकान्तयद् देवालयमकारणात् |
पतिते चैव तद्धामस्थानास्थानान्तराप्तिके || ७ ||

वृक्षे स्थानान्तरं प्राप्ते वृक्षेवान्यफलोद्भवे |
तदन्य पुष्प संभूते गन्धानन्य तु संभवे || ८ ||

प्. २२२)

लिङ्गं चैवोष्णसंभूते प्रतिमायां तथैव च |
अण्डजा स्वेदजाश्चैव चतुष्पाञ्च तथा नरा || ९ ||

स्वजात्यन्य प्रसूते च प्रासाद भ्रमणे तथा |
श्वेतवायससंभूते पर्वतद्वन्दयुद्धके || १० ||

आद्रवृक्ष स्वयं दग्धे प्रतिमाकम्पने तथा |
भिन्ने च शिववर्द्धन्यौ लिङ्गप्रतिमयोस्तु वा || ११ ||

प्रतिमास्पोटने चैव लिङ्गस्पोटनके तथा |
प्रतिमानिलिदृष्टेन करिणिमदसंयुते || १२ ||

अनग्नि चोत्थिते धूमे लिङ्गं वर्ण्यान्तरे सति |
अङ्गाधिकसमुत्पन्ने चतुष्पात् तु तथैव च || १३ ||

भेरि घोषे स्वयाह्येवं प्रोक्तास्वेते महाद्भुतः |
दर्शने प्रतिसूर्यस्य प्रतिचन्द्रस्य दर्शने || १४ ||

रात्राविन्द्रधनुर्दृष्टे त्वन्नि नक्षत्र दर्शने |
गृहनक्षत्रपाते च सप्ताहे शनिसंकुले || १५ ||

नैरन्तर्येण सप्ताहं परिवेषेन्दुसूर्ययोः |
महामातप्रकोपे च दिशां दाहसमुद्भवे || १६ ||

लिऽऽगं तु पूजितं पुष्पं प्राप्ते वर्णान्तरं सति |
अकस्मात् पतिते पुष्पे सितपुष्पे सिते तथा || १७ ||

अतिवाशलभोत्पन्ने उन्मत्ते वाहिने तथा |
शुकाश्च मूषिकोत्पन्ना विषसर्पादिको भवेत् || १८ ||

प्. २२३)

प्रासादे च सभास्थाने गोपुरे मण्डपे तथा |
परिवारालये चैव मधु नीड समुद्भवे || १९ ||

अतिवृष्टौ प्यानवृष्टौ युद्धोद्योगे नृपस्य तु |
पतति कारणार्धामे वृषे चैव विशेषतः || २० ||

राज्ञा प्रधानमहिषि प्रधानश्च गजे मृते |
रक्तस्त्रिवायसोलूकजम्बुगृद्ध्राश्च पिङ्गला || २१ ||

नृपवेश्मप्रविष्टे च स्पृष्टे चैव सुरालये |
देवालयोपरिष्टात् तु नृपस्य भवनोपरि || २२ ||

श्वारोहे रुदिते तत्र तत् तज्जाति क्रियास्तथा |
लिङ्गं च प्रतिमायां वा खद्योतरोहिणे सति || २३ ||

केचित् द्व्योमे तु केतुभ्यो नानारूपेण देशिकः |
लिङ्गं मूले च बिम्बे च जत्वारोहणके सति || २४ ||

व्यतिरिक्तक्रियाकार्यो सामान्ये स्त्वद्भुता स्मृताः |
तेषां दोषनिवृत्यर्थं प्रवक्ष्यामि प्रतिक्रियाम् || २५ ||

रात्रौ भानुप्रविषे च प्राणिनाशं नृपद्भयम् |
दिशाहोमं ततः कृत्वा महास्नपनमुत्तमम् || २६ || 

कृत्वा संपूज्य देवेशं प्रभूत हविषं ददेत् |
ब्राह्मणान्भोजयेत् तत्र व्रतिं तत्र तु भोजयेत् || २७ ||

एवमेवं तु सप्ताहं दिनं प्रतिदिनं प्रति |
चन्द्रोदये त्वमावास्यां गोनाशं सस्यनाशनम् || २८ ||

प्. २२४)

पूर्ववत् कारयेत् सर्वं तद्दोषशमनाय च |
संभवेद्भूमिकम्पे च राजाराष्ट्रस्य दोषकृत् || २९ ||

क्षिरप्रस्थ सहस्रैश्च मधुसर्पि सहस्रकैः |
संस्नाप्य शिवसंयङ्महाव्योमेति मन्त्रतः || ३० ||

पलाशशमिधा चैव शतहोमं तु कारयेत् |
ब्रह्मणान्भोजयेन्नित्यं एकविंशद् दिनान्तकम् || ३१ ||

नदिक्षोभे तथा कुपतटाकक्षोभयोस्तथा |
दुर्भिक्षं जायते लोके महामारि भवेत् ततः || ३२ ||

तत् तिरे मण्टपं कृत्वा नवहस्तप्रमाणतः |
मण्टपे मण्डलं सम्यक् तन्मध्ये स्थण्डिलं कुरु || ३३ ||

पञ्चाग्निकारयेत् तत्र अग्निकार्योक्तमार्गतः |
व्याघातसमिधः कृत्वा अस्त्रमन्त्रेण देशिकः || ३४ ||

हृदयेन घृतं हुत्वा चरुं पाशुपतेन च |
शतमर्थं तदर्धं वा प्रत्येकं जुहुयात् क्रमात् || ३५ ||

मिन्दाहुतिं च कुर्वित व्याहृतिं च हुने क्रमात् |
जयादिरभ्याधानं च राष्ट्रभृश्च क्रमाधुनेत् || ३६ ||

शिवं संपूज्य विधिवद् ब्राह्मणान्भोजयेत् ततः |
एवं क्यरुआत् तु पञ्चाहम् अन्ते चोत्स्स्वमाचरेत् || ३७ ||

प्रतिमारोदने चैव गोनाशं धान्यनाशनम् |
तन्मण्डलाधिपो राजा ग्रामं राष्ट्रं विनिश्यति || ३८ ||

प्. २२५)

कृत्वा तु प्रतिमाशुध्दिं संप्रोक्षणमथाचरेत् |
पक्षं पक्षद्वयं वाधाशमिथैशान्तिहोमकैः || ३९ ||

स्नपनं कारयेन्नित्यं दिशाहोमसमन्वितम् |
ब्राह्मणान्भोजयेन्नित्यं पतिनां चैव भोजयेत् || ४० ||

ततःश्शोणित वर्षेक्षु प्राणिनां नाशनं भवेत् |
प्रासादमण्डपादीनि तोयेन क्षालयेत् ततः || ४१ ||

आलयं तु समन्तात् तु गोमयेनानुलेपयेत् |
पर्यग्निकरणं कृत्वा पुनः पुण्याहमाचरेत् || ४२ ||

क्षीरं प्रस्थ सहस्रैश्च मधुसर्पि सहस्रकैः |
संस्नाप्य विधिवन्मत्रि महाव्योमिति मन्त्रतः || ४३ ||

पलाश समिधा चैव शान्तिहोमं च कारयेत् |
एवं कुर्यात् तु सप्ताहं मन्ते चोत्सवमाचरेत् || ४४ ||

मधुवर्षे क्षीरवर्षे विप्रक्ष त्रियदोषकृत् |
तत् तत् प्रस्थहस्रैश्च स्नापयेद् देशिकोत्तमः || ४५ ||

पूजयेत् तु विशेषेण प्रभूतहविषं ददेत् |
अशोकसमिधा चैव शान्तिहोमं तु कारयेत् || ४६ ||

एवं कुर्यात् तु सप्ताहं पश्चाद् ब्राह्मणभोजनम् |
वृक्षाच्छ्रोणितसंभूते परचक्राद् भयं भवेत् || ४७ ||

वृक्षमूले दिशाहोमं कारयेद् दिशिकोत्तमः |
ब्राह्मणान् भोजयेत् तत्र वास्तु देवान् प्रपूजयेत् || ४८ ||

प्. २२६)

पूजयेत् तु शिवं पश्चात् कुर्या च स्नपनं महत् |
पूजयेत् तु विशेषेण प्रभूत हविष ददेत् || ४९ ||

पतिते पादुकान्तयद् देवालयमकारणात् |
स्त्रीणां चैव तु बालानां क्षेत्राणां चैव नाशनम् || ५० ||

प्रासादं पूर्ववत् कृत्वा जीर्णं चैव समुद्धरेत् |
पुनः बिम्बं समापाद्य पूर्ववत् स्थापयेद् गुरुः || ५१ ||

विशेषपूजनं कृत्वा अन्ते चोत्सवमाचरेत् |
स्थानान्तरं च प्राप्तिश्चेत् स्थानभ्रंशं नृपस्य तु || ५२ ||

तस्थानं पूर्ववत् कृत्वा निर्माणं सम्यगाचरेत् |
देवस्य स्थापनं प्रग्वत्पूजयेत् तु विशेषतः || ५३ ||

गव्याभिषेचनं कृत्वा ब्राह्मणान् भोजयेत् ततः |
वर्धनी शिवकुम्भौ च च्छिन्ने भिन्ने तदन्तिके || ५४ ||

तद्राष्टौ दैवतानां च स्नपनं चाभिषेचयेत् |
कारयेद्विधिवद्राजा भक्त्या तटे षशान्तये || ५५ ||

ब्रह्मस्थानान्तर प्राप्ते वक्षे चान्यफलोद्भवेत् |
तदन्यकुसुमोत्पन्ने रसगन्धान्यसंभवेत् || ५६ ||

मर्त्यानां चैव सर्वेषां दुःखं तद्राष्ट्रवासिनाम् |
तज्जातिवृक्षं संसर्वं पूर्वस्थाने विशेषतः || ५७ ||

शान्तिहोमं ततः कुर्यान् मयूरसमिधं तत |
शिवसंपूज्य विधिवत् सप्ताहं स्नपनं कुरु || ५८ ||

प्. २२७)

क्षिराभिषेचनं कृत्वा वास्तुदेवान् प्रपूजयेत् |
ततः फलानि सर्वाणि पुष्पैस्सर्वेययजेच्छिवम् || ५९ ||

सर्वगन्धसमायुक्तं पूजयेत् तु विशेषतः |
उष्णं तु प्रतिपन्ने च लिङ्गासु प्रतिमासु च || ६० |

मर्त्यानां चैव सर्वेषां नानारोग प्रजायते |
गोनाशं चैव दुर्भिक्षं तद्राष्ट्रौ जायते ध्रुवम् || ६१ ||

क्षीरप्रस्थ सहस्रैश्च मथुसर्पि सहस्रकैः |
नालिकेरोदकेनापि स्नापयेत् तु शिवं बुधः || ६२ ||

स्नपनं तत्र कर्तव्यं महाव्योमेति मन्त्रतः |
पूजयेत् तु विशेषेण कुङ्कुमो शिरचन्दने || ६३ ||

कृष्ठेनागरुकर्पूरैरालोढ्यं लेपयेच्छिवम् |
महाहवि प्रदातव्यं दिशाहोमं तु कारयेत् || ६४ ||

एवं कुर्यात् तु सप्ताहं शीतकुम्भं तदन्तके |
अण्डजास्वेदजाश्चैव चतुष्पादा नरास्तथा || ६५ ||

स्वजात्यन्य प्रसूतिश्चेद् भूपतेर्मरणं धृवम् |
गोभूमिकाञ्चनादिनि दानं कुर्या प्रयत्नतः || ६६ ||

स्नपनं कारयेदेक समिधा शान्तिहोमकम् |
एवं कुर्यात् तु सप्ताहं अन्ते चोत्सवमाचरेत् || ६७ ||

प्रासादभ्रमणोत्पन्ने राष्ट्रं स्यापद्रवो भवेत् |
प्रत्येकं प्रस्थसाहस्रैर्गव्यैः प्रासादमेव च || ६८ ||

प्. २२८)

पञ्चब्रह्मषडङ्गैश्च स्नापयेत् परमेश्वरम् |
प्रासादं प्रोक्षयेद् धीमान् पूर्वोक्त विधिना सह || ६९ ||

स्नपनं तत्र कुर्वीत ब्राह्मणान् भोजयेत् सुधिः |
सित्तोत्र सुममुत्पन्ने राष्ट्रक्षोभं भवेत् सदा || ७० ||

स्नपनं तत्र कुर्वीत पूजयेत् तु विशेषतः |
वैकङ्कतेन समिधा शान्तिहोमं तु कारयेत् || ७१ ||

प्रोक्षयेत् पञ्चगव्येन प्रासादेन तु पर्वतम् |
तत्पर्वत समीपे तु लिङ्गं संस्थाप्य पूजयेत् || ७२ ||

तद्राष्ट्रदेवतानां च स्नपनं हविषं ददेत् |
विशेषपूजनं कुर्यात् तदन्ते चोत्सवं चरेत् || ७३ ||

आद्रवृक्षे स्वयं दग्धे बालानां नाशनं भवेत् |
अग्निक्षोभं च तद्राष्ट्रे सद्य एव भवेद् ध्रुवम् || ७४ ||

ग्रामस्यैव चतुर्भिक्षो होम कुर्याद् विशेषतः |
समिधाज्य चरूलाजान् सर्षपान् होममाचरेत् || ७५ ||

तद् वृक्ष समिधा चैव पञ्चब्रह्म क्रमाद्धुनेत् |
शतमर्धं तदर्धं वा प्रत्येकं जुहुयात् क्रमात् || ७६ ||

पञ्चब्रह्म षडङ्गैश्च प्रासादेन तु मन्त्रतः |
प्रत्येकं तु सहस्रं वा तदर्धं जुहुयात् क्रमात् || ७७ ||

मिन्दाहुतिं ततो हुत्वा जयाद्या जुहुयात् ततः |
कृत्वा तु स्नपनं पश्चाद् विशेषेणैव पूजयेत् || ७८ ||

प्. २२९)

औदुम्बरेण समिधा शान्तिहोमं तु कारयेत् |
प्रतिमा कम्पनोत्पन्ने राजामरणमाप्नुयात् || ७९ ||

कृत्वात् तु प्रतिमां शुद्धिं गव्येनैवाभिषेचयेत् |
दिशाहोमं ततः कृत्वा पुण्याहं वाचयेत् ततः || ८० ||

एवं कुर्यात् तु सप्ताहं तदन्ते चोत्सवं कुरु |
भिन्ने च शिववर्धन्यौ लिङ्गं प्रतिमयं तथा || ८१ ||

परचक्राद्भयं भूमौ महामारि प्रवर्त्तते |
बालस्तानं ततः कृत्वा प्रासादं पूर्ववत् कुरु || ८२ ||

प्रासादं प्रोक्षणं कृत्वा पूर्वोक्त विधिना सह |
तेनैव भिन्नलिङ्गं चेदुद्धृत्य स्थापयेन्नवम् || ८३ ||

अन्येनापि प्रमाणेन कारयेद् देशिकोत्तमः |
प्रतिष्ठाकारयेद् धीमान् पूर्वोक्त विधिना सह || ८४ ||

प्रत्यङ्गोपङ्गहीने च वस्त्राभरणहीनके |
पुनः सन्धानकं कृत्वा संप्रोक्षणमथाचरेत् || ८५ ||

दिशाहोमं ततः कृत्वा महास्नपनमाचरेत् |
पञ्चगव्यामृतैश्चैव अभिषेकं च कारयेत् || ८६ ||

क्षिरप्रस्थ सहस्रैश्च मधुप्रस्थ सहस्रकैः |
स्नापयेत् परमेशानं महाव्योमेति मन्त्रतः || ८७ ||

स्नपनं कारयित्वा तु ब्राह्मणान् भोजयेत् ततः |
समिधा खादिरेणैव शान्तिहोमं तु कारयेत् || ८८ ||

प्. २३०)

एवं कृत्वा तु सप्ताहमन्ते चोत्सवमाचरेत् |
प्रतिमोन्मिलनं कृत्वा (यत्र) राष्ट्रग्रामस्य नाशनम् || ८९ ||

पक्षं पक्षद्वयं वाक्समिधा शान्तिहोमकम् |
स्नपनं कारयेन्नित्यं दिशाहोमं तु कारयेत् || ९० ||

ब्राह्मणान्भोजयेन्नित्यं दीनान्धानां च भोजयेत् |
करिणिमदसंयुक्ते महावातप्रकोपने || ९१ ||

वाहनानां क्षयं चैव स्त्रिजनानां क्षयं भवेत् ||
शिवसंपूज्य विधिवत् स्नपनं कुरु नित्यशा || ९२ ||

शिवागैश्चैव विद्याङ्गै शिवमन्त्रैश्च होमयेत् |
एवं सप्तदिनं नीत्वा महाहविं निवेदयेत् || ९३ ||

अनग्नौ चोद्धिते धूमे वाहनानां क्षयं भवेत् |
परचक्राद्भयं तत्र भूमौ संभवति ध्रुवम् || ९४ ||

तत्प्रदेशञ्च खात्वा तु पञ्चमृद्भिश्च पूरयेत् |
व्याख्यात समिधा चैव शान्तिहोमं तु कारयेत् || ९५ ||

ब्राह्मणान् भोजयेत् तत्र दीनानां चैव भोजयेत् |
क्षिरप्रस्थसहस्रैश्च स्नापयेत् परमेश्वरम् || ९६ ||

तदन्ते स्नपनं कुर्याच्छितकुम्भं तदन्तके |
लिङ्गं वर्णान्तरे प्राप्ते जातिदूषणमालभेत् || ९७ ||

एलालवङ्गकर्पूर जातिजम्बूफलं मुरै |
पेषयित्वा यथा मन्त्रि लिङ्गमालेपयेत् ततः || ९८ ||

प्. २३१)

स्नपनं कारयेदन्ते सप्ताहं शान्तिहोमकम् |
अशोकसमिधा हुत्वा त्र्यम्बकेनैव देशिका || ९९ ||

विशेषपूजनं कृत्वा तदन्ते विप्र प्रभोजने |
भेरिघोस स्वयं जाते महामारि प्रवर्त्तते || १०० || 

स्नपनं कारये बिल्वसमिधा शान्तिहोमकम् |
पक्षं पक्षद्वयं वापि एवमेवं समाचरेत् || १०१ ||

एवं महद्भुतं प्रोक्तं शृणु सामान्यमद्भुतम् |
आदित्योदयकाले तु प्रतिसूर्यस्य दर्शने || १०२ ||

परचक्राद्भयं भूमौ ज्वरग्रस्तानरस्तथा |
अश्वद्धसमिधा चैव शान्तिहोमं तु कारयेत् || १०३ ||

तदन्ते स्नपनं कुर्यात् पूजयेत् तु विशेषतः |
प्रभूत हविषा दत्त्वा एवं सप्ताहमाचरेत् || १०४ ||

यथा चन्द्रोदये काले प्रतिचन्द्रस्य दर्शने |
दुर्भिक्षं जायते लोके महामारि प्रवर्तते || १०५ ||

प्रत्यग्दर्शनस्योक्तं मार्गेणैव समाचरेत् |
रालाविद्रधरुदृष्टौ वह्निनक्षत्रदर्शने || १०६ ||

ग्रहनक्षत्रपाते च अनावृष्टिं न संशयः |
ज्वरग्रस्ता नरास्सर्वे वाहनानां क्षयं भवेत् || १०७ ||

पूजयित्वा शिवं तत्र महास्नपनमाचरेत् |
शान्तिहोमं ततः कृत्वा अश्वद्ध समिधा ततः || १०८ ||

प्. २३२)

एवं कृत्वा तु सप्ताहं तदन्ते चोत्सवं कुरु |
नैरन्तर्येण सप्ताहं मनिशं पतिते सति || १०९ ||

अतिवृष्टिन्नराणां च रोगं संभवति ध्रुवम् |
अवसाने घृतक्षीरप्रस्तनां तु सहस्रकैः || ११० ||

स्नापयेत् परमेशानं पूजयेत् तु विशेषतः |
तदन्ते स्नपनं कुर्यात् प्रभूत हविषं ददेत् || १११ ||

भास्करं वा तथा सोमं सप्ताहं परिवेष्टितम् |
तन्मण्डलाधिपो राजा युद्धे मरणमाप्नुयात् || ११२ ||

भूदानं तिलगोदानं हेमदानं तथैव च |
कृत्वा प्रस्तसहस्रै च क्षिरेणैव महेश्वरम् || ११३ ||

स्नापये तु विशेषेण तदन्ते स्नपनं कुरु |
दिशाहोमं ततः कृत्वा एवं सप्ताहमाचरेत् || ११४ ||

लिङ्गं तु पूजिते पुष्पे प्राप्ते वार्णान्तरे सति |
वस्त्रानुलेपनं तद्वद्गामदूषणमादिशेत् || ११५ ||

शिव संपूज्य विधिवत् प्रभूत हविषं ददेत् |
अतिव शलभोत्पन्ने उन्मत्ते वाहने तथा || ११६ ||

शुकाश्च मूषिकानां च विषसर्पाधिको भवेत् |
प्राणिनां नशनं चैव अनावृष्टिं न संशयः || ११७ || 

प्रासादस्याग्रतः कुर्या मण्डपं चतुरश्रकम् |
दशद्वादशहस्तं वा दर्पणोदरसन्निभम् || ११८ ||

प्. २३३)

स्तम्भै षोडशभिर्युक्तं सर्वालङ्कारसंयुतम् |
हस्तद्वयप्रमाणेन वृत्तकुण्डं तु मध्यमे || ११९ ||

मेघलात्रियसंयुक्तमेकैकं तु षडङ्गुलम् |
नाभियोनिसमायुक्तं कारयेद् देशिकोत्तमः || १२० ||

दिशासु चतुरश्राणि कोणेषु च कुशेशयम् |
शिवाग्निं कल्पयित्वा तु अग्निकार्योक्तवन्मना || १२१ || 

समिधाश्च चरुं लाजान् सर्षपं लवणं तथा |
कार्पासस्य तु बीजं च होमयेद् देशिकोत्तमः || १२२ ||

पलाश खादिराश्वद्धावट पूर्वादिषु क्रमात् |
शमिबिल्वमशोकं च मयूरं च विदिक्षु च || १२३ ||

पलाशं तु प्रधानं स्यात् सद्यमन्त्रेण होमयेत् |
पञ्चब्रह्मषडङ्गैश्च विद्याङ्गैर्मूलमन्त्रतः || १२४ ||

पाशुपतेन चास्त्रेण अघोरास्त्रेण बुद्धिमान् |
सहस्रं वा तदर्धं वा प्रत्येकं जुहुयात् क्रमात् || १२५ ||

जयादिरभ्याधानाश्च राष्ट्रभृश्च क्रमाद्धुनेत् |
तदन्ते स्नपनं कुर्याद् विशेषेणैव पूजयेत् || १२६ ||

महाहविः प्रदातव्यं ब्राह्मणान् भोजयेत् ततः |
एवमेवं तु मध्याह्ने जप्त्वेवं कारयेद् बुधः || १२७ ||

प्रासादे च सभास्थाने गोपुरे मण्डपे तथा |
परिवारालये चैव मधु निडसमुद्भवे || १२८ ||

प्. २३४)

ग्रामस्य नाशनं चैव नृपते मरणं ध्रुवम् |
प्रपोह्य मधुनिड तत्प्रोक्षयेच्छुद्धवारिणा || १२९ || 

शिवसंपूज्य विधिवद् दिशाहोमं तु कारयेत् |
मध्वाज पयसाधीमान् स्नापयेत् परमेश्वरम् || १३० ||

समिद्भिन्नीडसंभूतैः शान्तिहोमं तु कारयेत् |
तदन्ते स्नपनं कुर्याद् देवं सप्ताहमाचरेत् || १३१ ||

उत्सवं कारयेदन्ते सप्ताहं च त्रिहं तु वा |
अनावृष्टि समुत्पन्ने गोनाशं सस्यनाशनम् || १३२ ||

समिधा खादिरेणैव शान्तिहोमं तु कारयेत् |
क्षीराभिषेचनं कृत्वा तदन्ते स्नपनं कुरु || १३३ ||

कुर्याद् देवं तु सप्ताहं शितकुम्भं ततः कुरु |
अतिवृष्टिसमुद्भूते दुर्भिक्षं भवति ध्रुवम् || १३४ ||

मधुप्रस्तसहस्रैश्च घृतप्रस्थसहस्रकैः |
स्नापयेत् परमेशानं तदन्ते स्नपनं कुरु || १३५ ||

आलोढ्य रजनी पश्चात् कर्पूरेण विमिश्रतम् |
षडङ्गुलप्रमाणेन वेष्टयेल्लिङ्गपीठिका || १३६ ||

कनिष्ठागुल्परिणाहं कर्पूरेण तु वर्जितम् |
गोघृतेनसमायुक्तं वेदतालप्रमाणतः || १३७ ||

सहस्रं वा तदर्धं वा दीपानारोपयेत् क्रमात् |
मुद्गभिन्नसमायुक्तं प्रभूतहविषं ददेत् || १३८ ||

प्. २३५)

शान्तिहोमन्ततः कृत्वा पालाशसमिधं तथा |
प्रधानपङ्कजं वापि मरणं तु भवेद् यति || १३९ ||

विशेषपूजनं कुर्यात् त्रियां तु समाचरेत् |
युद्धेद्योगे नृपस्यैव विना पातद्रमस्य तु || १४० ||

पतिते कारणाद्भूमौ प्रधानमहिषि तथा |
प्रधानाश्च गजं वापि मरणं तु भवेद्यति || १४१ ||

भूपते मरणं चात्र सद्ययेव भवेद्ध्रुवम् |
महादानं प्रकुर्वित ब्राह्मणानां विशेषतः || १४२ ||

पूजयित्वा महेशानां महास्नपनमारभेत् |
महाहविस्ततो दत्वा वास्तुदेवान् प्रपूजयेत् || १४३ ||

देवानामालयेवाथ नृपस्यैव गृहेऽथवा |
विद्यापियागशालायां सभास्थाने च चत्वरे || १४४ ||

मठे तटाकतीरे वा तथा कूपस्यतिरके |
प्रतिक्रिया च कर्तव्या रक्तस्त्रि जायते यदि || १४५ ||

तदा मुञ्चति तद्ग्रामं आलयेऽपि तथैव च |
सभास्थाने समुत्पन्ने ग्रामनाशं भवेत् तदा || १४६ ||

चत्वारे च समुत्पन्ने प्राणिनाशं तु जायते |
मठे चैव समुत्पन्ने ग्रामदूषणमादिशेत् || १४६ ||

तटाकातीरे संजाते तदाभुञ्जञ्चै पद्मजा |
रध्या समुत्थिते स्त्रीणां बालानां नाशनं भवेत् || १४८ ||

प्. २३६)

कूपतीरे च सङ्जाते दुःखं तद्ग्रामवासिनाम् |
तत्प्रदेशं तथा खात्वा पूरयेद्वा युगादिभिः || १४९ ||

पुण्याहं वाचयित्वा तु ब्राह्मणान् भोजयेत् ततः |
पञ्चगव्येन संप्रोक्ष्य पवमानमुदिरयन् || १५० ||

शान्तिहोमं ततः कृत्वा पलाशसमिधा तथा |
तदन्ते स्नपनं कृत्वा शान्तिहोमं समाचरेत् || १५१ ||

गोमयि पिङ्गलि गृद्ध्रलूकाश्चैवाथ वायसा |
आलयान्तं प्रविष्टे च नृपं वेश्मान्तरेऽथवा || १५२ ||

बालानां स्त्रीगणानां च नाशानां च समादिशेत् |
शीतकुम्भं ततः कृत्वा शान्तिहोम समाचरेत् || १५३ ||

ब्राह्मणान् भोजयित्वा तु तदन्ते स्नपनं कुरु |
देवालयोपरिष्टान्तं नृपस्य भवनोपरि || १५४ ||

श्वारोहे रुदिते तत्र राजा मरणमाप्नुयात् |
तदं हत्वा त्र्यजं त्यक्त्वा पुण्याहवाचयेत् ततः || १५५ || 

अश्वद्ध समिधा चैव शान्तिहोमं तु कारयेत् |
ब्राह्मणान् भोजयेत् पश्चात् कुर्या चा स्नपनं महत् || १५६ ||

तदन्ते चोत्सवं कुर्याद् वास्तु देवान् समर्चयेत् |
लिङ्गं च प्रतिमा चैव जन्त्वारोहणके सति || १५७ ||

नृपाणां चैव सर्वेषां रोगवृद्धित्वमावहेत् |
तं हत्वा चाध सद्योत्र तद् देवान् स्नापयेत् ततः || १५८ ||

प्. २३७)

पूर्वार्ध समिधा चैव शान्तिहोमं तु कारयेत् |
स्नपनं तु ततः कृत्वा महाहविं निवेदयेत् || १५९ ||

आकाशे धूमकेतुं स्यान्नानारूपसमन्वितम् |
दृश्यते तत्र निश्चित्य प्रायश्चित्त समाचरेत् || १६० ||

लिङ्गमूले तु निश्चित्या जन्त्वारोहणके सति |
राष्ट्रक्षोभं च दुर्भिक्षं जायते नात्र संशयः || १६१ ||

पूजयेद् देवदेवेशं अष्टबन्धं तु कारयेत् |
शान्तिहोमं ततः कृत्वा समिधा खादिरेण तु || १६२ ||

शीतकुम्भं ततः कृत्वा महाहविं निवेदयेत् |
व्यतिरिक्त क्रियाकार्यो शान्तिहोमेन शाम्यति || १६३ ||

कुर्या प्रतिक्रिया तत्र गुरुणा दृष्टकर्मणा |
मासं मासे नयेत् कृत्वा निष्फलत्वं प्रजायते || १६४ ||

आचार्य पूजयेत् तत्र प्रतिक्रिया विधेस्तथा |
वस्त्राङ्गुलियकैश्चैव गोभूमिधनधान्यकैः || १६५ ||

अधम्मदनिष्कं स्याद्विगुणं मध्यमं स्मृतम् |
त्रिगुणं चोत्तमं विद्या देशिकस्य तु दक्षिणा || १६६ ||

यागोपयोग द्रव्याणि देशिकाय प्रदापयेत् || १६६� ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे उत्पातशान्तिं नाम चत्वारिंसत्पटलः || 
प्. २३८)

ग्रामशान्तिविधिं वक्ष्ये शृणु तत्तत्प्रभञ्जना |
ग्रामे वा नगरे वापि पट्टणे राजधानिके || १ ||

कुब्जके खेटके चैव बहुरूपं च वासिना |
एवं स्थानविशून्यश्चेत् पूर्वे वा दक्षिणेऽपि वा || २||

पश्चिमे चोत्तरे वापि विदिशास्वन्तरालके |
ग्राममानं चतुर्भागं वसुभागमथापि वा || ३ ||

कलांशं च दशां तु तेष्वेकं कल्पवास्तुना |
एवं निश्चित्य विधिस्याद् बाह्ये वाभ्यन्तरेऽपि वा || ४ ||

प्रासादपरितो वापि वास्तुविद्यां प्रकल्पयेत् |
ब्रह्मादीशानपर्यन्तं इन्द्रादीशान्तकं क्रमात् || ५ ||

ग्राममाश्रित्य देवानां ग्राममध्ये बलिं क्षिपेत् |
आद्यन्तं बलियुक्तं तु अयुक्तं तु दिनं प्रति || ६ ||

ब्रह्मराक्षसपैशाच भूताश्चैव निशाचरः |
एताश्च देवतास्सर्वे शून्यग्रामं तु वासिना || ७ ||

गतागतं च कृत्वा तु पूर्वापर सुवास्तुषु |
तद्ग्रामवासिनास्सर्वे रोगशोकभयं भवेत् || ८ ||

तद्ग्रामे चोत्सं कुर्यात् तद्राष्ट्रस्य विनिश्यति |
तद् दोषशमनार्थाय राक्षसादि बलिं ददेत् || ९ ||

ग्रामाभिमुखसंस्थानं निर्गत्वा द्वारदेशिके |
राक्षसाद्याश्च ये देवाः द्वारदेशा समाश्रयेत् || १० ||

प्. २३९)

एतस्थानाश्रितो देवा प्रित्यर्थं बलिमाचरेत् |
बलिद्रव्यं तु संपाद्य देशिकं स्नानमाचरेत् || ११ ||

सुशुद्धवस्त्रसंवेष्ट्य आर्द्रवस्त्रं परित्यजेत् |
सकलिकरणं कृत्वा समान्यार्घ्यं च कल्पयेत् || १२ ||

पञ्चगव्यं तु संसाध्य विघ्नेशं पूजयेत् पुरा |
नालिकेरफलं दत्वा द्विखण्डं सर्वसिद्धिदम् || १३ || 

शैथिल्यं कर्मशैथिल्यं तस्माद् दोषं परित्यजेत् |
विघ्नराज नमस्तुभ्यं विज्ञाप्य परमेश्वरम् || १४ ||

देवदेवजगन्नाथ जगतामूर्त्तिनाशनम् |
शिवाध्वरप्रवर्त्तोय तवाज्ञा कुरु मे सदा || १५ || 

यत् कृतं तेन भगवन्मया च मखमन्दिरे |
भूताश्च बलिकर्माणि त्वत्प्रसादात् करोम्यहम् || १६ ||

क्रमुकं नालिकेरस्य पुष्पं प्रत्येकमेव हि |
नालिकेरफलं मासं सङ्ख्याया प्रतिगृह्यताम् || १७ ||

तदर्थ तण्डुलद्रोणं पुष्पं तस्य चतुर्गुणम् |
पीतरत्ननिभं पुष्पं पद्मपुष्पसमृद्धिदम् || १८ ||

देवस्य मुक्तपुष्पं तु जातिकल्हारकेतुषु |
अन्यत् सुगन्ध पुष्पं च पुष्पपात्रे निधापयेत् || १९ ||

कार्पासवर्तिमेकेन महावर्त्तिस्तु पञ्चकम् |
गजमृगमदं कृष्णं गन्धकर्पूरसंयुतम् || २० ||

प्. २४०)

कुन्दुरुष्कगरुद्धूपं रक्तवस्त्रं च पञ्चकम् |
पञ्चकं दारुपीठं तु चतुर्थं वा समन्वितम् || २१ ||

खड्गशूलधनुबाणक्षुरिक पिण्डिफलकम् |
नालिकेरं च तैलं च समृद्धकदलिफलम् || २२ ||

पञ्चचूर्णगुलं क्षीरं कदलिदलसंयुतम् |
क्रमुकं तैलसंयुक्तं ताम्बूलं च समृद्धिदम् || २३ ||

शुद्धोदनं पचेद्धीमान् आढकद्वयतण्डुलैः |
पायसं चाढकेनैव तत्सख्यैश्च सिताक्षतैः || २४ ||

आद्रेक्षिकमिश्रेण शुद्धपात्रे निधापयेत् |
एवं द्रव्यं तु संपाद्य अस्त्रेश्वरमथार्चयेत् || २५ ||

शिवखड्गं तु सङ्ग्राह्य विन्यसेच्छिवसन्निधौ |
विज्ञाप्य परमेशानं बलिद्रव्यन्तु सङ्ग्रहेत् || २६ ||

अस्त्रेशं शिवखड्गं तु शिष्य सङ्ग्राह्य पाणिना |
शङ्खभेर्याश्च घोषैश्च डमरू पटमर्दलै || २७ ||

एतेरन्यैश्च घोषैश्च स्त्रीणां कुरूप संयुतम् |
सदाखण्डं खोपेतं दीपज्वालसमन्वितम् || २८ ||

छत्रचामरसंयुक्तं द्वारदेशं समाश्रयेत् |
द्वारपालान् समभ्यर्च्य स्नानं नैवेद्यकान्तकम् || २९ ||

बाह्ये बाह्यान्तर वापि वरकं संप्रपूजयेत् |
द्वारप्रक्षाल्य तोयेन नन्दिकालौ बलिं ददेत् || ३० ||

प्. २४१)

वृषभं पूजयेन्मध्ये महाखण्टां तु ताडयेत् |
पश्चाद्वारं बहिः कृत्वा पञ्चहस्तप्रमाणतः || ३१ ||

तृणमूलादिभिस्त्याज्य तत्समं चतुरश्रकम् |
तन्मध्ये वेदिकां कुर्याद् गोमया लेपनं कुरु || ३२ ||

प्रोक्षयेत् पञ्चगव्येन बलिद्रव्यं च सङ्ग्रहेत् |
अस्त्रेशं वेदिकोर्ध्वे तु शिवखड्गं तु विन्यसेत् || ३३ ||

मध्ये पूर्वे च याम्ये च पश्चिमे चोत्तरे दिशि |
मध्ये पात्राष्टपन्मं च ऐन्द्रे तु वसुकोणकम् || ३४ ||

याम्ये तु नवयोनिं स्यात् षट्कोणं पश्चिमे दिशि |
उत्तरे चाष्टशूलम् च रक्तवर्णेन संलिखेत् || ३५ ||

तद्बाह्ये सितवर्णेना चतुरश्रं प्रकल्पयेत् |
अश्रस्याभ्यन्तरं कोणं पञ्चवर्णैरलङ्कृतम् || ३६ ||

मण्डलस्यात्पदे बाह्ये न्यसेत् पीठचतुष्टयम् |
पीठं विन्यस्य मध्ये तु मध्ये मण्डलपश्चिमे || ३७ ||

पीठोर्द्ध्वे वस्त्रमास्तिर्य रक्तपन्मेन संवृतम् |
वृत्तं कुड्डुपमाधिक्यं तण्डुलं पीठिकोपरि || ३८ ||

तस्योर्ध्वे नालिकेरं स्यात् स्थापयेत् तु चतुर्दशि |
खड्गपूर्वे तु विन्यस्य धनुर्बाणं च दक्षिणे || ३९ || 

क्षुरिकां पश्चिमे स्थाप्य पिण्डिपालमथोत्तरे |
शूलंश्च मध्यमं स्थाप्य ओदने पश्चभिः शरम् || ४० ||

प्. २४२)

प्रस्थं कुन्दुपसंयुक्तं तण्डुलं तु निधापयेत् |
कांस्यपात्रे तु तण्डुल्यं कारयेत् तस्य मूर्द्धनि || ४१ ||

नालिकेरस्योदकं च घृतेन परिपूरितम् |
तन्मध्ये तु महावत्तिं विधयुक्तं च विन्यसेत् || ४२ ||

स्वस्तिकं वायुदेशे तु पञ्चचूर्णैरलङ्कृतम् |
तस्योर्ध्वे वाथ शुद्धं च नालिकेरसमाशृतम् || ४३ ||

तस्याग्रे कदलिपत्रं मामूलाग्रसमन्वितम् |
सिताक्षते न्यसेदूर्ध्व कदलिफलसंयुतम् || ४४ ||

शास्तुश्च चण्डिकायांश्च अघोरं भैरवं तथा |
तन्मध्ये भूतनाथेशं पूर्वादिषु समर्चयेत् || ४५ ||

आग्नेयेमण्डपे पश्चात् पञ्चचूर्णैरलङ्कृतम् |
मूर्त्तिमानाब्जपूर्वे तु विन्यस्याष्ट दिशासु वा || ४६ ||

विन्यसेत् कदलीपत्रे कपित्तफलमाघृते |
पिण्डिमेकं प्रदातव्यं वत्तिदीपसमन्वितम् || ४७ ||

अनन्तादि बलिं दद्याज्जलेन परिषेचनम् |
नैर्-ऋते चैव षट्कोणं पञ्चचूर्णैविलिख्य च || ४८ ||

महाभूतेन षट्कं च बलिं * * यथाक्रमम् |
ऐशान्यां मण्डलं कल्प्य चतुष्कोणसमन्वितम् || ४९ ||

सूत्रषट्कसमायुक्तं पञ्चचूर्णैरलङ्कृतम् |
नालिकेरोदकेनैव लम्बयेत् तु पदार्थकम् || ५० ||

प्. २४३)

क्रमुकं नालिकेरस्य पुष्पैश्चैव प्रलम्बयेत् |
चतुष्पथे पिशाचाश्च त्रिप राक्षसां बलिम् || ५१ ||

कूश्माण्डं त्रिपथे पूज्य नागाश्च त्रिपथे यजेत् |
त्रिपथे भैरवं पूज्य द्विपथे असुरार्चनम् || ५२ ||

एतन्नन्दबलिं दत्वा पात्तदीपसमाचरेत् |
एवं क्रमेण संपूज्य पुष्पं ग्राह्य विकीर्य च || ५३ ||

सिता क्षतं विकीर्याथ द्विष्टो वासनं कुरु |
शिवखड्गेन संशोध्य रक्ततोयं विसज्य च || ५४ ||

ऐशान्यामन्यलाग्रे तु अजं शास्त्रे संहरेत् |
नमस्ते भूतनाथेशं प्रीत्यर्थं बलिगृह्यताम् || ५५ ||

मया प्रवर्त्तितो याग सर्वाभिष्ट प्रदायकः |
ततः प्रतिमना भूत्वा गच्छध्वं सि यथा सुखम् || ५६ ||

शून्यवास्तुषु मध्ये तु पश्चाच्छान्तिं बलिं क्षिपेत् |
तद् ग्रामे भद्रकाल्याश्च तृप्यर्थं बलिमाचरेत् || ५७ ||

अन्नैश्च सर्वदेवाश्च तृप्तिमाप्नोति दापयेत् |
पादप्रक्षालनं कृत्वा पश्चाद् वास्तु प्रवेशयेत् || ५८ ||

ब्रह्मस्थाने तु संकल्प्य देवाग्रे विधिमध्यमे |
भूतपीठे द्रमध्ये वा वास्तुमध्ये प्रकल्पयेत् || ५९ ||

पूर्वाग्निश्च मयमश्चैव निरुतवणवायुषु |
कुबेर ईश संयुक्ते यथा देवबलिं क्षिपेत् || ६० ||

प्. २४४)

बलिस्थाने मया तस्य अन्यस्थानेषु वर्जयेत् |
मृगयात्रादि तीर्थाश्च वास्तु बाह्येषु यानकम् || ६१ ||

मध्याह्ने वाथ सायह्ने अर्थरात्रिबलिं ददेत् |
ग्रामशान्तिबलिं कुर्यात् सर्वाभिष्टफलप्रदम् || ६२ ||

तद्ग्रामवासिनस्सर्वे बलदं बलिरुच्यते |
ग्रामशान्तिबले हीने तद्राष्ट्रे वास्तुनाशनम् || ६३ ||

परचक्रभयं राज्यं राजा निर्जयमाप्नुयात् |
तदृष्ठवासिनस्सर्वे ज्वरमर्यादि पिडिता || ६४ ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन ग्रामशान्ति बलिं ददेत् |
तदन्तो चोत्सवं कुर्यात् सर्वकामफलप्रदम् || ६५ ||

एवं यः कुरुते मर्त्यः स पुण्यागतिमाप्नुयात् || ६५� ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे ग्रामप्रायश्चित्तविधिं नाम चतुचत्वारिंशत्पटलः || 

मत्स्यलिलविधिं वक्ष्ये शृणुत्वं तत्प्रभञ्जना |
प्रणिनां भोगमेवं स्याद् भवतीनां सुखं भवेत् || १ ||

मिनादिकन्यपर्यन्तं मत्स्यलीला प्रशस्यते |
एवं त्रिविधमाख्यातं उत्तमायथमध्यमे || २ ||

समुद्रे वापि नद्यां वा तटाके कूपकेऽपि वा |
अब्धिश्रेयान् समस्य स्यानदिमध्यं च मध्यमे || ३ ||

प्. २४५)

तटाके वापि मत्स्यं च अधमं तु प्रकीर्तितम् |
अभिषेक कृतं बेरं उत्तमन्तु प्रशस्यते || ४ ||

पौराण्यायतनं बेरं मध्यमं तु प्रकीर्तितम् |
सद्यनिष्कृतिबेरं तु अधमं चोच्यते मया || ५ ||

उत्तमं बेरमेवं तु समुद्रादर्शनं मतम् |
मध्यमबेरमेवं तु नद्यादीन् दर्शनं मतम् || ६ ||

अथमे बेरमेवं स्यात् तटाकं वापिमेव च |
शतकोशविधिर्यावदुत्तमे दर्शनं मतम् || ७ ||

पञ्चाशत्कोशमेवं तु मध्यमे दर्शनं मतम् |
द्वादशं कोशमेवं तु अधमे दर्शनं मतम् || ८ ||

एवं कृतयुगं प्रोक्तं मन्यत् सर्वप्रयत्नतः |
देवदांशांश विहीनं स्यात्क्रमेण परिकल्पयेत् || ९ ||

अन्य सदिनमेव स्यान्मध्यमं त्रिदिनं भवेत् |
शसुख्यचोत्तमञ्चैव दिन सङ्ख्य क्रमेण तु || १० ||

ग्रामादि स्थानसंयुक्तं एतत्सर्वं समाचरेत् |
तल्लिला द्विगुणविधं प्रोक्तं वा सायनं च कथ्यते || ११ ||

यानञ्चेदालयं कार्यनयेदास्थानमण्डपे |
सर्वालङ्कारसंयुक्ते मण्डपं प्रति भूषयेत् || १२ ||

सुवारे सुदिने चैव रात्रौ पूजावसानके |
देवदेव जगन्नाथ जगदार्त्ति विनामुना || १३ ||

प्. २४६)

देवं ननु गृहीतोस्त्री इति विज्ञापनं क्रमात् |
स्वर्णादि सूत्र संगृह्य रक्षाबन्धं पूरोक्तवत् || १४ ||

अपरेद्युर्दिवाकाले नयेदास्थानमण्डपे |
प्रातस्सन्ध्यावसाने तु सुरिवृन्दैश्च सेवितम् || १५ ||

राजोपचारैस्सर्वैश्च तोषयेत् परमेश्वरम् |
मद्ध्याह्ने पूजये नान्ते तु सर्वालङ्कारसंयुतम् || १६ || 

सर्ववाद्यैरलङ्कृत्य सर्वघोषैरलङ्कृतम् |
मस्त्यस्थानं समुद्दिश्य यानं पूर्ववदाचरेत् || १७ || 

तत्काले तु विशेषेण भूपतिर्देशिकै सहा |
कर्पूररजनी चूर्णं रागवल्लिदलैरपि || १८ ||

विकरै सर्ववर्णैश्च तत् स्थाने प्रविश्य च |
उत्तरे पश्चिमे वापि पूर्वो वा दक्षिणेऽपि वा || १९ ||

तत्र स्थाने प्रपां कृत्वा वितानाद्यैरलङ्कृतम् |
देवं मध्ये तु विन्यस्य तदग्रे मत्स्य पूजनम् || २० ||

ओदनादिनि विन्यस्य ओदनस्येति पूजयेत् |
तण्डुलैः तिललाजैश्च मत्स्यं सम्यक् समर्चयेत् || २१ ||

मलिकाय महामत्स्यो दीपरुपोहहोदरे |
एवं मन्त्रसमुच्चार्य मत्स्यानं भोजनं नयेत् || २२ ||

मत्स्यलीला समालोक्य सयान्नपूर्वमाचरेत् |
तदन्ते यानकार्ये तु लिम्लागनं च गाधकम् || २३ ||

प्. २४७)

विनोदवाद्य संयु पूर्वस्थाने प्रवेशयेत् |
स्नपनं शान्तिहोमं च स्नापयेत् परमेश्वरम् || २४ ||

तदन्ते सायरक्षा तु पूर्वाद्दर्चनं प्रति |
पूर्ववन्नित्यपूजां च विशेषोत् पूजदन्तके || २५ ||

तदन्ते स्नपनं कृत्वा रक्षाबन्धनं विसृ च |
आलयस्य समीपं चेध्यानमेवं विधीयते || २६ ||

एवं यानं समाख्यात वासं चैव ततः शृणु |
रात्रौ पूजावसाने तु कर्तदेशिकसंयुतम् || २७ ||

महेशाग्रे तु कर्तव्यं प्राथयित्वा विचक्षणः |
एकमूर्त्ति स्वरूपं तु पञ्चधा परिकल्पयेत् || २८ ||

लोकरक्षार्थमेवं हि श्रूयता तत् प्रभञ्जना |
अम्बिकासहितो देवो जगदुत्पत्तिकारणात् || २९ ||

मत्स्यलीलसमुद्दिश्य गम्यतामिति शंकरा |
एवं प्रार्त्थतु तत्काले भगवानुज्ञया सहा || ३० ||

पूर्ववत् प्रतिसरं बद्ध्वा वाहनं प्रति सन्नयेत् |
ततः प्राभाते कर्तव्यं सर्वालङ्कारशोभितम् || ३१ ||

सर्ववाद्यैरलङ्कृत्य जयघोषसमन्वितम् |
राजोपचारसहितं यानं बन्धः शनैशनैः || ३२ ||

कर्पूर रजनी लाजं विकीरेत् समलङ्कृतम् |
मनोरम्येऽन्यदेशेव भक्ष्यादिनि निवेदयेत् || ३३ ||

प्. २४८)

ताम्बूलानि विचित्राणि दापयेच्छिव सन्निधौ |
दिनं प्रति विशेषेणं स्नपनं शान्तिहोमकम् || ३४ ||

नित्यपूजाविधानेन नित्यमेवं समाचरेत् |
उद्दिश्य स्थानदेशे तु प्रपां कृत्वा सलक्षणाम् || ३५ ||

मध्ये वेदिकया युक्ता ऊर्ध्वे सिंह्मासनं नयेत् |
महेशं तत्र विन्यस्य लीलागानमध शृणु || ३६ ||

वसन्तलीलां कृत्वा तु या सूरि बृन्दैश्च सेवितम् |
मत्स्यभोजनमग्रे तु तण्डुलादि पृथक् पृथक् || ३७ ||

ओंदनस्योति मन्त्रेण ओदनादिनि विन्यसेत् |
मत्स्यलीला समालोक्य मत्स्यानां भोजनं क्षिपेत् || ३८ ||

एवं प्रतिदिनं कुर्यान्निश्चित्य दिवसान्तकम् |
नित्यपूजाविहीनं चेत् प्रायश्चित्तं तथा चरेत् || ३९ ||

अज्ञात होमतो वापि प्रायश्चित्तविहिनकम् |
प्रायश्चित्तविहिनं चेद्राजाराष्ट्रस्य दोषकृत् || ४० ||

तस्मात्सर्वप्रयत्नेन नित्यपूजां समाचरेत् |
लीलावसाने कर्तव्यं विमुखं यानमुच्यते || ४१ ||

राजा सत्कारमार्गेण पूर्वस्थाने निवेशयेत् |
स्नपनं शान्तिहोमं च प्रभूत हविषं ददेत् || ४२ ||

राजा च राजपत्नि च देशिकेन सहैव तु |
मेलां मन्त्र समुच्चार्या पुष्पमूर्ध्नि निदापयेत् || ४३ ||

प्. २४९)

मनसा चिन्त्य यत् कार्यं प्रार्थयित्वापि विचक्षणः |
एवमेव प्रकारेण मत्स्यलीला समाचरेत् || ४४ ||

मत्स्यलीला विधि प्रोक्तं मौक्तिकग्रहणं शृणु || ४४� ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे मत्स्यलीलाविधिं नाम पञ्चचत्वारिंशत्पटलः || 

मौक्तिकग्रहणं वक्ष्ये श्रूयतां तत्प्रभञ्जना |
फल्गुने चैत्रमासे वा कृत्तिकेव परेऽपि च || १ ||

पूर्वपक्षे प्रशस्तं हि अपरे वा प्रकीर्तिअम् |
पूर्वपक्षे गृहीतं चेदष्टमिनवमि तथा || २ ||

द्वितिया च तृतिया च चतुर्थि पर्वमेव वा |
वर्जयेत् तु प्रयत्नेन शेषं संगृह्य बुद्धिमान् ||
कृष्णपक्षे गृहितं चे चतुर्थिपञ्चमि तथा || ३ ||

अष्टमि नवमि चैव त्रयोदशि दशमेव वा 
वर्जयेत् तु प्रयत्नेन अन्याश्च तिथयो भवेत् || ४ ||

अथवान्य प्रकारेण ऋक्षेण ग्रहणं मतम् |
अश्वयुक् रोहिणी चैव पुष्या च मद्य एव च || ५ ||

आढकादि त्रये चैव हस्तश्रवण एव च |
एतदृक्षं गृहित्वा तु अन्यदृक्षं तु कन्यसम् || ६ ||

शुक्रवारं च मन्दं च आदित्य वर्जयेत् क्रमात् |
वज्रे वज्रं च सिद्धिं च परिघः शिवयेव च || ७ ||

सिद्धसाध्य शुभश्चैव ब्राह्म महेन्द्रमेव च |
प्रतिरायुष्ममेवं च सौभाग्यं शोभनं तथा || ८ ||

प्. २५०)

धृतिशूलं च कर्तव्यं गण्डे वृद्धिरिहोच्यते |
एताश्च शुभदा प्रोक्ता अन्ययोगानि वर्जयेत् || ९ ||

मेषाश्च कटकश्चैव सिंहवृश्चिक एव च |
कुम्भश्चैव शुभा ज्ञेया अन्यराशिविवर्जयेत् || १० ||

एवं कालविधानज्ञे तत्काल इदमारभेत् |
निश्चित्य दिवसात्पूर्वे प्रातसन्ध्यावसानके || ११ ||

कृताभिशेकबेराग्रे स्थण्डिलं कल्पयेत् सुधिः |
राजा चिह्ननि सर्वाणि तदूर्ध्वे स्थापयेत् क्रमात् || १२ ||

देवदेवनमस्कृत्वा विज्ञापनमथाचरेत् |
मौक्तिकग्रहणार्थाय रत्नं संग्राह्य सन्मतम् || १३ ||

तस्मात्सर्वप्रयत्नेन तत्तदङ्गजनै सहा |
द्ध्वजादिछत्रपर्यन्तं डिण्डिवाद्यसमन्वितम् || १४ ||

अशनिवाद्यसंयुक्तं क्रोशवाद्यसमन्वितम् |
एतत्सर्वगृहित्वा तु यानं पूर्ववदुच्यते || १५ ||

अब्दितीरे विशेषेण कूटं वापि प्रपां कुरु |
तन्मध्ये वेदिकायुक्तं सर्वलक्षणसंयुतम् || १६ ||

चतुर्द्वारसमायुक्तं चतुस्तोरणभूषितम् |
पताकादि वितानैश्च पूगाद्यैश्चैव शोभयेत् || १७ ||

एवं मण्डपमावेश्य सिंहासनोपरिस्थितः |
नित्यपूजां प्रयत्नेन नित्यवत्पूजनं कुरु || १८ ||

प्. २५१)

तद्दिनस्य दिवे काले समुदेवान् समर्चयेत् |
अम्बुरा नमस्त्यं मौक्तिक ग्रहणाय च || १९ ||

क्षीराण्यव नमस्कृत्यं मौक्तिक ग्रहणाय च |
दद्धयाब्धे त नमस्तुभ्यं मौक्तिकग्रहणाय च || २० ||

क्षारब्धे तु नमस्तुभ्यं मौक्तिकग्रहणाय च |
मब्धे तु नमस्तुभ्यं मौक्तिकग्रहणाय च || २१ ||

इक्ष्मब्धे तु नमस्तुभ्यं मौक्तिकग्रहणाय च |
सारब्धे तु नमस्तुभ्यं मौक्तिकग्रहणाय च || २२ ||

क्षारब्धे तु नमस्तुभ्यं मौक्तिकग्रहणाय च |
एवमेव प्रकारेण अर्चयेद् देशिकोत्तमः || २३ ||

उडुपादिसमानीय सर्वालङ्कारशोभितम् |
देवं सम्यक्समारोप्य पटमारोपयेद् ध्वजम् || २४ ||

देवंन्देक्षिणवामे तु मालिनि देशिकस्थितिः |
देवाग्रे सर्ववाद्यैश्च लीलागानं च वदयेत् || २५ ||

राजोपचारवत्सर्वं मौक्तिकस्थानमाविशेत् |
सर्ववाद्यैन्त्रमार्गेण मौक्तिकं ग्रहणं मतम् || २६ ||

स धान्यादि समापूर्य पूर्वस्थान निवेशयेत् |
पश्चिमे नि-ऋते वापि ऐशान्ये चोत्तरेऽपि चा || २७ ||

मुक्ताग्रहणशालायां कल्पयेद् देशिकोत्तमः |
तच्छालां रत्नमावेश्य साधाहन्तं मसा विधि || २८ ||

प्. २५२)

सायाह्ने समये काले स्नपनं शान्तिहोमकम् |
नित्यपूजा प्रयत्नेन नित्यवत्सम्यगाचरेत् || २९ ||

एवं प्रतिदिनं कार्यं तद्दिने यजनं कुरु |
एवमेव क्रमेणैव पक्षाहान्तसमाचरेत् || ३० ||

द्रव्यजालसमानिय पुनर्गत्वा गृहं प्रति |
आस्थानमण्डपे प्राप्य सूरिवृन्दैश्च सेवितम् || ३१ ||

स्नपनं शान्तिहोमं च ततो नैमित्तिकार्चनम् |
मूलालये प्रकर्तव्यं पूर्ववत् पूजनं नयेत् || ३२ ||

नित्यकर्मणि हिनं चेद्राजाराष्ट्रस्य नाशनम् |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन नित्यपूजा पुरोक्तवत् || ३३ ||

महाहविं निवेद्याथ तोषयेत् परमेश्वरम् |
महेशाग्रे विशेषेण गोमयालेपनं कुरु || ३४ ||

पिष्टचूर्णैरलङ्कृत्या सर्वत्र ज्वलदीपकैः |
देवाग्र विन्यसेद्रत्न तद्रव्यमष्टधा भवेत् || ३५ ||

एकांशं देशिकस्यैव अशं भूपतिरेव च |
आदिथ्यमंशकश्चैव सुरिणामंशकं तथा || ३६ ||

चक्रे पूजोक्त मर्त्याश्च त्वेकांशं च प्रदापयेत् |
षोडशं देवभागं स्याद् देवभागं क्रमेण तु || ३७ ||

एवमेव क्रमेणैव मौक्तिकग्रहणं नयेत् |
सर्वलोकहितं पुण्यं सर्वदेव प्रयार्थकम् || ३८ ||

प्. २५३)

मौक्तिकग्रहणं प्रोक्तं मृगाणां ग्रहणं शृणु |

इति सूक्ष्मशास्त्रे मौक्तिकग्रहणं नाम षट्पञ्चत्वारिंशत्पटलः || 

पूजाचक्रं प्रवक्ष्यामि शृणुत्वं तत्प्रभञ्जना |
स्थानाचार्यो फणिकर्मि समयि समायधिपः || १ ||

देशाधिपः स्वदेशि च सप्तैताश्चक्रनायकः |
भङ्गराजपदेस्त्वग्रमण्डपे देशिकस्य च || ३ ||

फणि त्रित्रिपदस्थो देवस्यैशानमण्डपे |
नैर्-ऋते त्विशदेशे वा सौम्ये वा समयाधिपः || ४ ||

देशाधिपस्तु सुग्रिवो धर्मश्रवणमण्डपे |
नै-ऋते त्विशदेशे वा कर्मस्था मणिमण्डपे || ५ ||

देशाधिपस्तु सुग्रिवो धर्मश्रवणमण्डपे |
स्थानाख्य मण्डपद्वारे समियि स्थानमुच्यते || ६ ||

सोपाने त्विशदेशे वो सौम्ये वा समयाधिपाः |
देशाधिपस्तु सुग्रिवो धर्मश्रवणमण्डपे ||
मद्वध्यं हम्रद्वारपार्श्वे स्वदेशिस्थानमुच्यते || ७ ||

स्थानमेवं समाख्यातमाचारशृणु सुव्रत |
चक्रचिह्नप्रदानां च क्रियानि योगमेव च || ८ ||

द्रव्यसङ्ग्रहणं चैव तद्रव्याणां प्रपालनम् |
द्रव्यं पुष्पकृतं चैव चक्रभागस्य साधनम् || ९ ||

द्रव्योत्पत्ति प्रवृत्ति च स्थानाचार्यादि सत्कृति |
आचारमेवमाख्यातं चक्ररूपं ततः शृणु || १० ||

प्. २५४)

वृषभं फणिनिमुद्रा यन्त्रिका चण्डमुद्रिका |
परशुं हेममुद्रा च क्ष्वणिकं फिण्डिफालकम् || ११ ||

फणि च धर्ममुद्रार्हकं मिच यन्त्रिकार्हकम् |
समिचण्डं च मुद्रार्हपरशुं समयाधिपः || १२ ||

फिण्डिफालार्हको राजा स्वदेशि हेमवेत्रधृक् |
आचार्यो धर्ममुद्रादिन् फणिभ्यादि कर ददेत् || १३ ||

चक्रचिह्नं समाख्यातं सपर्या प्रेरकं शृणु |
पूजोपकरणद्रव्यं तत्तद्रव्याधिपात्र्यधा || १४ ||

मद्ध्यहारे समाहृत्या विज्ञाप्य शिवसन्निधौ |
स्वदेशिकृत्यमेवोक्तं समयि चरितं शृणु || १५ ||

तत्तः द्रव्याधिपा द्रव्यान्यावत् पूजावसानकम् |
तत्काले समि वियोग्यं प्रेरयित्वा न संकरम् || १६ ||

समयि चरितं प्रोक्तं समायाधिपते शृणु |
यागोपकरणद्रव्यं तत् तत्कारणभारकान् || १७ ||

सर्वाण्याहूय पूजान्ते कारणाधिपतिं न्यसेत् |
समयिकृत्यमेवोक्तं समयाशाधिपते शृणु || १८ ||

शिवाज्ञ चक्र संयोगाद्विभ्रष्ट करणाधिपान् |
पुनश्चक्रे समायोज्य यथाशक्त्या प्रशंसितान् || १९ ||

स्वदेशाधिपकृत्यं हि कर्मकोश ग्रहाधिपा |
कर्मिकृत्यमिति प्रोक्तं * * * * रितं शृणु || २० ||

प्. २५५)

क्रियापञ्चकसंयुक्ता स्वानुभूतिकसप्तवान् |

तत्तत्कर्मवसाने तु त्यजेत् पञ्चाधिकारकान् |
स्थानाचार्येण संयुक्तं विज्~आप्य स्वानुभूतिकम् || २१ ||

पूजासमर्पणस्यान्ते क्रिया चाह्नेनि चाहरेत् |
स्थानाचार्य करे दद्यात् तत् तन् मन्त्रसमुच्चरन् || २२ ||

फणि कृत्यमेवं स्यात् स्थानाचार्य कृतिं शृणु |
समयारम्भपूर्वे तु चक्रचिन्नानि पूजयेत् || २३ ||

दूर्वाक्षतै समभ्यर्च्य चक्राचक्रमनुज्ञपेत् |
पञ्चाधिकार नामय चक्रचिन्नानि दापयेत् || २४ ||

स्थानाचार्यकृतं प्रोक्तं चक्राधिशगणाः शृणु |
वाचकश्चार्चकस्सन्ध्या विष्वगं चाप्यलङ्कृत || २५ ||

साधकश्च षडेतानि स्थानाचार्योनुवर्तिना |
भस्मदायि धूपदायि दीपदर्पणधारकः || २६ ||

पानियधूप संग्राहि चत्रचामरधारकः |
तरितन्तुण्डधारि च तालवृन्दं च भाजिनि || २७ ||

ताम्बूलं दापये स्वस्ति फणिति कृत्यनायकः |
नित्यदीपजले क्षाली धाम्नि शोधननायकः || २८ ||

निर्माल्यशोधनीकाकेशि अब्धिदुग्धस्य पाचकः |
अमुशोजलथिक्षालि गन्धलेपे पदंशकम् || २९ ||

प्. २५६)

बभवो विविधास्त्वेते कर्मणः कृत्यनायकः |
शोधकि लेपकि पात्रक्षालकि हस्तदीपका || ३० ||

कन्तुकि कर्मणि शालिकुट्टिनि वंशवादिनि |
विनोदि नटिनि वीणापादिनि रागिनि तथा || ३१ ||

एता चान्याश्च बाह्याश्च समयि कृत्य नायक |
कर्मणाश्चरितं प्रोक्तं समयि कृत्य रचते || ३२ ||

दामिनं दामिनि पुष्पग्राहि मुकुल बन्धनि |
समिन्त्रण कुशोद्धारि स्तोत्र द्राविडगायिनि || ३३ ||

भस्म व्रविमलोद्धारि सैकति जलसेचनि |
ज्ञानवैराग्य सन्तोषि समयाधिप कृत्यके || ३४ ||

ग्रामवासि नमथिति बन्धनि राजनि वनि |
शिष्रूषकजनन्वेषि स्वदेशिकृत्य नायका || ३५ ||

देवचिककालविद्विद्वान्धमिष्ठान्यायपालकान् |
कथवाक्य प्रशंशि च स्वदेशाधिप कृत्यके || ३६ ||

अर्चको वा शुवासिनो जलग्राहि च शोधकि |
मृष्टग्रासि च सिश्रूसि स्तोत्र द्राविडगानवित् || ३७ ||

दामविद्वाद्यकश्चैव प्रेष्यकै लेख कन्धन |
प्रोक्तं द्वादशभेदेन शिवाज्ञा चक्र पूर्विका || ३८ ||

चक्रराजक्रमं प्रोक्तं भोग्याभोगक्रमं शृणु |
विभजेत् काम्य निर्माल्यं मष्टां म्यांश यथा समम् || ३९ ||

प्. २५७)

अर्चकस्याष्टभागं हि कलाशं परियष्टिनाम् |
रसांशं वाद्यकस्यैव लेख्यकस्य युगाशकम् || ४० ||

द्राविट्गानस्य षड्भागं द्विभागं दाम भोगके |
द्विभागं काष्ठभागस्य वेदांशं प्रेक्ष्यकस्य च || ४१ ||

शोधकि भागमक्ष्यंशं शुश्रूषस्य द्वियंशकम् |
पात्रशोधि द्विफागं च स्थानाचार्यैक भागकम् || ४२ ||

फणि चभागमेकांशं कर्मिभागं तथैव च |
समयि भागमेकांशं समयाधिपतेस्तथा  || ४३ ||

देशाधिपस्य भागैकं देश्यंशं तत्तदेव हि |
शेषमातिथ्यभागार्थं कल्पयेदब्धि पाचकि || ४४ ||

एवमेव क्रमेणैव काम्यभोगं यथा समम् |
एवं भागक्रमं प्रोक्तं शृणु निर्माल्य कल्पनम् || ४५ ||


इति सूक्ष्मशास्त्रे पूजाचक्रविधिर्न्नाम षट्चत्वारिंशत्पटलः || ४७ ||

शक्त्योत्सवमथो वक्ष्ये श्रूयतां तत्प्रभञ्जना |
उत्सवं पञ्चधा ज्ञेयं तद्भेदमिह कथ्यते || १ ||

नवाहं श्रियदं प्रोक्तं सप्ताहं राजसं भवेत् |
पञ्चाहं सात्विकं प्रोक्तं त्रियाहं गौणमुच्यते || २ ||

एकाहं तामसं प्रोक्तं पञ्चधा परिकीर्तितम् |
आद्रमासादि मासान्तमुत्सवं विधिनोच्यते || ३ ||

प्. २५८)

आद्रमासे तु कर्तव्यमाद्रान्तमुत्सवं परम् |
अवभृदान्ते व्रतं कुर्यादवरोहणमन्तके || ४ ||

पुष्यमासे तु कर्तव्या भूताष्टम्यां तथैव च |
माघे चाश्लेषकर्तव्यां दर्शद्वयं च संमतम् || ५ ||

उत्तरन्तं तु वा कुर्याद् फाल्गुने दर्शमेव च |
चैत्रमासे तु कर्तव्यं चित्रान्तं च द्वितीयकम् || ६ ||

वैशाखे सितपक्षे तु विशाखे चोत्तरान्तकम् |
ज्येष्ठा चैव प्रकर्तव्यं चतुर्दशमूलसंयुतम् || ७ ||

उत्तरषाढमाषाढमासत्रयोदशि भवेत् |
श्रावणे श्रावणे वापि द्वादशि चा विशेषतः || ८ ||

भद्रे तन्मास-ऋक्षं स्यादेकादशि च संमतम् |
अश्वेत्वश्वसमां युक्तं कार्त्तिके कृत्तिकं मतम् || ९ ||

प्रतिप्रधानकं द्वे तु सिते वासितपक्षयो |
अथवान्य प्रकारेण तत्तद्बेरादिनं मतम् || १० ||

सामदायिक ऋक्षं वा उत्सवे दशिदिनं तु वा |
यजमानवशात् तत्र त्रिदिनं तीर्थमाचरेत् || ११ ||

एवं निश्चित्य तीर्थं तु अधिवासनमारभेत् |
नवाहे चैव सप्ताहे ध्वजारोहणमाचरेत् || १२ ||

भेरिताटनतीर्थान्तमन्यत् सर्वसमाचरेत् |
त्रिचतुर्हस्तमारभ्य द्विगुणान्तं क्रमेण तु || १३ ||

प्. २५९)

तदर्थं वा त्रिपादं वा पटविस्तार उच्यते |
पुच्छिद्वयसमायुक्तं वेत्रद्वयसमन्वितम् || १४ ||

तत्पतं चाष्टाभज्य शिरं विद्व्यंशकं मतम् |
पुच्छद्वयंशकप्रोक्तं मंशन्तु पद्मपीठकम् || १५ ||

द्व्ययांशे वाहनं लिख्य एकांशं छत्रसंयुतम् |
पीठपार्श्वे तु कर्तव्यमष्टमङ्गलमं लिखेत् || १६ ||

वाहनद्वयपार्श्वे तु दीपस्वयसमन्वितम् |
छत्रपार्श्वे तु कर्तव्यं चामरद्वयमेव च || १७ ||

एतत्सर्वसमालिख्य आयादि शुभदमतम् |
पञ्चवर्णसमायुक्तं मुक्तस्थाने प्रकल्पयेत् || १८ ||

तन्मध्ये वृषभं लिख्य सिंहं वापि प्रकल्पयेत् |
स्तितं वा शयनं वापि यानं वापि समालिखेत् || १९ ||

अर्धचित्र कृतचैव आभासं नाम उच्यते |
सुषिरं यन्त्रसंयुक्तं यत्र रज्जु सुबन्धयेत् || २० ||

एवं पटं समापाद्य ध्वजदण्डमिहोच्यते |
यथाश्मलो वृक्षे वा ध्वत्सारक्रमुकादया || २१ ||

नवहस्तं समारभ्य द्विद्विहस्तविवर्धनात् |
सप्तविंशति हस्तान्तं नवधा हस्तमानकम् || २२ ||

एवं त्रिविधमाख्यातं त्रिविलान्तं पुरोक्तवत् |
एवमाधममाख्यातं मन्यत् सर्वं पुरोक्तवत् || २३ ||

प्. २६०)

ध्वजादि सर्व संपाद्य अधिवासनमारभेत् |
अर्धयामवसाने तु विघ्नेशं पूजयेद् बुधः || २४ ||

देव्याग्रे मण्डपे वापि चतुर्था स्थण्डिलं नयेत् |
पश्चिमे तु पटं न्यस्य तत्पूर्वे नवकं न्यसेत् || २५ ||

तत्पूर्वे चास्त्रमूर्त्ति च तत्पूर्वे होममेव च |
नेत्रोन्मीलनं कुर्यान्तु नेत्रमन्त्रेण देशिकः || २६ ||

वृषशुद्धिः ततः कुर्यात् सकलिकरणं कुरु |
प्राणप्रतिष्ठा कर्तव्यं रक्षाबन्धं पुरोक्तवत् || २७ ||

मन्त्रतर्पणमेवोक्तं दण्डभङ्गिक्रमं न्यसेत् |
शक्त्यादि शक्तिपर्यन्तं द्ध्यायेत् तु गुरूत्तमम् || २८ ||

मध्य कुम्भे वृषे पूज्य लोकपान् परितो यजेत् |
पश्चिमास्यो वृषं पूज्य वरुणाद्यष्टदिक्षु च || २९ ||

स्वस्वमन्त्र्यै समभ्यर्च्य वृषं विद्येश्वरान्यसेत् |
एवं कुम्भान्समभ्यर्च्य नैवेद्यधूपदीपकम् || ३० ||

अस्त्रं संपूज्य विधिवत् ततो हेम समारभेत् |
अग्निकार्योक्तमार्गेण अग्निकार्यं समाचरेत् || ३१ ||

वृषादि परिवारेण तत्तद्विजेने होमयेत् |
पूर्णाहुति प्रकर्तव्यं प्रायश्चित्त समाचरेत् || ३२ |

वह्नाद्विजसमादाय तत्तत्कुम्भेसु योजयेत् |
ध्वजस्तानं पुरा प्रोक्तं तस्धानं लेपयेत् ततः || ३३ ||

प्. २६१)

पिष्टचूर्णेरलङ्कृत्य सर्ववाद्यसमन्वितम् |
ग्रामप्रदक्षिणे वापि वाहनं तत्र विन्यसेत् || ३४ ||

अस्त्रं पश्चिमतो न्यस्य उत्सवेशिं च विन्यसेत् |
तत्कुम्भमुत्तरे स्थाप्य ततो विघ्नेशमर्चयेत् || ३५ ||

संकल्पं च यथापूर्वं बृहस्पति यजेत् ततः |
वृषगायत्रिमन्त्रेण ध्वजमारोपयेद्गुरुः || ३६ ||

एवं वृषञ्चेत् कर्तव्यं सिंहं वापि विशेषतः |
सिंहस्य मूलमन्त्रेण अतिवासं तिरोपयेत् || ३७ ||

श्वेतं स्वर्णं बृहद्दन्तमुग्रवृष्टिनखान्वितम् |
वक्त्रावक्त्रसमाकायमूर्धपुच्छं च वक्रकम् || ३८ ||

पूर्ववल्लक्षणं प्रोक्तं सिंहरूपं प्रकल्पयेत् |
हृदयं चशिरःश्चैव शिखा कवचमेव च ||
पश्चिमादि महाशासु कल्पयेत् तु विचक्षणः || ३९ ||

एवं क्रमेण संस्थाप्य स्वस्वनामेव पूजयेत् |
इतराण्यपि सर्वाणि कारयेद् वृषभोक्तवत् || ४० ||

एवं क्रमेण कर्तव्यं विधिशोधनमुच्यते |
शुनिर्माल्य धारिणि देविमलङ्कृत्या विशेषतः || ४१ ||

सधान्नसमये काले विधिशोधन नायक |
विधिशोधनमेवोक्तं भेरिताटनमुच्यते || ४२ ||

भेरिसन्ताडनं रात्रौ पूर्वोक्तविधिवन्नयेत् |
अहूयाष्टगणां चैव देशिकः शिष्य एव च || ४३ ||

एवं देवान्समावाह्य पूजयेद् गन्धपुष्पकम् |
भेरिं संपूज्य विधिवदेकद्वित्रि च ताडयेत् || ४४ ||

प्. २६२)

पञ्चत्पारशिवश्चैव सर्वतालेन ताडयेत् |
आवाहनबलिं दद्याच्छुद्धान्नं वा गुलान्नकम् || ४५ ||

ब्रह्माद्यैशानपर्यन्तं इन्द्राद्यैशानमेव च |
ध्वजो ध्वजादि बल्यन्तं दिनं देवकलिं विना || ४६ ||

ततोत्सवं समारभ्य मङ्गलाङ्कुरपूर्वकम् |
विघ्नराजं च गौरिं च रक्षासूत्रं च बन्धयेत् || ४७ ||

यागार्थं यागशालां च शुद्धि कृत्वा विचक्षणः |
वेदिमध्ये विशेषेण स्थण्डिलादिरलङ्कृतम् || ४८ ||

कुम्भं वा करकं वापि मध्यकुम्भे मनोन्मनि |
वामादि शक्तयश्चाष्टौ पूर्वादि स्थापयेद् गुरुः || ४९ ||

निष्कमर्धं तदर्धं वा पञ्चाशांशं च निक्षिपेत् |
उत्तमादिषु वस्त्राढ्यं शेषं पूर्ववदुच्यते || ५० ||

तत्तद्ध्यानमनुस्मृत्य तत्तत्कुम्भेषु पूजयेत् |
नवाग्नि वाथ पञ्चाग्निं मेकाग्निमथवा चरेत् || ५१ ||

वामादि शक्तयश्चापि पञ्चमूर्तिं मनोन्मनिम् |
एवं संकल्प्य विधिवत् स्वस्वमन्त्रेश्च पूजयेत् || ५२ ||

कुण्डसंस्कारमारभ्य पूर्णान्तं पूर्ववद्भवेत् |
नित्याग्नि होमकार्यं तु नित्यं वा होममाचरेत् || ५३ ||

भेरिं संताड्य विधिवद्बलिदानमुपक्रमात् |
द्वारादि बलिपीठान्तं गुलान्न वा बलि ददेत् |
दिन देवादि तत्सर्वं शिववत् कारयेत् क्रमात् || ५४ ||

प्. २६३)

बलिदानवासाने तु यानं सम्यक् समाचरेत् |
वीथि सम्मार्जनं पूर्वं प्रोक्षणं च द्वितीयकम् || ५५ ||

पताकाद्यैस्त्रितीयं तु यन्त्राद्यैश्च चतुर्थकम् |
उत्सवेशिमलङ्कृत्य वाद्यघोषसमन्वितम् || ५६ ||

शनैः प्रदक्षिणं कृत्वा नानालीलासमन्वितम् |
सर्वत्र ज्वलदीपाश्च नानाजाति समाकुलम् || ५७ ||

या नान्ते परिवेषाश्च अरिबृन्दैश्च सेवितम् |
यत्रार्थ * * * * * * * * * * * 
* * || ५८ ||

उत्तुङ्गलक्षणाद्यादि पूर्ववत्परिकीर्तितम् |
तत् तदन्तरमानं तु एकाङ्गुलवशात् स्मृतम् || ५९ ||

भद्रपीठ विधि प्रोक्तं परिचारविधौ पुरा |
एतत् सर्वं समापाद्य प्रतिष्ठाविधिमाचरेत् || ६० ||

द्वारे पीठे प्रतिष्ठा च प्रथमे च द्वितीयके |
भद्रपीठप्रतिष्ठा च समतन्त्रेण कारयेत् || ६१ ||

पृथक् तन्त्रेण वा कुर्याच्चतुरङ्गं विधानतः |
एकाचार्येण कर्तव्यं नेकस्मिन्नेककालके || ६२ ||

अङ्कुरं वास्तुयागादि समतन्त्रैकमाचरेत् |
प्रासादपूर्वदिग्भगे मण्डपं विधिना चरेत् || ६३ ||

तन्मध्ये वेदिकां कृत्वा हस्तमात्रप्रमाणतः |
रुद्रवेदिति संप्रोक्ता तत्ताराग्रेकतुङ्गकम् || ६४ ||

प्. २६४)

तत्पूर्वादि चतुर्दिक्षु विधि वेदिं प्रकल्पयेत् |
अनेन वासकं कुर्यात् तद्विधान प्रकारक || ६५ ||

एवमेव प्रकारेण मण्डपं सम्यगाचरेत् |
नवाहे वाथ पञ्चाहे त्रियाहेऽङ्कुरमाचरेत् || ६६ ||

जीर्णपीठं त्यजित्वा या कृत्वा संस्थापयेन्नवम् |
तर्जन्यं तु त्रिधा प्रोक्तं स्फटिकं छिन्नभिन्नकम् || ६७ ||

भद्रपीठं विशेषेण महाङ्गोपाङ्गसंयुतम् |
उपान जगतिच्छादकुमुदं कर्णपट्टिकम् || ६८ ||

पद्मं च कणिका चाथ महाङ्गमिति कीर्तितम् |
दलोपदलनास्यादि उपाङ्गमिति कीर्तितम् || ६९ ||

वर्जयेत् तु महाङ्गेषु स्फुटितेच्छिन्नभञ्जना |
क्षुद्रपीठादि सर्वेषु विभिनेताश्च वर्जयेत् || ७० ||

सस्योद्धारक्रमं वक्ष्ये पीठं दक्षिणमण्डले |
सङ्कल्प्यासनमावाह्य पूजामन्त्रं समाचरेत् || ७१ ||

तत्सर्वे स्थण्डिलं कृत्वा शालिभिः विमलैः शुभैः |
तन्मध्ये पद्ममालिख्य साष्टपत्र सकर्णिकम् || ७२ ||

द्रोणामम्बुरितघटान्तन्मध्ये विन्यसेद् बुधः |
आवाह्य पीठद् देवांश्च कुम्भमध्ये तु विन्यसेत् || ७३ ||

निवेद्यादीन्समाप्यध चाधिकाख्य च मार्गतः |
आधानादि विवाहान्तं कृत्वा मधुघृतैरपि || ७४ ||

प्. २६५)

दूर्वाभिस्तण्डुलैस्तत् तद्देवतामन्त्रमुच्चरन् |
शतमर्धं तदर्धं वा होमयेत् तु पृथक् पृथक् || ७५ ||

क्षुरिका बीजमुख्येन पूर्णाहुतिमथाचरेत् |
जयादिरभ्याधानाञ्च क्रमाद्राष्ट्राहुतिं हुनेत् || ७६ ||

अग्निस्थं मण्डलस्थं च कुम्भमध्येवमावहेत् |
भूतले निखिनेतांश्च समुद्रेष्वधवा नयेत् || ७७ ||

जीर्णपीठादि संभूतं मस्तिचेदिदमाचरेत् |
पीठशुद्धिं ततः कृत्वा पञ्चमृद्गव्यबिल्वकैः || ७८ ||

भद्रपीठे विशेषोऽस्ति तदग्रस्तितदर्पणे |
धाराभिषेचनं कुर्याच्छुद्धैरुद्धेति मन्त्रतः || ७९ ||

वास्तुहोमं बलिं चाथ मण्डपा पुरा चरेत् |
रक्षाबन्धं ततः कृत्वा भद्रपीठोध्वकर्णिके || ८० ||

अन्येषामेव पीठानां कृतं वा तद्विनाचरेत् |
वेद्यासु स्थण्डिलं कुर्यादष्टद्रोणेन शालिना || ८१ ||

तदर्द्धैस्तण्डुलैर्युक्तं तदद्धैन्तिलसंयुतैः |
लाजैः पुष्पैस्तिलैः ष्टर्भै विकिर्णै समलङ्कृतम् || ८२ ||

तत्पूर्वे वेदिकुम्भेषु दक्षिणोत्तरमध्यतः |
नन्दिनं च महाकालं वृषभं पूजयेत् क्रमात् || ८३ ||

ततो दक्षिणसंभूते वेदिकुम्भेषु सर्वतः |
दुर्गामात्रंश्च विघ्नेशं वरस्कन्दौ च माधवम् || ८४ ||

प्. २६६)

शण्डेशमाग्न्यादि शान्तंमग्रे भूतेशमध्ये च |
प्रदिचि वेदिकुम्भेषु सिंहं च भुजगेश्वरम् || ८५ ||

धर्ममेववमावे च वाममध्येष्वनुक्रमात् |
उदिचि वेदिकुम्भेषु इन्द्रावैश्वानरं यमम् || ८६ ||

नि-ऋतिं पाशिवाद्ध्विंन्दु वटुकाख्यं महेश्वरम् |
विष्णुपीतामहञ्चापि पूर्वादारभ्य पूजयेत् || ८७ ||

तन्मध्ये वेदिकुम्भेषु आमोदं च प्रमोदकम् |
सुमुखं दुर्मुख्ं चाथ अविघ्नं विघ्ननायकम् || ८८ ||

पूर्वदक्षिणपाशीन्दु रुद्रदिक्कर्णिकोध्वतः |
आसनो मूलत्तिमूलाद्यै संयुतं तान्समर्चयेत् || ८९ ||

तत् तद् वेद्युत्तरे देशे क्षुद्रपीठादि वासनम् |
भद्रपीठो विशेषोऽस्तितस्थाने चाधिवासयेत् || ९० ||

वेदपारायणं कुर्यात् कुम्भस्थानपूर्वकम् |
अग्न्यादानादिकं सर्वम् अग्निकार्योक्तमाचरेत् || ९१ || 

समिधाज्य चरूलाजान् सर्षपं च यवंतिलम् |
तं तन्मूल षडङ्गैश्च पावमानैस्त्रियम्बकैः || ९२ ||

स्पृष्ट्वा स्पृष्ट्वा तु जुहुयात् तत् तन्मूलमनुस्मरन् |
एवं जागरणं रात्रौ प्रभाते स्नानमाचरेत् || ९३ ||

तोरणादि घटान् सर्वानर्चयेद् गन्धपुष्पकैः |
क्षुद्रपीठप्रतिष्ठाया स्थानं वक्ष्यामि तच्छृणु || ९४ ||

प्. २६७)

प्रासादमध्यमाशृत्य चान्तर्मण्डलमध्यतः |
दुर्गादि चण्डपीठान्तम् अन्यदिशान्तमर्चयेत् || ९५ ||

अग्रे वृषस्थलं यत्र तत्र तत्पीठदेशकम् |
तत्पृष्ठे भूतनाथस्य पीठदण्डप्रमाणतः || ९६ ||

द्वारं प्रति विशेषेण द्वारेशं पीठदेशकम् |
अन्तर्मण्डलमास्यद्धमेशस्य वृषाग्रतः || ९७ ||

इन्द्रपीठेषु खायामे पद्रपीठाग्रमानतः |
तस्थानसीमा संबन्धमर्न्तर्मण्डलमानतः || ९८ ||

अग्न्यादि स्थापयेत् सप्तदिक्षु सोमेशमध्यतः |
नैर्-ऋते दण्डमानेन विष्णुपीठं प्रतिष्ठयेत् || ९९ ||

ऐशान्यां हस्तमानेन ब्रह्मपीठप्रतिष्ठयेत् |
द्वितीर्यवरणे पीठे स्त्वेवमेव प्रकल्पयेत् || १०० ||

भद्रपीठप्रतिष्ठा तु प्रोक्त प्राकारलक्षणे |
आचार्यं पूजयेत् पश्चाद् वस्त्रहेमाङ्गुलियकैः || १०१ ||

अध्यात्म परिवाराश्च यथा वित्तानुसारतः |
पर्यष्टिनोत्तरियाद्यैरुष्णिषैमण्डितेन च || १०२ ||

पूर्वे तु स्थापित घटान् सर्वतोद्यसमन्वितम् |
शिरसा वाहयित्वा तु कृत्वा धामप्रदक्षिणम् || १०३ ||

तत् तन् मूले समुच्चार्य तत्तत्पीठेऽभिषच्य च |
भद्रपीठे विशेषोऽस्ति मन्त्रन्याससमुद्धरेत् || १०४ ||

प्. २६८)

अथातः संप्रवक्ष्यामि गौरिणामर्चनं तथा |
गौरि चैव मनोन्मन्या भवानि त्रिविधं भवेत् || १०५ ||

श्याम द्विनेत्रां द्विभूजां त्रिभङ्गि 
सव्यापसव्यस्थिति कुञ्चिताङ्घ्रि |
सव्योत्पला सत्कटकास्तनो च 
हस्तावलम्बा परमेश्वरिं स्यात् || १०६ ||

शम्भुशक्ति समभङ्गमुच्यते द्विनेत्र प्रकृतिं च सुस्थितम् |
लम्बमेककर दक्षिणेत्पलं या भमनुसारवक्त्रकम् || १०७ ||

कल्याणदायि भवतोस्तु पिनाकपाणि 
पाणिग्रहे भुजकङ्कण भाषिताङ्गम् |
सभान्तदृष्टिसहसैव * * नयत्यद्धोक्त 
सुमुखमम्बिकायाम् || १०८ || 

द्विनेत्र द्विभुजाः श्यामा गौरि दक्षकरोत्पल |
करण्डमकुटोपेता सर्वलक्षणसंयुता || १०९ ||

गौरिलक्षणमेवोक्तं मनोन्मन्या स्वरूपकम् |
श्यामभव वेदकरवन्निनयनं स्यात् 
पद्मवराभय जपाक्षवलयोक्तकम् |
पीतवरसाञ्चित जटामकुटयुक्तं 
रक्तकमलासनमनोन्मनिस्वरूपम् || ११० ||

इन्दुनिभवेदकरवह्निनयनं स्यात् 
पङ्कजपताकवरदोत्पलचतुष्कम् |
अङ्गहिमभूषणविचित्रवदनं स्यात्
तुङ्गकुटोज्वलमनोन्मनि स्वरूपम् || १११ ||

प्. २६९)

अभयवरदहस्तं चाक्षमालाब्जकं स्या
अपरकर्णि तु देव्यमाम क्रमेण |
जटधरशशिसर्पं चाकधूर्धूरचूडा 
सकल * * पि कृतं स्यात् श्यामवर्णञ्च गौरिम् || ११२ ||

पद्माक्षमालाभय दूरुहस्तां 
श्यामाङ्गनेत्रत्रयसुन्दराड्यम् |
किरिटवक्त्रेन्दुजटावचूडां 
श्रिकामकोटिं शिवशक्ति रूपाम् || ११३ ||

शङ्खनिभमङ्गमरुणं वृषमधास्यात् 
पङ्कजप्रसार्यकरतुङ्गभुजगहस्तम् |
अघ्रितलकृष्णवति नेत्रमतिधूम्रं 
* * * * नि पररूपधररूपम् || ११४ ||

वेदस्य वामभागेव सव्यभासव्य भागके |
प्रकाराभ्यन्तरे वापि ऐशान्ये वा विशिष्यते || ११५ ||

स्वतन्त्रालय संकल्प्य वायुसोमे च ईशके |
अथवान्यप्रकारेण दक्षनै-ऋतपावके || ११६ ||

प्रासादे चैव कर्तव्यं शक्ति संस्थापयेत् सुधिः |
स्वतन्त्राल संकल्प्य नचित्तेस्तु प्रतिष्ठयेत् || ११७ ||

पूर्वस्याभिमुखे गौरि शान्तिकं तु समर्चयेत् |
दक्षिणाभिमुखं कृत्वा सर्वसंपत्करं तथा || ११८ ||

पश्चिमाभिमुखं देवि धनधान्यसमृद्धिदम् |
उत्तराभिमुखं देवि सौख्यकं च ततः परम् || ११९ ||

वृत्तपीठस्थितं गौरिभद्रपीठ स्थितं तु वा |

प्. २७०)

शयनं पद्मपीठं स्यात्पीठशक्तिरिहोच्यते |
यद्वक्त्रं द्वारं संकल्प्य प्राकारादिनि कल्पयेत् || १२० ||

योगं भोगं च वीरं च शक्तिरेवा त्रिधा भवेत् |
योगे लिङ्ग समायुक्तं भोगं वामे समन्वितम् || १२१ ||

वीरं स्वतन्त्रमित्युक्तं शक्तिरेवं त्रिधा भवेत् |
उत्तरे तु यजेद् गौरीं वायुदेशे मनोन्मनी || १२२ ||

भवानिमीशदिग्भागे स्थापयेत् तु विधानतः |
गौरि दक्षिणदिग्भागे पावके तु मनोन्मनी || १२३ ||

भवानि नै-ऋते देशे अथवा कल्पयेद् बुधः |
स्थानं संयुक्तदस्थाने शक्तिनां जीर्णनष्टके || १२४ ||

आलयं तु विसृज्याथ लक्षणोक्त निकेतनम् |
भक्तांश्च परिवारांश्च कर्तभक्त्यानुकूलके || १२५ ||

जनानुग्रहसंयुक्तं तच्छिघ्रं सुकृतं तु वा |
न्युनाधिक्यं न कर्तव्यं पूर्ववत् परिकल्पयेत् || १२६ || 

पुनस्थापन शक्त्यानां ग्रामशान्तिकरं शुभम् |
स्वतन्त्रालसंकल्प्य स्थापयेत् पूजयेत् ततः || १२७ ||

शक्तिनां कल्पयेद् धीमान् भूमदेविं तदग्रतः |
द्विभुजां च द्विनेत्रां च पीतवस्त्रां सुयौवनाम् || १२८ ||

एकवक्त्रसमायुक्तां कृताञ्जलिपुटान्विताम् |
करण्डमकुटोपेतां भूमदेविं सलक्षणाम् || १२९ ||

प्. २७१)

द्वाराग्रं तु तथा पूज्य द्वारपूजां विधिर्यते |
द्वारदक्षिणपार्श्वे तु गङ्गायमर्चयेत् ततः || १३० ||

योगिनीं तस्य वामे तु अर्चयित्वा विधीयते |
द्वारस्य वामपार्श्वे तु यमुनामर्चयेत् तथा || १३१ ||

डाकिनिं सव्यतः पूज्य अर्चयित्व क्रमेण तु |
ऊर्ध्वे पतङ्गमध्ये तु महालक्ष्मी प्रपूजयेत् || १३२ ||

तस्य दक्षिण पार्श्वे तु नर्मदामर्चयेत् तथा |
वामपार्श्वे सरस्वत्यां पतङ्गोपरिपूजयेत् || १३३ ||

पतङ्गं च भुवङ्गं च ऊर्ध्वतः परिपूजयेत् |
विमलं च सुबाहुं च पूजयेत् तु कवाटयोः || १३४ ||

तस्याग्रे वृषभं पूज्य अस्त्रदेवं समर्चयेत् |
द्वारपूजा विधिप्रोक्ता गौर्यार्चनं विशेषतः || १३५ ||

गर्भगृहं प्रविश्याथ गौरिं चैव समर्चयेत् |
निर्माल्यं च विसृज्याथ चण्डेश्वर समर्चयेत् || १३६ ||

देशिकशक्तिरूपत्व देशिकान्मशिवस्य तु |
शिवशक्तिस्वरूपत्वाच्छिवशक्तिं प्रपूजयेत् || १३७ ||

शैवेष प्रथिविजाता पार्वति परमेश्वरः |
* * * * प संबन्धं तसच्छेलजलोहजम् || १३८ ||

निष्कलं शैलजाकत्तुं सकलं भार्यरूपकम् |
भावरूपं तु संबन्धं लोहजानि शिलान्वितम् || १३९ ||

प्. २७२)

गौरिस्नानं च कृत्वा तु सवगन्धोक्तमाचरेत् |
साङ्गोपाङ्गं च प्रत्यङ्गं पूजयेत् त्रिविधं स्मृतम् || १४० ||

स्नानतोयं च पाद्यं च तथा च मिनीयकम् |
वस्त्रमाभरणं चैव सुगन्धालेपनं तथा || १४१ ||

अर्घ्यं च मन्त्रपुष्पं च साङ्गं च त्रिप्रकीर्तिता |
उपाङ्गं धूपदीपं स्यात् सायं रक्षा तु भस्मना || १४२ ||

छत्र चामरकं चैव दर्पणदर्शनं तथा |
नृत्तगेयसमायुक्तं उपाङ्गं चेति कीर्तितम् || १४३ ||

नैवेद्यं बलिदानं च होमं कृत्वा समाचरेत् |
नित्योत्सव चुलुकोदं च प्रत्यङ्गं चेति कीर्तितम् || १४४ ||

वामायां पूर्वदिग्भागे ज्येष्ठायां पावके यजेत् |
रौद्रिणवन् दक्षिणे देशे कलिन्या नै-ऋते तथा || १४५ ||

कलवकरणि प्रतिच्यां बलविकरणिति वामके |
बलप्रमथनि सौम्ये सर्वभूतदमनिशके || १४६ ||

मनोन्ममध्यमे पूज्य ओकारादि नमोन्तकम् |
तत् तत्स्वनाममन्त्रेण तत् तत्स्थानेषु पूजयेत् || १४७ ||

प्रथमावरणं प्रोक्तं द्वितिर्यवरणं शृणु |
ब्राह्मी पूर्वे तु संपूज्य महेशिमग्निगोचरे || १४८ ||

कौमारि दक्षिणेभ्यर्च्य राक्षसि वैष्णवि तथा |
वाराहि पश्चिमे पूज्य इन्द्राणि वायुगोचरे || १४९ ||

प्. २७३)

चामुण्डि चोत्तरे पूज्य दुर्गायामीशगोचरे |
वीरभद्रं च विघ्नेशं ऐशान्यां नैर्-ऋते यजेत् || १५० ||

द्वितीयावरणे प्रोक्तं तृतिर्यवरणं शृणु |
वृषभं पूर्वतः पूज्य गणेशं चाग्निगोचरे || १५१ ||

स्कन्दं च दक्षिणे पूज्य महाशस्तं च नै-ऋते |
शनैश्वरं पश्चिमे तु वायव्यां वीरमेव च || १५२ || 

क्षेत्रपालं तु सौम्ये तु ऐशान्या भास्करं यजेत् |
तृतिर्यवरणे प्रोक्तं चतुर्थावरणं शृणु || १५३ ||

जम्भिनि पूर्वदिग्भागे स्थम्भिनिमग्निगोचरे |
शान्तिमोह राक्षाण्ये भेदिनि नै-ऋते तथा || १५४ ||

रमणिं वारुणे पार्श्वे भद्रकामिनि वायुके |
दुर्गायां सौम्यदिग्भागे चण्डिशिमिश गोचरे || १५५ ||

बलिपीठे तथाग्रे तु सर्वशक्तिमयि तथा |
बलिपीठे तु पूर्वायामाकाशमातरि तथा || १५६ ||

भूतमातर दक्षिण्यो लोकमातरि पश्चिमे |
देवमातरि सौम्येयां मतुमातमूर्ध्यतः || १५७ ||

सर्वशक्तिमयं पीठं बलदेव्यः प्रकीर्तिता |
वृषादिबलिपीठान्तं कुङ्कुटाण्ड प्रमाणतः || १५८ ||

प्रातर्मध्यान्नसमयेषु बलितन्त्र विनिक्षिपेत् |
सर्वभूतविहीने तु बलिनां तत्र त्रप्तये || १५९ ||

प्. २७४)

बलिहिनं समभ्यर्च्य पूजायां निष्फलं भवेत् |
तत्स्मात् सर्वप्रयत्नेन बलिदानं समाचरेत् || १६० ||

आयुश्रीयङ्गलब्धामामैश्वर्यारोग्यवर्धनम् || १६०� ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे गौरिनित्यार्चनविधिं नाम अष्टचत्वारिंशत्पटलः || ४८ ||

अथातः संप्रवक्ष्य * प्रोक्षणविधिरुत्तमम् |
द्वितियं प्रोक्षणं प्रोक्तं भद्रयोगं तथैव च || १ || 

प्रासादकरणे चैव पीठबन्धविधौ तथा |
बालस्थानं तथा कृत्वा प्रोक्षणं भद्रमुच्यते || २ ||

पतिते दृष्टि ते लिङ्गे चण्ड लः शिल्पिभिस्तथा |
श्वानादि कुकुटे चैव वानरैः प्रविशेद्यदि || ३ ||

पूजाहीने तथा मासे प्रोक्षणं योगमुच्यते |
प्रासदस्याग्रतः कुर्या ण्डपं चतुरश्रकम् || ४ ||

चतुर्द्वारसमायुक्तं चतुस्तोरणभूषितम् |
वितानैदर्भमालाभिमुक्तादामरलङ्कृतम् || ५ ||

अष्टमङ्गलसंयुक्तं मङ्गलाङ्कुरशोभितम् |
कृत्वा नवपदं मध्ये पदमेकं तु वेदिका || ६ || 

अरत्रिमात्रमुत्सेधं मुष्टिमात्रं तथापि वा |
कुर्यात् कुण्डानि परितः दिशासु विदिशासु च || ७ ||

प्. २७५)

दशासु चतुरश्राणि वृत्तानि विदिशासु वै |
इन्द्र इशानयोर्मध्ये प्रधानं तत्र कल्पयेत् || ८ ||

पुण्याहं वाचयित्वा तु पर्यग्नि करणं तथा |
चन्दनागरुकर्पूरा कुष्ठे चक्रकेसरैः || ९ ||

लिङ्गमालिप्य वस्त्रेण पीठाद्याश्चाद्य योत्तमम् |
पञ्चगव्येन संप्रोक्ष्य पावमानमुदिरयन् || १० ||

लिङ्गं दर्भार्भिरावेष्ट्य हृदयेन विचक्षणः |
हैम कौतुकसूत्रं तु बन्धयेच्छिरसा शिवम् || ११ ||

बालस्थानं ततो गत्वा पूजयित्वा विशेषतः |
यात्राहोमं प्रकर्तव्यं बालस्थानस्य चाग्रतः || १२ ||

तस्थण्डिलं तत्र कर्तव्यं निर्दोषैः सिकतै शुभैः |
अग्न्यादानादिकं कृत्वा शिवाग्निं कल्पयेत् ततः || १३ ||

अथ ब्रह्म षडङ्गैश्च प्रत्येकं तु शताहुति |
स्पृष्ट्वा स्पृष्ट्वा तु जुहुयात् सार्धसार्धमथापि वा || १४ ||

ईशानेन चरू हुत्वा स्पृष्ट्वा लिङ्गं समस्तकम् |
तस्याग्रे शिवकुम्भन्तु संस्थाप्य स्थण्डिलोपरि || १५ ||

पञ्चरत्नसमायुक्तं सकूर्चं वस्त्रसंयुतम् |
ध्यात्वा सदाशिवं तस्मिन् सद्येनावाहयेत् ततः || १६ ||

बीजमुद्रां ततो बध्वा मुकुल पद्ममुद्रिकाम् |
गणाम्बिक्ये तु मन्त्रेण स्नापयेत् पूजयेत् ततः || १७ ||

प्. २७६)

पञ्चगव्येनसंप्रोक्ष्य वेदिकां हृदयेन तु |
तस्योत्तरे न्यसेन् मन्त्रिवर्धनी सहिरण्यकाम् || १८ ||

परितः कलशानाष्टौ न्यसेद् विद्वेश्वरं नले |
निशास्वध्यायनं कृत्वा द्विधिवद्वैदपालगैः || १९ ||

पटेण महतवेष्य ततो होमसमारभेत् |
समिधाज्यचरूर्लाजान्सर्षपाश्च यवां तिलान् || २० ||

होमद्रव्याणि सप्तैते कल्प्यं ते विधिपूर्वकम् |
पालाशोदुम्बरश्च ध्वप्लक्षश्चेव दिशासु वा || २१ ||

शमिखादिरविल्वाद्विदुक्षु क्रमशस्तथा |
सहस्रं वा तदर्धं वा तदर्धार्धमथापि वा || २२ ||

शतमष्टोत्तरं चैव प्रत्येकं जुहुयात् क्रमात् |
घृतमीशानमन्त्रेण पुरुषेण चरुस्तथा || २३ ||

लाजं च घोरमन्त्रेण सद्येन सर्षपं तथा |
तिलान्पाशुपतास्त्रेण कवचेन यवांस्तथा || २४ ||

द्रव्यान्ते व्याहृदि हुत्वा स्पृशेल्लिङ्गं स्वमन्त्रतः |
प्रतिद्रव्यं स्वमन्त्रेण सूचा पूर्णाहुतिर्भवेत् || २५ ||

प्रभाते पूजनं कृत्वा सूत्रबन्धान् व्यपोह्य च |
सद्यादि पञ्चगव्येन पञ्चगव्याभिषेचनं || २६ ||

कृत्वा शुद्धिमद्याद्भिस्तु लिङ्गपीठस्थलं क्रमात् |
हैमपुष्पं च संयुक्तं पुष्पं शिरसि धारयेत् || २७ ||

प्. २७७)

आचार्य पूजयेत् पूर्वं वस्त्रहेमाङ्गुलियकैः |
कटकं कुण्डलं चैव यज्ञसूत्रं तु हैमकम् || २८ ||

यदा शक्त्या तु दातव्यं ग्रामभूमि धनिस्सहा |
सुमुहूर्ते ततो ध्यात्वा देवदेवं त्रियम्बकम् || २९ ||

आत्मानमर्चगन्धाद्यै सकलिकृत विग्रहः |
लिङ्गं च मूर्ध्नि संयुक्ते कलांम्श्चागानि विन्यसेत् || ३० ||

शिवकुम्भं ततो नित्वा विधानं तु व्यपोह्य च |
तदभि स्नपयेत् लिङ्गप्रासादं तु मनुस्मरेत् || ३१ ||

सदाशिव त ध्यात्वा सागं ब्रह्माणि कल्पयेत् |
शिवकुम्भजले देवं वर्धन्यां पिण्डिकामपि || ३२ ||

स्वस्वैन्मन्त्रेश्च कलशानभिषिच्य यथाविधिः |
गन्धाद्यैरर्चयेद् देवं पञ्चावरणपूर्वकम् || ३३ ||

नैवेद्यं बलिदानं च नृत्तगेयसमाकुलम् |
संतोषयेत् च्छिवं साक्षाद् भद्रमेवं प्रकीर्तितम् || ३४ ||

सन्तोषयेत् च्छिवं साक्षाद्भद्रमेवं प्रकीर्तितम् || ३४� ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे संप्रोक्षणविधिं नाम एकोन पञ्चाशत्पटलः || ४९ ||

वक्ष्ये नित्यार्चनहिने प्रायश्चित्तविधिक्रमम् |
प्रायोविनाशमित्युक्तं चित्तं सन्धानमुच्यते || १ ||

विरशस्य तु सन्धानं प्रायश्चित्तमिति स्मृतम् |
आदौ तु निश्चयद्रव्यं हि न वा दोषकारकम् || २ || 

प्. २७८)

तद् दोषशमनार्थाय प्रायश्चित्तं तु कारयेत् |
अकल्पितं तु यद् द्रव्यं हीने दोषं न विद्यते || ३ ||

मार्जनप्रोक्षणाहिने नारं कर्मकरस्तथा |
सौरपूजाविहीने च पुण्यहं गव्यहीनके || ४ ||

लम्बोदरार्चने हीने रन्ध्रार्चन विहीनके |
पाद्यमाचमानार्घ्यं हि हीने स्नानविहीनके || ५ ||

वस्त्रमाभरणहीनं गन्धपुष्पविहीनके |
नैवेद्यं चोपदंशं च हीने पानिय हीनके ||
मुखवासं च हीनक्वे न च भूतबल्युत्सवेऽपि च || ६ ||

धूपदीपविहीने च आरात्रिकविहीनके |
भस्मताम्बूलहीने च दर्पणश्चत्रहीनके || ७ ||

चामरं खड्गहीने च वेदस्तोत्र विहीनके |
पुराणश्रवणे हीने पञ्चाङ्गश्रवणेऽपि च || ८ ||

नृत्तगानं च वाद्यं च चण्डार्चनविहीनके |
एवमादिसमुत्पन्ने निष्कृतिं च वदाम्यहम् || ९ ||

मार्जनं प्रोक्षणाहीने गोगौरान्विनाशनम् |
मार्जनप्रोक्षणं कुर्याद् गव्येन प्रोक्ष्य भूतले || १० ||

कालाति क्रमणार्थाय शान्तिकुम्भाभिषेचयेत् |
तद्दोषशमनार्थाय व्योमव्यापि शतं जपेत् || ११ ||

* ने कर्मकालस्थानं दुर्भिक्षं जायते भुवि |
सयेव स्पृशितद्रव्यं वर्जयेत् तत्प्रयत्नतः || १२ ||

अथवा लिङ्गबिम्बस्य स्पर्शतं चेद् विशेषतः |
मृद्भाण्डानि विसृज्याथ स्नपनैरभिषेचयेत् || १३ ||

प्. २७९)

सौरपूजाविहीने च भूपते रोगसंभवम् |
शान्तिहोमं ततः कृत्वा स्नपनैरभिषेचयेत् || १४ ||

जप्त्वा दिनकरं मन्त्रं सहस्रं वा तदर्धकम् |
नित्यपुण्याहहीने च तद्राष्ट्रौ नश्यते श्रियम् || १५ ||

तद् दोषशमनार्थाय पञ्चगव्याभिषेचयेत् |
पञ्चगव्य विहीने च महामारि प्रवर्तते || १६ ||

घृतेन स्नपयेच्छम्भो ब्रह्ममन्त्रं शतं जपेत् |
विघ्नेश्वरार्चने हीने जीवावारण नाशनम् || १७ ||

स्नपनं शान्तिहोमं च कारयेत् तु गणेश्वरम् |
भक्ष्यापुपादिकं दत्वा विघ्नमन्त्रशतं जपेत् || १८ ||

रन्ध्रार्चन विहीने च दुर्भिक्षं जायते भुवि |
शान्तिकुम्भस्थितो येन देवेशामभिषेचयेत् || १९ ||

द्वारस्था देवतानां च तत्तन्मन्त्रशतं जपेत् |
पाद्यद्रव्यसदा चैव हीने राष्ट्रस्य नाशनम् || २० ||

तद्रव्यं द्विगुणदद्यात् अन्यसन्ध्यासु दापयेत् |
मूर्तिकुम्भस्थितो येन स्नापयेत् परमेश्वरम् || २१ ||

आचम्यार्घ्य विहीने चा पादद्रव्यं विधानयेत् |
स्नानद्रव्यविहीने च तद्राष्ट्रं जलवर्जितम् || २२ ||

तद्रव्यं द्वित्रिगुणं दद्यात् पञ्चाशत् कलशोदकैः |
स्नापयेत् परमेशानं व्योमव्यापि समुच्चरन् || २३ ||

प्. २८०)

वस्त्रदानविहीने च महाव्याधि समुद्भवः |
त्वक्काषायोदकेनैव स्नपयेत् परमेश्वरम् || २४ ||

वस्त्रयुग्मं ददेच्छम्भोः युवं वस्त्रेति मन्त्रतः |
अष्टोत्तरशतं जप्त्वा अन्यसन्ध्यासु दापयेत् || २५ ||

भूषणं चोपवितं च हीने दारिद्रसंभवम् |
शान्तिकुम्भोदके स्नाप्य अघोरेण शतं जपेत् || २६ ||

गन्धद्रव्यविहीने च तद्राष्ट्रं भयमावहेत् |
अस्त्रोदकेन संस्नाप्य तद्रव्यं द्विगुणं भवेत् || २७ ||

पुष्पपत्रविहीने च अनावृष्टिर्भविष्यति |
दिशाकुम्भोदके स्नाप्य सद्यमन्त्रशतं जपेत् || २८ ||

नैवेद्यं चोपदंशं च हीने दुर्भिक्षसंभवम् |
तद् दोषशमनार्थाय स्नापयेद्वल्कलोदकैः || २९ ||

अङ्गमन्त्रशतं जप्त्वा तद्रव्यं द्विगुणं ददेत् |
पानियमुखवासं च हीने तु जलवर्जितम् || ३० ||

स्नापयेत् परमेशानं पञ्चाशत् कलशोदकै |
तद्रव्यद्विगुणं दद्यान्मूलमन्त्रशतं जपेत् || ३१ ||

नित्यहोमविहीने च भूपतेस्तु विनाशनम् |
शान्तिहोमं ततः कृत्वा षोडशस्नपनं कुरु || ३२ ||

पश्चान्नित्याग्निकं कुर्यात् अघोरेण शतं हुनेत् |
प्रकारबलिहीने च तद्राष्ट्रं बलवर्जितम् || ३३ ||

प्. २८१)

शान्तिहोमं ततः कृत्वा स्नापयेन् माजनोदकैः |
दशबीजशतं जप्त्वा पश्चाद् बलिसमाचरेत् || ३४ ||

नित्योत्सवविहीने च परचक्रभयं भवेत् |
शान्तिहोमं ततः कृत्वा स्नपनैरभिषेचयेत् || ३५ ||

त्रयम्बकमनुजप्त्वा पश्चान्मत्रशतं जपेत् |
नित्योत्सवं ततः कृत्वा पुनः किञ्चिद् वदाम्यहम् || ३६ ||

श्वानकाकादि संस्पृष्ट्वा प्रतिलोमादिभिस्तथा |
* * देशे तु संस्थाप्य पूर्ववत् शान्तिमाचरेत् || ३७ ||

तत्स्थानादि बलिं दत्वा अस्त्रमन्त्रशतं जपेत् |
बलिदीपविहीने च यत्र देशे तु संस्थितम् || ३८ ||

पुनर्द्दीपसमारोप्य बलिशेषं समापयेत् |
भस्मताम्बूलहीने च माहामारि प्रवर्तते || ३९ ||

शान्तिहोमं ततः कृत्वा स्नापयेदाद्यतोयकैः |
आरात्रिकविहीने च नृत्तघ्नश्छदनेऽपि च || ४० ||

शान्तिकुम्भोदकैस्नाप्य बलिशेषं समापयेत् |
शान्तिकुम्भोदकैस्नाप्य बहुरूपशतं जपेत् || ४१ ||

भस्मताम्बूलहीने च राजादुर्जयमाप्नुयात् |
अस्त्रमन्त्रशतं जप्त्वा परिमार्जनतोयकैः || ४२ ||

स्नापयेत् परमेशानं तद्रव्य द्विगुणं ददेत् |
दर्पणश्छत्र हीने च चामरं खड्गहीनके || ४३ ||

प्. २८२)

परचक्राद् पयं भूमौ राजा दुर्जयमाप्नुयात् |
शान्तिहोमं ततः कृत्वा स्नपनैरभिषेचयेत् || ४४ ||

जप्त्वा तु क्षुरिकामन्त्रं सहस्रं वा तदर्धकम् |
ऋगाध्यध्यायनं हीने भक्तादि स्तोत्रहीनके || ४५ ||

शान्तिकुम्भोदकेस्नाप्य बीजमुख्यं शतं जपेत् |
वेदागश्रवणे हीने पुराण श्रवणे तथा || ४६ ||

जायानां नाशनं चैव बालानां नाशनं भवेत् |
मान्योदकेन संस्नाप्य दशबीजशतं जपेत् || ४७ ||

नृत्तगानं च वाद्यं च हीने तद्राष्ट्रनाशनम् |
शान्तिहोमं ततः कृत्वा मूर्त्तिकुम्भाभिषेचयेत् || ४८ ||

नन्दिमन्त्रशतं जप्त्वा पश्चान्नृतादिक कुरु |
चण्डार्चनविहीने च राजासेनविनाशनम् || ४९ ||

मूर्तिहोमं ततः कृत्वा गन्धोदैरभिषेचयेत् |
चण्डमन्त्रशतं जप्त्वा पश्चाच्चण्डसमर्चयेत् || ५० ||

सायं सन्ध्याविहीने च द्विगुणं चान्यसन्धिके |
यत्र देवाय तृप्यर्थं कुर्यान्निष्कृति पूर्ववत् || ५१ ||

सन्धिद्वयविहीने च संप्रोक्षणमथाचरेत् |
एवं यः कुरुते मर्त्यः स पुण्यां गतिमाप्नुयात् || ५२ ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे नित्यविधिप्रायश्चित्तं नाम पञ्चाशत्पटलः || ५० ||
प्. २८३)

अतः परं प्रवक्ष्यामि पञ्चगव्यविधिक्रमम् |
सर्वपापविनाशार्थं सर्वशान्त्यर्थमुच्यते || १ ||

उत्तमादि क्रमेणान्तु मध्यमं तु तदर्थकम् |
तदर्थमधमं ज्ञेयं त्रिविधं परिकल्पयेत् || २ ||

घृतं वै प्रस्तमेवं तु दधि द्विप्रस्तमेव च |
क्षीरं त्रिप्रस्तमित्युक्तं चतुप्रस्तं तु गोमयम् || ३ ||

त्रिप्रस्थं चैव गोमूत्रं मध्यमं तु प्रशस्यते |
कुडुपं तु घृतं चैव दधि स्यात् कुडुपद्वयम् ||
क्षीरं कुडुपत्रयं चैव प्रस्तं गोमयमुच्यते || ४ ||

प्रस्तार्धं चैव गोमूत्रं पञ्चगव्य विधीयते |
कपिला गोघृतं चैव सिताङ्गोदधिरुच्यते || ५ ||

क्षीरं तु पीतवर्णं स्याद्रक्तवर्णं तु गोमयम् |
कृष्णवर्णं तु गोमूत्रं सङ्ग्रहे तु विचक्षणः || ६ ||

घृतं वै रुद्रदेवत्यं दधि वै सोमदेवतम् |
क्षीरं तु शुक्रदैवत्यं गोमयं चार्कदेवतम् || ७ ||

गोमूत्रमग्निदैवत्यं पञ्चगव्याधिदेवता |
काश्यपक्रघृतमेवं तु कौशिकं दधिरुच्यते || ८ ||

क्षीरं स्याच्च भरद्वाजं गौतमं गोमयं तथा |
आत्रयं चैव गोमूत्रं ऋषियाच प्रकीर्तितः || ९ ||

प्. २८४)

क्षीरं तु सद्यमन्त्रं स्याद्वामदेवदधिं तथा |
गोमूत्रं बहुरूपं तु पुरुषेण तु गोमय || १० ||

* * मीशानमन्त्रेण पूजयेत् तु विचक्षणः |
व्योमव्यापिमहामन्त्रेरभिषेकं समाचरेत् || ११ ||

घृतानमग्नि देवत्यं गङ्गायां नालिकेरकम् |
शालिपिष्टमुषादेवि रजनीं च * * * * || १२ ||

आमलकं च लक्ष्मी च कशोदकमनोन्मनी |
पदं वै पञ्चकोषिनि चतुसूत्रं तु विनयसेत् || १३ ||

ईशानादि न्यसेद्धीमान् कोष्ठेनैव तु पूजयेत् |
गायत्रियादयगे मूत्रं गन्धद्वारेति गोमयम् || १४ ||

आप्यायस्वेति च क्षीरं दधिक्रावण्णेति वै दधि |
शुक्रमज्योतिरित्याज्यं देवस्य त्वा कुशोदकम् || १५ ||

प्रातःकालेभिषेकात् तु सर्वपापविनाशनम् |
मध्यान्नकालभिषेकां तु सर्वथात्यर्थमुच्यते || १६ ||

सायंकालाभिषेकात् तु सर्वरोगविनाशनम् |
प्रसादादि मुखो भूत्वा मण्डपस्य तु मध्यमे || १७ ||

तण्डुलः शालिभिः कुर्यान्मध्येस्ताप्य घृतं तथा |
गोमयं पूर्वके स्थाप्य गोमूत्रं चैव दक्षिणे || १८ ||

पश्चिमे तु दधि स्थाप्य उत्तरे क्षीरमेव च |
आग्नेर्यमधु संस्थाप्य नै-ऋत्यां नालिकेरकम् || १९ ||

Pअगे णो. २८५ इस् णोत् आवैलब्ले

प्. २८६)

शूर्पक्षे श्रोणनक्षत्रे हस्ते * ना * रिक्षके |
तत् तदृक्ष चतुर्थांशे कुमुदेशप्रदेशके || २० ||

दृष्ट्वा कर्कटलग्नं स्याच्चोदयं शिवमन्त्रवित् |
मृदं संग्राह्य यत्नेन काम्यराष्ट्रेशमन्दिरे || २१ ||

मध्ये च ग्राममध्ये च प्रधानतुरगालये |
प्रधान गजवासे च श्रींगस्पृग् वाससंयुतम् || २२ ||

चतुष्पथे ष्वोपणेध्येकोशमन्दिरपार्श्वके |
ग्रामदेवालये क्षेत्रे तटाकं जलनिर्गमे || २३ ||

बहुयत्नेन संग्राह्य दशस्थानेषु मृत्तिका |
पृथक् पात्रे समाकृष्य स्वदेशे देवमन्दिरे || २४ ||

शुद्धवस्त्रेण सच्छाद्य विन्यसेच्छालिमध्यमे |
तस्मिन्मासार्धमासे वा पूर्ववत्कर्कटोदयम् || २५ ||

निच्छित्य दिवसात्पूर्वे दशाहे वा नवाहके |
प्रातत्काले समुत्थाय स्नानं कृत्वा विधानतः || २६ ||

सन्तर्प्य शिवमन्त्रेण चाष्टोत्तरसहस्रकम् |
ततो देवगृहं गत्वा महादेवं प्रणम्य च || २७ ||

दशकुम्भान्समादाय तन्तुना परिवेष्टयेत् |
प्रणवेनैव संक्षाल्य सधूप्य शिवबीजतः || २८ ||

शिवमन्त्रं शतं जप्त्वा प्रत्येकं मृदमाहरेत् |
दशकुम्भेषु संस्थाप्य मुखं वस्त्रेण वेष्टयेत् || २९ ||

प्. २८७)

देवालयाग्रे सौम्ये वा ईशाने पावके तथा |
स्थण्डिलं कारयेद् विद्वान्नाढकद्वयशालिना || ३० ||

हृदयेनैव संप्रोक्ष्य कुम्भान् तस्योपरिन्न्यसेत् |
पिधाय शुद्धवस्त्रेण धाराबीजेन चार्चयेत् || ३१ ||

संरक्ष्य चास्त्रमन्त्रेण धेनुमुद्रां प्रदर्शयेत् |
पूर्वास्यामुत्तरास्यं वा रुचिरासनसंस्थितम् || ३२ ||

स्पृष्ट्वा कुम्भं कुशाग्रेण जप्त्वा पञ्चाक्षरं मनु |
दशसहस्रकं जप्त्वा जपान्ते होममाचरेत् || ३३ ||

कुम्भं पूर्वेऽथवा सौम्ये होमं कुर्याद् विचक्षणः |
अन्यथा नादिकं सर्वं पूर्वोक्तविधिना नयेत् || ३४ ||

नालिकेरफलं मुद्गं शर्करामधुसंयुतम् |
कदलिपनसोपेतं सहस्राहुतिमाचरेत् || ३५ ||

ब्राह्मणान्भोजयेत् तत्र नवपञ्चैकमेव वा |
दिनं प्रति विशेषेण एवमेव समाचरेत् || ३६ ||

निश्चित्यदिवसात्पूर्वे जपहोमवसानके |
शिवाग्रे मण्डपं कल्प्य षोडशस्तम्भसंयुतम् || ३७ ||

चतुर्द्वारसमायुक्तं चतुस्तोरणभूषितम् |
दर्भमालासमायुक्तं वितानाद्यैरलङ्कृतम् || ३८ ||

तन्मध्ये वेदिकां कुर्यान्न्वभागेक भागता |
वेदिवस्त्रेणसंवेष्ट्य स्थण्डिलं रक्तशालिना || ३९ ||

प्. २८८)

तण्डुलैः तिललाजैश्च दर्भैश्चैव परिस्तरेत् |
स्नानं कृत्वा विधानेन सन्तर्प्या तदनन्तरम् || ४० ||

जपहोमावसानं ते प्रविशे मण्डपं बुधः |
संकल्परजितेनैव शिवलिङ्गं विचक्षणः || ४१ ||

पञ्चगव्यमृते स्नाप्य वेद्युर्ध्वे चासनोपरि |
संस्थाप्य च महादेवं द्रोणपुष्पै समर्चयेत् || ४२ ||

सहस्रं शिवमन्त्रेण पूर्वमन्त्रेण चा बुधः |
द्रोणपुष्पसमभ्यर्च्य धूपदीपं प्रदापयेत् || ४३ ||

संग्राह्य दशमृत्कुम्भान् संशोध्य वीक्षणादिभिः |
शिवबीजेन वादाय तन्मृदालेपयेद् विभुम् || ४४ ||

सहस्रं जातिकुसुमै पञ्चाक्षरमनुस्मरन् |
सृष्टिमार्गेण चाभ्यर्च्य सन्निवेद्यगुलोदनम् || ४५ ||

सर्वोपचारैः संपूज्य ततः सायकमानयेत् |
द्रोणैश्च जातिकुसुमैः रर्चयित्वा गुरूत्तमः || ४६ ||

अयुतं वा तदर्धं वा तदर्धार्धमथापि वा |
साधकेनैव चाभ्यर्च्य शिवहस्तं प्रकल्पयेत् || ४७ ||

कीलमन्त्रं जपेद् भक्त्या करं साधक मूर्धनि |
संस्ताप्या च महामन्त्रं मचक्रान्तेति मन्त्रवित् || ४८ ||

अनेन विधिना पूर्वं रात्रौ जागरमाचरेत् |
संकल्पदिवसे प्राप्ते प्रतिनियममानसा || ४९ ||

प्. २८९)

ब्राह्मणान् शिवभक्तांश्च भोजनं दापयेद् बुधः |
दीनान्धकृपुणादीनां अन्नपानं प्रदापयेत् || ५० ||

पूर्वोक्तकालसंप्राप्ते गणेशं पूजयेद्बुधः |
दैवज्ञेय यथाकाले यजमानाय बोधयेत् || ५१ ||

न्मङ्गमन्त्रप्रभावेन यजमान प्रसन्निधिः |
गुरूपतिष्ठमार्गेण वेषयेन्नवसंख्यया || ५२ ||

अनेन विधिना शाले यस्मिन् दृष्टमहीं बुधः |
त्रिवारं प्राशयेत् तेन तद्राज्यं लभते ध्रुवम् || ५३ ||

मृल्लिङ्गस्यार्चनेनैव चतुसागरमध्यगाम् |
मेदिनी लभते राजासन्त्यसत्यं प्रभञ्जना |

मृल्लिङ्गस्यार्चनप्रोक्तं मुखलिङ्गविधि शृणु |

इति सूक्ष्मशास्त्रे मृल्लिङ्गार्चनविधिं नाम त्रिपञ्चाशत्पटलः || ५३ ||

पादुकाराधनं वक्ष्ये शृणुध्वं तत्प्रभञ्जना |
अर्धयामस्य पूजान्ते पूजयेत् पादुकावुभौ || १ ||

स्थलिकोर्ध्वे तु विन्यस्य तन्मध्ये वृषभं लिखेत् |
तस्योर्ध्वे शिवमावाह्य गन्धपुष्पैसृगादिभिः || २ ||

शिबिकोर्ध्वे समारोप्य शङ्खघोषसमन्वितम् |
सर्वालङ्कारसंयुक्तं सर्ववाद्यसमन्वितम् || ३ ||

प्. २९०)

स्तोत्रगीतसमायुक्तं शक्तिस्थाने समाविशेत् |
पादप्रक्षालनं कृत्वा पाद्याचमनं ददेत् || ४ ||

हस्तवारि गृहित्वा तु विकिरे शयनोपरि |
देविरभ्यर्च्यविधिवद् अस्त्रेणावाह्य देशिकः || ५ ||

शयनोपरिविन्यस्य तस्योर्ध्वे शिवमर्चयेत् |
पाद्यमाचमनं दत्वा भक्ष्या प्रपादिकं ददेत् || ६ ||

धूपदीपादिकं दत्त्वा ताम्बूलं दापयेद् धृदा |
दशास्त्रं परितोभ्यर्च्य पादुकौ विन्यसेत् स्थले || ७ ||

वस्त्रेणैव विधानं च कुर्यात् कवाटबन्धनम् |
शण्डेश्वरं समभ्यर्च्य स्वगृहं प्रविशेद्गुरुः || ८ ||

एवं यत्कुरुते मर्त्यः स पुण्यां गतिमाप्नुयात् |

इति सूक्ष्मशास्त्रे पादुकाराधनं नाम चतुःपञ्चाशत्पटलः || ५४ ||

अथातः संप्रवक्ष्यामि राजरक्षविधिं परम् |
विवृतं संवृतं चैव द्विविधं तत् प्रकीर्तितम् || १ ||

विवृतं भस्मसंयुक्तं संवृतं रोचनादिकम् |
मासक्षे जन्मनक्षेत्रे षडाशितिमुखेऽपि च || २ ||

अयने चन्द्रसूर्यस्य ग्रहणे कुलकालके |
षष्टाष्टद्वादशे मासि शूलनक्षत्रकेऽपि च || ३ ||

प्. २९१)

युद्धारम्भवसाने च भूतरोगाद्यसम्भवे |
पूजयेन्नृपरक्षार्थंमनेन विधिना बुधः || ४ ||

कर्मारम्भदिनात्पूर्वे नवमे सप्तमेऽध वा |
शिवरामाध्यविधिवद्दर्चयेत् कृष्णचगाम् || ५ ||

गोमयं सद्यमन्त्रेण भमावपतितं ग्रहेत् |
स देवि शिखा बिल्वि पञ्चाङ्गेन समन्वितम् || ६ ||

वामदेवेनमन्त्रेण पिण्डं कृत्वा विचक्षणः |
शोषणं बहुरूपेण पुरुषेणैव पाचनम् || ७ ||

ईशानं ग्राहयेद्धीमान् कलार्णैरभिमन्त्रयेत् |
मृत्पात्रे ताम्रपात्रे वा निक्षिपेद् धृदयेन तु || ८ ||

मुखं वस्त्रेण संवेष्ट्य गन्धपुष्पसमन्वितम् |
ग्रामप्रदक्षिणं कुर्यात् सर्वालङ्कारसंयुतम् || ९ ||

शिखाग्रे स्थापयेद् विद्वान्नधिवासनपूर्वकम् |
पूजयेद् गन्धपुष्पाद्यै मूलेनैवा विचक्षणः || १० ||

ततो मण्डपमासाद्य वितानाद्यैर्विचित्रितम् |
विसृतं नन्दधा भज्य मध्ये व्योमपदं गृहेत् || ११ ||

पदेकेन चतुर्दिक्षु शिवभद्रसमन्वितम् |
मुष्टिमात्रसमुत्सेधं दर्पणोदरसन्निभम् || १२ ||

दिशिभद्रोन्नतं विधि तच्चतुर्भागहीनकम् |
उपवेदिप्रकर्तव्यं तच्चतुर्भागभागया || १३ ||

प्. २९२)

नवाग्नि वाथ पञ्चाग्निमेकाग्नि वाथ कारयेत् |
कुण्डानि कल्पयेत् तत्र पूर्वोक्त विधिना बुधः || १४ ||

गोमयालेपनं कृत्वा शालिभिश्च विचित्रयेत् |
पुण्याहं वाचयेत् द्धीमान् पञ्चगव्यसमन्वितम् || १५ ||

प्रोक्षयेत् पुरुषेणैव पावमानमुदिरयत् |
शालिभिश्च वसुद्रोणैः स्थलिकं कारयेद्बुधः || १६ ||

तदर्द्धैस्तण्डुलैभुक्ष्य तदर्धैश्च तिलैरपि |
लाजैः पुष्पै परिस्तिर्य पञ्चवर्णेन पूरयेत् || १७ ||

वस्त्रैरावेष्ट्य तद्वेदि नानालंकारसंयुतम् |
तन्मध्येऽब्ज प्रकर्तव्यं दलाष्टकसमन्वितम् || १८ ||

नवकुम्भान् समादाय क्षालयेदस्त्रमन्त्रतः |
तन्तुना वेषये सर्वागवंक्ष सदृशान्नरम् || १९ ||

मण्डपस्यैशदिग्भागे सपायेत् तन्नधोमुखान् |
तोरणकलशानस्त्रान् दिक्पतीश्च यथाक्रमम् || २० ||

पूजयेद् गन्धपुष्पाद्यै तत् तन् मन्त्रेण देशिकः |
ततः संपूज्य गन्धाद्यैः र्वेदिकोर्ध्वे शिवासनम् || २१ ||

भृंशे सत्येन्तरिक्षे वा समर्यकपदेपि वा |
द्वादशाङ्गुलमानेन मण्डलं स्वस्तिकान्वितम् || २२ ||

सितरक्तयुधं वाथ पीतरक्तयुतं तु वा |
युगलिङ्गसमायुक्तं स्वस्तिकसंप्रकलपयेत् || २३ ||

प्. २९३)

अस्त्रमन्त्रसमुच्चार्य प्रोक्षयेदस्त्रवारिणा |
स्तण्डिलं तत्र कर्तव्यं विमलैः शालितण्डुलैः || २४ ||

सौवर्णं रजितं वापि ताम्रं वा कास्यमेव च |
स्थलिकायान्यसेत् तत्र शालिपिष्टैः विचक्षणः || २५ ||

द्वादशाङ्गुलमानेन वृषभं शयनान्वितम् |
सर्वावयवसंपूर्णं कल्पयेत् कल्पवित्तमः || २६ ||

पञ्चवर्णेरलङ्कृत्य सर्वाभरणभूषितम् |
खरश्रीङ्गास्य कर्णौ च वृषणं द्वातिरिक्तकम् || २७ ||

श्रिङ्गाग्र वाल पादान्तं पीतवर्णेन भूषितम् |
भ्रुवौ तन्मान रेखाणां कृष्णवर्णेमिति स्मृतम् || २८ ||

श्यामैश्च्छिवासनं कल्प्य शेषाङ्गशुक्लवर्णकम् |
सर्वपुष्पैरलङ्कृत्य धूपदीपसमन्वितम् || २९ ||

दत्वा पाद्यादिकादीश्च तन्मूलेन विचक्षणः |
आचार्यादाय वृषभं शङ्खध्वनिसमन्वितम् || ३० ||

पूर्वास्यमुत्तरास्यं वा स्थापयेद् वेदिमध्यमे |
दूर्वाग्रमष्टसाहस्राधवलाक्षतसंयुतम् || ३१ ||

वृषभेन समभ्यर्च्य पापभक्षणमन्त्रतः |
हविं निवेदयित्वाथ मुद्गभिन्नसमन्वितम् || ३२ ||

पानियाचमनं दत्वा दूपदीपं ददेद्बुधः |
ततो देवालयं दत्वा गीतवाद्यसमन्वितम् || ३३ ||

प्. २९४)

भस्मकुम्भसमादाय पूर्वभद्रे तु विन्यसेत् |
नवकदक्षिणे भद्रे स्थापयेत् पूर्ववन्मन || ३४ ||

पश्चिमे दशपुष्पं च निराञ्जनमधोत्तरे |
विन्यसेद् गन्धपुष्पाद्यैः हृदयेन विचक्षणः || ३५ ||

जप्त्वा राक्षोघ्नकं मन्त्रं कृणुस्वादि जपं कुरु |
धूपदीपैः समभ्यर्च्य शुद्धान्नं च निवेदयेत् || ३६ ||

कुण्डान्तिकं ततो गत्वा ततः संस्कारमारभेत् |
आयनादि विवाहान्तं पूर्वोक्तविधिना कुरु || ३७ ||

तन्मध्ये देवदेवेशं पञ्चवक्रसमन्वितम् |
डाडिमिपुष्पसंकाशं दशदोभिस्समन्वितम् || ३८ ||

पीतवस्त्रपरिधानं पीतमाल्यानुलेपनम् |
वज्रादिशूलटङ्कं च अभयं दक्षिणे धृतम् || ३९ ||

फणिन्द्रवरदापाशन्यङ्कुशं वामभागके |
मनोन्मन्यासमायुक्तं पञ्चावरणसंयुतम् || ४० ||

पूजयेद् गन्धपुष्पाद्यैः तत् तन्मन्त्रेण देशिकः |
इन्धनादाज्यसमिधं सूपं दधि यवं मधु || ४१ ||

तिललाजगुलं मुद्गं सत्तुं सिद्धाद्धकं फलम् |
सिताम्रपञ्चदूर्वाग्रं होमद्रव्यं दशाष्टधम् || ४२ ||

मृत्युञ्जयार्धमन्त्रेण सर्वद्रव्यं क्रमाधुनेत् |
प्रत्येकं शतमर्धं वा तदर्धं वा हुतं चरेत् || ४३ ||

प्. २९५)

द्रव्यान्ते व्याहृतिं हुत्वा भस्मकुम्भं स्पृशेत् तथा |
गन्धपुष्पैसमभ्यर्च्य धूपदीपं ददेद् गुरु || ४४ ||

एवं जागरणं रात्रौ प्रभाते स्नानमाचरेत् |
वितानवन्निमभ्यर्च्य सर्वद्रव्यै हुतं चरेत् || ४५ ||

ततः स्विष्टाहुतिं हुत्वा पूर्णाहुतिमथाचरेत् |
गन्धपुष्पैः समभ्यर्च्य विसृजैदग्निदैवतम् || ४६ ||

भस्मकुम्भं समादाया सर्वलङ्कारसंयुतम् |
वेदध्वनिसमायुक्तं स्तोत्रध्वनि समन्वितम् || ४७ ||

गीतवाद्यसमायुक्तं कृत्वा धामप्रदक्षिणं |
शिवाग्रे मण्डलं कृत्वा सर्वालङ्कारसंयुतम् || ४८ ||

सकलं मद्धमे स्थाप्य भस्मपूर्वे तु विन्यसेत् |
नवकं दक्षिणे स्थाप्य नीराजनमथोत्तरे || ४९ ||

पश्चिमे दशपुष्पाणि विन्यसेद् देशिकोत्तमः |
गणेशं पूजयेत् पाश्चाद् द्वारदेवान् समर्चयेत् || ५० ||

लिङ्गशुद्धि ततः कृत्वा पञ्चगव्यामृतैरपि |
अर्चयेदीपदानान्तं तन्मत्रेण विचक्षणः || ५१ ||

नवके स्नापयेद् देवं मूलमन्त्रमनुस्मरन् |
मन्त्रपुष्पं ततो दत्वा मन्त्रान्नं च निवेदयेत् || ५२ ||

वस्त्राभरणमालाद्यैरर्चयेत् परमेश्वरम् |
कुम्भान्भस्मसमादाय लिङ्गमूर्धनि दापयेत् || ५३ ||

प्. २९६)

बृहत् सामेति मन्त्रेण लिङ्गमालिप्य सर्वशः |
पञ्चवर्णहविर्दत्वा पानियाचमनं ददेत् || ५४ ||

ततो मण्डपमासाद्य वृषभाय हविर्ददेत् |
धूपदीपैः समभ्यर्च्य वृषमूलेन देशिकः || ५५ ||

स्तोत्रसङ्गीतनृत्ताद्यैः स्तोषयेद् वृषभेश्वरम् |
ततः सायान्नसमये धूपदीपावसानके || ५६ ||

नीराजनसमादाय शिवाग्रे स्थापयेद् बुधः |
निवृत्यादि कलामन्त्रेरर्चयेद् गन्धपुष्पकैः || ५७ ||

पद्मं च शूलमुद्रां च दर्शयेद् दीपसन्निधौ |
सगुल्मलुघृतैर्युक्तं धूपामोदसमन्वितम् || ५८ ||

वेदाग्रे दर्शयेद्विद्वान् लिङ्गमूर्धोपरित्रिधा |
भूमयो मूलमन्त्रेण अवतियय शनैशनैः || ५९ ||

एकवारं द्विवारं वा त्रिवारं वा विचक्षणः |
पूर्ववद्भ्रमणं कृत्वा प्रणवेन विसर्जयेत् || ६० ||

ब्राह्मणैर्वाधनारिभिः वाहयित्वा विचक्षणः |
प्रदक्षिणं ततः कुर्या वाद्यध्वनिसमन्वितम् || ६१ ||

पीठाग्रे गोपुराग्रे वा त्रिपथे वा चतुष्पथे |
निराजनं परित्यज्य बहुरूपमनुस्मरन् || ६२ ||

परितः सेचनं कुर्यात् सामान्यार्घ्यजलेन तु |
पादप्रक्षालनं कृत्वा प्रवेशेदालयं गुरु || ६३ ||

प्. २९७)

दशपुष्पैः शिवं यष्ट्वा दशबीजेन देशिकः |
पुष्पाञ्जलित्रयं दत्वा अभिष्ठं प्राथयेद् गुरु || ६४ ||

सन्ध्यान्तरे परित्यज्य वृषभं जलमध्यमे |
भस्मं विसृज्य तारेणार्ध पात्रे विनिक्षिपेत् || ६५ ||

कवचेन तु संरक्ष्य मुखं वस्त्रेण वेष्टयेत् |
ततस्साढ्यं समादाय कल्पयेदुचिरासनम् || ६६ ||

अनुग्रहशिवं ध्यात्वा प्राङ्मुखोदङ्मुखस्वयम् |
मूलेन सन्ध्यमालोक्य चूडादिचरणान्तकम् || ६७ ||

विन्यसेद् दक्षिणे पार्श्वे भस्मकुम्भं विचक्षणः |
निष्कमात्रसमादाय साध्यस्य शिरसोपरि || ६८ ||

प्रणवेन समुद्धूल्य त्रिवारं देशिकोत्तमः |
चूडादिपादपर्यन्तं पादाच्चूडावसानकम् || ६९ ||

त्रिवारं व्यापकं कुर्यात् पापभक्षणमन्त्रतः |
षडङ्गानाचरेद्भक्त्यमृत्युञ्जयमनुस्मञ्जपेत् || ७० ||

प्राणयामत्रयेणैव साध्यं मानं च रक्षयेत् |
संसाध्य हृदयं स्पृष्ट्वा मूलमन्त्रं शतं जपेत् || ७१ ||

शिवाङ्गै ब्रह्ममन्त्रैश्च व्योमव्यापि जपेद् बुधः |
एवं यः कुरुते मर्त्य स पुण्याङ्गतिमाप्नुयात् || ७२ ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे राजरक्षविधिं नाम पञ्चपञ्चाशत् पटलः || ५५ ||
प्. २९८)

रक्षादीपं कथं देवं शृणुं तत्व प्रभञ्जन |
यत्सर्वं तत्त्वया पृष्ट तत्सर्वं वद मे प्रभो || १ ||

रक्षादीपं विशेषेण उत्तमामध्यमाधमा |
शान्तिकं पौष्टिकं चैव कामदं च त्रिधा मतम् || २ ||

स्वर्णं वा रजतं वापि लोहं वा कासमेव च |
स्थलिका कृतिसंयुक्तं विंशदाङ्गुलिसंयुतम् || ३ ||

मध्याद्युत्तरपर्यन्तं पञ्चकुम्भानि विन्यसेत् |
दशाङ्गुलसमुत्सेधं विस्तृतं च दशाङ्गुलम् || ४ ||

तदूर्ध्वे दीपविन्यस्य कल्पयेत् कल्पमुत्तमः |
पादं चैव शराङ्गुल्यं मुत्सेधं तत्समं भवेत् || ५ ||

विस्तारं तावदेवं च दीपपात्रं च कल्पयेत् |
त्रिपाद्युपरिविन्यस्य रक्षादीपं तु कारयेत् || ६ ||

एवं शान्तिकमित्युक्तं पौष्टिकस्य विधि शृणु |
विंशत्यङ्गुलविस्तारं स्थलिकामानमुच्यते || ७ ||

शालिपिष्ठमयेनाय दीपाधारं च पञ्चधा |
एवत्पौष्टिकमाख्यातं काम्यदं च ततः शृणु || ८ ||

विस्तारं च चतुर्विंशत्पात्रसुवृत्तमुत्तमम् |
पञ्चसप्तनवैकं वा दीपाराधानं प्रयत्नतः || ९ ||

गोमयं वाथ पिष्टं वा विन्यसेत् सप्तपात्रकैः |
नवदीपं विशेषेण स्थण्डिलं प्रस्थपादकम् || १० ||

प्. २९९)

पाचयित्वा क्रमेणैव कुडुपं मध्यपिण्डकम् |
अष्टदिक्षु क्रमात्सर्वं सर्वदिक्षुकृतं हवि || ११ ||

पञ्चवर्णैः समालिप्य अथवा रक्तवर्णकम् |
तदूर्ध्वे वर्तितं प्राप्य गोघृतेनैव सेचयेत् || १२ ||

नयनोच्छिष्टमार्गेण प्रदोषे सम्यगाचरेत् |
दिनं प्रति विशेषेण राज्ञां विजयभेतले || १३ ||

शान्तिकं नित्यवत् कार्यं कुण्डे वा संस्कृतेऽपि च |
सायाह्ने शयनं कुर्याद्यक्षेशिं सम्यगर्चयेत् || १४ ||

* * * * * * * * * * * तु प्रदीपयेत् 
|
तस्य पश्चिमदिग्भागे स्थण्डिलं चतुरश्रकम् || १५ ||

स्थलिकां विन्यसेत् तत्र नेत्रमन्त्रेणसंयुतम् |
तैलं वा गोघृतं वापि वन्तितं चैव सेचयेत् || १६ ||

कुण्डाग्नौ दीपयेत् पश्चात् प्रमादेन तु मन्त्रतः |
अथवा वह्निबीजं वा मध्यदीपं प्ररोपयेत् || १७ ||

पूर्वाद्युत्तरपर्यन्तं पुरुषोदीषु मन्त्रकैः |
व्योमव्यापि समुच्चार्या सर्वदीपं प्रपूजयेत् || १८ ||

गणिकां वा देवदासि वत्याराथेद् दीपपात्रकम् |
वादि त्रिलयसंयुक्तं गणिका नृत्तमाचरेत् || १९ ||

वेदध्वनि समायुक्तं सर्ववाद्यसमन्वितम् |
गच्छेत् प्रदक्षिणं तस्य तत्तवेदपस्य सन्निधौ || २० ||

प्. ३००)

अस्त्रमन्त्रसमुच्चार्य दीपान्संपूजयेद्गुरु |
धूपदीपवसाने तु रक्षामन्त्रं समुच्चरन् || २१ ||

अष्टपुष्पैसमभ्यर्च्य लिङ्गादीन् जयेत् ततः |
त्रिन्वन्तरं च वारान्वा भ्रामयेत् तु शनैः शनैः || २२ ||

पुनश्च गणिकाद्याथ बलिपीठाग्रके क्षिपेत् |
एवं शान्तिकमित्युक्तं पौष्टिकं च ततः शृणु || २३ ||

शिवाग्रे तु विशेषेण मण्डलस्य तु मत्सुधिः |
विन्यसेत् स्थलिकोर्ध्वे तु रक्षादेविं च मन्त्रतः || २४ ||

नेत्रमन्त्रमनुस्मृत्य प्रोक्षयेत् तु शिवाम्भसा |
गर्भगेहं ततः प्राप्य अस्त्रमन्त्रेण पूजयेत् || २५ ||

रक्षादेविमनुस्मृत्य ततो देविमिवादिकम् |
एकद्वित्रिक्रमाद्भ्राम्य बेरादीन्भ्रमणं ततः || २६ ||

सविसर्जन तत्काले भस्मानि दापयेत् ततः |
शिवस्य रक्षां कृत्वा तु सर्वप्राणि हितावहम् || २७ ||

एवं पौष्टिकमेवोक्तस्याद्य दत्वाधुना शृणु |
कुण्डे वा स्थण्डिले वापि गर्भगेहेऽथवा पुनः || २८ ||

सप्तपात्रे तु कर्तव्यं सदीपं च स पूजयेत् |
पौष्टिकस्य क्रमेणैव पूजयेद् देवमुत्तमम् || २९ ||

शिवेन दीपं संयोज्य विसर्जने यथा भवेत् |
एवं कामदमित्युक्तं कथयं देव त्वया शृणु || ३० ||

प्. ३०१)

उत्तमं दीपमाख्यातं सप्ताङ्गुलं तदुत्तमम् |
शराङ्गुलं तु मध्यं स्याच्छूलाङ्गुलं तु कन्यसाम् || ३१ ||

गोघृतं चोत्तमं प्रोक्तं जाघ्रतं तु च मध्यमम् |
तैलं कन्यसमेवोक्तं गालितेनैव कारयेत् || ३२ ||

दूर्वाक्तश्च संयोज्य दर्पणं भसितेन च |
पाद्यादि दर्शनादूर्ध्वं शिवे दद्यात् क्रमेण तु || ३३ ||

यक्षेश्वरिं स्वरूपं तु शृणुं तद्वत् प्रभञ्जन |
यान्तेनैव समायुक्तं रक्षरस्वरसंयुतम् || ३४ ||

ओंकारादि नमोत्ताश्च मध्ये रक्षेशिबीजकम् |
परात्परमिदं मन्त्रं तव स्तोत्रप्रकाशितम् || ३५ ||

द्विभुजं चेकवक्त्रं च द्विपादं च द्विनेत्रकम् |
करण्डमकुटोपेतं सौम्यरूपस्मिताननम् || ३६ ||

दीपमध्येन्न्यसेद् देवीमञ्जलिकृतमुद्रया |
एवं ध्यात्वा यजेद् देविं रक्षादेवीं च मत्रवित् || ३७ ||

वामादि शक्तयश्चाष्टौ पूर्वादिक्रमतो यजेत् |
सोमाङ्गारादि संपूज्य द्वितिययवरणे न्यसेत् || ३८ ||

लोकपालादि संपूज्य त्रितिययवरणे न्यसेत् |
एवमेव क्रमेणैव रक्षेशिं पूजयेद् बुधः || ३९ ||

भस्मा पश्चाद्भस्मन्ददेश्छभोस्तश्चेषं तु जनाय च |
प्रदोषे शयनं कल्प्य एवं निश्चित्य बुद्धिमान् || ४० ||

प्. ३०२)

सर्वपापहरं पुण्यं सर्वदेवप्रियार्थकम् |
एवं क्रमेण संयोज्य रक्षादीपं समाचरेत् || ४१ ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे रक्षादीपविधिं नाम षट्पञ्चाशत् पटलः || ५६ ||

अथ वक्ष्ये विशेषेण करणानां तु लक्षणं |
कार्यं कर्तृना शक्यं स्यात् सर्वाधकरणैर्विन || १ ||

तस्माल्लक्षणसंयुक्तं कर्तव्यं करणास्तथा |
कुण्डानां लक्षणं चैव ततः सृक्सृवयोस्तथा || २ ||

लक्षणं होमपात्राणां परिधिनां तथैव च |
परिस्तरणदर्भानां समिधानां च लक्षणं || ३ ||

आहुतिनां प्रमाणं च ततः स्नानोदकस्य च |
पाद्यमाचमनीयं च अर्घ्यं चापि विशेषतः || ४ ||

गन्धपुष्पं च धूपं च दीपं चापि यथाविधिः |
वितानलक्षणं चैव प्रच्छिन्नपटलक्षणः || ५ ||

धूपमानमहाघण्ट धूपपात्रस्य लक्षणम् |
द्विविधं तु विधानं स्याद् बाह्यमाभ्यन्तरं तथा || ६ ||

पादप्रमाणं सर्वेषां कलशानां तु लक्षणम् |
ध्वजदण्डप्रमाणं च बलिदानस्य लक्षणं || ७ ||

एतां लक्षणतो वक्ष्य यथाशास्त्र विनिश्चितैः |
पूर्वाग्रं मुत्तराग्रं च कुर्यात् सूत्रत्रयं पुनः || ८ || 

प्. ३०३)

चतुरश्रकृते क्षेत्रे कुर्यात् कुण्डानि लक्षणैः |
कर्णसूत्रं चतुर्भागं कृत्वैकेन तु वर्तयेत् || ९ ||

क्षेत्रार्धावाधिकं चावत् पार्श्वयोरुभयोरपि |
कर्णसूत्रस्य सप्तांशं पूर्वया दिशि विन्यसेत् || १० ||

पार्श्वे सूत्रद्वयं न्यासात्कुण्डं योन्याकृतिर्भवेत् |
चत्वारिश्रिकृते क्षेत्रे मध्यात् कर्ण विगृह्य च || ११ ||

ततो विसृज्य क्षेत्रेर्धं शेषं कुर्यात् त्रिभागिकम् | 
भागेनैकेन संयुक्तं क्षेत्रार्धेन तु योजयेत् || १२ ||

वर्त्तयेत् तेन सूत्रेण वर्तुलं कुण्डमुच्यते |
चतुरश्रं तु कर्णेन कृत्वा तत्रैव पूर्ववत् || १३ ||

वर्तितं वर्तुलं कुण्डं तत्रार्धं धनुरुच्यते |
क्षेत्रस्यार्धार्धमानेन सहैकाशितिभागिकम् || १४ ||

सूत्रसूत्रमनेनैव त्रिकोणस्यात् त्रिभागिकम् |
क्षेत्रं तु सप्तधा कृत्वा भागमेकं बहिर्न्न्यसेत् || १५ ||

तस्मान् मध्यं गृहित्वा तु भ्राम्य वृत्ते तथैव च |
कर्णार्धाष्टांशसंयुक्तं कर्णार्धं यद् भवेदिह || १६ ||

सूत्रं तत्र भवेदेतत्पञ्चाग्रे तु भुजा भवेत् |
प्रागादि पञ्चसूत्रेण पञ्चाश्रं कारयेद् बुधः || १७ ||

दशभागं तथा क्षेत्रं कृत्वैकं बाह्यतो न्यसेत् |
सूत्रेण मध्यमात् तस्माद्वृत्तं कृत्वा ततो बुधः || १८ ||

प्. ३०४)

क्षेत्रे षोडशभागैकं क्षेत्रार्द्धेन तु योजयेत् |
एवं सूत्रं ततः कृत्वा सप्ताश्रे तु भुजा भवेत् || १९ ||

प्रागादि सप्तसूत्रेण सप्ताश्रं भवति स्फुटम् |
पद्मपद्मसमं वृत्ते कर्णिकादलसंयुतम् || २० ||

एवं समासतः प्रोक्तं कुण्डानां लक्षणं परम् |
वैकङ्कतमयो वाथ खादिरो वा स्रुक् स्रुवः || २१ ||

अथवा याज्ञिकैः वृक्षै कर्तव्यो सृक्सृवो बुधः |
पालाश खदिराश्वत्थ प्लक्षादुम्बरचन्दनैः || २२ ||

वैकङ्कतशमि बिल्वा यज्ञवृक्षो इमे नव |
द्विधा कृत्वा ततो भागैः सूत्रेण सुमितन्नया || २३ ||

चतुरश्रं ततः कृत्वा कुर्याल्लक्षण मे बुधः |
अरत्निमात्रमायामं तत्पश्वे तु बलिं भवेत् || २४ ||

षडङ्गुलं परिणाहं दण्डमूले विधिययते |
तदर्धं कण्ठनाहं स्यात् पुष्पकरं मूलवद्भवेत् || २५ ||

गोपालसदृशं गन्धमग्रं नासिकयासमम् |
पुटद्वयसमायुक्तं कर्षशेज्यनपूरितम् || २६ ||

सृवस्य लक्षणं प्रोक्तं स्रुकलक्षणमुच्यते |
षट्त्रिंशदङ्गुलायामे मष्टाङ्गुलसुविस्तृतः || २७ ||

उत्सेधं तु तदर्धं स्यात् सूत्रेण सुमितं ततः |
सप्ताङ्गुलभवेदास्यं विस्ताराय मयोपि हि || २८ ||

प्. ३०५)

त्रिभागैकं द्वभागे व्यहस्तारायामधोपि हि |
ग्रिभागैकं भवेदग्रं कृत्वा शेषं परित्यजेत् || २९ ||

कर्णद्वयङ्गुलायामं विस्तारं चतुरङ्गुलम् |
वेदिकाष्टाङ्गुलायामा विस्तारं तत्प्रमाणतः || ३० ||

तस्य मध्ये बलं कुर्याच्चतुरङ्गुलमानतः |
बिलं सुवृत्तितं कुर्याद् अष्टपत्रं सकर्णिकम् || ३१ ||

परितो बलिबाह्ये तु पट्टिकार्धाङ्गुलेन तु |
तद्बाह्ये यवनिम्नं तु पद्मपत्रं विचित्रितम् || ३२ ||

यवद्वयप्रमाणेन तद्बाह्ये पट्टिका भवेत् |
वेदिका मध्यतो रन्ध्रं कनिष्टाङ्गुलमानतः || ३३ ||

खान्तं यव घुखान्तस्याद् बलिमानं तु निम्नकम् |
दण्डं षडङ्गुलं नाहं दण्डाग्रे दण्डिकात्रयम् || ३४ ||

अर्धाङ्गुले विवृध्या तु कर्तव्यं चतुरङ्गुलम् |
त्रयोदशाङ्गुलायामं दण्डमूले घटो भवेत् || ३५ ||

द्व्यङ्गुलं भवेत् कुम्भं नाहं विद्यादशाङ्गुलम् |
वेदिमध्ये तया कुम्भे पात्रलक्षणमुच्यते || ३६ ||

सहस्र साधार विध्यक्ष्ये शृणुध्वं तत्प्रभञ्जन |
नित्ये नैमित्यके काम्ये स्नानान्ते तु महेश्वरम् || ३७ ||

सहस्रधारये स्नानं श्रीसौभाग्यप्रवध्रुवम् |
उत्तमोत्तमधारेषा परात्परमशक्ति सा || ३८ ||

प्. ३०६)

सहस्रवदने स्राव्य सञ्चित्य मृतरूपिणि |
ततः पात्र समादाय तल्लक्षणमिहोच्यते || ३९ ||

सप्ताङ्गुलसमारभ्य द्वि द्व्यङ्गुलविवर्ध्यतः |
सप्तविंशाङ्गुलं यावत् पास्त्रविस्तारमुच्यते || ४० ||

त्रियङ्गुलसमं वापि पञ्चाङ्गुलघृतं तु वा |
विस्तारपरितो मृत्याः पादाङ्गुलघनं भवेत् || ४१ ||

चतुर्वलययुक्तं वा द्विपार्श्वं वलयान्वितम् |
आयाशृङ्खलयायुक्तं वातरज्जुसमन्वितम् || ४२ ||

स्वर्णं वा रजतं वाधाताम्रजं च त्रिधा भवेत् |
उत्तमादि क्रमेणैव कारयेत् तत् तत्प्रभञ्जन || ४३ ||

ब्रह्मक्षत्रियवैश्यानां स्वर्णादिषु विधीयते |
भूपतिनां विशेषेण स्वर्णं वा रजतं मतम् || ४४ ||

अशक्तस्ताम्ब्रमेवं तु कल्पयेत् कल्पवित्तमः |
तत्पात्रं चतुरश्रं वा सुवृत्तं वा प्रकल्पयेत् || ४५ ||

त्रयश्रं वा प्रकर्तव्यं पञ्चविंशत् पदं ततः |
वृत्तं चेतु विशेषेण सर्वकामार्थ साधनम् || ४६ ||

आयुष्करं पुष्टिकरं श्रिकरं चतुरश्रकम् |
पात्रमध्ये विशेषेण पद्मं साष्टाकसंकर्णिकम् || ४७ ||

अङ्गुलाङ्गुलवृध्या तु त्रयङ्गुलसमाविधि |
पद्मावृतसमायुक्तं रत्नं काञ्चितमाचरेत् || ४८ ||

प्. ३०७)

माणिक्कं मध्यमे न्यस्य परिमुक्तं दृढं मतम् |
तद्बाह्ये सुषिरं कल्प्या सूचिमात्रप्रमाणतः || ४९ ||

यवमात्रप्रमाणं वा मष्टमात्रमथापि वा |
त्रयोदशाप्रणार्थाय भ्रामयो मनुसूत्रकम् || ५० ||

पूर्वभागे तु वज्रं स्यान्माग्नेयां मुक्तकं दृढम् |
दक्षिणे पुष्यरागं च निरुतौ चन्द्रनिलकम् || ५१ ||

वारुणे स्पुटिं चैव वैडुर्यं चैव वाथवे |
सौम्ये मस्तकं चैव ऐशान्ये निलमेव च || ५२ ||

तदायुक्ता सुमुक्तं वा स्वर्णं वा दृढमुत्तमम् |
त्रयोदशावरणानि रन्ध्रसङ्ख्यां ततः शृणु || ५३ ||

प्रथमे चाष्टरन्ध्रानि वसुदैवाधि दैवतम् |
द्वितीये च कलारन्ध्रे कलानमधिदेवता || ५४ ||

तृतीये च चतुर्विंशत् सर्पराजाधिदेवतम् |
चतुर्थे द्वात्रिंशरन्ध्रान्महागङ्गाधिदैवतम् || ५५ ||

पञ्चमावरणे चैव पञ्चाशद्रन्ध्रमाधिकम् |
यमुनामाधिदैवत्यं सर्वरन्ध्र पूजयेत् || ५६ ||

षष्ठमावरणे चैव पञ्चाशच्चतुरंशकम् |
गोदावरि सदैवत्यं सर्वरन्ध्रेषु योग्यताः || ५७ ||

रन्ध्राणामधिदैवत्यं सन्धिरे वा विधीयते |
सप्तमावरणे चैव रन्ध्रं षष्टितमं भवेत् || ५८ ||

प्. ३०८)

सरस्वत्याधिदैवत्यं रन्ध्रेषु क्रमतोऽर्चयेत् |
अष्टमावरणे चैव युग्माधिकमशितिकम् || ५९ ||

नामदाधिकदैवत्यं पूजयेत् सुषिरं वृतः |
नवमावरणे चैव रन्ध्रं षण्णवति स्मृतम् || ६० ||

सिद्धिं स्यात्यधिदैवत्यं सर्वरन्ध्रेषु योग्यतः |
दशमावरणे चैव शतरन्ध्रसमन्वितम् || ६१ ||

कावेरित्यधिदैवत्यं सुषिरे योजयेत् क्रमात् |
पश्चादावरणं चेत्तु युगाधिकशतं भवेत् || ६२ ||

पुण्यतीर्थादि दैवत्यं सर्वरध्राणि योजयेत् |
सर्वरन्ध्राणि कर्तव्यं विन्यसेत् तु विचक्षणः || ६३ ||

द्वादशवरणे चैव अष्टोत्तरशतं भवेत् |
इच्छाशक्त्याधि दैवत्यं सर्वरन्ध्रं विशेषतः || ६४ ||

त्रयोदशवृणं प्रोक्तं षष्टाधिकशतद्वयम् |
ज्ञानशक्त्याधिदैवत्यं सर्वरन्ध्रसमन्वितम् || ६५ ||

एवं रन्ध्रसमाख्यातं मत्राङ्गुलवशान्नयेत् |
चतुरश्रस्य मध्ये तु सप्तसप्तपदं भवेत् || ६६ ||

मध्यकोष्ठे तु पद्मं स्यान्माणिक्कं चैव मौक्तिकम् |
वैज्रनिलं चैव वैडूर्यं मरतकं पुष्यरागकम् || ६७ ||

स्फटिकं प्रवालमेव तु मध्यादीशान्तमेव च |
सुषिरं पञ्चविंशच्च पदमेकं प्रकल्पयेत् || ६८ ||

प्. ३०९)

एवमेव पदान्तानि पदं पत्रिपदं प्रति |
सहस्रधारया युक्ता पराशक्त्याधि दैवतम् || ६९ ||

चतुश्रीखलयायुक्तं डोलयन्त्रं प्रकल्पयेत् |
अथवान्य प्रकारेण शृणुध्वं तत्प्रभञ्जन || ७० ||

तत्पात्रं त्रिविधं प्रोक्तं मधमादित्रयं तथा |
द्वादशाङ्गुलमेवं तु उत्तमं परिकीर्त्तितम् || ७१ ||

सप्ताङ्गुलसुविस्तारं मध्यमं परिकीर्त्तितम् |
त्रियङ्गुलसुविस्तारं मधमं परिकीर्त्तितम् || ७२ ||

एवं पात्रसुविस्तारं भित्तिरुसेधमुच्यते |
एकाङ्गुलसमुत्सेधम् उत्तमं परिकीर्तितम् || ७३ ||

अर्धाङ्गुलसमुत्सेधं मध्यमं तत्प्रकीर्त्तितम् |
पादाङ्गुलसमुत्सेधं मध्यमं त्वधि विद्यते || ७४ ||

यवद्वयसमुत्सेधं एवमेव क्रमेण तु |
यवमात्रघनं प्रोक्तं क्रमेणैव सुबुद्धीमान् || ७५ ||

पाणिभ्यां पत्रमादाय लिङ्गमूर्ध्याभिषेचयेत् |
स्वर्णरजतताम्रे वा चतुरश्रं वा वृत्तकम् || ७६ ||

चतुरश्रं नवा कोष्ठे मध्ये सुषिरमेवयुक् |
आवृत्तं चाष्टसुषिरं पदमेकं प्रयत्नतः || ७७ ||

पदबाह्ये सूत्रमध्ये महाशासु विशेषतः |
सूचिमात्रप्रमाणेन श्रुतिरन्ध्रं प्रकल्पयेत् || ७८ ||

प्. ३१०)

अन्यानि पदमध्येषु द्वादशा सुषिरं कुरु |
अष्टोत्तरशतं प्रोक्तं पञ्चाशश्चैक हीनके || ७९ ||

तत्पात्रे नवकोषं तु मध्यकोष्ठं तु मध्यमम् |
अवृतं चाष्टसुषिरं तद्बाह्ये तु विशेषतः || ८० ||

एकैक पदमध्ये तु शरसङ्ख्या च रन्ध्रकम् |
पञ्चाशरन्ध्रमेवोक्तं पञ्चविंशति चोच्यते || ८१ ||

तत्पत्रं नवकोष्ठेषु मध्ये सुषिरमेवयुक् |
अन्यानि पदमध्ये तु ईशदृक्सुषिरं कुरु || ८२ ||

चतुरश्रमि * प्रोक्तं सुवृत्तमथ चोच्यते |
पूर्ववत्पात्रमेवं तु सष्टपत्रसकर्णकम् || ८३ ||

कर्णिकामध्यमेवं तु पूर्वादिवसुरन्ध्रकम् |
तद्बाह्ये दलमध्ये तु * * * * * रं कुरु || ८४ ||

तद्बाह्ये वृत्तमेवं तु महाशासु युगं भवेत् |
एवं सुषिरमाख्यातं अष्टोत्तरशतं क्रमात् || ८५ ||

पञ्चाशत् पञ्चविंशश्च पूर्ववत्परिकल्पयेत् |
क्षुद्रम * मिदं प्रोक्तं मात्मार्थं चे परार्थकम् || ८६ ||

परार्थे भद्रमेवं तु आत्मार्थं न विचारतः |
मोदहदज्ञानतो वापि भद्रपात्रोभिषेचयेत् || ८७ ||

आयुश्रीकीर्ति * ष्टिञ्च कृष्णपक्षे तु च द्रवित् |
तत्पात्रं शङ्खतोयेन पूजयेन्मूलमन्त्रतः || ८८ ||

प्. ३११)

एवमेव क्रमेणैव सहस्रार्धाभिषेचनम् || ८८� ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे सहस्रधारविधिं नाम अष्टपञ्चाशत् पटलः || ५८ ||

नागस्य लक्षणं वक्ष्ये शृणु तत्वत्प्रभञ्जन |
स्वर्णं रजित ताम्रेण शिलयेष्टकये || १ ||

धघदारुजैर्दशमृर्त्वा भुजङ्गं संप्रकल्पयेत् |
एकहस्तसमारभ्य वस्वङ्गुलविवर्धनात् || २ ||

चतुर्विंशतिहस्तानां नागायामं प्रकल्पयेत् |
आयादिशोभनोपेतं शुभमानं परिग्रहेत् || ३ ||

तन्मानं शतधाभज्य एकांशं द्वङ्गुलं भवेत् |
वेदांशमुखमानस्यात् रुद्रांशं मुखविस्तृतम् || ४ ||

भन्वंशं फणिदीर्घं स्यात् पञ्चाशं फणिविस्तृतम् |
नासापुटान्तरं पादं नासितारं शिवांशकम् || ५ ||

तत्समानासिदीर्घं स्याद्व्योमांशदृष्टिमण्डलम् |
तन्मध्ये यवमानेन कृष्णमण्डलमाचरेत् || ६ ||

तद्विस्तारार्धमानेन ज्योतिर्मलका भवेत् |
पक्षदीर्घं द्विभागं स्यात् तद्विस्तारशिवांशकम् || ७ ||

पक्षोच्चं द्वङ्गुलार्धं तु कर्णपक्षाङ्गुलं भवेत् |
वेदांशं कर्णविस्तारं युक्त्या सिंहस्य कर्णवित् || ८ ||

प्. ३१२)

चतुर्दन्तसमायुक्तं दन्तदीर्घं तदङ्गुलम् |
दन्तादि त्वङ्गुलार्धं स्याद्धरिदन्त वदाचरेत् || ९ ||

करण्डमकुटैर्वापि चित्रवस्त्राकृतिं स्तु वा |
मध्ये फणार्धमानेन तस्य पार्श्वफणं भवेत् || १० ||

फणसप्तेषु वा प्रोक्तं त्रिफणं वा समाचरेत् |
नाहं वै षोडशाङ्गुल्यं बालान्तद्वङ्गुलं भवेत् || ११ ||

पद्मपीठोपरिष्टात्तु त्रिफलं मण्डनान्वितम् |
नासिमध्यमसूत्रं तु बालाग्रं रुजुसूत्रकम् || १२ ||

अंशं वा द्वित्रियंशं वा हीनाधिक्यं न दोषभाक् |
शोभाबलसमोपेतं युक्त्या सर्वाङ्गमाचरेत् || १३ ||

नागलक्षणमेवोक्तं शृणु मण्टपमानकम् || १३� ||

इति सूक्ष्मशास्त्रे नागलक्षणविधिं नाम एकोनषष्ठि पटलः || ५९ ||

बलिपीठविधिं वक्ष्ये शृणुध्वं तत्प्रभञ्जन |
भद्रं क्षुद्रं द्विधा प्रोक्तं क्षुद्रमेवाल्पपीठकम् || १ ||

भद्रं प्रोक्तं महापीठं लिङ्गं त्रैययेकरूपकम् |
एतयोः क्षुद्रपीठानां लक्षणं वक्ष्यतेऽधुना || २ ||

शिवलिङ्गस्य पीठायस्तुङ्गतारनवांशके |
सप्तांशमुत्तमं प्रोक्तं पञ्चांशमध्यमं स्मृतम् || ३ ||

प्. ३१३)

त्रिभागं कन्यसंख्यातं क्षुद्रपीठस्य विस्तरम् |
तद्विस्तारचतुर्भागे एकैकं पीठतुङ्गकम् || ४ ||

मानाङ्गुलवशद्वाधख्यष्टरसमन्त्रकम् |
आर्त्तोसेधांशमानेन पञ्चभागे कृते * * || ५ ||

* * * मक भागेन पद्मतुङ्गं गणांशतः |
एकेन कर्णिकां कुर्यात् दधावान्यविधानतः || ६ ||

अशेषं फल्लपद्माभं कारयेन् मानकोविदः |
मात्रपीठ प्रा * * न्तु अयुक्तं वा सयुक्तकम् || ७ ||

अयुक्तं पूर्ववत्प्रोक्तं सयुक्तं पीठपङ्कजम् |
चतुषडङ्गुलं वापि सप्तपीठविशालकम् || ८ ||

उत्तुङ्गलक्षणाद्यादि पूर्ववत् परिकीर्तितम् |
तत्तदन्तरमानं तु एकाङ्गलवशास्मृतम् || ९ ||

भद्रपीठविधिप्रोक्तं परिवारविधिं पुरा |
एतत्सर्वं समापाद्य प्रतिष्ठाविधिमाचरेत् || १० ||

द्वारे पीठप्रतिष्ठा च प्रथमे च द्वितीयके |
भद्रपीठप्रतिष्ठा च समतन्त्रे च कारयेत् || ११ ||

पृथक्तन्त्रेण वा कुर्याच्चतुरङ्गं विधानतः |
एकाचार्येण कर्तव्यमेकस्मिन्नेककालके || १२ || 

अङ्कुरं वास्तुयागादि समतन्त्रकमाचरेत् |
प्रासादपूर्वदिग्भागे मण्डपं विधिनाचरेत् || १३ ||

प्. ३१४)

तन्मध्ये वेदिकां कुर्याद्धस्तमात्रप्रमाणतः |
रुद्रवेदिति सा प्रोक्ता तत्तारत्रैकतुङ्गकम् || १४ ||

तत्पूर्वादि चतुर्दिक्षु विधिवेदी प्रकल्पयेत् |
अनेन वा समं कुर्यात् तद्विधानप्रकारतः || १४ ||

एवमेव प्रकारेण मण्डपं सम्यगाचरेत् |
नवाहे वाथ पञ्चाहे त्रियाहेऽङ्कुरमाचरेत् || १६ ||

जीर्णपीठपरित्यागं कृत्वाथास्थापयेन्नवम् |
तज्जिर्णं तु त्रिधा प्रोक्तं स्पुटतश्चिन्नभिन्नकम् || १७ ||

भद्रपीठं विशेषेण महाङ्गोपाङ्गसंयुतम् |
उपानजगति चाथ कुमुदं कण्ठपट्टिका || १८ ||

पद्मं च कर्णिका चाध महाङ्गमिति कीर्तितम् |
दलोपदलनास्यादि उपाङ्गमिति कीर्तितम् || १९ ||

वर्जयेत् तु महाङ्गेषु न त्याज्यं चेत्प्रभञ्जन |
क्षुद्रपीठादि सर्वेषु विहीने ताश्चवर्जयेत् || २० || 

तस्योद्धारं क्रमं वक्ष्ये पीठदक्षिणमण्डले |
संकल्प्यासनमावाह्य पूजामन्त्रं समाचरेत् || २१ || 

तत्पूर्वे स्थण्डिलं कृत्वा शालिभिः मण्डलैः शुभैः |
तन्मध्ये पद्ममालिख्य साष्टपत्रसकर्णिकम् || २२ ||

द्रोणं पूरितघटान् तन्मध्ये विन्यसेद् बुधः |
आवाह्य पीठाद् देवाश्च कुम्भमध्ये तु विन्यसेत् || २३ ||

प्. ३१५)

निवेद्यादि समाप्याथ चाग्निकार्योक्तमार्गतः |
आधानादिविवाहान्तं कृत्वा मधुघृतेरपि || २४ ||

दूर्वाभिः तण्डुलैस्तत् तद् देवतामन्त्रमुच्चरन् |
शतमर्धं तदर्धं वा होमयेत् तु पृथक् पृथक् || २५ ||

क्षुरिका बीजमुख्येन पूर्णाहुति समाचरेत् |
जयादिरभ्याधानां च क्रमाद्रष्ट्रभृतं हुनेत् || २६ ||

अग्निस्थं मण्डलस्थं च कुण्डमध्ये समापयेत् |
भूतले निखनेतांश्च समुद्रेष्वथवा नयेत् || २७ || 

जीर्णपीठादि सभूतम् अस्मि चेति तमाचरेत् |
पीठशुद्धिं ततः कृत्वा पञ्चमृद्गव्य बिल्वकैः || २८ ||

भद्रपीठो विशेषोऽस्तिस्तदग्रे स्थित दर्पणेः |
धाराभिषेचनं कुर्याच्छुद्धै रुद्धैति मन्त्रतः || २९ ||

वास्तुहोमं बलिं चाथ मण्डपार्चां पुरा चरेत् |
रक्षाबन्धं ततः कृत्वा भद्रपीठोर्ध्व कर्णिके || ३० || 

अन्येषामेव पीठानां कृतं वा तद्विना चरेत् |
वेद्यास्थ स्थण्डिलं कुर्यादष्टद्रोणेन शालिना || ३१ ||

तदर्धैस्तण्डुलैर्युक्तं तदर्धं तिलसंयुतम् |
लाजैः पुष्पैः तिलैः दर्भैविकीर्णै समलङ्कृतम् || ३२ ||

तत्पूर्वे वेदिकुम्भेषु दक्षिणोत्तरमध्यतः |
नन्दिनं च महाकालं वृषभं पूजयेत् क्रमात् || ३३ ||

प्. ३१६)

ततो दक्षिण संभूते वेदिकुम्भेषु सर्वतः |
दुर्गामन्स्त्रश्च विघ्नेशं वरस्कन्दं च वधावम् || ३४ || 

चण्डेशमऽग्न्यादि शान्तमग्रे भूतेशमध्य च |
प्रदिचि वेदिकुम्भेषु धरिषं भुजगेश्वरम् || ३५ ||

धर्मदेववमामेव चत्वाम्मध्येत्वनुक्रमात् |
उदीचिवेदिकुम्भेषु इन्द्रं वैश्वानरं यमम् || ३६ ||

निरुतिं पाशिपध्विन्दुवटुकाख्यं महेश्वरम् |
विष्णुं पीतामहञ्चापि पूर्वदारभ्य पूजयेत् || ३७ || 

तन्मध्ये वेदिकुम्भेषु आमोदं च प्रमोदकम् |
सुमुखं दुर्मुखं चाथ अविघ्नं विघ्ननायकम् || ३८ ||

पूर्वदक्षिणपाशिन्दु रुद्रदिक्कर्णिकोध्वतः |
आसनैः मूर्तिमूलाद्यैः संयुक्तां सम्यगार्चयेत् || ३९ ||

तत् तद् वेद्युत्तरे देशे क्षुद्रपीठादि वासनम् |
भद्रपीठे विशेषोस्ति तस्धाने चाधिवासयेत् || ४० ||

वेदपारयणं कुर्यात् कुम्भस्थापनपूर्वकम् |
अग्न्याधानादिकं सर्वमग्निकार्योक्तमाचरेत् || ४१ ||

समिधाज्यचरूलाजान् सर्षपांश्च यवातिलान् |
तत्तमूलषडङ्गैश्च पवमानैः स्त्र्यम्बकैः || ४२ ||

स्पृष्ट्वा तु जुहुयात् तत्र मूलमन्त्रमनुस्मरन् |
एवं जागरणं रात्रौ प्रभाते स्नानमाचरेत् || ४३ ||

प्. ३१७)

तोरणादि घटान् सर्वान् अर्चयेद् गन्धपुष्पकैः |
क्षुद्रपीठप्रतिष्ठाया स्थानं वक्ष्यामि तच्छृणु || ४४ ||

प्रासादमध्यमाशृत्य चान्तर्मण्डलमध्यतः |
दुर्गादि चण्डपीठान्तमग्न्यादीशान्तमर्चयेत् || ४५ ||

अग्ने वृषस्थलं यत्र तत्र तत्पीठमाचरेत् |
देशकः तत्पृष्ठे भूतनाथस्य पीठं दत्वा प्रमाणतः || ४६ ||

द्वारं प्रति विशेषेण द्वारेशं पीठदेशकम् |
अन्तर्मण्डलमात्रं स्याधर्मेशस्य वृषामृतः || ४७ ||

इन्द्रपीठं मुखायामे भद्रपीठोभ्रमानतः |
तस्धानसीमसम्बन्धम् अन्तर्मण्डलमानतः || ४८ ||

अग्न्यादि स्थापयेत् सप्तदिक्षु सोमेशमध्यतः |
नैरुते दण्डमानेन विष्णुपीठं प्रतिष्ठयेत् || ४९ ||

ऐशान्यां हस्तमानेन ब्रह्मपीठं प्रतिष्ठयेत् |
द्वितिर्यवरणे पीठोस्वेवमेवं प्रकल्पयेत् || ५० ||

भद्रपीठप्रतिष्ठा तु प्रोक्त प्राकारलक्षणं |
आचार्यं पूजयेत् पश्चाद् वस्त्रहेमाङ्गुलियकैः || ५१ ||

अध्येत्रं परिचारांश्च यथावित्तानुसारतः |
पर्यष्टिनोत्तरियाद्यैरुष्णिषैर्मण्डितेन च || ५२ ||

पूर्वे तु स्थापितघटान्सर्वतोद्य समन्वितम् |
शिरसा वाहयित्वाथ कृत्वा धामप्रदषिणं || ५३ ||

प्. ३१८)

तत् तन् मूलसमुच्चार्य तत् तत्पीठेऽभिषिच्य च |
भद्रपीठो विशेषोऽस्ति मन्त्रन्यासं समाचरेत् || ५४ ||

गोपुरस्य विधिं वक्ष्ये शृणुध्वं तत्प्रभञ्जन |
अन्तर्मण्डलमारभ्य मर्याद्याद्यान्तसलके || ५५ ||

शोभार्थ रक्षरार्थं च द्वारशालिदिमं चरेत् |
द्वारशाला द्वारशोभा द्वारप्रासादहर्म्यकम् || ५६ ||

द्वारगोपुरमित्येते पञ्चधा परिकीर्तितम् |
द्वादशालादिहर्म्यन्तं शोभार्थरक्षणार्थकम् || ५७ ||

किञ्चिद् भेदं विशेषेण महागोपुर * * ते |
एकादि त्रितलान्तं च स्नानार्थं संप्रकल्पयेत् || ५८ ||

युगादि सप्तपर्यन्तं वस्त्रमाभरणाय च |
अष्टादि पञ्क्तिपर्यन्तं शयनार्थं प्रकल्पयेत् || ५९ ||

रुद्रादि त्रयोदशान्तं गौसभार्षादि कल्पयेत् |
त्रितालादिषु भूम्यान्तं द्वारप्रासादमाचरेत् || ६० ||

षट् तालदष्टपर्यन्तं द्वारहर्म्यं प्रकल्पयेत् |
कलाभूम्यवसानं च महागोपुरमिष्यते || ६१ ||

अथवा सर्वसालेषु मुनि संख्यतलं भवेत् |
सलानमपि सर्वासां मित्येवं परिकल्पयेत् || ६२ ||

उपपीठसमायुक्तं केवलं वामसूकरम् |
उपपीठसमायुक्तं पञ्चांशं तु विभाजिते || ६३ ||

प्. ३१९)

अधिष्ठानं शिवांशं तु द्व्यंशं वा चरणायतम् |
एकांशप्रस्तरोत्सेधं अधिष्ठानमुभांशकेत् || ६४ ||

उपपीठक्रमेणैव कुम्भपीठ प्रकल्पयेत् |
अश्रमायाम उत्सेधं विस्तारात् संप्रवक्ष्यते || ६५ ||

मूलहर्म्यविशालं तु चतुर्गुणमुदाहृदम् |
पञ्चषड्भागमानं तु गोपुरं संप्रकल्पयेत् || ६६ ||

विस्तारमष्टधा कृत्वा द्वादशांशं दशांशकम् |
शिवांशं रोपयेद् धीमान्नेकांश रहितं क्रमात् || ६७ ||

पञ्चषट्सप्तभागस्तु गुणितास्संप्रकीर्तितम् |
शालादिगोपुरान्तं च विस्तारमिह कथ्यते || ६८ ||

प्रासादमानमेवं हि हस्तामानं शृणु क्रमात् |
पञ्चहस्तं समारभ्य द्विद्विहस्तविवर्धनात् || ६९ ||

यथा श्रद्धानुसारेण कल्पयेत् तु विचक्षणः |
पञ्चधा गोपुरे कार्यं क्रमेण विनिवेशयेत् || ७० ||

सप्तहस्तसमारभ्य द्वेकहस्तविवर्धनात् |
हस्त सप्तति यवच्च यथामानं प्रकल्पयेत् || ७१ ||

नवहस्तं समारभ्य द्विद्विहस्तविवर्धनात् |
अशितिद्वयहस्तान्तं पञ्चधा परिकल्पयेत् || ७२ ||

रुद्रहस्तं समारभ्य त्वशित्यन्तं प्रकल्पयेत् |
विस्तारमेवमाख्यातं मायामं मधुना शृणु || ७३ ||

प्. ३२०)

सार्धपादं सपादं वा सत्रिपादमथापि वा |
द्विगुणं द्विगुणार्धं च त्वयामं कल्पयेद् बुधः || ७४ ||

अस्तं त्रिपादमर्धं वा वृद्धिहानिं च कारयेत् |
आयादि शोभनार्थं च विस्तारे तु विशेषतः || ७५ ||

पद्बाह्ये पदमध्ये तु पदाभ्यन्तरमेव वा |
आयादि शुभसंयुक्तं तत्र मानं प्रकल्पयेत् || ७६ ||

विस्तारात् कल्प्यञ्चोत्सेधं विस्तारं रसथा भजेत् |
शात्योत्सेधं तु धर्मांशं कल्पयेत् तु विचक्षणः || ७७ ||

विस्तारे तु नवांशं तु द्वादशांशं तु शोभया |
त्रिपादाधिकप्रासादं भज्यं द्विगुणमुत्तमम् || ७८ ||

द्विगुणं द्विगुणार्धं च गोपुरं तु प्रकल्पयेत् |
उत्तरादिशिखान्तं च वा मस्तकादिं त मथापि वा || ७९ ||

कुटकोष्ठादि निव्रञ्च मानसूत्राद् बहि क्रमात् |
प्रासादोक्तपदात् तत्र निवृच्चेशं च कथ्यते || ८० ||

त्रिभागे द्वयमेवं वा चतुर्भागे द्विभागिकम् |
सप्तभागे त्रिभागं च सालनिष्क्रान्तमेव हि || ८१ ||

त्रिहस्तं तु समारभ्य यवद्दशकरान्तकम् |
द्वारविस्तारमेवं तु क्रमेणैव तु कल्पयेत् || ८२ ||

सार्धपादं सपादं वा त्रिपादसहितं तु वा |
द्विगुणं तु तदुत्सेधं द्वारमानं विधीयते || ८३ ||

प्. ३२१)

द्व्यङ्गुलादि च सप्तान्तं मध्यान्निव्रं प्रकल्पयेत् |
लिङ्गस्य मध्याद्वामे तु द्वारमध्ये प्रकल्पयेत् || ८४ ||

द्वादशाङ्गुलमारभ्य पञ्चाशच्च स्मृतं भवेत् |
त्रिभगेनैकभागं वा पञ्चभागेकमेव वा || ८५ ||

स्तम्भनिष्क्रान्तमेवं हि अधोदुम्बरमुन्नतम् |
द्वारस्तम्भप्रमाणेन उपनाद्युत्तरान्तकम् || ८६ ||

द्वारोच्चं वसुभागं तु वेदाङ्गमुपपीठकम् |
अधिष्ठानं च द्व्ययंशेन द्व्ययंशतिलपायनम् || ८७ ||

अष्टनन्दशांशं तु उपपीठं त्रियंशकम् |
त्रिभागेनैकभागेन अधिष्ठानोच्छ्रयं भवेत् || ८८ ||

द्वयंशं तलिपायामं प्रथमं च प्रकल्पयेत् |
उपपीठोदयान्तं च स्थानमानं विधीयते || ८९ ||

पूर्वे परे च बाले च द्वारस्धम्भं प्रकल्पयेत् |
पूर्वे कवाटबन्धं स्यादपरे तु विवर्जयेत् || ९० ||

कवटद्वारयोगं च धामोक्त विधिवत् ततः |
पंक्तित्रयं समारभ्य रुद्रपंक्त्यन्तविस्तृतम् || ९१ ||

पंक्तिद्वयं वा चैकं वा पंक्तिमानं प्रकल्पयेत् |
विस्तारे नवभागे तु पञ्चांशं नालगेहकम् || ९२ ||

शेषं कुड्यविशालं स्यात् तदर्थं वापि कल्पयेत् |
शेषं तु भित्तिविस्तारमेकभौम प्रकल्पयेत् || ९३ ||

प्. ३२२)

विस्तारं सप्तभागे तु आयामं च तथा भवेत् |
त्रयंशं ग्रभगेहं स्यात्पादं भित्तिविशालकम् || ९४ ||

कर्णकूटं शिवांशस्याच्छलयामं द्वयंशकम् |
हारान्तरद्वयंशेनविस्तारायाममेव च || ९५ ||

द्वितालं त्विति विख्यातं त्रितालं त्वधुनोच्यते |
दशांशं द्विभजेदीर्घं विस्तारं च तथा भवेत् || ९६ ||

त्रियंशं गर्भगेहं स्याद् देकांशग्रहपिण्डिका |
आलिन्द्रं द्वेकभागेन हाराव्यासं शिवांशकम् || ९७ ||

कर्णकूटं शिवांशेन शालादीर्घं त्रियंशकम् |
एकांशं पञ्चरव्यासमर्धांशं हरयोन्नरम् || ९८ ||

एवमेव क्रमेणैव द्वितालं पूर्ववद् भवेत् |
त्रितालं द्वितिविख्यातं चतुर्भुममधशृणु || ९९ ||

एकादियुगभूम्यन्तं निष्कान्तं भित्तिकं विना |
द्वितालादि कलान्तं च सार्धकोटि समन्वितम् || १०० ||

एकांशमर्धमथवा सार्धकोटिविशालकम् |
मध्यकोष्ठांशसंयुक्तं सार्धकोटि सुभद्रकम् || १०१ ||

विस्तारे रुद्रभागं तु नालागेह त्रियंशकम् |
द्वयंशं भित्तिविस्कम्भमंशेना धारिकं भवेत् || १०२ ||

हाराव्यासमथार्धांशं बाह्ये भित्तिरुदाहृदम् |
विस्तारं दशधा कृत्वा कर्णकूटविशांशकम् || १०३ ||

प्. ३२३)

चतुरंशं कोष्ठादिर्घं शेषं हारसपञ्जरम् |
कर्णकूटांशकं त्यक्त्वा आयामे तु विशेषतः || १०४ ||

षोडशांश विभज्याथ द्वयंशं पार्श्वकोष्ठकम् |
शालादीर्घं षडंशं तु अर्धांशेन तु पञ्जरम् || १०५ ||

शेषं हारान्तरं प्रोक्तं एवमेव क्रमेण तु |
त्रियोदशांशं विस्तारे नालं गेहे त्रियंशकम् || १०६ ||

एकांशे त्रिधपिण्डस्तु अंशेनाण्डानिकं भवेत् |
हारदीर्घं च मेकांशं बाह्यभित्तिविशालकम् || १०७ ||

रसभूम्यादि भूम्यन्तं कल्पयेत् कल्पवित्तमम् |
द्वादशाङ्गुलविस्तारमेकांशं कूटविस्मृतम् || १०८ ||

पञ्चांशं कोष्ठदीर्घं तु शेषं हारा सपञ्जरम् |
कर्णकूटांशकं त्यक्त्वा आयामे तु विशेषतः || १०९ ||

शालायामं तु सप्तांशं शेषं हारासपञ्जरम् |
रसभूमिरिति ख्यातं सप्तभूमिरथोच्यते || ११० ||

त्रयोदशांशं कृत्वाथ एकांशं कूटविस्तृतम् |
शालादीर्घं तु भूतांशं शेषं हारान्तरं भवेत् || १११ ||

कर्णकूटांशकं त्यक्त्वा आयामे तु विशेषतः |
त्रयोविंशांशमायामं रसांशं कोष्ठदीर्घिकम् || ११२ ||

द्वयंशं पार्श्वकोष्ठं च एकांशं चैव पञ्जरम् |
शेषं हारसमायुक्तं सप्तभूमिमिति स्मृतम् || ११३ ||

प्. ३२४)

विस्तारं पूर्ववत् कृत्वा एकांशं कर्णकूटकम् |
शालाशं भूतभागं तु शेषं हार सपञ्जरम् || ११४ ||

आयामे तु विशेषेण कर्णकूटांशकं त्यजेत् |
त्रयोविंशतिभागं तु पार्श्वकोष्ठद्वयंशकम् || ११५ ||

शालायामं तु सप्तांशं सार्धांशपञ्जरं भवेत् |
एकांशाधिकं कोष्ठं च शेषं हारा सपञ्जरम् || ११६ ||

कर्णकूटांशकं त्यक्त्वा दीर्घमेवं विधीयते |
एवं रसादीभूम्यन्तं त्रियंशं गर्भगेहकम् || ११७ ||

शेषं पूर्ववदुद्यष्टं नवभूम्यन्तमुच्यते |
* * * * * * * * * * * नैव 
पञ्जरम् || ११८ ||

शेषं हारान्तरं प्रोक्तं नवभूमिरिति स्मृतम् |
विस्तरे सप्तदाशांशं एकांशं कूटविस्तृतम् || ११९ ||

सप्तांशं कोष्ठदीर्घं स्याच्छेषं हारा सपञ्जरम् |
द्वात्रिंशदीर्घमेवं तु द्वयंशं पार्श्वकोष्ठकम् || १२० ||

दशांशं कोष्ठमेवं तु अर्धांशेनैव पञ्जरम् |
शेषं हारान्तरं प्रोक्तं दशभौमं प्रकल्पयेत् || १२१ ||

विस्तारे तु चतुर्विंशदेकांशं कर्णकूटकम् |
द्वयंशं पार्श्वकोष्ठं च रसांशं कोष्ठदैर्घ्यकम् || १२२ ||

अर्धांशं पञ्जरं व्यासं शेषहारान्तरमतम् |
दीर्घमेवं प्रकर्तव्यं कर्णकूटांशकं विना || १२३ ||

प्. ३२५)

आयामे च द्वयंशं तु अष्टांशं कोष्ठमायतम् |
पक्षांशं पार्श्वकोष्ठं च पञ्जरं तु त्रिपादकम् || १२४ ||

शेषं हारान्तरं प्रोक्तं रुद्रभूमिरिति स्मृतम् |
एकमर्धं त्रिपादं वा पञ्जरस्य तु दीर्घकम् || १२५ ||

शेषं हारान्तरं प्रोक्तं कल्पये तु यथाविधिः |
त्रिसप्तति विभागं तु एकांशं कर्णकूटकम् || १२६ ||

युगांशं पार्श्वकोष्ठं च दशांशं मध्यकोष्ठकम् |
अर्धांशं पञ्जरं प्रोक्तं शेषं हारान्तरं स्मृतम् || १२७ ||

अष्टत्रिंशांशमायामं द्वयंशं पार्श्वकोष्ठकम् |
शालायामं तु भान्वाशनन्दाशं पञ्जरं भवेत् || १२८ ||

शेषहारासमं प्रोक्तं कर्कभूमिरिति स्मृतम् |
त्रीं विंशदंशेन विस्तारं एकांशं कूटविस्तरम् || १२९ ||

द्वयांयाशं पार्श्वकोष्ठं च दशांशांकोष्ठमेव च |
एकांशपञ्जरं प्रोक्तं त्रयोदशतलं क्रमात् || १३० ||

द्वाविंशतिश्च विस्तारं एकांशं कूटविस्तरम् |
शालादीर्घं तु रुद्रांशं पार्श्वकोष्ठद्वयंशकम् || १३१ ||

पञ्चरर्थेन कर्तव्यशेषं हारा समं भवेत् |
चत्वार्यंशं विभज्याथ अर्कांशं कोष्ठमेव च || १३२ ||

द्वयंशं पार्श्वकोष्ठं च अर्धांशेन तु पूजनम् |
शेषं हारान्तरं चैव चतुर्दशतलं मतम् || १३३ ||

प्. ३२६)

विस्तारं विशदंशं तु एकांशं कर्णकूटकम् |
नन्दांशं कूटमेवं तु पार्श्वकोष्ठद्वयंशकम् || १३४ ||

अर्धांशं पञ्जरं प्रोक्तं शेषं हारान्तरं तमम् |
आयामे तु विशेषेण पञ्चाशद्भागमेवं हि || १३५ ||

विंशद्भागं च कोष्ठं च द्वयंशं पार्श्वकोष्ठकम् |
त्रिपादं पञ्जरं प्रोक्तं शेषं हारान्तरं क्रमात् || १३६ ||

एकोनत्रिंश विस्तारं एकांशं कूटविस्तरम् |
पार्श्वकोष्ठद्वयंशं च दशांशं मध्यकोष्ठकम् || १३७ ||

एकांशं पञ्जरं प्रोक्तं शेषं हारान्तरस्मृतम् |
षष्ठ्यंशं विभजेत् तत्रात्रैदशं मध्यकोष्ठकम् || १३८ ||

द्वयशं पार्श्वकोष्ठं च एकांशं पञ्जरं भवेत् |
शेषं हारान्तरं प्रोक्तं र्दन्तिमानमिदं परम् || १३९ ||

प्रस्थरे पञ्चभूम्यादि वेशनं च ततः शृणु |
सुभद्रं वा विभद्रं वा पस्थरम कल्पयेद् बुधः || १४० ||

कण्यकूटादिशालानां भद्रमेवं विधीयते |
गण्डमानमधोवक्ष्ये शृणुध्वं तत्प्रभञ्जनम् || १४१ ||

उक्तारादिशिखान्तं च भूमिभागं च कल्पयेत् |
सार्धांशं तु कपोतोच्चं मेकांशं गलमेव च || १४२ ||

पादोनत्रंशशिखरे शिखमानं तु शेषकम् |
एवमेव क्रमेणैवा एकभौममिति स्मृतम् || १४३ ||

प्. ३२७)

उत्तरादि शिखान्तं च नन्दभागमिति स्मृतम् |
एकांश पञ्चमानं तु सार्धपक्षंशकं घटम् || १४४ ||

शिखशेषं प्रकर्तव्यं द्वितलं च यथा क्रमम् |
उत्तरादि शिखान्तं च त्रयोदशांशमेव च || १४५ ||

मञ्चं सार्धांशमानं च सार्धद्व्यंशांशमघ्रिकम् |
प्रस्तरोच्चं सपादाशं द्वयंशं पादमेव च || १४६ ||

कपोतोच्चं त्वें कपादं तत्समं गलमेव च |
सार्धपक्षं शकं प्रोक्तं शेषं घ्युदयं स्मृतम् || १४७ ||

उत्तरादि शिखान्तं च रन्द्रभाग विभाजिते |
पञ्चमानं सपादांशं द्वयंशं चरणायतम् || १४८ ||

कपोतोच्चं शिवांशं च सार्धपक्षांशकं शिरः |
शेषं स्तूप्यदयं प्रोक्ता द्वितलं ज्वीति विद्यते || १४९ ||

उत्तरादि शिखान्तं च त्रयोदश विभाजिते |
सार्धांश पञ्चमानं स्यात्सार्धद्व्यांशाङ्घ्रि तुङ्गकम् || १५० ||

कपोतोच्चं सपादांशं पक्षांशं पाददैर्घ्यकम् |
मञ्चमानं शिवांशं च शश्यम्भं गलमुच्यते || १५१ ||

शिखरं सार्धपक्षंशं शेषं स्धुप्युदयं भवेत् |
त्रितलं ह्येवमाख्यातं चतुर्भुमिमध शृणु || १५२ ||

स्थूप्यात्युत्तरसिद्धान्तं मषादिश विभाजिते |
मदो न द्वयंशमञ्चोञ्चं पक्षांशं चरणायतम् || १५३ ||

प्. ३२८)

व्योमांशं मञ्चमानं स्याद्गलं तत्सममुच्यते |
पादोनत्रिंशशिखरं शेषं स्थूप्यादयं भवेत् || १५४ ||

चतुर्भुमिरितिप्रोक्तं बाणभूममध शृणु |
उत्तरादि शिखान्तं च पञ्चविंशति भागया || १५५ ||

पक्षांशं मञ्चमानं स्यार्धाग्न्यंशाङ्घ्रितुङ्गकम् |
सपादोंशकपोतोच्चं गुणांशं तलिपायतम् || १५६ ||

सार्धांशं मञ्चमानं स्यात्सार्धपक्षांशमघ्रिकम् |
सपादांशकपोतोच्चं पक्षांशं तलिपायतम् || १५७ ||

कपोतोच्चं सार्धं पादांशगलतत्सममुच्यते |
युगांशं शिखरोत् तुङ्गं शेषं स्थूप्यादयं भवेत् || १५८ ||

पञ्चभूमिमिति प्रोक्तं रसभूममथोच्यते |
उत्तरादिशिखान्तं च एकत्रिंशांशकं भवेत् || १५९ ||

सपादद्व्यमञ्चोच्चं युगांशं शरणायतम् |
पक्षांशं मञ्चमानं तु सार्ध ह्यंशं घ्रितुङ्गकम् || १६० ||

पादोनद्व्यंशमञ्चोच्चं गुणांशं चराणायतम् |
सार्थांशमञ्चमानं तु सार्धपक्षांशमघ्रिकम् || १६१ ||

सपादांशकपोतोच्चं कलांशं चरणायतम् |
व्योमाशं मञ्चमानं तु सपादांशं गलोदयम् || १६२ ||

शिखरं युगभागं तु शेषं स्थूप्यादयं भवेत् |
रसभूमिमिति प्रोक्तं सप्तभूमिमध शृणु || १६३ ||

उत्तरादि शिखान्तं च अष्टत्रिंशति भागया || १६३� ||

प्. ३२९)

सार्थद्वयं मशं चोर्चं सार्धवेदांशमङ्घ्रिकम् |
सपादद्वयं शमं चोच्चं युगांशं तलिपायतम् || १६४ ||

पक्षंशंमंच मां तु चार्धाग्न्यंशांघ्रितुङ्गकम् |
सपादद्व्यंशमञ्चोच्चं वेदांशं चरणायतम् || १६५ ||

पक्षांशप्रस्थरोत्सेधं युगपादादिकं भवेत् |
स्थाणु त्रिपादमच्चोर्चं मग्न्यर्धं तलिपातकम् || १६६ ||

सार्धांशं मञ्चमानं तु त्रिंशं पादाधिकं भवेत् |
सपादांश कपोतोच्चं त्रिभागं गलमुच्यते || १६७ ||

शिखरे पञ्चभागे तु शेषं स्थूप्यादयं भवेत् |
सप्तभूमिमिति प्रोक्तं वसुभूमिमधशृणु || १६८ ||

पञ्चांश द्व्येधमाधिक्यं भागं कृत्वा ग्रहोन्ततम् |
द्विपादद्वंशमञ्चोर्चं रसार्धं तिलपायतम् || १६९ ||

सपादद्व्यंशं मञ्चोच्चभूतांशं तलिपायतम् |
सपादद्व्यंशं चोर्चं वेदार्धं चरणायतम् || १७० ||

पक्षांशमञ्चमानं तु युगांशं चाङ्घ्रितुङ्गकम् |
पादोन द्व्यंशमञ्चोर्चं गुणार्धं चरणायतम् || १७१ ||

सार्धंशं मञ्चमानं तु द्विगुणं चाङ्घ्रितुङ्गकम् |
सपादंश कपोतोच्चं पक्षार्थं चरणायतम् || १७२ ||

सपादंश कपोतोर्चं गुणांशं गलमुच्यते |
शिखरे पञ्चभागे तु शेषं स्थूप्यादयं भवेत् || १७३ ||

प्. ३३०)

वसुभौममिति प्रोक्तं नन्दभौममध शृणु |
उत्तरादि शिखान्तं च षड्यंशं विभजेत् ततः || १७४ ||

द्विपादद्व्यंशमञ्चोच्चं भूतार्धं चरणायतम् |
द्विपादद्व्यंशत्कपोतं च पञ्चाशच्चरणोदयम् || १७५ ||

सपादद्व्यंशमञ्चं तु युगांशं तलिपायतम् |
द्व्यशं प्रस्थरं चैवमग्न्यर्थं तालिपायतम् || १७६ ||

त्रिपादांशं कपोतोच्चं गुणांशं चरणायतम् |
सार्धं शमञ्चमानं तु द्व्यशार्थं शरणायतम् || १७७ ||

सपादंशकपोतोच्चं द्व्यंशं चरणायतम् |
अंशप्रस्तरमानं तु त्रियंशं गलमुच्यते || १७८ ||

शिखरे पञ्चभागे तु शेषं स्थूप्यादयं भवेत् |
उत्तरादिशिखान्तं च चतुःषष्ट्यंशकं भवेत् || १७९ ||

सपादत्रिशमञ्चोच्चं कौशिकार्धाङ्घ्रितुङ्गकम् |
गुणांशमञ्चमानं तु सार्धभूतांशमङ्घ्रिकम् || १८० ||

पादोनद्व्यंशमञ्चोर्चं भूतांशं तलिपायतम् |
कपोतं सार्धपक्षांशं सार्धवेदांशमघ्रिकम् || १८१ ||

सपादद्व्यंशमञ्चोच्चं वेदांशं चरणायतम् |
सपादांशं कपोतोच्चं गलं तत्सममुच्यते || १८२ || 

शिखरे युगभागे तु शेषं स्थूप्यादयं भवेत् |
दशभूमिमिति प्रोक्तं रुद्रभूमिमध शृणु || १८३ ||

प्. ३३१)

सप्ततियुगभागं तु उत्तरादिशिखान्तकम् |
सर्धाग्न्यंशं कपोतोच्चं तलिपं सार्धषट्ककम् || १८४ ||

सपादात्रयंशमञ्चोच्चं कौशिकांशाङ्घ्रितुङ्गकम् |
कपोतोच्चं गुणांशं तु सार्धभूतांशमङ्घ्रितम् || १८५ ||

पादोन त्रयंशमञ्चोच्चं भूतांशं चरणायतम् |
कपोतं सार्धपक्षांशं सार्थवेदांशमघ्रिकम् || १८६ ||

सपादद्व्यंशमञ्चोच्चं वेदांशं चरणायतम् |
पक्षाशं मञ्चमानं तु सार्धाग्न्य * घ्रितुङ्ग * || १८७ ||

पादोनद्व्यंशमञ्चोच्चं गुणांशं चरणायतम् |
सार्धांशं मञ्चमानं तु सार्धपक्षांशमघ्रिकम् || १८८ ||

सपादांशं कपोतोच्चं कलांशं चरणायतम् |
मञ्चमानं सपादांशं गलं तत्सममुच्यते || १८९ ||

शिखरं वेदभागं तु शेषं स्थूप्यादयं भवेत् |
रुद्रभूमिमिति प्रोक्तं भानुभूमिमथ शृणु || १९० ||

पञ्चाधिकमशित्यंशंमुत्तरादिशिखान्तकम् |
त्रिपादद्व्यंशमञ्चोच्चं थात्वांशं तलिपायतम् || १९१ ||

सार्धाग्न्यशं कपोतोच्चं वरणं सार्धषट्ककम् |
सपादत्र्यंशमञ्चोच्चं षडंशं तलिपायतम् || १९२ ||

कपोतोच्चं गुणांशं तु सार्धभूतांशमङ्घ्रिकम् |
पादो न त्र्यंशमञ्चोच्चं भूतांशं तलिपायतम् || १९३ ||

प्. ३३२)

सार्धपक्षांशमञ्चोच्चं सार्धवेदांशमघ्रिकम् |
सपादद्व्यंशमञ्चोच्चं वेदांशं चरणायतम् || १९४ ||

पक्षांशं मञ्चमानं तु सार्धाग्न्यंशाङ्घ्रितुङ्गकम् |
पादोनद्व्यंशमञ्चोच्चं गुणांशं तलिपायतम् || १९५ ||

सार्धांशं मञ्चमानं च सार्धपक्षांशमघ्रिकम् |
सपादांशं कपोतोच्चं पक्षांशं चरणायतम् || १९६ ||

मञ्चमानं सपादांशं गलं तत्सममेव च |
शिखरं वेदभागं तु शेषं स्थूप्यादयं भवेत् || १९७ ||

भानुभूमिमिति प्रोक्तं त्रयोदशतलं शृणु |
उत्तरादिशिखान्तं च षण्णवत्यंशकं भवेत् || १९८ ||

युगांशं मञ्चमानं तु सार्धभूतांशमङ्घ्रिकम् |
त्रिपादत्र्यंशमञ्चोच्चं विस्तारं चरणायतम् || १९९ ||

सार्धाग्न्यंशकपोतोच्चं तलिपं सार्धषट्ककम् |
सपादं त्र्यंशमञ्चोच्चं षडंशं तलिपायतम् || २०० ||

गुणांशं मञ्चमानं तु सार्धबूतांशमङ्घ्रिकम् |
पादोन त्र्यंशमञ्चोच्चं भूतांशं चरणायतम् || २०१ ||

कपोतं सार्धपक्षांशं सार्धवेदांशमघ्रिकम् |
सपादद्व्यंशमञ्चोच्चं युगांशं चरणायतम् || २०२ ||

* * * शममानेन सार्धग्न्यंशाघ्रितुङ्गकम् |
पादो न द्व्यंशमञ्चोर्चं गुणांशं चरणायतम् || २०३ ||

प्. ३३३)

सार्धांशं मञ्चमानं च सार्धपक्षांशमघ्रिकम् |
सपादादंशमञ्चोच्चं पक्षांशं चरणायतम् || २०४ ||

शिवांशं मञ्चमानं च सपादांशं गलोदयम् |
शिखरं युगभागं तु शेषं स्थूप्यादयं भवेत् || २०५ ||

त्रयोदशतलं प्रोक्तं मनुभूमिमथ शृणु |
उत्तरादि शिखान्तं च अष्टाधिकशताधिकम् || २०६ ||

सपादयुगमञ्चोच्चं वस्वंशं चरणायतम् |
वेदांशं मञ्चमानं तु सार्धसप्तांशमङ्घ्रिकम् || २०७ ||

त्रिपादग्न्यंशमञ्चोच्चं सप्तांशं चरणायतम् |
सार्धाग्न्यंशं कपोतोर्च्चं तलिपं सार्धषट्ककम् || २०८ ||

सपादत्र्यंशमञ्चोच्चं षडंशं तलिपायतम् |
गुणांशमञ्चमानं तु सार्धभूतांशमङ्घ्रिकम् || २०९ ||

पादोन त्र्यंशमञ्चोच्चं भूतांशं चरणायतम् |
सार्धपक्षांशकर्मं च सार्धपक्षांशमघ्रिकम् || २१० ||

सपादद्व्यंशमञ्चोच्चं वेदांशं चरणायतम् |
* * शम * मानं तु सार्थाग्न्यंशाङ्घ्रितुङ्गकम् || २११ ||

पादो न द्व्यंशमञ्चाच्चं गुणांशं तलिपायतम् |
सार्धांशं मञ्चमानं तु सार्धपक्षांशमघ्रिकम् || २१२ ||

स * * * * * * * * * शं चरणायतम् |
श * शमञ्चमानं तु गलं तत्सममेव च || २१३ ||

प्. ३३४)

शिखरं वेदभागं तु शेषं स्थूप्यादयं भवेत् |
मन्मभूमिति प्रोक्तं तिथिभौममध शृणु || २१४ ||

एकविंश शतान्तं तु * * * * * * * * |
पञ्चमानं युगांशं तु सार्धपक्षांशमघ्रिकम् || २१५ ||

सपादयुगमञ्चोच्चं वस्वंशं तलिपायतम् |
युगांशमञ्चमानं तु सार्धसप्तमशङ्घ्रिकम् || २१६ ||

त्रिपादाग्न्यंशम * * * * * शरणायतम् |
सार्धाग्न्यंश कपोतोच्चं तलिपं सार्धषट्ककम् || २१७ ||

सपादात्रयंशकं चोच्चं षडंशं तिलपायतम् |
गुणांशमञ्चमानं तु * * * * * मघ्रिकम् || २१८ ||

पादोन त्र्यंशमञ्चोच्चं भूतांशं चरणायुतं || २१८� ||



अपूर्णः




###########   END OF FILE  #######