####################################################
MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE
Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0
Catalog number: M00063
Uniform title: sakalāgamasārasaṅgraha
Manuscript : IFP transcript T0351

Description: 
Transcription of IFP transcript T0351. For details see catalog record of transcript in the IFP section of the Muktabodha digital library.


Notes: 
Data entered by the staff of Muktabodha under the supervision of Mark S. G. Dyczkowski.



Internet publisher : Muktabodha Indological Research Institute
Publication year : Pre-1900
Publication city : 
Publication country : India
####################################################

मर्क् स्. ग्. द्यच्श्कोwस्कि



(४आ) (उ) पविश्य शुचिस्थाने विट्श्वावान्त्यजरासभान् |
श्वानन्तर्थस्त्रीश्वपाकास्थिसूकरान्न(वि)लोकयेत् |

----  न दन्त मांसमबाधयन् |

निर्मलं दशना यावत् तावद्वै दन्तधावनम् |
दन्तधावनमुद्दिष्टं जिह्वाकर्षणकं च ------- |
------------- श्वद्धा(त्था)र्कखदिरं करं च 
नालिकेरकम् |

तृणपर्णपलाशोर्थ पिष्टिकाङ्गनरभस्म च |
अङ्गुलीञ्च न शस्ये तत् ---------------- क्षयः |
मन्त्राश्च मुनयो देवाः पितरस्तत्पराङ्मुखाः |
भविष्यन्तु दिने भानौ कुर्याश्चेद्वि
--- ति त् पर्वषष्ठीनां नवम्येकादशी तथा |
काष्ठानां दन्तसंयोगे दहत्यासप्तमंगु(कु)लम् |

प्. २) अष्ट ------------------- पञ्चदश्यां त्रिजन्मि (न्मनि) |

तैलं मांसं व्यवायं च दन्तकाष्ठं च वर्जयेत् |

पौर्णमास्याममावास्यां सङ्क्रा -------- |

कुर्याद्वै पावनैः पत्रैः बुभुक्षुर्दन्त धावनम् |

अलाभे दन्तकाष्ठानां निषिद्धे च तथा ---- |

(४B) --- श गण्डूषैर्मुखशुद्धिर्भविष्यति |

अन्यत्र,

मूत्रे पुरीषे भुक्ते च तथा -------------- (स्य भ) क्षणे |

च ---------------- गण्डूषेण भविष्यति |

आस्यं प्रक्षालय गण्डूषैः वामभागेन शुद्ध्यति |

मोहाद्दक्षिणतो ---------------- नरकं व्रजेत् |

चिन्त्यविश्वे �

मुमुक्षोश्च विशेषेण नित्यं वै दन्तधावनम् |

जलस्नानं प्रकर्तव्य ---- शुभम् |

स्नानविधिः 

कामिके �

पञ्चस्नानानि देवेशि निहितानि विशुद्धये |
स्नानं वारुणमाग्नेय ---------------------- ||

वारुणं वारिणा स्नानम् आग्नेयं भस्मना भवेत् |
वृष्ट्या सातपया दिव्यं वायव्यं रजसा -------------- ||

प्. ३) ---------नवमित्युक्तं पञ्चस्नानाः प्रकीर्त्तिताः |

चिन्त्यविश्वे �

नद्यां वाप्यां तटाके वा कूपे चापि चतुर्विध |
---------------- (कुर्वन्) आव्यन् नद्यादिषु च सत्स्वपि ||

अ --- भे तु प्रकर्त्तव्यं कूपस्नानं न दोषभाक् |
तटाकेषु ------------------ त् सत्यं गजानन ||

(स्नानविधिः)

(५आ) कूपाद्दशगुणं वापी वाप्या दशगुणं नदी |
तस्मात् दशगुणं � नदीं चैव समुद्रगाम् ||

ततश्शतगुणं पुण्यं स्नानं प्राङ्मुख उच्यते |
प्रवाहाभिमुखो भूत्वा नद्यां स्नानं समाचरेत् ||

तत्रापि दक्षिणं तीरमा --- फलमावहेत् |
तोयं शुद्धमशुद्धं वा शिवालय समीपगम् ||

शिवगङ्गेति तं विद्यात् शिवधामाम्बुसेचनात् |

शैवपुराणे �

देवालयस्थितं तीर्थं दूषयेन्न कदाचन |
नात्यन्तमशुचिस्तत्र स्नानं कुर्यात्तु कर्हि च (चित्) ||

कामिके �

अथवा स्वगृहे तप्तवारिणा शीतलेन वा |

प्. ४) नवाष्टपञ्चभिः कुम्भैः शिवमन्त्रं (-न्त्र) प्रकल्पितैः |
ततस्स्वालिप्तभूपृष्ठे पीठस्त (-स्थः) स्नानमाचरेत् ||

अन्यत्र �

नाभेरधः प्रविश्याम्बु कटिं प्रक्षाल्य मृज्जलैः |
शुद्ध र्दृकपटेनाङ्गं मार्जनं कापिला स्मृतम् ||

स्त्रीवालानां महीशानां (अजी-) रोगिणां च प्रवासिनाम् |
उष्णोदकेन स्नानं वा कण्ठस्नानमथापि वा ||

पञ्चपिण्डाननुद्धृत्य न स्नायात् -- वारिणा (-षु) |
मृत् रि-- -- --- - शतगुणं भवेत् ||

ताम्ब्रश्शतगुणं (ताम्रात्) रौप्यं रजतात् हैमकं शतम् |
कुण्डोदं च निपातं च सापि स्नानसमं भवेत् ||

सुप्रभेदे �

अप्रशस्तं निशि स्नानं प्रशस्तं ग्रहणेषु च |
वृत्तस्य (प्र-) रुधिरं नित्यं स्रवन्ति निशि निम्नगाः ||

तस्मा(त्) स्नानं च पानं च न कुर्वीत कदाचन |
अग्निं वापि सुवर्णं वा दर्शयेत् जलसन्निधौ ||

प्राणायामत्रयं वापि कारयेद्देशिकोत्तमः |
प्. ५) जलशुद्धिर्भवेत् देवं निशि स्नानं न (च) गद्यते ||

तस्माद्दिवैव गृह्णीयात् देवार्थं चात्मनश्छिवैः |

ज्ञानरत्नावल्याम् �

समाचम्य कृतन्यासो दर्भहस्तः प्रसन्नधीः |
प्राणायमत्रयं कृत्वा संहितां प्रणवं वदत् ||

अद्यामुके रवौ मासे तिथिवारे सरिद्वरे |
स्नानं देव करिष्यामि त्वत्पूजार्थं प्रसीद मे ||

हूंफट्कारेण शुद्धं च मृदं सङ्गृह्य साधकः |

कालोत्तरे �

पर्वतास्त्वा नदीकूलात् पुण्यक्षेत्रे शुचिस्थले |
ब्रह्मवृक्षात् कु(क्र) - - धस्था दस्त्रखातां सुरक्षिताम् ||

तालमानाप्रथो मृस्नामादाय (मृत्स्ना-) हृदयेन तु |
सञ्चयेत् भूतले शुद्धे यावन्मासचतुष्टयम् ||

वर्षाकालेन गृह्णीयात् *? (श्रा)द्धे रिक्षे विशेषतः |
सकृज्जप्तेन चास्त्रेण मृदं माह्य चक्षणः |
मलस्नानं पुराकृत्वा विधिस्नानं समाचरेत् |

तदुक्तम्-

रजनीकरणपिष्टैस्तु अङ्गप्रत्यङ्गकर्षिणम् |

प्. ६) मलस्नानमिति प्रोक्तं मन्त्रस्नानं ततश्शृणु |
नासिका श्रोत्र नेत्रोर्थमुदकेन विशुद्धयति ||

वक्त्रं च दन्तकाष्ठेन केश्यं चामलकादिभिः |
अद्भिश्च शुद्धमृद्भिश्च शेषं प्रक्षालयेत् तनुम् ||

सुप्रभेदे �

मत्स्यमण्डूकसर्पाद्यैरन्यैश्च जलजातिभिः |
सेवितं तु जलं नित्यं तस्माद्युक्तं (तस्मादुक्तं) विशेषतः ||

तद्दोषशमनार्थाय शिवतीर्थं प्रकल्पयेत् |
* * * *? (हस्तमात्र) प्रमाणेन परितश्चतुरश्रकम् ||

हुंफट्कारेण चास्त्रेण मृदं ग्राह्य विचक्षणः |
हृद्येन स्थापयेन्मन्त्री वामदेवेन सेचयेत् ||

अ - - - - - - - - पुरुषेण त्रिभागिकम् |
पूर्वं च दक्षिणं चैव उत्तरं च त्रिधा भवेत् ||

ईशानेन तु मन्त्रेण एकैक म ग त्रयेत् अ
-	- - - ब्रह्म शिवाङ्गानि न्यसेत् पूर्वादितः क्रमात् ||

अस्त्रजप्तं तु यद्भागं दश दिक्षु विनिक्षिपेत् |
शिवजप्तं तु यद्भागं तीर्थमध्ये वि *? क्षिपेत् (विनि-) ||

फट्कारेण तु मन्त्रेण नाराचास्त्रप्रयोगतः |
जले सूक्ष्माश्च ये दोषास्तेषामुच्चाट *? (नं) भवेत् ||

प्. ७) ब्रह्मजप्तेन चांशेन आत्मनोङ्गानि कुण्डयेत् |
उपस्पृश्य ततस्स्नायात् शिवतीर्थस्य मध्यमे ||

चिन्त्यविश्वे �

चन्द्रार्करूपहस्ताभ्यां सेचयेत् कुम्भमुद्रया |
वौषडन्तेन मूलेन ब्रह्मभिश्च मुहुर्मुहुः ||

अभिषिञ्चेत् क्रमा क्षित्यममृताम्बु विभावयन् |
जलक्रीडावसाने तु वक्त्रमुद्राभिषेचयेत् ||

सिद्धान्ते �

अङ्गुष्ठाभ्यामुभौ कर्णौ तर्जनीभ्यां च चक्षुषी |
(७आ) मध्यमास्यं निबध्नीयात् नासिकायुगलं दृढम् ||

पञ्चब्रह्म शिवाङ्गैश्च त्रिः पठेदधमर्षणम् |

सुप्रभेदे �

अ *? र्जले (अगर्-) पिधायाक्षं सर्वाङ्गैनैव दर्शयेत् |
दर्शये च ततश्चार्थमुखमाग्नेय वा पुनः ||

मुखमग्निश्च यत्जप्त्वमेकं शतगुणं भवेत् |
अर्थाङ्गेनैव साहस्रं निमग्नं कोटिरुच्यते ||

प्. ८) स्मृतौ �

पिबन्ति शिरसो देव पिबन्ति पितरो मुखात् |
मध्यतस्सर्वगन्धर्वमधस्तात् सर्वजन्तवः ||

तस्मात् स्नातोनवामृज्य स्नानशाद्ध्यान पाणिन |
तिस्रः कोट्यार्धकोटिश्च यावन्त्यङ्गरुहाणि वैः ||

स्रवन्ति सर्वतीर्थानि तेभ्यो न परिमार्जयेत् |
ध्यानयुक्तो विनिष्क्रम्य क्रमेणाचमनं चरेत् ||

विकारेण तु मन्त्रेण शिवतीर्थं तु सङ्ग्रहेत् |
अङ्गलग्नजलं शुष्कपटेन परिमार्जयेत् ||

आर्द्रश्चेत् सप्तधा धून्यन्न --- नि परिमार्जयेत् |
शुद्धवस्त्रं समाच्छाद्य आर्द्रवस्त्रं विसर्जयेत् ||

ज्ञानरत्नावल्याम् �

(७B) नैकवस्त्रः (-वस्त्री) क्रियां कुर्यात् न्नग्नकौपेनकेवलः (त्न-) |
स्नाने देवार्चने यागे भोजने च विपश्चितः ||

स्मृतौ �

नग्नो मलिनवस्त्रस्य नग्न श तः |
नग्नस्तु दग्धवस्त्रं (ः) स्यात् नग्नस्सूतपटस्स्मृतः ||

प्. ९) अंशुमति �

आर्द्रवस्त्रेण संयुक्तः कर्म कुर्यादतन्द्रितः |
वृथा भवति तत् कर्म पुनस्स्नानेन शुद्ध्यति ||

वीरतन्त्रे �

ध्वर्दिते द्युतिते ब्सूयये श्मश्रुकर्मणि मैथुने |
दुस्स्वप्ने दुर्जनस्पर्शे स्नानं षट्सु विधीयते ||

शिवधर्मोत्तरे �

वस्त्रशौचं प्रवक्ष्यामि तच्छुद्धौ शुद्ध्यते यतः |
वस्त्रशौच विहीनात्मा शुचिरप्यशुचिर्भवेत् ||

देवकार्योपयोगेन (-ना) प्रत्यहं शौचमिष्यते |
वाससामितरेषां च कार्यं शौचं मलोद्गमे ||

स्मृतौ �

वस्त्रं चतुर्गुणीकृत्य पीडयित्वा जलाद्बहिः |
वामप्रकोष्ठे निक्षिप्य द्विराचम्य विशुद्ध्यति ||

यदा यदा च संस्नातः तदा सन्ध्यामुपासयेत् |
स्नानकाले यतस्सर्वे प्युप तिष्ठन्ति नित्यशः ||

तस्मात् देवान्मुनीन् सिद्धान् पितरस्तर्पये --- |

प्. १०) (८आ) अन्यधा ते पयन्त्यूर्ध्वेन्निराशास्तत्पराङ्मुखाः |
------------------- श्चेत् पयच्छन्ति तृप्तास्सर्वे भीप्सिताः ||

अ -------- चास्त्रेण त्रिधा संप्रोक्षयेत् बुधः |
तर्पणं चास्त्रमन्त्रेण त्रिधा तंव्यजपेद्दश ||

एवं च तर्पयेस्सन्ध्य यद्वा --------- हृद रेत् |
जलस्नानमिदं प्रोक्तं भस्मस्नानं तत श्शृणु ||

सुरासुरैर्मथ्यमानात् क्षीरोदादार्णवोक्त |
पञ्चगावास्समुत्पन्नास्सर्वलोकस्य मातरः ||

नन्दा भद्रा च सुरभिः सुशीला सुमना तथा |
गावश्शिवपु पञ्चक्षितं प्राप्तश्शिवेच्छया ||

कपिलं कृष्णश्वेतं च धूम्रं रक्तं तथैव च |
सर्वलोकोपकार---- (-राय) देवानां तर्पणाय च ||

गोमातरस्स्थिता भूमौ स्नानार्थं च शिवस्य तु |
गोमयं रोचना मूत्रं क्षीरं दधि घृतं ---- ||

षडङ्गानि पवित्राणि सर्वसिद्धिकराणि च |
गोभिर्यज्ञ प्रवर्तन्ते गोपु देवाः प्रतिष्ठिताः |
गोभिर्वेदास्समुत्पन्नास्सषडङ्गपदक्रमात् (ः) |
प्. ११) (८B) शृङ्गमूले गवां नित्यं ब्रह्मविष्णू प्रतिष्ठितौ ||

शृङ्गाग्रे सर्वतीर्थानि स्थावराणि च(रा?)णि च |
--- ध्ये त्वहं वत्सस्सर्वभूतैस्समावृतः ||

ललाटे संस्थितो वत्स भ्राता तत्र विशेषतः |
कम्बलाश्वतरौ नागौ नासापु(ट) समाश्रितौ ||

कर्णयोरश्विनीदेवौ चक्षुषीश्शशिभास्करौ (चक्षुषशशि-) |
दन्तेषु मरुतो देवाः जिह्वाय (-यां) वरुणस्स्थितः ||

सरस्वती स्क कारे यमयक्षौ च गण्डयोः |
ओष्ठद्वये स्थिते सन्ध्ये ग्रीवेचेन्द्रस्समाश्रितः ||

खुरमध्ये तु गन्धर्वा -- खुराग्रेषु च पन्नगाः |
खुराणां पश्चिमाग्रेषु अप्सराणां गणास्स्थिताः ||

रुद्रास्तु दशनाडी स्था या ------------------ सन्धिषु |
श्रोणीतटस्थः (-था) पितर उरस्स्था स्यादुमा भवेत् ||

श्रीरपाने गवां नित्यं कोमलाग्रमलाश्रितः |
आदि ----------------------  गोमूत्रे जाह्नवीस्वयम् ||

ऋषयश्च तथा सर्वे रोमाग्रेषु च संस्थिताः |
उदरे पृथिवी *? (-क्षे) सशैलवनकाननः ||

(९आ) चत्वारस्सागराः पूर्णांगवां ह्येव पयोधराः |
गोमयादुत्थितश्रीमान् बिल्ववृक्षः शिवप्रियः ||

तत्रास्ते पद्महस्ता श्रीश्श्रीवृक्षस्तेन चोच्यते |
प्. १२) बीजान्युत्पलपद्मानां पुनर्जातानि गोमयात् ||

कथितास्सर्वा नित्यं गोषु प्रतिष्ठिताः |
इत्थं गावत्समालोक्य (या-) भस्मार्थं गोमयं ग्रहेत् ||

स्वायंभुवे �

प्रातरुत्थाय देवेशि मौनं व्रतसमन्वितम् |
गवां गोष्ठे च गत्वा तु नमस्कृत्वा तु गोकुलम् ||

गोरोचनं घृतं क्षीरं मन्नं चापि प्रदापयेत् |
ताम्बूलं दापयित्वा तु गोसावित्रीं शतं जपेत् ||

तीक्ष्णशृङ्गाय विद्महे देवपादाय धीमहि तन्नो गायः प्रचोदयात् ||

ब्राह्मणस्य तथा श्वेतो रक्ता वै क्षत्रियस्य तु |
पीतवर्णं तु वैश्यस्य कृष्णं शूद्रस्य चोच्यते ||

पौर्णमास्या ममावास्यामष्टम्यां ग्रहणद्वयोः |
क्रमाद्वै गोमयं ग्राह्यमन्यथा ग्राहयेन्न तु ||

बन्ध्या वृद्धा व्याधिता च दुर्लक्षणयुता तथा |
(९B) कर्णकेन विहीने च बालकाख्यं विनाकृत (-कुत) ||

अमेध्याहार य न्य ध्या गा 
--- ञ्चैवानुकल्पं च उपकल्पमकल्पकम् ||

प्. १३) तेषां लक्षणकं चैव क्रमाच्छृणुत सुव्रत |
सलक्षणाच कपिला रक्ता शुक्ला सितेतरा ||

तासां च गोमयं पद्मपत्रैरम्भोद्भवैस्तथा |
पलाशपत्रकोवापि हस्ताभ्यां व्योम्नि धारयेत् ||

कोष्ठे वा गोमयं ग्राह्य सब्दोमन्त्रेण धारयेत् |
पिण्डानि वाममन्त्रेण अघोरेण तु शोषयेत् ||

देहे तत्पुरुषेणैव ईशाने तु सङ्ग्रहे |
अनुकल्पं ततश्चैव शृणुत्वं नन्दिकेश्वर ||

वने शुष्कं सकुद्ग्राह्य चूर्णितं तु तथा दहेत् |
वस्त्रेणान्तरितं भस्मं गोमूत्राबद्धपिण्डकम् ||

दग्धं पूर्वोक्तविधिना भवेत् भस्मोपकल्पनम् |
पूर्वोक्तविधिमुत्सृज्य केवलं भस्मसाधनम् ||

अन्येनापादितं भस्ममकल्पमिति कल्पकम् |
पुरुषेण विशेषेण नवभाण्डेषु विन्यसेत् ||

(१०आ) पञ्च ब्रह्म शिवाङ्गैश्च व्योमव्यापिं सकृज्जपेत् |

चिन्त्यविश्वे �

कर्पूरोशीरही बेर केतकीश्चम्बकैस्तथा | 
दमनेशानमन्त्रेण क्षिपेत्तस्मिन् विशेषतः ||

केतकीमल्लिकानाङ्गं चम्पकं पाटलं तथा |
प्. १४) पद्मा पलाशं तुलसी मपामार्गं कुशाग्रकम् ||

जातीं च तत्र निक्षिप्य सद्भाण्डेषु परिग्रहेत् |
अलापुपात्रे मतिमान् भस्माधारे विनिक्षिपेत् ||

भस्मालयं तु शक्तिस्स्यात् तद्भस्मं शिव एव तु |
तन्तु ब्रह्माधिदेवत्वं (-त्यं) कवचेनैव धारयेत् ||

मतङ्गे �

जलस्ना (नं) पुरा कृत्वा भस्मस्नानं ततः परम् |
जलस्नानत्वशक्तश्चेत् (जलस्नाने-) भस्मस्नानं समाचरेत् ||

सोमशम्भौ �

ईशानेन शिरोद्धूल्य मुखं तत्पुरुषेण तु |
अघोरेणैव हृदयं नाभिं वामेन कीर्त्तितः ||

सर्वाङ्गैस्सद्यमन्त्रेण समुद्धूल्य विचक्षणः |

सुप्रभेदे �

अथातो विधिसिद्धेन संहितामन्त्रितेन च |
निवृत्यादिविशुद्धेन भस्मना स्नानमाचरेत् ||

शिरस्तत्पादपर्यन्तं हुंफडन्तशराणुना |
(१०B) मलस्नानमिदं ज्ञेयं शुद्धस्नाने मृदं विना ||

प्. १५) चिन्त्यविश्वे �

द्वात्रिंशत्सन्धिदेशेषु --- वा षोडशेषु वा |
अष्टसन्धिषु वा मन्त्री पञ्चस्थाने वियोजयेत् ||

उत्तमाङ्गे ललाटे च कर्णयोर्नेत्रयोस्तथा |
नासाग्रयुगले चैव मंसद्वयमतः परम् ||

कोर्परे मणिबन्धे च हृदये पार्श्वयोर्द्वयोः |
नाभौ गुह्यद्वये चैव ऊरोस्थिद्वन्द्वजानुनि ||

जङ्घद्वये (जङ्घा-) च पादौ च द्वात्रिंशत्स्थानमुत्तमम् |
प्रियं वै चाष्ट *? (अ) मूर्तीनां विद्येशानां तथैव च ||

दिक्पालानां वसूनां च मूर्ध्नादि परिकल्पयेत् |

कारणे �

शीर्षे (ऽपि) च ललाटे च कर्णे चांसद्वयोरपि |
(कर्णयोरंसयोरपि)

कोर्परे मणिबन्धे च हृदये नाभिपार्श्वेके |
पृष्ठे चैवं प्रति स्थाने जङ्घे तत्राधिदेवताः ||

त्रिपुण्ड्रं षोडशस्थाने धारयेद्वै शिवाश्रमी |
शीर्षे भस्म धृतं गालोपरि कृतं पापं दहेत् तत् गले 

(११ आ) भक्ष्याघं भुजयोस्तु तत्कृतमघं वत्से तु चित्तार्चितम् 
प्. १६) नाभौ शिश्नकृतं तथा गुदकृतं

पृष्ठे पदाजानुनोः 

पार्श्वेरन्यपरं भणाद्यमितियत् 

स्कान्दे पुराणे स्मृतः ||

शिवस्सदाशिवश्चैव महेशा ब्रह्म पञ्चकम् |
विद्येश्वराश्च वै वत्सा षोडशाभ्याधिदेवताः ||

अष्टस्थानं प्रवक्ष्यामि त्रिपुण्ड्रदेवतं तथा |
शिरस्स्थाने स्वयं ब्रह्मा ललाटे स्कन्द मेव च ||

कण्ठे विनायकः प्रीतो बाहुवै विष्णुरेव च |
हृदये ईश्वरः प्रीतो नाभौ चैव वसुंधरः |

पृष्ठे च पितरः प्रीतो स्त्रिपुण्ड्राष्टौ प्रकीर्तिताः |
अथवा मस्तकं बाहुं हृदयं नाभिमेव च ||

पञ्च स्थानं ललाटे च पञ्चमूर्तिश्च देवता |
आध्वरं कर्म तत्सर्वं त्रिपुण्ट्रेणैव कारयेत् ||

अकारोऽनामिका प्रोक्तमुकारो मध्यमाङ्गुलिः |
मकारस्तर्जनीनां च स्त्रिभिरेतैस्त्रिपुण्ड्रकम् ||

(११B) द्विशतिकालोत्तरे �

प्. १७) ब्रह्मा विष्णुश्च रुद्रश्च त्रिपुण्ड्रस्याधिदेवताः |
सृष्टिःस्थितिश्च संहारः त्रिपुण्ड्रस्य स्वरूपतः ||

पृष्ठे च पितरः प्रीतो * *? (नाभौ) चैव वसुन्धरः ||

सुप्रभेदे �

षडङ्गुलं तु विस्तारं ब्राह्मणानां विधीयते |
चतुरङ्गुल विस्तारं क्षत्रियाणां त्रिपुण्ड्रकम् ||

त्रियङ्गुलं तु वैश्यानां त्रिपुण्ड्रस्सर्वकामदः |
एकाङ्गुलं तु शूद्राणां स्त्रीणां चैव विशेषतः ||

तत्तद्वंशवती स्त्रीणां तत्तद्देवं विधीयते ||

दीप्ते �

सप्ताङ्गुलं तु विस्तारं ब्राह्मणानां विधीयते |
पञ्चाङ्गुलं क्षत्रियाणां वैश्यानां चतुरङ्गुलम् |

त्रियङ्गुलं तु शूद्राणां स्त्रीणामेकाङ्गुलं भवेत् ||

ज्ञानरत्नावल्याम् �

अर्धपुण्ट्रमनायुष्यं दीर्घपुण्ट्रं तपः क्षयम् |
नेत्रयुग्मप्रमाणेन त्रिपुण्ट्रं धारयेत् बुधः ||

ललाटे यादृशं पुण्ट्रं लिखितं भस्मना पुनः |
प्. १८) तादृशं भुजयोर्मूर्ध्ना स्तनयोरन्तरे लिखेत् ||

(१२ आ) शेषास्ये(ण्ये) काङ्गुलं प्रोक्तं विशेषेण त्रिपुण्ट्रकम् ||

सर्वज्ञानोत्तरे �

आपादमस्तकं यावत् भस्मस्नानं द्विजस्य तु |
---- रूर्ध्वं महीपानात्मा रक्तेन तु भस्मना ||

वैश्यस्य पट्टिका प्रोक्ता शूद्रस्यैव त्रिपुण्ड्रकम् ||

सूक्ष्मे �

निष्क् ----------- ञ्चैव निष्कद्वय द्वयार्थकम् |
भस्मप्रमाणकं प्रोक्तं विप्रादीनामधः क्रमात् ||

विप्रादीनां चतुर्णां वै भस्मस्नान -------- त् |
सर्वेषा मन्त्यजातीनां मन्त्रेण रहितो भवेत् ||

द्विशतिकालोत्तरे �

त्रिपुण्ट्रं सुरविप्राणां राजवैश्ययोः |
अर्धचन्द्रं तु शूद्राणामन्त्रेषामूर्ध्वपुण्ट्रकम् ||

लिङ्गाकारं च दीपं च अ -------- पुण्ट्रकम् |
वृत्तमुद्धूलनं चैव षडेते शिवशासनम् ||

प्. १९) कारणे �

समाधीपुत्त्रकं चैव साधकाचा ----------------------- |
द्वित्रिपुण्ट्रैकविधानेन (वि-) सर्वरक्षा विधीयते ||

द्विशतिकालोत्तरे �

एकहस्त्र त्रिपुण्ट्रं यत् अधोमुख ------ |
(१२ B) श्वानयोनिशतं प्राप्य चण्डालग्रहमाश्रयेत् ||

युग्महस्तत्रिपुण्ट्रं यत् ऊर्ध्ववक्त्रेण लेपयेत् |
वरुष सहस्रेषु रुद्रलोके महीयते ||

जलेन मिश्रितं भस्म त्रिपुण्ट्रं धारयेत् सदा |
त्रिसप्तकुलमुद्धृत्य शिवलोके महीयते ||

(या)वत्तु पतिता भूमौ भस्मना(-नां) परमाणवः |
तावद्युगसहस्राणि स कर्ता नरकं व्रजेत् ||
त्रिपुण्ट्रहीनविप्रस्य दृशं मुखम् |
तेन सम्भाषणं कुर्यात् शिवमन्त्रं शतं जपेत् ||

भस्म विद्धि परंबह्मन् सत्य सुखान्वयम् |
भस्मनात् सर्वपापानां दोषाणां च महामुने ||

भस्मेति कीर्त्तितं रक्षा --------- णां च विभर्त्सनात् |
भयेभ्यो रक्षणात् रक्षा भासनात् भासितं तथा ||

भकारं भवविच्छेदं स्मकारं तथा |
प्. २०) भवस्मरणसंसर्ग भस्ममित्यभिधीयते |
सन्ध्यात्रये निशीथे च शययापूर्वावसानयोः ||

(१३आ) स कत्वा पयः पीत्वा कृत्वा चावश्यकादिकम् |
स्त्रियं नपुंसकं शूद्रं बिडाल बक मूषिकात् ||

स्पृष्ट्वा तथाविधा नान्यादाग्नेयस्नानमाचरेत् |

सुप्रभेदे �

देवाग्निगुरुविद्यानां समीपेऽन्त्यजदर्शनात् |
अशुद्धभूतले मार्गे कुर्यान्नेद्धूलनं प्रति ||

यत् स्नानमाचरेन्नित्यमाग्नेयं यत् जितेन्द्रियः |
कुलैकविंशमुद्धार्यात् (-दुद्धार्यात्) स गच्छेत् परमं पदम् ||

छद्मनापि (च) द्वयो धत्ते भूतिशासनमैश्वरम् |
सोऽपि यां गतिमाप्नोति न तत् क्रतुशतैरपि ||

शिवधर्मे �

सर्वतीर्थेषु यत्पुण्यं सर्वयज्ञेषु यत्फलम् |
तत्फलं लभते सर्वं भस्मस्नानान्नसंशयः ||

महापातकसंयुक्तः संयुक्तस्सर्वपातकैः |
भस्मस्नानं तु सेवेत मुच्यते सर्वपातकैः ||

उक्तं तत् सर्वदेवेभ्यस्स्नातो येन शिवस्स्वयम् |
प्. २१) तदाप्रभृति ब्रह्माद्या मुनयश्च शिवार्थिना (-नः) |

सर्वपर्वसु यत्नेन भस्मस्नानं प्रचक्रिरे |
(१३B) तस्मादेवं शिवस्नानमाग्नेयं यत् समाचरेत् ||

अग्ने (ने) नैव शरीरेण सरुद्रो नात्र संशयः |
जलस्नानशतं कृत्वा मन्त्रस्नानं तु लक्षकम् ||

भस्मोद्धूलनमात्रेण सरुद्रो नात्र संशयः |
भस्मोद्धूलनदेहेना मापादतलमस्तकम् || 

रोण्मी रोण्मी भवेल्लिङ्गं तद्देहं लिङ्गमुच्यते ||

वासिष्ठलैङ्गिके �

त्रिसन्ध्यं भस्मना स्नानं त्रिपुण्ट्रं वा समाचरेत् |
सर्वपापविशुद्धात्मा शिवेन सह मोदते ||

ये भस्मधारणं त्यक्त्वा श्रौतस्मार्तानुवर्तिनः |
तैस्सदाचरितं कर्म विपरीतफलप्रदम् ||

येषां क्रोधो भवेद्ब्रह्मन् ललाटे भस्मदर्शनात् |
तेषामुत्पत्तिसाङ्कर्यमनुमेयं विपश्चिता ||

ये भस्मधारिणं दृष्ट्वा वाचा निन्दन्ति मानवाः |
तेषां शूद्रेण सम्भूतिरनुमेयं विपश्चिता ||

ये भस्मधारिणं क्रोधात् नराः कुर्वन्ति ताडनम् |
तेषां चण्डालतो जन्म बहून्यूह्यं विपश्चिता ||

प्. २२) (१४आ) येषां नास्ति मुने श्रद्धा श्रौते भस्मनि सर्वदा |
गर्भाधानादि संस्कारस्तेषां नास्तीति निश्चयः ||

येषां भस्मनि च द्वेषो वर्तते हृदये सदा |
सङ्कीर्णा सा भवेद्ब्रह्मन् तेषां वंशपरम्परा ||

ये भस्मधारिणं दृष्ट्वा परितुष्टा भवन्ति ते |
देवासुरमनुष्यैश्च पूज्य एव न संशयः ||

वासिष्ठे �

जानाति यो मां पर भस्मरूपं
मुनेऽग्निहोत्रादिसमुत्थिताञ्च |
मानेन मन्त्रेण दधाति गौरं 
स याति मुक्तिं परविद्ययैव  ||

भस्मना सदृशं ब्रह्मन् नास्ति लोकत्रयेष्वपि |
रक्षार्थं मङ्गलार्थं च पवित्रार्थं मया पुरा ||

भस्म दृष्ट(-ष्टं)मुनेर्वे(वे)दे दत्त (त्तं) (देव्यै प्रियेण तु) |

श्रौतं भस्म धृतं ललाटफलके 
दृष्टित्समुत्पादये 
मूर्ध्ने तद्वितनोति चन्द्रशकलं 
कण्ठ सितं लाञ्छनम् |

प्. २३) गात्रे योषितमातनोति (-दि) भुजयोरेणं त्रिशूलं यतो
धन्या ये दधते तदेयदमलं वक्ष्येऽनवद्ये तव ||

भविष्य (त्) पुराणे �

(१४B) सितेन भस्मना कुर्यात् त्रिसन्ध्यं च त्रिपुण्ट्रकम् |
सर्वपापविनिर्मुक्तश्शिवेन सह मोदते ||

सत्यं शञ्च जपं चे ---------- दिपूजनम् |
तस्य सर्व(-र्वं) व्यर्थमिदं यस्त्रिपुण्ट्रं न धारयेत् ||

लैङ्गे �

भस्मस्नानं (-न) विशुद्धात्मा जितक्रोधो जितेन्द्रियः |
मत्समीपमुपागम्य न भूयो विनिवर्तते ||

शैवसंहितायाम् �

यस्त्वा कार्यसहस्राणि कृत्वा स्नपति भस्मना |
तत्सर्वं दहते भस्म यथाऽग्निस्तेजसा वनम् ||

स्कान्दे �

चन्दनागरुकर्पूरजातीकुङ्कुमकर्दमैः |
श्रीकामः पुष्टिकामं नित्यं कुर्यात् त्रिपुण्ट्रकम् ||

प्. २४) वर्णानामाश्रमाणां च सर्वेषां प्राणिनामितम् (-मिदम्) |
त्रिपुण्ट्रधारि(र)नं प्रोक्तं सर्व वन्धोपशान्तयेत् ||

यथा विश्वाधिको रुद्रो (-द्रः) सर्ववेदेषु गीयते ||

वासिष्ठे �

तथा सर्वपुराणेषु त्रिपुण्ट्रमपि गीयते ||

सापत्यसंहितायां समिधा �

भिधानदेवतावर्णने �

स्वायम्भुवाद्यमुनयश्चतुर्दशमहोदयः |
कनकाङ्गारसर्वाङ्गशुभ्रये(-य)ज्ञोपवीतिनः ||

(१५आ) त्रिपुण्ट्रालङ्कृताङ्गश्च तत्तद्रुद्राक्षभूषणः |
शम्भोः पादाम्बुजैर्मूर्ध्नो मालां दत्त्वा ववन्दिरे ||

सावित्री च महाभागा कुन्देन्दुसदृशाकृतिः |
रुद्राक्षभूषणा शुभ्रा जटामकुटधारिणि ||

अक्षमालाङ्घ्रितकरकमण्डलुकराम्बुजा |
तिपुण्ट्रैखलिप्ताङ्गी आषाढेन विराजिता ||

ऋग्यजुस्सामघोषेण सेवते स्म महेश्वरम् |
तनूनं मे महोबाहू सप्तहेम समप्रभा ||

ब्रह्मघोषेणसम्पन्नपुण्ट्रत्रयविराजितः |
रुद्राक्षमालावलयो जटाचूडविराजितः ||

प्. २५) प्रणवश्च महाभागो वाचकं परमेष्ठितम् (-नम्) |
रुद्राक्षभूषाभरणस्त्रिपुण्ट्राङ्कितमस्तकम् ||

असेवत महादेवं योगीनां हृदयालयम् |
युत त्रिपुण्ट्रकोणैश्च रुद्राक्षैश्च विभूषितः ||

शुशुभे च तदा विष्णु भस्मदग्धतनूरुहः |

इति वेदगा *? (य) त्रीप्रणवविष्णु-
प्रभृतीनामपि सर्वेषु मुनीनां च
भस्मरुद्राक्षादि शिवशासनधारण �
मुच्यते | किमुतान्येषा (-षाम्) 

ननु भस्मनः संस्कारापेक्षितत्वत् (-त्वा) स्वतश्शुद्धिर्णास्ति |
श्वेतमृत्तिकयास्तु (-कायास्तु) संस्कारानपेक्षितत्वात् ||

स्वतश्शुद्धत्वात् |

ऊर्ध्व पुण्ट्रो मृदा शुभ्रो ललाटे यस्य दृश्यते |
चण्डालोऽपि विशुद्धात्मा पूज्य एव न संशयः ||

इति स्मृतिवचनमपि ||

अत एव श्वेतमृत्तिकैव धार्यमिति (-र्या इति) केचिद्व(द)न्ति |

अत्र ब्रूमः | जलस्नानात् भस्मस्नानस्य अधिकशुद्धिकथनात्, 
भोजनकाले मक्षिकाकेशदूषितेऽन्ने भस्मक्षेपणस्य 

प्. २६) उक्तत्वाच्च नित्यशुद्धं भस्म | तस्य 
मन्त्रवच्छोषणादिसंस्काराः जन्मतश्शुद्धस्य आत्मणस्य 
उपनयनादिसंस्कारवत् गुणातिशयायानायये (गुणातिशाय-) च |

किञ्च संस्कारानपेक्षितया (-कया) मृत्तिकया मुख्यत्वे 
ब्राह्मणादपि शूद्रस्यापि मुख्यत्वं प्रसज्येत् |

किञ्च तुल्यबलविरोधे हि विकल्पः | श्रुतिस्मृतिविरोधे तु श्रुतिरेव 
बलीयसी इति न्यायेन श्रुतौ तस्य विभूतिधारणस्य मुख्यत्वे स्मार्तस्य 
मृत्तिकादिधारणस्य अनुष्ठानमपि विफलमेव, 

(१६आ) तथाह गर्गह् �

यो वैदिकमनादृत्य कर्मं स्मार्तेतिहासकम् |
माहात् समाचरन् विप्रो न स पुण्येन युज्यते || इति |

किञ्च केवलं न नैष्फल्यं किन्तु तेदाषो विप्रधातं वैदिकं कर्म 
गुणभूतं तथेतरम् 
गुणनित्यशुद्धं भस्म, तस्य मन्त्रवच्छोषणाति (-दि)संस्कारः |

प्. २७) ष्मप्रधानं (ष्ठप्र-) हि हित्वा गच्छत्यधोगतिमिति |

तथा च ज्ञानरत्नावल्याम् �

त्रिपुण्ट्रं ब्राह्मणो विद्वान् मनसापि न लङ्घयेत् |
श्रुत्या विधीयते तस्मात् तत्त्यागी पतितो भवेत् |

अतो तस्स्मृतिकाति धारणात् श्रौतं 
विभूतिधारणमेव मुखन्न्यान्यदि (मुख्यं नान्यदिति) सुस्थितम् |

ब्रह्माण्डपुराणे �

त्रिपुण्ट्रं धारयेन्नित्यं मपवर्गफलप्रदम् |
सर्वेषामेव जन्तूनामित्याह भगवानजः |

स्मृतिसङ्ग्रहे �

धिक् भस्मरहितं कालं धिक् ग्राममशिवालयम् |
धिक् (धिग्) नीशार्चनं जन्म धिक् वि*?म (विग्राम) शिवात्मिकम् ||

श्राद्धे यज्ञे जपे होमे वैक्ष्वदेवे सुरार्चने |
यस्त्रिपुण्ट्रं न धार्येत्तु तत्सर्वं निष्फलं भवेत् ||

वासिष्ठे �

त्रिपुण्ट्रवान् ललाटेऽस्य शूलाङ्गेन परिष्कृतः |
प्. २८) जातिहीनोऽपि संपूज्यो देवतैः किमु मानुषैः ||

लैङ्गे �

त्रिशूलं धारयेत् भक्त्या बाहुमूलेत्वदक्षिणे |
सव्ये वृषं वहन्वंसे ललाटे च त्रिपुण्ट्रकम् ||

रुद्रं सदा सेवमानो रुद्रस्य रूपमाप्नुयात् ||

वायव्ये �

भस्मदिग्धशरीराय यो ददाति धनं मुदा |
तस्य पापानि सर्वाणि विनश्यन्ति न संशयः ||

अभक्ष्याभक्षणं एषां भस्मधारणपूर्वकम् |
तेषां तद्भक्ष्यमेव स्यात् मुने नात्र विचारणा ||

सहस्रगोहत्यानां च ब्रह्महत्यायुतानि च |
विभूतिस्वल्पमात्रेण सर्वपापहरो भवेत् ||

वनस्पतिगते सोमे भस्मोद्धूलितविग्रहः |
ऐश्वरं चालयं दृष्ट्वा ब्रह्महत्यां व्यपोहति ||

दुश्शीलः शीलयुक्तो वा यो वा कोवाप्य लक्षणः |
भूतिशासनसंयुक्तं (-क्तः) संपूज्यो राजपुत्रवत् ||

बहुनोक्तेन किं भस्म धारणं मोक्षसाधनम् |

प्. २९) (१७आ) मकुटे �

भस्म देवाकृतिं वक्ष्ये विशेषेणैव तु वै मुने |
त्रिणेत्रं त्रिशिरं रौद्रं किंहस्तं गुणवक्तकम् ||

त्रिपादं वह्निनयनं भस्मकुण्डि(-ण्ठि)तविग्रहम् |
ताण्डवाडम्बरं भीमं रक्तपुष्पोपशोभितम् ||

रक्षामन्त्रेश्वरं देवं ध्यात्वा शक्तिं लभेन्नरः |
उत्तराभिमुखो भूत्वा मौनी ध्यात्वा शिवं गुरुम् ||

परमाणुसमं भस्म भूमौ न पतितं भवेत् |
तावत् सङ्गृ--- न्तेन त्रिपुण्ट्रोद्धूलनं भवेत् ||

त्रिसन्ध्यमाचरेत् स्नानमेधासंभवतोऽपि वा |
धार्यं त्रिपुण्ट्रं स्त्रीणां च यदीना जलवर्जितम् ||

वानप्रस्थादिकन्यानां दीक्षाहीनं नृणां तथा |
मध्याह्नात् प्राक्जलैर्युक्तं परतो जलवर्जितम् ||

बहुनात्र किमुक्तेन देवेशेक्षणसन्निभम् |
अनायासेन पापानि प्रणक्ष्यन्त्यखिलानपि ||

भस्मस्नानं पवित्रं शुचिकरमनिशं व्याधिनाशं सुमोक्षं 
गङ्गातीर्थेन तुल्यं स(क)लविषहरं क्रोधनाशं सुशान्तम् ||

प्. ३०) रक्षि(क्षः) पैशाचयक्षश्रुतिगणनमिदं (-तं) तुष्टिपुष्टिस्स * 
*? (मस्तं) 
(१७B) वश्यं लोके नराणां सकलजनसुखं पार्वतीशप्रसादम्  ||

भस्मस्नान मनेकपापशमनं मुख्यं जलस्नानतो 
बाह्याभ्यन्तरशुद्धिकृत् भवभयप्रध्वंसकृत् दर्शनात् |
सर्वव्याधिमलापकर्षणपरं श्रौतानलोत्पत्तिमा 
विष्णुब्रह्मशतक्र तु प्रभृतिभिर्मूर्ध्नानवन्योद्धृतम् ||

भूतिर्भूतिकरी पवित्र परमापापौघविध्वंसिनी 
सर्वोपद्रवनाशिनी परतरासौभाग्यसम्पत्करी |
भूतप्रेतपिशाचराक्षसगणापस्मारसंरक्षणी
साक्षान्मोक्षकरी फलप्रघटिताभूतिः (सदा धार्यताम्) ||

विहितसलिलभस्मस्नानसन्ध्याप्रणाम 
कृतिदिनकरपूजाः पञ्चशुद्धिर्विधाय |
विधिव(-प) इह जयन्ते वीक्षितो येनरास्त्वा 
दिशसि शिव स तेभ्यो विघ्नहीनां विमुक्तिः (म्) ||

श्रौतं भस्म धृतं ललाटफलके द्रिष्टं समुत्पादये 

प्. ३१) मूर्ध्नी तद्वितनोति चन्द्रशकलं कण्ठे सितं लाञ्छनम् |
गात्रे योषितमातनोति भुजयोरेणं त्रिशूलं यतो 
(१८आ) धन्या ये दधते तदेतदमलं वक्ष्येऽनवद्ये तव ||

सुप्रभेदे �

सूर्यांशुवर्षसंपाके (-ते, -पर्के) प्राङ्मुखेनोर्ध्वबाहुना |
माहेन्द्रस्नानमीशेन कार्यं सप्तपदावधि |

आदित्याभिमुखं पश्चात् नमस्कृत्य सुबुद्धिमान् |
एवं कृते महापापान्मुच्यते नात्र संशयः ||

गोस्रंस(शृङ्गः?) मध्यगः कुर्यात् 
(तत्खुरोद्घातरेणुभिः |)

पावनन्नरमन्त्रेण स्नानं तद्वर्मणाऽथवा ||

सद्योजातादिभिर्मन्त्रैरम्भोभिरभिषेचनम् |
मन्त्रस्नानं भवेद्दे(-दे)वं वारुणाग्नेययोरपि ||

कालोत्तरे �

एवं स्नात्वा विधानेन सर्वपापक्षयो भवेत् |

प्. ३२) ज्ञानरत्नावल्याम् �

बद्धचूडः शिरः पादौ पाणी प्रक्षाल्य वारिणा |
उपविश्य शुचिस्थाने प्राङ्मुखोवाप्युदङ्मुखः ||

जानुमध्यकरो मौनीं (-नी) श्वानादीन्नावलोकयेत् |
अनन्यमनसो भूत्वा स्वच्छं(-च्छ)शीतलवारिभिः ||

भे(फे)नबुद्धुदनिर्मुक्तैर्वस्त्रपूतैस्समुद्धृतैः |
(१८B) आचमेत् क्रिमिभिर्दुष्टैः(हीनैः) अन्यजाति(-त्य)निषेवितैः ||

सङ्ग्राह्यमाषमग्नाम्बु सव्यपाणिपुटेन च |
संवीक्ष्याङ्गुष्ठमूलस्थब्रह्मतीर्थेन तत्पिबेत् ||

अजिते �

हृद्गतं विप्रनिर्दिष्टं कण्ठगं स्थान्नृपस्य तु |
तालुगं चैव वैश्यानां शूद्राणामोष्ठकं(-गं) भवेत् ||

विप्रादिषु च वर्णानां क्रमेणोस्सागतं भवेत् |

ज्ञानरत्नावल्याम् �

स्वधान्तैरात्मतत्त्वाद्यै र्हां हीं हूं प्रणवादिभिः |
मायासन्देशशक्त्यन्ततत्त्वप्रातविशोधकैः ||

किन्त्वान्तरान्तरे हस्तौ प्रक्षाल्य च मुहुर्मुहुः |
प्. ३३) ओष्ठावङ्गुष्ठमूलेन देवीनामार्जयेद्विधा |

ज्ञानरत्नावल्याम् �

चतुर्भुजं चतुर्वक्त्रं चतुरश्राम्बुजस्थितम् |
आत्मतत्त्वं स्मृतं ह्येतत् तप्तचामीकरंप्रभम् ||

स्रक्कमण्डलुकं वामे दक्षेपद्व्याक्षमालिकाम् |
नीलस्वन्दनिभं नीलमष्टाश्राष्टभुजान्वितम् ||

चक्रं बाणाब्जचिन्मुद्राशङ्खकार्मु(क)खकुण्डिकाम् |
(१९ आ) अभयं च तथा योगं दधानं दक्षवामयोः ||

एकवक्त्रं तु सौम्याख्यं विद्यातत्त्वं प्रकीर्तितम् |
शुद्धस्फटिकसङ्काशं वृत्तं सर्वार्थगर्भितम् ||

शिवतत्त्वं स्मृतं ह्येतत् पञ्चवक्त्रं चतुर्भुजम् |
दक्षे पद्माक्षमालां च वामे शूलकमण्डलुम् ||

तन्त्रसारे �

मुखनासीकाक्षिकर्णौ नाभीहृद्भुजमस्तकान् |
अङ्गुष्ठा नामिकाग्रेण दक्षवामहृदा स्पृशेत् ||

पराख्यो भवेतिस्साङ्गुष्ठोऽनामिकायात्रताकला |
तया मृदात्मना देवाः त्रित तृप्तात्वनामयाः ||

भवन्ति तत्क्रियाकर्तु क्रिया भावोपबृंहिकाः |
प्. ३४) भारतीरसनाग्रस्था प्रणवश्चोष्ठसम्पुटे ||

नासापुटद्वये प्राणचक्षुक्षी शशिभास्करौ |
श्रोत्रयोश्च दिशस्सर्वाः नाभौ ब्रह्मा ललो हृदि ||

शुद्ध्यर्थं मस्तके विष्णुरंसयो रश्विनौ स्थितौ |
पूर्वोक्तविधिना पुण्ट्रं ध्यात्वाऽऽचम्यन्यसेत्ततः ||

कारणे �

शोधयेदस्त्रमन्त्रेण स्तलिकौ हस्तपृष्ठकौ |
(१९B) सव्यमेकं द्विधा वामं चास्त्रमन्त्रेण शोधयेत् ||

ओं हां -------- शक्तये वौषडित्याकल्प्य --- द्वयम् |
तलयोरङ्गुष्ठाभ्यं च विन्यस्यासनमूर्त्तिकम् |
अङ्गुष्ठादिकनिष्ठान्तं पञ्च ब्रह्म न्यसेत्ततः ||

ईशानादीनि सद्यान्तं क्रमाद्विन्यस्य बुद्धिमान् |
तलयोरङ्गुष्ठाञ्च विद्यादेहं न्यसेत्ततः ||

मध्याभिरङ्गुलीभिश्चेत् नेत्रं हस्ततले न्यसेत् |
प्रासादं करशाखासु विन्यस्याङ्गानि विन्यसेत् ||

हृदयादिकरान्तेषु कनिष्ठाद्यङ्गुलीषु च |

कालोत्तरे �

विन्यस्याङ्गुलिभिर्मध्ये कवचेनावकुण्ठयेत् |
प्. ३५) कराङ्गुलीषु सर्वासु प्रासादं विन्यसेत् ततः ||

करन्यासं समाख्यातमङ्गन्यासं ततश्शृणु ||

दक्षिणाङ्गुष्ठानामिकाभ्यां हृत्वा आसनमूर्तिकम् |
विन्यस्य विधिवद्देहे पञ्चब्रह्म न्यसेत् ततः ||

अजिते �

मूर्ध्नि वक्त्रे च हृद्देशे गुह्यदेशेऽध पादयोः |
ईशानादिक्रमेणैव विन्यसेत् पिण्डपञ्चकम् ||

(२०आ) अङ्गुष्ठाग्रेण मूर्ध्नीशं विन्यसेत् बद्धमुष्टिना |
मुखे तत्पुरुषं चैव तर्जन्यङ्गुष्ठयोगतः ||

मध्यमाङ्गुष्ठयोगेन हृद्यघोरं तथा न्यसेत् |
अङ्गुष्ठानामिकायोगात् गुह्ये वामं च विन्यसेत् ||

कनिष्ठाङ्गुष्ठयोगेन सव्योजातेन पादयोः |
अङ्गुष्ठानामिकाग्रेण विद्यादेहं न्यसेद्धदि ||

लोचने विन्यसेन्नेत्रं मध्याभिस्त्रीभिरङ्गुलैः |
प्रासादं हृदि विन्यस्य पश्चादङ्गादि विन्यसेत् ||

हृदयादि न्यसेद्देवं कवचं स्तनमध्यतः |
कण्ठप्रावरणत्वेन तर्जनीभ्यां न्यसेत्ततः ||

अनामिकाभ्यां हस्ततले स्त्रमन्त्रं तु विन्यसेत् |

प्. ३६) सोमशम्भौ �

क्षिपेत् सर्वासु काष्ठासु तालत्रयपुरस्सरम् |
छोटिकाभिश्शिवस्याग्रं रक्षार्थं विघ्नवारकम् |

प्रकारं च तनुत्रेण तद्बहिः परिखान्वितम् |
दर्शयित्वा महामुद्रां कादि पादान्तकं ततः |

हृदयं हृत्परित्राणं पट्टबन्धः पदाहिकम् |
(२०B) शिरश्च तच्छिरस्त्राणां शिरसः परिवेष्टनम् |

चूलिका मस्तकास्त्राणमङ्गत्राणं च कङ्कटम् |
करे शस्त्रे गृहीते तु भीषणे पदवस्थितः ||

क्षुद्राणामप्रस्पृष्यस्यात् ताक्ष्योर्कश्रवसामिधा |
ब्रह्माणी ह्रस्वा प्रोक्तानि दीर्घान्यङ्गानि षण्मुखम् ||

अनुस्वारो भवेन्नेत्र सर्वेषाश्चो(ञ्चो)परिस्थितम् |
सविसर्गभवेदस्त्रमनुस्वारविवर्जितम् ||

कारणे �

सद्य(यं)वाममघोरं तु तत्पुरुषेशानकौ द्विजः |
बह्माण्य तु क्रमेणैव नमस्कारं तु कार्णि तु ||

हृदयं च शिरश्चैव शिखा कवचमेव च |
नेत्रे शस्त्र षडङ्गानि कीर्तितानि क्रमेण तु ||

नमस्स्वाहा वषट् वौषट् हुंफट्काराः क्रमेण तु |
प्. ३७) एते वै जातिषङ्गाश्च हृदाद्यस्त्राणुकैर्युतः ||

सर्धत्रिशत्याम् �

ह्रस्वो दहति पापानि दीर्घो मोक्षप्रदो भवेत् |
आष्यायन्ते प्लुतश्चेति मूर्ध्नि बिन्दुविभूषितम् ||

मन्त्रावर्तिके �

वषट् वश्ये फटु(डु)च्चाटे हु द्वेषे मारणेऽपि च |
(२१आ) स्तम्भे च वौषडाकर्षे नम ---- कराय च |

स्वाहा शक्तिस्स्वधा पुष्टिरित्येते मन्त्रपल्लवम् |
परमीकरणं कृत्वा महामुद्राः प्रयोगतः ||

हस्ताभ्यां संस्पृशेद्धीमान् कादिपादान्तकं यतः |
येषां मुद्रां महामुद्रामङ्गसंस्कारकर्मणि ||

पौष्करे �

अविभिन्नस्वभावानां यदि भिन्नं न प्रयोजनम् |
अङ्गननामङ्गिना सार्धममृतीकरणं हि तत् ||

क्रियाकाण्डक्रमावल्याम् �

सकलीकरणं कृत्वा प्राणायामेन संस्थितः |
प्. ३८) त्रिस्समावर्तयेन्मन्त्री मनसा शिवसंहिताम् |

पूर्ववत् पुनराचम्य विधाय श्रोत्रबन्धनम् |

शिवधर्मोत्तरे �

प्राणो वायुश्शरीरस्थस्तस्यायामो निरोधनम् |
रेचकं पूरकं चैव कुम्भकास्स्त्रिविधास्स्मृताः ||

रेचयेदूर्ध्ववायुश्च द्वात्रिंशन्मात्रया गुहा |
पूर्ववत्पूरयेद्धीमान् वामेन तु समाहृतः ||

दृतिवत्पूरयेत्सम्यक् जठरे बाह्यवायुना |
पूर्वं षोडशमात्रं तु पूरयेत् कुम्भकं तथा ||

चतुष्यष्टिकमात्रं वा सम्यक् कुम्भेन पूरयेत् |
(२१B) आ सूर्यैव ततोध्यायेदात्मानममृतेन तु ||

रेचयेद्दक्षिणं वायुर्वामेन पूरितोदरम् |
कुम्भकं तु समाकुर्यात् प्राणायामस्य लक्षणम् |

रेचकास्सन्मुखं पद्मं पूरकात्पुष्पशोभितम् |
कुम्भकात् शिवसान्निध्यं प्राणायामफलं स्मृतम् ||

इडा चन्द्रकला ज्ञेया पिङ्गला भास्करश्शिका |
द्वयेन पूरयेद्वायुं नासिकामण्डलद्वयम् ||

प्रणवाद्दशकं मात्रं प्रत्येकं कल्पितं तु वा |
संहितामन्त्रसंयुक्तं पूरकादि क्रमात् कुरु ||

प्. ३९) न मुञ्चति न गृह्णाति वायुमन्तर्बहिस्स्थितम् |
सम्पूर्णकुम्भवत्तिष्ठेत् अचलस्सतु कुम्भकः ||

निरीक्षणादिभिश्शोद्ध्य जलमङ्कुशमुद्रया |
ललाते तीर्थमाकृष्य शक्तिमान्त्रेण मन्त्रवित् ||

अमृतीकरणं कुर्यात् विघ्नाधानां निवारणम् |

सुप्रभेदे �

वेणीबन्धौ करौ कृत्वा ह्यङ्गुष्ठौ युग्मसंस्थितौ |
तर्जनीमध्यमालीनौ कनिष्ठायुतौ ||

(२२आ) एवं चत्वारि युग्मं तु दिव्यामृतसुवर्षिणी (-णम्) |
एडा सुरभिमुद्रा च द्रव्यशुद्ध्यर्थमुच्यते ||

मोहश्रुरोत्तरे �

उत्तमादृष्टनक्षत्र मध्यमा लुप्ततारका |
अर्धोदितारुणा कन्या प्रातस्सन्ध्यामुपासदा (-ता) ||

मध्याह्ने च तथा ज्ञेया घटिकात्रयकल्पिता |
अर्धास्तमण्डलो श्रेष्ठ मध्यमास्तमिते रवौ ||

कन्यसा दृष्ट नक्षत्रा सायं सन्ध्या त्रिधा मता |
स्थित्वा सन्ध्यामुपासीत प्रात -- द्धो कृताञ्जलिः ||

आसीनो वा स्थितो मध्ये आसीनस्साधको जपेत् |
प्राक् सन्ध्यास्समयस्थस्य विशिष्टस्याह्निकद्वयम् ||

प्. ४०) निर्वाणदीक्षितस्यात्र सन्ध्यात्रयमुदाहृतम् |
चतुर्थ्यामपि सन्ध्यायां पूर्ववद्देशिकोत्तमः ||

रात्रौ नैव गृहस्थस्य दक्षिणायनवर्जितम् |
यदी(-ती)नां सर्वदा शस्तं सर्वेषामविशेषतः ||

ब्रह्माणीं वैष्णवीं रौद्रीं रक्तां शुक्लां सितेतराम् |
प्रातर्मध्याह्नसायाह्ने सन्ध्यां ध्यायेदनुक्रमात् ||

कृष्णाजिनधरास्सर्वस्साक्षिण्यस्सर्वकर्मणाम् |
तत्प्रभामण्डला भोगा प्रविष्टास्स्वतनुं स्मरेत् ||

(२२B) ज्ञानिनां परमा सन्ध्याश्चतस्रोऽभिदधेऽधुना |
मृणालतन्तुवत् तन्वी रक्ता शुक्ला सितेतराम् |

तुर्य त्व (स्व) रूपा कृष्णा वा या निशीथे विभाव्यते |
हृद्बिन्दुब्रह्मरन्ध्रेषु परे चैतास्स्थिताः क्रमात् ||

तिस्रस्सत्वादिसंयुक्ता चतुर्था गुणव *? ता (-वर्तिता) |
सूर्य(-र्या) चन्द्रमसोरन्ते द्वे सन्ध्ये प्राणयोगिनाम् ||

शिवबोधपरा या तु सा सन्ध्या परमोच्यते |
सर्वदा शिवभावस्तु ज्ञानिनां सन्धिरीरिता ||

ततश्शिवात्मकैर्मन्त्रैः कृत्वा तीर्थं शिवात्मकम् |
सुस्निग्धं च सदृशं स्रवन्तममृतं ततः |

कुम्भमुद्रां पुरा बद्ध्वा संहितान्तु सकृत्स्मरेत् |
पृथिव्या यानि तीर्थानि तत्र स्नातो भवेत्तदा ||

प्. ४१) वामपाणिपदं तोयं योजयेत् सर्वपाणिना |
उत्तमाङ्गे * *? (क्रमात्) मन्त्री मार्जनं समुदाहृतम् ||

कामिके �

नीत्वा तदुपासनन्तन्दक्षपाणिपुटस्थितम् |
बोधरूप्यसितं तोयं वाममाकृष्य कुम्भयेत् ||

तत्तोयं कज्जलाभासं पिङ्गकारेच्यमुष्टिना |
(२३आ) क्षिपेद्वज्रशिलायां तु तद्भावेदघमर्षणम् |

ततो द्विधा समाचम्य कृतन्यासन्नधीः |
यदा यदा समाचम्ये मन्त्रन्यासं तदा तदा |

कुर्वीत करकायेषु मन्त्री मन्त्रार्थसिद्धये |

सूक्ष्मे �

सव्यहस्ते जलं ग्राह्यमस्त्रमन्त्रप्रदक्षिणम् |

सूक्ष्मे �

रविमण्डलमध्यस्थं ध्यायेच्छान्तं सदाशिवम् |
स्वाहान्त शिवमन्त्रेण कुशपुष्पाक्षतान्वितम् ||

शिवायार्घ्यजलं कृत्वा गायत्रीं --- तितो जपेत् |
तप्तकाञ्चनवर्णाभां समयस्थापनीं पराम् ||

चतुर्भुजं त्रिणेत्रं च गायत्रीं स ततोदिताम् |
प्. ४२) वराभयाक्षमालां च कुण्डिकां बिभ्रतीं करे |

एवं ध्यात्वा तु गायत्रीमारभेत्तु जपं यथा |
सप्तावर्ता पुनात्येनं दशभिः प्रापयेत् दिवम् ||

विंशावृत्ता नु सा देवी नयत्यैश्वरमालयम् |
शतमष्टोत्तरं जप्त्वा तारयेज्जन्मसागरात् ||

मन्त्राणां दीपनार्थाय संहितां तर्पयेत् क्रमात् |

कामिके �

कुशाक्षततिलोपेतं मन्त्रं वारिविसर्जनम् |
(२३B) स्वाहातन्मन्त्रदेवानां मुनीनां तु नमोऽन्तकम् ||

मनुजे च वषट् चैव भूतानां वौषडन्तकम् |
पित्रादीनां स्वधान्तं स्यात् यथायोग्योपवीति युक् ||

तर्पणं करशाखाग्रे देवानां च प्रियं भवेत् |
कुशपुष्पाक्षतेनैव देवानां तर्पयेत् बुधः |

कुशैर्यवैरृषीणां तु पितॄणां तु तिलेन तु |

कालोत्तरे �

देवानां च ऋषीणां च जलेनैव तु तर्पयेत् |

तदुक्तं स्मृतावपि �

गोशृङ्गमात्रमुद्धृत्य जलमध्ये जलं क्षिपेत् |
प्. ४३) पितॄणां जलतीरे तु नित्यं चैव यथाविधि ||

कामिके �

कराग्रे दैविकं तीर्थं पर्वसन्धिषु चार्षकम् |
तीर्थं कनिष्ठिकामूले प्राजापत्यं प्रकीर्तितम् ||

पैतृकं तर्जनीमूले ब्रह्मकं करमूलतः |
एवं ज्ञात्वा विशेषेण देवानां तर्पणं कुरु (देवादीन् तर्पयेत् 
सदा) |

देवानां तर्पणं पाद्यं ऋषीणां तु प्रियं भवेत् |
अन्येषां देवजातीनां तर्पणं जीवनं भवेत् |

दिशदिक्पतिसिद्धानां मातॄणां ग्रहरक्षसाम् |
यथाविधि च दातव्यं तर्पणं पितृपूर्वतः |

(२४आ) ततः परं गणेशादि तर्पयेद्विधिपूर्वकम् |
ओं अग्निदग्धश्च ये जीवा येऽप्यदग्धाः (कुले मम) |

भूमौ दन्तेन तोयेन तृप्ता यान्तु परां गतिम् |
श्रीमन् मृगेन्द्रे सन्ध्याकाले परिभ्रंशे शिवैकादशिकं जपेत् |

प्. ४४) कामिके �

विघ्नान् विरेध्यमार्गस्तान् नास्त्रात्मकविमानगः |
व्रजेद्देवालयं वाऽपि ग्रहमात्मीय मुत्तमम् ||

सुप्रभेदे �

लिङ्गार्धस्तशतं सार्धं शिवक्षेत्रं समन्ततः |
यस्य तत्रैव वासित्वं शिवलोकस्य कारणम् ||

यत्तु मानुषकं लिङ्गं क्षेत्रमानमिदं स्मृतम् |
स्वयं भूते सहस्रं स्यादार्षेचैव तदर्धकम् ||

आराधितानि सर्वाणि स्थावराणि चराणि च |
दिव्यं प्रायान्ति सन्देहं प्रभा(वा)त् परमेष्ठिनः |

तस्मादास्वश्शिकं कार्यं शिवक्षेत्रसमीपतः ||

कारणे � गरुडः �

भगवान् प्रोक्तमैशान्यदिशि स्याद्देवतात्महम् |
तद्गृहं कीदृशं शस्तं ब्रूहि मे तस्य लक्षणम् ||

ईश्वरः �

चतुश्शालाग्रहाणां तु तत्रान्यकल्पना मता |
पूर्वायां श्रीगृहं प्रोक्तमाग्नेययांस्यान्महानसम् ||

(२४B) शयनं दक्षिणायां स्यात् नैरृत्यामायुधालयम् |
प्. ४५) भोजनं पश्चिमायां स्यात् वायव्यां धान्यसञ्चयः ||

उत्तरे द्रव्यसंस्थानमैशान्यां देवता गृहम् ||

मतङ्गे �

एकशालां द्विशालां वा त्रिशालामथवाशुफम् |
वित्तानुसारतः कुर्यात् चतुश्शलामथापि वा ||

यात्याग्नेययान्तरं कार्यं स्थापनं सलीलात्मनाम् |
भण्डानां मुनिशार्दूल विधिवत् परिकल्पयेत् ||

चतुष्पदानां सर्वेषां दिशि सौम्य प्र(प)शस्यते |
ततस्तु संप्रवक्ष्यामि महीतलविशोधनम् ||

सुगन्धस्वादुसंयुक्तो श्वेतरक्ताथविञ्छन |
पांशुसुरभ्यधिका धन्या भूमिस्सर्वार्थसाधिनी ||

केशास्थिकीटकङ्कैकैर नाङ्गत्तोषा विवर्जयताम् |
सर्पवलमीकनिर्मुक्ताः भस्माङ्गारतुषोन्विताम् ||

त्रिहस्तो अघातभूशाल्यां सर्वदोषविवर्जिताम् |
वस्त्रमि *?ष्ठ्या यथाशास्त्रं कृत्वाभूमिं समप्लवम् ||

पक्वेष्टकामयं वाऽपि शुद्धदारुमयं तथा |
मृण्मयं वा यु(पु)राकृत्वा स्थापयेद्यागमण्टपम् ||

सर्वज्ञानोत्तरे �

प्. ४६) (२५आ) दैर्घ्यं तद्द्विगुणं कृत्वा विस्तारेचैकभागिकम् |
द्वारं तृतीयगे भागे सार्थ(-र्ध)हस्तप्रमाणतः ||

किरणे �

कुर्याद्वा पश्चिमद्वारं दक्षिणं पूर्वमेव च |
इति नित्यार्चने शस्ति मन्दिरं भुक्तिमुक्तिदम् ||

एकभौमं द्विभौमं वा तद्विधानमिहोच्यते |
क्षेत्रं तत् पञ्चधा कृत्वा मध्यभागे तु वेदिका ||

ऐष्टिका मृण्मयं श्रेष्ठं नैवशैलसुधामया |
षोडशाङ्गुलमश्रेयं कोणस्तम्भादिसंयुतम् ||

अंशुमति �

सगुस्तं व्यजनं रम्यं प्रकीर्णं कुसुमोज्ज्वलम् |
स धुपामोदकन्धाढ्यं (-गन्धाढ्यं) चर्चितं चन्दनादिभिः |

निष्कम्पार्चिप्रदीपाढ्यं दर्पणांशुप्रपूरितम् |
पूजास्थलं प्रविश्यामो भृङ्गारुकजलैर्युतम् ||

पादप्रक्षालनं कृत्वा तच्छेषं वर्जयेज्जलम् |
पुनर्जलं समादाय आचम्य विधिना बुधः ||

मण्टपान्ते प्रविश्याथ सौरपूजां समाचरेत् |

प्. ४७) अंशुमति �

सकलस्सूर्यरूपस्तु निष्कलश्शिव एव च |
देहस्थं पूर्वमाराद्ध्य पश्चाद्देवं यजेद्बुधः ||

सौरं प्रतिमबेरेवा चक्रेनापि समर्चयेत् |
स्थण्डिले पद्ममालिख्य यथापूर्वोक्तमार्गतः ||

कृत्वा कराङ्गविन्यासं तन्मन्त्रे हृदयादिभिः |
आत्मानं रविरूपेण सञ्चिन्त्यार्घ्यस्य भाजनम् ||

अस्त्रमन्त्रेण संशोद्ध्य नमोऽन्तेन खषोल्किना |
पूरयेद्रक्तवर्णेन ललाटाकृष्टबिन्दुना ||

तस्मिन् पूज्य रवेरङ्गै कृत्वा रक्षावकुण्ठनम् |
संप्रोक्ष्य तज्जलैर्द्रव्यं पूर्वास्यो भानुमर्चयेत् ||

सूक्ष्मे �

दण्डिद्वा दक्षिणे गौरं स्थूल स्तुन्दिलकूर्चवान् |
मषीभाजनलेखिन्यौ धारयन् हस्तयोर्द्वयोः |

प्राणिनां कर्मसाक्षी च तत्कर्माणि लिखित्यसौ |
रक्तवर्णसुवेषाढ्यः सूर्यहस्तसमन्वितः ||

पिङ्गलो वामपार्श्वे तु प्रतीहारश्च दण्डवान् |
रक्तपद्मासनासीनं दन्तं पाशाङ्कुशौ फलम् ||

दधानं च चतुर्हस्तैः गजवक्त्रं गणाधिपम् |
प्. ४८) जटामकुटशोभाढ्यं भस्म पाण्डरनिग्रहम् ||

योगपट्टयुतं ब्रह्मसूत्रनाभिस्थलोपरि |
(२६आ) कृतयोगाख्यमुद्रां च ध्योयेच्छान्तं गुरुं परम् ||

सितकाश्मीररक्तालि चारुसिह्माकृतिस्मरित् |
आग्नेयादीशपर्यन्तं कोणेषु च यथाक्रमम् ||

विमलं सारगाराध्य पूजयेत् परमं सुखम् |
तन्मध्ये पङ्कजं रक्तमष्टदिग्दलशोभितम् ||

केसरेषु च दिप्तादि अष्टशक्ति प्रपूजयेत् |
पूर्वादीशानपर्यन्तम् ईशाने सर्वतोमुखम् ||

दीप्तदीपशिखाकारा ध्यातव्या नवशक्तयः |
पद्मचामरहस्ताभ्यां रक्ता (रत्ना) सर्वाङ्गभूषणः ||

सूर्यस्याभिमुखास्सर्वाः सर्वाभरणभूषितः |
एवं ध्यात्वा तु सम्पूज्य विस्फुराश्च प्रदर्शयेत् ||

सौरं कुङ्कुमसङ्काशं सर्वाभरणभूषितम् |
द्विनेत्रं च (चा)रुवदनं रत्नमाल्यानुलेपनम् ||

चतुर्भुजसमोपेतं वरहस्ताम्बुजद्वयम् |
अभयं वरदोपेतं प्रभामण्डलमण्डितम् |

(२६B) उपवीतसमायुक्तमुषाप्रत्युषया युतम् |
उषादेवी दक्षभागे प्रत्युषा वामपार्श्वगे ||

द्विभुजा च द्विनेत्रा च सरोजवदनान्वितम् |
प्. ४९) सर्वाभरणसंयुक्तं सर्वलक्षणसंयुतम् ||

पद्महस्ता वरारोहमरुणेन समन्वितम् |
सुप्रसन्नं सुदीप्ताङ्गं ध्यायेद्देवं (-येदेवं) रवेर्वपुः ||

भुक्तिञ्चे मुक्तिकामं चेत्

धवलाम्भोरुहारूढं डाडिमीकुसुमप्रभम् |
स्फुरद्रक्तमहातेजो वृत्तमण्डलमध्यगम् |

हंसां रक्तस्फुटश्वेतं (-तां) सनाब्जकरद्वयम् |
एकास्यं चिन्तयेद्भानुं द्विनेत्रं रक्तवाससम् ||

आवाहनादिमुद्राभिः विधायावाहनादिकम् |
प्रीतये प्र *?दास्यासिबिम्बमुद्रां (प्रह-) प्रदर्शयेत् ||

सकलीकरमेकत्वं कृत्वा कुर्या कषोल्किनाम् |
पाद्यमाचमनीयं च शिरोर्धं मात्रमर्चयेत् ||

सम्पूज्य गन्धपुष्पाद्यैः मूलमन्त्रेण भास्करः |
(२७आ) पद्माख्यं बिम्बमुद्रां च भक्त्या तस्मै प्रदर्शयेत् ||

अग्नौ हृदयमीशाने शिरोनैरृतिके शिखाम् |
वायव्यां कवचनैत्रपुरोदिक्ष्वस्त्रमन्त्रतमर्चयेत् ||

सौम्यानि रक्तवर्णानि वरदाब्दकराणि च |
भूषितानि विषस्तानि भानोरङ्गानि भावयेत् ||

दंष्ट्राकरालमत्युग्रं प्रज्वलं पावकप्रभम् |
प्. ५०) तर्जयविघ्नसङ्घान्ता तीर्थमस्त्रं विचिन्तयेत् ||

धेनुमुद्रां हृदादीनां गो(तो)विष्टाणाञ्च मेढ्रयोः |

किरणे �

अस्त्र --- त्रासना मुद्रा गृहाणा तु नमस्क्रिया |
सोमं कुमुदकन्दा *? (-कन्दाभं) युतं चामीकरप्रभम् ||

गुरुं गोरोचनाभासां शुक्रं गोक्षीरसन्निभम् |
रक्तमङ्गारकं ध्यायेत् राजवृत्तनिभं शनिम् |

कृष्णं कृताञ्जलिं राहुं केतुं धूम्राहिसन्निभम् |
कामरूपधरास्सर्वे दिव्या भरणभूषणाः ||

वामोरुन्यस्तहस्ताश्च दक्षहस्ताभयप्रदाः |
(२७B) शीतपद्माकरं सौम्यं राहुकेतुकृताञ्जलिम् ||

अर्धकायोऽर्धकेशौ च रक्तभ्रूरक्तलोचनौ |
--- नी दृष्ट्वाकरालाञ्च राहुं च विकृताननम् ||

पूर्वादिदिक्दलाग्रेषु सोड्याष्टगृहा न्यसेत् |
ध्यानपूर्वं ग्रहानेवं पूजयित्वा यथाक्रमम् ||

धूपदीपादिनैवेद्यं देयं सर्वकषोक्लिने |
मूलमन्त्रं जपं कृत्वा यथाशक्तिसमाहिताः ||

अर्घ्यपात्रं पुना (नर्भ)भक्त्या भास्कराय निवेदयेत् |
कृत्वा प्रणम्य सम्पूज्य निवेद्यार्घ्यं परामुखम् ||

प्. ५१) अ--? याया क्षमस्वेति हुंफडन्तशराणुना |
समाहृत्य सुसङ्घातं संहारिण्योपसंहृदम् ||

हृत्पुण्डरीकमध्यस्ते शिवसूर्यो नियोजयेत् |
चण्डरक्तकरालस्या अब्जाभयकरद्वयम् ||

(२८आ) अनेनादित्य निर्माल्यं चण्डेशाय निवेदयेत् ||

इति सकलागमसारसङ्ग्रहे स्नानानुष्ठानसूर्यपूजाविधिः समाप्तः 

हरिः ओम् | शुभमस्तु || गुरुभ्यो नमः |

वेदनायकपण्डितस्य पुस्तकम् |
नागगिरिपण्डितस्य लिखितम् ||



२ 

|| अथ शिवार्चनविधिः ||

सुप्रभेदे �

अथातस्संप्रवक्ष्यामि शिवार्चनविधिक्रमम् |
सर्वपापहरं चैव सर्वलोकसुखावहम् |

सर्वदानफलं चैव सर्वयज्ञफलप्रदम् |
ब्रह्महत्यादिदोषघ्नमश्वमेधफलप्रदम् ||

जयदं श्रीकरं राष्ट्रवर्धनं रिपुनाशनम् |
शिवपूजासमं पुण्यं न भूतो न भविष्यति ||

शिवधर्मोत्तरे �

नास्तिलिङ्गार्चनादन्यत् पुण्यमप्यधिकं क्वचित् |
इति विज्ञाय यत्नेन पूजनीयस्सदाशिवः ||

स्मृतिः �

(२८B) सामान्येन मध्याह्नस्नानानन्तरं देवपूजा कर्तव्येति 
विधीयते | तथाह योग �

याज्ञवल्गीत्याह �

प्. ५३) निष्पीड्य स्नानवस्त्रं तु आचम्य प्रि(प्र)यतश्शुचिः |
देवानामर्चनं कुर्यात् ब्रह्मादीनाममत्सरः |

इति ते द्वन्देवाः |

गणपतिर्वा स्कन्दो वा सूर्यो वा सरस्वती वा तत्पतिर्वा श्रीर्वा 
श्रीपतिर्वा गौरी वा गौरीपतिर्वाऽन्योनाऽभिमतं त येते यथारुचि 
समस्तां वज्यन्ते |

मनु �

आदित्यमम्बिकां विष्णुं गणनाथं महेश्वरम् |
ब्राह्मणः पूजयेत् पञ्च पञ्चयज्ञ परायणः ||
इति |

केचित् �

गणपतिमादित्यं शक्तिमच्युतम् 
शिवं च क्रमेण हरहर्युजन्ति? इति |

एतदकरणे प्रत्यवायोऽपि कूर्मपुराणे निगद्यते �

यो मोहादयपालस्यादकृत्वादेवतार्चनम् |
(२९आ) भुङ्क्ते स याति नरकान् क्रिमिर्भूत्वेज(ह)जायते, इति, अतः 
प्रत्यवायपरिहाराया भीष्ट प्रास(ये च) एतेष्वेकतमस्याराधनं 
सर्वैरपि यथारुचि कर्तव्यमिति सिद्धम्, 

प्. ५४) अतः कथं शिव एव पूजनीय इति ?

अत्र विचारणा प्रवर्तते �

सर्वेषां देवानां समानं पूज्यत्वं पूजाफलं च, यद्वा 
विशेषोऽस्तीति |

	एवं सति देवानां मध्ये महादेवस्य पूज्यत्वम् (पूज्यतम?) 
अन्येषां पूज्यत्वमात्रम्, महच्छब्दसमाससामर्त्यादिदं 
विज्ञायते, सन्महत् परमोत्तमोत्कृष्टाः पूज्यमानै(ः) (२-१-६१)ष्वरी 
(इति) महच्छब्दस्य पूज्येन हि समासो युक्तः | निरतिशय 
ज्ञानानन्दपरमैश्वर्यादि अनन्तमङ्गलगुणाधारत्व 
निरस्तसमस्तदोषासम्बत्वं च हि महादेवस्य शिवशब्दवाच्यतया 
निर्धार्यते |

	महाद्देवमुमापतिमन्तरेण कस्य वा परकस्य वा परस 
निरुपाधिकमीश्वरशब्दवाच्यत्वमस्ति ? |

(२९B) शिवशब्दो हि 
निरुपाधिकविशुद्धमाङ्गल्यगुणरूपपरमपुरुषार्थसमष्टिद्योतक
तया लोके (-क) वेद प्रसिद्धः |

तथाहि �

प्. ५५) शिवकर्मास्तु | शिवास्ते पन्थानस्सन्तु |
शिवमस्तु सर्वजगताम् इति |

अथ शिव एव देवतान्तरेभ्योऽधिकतया विज्ञायते, किञ्चित् | 
ब्रह्माण्डपुराणे �

ब्रह्मादीनां देवानां जनको महादेव इति | चोच्यते, द्यावापृथिव्यो 
रिद्राग्न्योर्विष्णोधातुर्यमस्य च वरुणस्य शशाङ्कस्य जनिता 
परमेश्वरः | (इति)

कूर्मपुराणे �
ब्रह्माणं प्रति री(ई)श्वरवचनम् |

सकृर्माग्रजपुत्रः स्रष्टा हेतोविनिस्सृतः |
ममैव दक्षिणादङ्गा(त्) वामाङ्गात् पुरुषोत्तमः ||

तस्य देवस्य दवादीशम्भोहृदयं दे *? (यु) तः |
सम्बभूवादिरुद्रोऽसौ परं तस्यापरा तनु ----- ति ||

शिवधर्मे च �

दक्षिणाङ्गेऽभवद्ब्रह्मा हरिर्वामाङ्गसम्भवः |

(३०आ) हृदयान्निर्गतो रुद्रो----- ?

अथ(त)ः कथं पुत्र स्थानीयानां ब्रह्मादीनां पितृ भूतेन 
महादेवेन पूजादिषु समानकक्ष्या ? 

प्. ५६) किञ्च यजदेवपूजायामिति विधानात् यज येभ्यो देवा 
ब्रह्मादयः तेषामपि पूज्यो महादेव इति |

तथाचोक्तं शिवधर्मे �

ब्रह्म ब्रह्माक्षरैर्मन्त्रैर्लिङ्गं पूजयते सदा |
गन्धपुष्पादिभिर्नित्यं विष्णु पूजयते शिवम् ||

ब्रह्मा शैलमयं लिङ्गं नित्यपूजायते शिवम् |
तस्य सम्पूजनादेव प्राप्तं ब्रह्मत्वमुत्तमम् ||

इन्द्रनीलमयं लिङ्गं विष्णुपूजायते सदा |
विष्णुत्वं प्राप्तवांस्तेन सत् *?तैकं (ब्रतैकं) सनातनम् ||

शक्रोऽपि देवराजेन्द्रो लिङ्गं मणिमयं शुभम् |
नित्य मभ्यर्चते भक्त्या तेन शक्रत्वमाप्तवान् ||

लिङ्गं हेममयं कान्तं धनदोऽर्चयते सदा |
तेनासौ धनदो देवो धनदत्वमवाप्नुयात् ||

(३०B) विश्वेदेवा महात्मानो रौप्यलिङ्गं मनोहरम् |
यजते विधिवत् तेन विश्वदेवत्वमाप्नुयात् |

वायुः पूजयते भक्त्या लिङ्गं पैत्तलजं शुभम् |
केवलाभ्यर्चनेनैव वायुत्वं प्राप्तमुत्तमम् ||

वसुवः कांस्यकं लिङ्गं पूजयन्ति विधानतः |
प्राप्तास्तेन महात्मानो वसुत्वं सुमनोदयम् ||

प्. ५७) अश्विनौ पार्थिवं लिङ्गं पूजयन्तौ विधानतः |
तेन तावश्विनौ देवौ दिव्यदेहं गतावुभौ ||

स्फटिकं निर्मलं लिङ्गं वरुणोऽर्चयते सदा |
तेनासौ वरुणत्वं हि प्राप्तमुद्धिबलान्वितम् ||

लिङ्गमन्नमयं पुण्यं मुनिर्यजति भावितः |
अग्नित्वं प्राप्तवांस्तेन तेजोरूपसमन्वितम् ||

ताबुलिङ्गसदाकालं भक्त्या देवा दिवाकरः |
त्रिकालं यजते तेन प्राप्तं सूर्यत्वमुत्तमम् ||

(३१आ) मुक्ताफलमयं लिङ्गं सोमः पूजयते सदा |
तेन सोमोऽपि संप्राप्त सोमत्वं सततोज्ज्वलम् ||

प्रवालकमयं लिङ्गं जयन्ते (यजन्ते) पन्नगोत्तमाः |
तेन नागास्सुभोगाढ्याः प्रयान्ति परमं पदम् ||

कृष्नाय समयं लिङ्गं पूजयत्यासुरोत्तमः |
राक्षसाश्च महात्मानस्तेन तेत्मत विक्रमाः ||

त्रपुसीसमयं लिङ्गं पिशाचाः पूजयन्ति ते |
तेन ऋद्धिबलोपेताः प्राप्नुवन्ति परंपदम् ||

त्रैलोहिकमयं लिङ्गं यजन्ते गुह्यकोत्तमः |
तेन भोगबलोपेता प्रयान्ति परमं पदम् ||

बहुलोहमयं लिङ्गं यजन्ते मातरस्सदा |
मातृत्वं प्राप्य तास्सर्वाः प्रयान्ति परमं पदम् ||

प्. ५८) एवं देवास्सगन्धर्वास्सयक्षोरगराक्षसाः |
पूजयन्ति सदा काल मीशानं सुरनायकम् ||

	अतो महादेवः शिव एवावेतान्तरगणाधिक महिमा, तस्यैव 
मोक्षान्तफलदायिनीति (३१B) ततस्तावदपरिमितपुष्पार्थकाक्षि सकृ (-
तु) निरतिशय पुरुषार्थरूपं शिव एवाराधयेत् | न शिवेतरम् |

	शिवेतरप्राय भलदायिनमिति स(सं)मपिण्डितोर्थम् (ः) |

तथा च कूर्मपुराणे �

यथा रुद्रनमस्कारं (ः) सर्वकर्मफलप्रदम् (ः) |
अन्यदेवनमस्कारं न तत्फलमवाप्नुयात् |

तस्मादनीश्वरानन्यान् त्यक्त्वा देवं महेश्वरम् |
माश्रये (?) वीरूपा क्षयीदिश्चेत् परमं पदम् ||

शिवतत्त्वमविज्ञाय मन्त्रविद्यादिमण्डलम् |
मृत्पिण्डवत्तु विज्ञेयं पतितश्च भवेत्तयेति (या/इति) ||

तस्मात् सर्वान् परित्यज्य देवान् ब्रह्मपुरोगमान् |
आराधयेद्विरूपाक्षमादित्यान्तरवर्जिनम् ||

पतृवा (पत्रंवा) पुष्पमेकं वा लिङ्गस्योपरि विन्यसेत् |
प्. ५९) अमन्त्रं वा सुमन्त्रं वा कुलकोटिं समुद्धरेत् |

काशी खण्डे �

केशवादित्यसंवादे �

केशववचनं च �

देवदेवो महादेवो नीलकण्ठ उमापतिः |
(३२आ) एक एव हि पूज्यो तृ स षां सर्वकारणम् ||

किम (मु?) त्रिलोचनादन्यः समर्चयति योन्यपि |
सुलोचनोऽपि विज्ञेयो लोचनाभ्यां विवक्षितः ||

इति |

ततश्शिवाराधनमेव सर्वदेवतान्तराराधनात् 
प्राथमिकमधिकफलप्रदं | मुख्यत्वमिति सिद्धम् | विशिष्य 
ब्राह्मणानां महादेव एव उपास्यः ||

तदुक्तम् �

ब्राह्मणस्य तु तत्रापि विशेषदैवतं शिव इति |

ब्राह्मणो भगवान् रुद्रः क्षत्रियो विष्णुरुच्यते | 
इत्यादिस्कान्दपुराणवचनं चातुसन्धेयम् | अतो 
ब्राह्मणैकराशिश्शिव एव | ब्राह्मणैलिङ्गादिषु अर्चनियः | 
शिवाराधनं | सर्वेषां मुख्यम् | विशेषात् ब्राह्मणानामित्युक्तम् ||

प्. ६०) तद्यराधनं लिङ्गादौ मूर्तिविशेष उपपद्यते | तत् अमुष्य 
सकलदेवतासार्वभौमस्य देवतासार्वभौमस्य महादेवस्य 
आराधनमेव वरीयान् | (३२B) तदपि लिङ्गविशेष इति |

तदुक्तं महाभारते � द्रोण(प)र्वणि �

देवदेव स्वचिन्त्यात्मा अजैयो विष्णुरव्ययः |
सर्वरूपोद्भवा ज्ञत्वा लिङ्गार्चयति तं प्रभुम् ||

दुर्लभं प्राप्यमाराद्ध्यं येऽर्चयन्ति सदाशिवम् |
तेषां हि जन्मसाफल्यं कृतार्थास्ते नरोत्तमाः ||

बृहत्कालोत्तरे �

पथिव्यां यानि तीर्थानि पुण्यान्यायतनानि च |
वसन्ति लिङ्गमूले तु तस्माल्लिङ्गं प्रपूजयेत् ||

काशीखण्डे � श्रीकेशववचनम् �

किं किंनसम्भवेदत्र शिवलिङ्गसमर्चयेत् |
पुत्रकक्षत्रक्षेत्राणि स्वर्गमोक्षौ न संशयः ||

त्रैलोक्यैश्वर्य

त्रैलोक्यैश्वर्यसपत्तिर्मथवाप्तासहस्रगो |
यल्लिङ्गं सकृदप्यत्र पूजितं पार्वतीपते ||

प्. ६१) कुतो जन्मभयं तेषां संसारे दुःखभाजने |
न लिङ्गाराधनात् पुण्यं त्रिषु लोकेषु चापरम् ||

तस्माल्लिङ्गत्वमप्यकक(-र्क) समर्चित महेशितुः |
(३३आ) यस्तु लिङ्गार्चनं त्यक्त्वा देवानन्यान प्रपूजयेत् |

रत्नं विहाय मूढात्मा तथा काचमपक्षिते (-मपेक्षते) |

शिवधर्मे �

लिङ्गदेवो महादेवास्साक्षाद्देव व्यवस्थितः |
अनुग्रहाय लोकानां तस्माल्लिङ्गं प्रपूजयेत् ||

यो न पूजयते मोहात् लिङ्गं त्रिभुवनेश्वरम् |
स स्वर्गमोक्षे राज्यानां क्षिप्रं भवति भाजनम् ||

	इति शिवाराधनमहत्त्वपराणि वचनानि यदि साकल्येन लिख्यन्ते 
तदा चतुर्दशभुवनरुहाः महीरुहाः सर्वे तालाश्चेदपि(वि)नालम् � 
अलमिति विस्तरणे सङ्ग्रहग्रन्थ इति ||



प्. ६२) २ 
|| अथ नित्यार्चनविधिः ||

वक्ष्ये नित्यार्चनं पुण्यं शुभदं पापनाशनम् |
महापातकदोषघ्नं सर्वयज्ञफलप्रदम् ||

मकुटे �

विप्रक्षत्रियविट्छूद्रा दीक्षिताश्च प्रवेशकाः |
(३३B) आत्मार्थयजनं कुर्यात् न कुर्यात्तु परार्थकम् ||

अंशुमति �

चतुर्वर्णोद्भव श्रीणामर्चनं च विशेषतः |
अन्यकर्म न कुर्वीत यावन्नाराधितश्शिवः ||

तदुक्तं शिवधर्मे �

कृताञ्जलिपुटो विष्णुर्ब्रह्मा चापि विशेषतः |
पूर्वं लिङ्गं समाराद्ध्य पश्चात् कार्याणि चक्रतुः ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन मरणान्तं यजेत्ततः |

शुद्धं केवल संमिश्रमात्मार्थं त्रिविधं स्मृतम् |
प्. ६३) जितेन्द्रियार्चितं शुद्धं शुद्धं केवलमर्चयेत् ||

आचार्यमिश्रकं चैव केवलं शुद्धमर्चयेत् |
शुद्धं वा शक्तिरहितं केवलं शक्तिसंयुतम् ||

सौरादिचण्डपर्यन्तं मिश्रं चेति प्रकीर्तितम् |

कारणे �

एकलिङ्गं तथा मोक्षं व्याधिरूपद्वयं भवेत् |
लिङ्गत्रयं तथा कुर्यात् भोगमोक्षप्रदायकम् ||

(३४आ) चतुर्लिङ्गं तु तत्रैव आयुश्श्रीकीर्तिनाशनम् |
पञ्चलिङ्गमि(म)तिश्रेष्ठं पञ्चपातकनाशनम् ||

षष्ठं चेन्मरणं कुर्यात् सप्तमं भवनाशनम् |
अष्टमं तु महाव्याधिरथवा शत्रुवर्धनम् ||

नवलिङ्गं तथा श्रेष्ठं शिवलोके महीयते |

चिन्त्यविश्वे �

मरकतं पुष्टिदं प्रोक्तं पद्मरागं धनार्थिनाम् |
आयुष्यं वृद्धिवैडूर्यं स्फटिकं पुत्रवर्धनम् ||

स्तम्भनं पुण्यरागं स्यात् राष्ट्रवश्यं प्रवालकम् |
कर्षणं स्यात्तु वज्राख्यं माणिक्यं सर्वसिद्धिदम् ||

इन्द्रनीलं तु मोक्षार्थं रत्नजानां फलं भवेत् |
प्. ६४) अङ्गुल्यादिवितस्त्यान्तं कुर्यात् लिङ्गं तु रत्नजम् ||

आयामसदृशं नाहं शिरोवर्तनसंयुतम् |
स्वप्रमाणेन कर्त्तव्यं रत्नलिङ्गस्य पीठिका ||

पिण्डिकास्वस्वयोनिस्मात् तदभावे हिरण्यकम् |
(३४B) रजतं ताम्रकं चैव अधमं चेति कीर्तितम् ||

चतुरश्राथवृत्तं वा चललिङ्गस्य पीठिका |
आयामद्विगुणार्थं वा द्विगुणं त्रिगुणं तु वा ||

विस्तारं तत् समं ज्ञेयं शेषं पूर्वोक्तवत् कुरु |
लिङ्गयामं त्रिभागैकं पीठमध्ये निवेशयेत् ||

सर्ववित्तकरं लिङ्गं त्रिभागं सूत्रवर्जितम् |
रत्नलिङ्गं समाख्यातं लोहजं लिङ्गमुच्यते ||

सुवर्णेन कृतं लिङ्गं भुक्तिमुक्तिप्रदं भवेत् |
ताम्ब्र(म्र)जं पुत्रदं प्रोक्तं रजतं श्रीकरं भवेत् ||

सुखदं कांस्यमित्युक्तं पैत्तलं रोगनाशनम् |
अयस्यं शत्रुनाशं तु त्रिलोहं मारणं भवेत् ||

तथा च त्रपुसीसं तु कल्पयेत् कल्पवित्तमः |
रत्नजस्योक्तमार्गेण कल्पयेत् कल्पवित्तमः ||

सूक्ष्मे �

महानदी समुद्भूतं सिद्धक्षेत्रादिसम्भवम् |
प्. ६५) (३५आ) पाषाणपरया भक्त्या लिङ्गवत् पूजयेत् सदा ||

श्वेत(-तं) रक्तं तथा पीतं कृष्णं विप्रादिपूजितम् |
स्वभावात् कृष्णवर्णं तु सर्वजातिषु सिद्धिदम् ||

निर्मदा |

निर्मदासम्भवं रोगं बाणलिङ्गमुदीरितम् |
स्वयम्भूतं सदा पूज्यं सर्वलिङ्गोत्तमोत्तमम् ||

त्रेधैवस्फटिकश्शुचिन्दुरविकान्ताख्यस्तन्दान्दिक्रमाद्वर्णानां 
सितरक्तविद्युल्लसितत्रासादिदोषान्विताः |

	अन्यश्चन्द्रकरात्रं वत्नतितरो दीप्येत सूर्यातपे पीठं च 
स्वप्रभवं नवस्वदृणिष्वेवहि हेम्नाऽपिवा |
अम्बुबिन्दुनिभं स्वच्छं समचन्द्रप्रभान्वितम् ||

अशेषदोषनिर्मुक्तं स्फटिकं सर्वकामदम् |
निष्प्रभं निर्मुखं रूक्षं बहुवर्णं च झर्झरम् ||

तुषारकण सन्त्रासरेखाचिबृसंयुगम् |
सगर्भकीलकोपेतं शर्कराव्रणसंयुतम् ||

अन्यजातिसमाक्रान्तं सदोषं स्फटिकं त्यजेत् |
(३५B) बाणश्शिवश्शक्तिरमुष्यबाणै तल्लिङ्गमाहुः खलु 
बाणलिङ्गम् |
शिवार्पितं तस्य समर्चनेन बलीन्दुपुत्रोजनि बाणनाम ||

प्. ६६) स्यात् कोटि तिसृशृगिरौ (-तिरौ) लिङ्गशैले
कालिगर्ते (काली-) निर्मदा बाणलिङ्गम् |
एकं कोटिश्चामरेशे महेन्द्रे 
कन्यातीर्थारण्य नेपालकेषु ||

पर्यायातुलया धृतं यदि महा साम्यानयत्वे व यत् (धत्)
क्षिप्तं वारि तदेवलभ्यमपियत् तद्बाणलिङ्गं विदुः 
तुङ्गं तस्य शिरः पदं कुशमतो (कृश-)
यद्वा स्पृशेदर्चिता |
कन्या पञ्चवयस्तदेवहिमुखं 
नैवास्य लक्ष्मोद्धृति ||

उत्पत्तिं बाणलिङ्गानां लक्षणं च ततश्शृणु |
नर्मदा दैविकार्थाश्च गङ्गायमुनयोस्तथा ||

सन्ति पुण्यनदीनां च बाणलिङ्गानि षण्मुख |
बाणस्सदाशिवो ज्ञेयो बाणो बाणान्धकासुरः ||

बाणं जलमिति ज्ञेयं तस्मात् बाणमिहोच्यते |

तन्त्रसारे �

उत्तमं बुद्बुदाकारं मध्यमं चण्डमाकृतिम् |
प्. ६७) (३६आ) अधमं वृषभस्कन्धमित्येते लि(ङ्ग)लक्षणम् ||

पक्वबिम्बफलाकारं महिषाक्षिसमप्रभम् |
कपिलानेत्रसदृशं बाणलिङ्गस्य लक्षणम् ||

स्थूलं शिरः कुशः पादमुन्नतन्तु मुखं भवेत् |

लिङ्गनाहसमपीठविस्तरं विस्तृतस्य शरवेदतुङ्गकम् |
विस्मृतार्थमथगोमुखान्तकगोमुखान्तमथकण्ठनाहकम् ||

लिङ्गाधिक्यं भवेन्मृत्युः शक्त्याधिकां धनञ्जयम् |
लिङ्गपीठसमं कुर्यात् भोगमोक्षप्रदायकम् ||

कलङ्कं क्षयरोगं च काकपादं शिरोहतुः |
रेखा व(प)ङ्गहतश्चैव बिन्दु प्रीतिविनाशनम् ||

कर्कशे बाणलिङ्गे तु पुत्रदारक्षयो भवेत् |
शिरस्स्थरितबाणे तु व्याधिर्मरणमेव च ||

रौरवे �

स्थूलं शिरः कृशं मूलमुन्नतं तु मुखं भवेत् |
इन्द्रादिपूजितान्यत्र तछिन्ने छिन्नतानि तु |

अपितानि षडश्राणि वक्त्राङ्गानि विशेषतः |
(३६B) इन्द्रलिङ्गानि तान्याहुः साम्ब्रा(-म्रा)ज्यार्थप्रदानि तु ||

असितं हिमकीलालं मुष्णं स्पर्शात् करोत्यकम् |
प्. ६८) आग्नेयं शक्तिसङ्काशमथना शक्तिलाञ्छितम् |

इदं लिङ्ग रं स्थाप्य तेजसोऽधिपतिर्भवेत् |
दण्डाकारमयं याम्यमथवा रसनाकृतिः ||

यथा सङ्गं मुहूर्तेन निर्णितं जायते तदा (-था)? |
वारुणं वर्तुलाकारं पीठाङ्गं वातिवर्चसम् ||

वृद्धिसुस्थादुस्वजत्वमापो यन्त्यप्सु मध्यगे |
कृष्णं धूम्रं तु वायव्यं स धूमध्वजभूषणम् ||

मस्तके स्थापिता तस्य सचेल निहितं तु वा |
निर्वाते (-र्घाते) विचलस्मात्र शत्रोरुच्चाटने मतम् |

गदाकारं मध्यगुरु कौबेरं सस्य मध्यगम् |
दिनं वाप्यथवा रात्रिं सस्यानां वृद्धिवर्धनम् ||

त्र्यश्रं शूलाङ्गितं रौद्रं हिमकुन्देन्दुवर्चसम् |
चातुर्वर्ण्यमयं वाऽपि वृषभं जायते ग्रतः ||

वैष्णवं शङ्खचक्राङ्गं गदाऽब्जादि विभूषितम् |
(३७आ) श्रीवत्सं कौस्तुभाक्रान्तं कोलं सिहानाकृतिम् ||

वैनतेयसमाकं यत् श्रीभूदेवीसमाङ्गितम् |
वैष्णवं नाम तत् प्रोक्तं सर्वैश्वर्य फलप्रदम् ||

पद्मपत्रस्य वर्णन्तु पद्माङ्कं वा कमण्डलुम् (-लम्) |
दण्डाक्षसूत्रवर्णं वा ब्रह्मणे ज्ञप्तिदं मद(न)म् |

अर्च्या स्यात् कपिलं लिङ्गं मुनीनां मोक्षकांक्षिणाम् |
प्. ६९) लघु वा कपिलं (लिं)गं ग्रही नैवार्चयेत् क्वचित् ||

तीक्ष्णाङ्गं वक्रशीर्षं च त्र्यश्रं लिङ्गं च वर्जयेत् | 
अतिस्थूलमतिकृशं सप्तशुभ्रघनान्वितम् ||

ग्रही विवर्जयेत् तादृक् तं मुमुक्षोर्युतो हितम् |
पूजितस्य ग्रहस्थेन वर्णेन भ्रमरोपमम् ||

बाणलिङ्गं यदा हस्ते तदाऽसौ णग्रकं भवेत् |

ज्ञानरत्नावल्याम् �

त्रिपञ्च सप्तवारं वा तुलासाम्यं न जायते |
तादा बाणं समाख्यातं शेषं पाषाणसम्भवम् ||

नद्यां वा प्रक्षिपेत् भूयो यदा तदुपलभ्यते |
तदा बाणं समाख्यातमन्यथा क्लेशदायकम् ||



 आशौचे

अंशुमति �

(३७B) सूतकाशौचे आत्मार्थमेजनं स्मृतम् |
पूजाकोपेनकर्तव्यं सूतके मृतकेऽपि वा ||

शिवमन्त्रेण कर्त्तव्यं स्नानमात्रेण शुद्ध्यति |
आशौचं न भवेत्तत्र पद्मपत्रमिवाम्भसा ||

पूजान्ते प्रविशेच्छेदमाशौचं च विशेषतः |
एवं लिङ्गार्चनं कुर्यात् काम्यानुष्ठानहीनकः ||

अथवा सूतकप्रेते न स्वयं लिङ्गपूजनम् |
मानसं च यजेद्धीमान् सर्वं मानसकल्पनम् ||

तल्लिङ्गं पूजयित्वा तु गुरूणां वा स्वजातिनां |
अन्ये तु नोर्चनं कुर्यात् दन्ते पुष्पाञ्जलित्रयम् ||

कथं पुष्पवती नारी अर्चनं गुरुदेवता |
अन्तर्यागं प्रकर्तव्यं तया पूर्वदिनत्रयम् ||

चतुर्थे दिवसे स्नात्वा गव्यं प्राश्य यजेत्तु सा |
चोरैर्लिङ्गं गृहीतं चेत् मनसा तु यजेत्ततः ||

चत्वारिंशद्दिनान्तं च उपवासं तु कारयेत् |
प्. ७१) नालिकेरोदकेनैव क्षीरेणैव फलादिना ||

(३८आ) आत्मानं रक्षयेद्धीमान् शिवध्यानपरायणः |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन तं लिङ्गं गृ(ग्रा)ह्यमेव च ||

लब्धं चेत् तत्समादाय प्रीतियुक्तो विशेषतः |
लिङ्गशुद्धिं क्रमात् कृत्वा पूजयेत् पूर्ववत् बुधः |

तल्लिङ्गमात्रालब्धं चेत् नवलिङ्गं तु सङ्ग्रहेत् |
स्वगुरो लिङ्गमादाय पूजयेत् पूर्वमार्गतः ||

दृष्टं चेत् पूर्वलिङ्गं तु द्वयं सम्पूजयेत् ततः |

कालोत्तरे �

मृण्मयं द्विविधं कार्यमपक्वापक्वमेव च |
अपक्वात् पक्वजे पुण्ये ज्ञेयं दशगुणं ततः ||

पक्वा दारुमयं पुण्यम् ज्ञेयं दशगुणं ततः |
दारुरा(-जा) छैलजं पुण्यं ज्ञेयं दशगुणं स्मृतम् ||

तस्मात् शतगुणं लोहे लोहात् रत्नमनन्तकम् |
(३८B) रत्नात् मणिमये लिङ्गे फलं लक्षगुणं भवेत् ||

संस्मृतं बाणलिङ्गन्तु रत्नात् कोटिगुणं भवेत् |
रसलिङ्गं ततो बाणात् फलं कोटिगुणं स्मृतम् ||

सिद्ध -- सलिङ्गे तु रणिमाद्यास्सुसंस्थिताः |
रसलिङ्गार्चने मुक्तिस्स्याद्वै ते शिवसम्पदा ||

प्. ७२) तस्माद् समयं लिङ्गं पूजयेत्तत् प्रयत्नतः |
रसलिङ्गे तु वै पूज्य सर्वपापक्षयो भवेत् ||

दर्शनाद्दरितं (-द्दुरितं) भक्ति (हन्ति) नमस्कारेण दुर्गृहान् |
सर्वान् कामानवाप्नोतिस्सलिङ्गस्य पूजनात् ||

तस्मात् प्रयत्नतः पूज्यं रसलिङ्गं शिखिध्वज |

कारणे �

सैगतं तण्डुलं चैवन्नदिमृत्वान्नगोमयम् |
नवनीतं च रुद्राक्षं भस्म चन्दनकूर्चकम् ||

पुष्पमालाजलं पिष्टं क्षणिकाद्वादशमुच्यते |

अंशुमति �

क्षणिकानां फलं वक्ष्ये सैगतं मोक्षकांक्षिणाम् |
तण्डुलं विभवार्थिना अन्नमन्न प्रदायकम् ||

नदीमुद्भूमिलेभं गोमयं राजनाशनम् |
नवनीतं मनोह्लादं रुद्राक्षं ज्ञानवर्धनम् ||

गन्धं स्यात् भोग्यकाङ्क्षीणां कूर्चं मुक्त्यर्थिनां स्मृतम् |
आयुष्यवर्धनं पुष्पं गुलमिष्टार्थसिद्धिदम् |

पिष्टं पुष्टिप्रदं प्रोक्तं क्षणिकानां फलं भवेत् |
प्. ७३) दत्ते च गुरुणा लिङ्गे स्थण्डिले स्वयमात्मनि ||

क्षणिके मण्डले तोयै आत्मार्थयजनं स्मृतम् |

निश्वासकारिकायाम् �

एककाले द्विकालं वा त्रिकालं वार्धरात्रिकम् |
पूजयेच्च ततश्शम्भुं नित्यमेव ग्रही ततः ||

रुद्राक्षं च त्रिपुण्ट्रं च जपहोमार्चनादिषु |
यजनं निष्फलं सर्वं दीक्षाहीनस्य पार्वति ||

कामिके �

यथासम्भवकाले तु यथासम्भवनाडिका |
कालातिक्रमणे प्राप्ते प्रायश्चित्तं न कारयेत् ||

शिवधर्मे �

शिवलिङ्गं महापुण्यं सर्वदेवनमस्कृतम् |
यस्स्पृशेदपि पाणिभ्यां नश्यपापैः प्रलिप्यते ||

मेरुमन्दरमात्रापि राशी(-शिः) पापस्य कर्मणः |
(३९B) ईश्वरं वैद्यमासाद्य नश्यन्ते दुष्टरोगवत् ||

यथा नदीप्रवृत्तोयं घोरसंसारसागरः |
तथाऽनादिसंसारन्मोचकास्तितः ||

प्. ७४) भवभावसमायुक्तं सोऽपि गच्छेत् परां गतिम् |

कारणे �

पूज्यते सर्वकर्माणां ज्ञायते ज्ञानमात्मनि |
पूरणाज्जायते यस्मात् पूजयमिति पठ्यते ||

कालोत्तरे �

अरुद्राक्षधरो मन्त्री यः करोति शिवार्चनम् |
तत्सर्वं निष्फलं प्रोक्तं भस्मन्येन हुतं हविः ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन रुद्राक्षं धारयेत् बुधः |

वातुले � ईश्वरः �

त्रिपुरं नाम दैत्यस्तु पुराऽसीत् सर्वदुर्जयः |
हतास्तेन सुरास्सर्वे ब्रह्मविष्ण्वग्निदेवताः ||

तैस्सर्वैः कथिति तस्मिन् न दाहं त्रिपुर प्रति |
आचिन्तय महाशास्त्रं सर्वशास्त्रेमनोहरम् ||

सर्वदेवमयं दिव्यं ज्वलन्तं घोररूपिणम् |
त्रिपुरस्य वधार्थाय देवानां त्राणकारणम् ||

सर्वविघ्नविनाशाय अघोरास्त्रं विचिन्तयन् |
दिव्यवर्षसहस्राणि चक्षुरुन्मीलितं मया ||

पृथिव्यां मम नेत्रेभ्यः (४० तनपत्रं न दृश्यते)

मिस्सिन्ग् पगे नो. ७५

प्. ७६) (४१आ) यो धारयति रुद्राक्षान् रुद्रवत् सोऽपि पूज्यते |
लक्षन्तु दर्शने पुण्यं कोटिश्च स्पर्शने भवेत् ||

कोटिकोटिशतं पुण्यं धारणाल्लभते नरः |
अलङ्कृत्य स्वदेहे व रुद्राक्षकटकादिभिः ||

पूजोपकरणं सर्वं सन्निधीकृत्य साधकः |
देवव्यदक्षिणदिग्भागे सन्निविष्टस्सुखासने ||

कारणे �

उत्तराभिमुखो भूत्वा रुचिरासनसंस्थितः |
द्वयोर्जानुश्च कृत्वा तु पादाग्रं चैव सम्पुटम् ||

ईषन्नासाग्रदृश्यन्ते देहदीर्घं च तत्र वै |
रुचिरासनमाख्यातं सर्वपूजार्हकं विदुः ||

अंशुमति �

चतुरश्रायताश्रं च सौभाग्यं दारु(र)वासनम् |
वस्त्रासने व्याधिनाशं कम्बले दुःखमोचनम् ||

कृष्णाजिने ज्ञनसिद्धिः मोक्षश्रीर्व्याघ्रचर्मणि |

ज्ञानरत्नावल्याम् �

यस्यां दिशि भवेद्वारं प्रतीची तां प्रकल्पयेत् |
लिङ्गस्याभिमुखं यत्तत् द्वारं तत्पूर्वमिष्यते ||

तत्र तत्पुरुषं वक्त्रमूर्ध्वं चाभिमुखं भवेत् |

तदुक्तं सूक्ष्मे �

प्. ७७) द्वारं पश्चिममेवं तु नैवेद्यं पूर्ववक्त्रके |

मकुटे �

यस्मादघोरहृत् प्रोक्तं तद्गतं सकलेन्द्रियम् |
(४१B) तस्मात् पूजादिकं सर्वमघोरे तु चकारयेत् ||

अथाचम्य विधानेन प्रणवार्ध्यकराम्बुजः |
ओङ्कारं सप्तधा जप्त्वा समान्याख्यं प्रकल्पयेत् ||

द्वारमस्त्राम्बुना प्रोक्ष्य द्वारपालान् प्रपूजयेत् |
द्वारमन्तर्मुखं ज्ञेयं द्वारपाला बहिर्मुखम् ||

लम्बोदरं श्यामतनुं गणेशं 
कुठारमक्षस्रजमूर्ध्वगाभ्याम् |
सलड्डुकं दन्तमधः कराभ्यां वामे कराभ्यां च 
दधानमीडे ||

शुक्लं शुक्लाम्बरामक्षमालापुस्तकधारिणीम् |
सव्यवामकराभ्यां च सुप्रसन्नां सरस्वतीम् ||

वामदक्षिणहस्ताभ्यां दधतीं श्रीफलाम्बुजे |
हेमाभ्यां सर्वटे आभ्यां प्लाव्यमानां महाश्रियम् ||

रक्तं त्रिणेत्रं जटिलं सव्यवामकरद्वये |
अक्षमालां त्रिशूलां च दधानं नन्दिकेश्वरम् ||

मकरासनगां गङ्गां सव्यवामकरद्वयोः |
नीलोत्पलं पूर्णकुम्भं दधतीं शुक्लरूपिणीम् ||

प्. ७८) कृष्णं त्रियक्षं महाकालं सव्यवामकरद्वये |
कपालं च त्रिशूलं च दधानं विकटाननम् ||

(४३आ) श्यामं कूर्मस्थिता वामे सव्यहस्त द्वये खटम् |
नीलोत्पलं च बिभ्राणां यमुनां च विभावयेत् ||

सोमशम्भौ �

दिव्यदृष्टिनिपातेन दिव्यानपरिवर्तिनः |
ज्वलन्नाराचसंस्त्राणा पुष्पं क्षिप्त्वाऽन्तरिक्षगान् ||

दक्षपाणे स्त्रिभिर्घातैः भूरिमिष्ठास्त्रिविधानि च |
विघ्नानुत्सारयेन्मन्त्री यागमन्तरमध्यतः ||

देहलीलङ्घयेत् किञ्चित् वामशाखां समाश्रयेत् |
प्रविश्य दक्षपादेन विन्यस्यास्त्रमुदुम्बरे ||

चिन्त्यविश्वे �

दंष्ट्राकराल मि(म)त्युग्रमस्त्रं वह्निसमप्रभम् |
चतुर्वक्त्रं चतुर्बाहुं प्रदीप्ताग्निसमप्रभम् ||

शिवस्याभिमुखं शक्तिशूलाभयवरान्वितम् |
जटामकुटसंयुक्तमर्धेन्दुकृतशेखरम् ||

हंसस्थं तुन्दिलं गौरं सश्मश्रुचतुराननम् |
दधानं दक्षिणेवामे दण्डाक्षस्रक्कमण्डलुम् ||

निरीक्षणादिभिश्शस्त्रैश्शुद्धानादायल?ड्डुकान् |
लब्धानुज्ञ निशीवाऽह्नौ निगङ्गादिक् मनुव्रजेत् ||

प्. ७९) पवित्राङ्गप्रजप्तेन वस्त्रपूतेन वारिणा |
पूरयेद्वस्त्रधातास्तान् गायत्र्यहृदयेन तु ||

(४२B) गन्धकाक्षतपुष्पादि सर्वद्रव्यसमुच्चयम् |

सुप्रभेदे �

पाटलोत्पलपद्मानि करवीराणि सर्वदा | 
स्नानतोये नियोज्यानि स्निग्धानि सुरभीणि च ||

सुवर्णं रजतं वापि ताम्रं वा मृण्मयं तु वा |
जलद्राणीं प्रकर्तव्यं वृत्तं वा चतुरश्रकम् ||

त्रिद्रोणैश्च प्रपूर्यं स्यात् जलद्रोणीं यथाविधि |

कामिके �

द्रोणतण्डुलनैवेद्यं द्रोण द्रोणार्थकं जलम् |
गन्धं चतुष्पलं शस्तं वस्त्रं हस्तप्रमाणतः ||

घृतं च मधुना चैव तैलं प्रस्तं च भावयेत् |
जलद्रोण्यधिदेवत्यं पृष्ठे विघ्नेश्वरं तथा ||

पार्श्वयोर्नन्दिकालौ च मध्ये गङ्गाधिदेवता |

शिवधर्मे �

मृत्कुम्भात् ताम्रकुम्भे वा स्नानं शतगुणोत्तरम् |
रौप्यलक्षोरं पुण्यं हेमकोट्याधिकं भवेत् ||

रौप्यपात्रप्रदानेन ---- फलं वेदपारगे |
तस्माच्छतगुण्यं शिवे मृत्पात्रदानतः ||

प्. ८०) हेमपात्रं तु यो भक्त्या शिवाय विनिवेदयेत् |
न तस्य शक्यते वक्तुं पुण्यानन्तं विशेषतः || 

उत्तरास्ये विनीतात्मा न्यस्तमन्त्रकरद्वयः |
सन्निधीकृत्य पूजार्थं भूतशुद्ध्यादिमाचरेत् ||

(४३आ) सिद्धान्तशेखरे �

षडध्वास्थानि बाह्यानि तानि शुद्धानि दीक्षया |
देहस्थितानि भूतानि शोद्ध्यानि स्याद्दिनेदिने ||

चरणाङ्गुष्ठयोर्युग्मात् सञ्चिन्त्य सुषिरान्तनौ |
सुषिरान्तबहिश्शक्तिं व्यापिनीं चिन्तयेत् ततः ||

हूंकारे रन्ध्रमध्यस्थे प्रज्वलन पावकप्र --- |
?विधाय प्राणसंरोधं चित्तमन्त्रं निवेशयेत् ||

रेचकान्ते फटान्तेन हृत्कण्ठे कुचतालुषु |
भ्रूमध्ये ब्रह्मरन्ध्रे च भित्वा ग्रन्थि निवर्त्य च ||

हुंकारं तारकाकारं जीवं हृदयसंपुटम् |
पूरकाहृदचैतन्यं हूं शिवोपरि विन्यसेत् ||

संशुद्धं बिन्दु भूतं च ध्यात्वा कृत्वा च कुम्भकम् |
रेचकेन शिवे विद्वानेकोद्धातेन योजयेत् ||

संहारमुद्रया दाय मूर्तिंमन्त्रेण विग्रहात् |
भोग्यकर्मोपभोग्यार्थं चलाशान्तपदे यथा ||

बीजप्रवृत्या शिवे लीनप्रतिलोमं स्वहेतुषु |
प्. ८१) तत्त्वानि (तन्त्वानि) बीजपर्यन्तं लयं नीत्वा विशोधयेत् ||

गन्धे भूस्सलिलं रसेहुतवहोरूपेमरुस्पर्शने 
(४२B) शब्देऽस्यात् खमहं कृतौ पुनरिमाः तन्मात्रिकास्तामसे |
कर्माक्षाणि च राजसे सहमनोबुद्धीन्द्रियैस्सात्विके 
बुद्धौ तश्च गुणेषु सा गुणगणोव्यक्ते लयं गच्छति (-ती) |

तद्रागविद्ये च कलां प्रयान्ति पुंस्त्वं च कालोनियतिः कला च |
मायं स्वविद्येशमसौ सदेशं सशक्तिमेषा शिवमेषु बिन्दवः ||

एवं विधाय संशुद्धिं पञ्चभूतानि शोधयेत् |
पथिव्यादौ पयो वह्नि द्वौ द्वौ शोद्ध्यौ परस्परौ ||

आकाशं च विरोधेन यथा शोद्ध्यं तदुच्यते |
पार्थिवं मण्डलं पीतं कठिनं वज्रलाञ्छितम् ||

ह्वा(ह्रा)मित्यात्मीयबीजेन तन्निवृत्तिकलामयम् |
तप्तचामीकराकारा चतुर्बाहुविभूषिता ||

वज्राभयाक्षमालाब्जनिवृत्तिः परिकीर्तितः |
संयुक्तं सयमन्त्रेण सात्विकं ब्रह्मदैवतम् ||

पादावारभ्य मूर्ध्नान्तं विचिन्त्य चतुरश्रकम् |
उद्घातं पञ्चकेनैव वायुभूतं विशोधयेत् ||

अर्धचन्द्रद्रवं सौम्यं शुभ्रमम्भोजलाञ्छितम् |
बीजमित्यनेन बीजेन प्रतिष्ठारूपतां गतम् ||

प्. ८२) शुद्धस्फटिकसङ्काशमेकवक्त्रं चतुर्भुजम् |
(४४आ) पाशाभयाक्षमालाब्ज प्रतिष्ठा रत्नभूषिता ||

संयुक्तं वाममन्त्रेण राजसं विष्णुदैवतम् |
आप्यं चतुर्भिरुद्घातैर्वह्निभूतं विशोधयेत् ||

आग्नेयं मण्डन्त्र्यश्रं रक्तं स्वस्तिकलाञ्छितम् |
ह्रामित्यनेन बीजेन विद्यारूपं विभावयेत् ||

पिङ्गभ्रूश्मश्रुवृत्ताक्षचूडाचन्द्रविभूषितम् |
तप्तचामीकराकार विद्याज्वलनसन्निभम् ||

अघोरेणसमायुक्तं तामसं रुद्रदैवतम् |
वह्निं च त्रिभिरुद्घातैर्जलभूतं विशोधयेत् ||

षडश्रमण्डलं वायुबिन्दुभिः षड्भिरङ्गितम् |
कृष्णं वै मिति बीजेन जातं शान्तिकलामयम् ||

चतुर्वक्त्रं चतुर्बाहुकृष्णवर्णमहाबला |
ध्वजाभयाक्षमालाब्जा शान्तिस्सर्पोथवीतिनी ||

तत्पुरुषेण संयुक्तमधिदेवं महेश्वरम् |
सञ्चिन्त्योद्घातयुग्मेन प्रब्धि(ह्वी)भूतं विशोधयेत् ||

नभोबिन्दुमयं भूतं बिन्दुशक्तिविभूषितम् |
व्योमाकारं सुवृत्तं च शुद्धस्फटिकनिर्मलम् ||

हौकारेण फटान्तेन शान्त्यतीतकलामयम् |
शुद्धस्फटिकसङ्काशा पञ्चवक्त्रा चतुर्भुजा ||

प्. ८३) (४४B) पद्माभयाक्षमालाब्जशान्त्यतीता वरप्रदा |
ध्यात्वै वोद्घातयोगेन संविशुद्धं विभावयेत् ||

दक्षिणाङ्गुष्ठपादस्थ वह्निना शोधयेत्तनुम् |
आप्लावयेत्ततस्सर्वं मूलेनामृतवर्षिणी ||

आधाराख्यमनन्तं च धर्मज्ञानातिपङ्कजम् |
तत्र चात्मान माहृत्य तत स्वाप्यायनं कुरु ||

दिव्यामृतेन सम्प्लाव्य कुर्वतः सकलीकृतम् |

सुप्रभेदे �

प्रणवेन समायुक्तं श्वेतपद्मोपरि स्थितम् |
कृत्वा शिवतनुं ध्यायेद्य(द)ष्टत्रिंशत् कलामयम् ||

कामिके �

ओं हों ईशानस्सर्वविद्यानां शशिन्यै नमः |
इति ऊर्ध्व मूर्ध्नि |

ओं हों ईश्वरस्सर्वभूतानाम् अङ्गदायै नमः |
इति पूर्वमूर्ध्नि |

ओं हों ब्रह्माधिपतिर्ब्रह्मणोधिपतिः ब्रह्माधिष्ठायै नमः |
इति दक्षिणमूर्ध्नि |

ओं हों शिवो मे अस्तु मरीच्यै नमः इति वाममूर्ध्नि |
ओं हों सदाशिवाय ज्वलिन्यै नमः इति पश्चिममूर्ध्नि |

एवमीशान कलापञ्चकम् |

प्. ८४) ओं हों तत्पुरुषाय विद्महे शान्त्यै नमः पूर्ववक्त्रे |

ओं हों महादेवाय धीमहि विद्यायै नमः दक्षिणे वक्त्रे |

(४५आ) ओं हों तन्नोरुद्रः प्रतिष्ठायै नमः उत्तरवक्त्रे |

ओं हों प्रचोदयात् निवृत्यै नमः पश्चिमवक्त्रे |

इत्येवं तत्पुर्वकलाश्चतस्रः |

ओं हूं(ह्रं) अघोरेभ्यो स्तमायै नमः हृदये |

ओं हूं अघोरेभ्यो मोहायै नमः कण्ठे |

ओं हूं अघोर रक्षायै नमः दक्षिणांसे |

ओं हूं अघोरतरेभ्यश्च निष्ठायै नमः वामांसे |

ओं हूं सर्वतस्सर्वमृत्यवे नमः नाभौ |

ओं हूं सर्वेभ्यो मायायै नमः जठरे |

ओं हूं नमस्तेस्तु रुद्रभयायै नमः पृष्ठे |

ओं हूं रूपेभ्यो जरायै नमः वक्षसि |

इति बहुरूपकलाष्टकम् ||

ओं हीं वामदेवाय नमो रजायै नमः गुह्ये |

ओं ह्रीं ज्येष्ठायै नमो रक्षायै नमः वृषणद्वयोः |

ओं हीं रुद्राय नमो रत्यै नमः दक्षिण-ऊरौ ||

ओं ह्रीं कालाय नमः पालिन्यै नमः वाम-ऊरौ |

ओं हीं कलकौमायै नमः दक्षिणजानुनि |

ओं हीं विकरणाय नमः संयमिव्यै नमः वामजानुनि |

प्. ८५) (४५B) ओं हीं बलक्रियायै नमः दक्षिणजङ्घायाम् |

ओं हीं विकरणाय नमो बुद्ध्यै नमः वामजङ्घायाम् |

ओं हीं जलकार्यै नमः दक्षिणस्फिचि |

ओं हीं प्रमथनाय नमो धात्र्यै नमः वामस्फिचि |

ओं हीं सर्वभूतदमनाय नमो ब्राह्मण्यै नमः कटयाम् |

ओं हीं मनोमोहिन्यै नमः दक्षिणपार्श्वे |

ओं हीं उन्मनाय नमो मनोन्मन्यै नमः वामपार्श्वे |

इति वामदेवकलास्त्रयोदश |

ओं हां सद्योजातं प्रपद्यामि सिद्ध्यै नमः दक्षिणपादे |

ओं हां सद्योजाताय वै नमो मध्यै नमः वामपादे |

ओं हां भवेद्युत्यै नमः जठरे |

ओं हां अभवेल्लक्ष्म्यै नमः वामकंशे |

ओं हां अनादिभवे मेधायै नमः घ्राणे |

ओं हां भजस्वमां कान्त्यै नमः शिरसि |

ओं हां भव स्वधायै नमः दक्षिणबाह्वौ |

ओं हां उद्भवाय नमो धृत्यै नमः वामवाह्वौ |

इति सद्योजातकलाष्टकम् |

इत्यष्टस्त्रिंशत् कलाष्टकं सम्पूर्णम् |

अष्टस्त्रिंशत् कलानां तु अष्टस्त्रिंशत्त्रशक्रयः |
प्. ८६) (४६आ) एवं शक्तिसमोपेतं न्यासं कालेष्वपि न्यसेत् ||

ईशानस्य कलाः पञ्च पुरुषस्य चतुःकला |
अघोरस्य कलाश्चाष्टौ वामदेवस्त्रयोदश ||

अष्टौ सद्यकला ज्ञेया मकुदादिक्रमान्न्यसेत् |
कलान्यासमिदं प्रोक्तमक्षर न्यासमुच्यते ||

अजिते �

अकारं मूर्ध्नि विन्यस्य आकारं तु ललाटके |
इ ईच नेत्रयोः तद्वत् उ ऊ श्रवणयोस्तथा ||

ऋ ॠ कपोलयोश्चैव ऌ ॡ नासापुटद्वयोः |
उत्तरोष्ठे तथेकार अधरोष्ठैकारयोस्तथा ||

ओकारञ्चाप्यथौकार दन्तपङ्क्तिद्वयोर्न्यसेत् |
वि जिह्वायाममथ स्थालुः प्रयोज्यो न यथाक्रमम् ||

कवर्गं दक्षिणे हस्ते चवर्गं च तथेतरे |
टवर्गमुदरे न्यस्य तवर्गौ च द्विपार्श्वयोः |

यवर्गं दक्षिणे पादे शवर्गं वामपादयोः |
हकारं हृदये न्यस्य मूलमन्त्रं च विन्यसेत् ||

इति मन्त्राक्षरन्यासं कृत्वा विद्यामयीं तनुम् |

शिवस्य यादृशं रूपं तादृशं चिन्तयात्मनि |
शिवमन्त्रन्यासमिदमात्मनं तु सदा कुरु ||

(४६B) स्कन्दकालोत्तरे �

प्. ८७) उत्सृज्य प्राकृतं भावं शिवोऽहमिति भावयेत् |
नारुद्रस्संस्मरेद्रुद्रं नारुद्रो रुद्रमर्चयेत् ||

नारुद्रः कीर्तयेद्रुद्रं नारुद्रो रुद्रमाप्नुयात् |

कालोत्तरे �

हृत्पद्मपीठिकामध्ये न युक्तो प्रपूजयेत् |

निश्वासकारिकायाम् �

कदलीपुष्पसङ्काशं हृदयं सर्वदेहिनाम् |
तस्य मध्ये स्थितं पदामष्टपत्रं सकर्णिकम् |

द्वादशाङ्गुलविस्तीर्णं शुद्धं विकलितं सितम् |
नालमष्टाङ्गुलं तस्य नाभिकन्दसमुद्भवम् ||

पद्मपत्राष्टकं ज्ञेयमणिमादिगुणाष्टकम् |
कर्णिकाकेसरज्ञानं नालं वैराग्यमुत्तमम् ||

शिवधर्मं च तत् कन्दमिति पद्मं विचिन्तयेत् |
मन्त्रसिङ्हासनीसीनं मन्त्रसन्नद्धविग्रहम् ||

मन्त्रपूजासुसम्पन्नो यजेत्तत्र महेश्वरम् |

कामिके �

गन्धाद्यैरुपचारैस्तु मनसा कलय पूजयेत् |

सुप्रभेदे �

आसनानि च सर्वाणि तथैव वारणानि च |

प्. ८८) हृपद्मे कल्पयेद्विद्वान् यथोक्तं तु यथाविधि |
नाभिकुण्डे स्वतस्सिद्धे चाङ्गसंस्कारसंयुते |

ज्ञानानलं न्यसेत् तत्र सूर्यायुतसमप्रभम् |

इति ज्ञानानलंन्य |

(इतः परं ४७ इति मध्या लिखितपत्रं विलिख्यते परं तु 
पौर्वापर्यविचारे सति ५१ इति भाति?)

(५१B) ------------------ षेणैव कवचेनावकुण्ठयेत् |
मध्यमे सुप्रतिष्ठं च सुशान्तं पूर्वमेव च ||

तेजोद्दक्षिणे चैव रत्नोदकमथोत्तरम् |
अमृतपात्रं पश्चिमायामव्यक्तं चेशकोणके ||

आग्नेययां व्यक्तपात्रं स्यात् नैरृत्यां सूर्यपात्रकम् |
वायोस्संयुक्तपात्रं स्यात् पात्रपूजा विधीयते ||

कपिलायाश्च गोमूत्रं कृष्णायाश्चैव गोमयम् |
रोगादिरहितायां गां कपिलायां तु गोमयम् ||

वत्संस्थं गोमयं ग्राह्य स्थाने वा पतिते शुभम् |
उपर्यर्धं च सन्त्यज्य प्रत्यगृहन्तु वर्जितम् ||

श्वेतायां च हरे (तृ)क्षीरं धूम्राया दधि सङ्ग्रहेत् |
रक्तायां तु घृतं ग्राह्यं पञ्चगव्यक्रमेण तु ||

अथवा एकवर्णं तु सङ्ग्रहेद्देशिकोत्तमः |
मध्ये क्षीरं त्रिकुटुबं पूर्वे प्रस्थार्थतो दधि ||

प्. ८९) घृतं दक्षिणके चैव कुडुवेन समन्वितम् |
उत्तरे प्रस्थगोमूत्रं गोमयं गोकुलधृतम् ||

पश्चिमे जलसंयुक्तं पञ्चपादं भवेत्तदा |
ष्यन्यमस्तकम् |

(४७आ) पञ्चगव्यन्ततस्स्नाप्य पञ्चामृतमतः परम् |
 (५१आ इति भवितव्यम्) स्नापयेन्मन्त्रपूतेन चाभ्याङ्गादि ततः परम् ||

सुप्रभेदे �

शिवाग्रे स्थण्डिलं कृत्वा वेदसूत्रं तु पृथक्पृथक् |
तण्डुलैश्च कुशैश्चैवाकल्पयेत्तद भावतः ||

उत्तराभिमुखो भूत्वादासीनः परिकीर्तितः |
दर्भान् परिस्तरेत् बाह्ये पूर्वाग्रञ्चोत्तराग्रकम् ||

मध्यतः शिवतत्त्वं तु पूर्वकोष्ठं सदाशिवम् |
विद्यातत्त्वं दक्षिणे च पुरुषतत्त्वं तथोत्तरे ||

पश्चिमे कालतत्त्वं तु पूर्वीत त्वन्तु पावके |
अपत्वं नैर्गतीकोष्ठे वायुकोष्ठे मरुत् क्रमात् ||

ईशे प्रकृतिकोष्ठे च कोष्ठपूजा विधीयते |
उत्तमं स्वर्णपात्रं च मध्यमं कांसपात्रकम् ||

अधमं मृण्मयं चैव पात्रमित्यभिधीयते |
काकं भिन्नं च कोणं च कृष्णाभं चैव वर्जयेत् ||

नवपात्रं तु सङ्ग्राह्य क्षालयेत् गन्धवारिणा |
प्रोक्षयेत् पुरु �

प्. ९०) (५२आ) कुशोदकं त्वीशदेशे पूरयेत् कुडुबद्वयम् |
द्वादशकं पञ्चकं वापि स्त्रिभिर्नासं प्रकल्पयेत् ||

तालमात्रे य कूर्चं कुशया च कुशोदकम् |

वातुले �

कपित्थफलमात्रेण पिष्टामलक मोदितम् |
कदलीफलमात्रेण रजनीं च प्रमाणतः ||

शालपिष्टं तु चाग्नेययां स्थापयेत् देशिकोत्तमः |
आमली नैरृते चैव वायव्यां रजनीं तथा ||

अलाभे दधिनि क्षीरं क्षीराभावे भवेद्दधि |
गोमूत्रं गोमयाभावे तदलाभेतु गोमयम् ||

पञ्चगव्येषु यस्य स्यात् तदभावे घृतं भवेत् |
उत्तमं मध्यमं चैव गोमयं कुक्कुटाण्डवत् ||

अथवा चाक्षमात्रं वा जलेनैव प्रपूरयेत् |
वस्त्रपूतं प्रकर्तव्यं स्थापयेत् विधिपूर्वकम् ||

क्रमात् तद्गुणसङ्घातैरीशाद्यैरभिमन्त्रयेत् |
पिष्टन्तु हृदयेनैवापलकं शिरसेन तु ||

रजनीं वर्ममन्त्रेण भिमन्त्र्यासकृत् सकृत् |
कुशोदकं तु गायत्र्या षड्वारं ब्रह्मपञ्चकैः ||

गोमयं गोजले क्षिप्य गोजलं तु घृतोजयेत् |
घृतं दध्या तु संयोज्य दधिक्षेरे तु निक्षिपेत् ||

प्. ९१) (५२B) हृदयेनाथ मूलेन क्षिपेत् तत्र कुशोदकम् |
ब्रह्मभिश्च शिवाङ्गैश्च गायत्र्या च सकृत् जपेत् ||

कषाय कुण्डनं कृत्वा धेनुमुद्रां प्रदर्शयेत् |
गन्धपुष्पैस्समभ्यर्च्य धूपदीपं ततो ददेत् ||

कृत्वैकस्थं शिवेनैव जपेदष्टोत्तरं शतम् |
घृतं वै रुद्रदेवत्यं दधि वै सोमदेवतम् ||

क्षीरं तु शुक्रदेवत्यं गोमयं चाग्निदेवतम् |
गोमूत्रं नटदेवत्यं पञ्चगव्याधिदैवतम् ||

गोमूत्रं श्रीप्रदं ज्ञेयं गोमयं रोगनाशनम् |
दधि पुत्रप्रवृद्धि स्यात् परश्शत्रु विनाशनम् ||

घृतं पूज्यस्य पूज्यस्यात् पञ्चगव्यफलं विदुः |
एकाहमपि यो लिङ्गे पञ्चगव्यं समाचरेत् ||

विधूय सर्वपापानि शिवलोके महीयते |
अहोरात्रोषित स्नातः शिवस्य पुरतस्स्थितः ||

ओङ्काराद्येकमन्त्रेण प्राङ्मुखं च शनैः पिबेत् |
ब्रह्महत्यादिभिः पापैः सर्व एव विमुच्यते ||

सूक्ष्मे �

अयने विषुवे चैव ग्रहणे चन्द्रसूर्ययोः |
अन्यपुण्यदिने चैव नित्यनैमित्तिकेऽपि च ||

(५३आ) प्रायश्चित्ते च जन्मर्क्षे स्नापयेत् पञ्चगव्यकम् (-कैः) |
प्. ९२) पञ्चगव्यमिदं प्रोक्तं पञ्चामृतमिहोच्यते ||

चिन्त्यविश्वे �

पञ्चगव्यस्य पुरतः पूर्ववत् स्थण्डिलं भवेत् |
कोष्ठे पात्राणि मन्त्राणि पूर्ववत् परिकल्पयेत् ||

मध्ये दुग्धमपि प्राची दक्षिणे घृतमेव च |
उत्तरे मधु संयोज्य शर्करा पश्चिमे भवेत् ||

कदलीपनसाम्रञ्च गन्धोदं च तथैव च |
अग्न्यादीशानपर्यन्तं स्थापयेत्तु विशेषतः ||

खण्डाभावेक्षुसारं तु मध्यभावे घृतं भवेत् ||

सूक्ष्मे �

अभ्य --- ञ्च ततः कृत्वा शुद्धतोयाभिषेचनम् |

कमलालये �

धूपदीपे च नैवेद्ये होमकाले प्रजापते |
स्वाहान्ते संप्रयोक्तव्यमभिषेके नमोन्तकम् ||

पनसं नालिकेरं च मातुलङ्गद्वयं तथा |
नारङ्गलिकुचं चैव चूतमेतत्फलोदकम् ||

वृषशृङ्गे रक्षेत्रे समुद्रे गजदन्तके |
पर्वते च नदीतीरे वल्मीके कर्कटावटे ||

पलाशोदुम्बराश्वत्य मधूकल्पक्षपाटली |
(५३B) जम्बूत्वग्भिस्समाख्यातं कषायोदकमुच्यते ||

प्. ९३) शिरीषपिष्टचूर्णेन लिङ्गपीठे च मर्दयेत् |
शुद्धतोयाभिषेकं च पुष्पमूर्ध्नि च विन्यसेत् ||

चिन्त्यविश्वे �

मध्यमध्ये च धूपं च दीपं चापि प्रदापयेत् |
पञ्चगव्यामृतैस्स्नाप्य जलेनैवाभिषेचयेत् ||

अंशुमति �

क्षीरं दधि घृतं क्षौद्रं नालिकेरजलं तथा |

सुप्रभेदे �

गन्धोदकेन संस्नाप्य गोशृङ्गाग्रप्रमाणतः |
इक्षुसारं च शुद्धोदं गन्धतोयाभिषेचनम् ||

आत्मार्थे तु विशेषेण प्रस्थादीनि च कारयेत् |
कल्पकोटिसहस्रैस्तु यत्पापं समुपार्जितम् ||

घृतस्नानेन (-स्नानं तु) तत्सर्वं दहत्यग्नि रिवेन्धनम् |

शिवधर्मे �

अमुतं यो गवान् दद्यात् दाग्घ्रीणां वेदपारगे |
वस्त्रहेमादियुक्तानां क्षीरस्नानस्य तत्फलम् ||

दध्ना तु स्नापयेत् लिङ्गं सकृत् भक्त्या तु यो नरः |
सर्वपापविनिर्मुक्तः शिवलोके महीयते ||

पुष्पोदकेन सावित्रं कौबेरं हेमवारिणा |
प्. ९४) (५४आ) रत्नोदकेन माहेन्द्रं लोकं संप्राप्य मोददे ||

मन्त्राष्टशतजप्तेन विमलेनाम्भसा शिवम् |
स्नापयित्वा सकृद्भक्त्या शिवलोके महीयते ||

दशापराधं तोयेन क्षीरेण शतनाशनम् |
सहस्रं क्षमते दध्ना मधुनाऽप्ययुतं भवेत् ||

घृतेन शतसाहस्रमिक्षुसारं त्रिलक्षकम् |
नालिकेरोदकं कोटि गन्धतो यमनन्तकम् ||

घर्षयेत् बिल्वपत्रैश्च तद्वत्पीठं च शोधयेत् |

तैलं पिष्ठामलकरजनीगव्यपञ्चामृतानि 
क्षीरं पश्चादधि च घृतमधिक्षुरम्भाफलानि
जम्बीरादिप्रभवसन्तं नालिकेरञ्च गन्ध-
श्रीकुम्भार्घ्ये क्रमयिति शिवे सेच्यमानं वदन्ति ||

कामिके �

नित्ये नैमित्तिके काम्ये स्नानान्ते तु महेश्वरम् |
सहस्रधारया स्नानं श्रीसौभाग्य प्रदं ध्रुवम् ||

स्वर्णैरजतताम्रैर्वा ककुर्वन्तु सुवृत्तकम् |
उत्तमं द्वादशाङ्गुल्यं मध्यमं सप्तमाङ्गुलीः ||

पञ्चाङ्गुलसुविस्तारं निचञ्चेति प्रकीर्तितम् |
त्र्यङ्गुलसुविस्तारं तद्यथा परिकीर्तितम् ||

(५४B) एवं पात्रस्य विस्तारं भित्तिरुत्सेधमुच्यते |
प्. ९५) एकाङ्गुलसमुत्सेधमुत्तमं परिकीर्त्तितम् ||

तदर्धं वा तदर्धं वा कन्यसंत्वीचमुच्यते |
यवत्रयघनं प्रोक्तं सुषिरंस्रुचिमात्रकम् ||

एवं पात्रं तु कर्तव्यं साष्टपत्रं सकर्णिकम् |
कर्णिकामध्यमेकं तु पूर्वादिवसुरन्ध्रकम् ||

त *? (म) बाह्ये दलमध्ये तु द्वादशं सुषिरं कुरु |
तद्बाह्ये वृत्तमध्ये तु महाशासु युगं भवेत् ||

एवं सुषिरविख्यातमष्टोत्तरशतं क्रमात् |
तत्पात्रं शङ्खतोयेन पूरयेत् मूलमन्त्रतः ||

मन्त्रपुष्पं ततो दत्वा मन्त्रान्नं च निवेदयेत् |

सहस्रे �

अभिषिच्य विशेषार्घ्यं दत्वा वस्त्रेण वेष्टयेत् |
वर्मणा वाससा मृज्यापीठे संस्थापयेच्छिवम् ||

आसनाव रणान्त्यक्त्वा द्वारपालार्चनं विना |
चण्डं च परिवाराणि विना बिम्बानि पूजयेत् ||

नित्यस्नानं विना लोहे स्नानं पर्वणि पर्वणि |

ज्ञानरत्नावल्याम् �

द्विहस्तमायतं पीठमेकहस्त मथाऽपि वा |
द्वादशाङ्गुलमुत्सेधं यद्वा हस्तोन्नतं दृढम् ||

नानावर्णकसंयुक्तं मध्ये कमलभूषितम् |

प्. ९६) (५५आ) चिन्त्यविश्वे �

वायव्यां दिशि पीठस्य दक्षिणाभिमुखं स्थितम् |
गणेशं पूजयेत् पूर्वं पश्चात् लक्ष्मीं प्रपूजयेत् ||

ऐशान्यां दिशि सार्वोक्तं गुरूपंन्ति प्रपूजयेत् |
सदाशिवमनन्तं च श्रीकण्ठं पुनरम्बिका ||

गुह कृष्णं च धतारं गुरून् सप्त स्मरन् यजेत् |
कुन्देन्दु निर्मलो देव पञ्चम *? (-ब्र) महातनुम् ||

दशबाहुप्रसन्नास्य पञ्चवक्त्रस्सदाशिवः |
अष्टबाहु चतुर्वक्त्र स्फटिकाभं त्रिलोचनम् ||

नागयज्ञोपवीतं च विज्ञेया ध्रुवमीश्वरः |
पञ्चवक्त्रस्त्रिपञ्चाक्षो दश बाह्वोर्विभीषणः ||

वृषस्थोप्युपवीतं च रुद्रः कुन्देन्दुसन्निभः |
रन्तवर्णोज्ज्वलच्छुक्लवस्त्रेणैव विभूषितः ||

सर्वाभरणसंयुक्त पीनोरुजघनस्थला |
त्रिणेत्रगन्धपुष्पाढ्या केशालकविभूषितः ||

पद्मोत्पलधरा देवी वरदा भयपाणिना |
षडाननद्विषट्कर्णः षड्भिर्मौलिभिरावृतः ||

रक्ताभं द्वादशाक्षं च भानुहस्तसमन्वितम् |
(५५B) शूलं च साक्षखड्गं च चक्रपाशं च दक्षिणे ||

अङ्कुशं च ध्वजं चैव खेटकं धनु वज्रकम् |
प्. ९७) वरदाभयसंयुक्तं रक्तमाल्यानुलेपनम् ||

शङ्खचक्रधरं देवं श्यामं पीताम्बरं हरिम् |
श्रीभूमिसहितं ध्यायेत् सर्वालङ्कारसंयुतम् ||

चतुर्मुखं चतुर्बाहुं कमण्डल्वक्षधारिणम् |
सावित्रीसहितं देवं सर्वालङ्कारसंयुतम् ||

सर्वज्ञानप्रवर्तारान् शिववत् पूजयेत् गुरुन् |
लब्धानुज्ञस्ततो मन्त्री शिवशास्त्रोक्तवद्यजेत् ||

अतः कूर्मशिलासीनं क्षीरोदसितविग्रहाम् |
मौलौ बीजाङ्कुराकारं वरदामभयप्रदाम् ||

पाशाङ्कुशधरां शक्तिं क्रियामाधार रूपिणीम् |
यजत् ब्रह्मशिलारूढं शिवस्यानन्दमानसम् ||

पृथ्वी कन्दं कलान्तैकनालकं भावकण्ठकम् |
क्षुब्धमाया महापद्म मनेकदल संयुतम् ||

तन्मध्यगमन देशं प्रभुं व्याप्यसितं त्वया |
विचित्रकेसरीप्राख्यानन्योन्यं पृष्ठदर्शना ||

कृतत्रेतादिरूपेण शिवस्यासनपादुकान् |
(५६आ) धर्मज्ञानं च वैराग्य मैश्वर्यञ्च यथाक्रमम् ||

धर्मस्तत्र वृषाकारो ज्ञानं सिह्मस्वरूपकम् |
वैराग्यं वीतभूतं(पीत-) स्यात् ऐश्वर्यं श्वेतकुञ्जरम् ||

कर्पूरं कुङ्कुमं स्वर्णं कज्जलस्थानि पूजयेत् |
प्. ९८) आग्नेयं नैरृतं वायुमैशान्याञ्च यथाक्रमम् ||

कृष्णं श्वेतं पूर्वभागे श्वेतरक्तं तु दक्षिणे |
रक्तपीतं पश्चिमतः पीतकृष्णमुदग्दिशि ||

चत्वारि गात्रगाण्येत्र मनन्ते शबन्यानि तु |
गात्रगान् स्फटिकप्राख्यं त्र्यक्षात् सिह्मशिरोद्धृतान् ||

स्तब्धबाहुशिरोग्रीवान् पादुकासक्तमस्तकान् |
अग्रगात्रकपादस्त्रमस्तकान्नररूपिणः ||

विपरीतमधर्मादीन् महादिक्षु चतुष्टये |
राजावर्त निभान् प्रोक्तमिन्द्रादिषु यथाक्रमम् ||

तन्त्रसारे �

पीठस्योर्ध्वे मेखलायामथोरक्तनिभं सदा |
नैरृते क्षुब्धमायान्त भाव्याधश्चन्दनं यजेत् ||

तदूर्ध्वे पाण्डुरं वर्णं मूर्ध्वश्चन्दनकं ततः |
(५६B) शुद्धविद्यामधोभागे चान्ते ज्ञानेति पूजयेत् ||

उत्पलाष्टदलं श्वेतं तदैवानन्तपङ्कजम् |
सम्पूज्य सिह्मवर्गोर्ध्वे पद्ममुद्रां प्रदर्शयेत् ||

कारणे �

माणिक्कसदृशं कान्तं नालनील समप्रभम् |
कण्टकन्तु प्रवालाभं दलं वै रजतप्रभम् ||

विद्येश्वराष्टरूपाणि दलानभ्यर्च्य चिन्तयेत् |
प्. ९९) केसरं हेमवर्णाभमग्रे मुक्ताकृतीयुतम् ||

तप्तचामीकरछायां पञ्चाशत् बीजगर्भिताम् |
केसराणां चतुष्षष्ट्या कर्णिकां पूजयेत् ततः ||

तन्त्रसारे �

कोट्यादित्यसमस्सर्वा जटाखण्डेन्दुमण्डिता |
चतुर्भुजास्त्रिणेत्राश्चा धृतचामरहस्तकाः ||

वरदाभयहस्ताश्च शिवासक्तकराम्बुजा |
विभाव्यैवं केसरेषु पूर्वादीशान्त केषु च ||

विद्येशानामधिष्ठात्री वामा ज्येष्ठादिका क्रमात् |
शक्ति संपूजयेदष्टौ नमो मुद्रां प्रदर्शयेत् ||

गोक्षीरधवलाशक्ति ईशाने च मनोन्मनीम् |
(५७आ) दलाग्रे वृत्तपद्मस्य सूर्यमण्डलमध्यगः ||

पद्मस्य केसराग्रे च वृत्तके सोममण्डले |
विष्णुश्चतुर्भुजो मौ --- शङ्खचक्रगदाब्जधृक् ||

नीलाम्बुजप्रतीकाश सोममण्डलमध्यगः |
पद्मस्य कर्णिकाग्रे वै रग्निमण्डलमर्चयेत् ||

अग्निमध्ये स्थितं रुद्रं नीलकण्ठं त्रिलोचनम् |
सर्वालङ्कारसंयुक्तं नागयज्ञोपवीतिनम् ||

पद्मस्य कर्णिकामध्ये शक्तिमण्डलमर्चयेत् |
शक्तेश्च मण्डलासीनं व्यालयज्ञोपवीतिनम् ||

प्. १००) चन्द्रार्धशेखरं त्र्यक्षं शुद्धस्फटिकनिर्मलम् |
खड्गं त्रिशूलं बाणाक्षमालाभयकरान्वितम् ||

कमण्डलुधरं देवं वरारविन्दधारिणम् |
दक्षवामक्रमात् सिह्मा गजचर्मपरिच्छदम् ||

क्षित्यादिशुद्धविद्यान्ततत्त्व व्यापकमासनम् |
सञ्चिन्त्य देव देव ---- पूजयेत्तदनन्तरम् ||

चन्द्रज्ञाने �

अनन्तं पृथिवीज्ञेयमा(म्मा)पसिह्मासनं तथा |
अग्निर्योगमिदं प्रोक्तं वायुः पद्मं तथैव च ||

आकाशं विमलं चैव पञ्चासनविधिं शृणु |
सिह्मासनं चतुष्कोणमनन्ताज्ञत्रिकोणकम् ||

पद्मञ्च वर्तुलाकारं षट्कोणं विमलासनम् |
(५७B) योगासनं चाष्टकोणमासनं परिकल्पयेत् ||

योगजे �

अनन्ताख्यासनं पूर्वं सिह्मासनमतः परम् |
योगासनं तृतीयं तु तुर्यं पद्मासनं भवेत् ||

पञ्चमं विमलं प्रोक्तं कल्पयेदुपरि क्रमात् |

सुप्रभेदे �

आवाहनासनं योगं स्नाने सिह्मासनं भवेत् |
अर्चनायां महापद्मं विमलं भोजनासनम् ||

प्. १०१) अनन्ताख्यं विनोदे स्यादेतान्वै परिकल्पयेत् |

कारणे �

आधारशक्तिपद्मान्तं स्थिरासनमिति स्मृतम् |
योगपीठं विभावैव मूर्त्तिं तस्मिन् निवेशयेत् ||

मूर्तिमीश्वरतत्त्वान्तं लिङ्गनाहे तु विन्यसेत् |

वातुले �

अष्टत्रिंशत् कलान्यासमात्मार्थपिच योजयेत् |
अकारादि क्षकारान्तं मात्रिका विन्यसेत् ततः ||

एवं न्यास्त्वा ततो मन्त्री विद्यादेहं प्रकल्पयेत् |
या तस्य विमलाशक्तिः शिवस्य समपायिनी ||

सैव मूर्तिक्रियाभेदात् सदाशिवतनुर्मता |
क्षत्यादिकुटिला प्रान्ता मन्त्रसिंहासनस्थितम् ||

शुद्धस्फटिकसङ्काशं द्वात्रिंशल्लक्षणान्वितम् |
पञ्चदीर्घं चतुर्ह्रस्वं पञ्चसूक्ष्मं षडुन्नतम् ||

(५८आ) सप्तरक्तं त्रिगम्भीरं द्वौ विस्तीर्णं प्रशस्यते |
बाहुनेत्रान्तरं चैव जानु नासा तथैव च ||

स्तनयोरन्तरं चैव पञ्चदीर्घं प्रशस्यते |
ग्रीवा पूजानन पृष्ठं ह्रस्वजङ्घा प्रशस्यते ||

सूक्ष्माण्यङ्गुलपर्वाणि केशदन्तनखानि च |
कक्षं कुक्षिश्च वक्षश्च घ्राणस्कन्धा ललाटिका ||

प्. १०२) पाणिपादाधरोष्ठं च जिह्वा चक्षस्त्वच श्रुति |
स्वरं सत्वं च नाभिश्च त्रिगम्भीरश्च प्रशस्यते ||

शिरो ललाटिका चैव द्वौ विस्तीर्णं प्रशस्यते |
पद्मासनस्थं पञ्चास्यं प्रतिवक्त्रं त्रिलोचनम् ||

--- क्रियैश्चा विशालाक्षं ज्ञानचन्द्रकलान्वितम् |
धवलेशानवदनं पीतं तत्पुरुषाननम् ||

कृष्णाघोरमुखोपेत रक्ताभोत्तर वक्त्रकम् |
सुश्वेतं पश्चिमास्यैकं सद्योजातं प्रकीर्तितम् ||

नागोपवीतिनं शान्तं जटाखण्डेन्दुमण्डितम् |
दिव्यगन्धानुलिप्ताङ्गं दिव्यमालाविभूषितम् ||

शक्त्यासिशूलखट्वाङ्गं वरव्यग्रकराम्बुजम् |
दक्षिणातोऽथ वामस्थै डमरुब्दीजपूरकम् ||

नागाक्षसूत्रनीलाब्जं बिभ्राणं पञ्चभिः करैः |
(५९B) सञ्चिन्त्य मूर्तयेत् रूपं शक्तिमात्रबिजृम्भणम् ||

लिङ्गाकारोपमर्देन भावने लिङ्गतां त्यजेत् |
निष्कलं स्वप्रकारं च सञ्चिन्त्य परमं शिवम् ||

ब्रह्मादिकारणत्यागान्मन्त्रं नीत्वा शिवास्पदम् |

ज्ञानरत्नावल्याम् �

अकारश्च उकारश्च मकारो बिन्दुरेव च |
अर्धचन्द्रनिरोधी च नादो नादान्त एव च ||

प्. १०३) सशक्तिश्च व्यापिनीव्योमरूपिणी *?(द्व)वनन्तकम् |
अनश्रितावनन्ता च समनाचोन्मना तथा ||

समानान्तं पाशजालमुन्मन्यन्ते परश्शिवः |
ततो ललाटमध्यस्थं स्फुरन्ताराप्रतिप्रभम् ||

ब्रह्माङ्गेन समाकीर्णं शङ्करं बिन्दुरूपकम् |
पुष्पाञ्जलिगतं ध्यात्वा लक्ष्यमूर्तौ निवेशयेत् ||

आवाहिन्या हृदावाह्य स्थापिन्या स्थाप्यशङ्करम् |
सन्निधानान्तिकं कृत्वा निष्ठूराख्या निरोधयेत् |

सुप्रभेदे �

आचार्यसद्यमन्त्रेण स्थापयेत् गुण्यमन्त्रतः |
बहुरूपेण सान्निध्यं पुरुषेण निरोधयेत् ||

(५९B) सर्वावयवसम्पूर्णमीशाने (न) तु भावयेत् |

सोमशम्भौ �

सादरं सम्मुखीभावमावाहनमिहोच्यते |
भक्त्या निवेशनं तत्र स्थापनं कथितं बुधैः ||

जगन्नाथ तवास्मीति यस्स्वीकारोपि दर्शनात् |
विभूत्वेऽपितशस्य सन्निधानं न बाध्यते ||

आकर्मकाण्डपर्यन्त सन्निधेर्यो परिक्षयः |
स शम्भोर्व्यापकत्वे विनिरोर्ग परिगीयते ||

सकलीकरणं कृत्वा मन्त्रैष्षड्भिरथैकताम् |
प्. १०४) कालकण्ठ्यापि सन्तेन विघ्नानुच्चाट्य मुष्टिना ||

लिङ्गमुद्रा नमस्कारं हृदा बद्धाऽवकुण्डयेत् |
शिवस्यानन्दबीजस्य बोधानन्दमयस्य च ||

अभक्तेष्वप्रकाशो यस्तद्भावेदवकुण्डनम् |
अङ्गानामङ्गिना साम्यं विदद्ध्यादमृतीकृतम् ||

अतो निवद्धियेन्मुद्रान्नोपरिभ्रामयेत्करम् |

श्रीमन्मृगेन्द्र �

ईष्टे येन जगत्सर्वं गुणेनोपरिवर्तिना |
समूर्ध्वसमदेशत्वात् मूर्ध्नानावयवस्तनोः ||

तस्य तस्य तनुर्या --- स्तस्यामुपिति येन सः |
तन्त्राणां चात्मनश्चापि(-च्चापि-)स्तत्पुरुषेणवक्त्रकः ||

(५९B) हृदयाम्बोधपर्यायस्सोस्याघोरश्शिवो यतः |
परिगृहस्य घोरत्वात् रवोरोत्तिरुपचारतः ||

वामस्त्रिवर्गसामत्वद्रुहस्यत्रस्वभावतः |
वामं धाम परं गुह्यं यस्यासौ वामगुह्यकः ||

सद्योणुना ममूर्तयस्सम्भवन्ति यस्येच्छा तस्तेनस्सद्योऽभिधानः |
सद्योमूर्तियोगिनां वा विधत्ते सद्योमूर्तिं कृत्य 
शैघ्नान्तघ्रान्तमूर्तेः ||

हृदयं तस्य चिच्छक्तिः श्रिरश्चैश्वर्यमष्टधा |
प्. १०५) नान्याधीनं शिवत्वं यत् सा शिवोपरिवर्तिनि ||

अभेदं परमेशस्य जेः कवचमिष्यते |
प्रतापो दुस्सहश्चास्त्रामन्तरायापहारकम् ||

सर्वज्ञता तृप्तिरनादिबोध स्वतन्त्रतानित्यमलुप्तशक्ति |
अनन्तशक्तिश्च विभोरनुज्ञाष्षडाहुरङ्गानि महेश्वरस्य ||

अष्टत्रिंशत्कलोपेतो व्यक्तिस्सदाशिवः |
सकलस्तु भवेद्देवमन्यथा निष्कलाश्शिवः ||

आहूदय स्वनाम्ना तु जनस्सन्निहितो भवेत् |

तथा मन्त्रप्रयोगेण तन्त्रसन्निहितश्शिवः |
यथा काष्ठगतो वह्निःव्यज्यते मथनादिभिः ||

(६०आ) तथा मन्त्रप्रभावेन भक्त्याऽभिव्यज्यते शिवः |

आमूलाग्रगतौ �

स्वामिन् सर्वजगन्नाथ यावत् पूजावसानकम् |
तावत् सं(त्वं) प्रीति भावेन लिङ्गेऽस्मिन् सन्निधीभव ||

आवाहने तन्मूर्ति द्रवति द्रवहेमवत् |

अंशुमति �

तस्मादावाहने काले चार्घ्यं दद्याद्विचक्षणः |
पाद्यमाचमनं चार्घ्यं दूर्वा पुष्पाक्षतादिकम् ||

प्. १०६) सुस्वागतक्रियापूर्वमपि कल्पेन कल्पयेत् |

सोमशम्भौ �

नमस्स्वधा(च) स्वाधा च वौषडन्तु यथाक्रमम् |
हृत्पुरस्सरमुच्चार्य पाद्यादीनि निवेदयेत् ||

पाद्यं पादाम्बुजद्वन्द्वे वक्त्रेष्वाचमनीयकम् |
अर्घ्यं शिरसि देवस्य पूष्पदूर्वाक्षतानि च |

पाद्यं शिवपदप्राप्तिरंह्लात (-राह्लाद) माचमं भवेत् |
शिवत्वव्यक्तिसाम्पाद्यैरात्मनोर्घ्यं शिवस्य तु ||

स्थिरासने नमावाह्य मानसं स्नानमाचरेत् |
तत्पीठं वामहस्तेन स्पर्शयेदस्त्रमन्त्रतः ||

नवपुष्पं तु सङ्गृह्य तत्पुरुषन्तु विसर्जयेत् |
मन्त्रतोयाभिषेकान्ते मन्त्रपुष्पं तु दापयेत् ||

मन्त्रपुष्पं ततो दत्त्वा मन्त्रान्नं च निवेदयेत् |
(६०B) अग्नेर्दीपनमेवं च शमनार्थं निवेद्यकम् ||

मन्त्रं रहस्यमित्युक्तं मदनादान्नमुच्यते |
रहस्यद्योतनं चैव मन्त्रान्नमिति कथ्यते ||

तथांशुमति �

शिवमन्त्रमनुस्मृत्य गन्धपुष्पं न्यसेत्ततः |
गोलकाघृतवारी च मकुटं चैव योजयेत् ||

करकङ्कणहाराद्यैर्नानारत्नैर्विभूषयेत् |
प्. १०७) द्रव्यालाभे मनासीकृ(तु)दातव्यौ घृतरूपिणी ||

वातुले �

दुकूलपट्टदेवाङ्गैश्चित्रवस्त्रं तथाऽपि वा |
अथ कार्पासवस्त्रैर्वा शुद्धिं कृत्वा तु सङ्ग्रहेत् ||

पुराणं छिन्नं तथा स्फोटमाघदषं च वर्जयेत् |
पूर्वाह्ने सितवस्त्रं तु मध्याह्ने रक्तवस्त्रकम् ||

पीतवस्त्रं तु सायाह्ने सन्ध्यायामे तु सर्वतः (क) |

शिवधर्मे �

वासांसि सु विचित्राणि साखान्तिमुदीनि च |
शुद्धानि च निवेदद्यात् विकेशानि नवानि च ||

यावत्तद्वस्त्र तन्तूनां परिमाणं विधीयते |
तावद्वर्ष सहस्राणि शिवलोके महीयते ||

कारणे �

कवचेनोपवीतं स्यात् वस्त्रं वै हृदयेन तु |
(६१आ) त्रिवृतं शुक्लपीतं वा पट्टसूत्रादिनिर्मितम् ||

यज्ञोपवीतं रुद्राय दत्वा वेदान्ततो(गो) भवेत् |

सुप्रभेदे �

कुङ्कुमागरुकर्पूरकस्तूरीचन्दनादिकान् |
हिमाम्बुनाभितैलं च कस्तूरी यक्षकर्दमान् ||

लिङ्गस्य लेपनं कुर्यात् दिव्यगन्धैस्सुगन्धिभिः |

प्. १०८) गोरोचनाकुङ्कुमचन्दनैर्व कर्पूरकृष्णागरु देवकाष्ठैः |
कस्तूरिकाद्यैरभिलिप्य शम्भुं प्राप्नोतु पुण्यं हयमेधकोट्याम् 
(ः) ||

गन्धानुलेपनात् पुण्यं द्विगुणं चन्दनस्य तु |
चन्दनादगरुर्ज्ञेयं पुण्यमष्टगुणाधिकम् ||

कृष्णागज्ञेर्विशेषेण द्विगुणं फलमिष्यते |
तस्माच्छतगुणं पुण्यं कुङ्कुमस्य विधीयते ||

देवदारुमयं गन्धं शिवाय विनिवेदयेत् |
शिवलोकमवाप्नोति कल्पमेकं न संशयः ||

बिल्वमूलमयं गन्धमुमामहेश्वराय वै |
महदैश्वर्यमाप्नोति तदन्ते शिवपुरं व्रजेत् ||

आरश्वधमयं गन्धं लिबे(प्ये)?मृत्युञ्जयोनरः |
मृत्युजित् स भवेद्भक्तो गाणापत्यमवाप्नुयात् ||

(६१ B)शिवस्यो ---- त् सर्वरत्नोपशोभितम् |
मकुटं घृतवारी व तस्य पुण्यफलं शृणु ||

कोटिकोटिविमानैश्च सर्वकामसमन्वितैः |
अभूतं संप्लवं यावत् आस्ते शिवपुरे सुखी ||

तुटिमात्रं तु यो दद्यात् हेमलिङ्गस्य मूर्ध्नि वै |
इन्द्रस्याध्वासनं यावत् तावदिन्द्राश्चतुर्दशः ||

प्. १०९) एवं वित्तानुसारेण फलं ज्ञेयसमाश्रितः |

सुप्रभेदे �

माणिक्कमर्कवारे तु चन्द्रवारे तु मौक्तिकम् |
प्रवालं कुजवारे तु बुधे मरतकं ददेत् ||

गुरे(रौ) च पुष्यरागं स्या शुक्रे वज्रमिति स्मृतम् |
इन्द्रनीलं शनिवारे (मन्दवारे) सर्वाण्येतानि यानि च ||

सर्ववारेषु योग्यानि भूषणानां विधिर्मतः |
तद्वार्णानि च पुष्पाणि वस्त्राणि च वियोजयेत् ||

पूजाभागं तु वैकाशंमेकांशं वस्त्रवेष्टनम् |
वस्त्रमाभरणैर्भूष्यमेकांशं पुष्पशोभितम् ||

आत्मतत्त्वं न्यसेत्सव्ये विद्यातत्त्वं तु वामके |
मध्यमे शिवतत्त्वं तु कल्पयेत् कल्पवित्तमः ||

शिवधर्मे �

पुष्पैरारण्यसम्भूतैः पत्रैर्वा गिरिसम्भवैः |
अपर्युषितनिश्छिद्रैः प्रोक्षितैर्जन्तुवर्जितैः ||

आत्मार्द्ररामाद्धलैर्वापि पुष्पैस्संपूजयेत् शिवम् |
मल्लिकोत्पलपद्मानि जातीपुन्नागचम्पकैः ||

अशोकश्वेतमन्दारैः कर्णिकार बकानि च |
करवीरार्कमन्दार शमी तगरकेसरैः ||

कुशापामार्गकुसुमैः कदम्बद्रोणजैरपि |
प्. ११०) सितकाञ्चनधुर्धूरैस्तथा लोहितकाञ्चनः ||

पलाशः पाटलीत्येषा प्रशस्ता प्रसवादृता (-मृता) |
बिल्वं तुलसि धुर्धूरं कल्हारं हेमपुष्पकम् ||

देवस्य शिरविन्यस्तं क्षालयेत्तु पुनः पुनः |
तुलसीवत्सरान्तस्स्यात् बिल्वं षाण्मासकं तथा ||

पद्मं द्वादश मासं तु अन्यपुष्पै कु(स्तु)वारकम् |
बिल्वापामार्गकं चूतो दमनो मरुवोर्जुनः ||

नन्द्यावर्तश्च शम्यर्क तिलकस्तनमल्लिका |
सौगन्धिकासनामस्ति सिन्धुकेशमालिकार्जुनैः (सिन्दु-) ||

दूर्वातलशिखाकोलो गौरीसुरभिका शमी |
मुण्डकान्तारमदनो भृङ्गारः परिभद्रकः ||

(६२B) जम्बूकुशाग्र इत्येते प्रशस्ताः पत्रसङ्ग्रहः |
पूर्वोक्तकुसुमालाभे पत्रैरेतैश्शिवं यजेत् ||

पत्राणामप्यलाभे तु फलैश्चापि प्रपूजयेत् |
बीजापूरैश्च जम्बीरैः कदलीडाडिमीशुभैः ||

फलं तृप्तिकरं सद्यः फलैरभ्यर्चयेच्छिवम् |
तुलसी बिल्वपत्रं च हेमपुष्पं च मौक्तिकम् ||

त्रिसन्ध्यं पूजयेल्लिङ्गं प्रक्षाक्ष्यं च पुनः पुनः |
अर्कवारे तु बिल्वं स्यात् तुलसी सोमवारके ||

अङ्गारे च कपित्थं स्यात् मातुलङ्गं बुधे तथा |
प्. १११) बृहस्पतिदान्तवं चैव भार्गवे जम्बुपत्रकम् ||

शनैश्चरे विष्णुक्रान्ति स्याद्वारे पत्रमिहोच्यते |
यैस्तैर्वापि कुसुमैर्जलस्थलरुहैश्शिवम् ||

सम्पूज्य प्रोक्षितैर्भक्त्या शिवलोके महीयते |
स्वयमुत्पाद्य पुष्पाणि यश्शिवं सम्यगर्चयेत् ||

तानिसर्वान् प्रगृह्णाति यद्भक्त्या सततं शिवः |
उत्तमारामपुष्पाणि मध्यमं वनसम्भवम् ||

अधमं विक्रयं चैव याचकं निष्फलं भवेत् |
(६३आ) अर्कपुष्पसहस्रेभ्यः करवीरं विशिष्यते ||

पुष्पजातिषु सर्वेषु करवीरं विशिष्यते |
तस्य मध्ये स्थितं देवं लिङ्गपीठप्रकारतः ||

तत्पुष्पं हेमपुष्पं च पूजायां वत्सरैर्युतम् |
निर्माल्यं न भवेत्तत्र इति शास्त्रस्य निश्चयः ||

एकेन करवीरेण बसिं वासितमेव च |
नीलकण्ठं समभ्यर्च्य कुलकोटिं समुद्धरेत् ||

करवीरसहस्रेभ्यो बिल्वपत्रं विशिष्यते |
इच्छाज्ञानक्रियाशक्ति बिल्वपत्रत्रयं विदुः ||

दर्शनात् बिल्वपत्रस्य स्पर्शनाद्वन्दनादपि |
अहोरात्रकृतं पापं नश्यते नात्रसंशयः ||

शुष्कैः पर्युषितैः पत्रैरपि बिल्वस्य नारदः |
प्. ११२) पूजयेत् गिरिजानाथा (-थं) मुच्यते सर्वपातकैः ||

बिल्वपत्रैरखण्डैश्च सकृल्लिङ्गं प्रपूजयेत् |
सर्वपापविनिर्मुक्तश्शिवलोके महीयते ||

कीटकादीनि दोषस्तु लूतसूत्रं विवर्जयेत् |

कुन्दाख्यपत्रं शुकपत्रयुक्तं
बिल्वं च निर्गुण्ठिकपित्थपत्रम् |
एतानि पञ्चानि च बिल्वपत्रम् 
व्योमव्यमन्त्रेण शिवार्चयेति ||

(६३B) बिल्वपत्रसहस्रेभ्यः पद्ममेकं विशिष्यते |
पद्मपुष्पसहस्रेभ्यो बकपुष्पं विशिष्यते ||

बकपुष्पसहस्रेभ्य एकं दुर्धूरकं विदुः |
धुर्धूरकसहस्रेभ्यश्श्रीमन्नीलोत्पलं वरम् ||

सर्वेषां पुष्पजातीनां प्रवरं नीलमुत्पलम् |
नीलोत्पलं ततः पश्चात् बृहत्पुष्पं विशिष्यते ||

बृहत्पुष्पसहस्रेभ्योः द्रोणपुष्पं विशिष्यते |
द्रोणपुष्पसहस्रेभ्य अपामार्गं विशिष्यते ||

अपामार्गसहस्रेभ्यः कुशपुष्पं विशिष्यते |
कुशपुष्पसहस्रेभ्यश्श्रीमन्नीलोत्पलं वरम् ||

सर्वेषां पुष्पजातीनां प्रवरं नीलमुत्पलम् |
प्. ११३) नीलोत्पलसमं पुष्पं न भूतो न भविष्यति ||

नीलोत्पलसहस्रेभ्यो भक्तिरेका विशिष्यते |
श्वेतं रक्तं तथा नीलं सात्विकादीनि तानि (यानि) च ||

पुष्पाणि पीतवर्णानि मिश्रकानि विनिर्दिशेत् |
नीलोत्पलं विनाऽन्यानि तामसानि विवर्जयेत् ||

नन्द्यावर्तश्रियावर्तं श्वेतार्कमुदये ददेत् |
(६४आ) करवीरं च पुष्पं च द्रोणं मध्याह्नगे हितम् ||

मल्लिका कृष्णदुर्धूरं सायाह्ने चम्पकं हितम् |
कदम्बकनकाजाति द्विकर्णी चार्धरात्रके ||

द्रोणं च श्वेतपद्मं च जातीचम्बहुकर्णिका |
नन्द्यावर्तं श्रियावर्तं मन्दारं शतपत्रिका ||

श्वेतार्क मालती बिल्वं पुन्नागं कुरवं तथा |
एवमादीनि पुष्पाणि सात्विकानि विनिर्दिशेत् ||

रक्तोत्पलं तथापद्मं दुर्धूरं बृहतीद्वयम् |
पलाशपाटलादीनि राजसानि विनिर्दिशेत् ||

कालोत्तरे �

करं च वकुलं काशं शिरीषं केतकी तथा |
लाङ्गली डाडिमीं जापं श्रीपर्णी च विभीतकम् ||

बन्धूककुन्दयूथानि कार्पासं निम्बकण्टकम् |
किंशुकं च मदन्ती च कुमुदानि विवर्जयेत् ||

प्. ११४) अपक्वमतिपक्वं च मुकुलं च विवर्जयेत् |
केश कीटोपविद्धानि लुतसूत्रावृतानि च ||

स्वयं (प)तितपुष्पाणि संयतान्यविवस्त्रके |
एकाहोषितपुष्पाणि त्यजेदुपहतानि च ||

नार्चयेदक्षतैर्विष्णुं न तुलस्या विनायकम् |
(६४B) न दूर्वया महेशानं केतक्या मेहेश्वरम् ||

निर्गन्धान्युग्रगन्धानि कुसुमानि विवर्जयेत् |

सुप्रभेदे �

उत्सवादिषु यात्रायां परिवेषक्रियासु च |
सकलं नामलङ्कारे वर्ज्या ग्राह्यश्च सर्वदा ||

कालोत्तरे �

कृष्णकानि च पुष्पाणि महिषाक्षी च पुष्पका (-कम्) |
शिंशुमारकपुष्पाणि उमादेवीं प्रपूजयेत् ||

देवारामोद्भवं पुष्पं ग्रहदेवाय नार्चयेत् |
सुगन्धैर्युक्तपुष्पैर्वा सौ(स)म्यक् लिङ्गं प्रपूजयेत् ||

मालाभिर्वा सुघटितै अ (न)न्तफलमाप्नुयात् |
मालाभिर्वेष्टयेचेति लिङ्गं सम्पूजयेन्नरः ||

शिवो देव्या च पुत्रेण मोदते पूजते नये |
लङ्गं वेदि भवेद्देवि लिङ्गं साक्षान्महेश्वरः ||

तयोरुसंपूजनस्याता देवीदेवस्य पूजितौ |
प्. ११५) शिवस्योपरि यः कुर्यात् सुखनं पुष्पमण्टपम् ||

शोभितं पुष्पमालाद्यैरापीठान्तं प्रलम्बिभिः |
अत्याश्चर्यमहायानैर्दिव्यपुष्पोपशोभितैः ||

सर्वैः परिवृतश्श्रीमान् सगच्छेत् शिवपुरं सुखी |
(६५आ) पत्रछेदैस्तु सम्पूजा राक्षसानां विनाशिनी ||

पुष्पछेदैस्तु सम्पूजा सर्वसिद्धिकरी भवेत् |
लयाङ्गं पूर्वमभ्यर्च्य शिवब्रह्माङ्गकैस्ततः ||

सोमशम्भौ �

प्रणक्यादाय देवज्ञां भोगाङ्गानि प्रपूजयेत् |

ज्ञानरत्नावल्याम् �

आत्मनश्शिवषाङ्गुण्य प्राप्तिभोगाङ्गमर्चनम् |
अङ्गानां पुनरैक्यं च शिवसंयोगमात्मनः ||

ईशानमीशपत्रे च पूर्वपत्रे नरं यजेत् |
अघोरं दक्षिणे पत्रे वामदेवं तथोत्तरे ||

अजान्तं पश्चिमे पत्रे हृदयं वह्निपत्रके |
ईशानपत्रशिरश्चूटानैरृते कवचं मरुत् ||

नेत्रमीशे चतुर्दिक्षु हेतिराजं च भूषणम् |

विजये �

पञ्च ब्रह्म षडङ्गानि देवस्य परितः स्थितः |
वक्त्रेभ्यस्तत्तदङ्गेभ्यः दीपाद्दीपमिवाहरेत् ||

प्. ११६) स्फटिकाभं जगद्धेतु त्रिणेत्रं चन्द्रमौलिनम् |
सौम्यं प्रसन्नमीशानं त्रिशूलाभयपाणिनम् ||

पीताम्बरोपवीतं च नरं कनकसन्निभम् |
मातुलङ्गा सूत्रे च दधानं चन्द्रमौलिनम् ||

त्र्यक्षं मौलीन्द्रदृक् सौम्यं कुण्डलालङ्कृतं ततः |
(६५B) बभ्रुश्मश्रुशिरोजं च दंष्ट्रा विकटाननम् ||

कपालमालाभरणं सर्पवृश्चिकभूषणम् |
खट्वाङ्गं जपकालं च खेटकं पाशमेव च ||

वामहस्तचतुष्कोणं दक्षहस्तचतुष्टये |
त्रिशूलं परशुं खड्गं दण्डं चैवारि मर्दनम् ||

एवं नवाम्बुदाभासमघोरं सर्वकामदम् |
वामं रक्तसुरक्ताभं नाल्यवस्त्रोपवीतिनम् ||

तुङ्गनासारुणोष्णीषं खड्गखेटकपाणिनम् |
सितास्रगन्धभूषाढ्यं सितोष्णीणं सिताम्बरम् ||

सौम्यमौलीन्दुसम्पन्नं बालाकारं त्रिलोचनम् |
सद्योजातं सितास्यैकं वरदाब्जभयानकम् ||

ईनानादिनिसव्यान्तमेवं ध्यात्वाऽर्चयेत् सदा |
धेनुपद्मं त्रिशूलं च मकरं च मकरं च स्रगाख्यकम् ||

ईशानादिक्रमेणैव पञ्चमुद्रां प्रदर्शयेत् |
ईशानस्योत्तरे भागे नेत्रं संपूजयेत् ततः ||

प्. ११७) अरुणाभस्म(अरुणाभस्त्र-)रं नेत्रं दृक् क्रियैश्चात्मका 
विभोः |
त्रितद्वरूपं वन्यादिमण्डलं त्रितयश्रितम् ||

हृदाद्यङ्गोक्तवदनं करधार्यादिसंयुतम् |
(६६आ) एकास्यं वा त्रिशूलाभिहस्तं योगशिवोक्तितः ||

अग्नशास्त्रपपायूनां दिक्षु चत्वार्यनुक्रमात् |

कालोत्तरे �

हृदयं चन्द्रसङ्काशं शिरश्चामीकरप्रभम् |
शिखासिन्दूरवर्णाढ्या कवचं भृङ्गभास्वरम् ||

नेत्रं विद्युत्प्रतीकाशमस्त्रमग्निसमप्रभम् |
पद्मासनस्थानर्धेन्दुजटामकुटधारिणम् ||

त्रिलोचनांश्चतुर्बाहून् सर्वाभरण भूषितान् |
शिवस्याभिमुखेशक्तिशूलाभयकरान्वितान् ||

दंष्ट्राकरालमत्युग्रमस्त्रं चाग्निसमप्रभम् |
हृदयादिषडङ्गानां नमोमुद्रां प्रदर्शयेत् ||

एतेषां शक्तयः �

अम्बी गणाम्बी गङ्गा च गौरी चैव उमा तथा |
नाभि नीली च चक्राङ्गी पाशाङ्गी खड्गगाम्बिका ||

कमलालये �

गर्भावरणमेवं तु विद्येशावरणं शृणु |
अनन्तेशस्तथा सूक्ष्मः शिवोक्तमेकनेत्रकः ||

प्. ११८) एकरुद्रस्त्रिमूर्तिश्च श्रीकण्ठश्च शिखण्डिनः |
अष्ट विद्येश्वराह्येते त्रिणेत्राश्च चतुर्भुजा ||

अभयवरदोपेतं टङ्कशूलकरस्तथा | 
(६६B) रक्तं कुन्दं तथा नीलं फीतं कृष्णं च कुङ्कुमम् ||

अरुणं त्वञ्जनं प्राख्यं क्रमाद्विद्येशवर्णकम् |
जटामकुटसंयुक्त मुपवीत समन्वितम् ||

सर्वाभरणसंयुक्तं शान्तवक्त्रसमन्वितम् |
भूमिस्वगहा स्वधा क्षान्तिप्रभापुष्टिश्रुतिस्तथा ||

मेधा माया तथा चाष्टौ विद्येशानां तु शक्तयः |
अनन्तादिशिखण्डान्तं पूर्वादिक्रमशो यजेत् ||

विद्येशावरणं ह्येवं गणेशावरणं शृणु |
नन्दीश्वरमहाकलौ भृङ्गी गणपतिस्तथा ||

वृषभः कार्तिकेयश्च पार्वतीचण्डनायकः |
चतुर्भुजस्त्रिणेत्रस्तु नन्दीशश्श्यामवर्णकः ||

अभयवरदोपेतो दण्डशूलधरोग्रकः |
महाकालस्त्रिणेत्रस्तु कृष्णवर्णश्चतुर्भुजः ||

अभयवरदोपेतमग्रशूलस्तु तोमरः |
चतुर्भुजं त्रिणेत्रं च भृङ्गीशं पिङ्गलप्रभम् ||

दक्षिणेऽभयटङ्कं तु वामे वरदशूलधृक् |
गजाननं त्रिणेत्रं च कुङ्कुमाभं चतुर्भुजम् ||

प्. ११९) पाशदन्तौ तु सौम्ये तु वामेत्वङ्कुशलड्डुकम् |
नागयज्ञोपवीतं तु बिम्बोष्ठं च गणाधिपम् ||

(६७आ) वृषभं श्वेतवर्णं तु रकार सर्वे खुरा मृ(स्मृ?) ताः?|
सितकृष्णमयी चाक्षी द्वौ शृङ्गौ रक्तवर्णकौ ||

कर्णौ च रक्तवर्णाभौ बाला पीतेन शोभिता |
खण्डा(पाणा) माला सुवर्णाभा स्थितं वासयितन्तु वा ||

रक्तवर्णो महासेनो द्विनेत्राश्च चतुर्भुजाः | 
सेव्येत्वभियवज्रं तु वामे च वरदाङ्कुशौ ||

द्विनेत्रा द्विभुजा श्यामा गौरी दक्षकरोत्पला |
द्विनेत्रद्विभुजश्चण्डश्यामा वै टङ्कहस्तकः ||

भद्रा च देवयोनी च कुन्दी काली च मन्त्रिणी |
मालानी च उमाचैव यमिनी चण्डान्तशक्तयः ||

पूर्वादीशानपर्यन्तं क्रमेणैव तु संयजेत् |

सुप्रभेदे �

विद्येशानां गणेशानां कालकर्णि दुदर्शयेत् |
गणेशावरणं ह्येवं लोकेशावरणं शृणु ||

इन्द्रश्चाग्निर्यमश्चैव निरृतिर्वरुणवायवः |
सोमश्चैव तथैशानलोकपालाः प्रकीर्तिताः ||

वज्रपाणिर्महावीरस्सहस्राक्षो विशालभृत् |
ललाटोरस्तयो धाम पीवारोरुर्महोदरः ||

प्. १२०) (६७B) प्रसन्नवदनश्श्यामावर्णो रक्ताम्बरस्सुखि |
किरीट कुण्डला हारकेयूरादिविभूषितः ||

पृथुग्रानी गजारूढो देवराजश्शचीपतिः |
अर्धचन्द्रमजासीनो वृद्धरूपो हुताशनः ||

तरुणादित्यसङ्काशं तद्वक्त्रमुपवीतकम् |
दण्डपाणिर्महादीप्तो कालाञ्जनसप्रश्छविः ||

महामषिष मारूढो दीप्ताग्निसमलोचनः |
राक्षसेशो विशालाक्षो पीतवस्त्रश्शवासनः ||

सुनृतिस्सुस्थितासीनः खड्गहस्तो महाबलः |
केयूरकुण्डलाहारि पीतवासस्सुशोभनः ||

आसीना वा स्थितो वाऽपि मकरे वरुणस्स्थितः |
कुञ्चितभ्रू युवा वायुस्ताम्रदृक् धूम्रसन्निभः ||

मृगारूढो विधातव्यो सर्वाभरण भूषितः |
एवं सदागतिस्सर्वं व्यापकोयं समीरणः ||

यक्षराजकुबेरोयं तप्तकाञ्चनसन्निभम् |
शङ्खपद्मनिधिर्युक्तो गतहस्तो निधीश्वरः ||

वृषारूढमहातेजो धवलः पिङ्गलेक्षणः |
त्रिशूलपाणिरीशान त्रिणेत्रा लोकशङ्करः ||

(६८आ) शचीपुलोमजा देवी स्वाहावती तथावुभौ |
कालकर्णी च नीली च नारीचसुसुकेतनी ||

प्. १२१) पूर्वादीशानपर्यन्तं क्रमेणैव तु संयजेत् |
चतुर्मुखं चतुर्बाहुकमन्डल्यक्ष धारिणः ||

स्रुवं दक्षिणहस्ते तु पाताकावामहस्तके |
अम्भोजनकासीनो ब्रह्माणं होमसम्मुखम् ||

विष्णुश्चतुर्भुजो मौक्ति शङ्खचक्रगताब्जधृक् |
नीलाम्बुदप्रतीकाशो गरुडासनसंस्थितः ||

ईशानं दक्षिणे भागे ब्रह्माणं च प्रपूजयेत् |
नैरृतेरुत्तरे भागे विष्णुं संपूजयेत् क्रमात् ||

लोकेशावरणं ह्येवमस्त्रेशावरणं शृणु |
वज्रं शक्तिश्च दण्डं च खड्गं पाशाङ्कुशस्तथा ||

गता त्रिशूलचक्रं च पद्मं चैव दशायुधम् |
द्विभुजा च द्विनेत्राश्च सर्वाभरणभूषितः ||

कृताञ्जलिपुटोपेतः करण्डमकुटान्वितः |
तत्तद्वक्त्रप्रमाणेन -- स्त्रमूर्ध्नि समन्वितः ||

नानावर्णमहाविद्युत् नीलजीमूतनीलकम् |
(६८B) पावनं पद्मरागं च तुषारं चेन्द्रनीलकम् ||

शरदाम्रं च शक्तं च वज्रादीनां तु वर्णकम् |

कामिके �

जायाशक्तिगते विद्यात् पाशपद्मौ नपुंसकौ |
शेषाः पुमानिति ख्यातः कीर्तितास्त्वस्त्रमूर्तयः ||

प्. १२२) लोकेशानां तथाऽस्त्राणां शूलमुद्रां प्रदर्शयेत् |
ह्रादिनी हारिणी चैव अरिष्टी मङ्गिनी तथा ||

ऋद्धा चैव निऋद्धा च जतकाशीस्वरूपिणी |
अस्त्रशक्तिरिति प्रोक्तमर्चयेद्देवसन्निधौ ||

विद्येश्वरा दलाग्रेषु पीठं कण्ठे गणेश्वरः |
पीठपादे तु लोकेशः तदस्त्राणि शिवोपरि ||

तन्त्रसारे �

ब्रह्माङ्गनानां प्रथमावराणां 

विद्येश्वराणां च गणेश्वराणाम् |

दिक्पालकानां च दशायुधानां 

ईशस्य पञ्चावरणक्रमेण ||

पश्चात् शिवाय मूलेन दत्वा पुष्पाञ्जलित्रयम् |
महामुद्रां दर्शयित्वा भक्त्या सर्वेश्वराय च ||

सोमशम्भौ �

धूपं दीपं च नैवेद्यं तोयमाचमनीयकम् |
करोद्वर्तनताम्बूलं मुखवासं च दर्पणम् ||

(६९आ) दद्यात् सपरिवाराय मूलमन्त्रेण शम्भवे |

कमलालये �

देवानामर्चने काले प्रच्छिन्नपटमुत्तमम् |
वेदविक्रयकैश्चैव ग्रन्थविक्रयकैरपि ||

प्. १२३) पापक्षुर(-क्षुद्र?) परिभ्रष्टनास्तिकैः श्रुतिदूषकैः |
दुश्चर्मकुष्ठसंयुक्तैः शिवद्रव्यापहारिभिः ||

---- रुद्रव्यापहारी च गुरुद्रोही च पातकैः |
प्रमादाद्दर्शनं कृत्वा पूजायां निष्फलं भवेत् ||

तस्मात् पूजादिकाले तु नैवेद्योचाभिषेचने |
एवमादीनि काले तु प्रच्छिन्नपटमारभेत् ||

कामिके �

शालीनां तण्डुलश्रेष्ठो यवव्रीह्यादिकन्यसम् |
ब्रीहीनामेव शिष्टानां तण्डुलाश्चाधमं भवेत् ||

सिततण्डुलकाये च ते सर्वे शाल स्मृतः |
इतरे व्रीह्यः प्रोक्ताः फलं तेषां पृथक्पृथक् |

इतरे कफलं चैव शलिर्दशगुणं भवेत् | 
प्रियङ्गुश्च तथा प्रोक्ता नीवारां तु सहस्रकम् ||

गोधूमं तु भवेल्लदामनन्तं वैणवं भवेत् |
भक्त्या वित्तानुसारेण नैवेद्यं तु प्रकल्पयेत् ||

(६९B) पत्रं पुष्पं फलं तोयमन्नपानाद्यमौषधम् |
अनिवेद्यं न भुञ्जीत भगवन्तं सदाशिवम् |

अपूपकादि यद्द्रव्यं भोज्यं दत्त्वा शिवस्य तु |
वर्धते तस्य तद्धान्यं फलपुष्पादयस्तथा ||

अदत्वा तु रहस्याथ (रहस्येण) भुक्तं तु क्षीयतेधनम् |
प्. १२४) यावन्तस्तण्डुलास्तत्र नैवेद्यमपि कल्पिते ||

तद्वर्षसहस्राणि शिवलोके महीयते |
सूक्षे (सूक्ष्मे) �

द्विप्रस्थादि चतुर्द्रोणमात्मार्थे संप्रपूजयेत् |

अंशुमति �

उत्तमं द्वयाढकं प्रोक्तं षट्प्रस्थं मध्यमं भवेत् |
अधमं चाढकं चैव नैवेद्यं त्रिविधं भवेत् ||

अथवाऽन्यप्रकारेण आढकं चोत्तमं भवेत् |
उत्तमादित्रयं चैव कुडुबान्तं तदुच्यते ||

प्रस्थार्थफलं चैव कुडुबार्धघृतं तथा |
तदर्धार्धघृतं चैव पुष्पेणैव तु योजयेत् ||

आज्यहीनं तु नैवेद्यमसुराणां निवेद्यकम् |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन आज्ययुक्तं निवेदयेत् ||

कारणे �

चरु प्रस्थद्वयं प्रोक्तं हविराढकमुच्यते |
प्रस्थं कुडुबसंयुक्तं पैशाचाशनमुच्यते ||

प्रागुप्त(-क्त)विधिना पूर्वं स्नात्वा तु परिचारकः |
शुक्लवस्त्रधराश्चैव शुक्लयज्ञोपवीतिनः ||

पवित्रपाणिना कुर्यात् चरुपक्वमेथक्रमम् |
वस्त्रपूतैश्च तोयेश्च जलद्रोणिं प्रपूरयेत् ||

प्. १२५) पात्रशुद्धिं ततः कृत्वा क्षालयेत् तण्डुलान् हृदा |
जलेनैव तु षट् कृत्वा निष्पीड्य च मुहुर्मुहुः ||

कामिके �

षडङ्गैः क्षालनं कृत्वा सद्येन प्रक्षिपेत् जलम् |

कारणे �

तण्डुलस्य प्रमाणस्य अर्धाधिकसमं जलम् |
प्रलिप्ते गोमयाद्यैस्तु प्रोक्षिते तत्र मानसे ||

धर्माधर्मभुजान् द्युक्ति तण्डुलै रवयेद्धदा (-ता) | 
उद्धृत्य वामदेवेन स्थापयेद्धृदयेन तु ||

विन्यस्याग्निमघोरेण वज्रेणग्निं प्रदीपयेत् |
पिपीलिकादिसञ्जुष्ठैः कोटरः प्रकृतिसंयुतैः ||

विस्फुलिङ्गयुतैश्चापि काष्ठैश्चापिन दीपयेत् |
तुषेण दारिद्र्यं चैव पाषाणं व्याधिरेव च ||

केशकीटापविद्धं च शर्करातुषसंयुतम् |
अतिपक्वमपक्वं च नैवेद्यं परिवर्जयेत् ||

आज्यं तु वर्णगन्धाभ्यां शीतलान्नं निवेदयेत् |

सान्ताने �

तुषेण दारिद्र्य युञ्चैव पाषाणं व्याधिरेव च |
केशेन मरणं विद्यात् वर्जयेत्तु विशेषतः ||

हविश्च षड्विधं देयं शुद्धं मुद्गान्नमेव च |
प्. १२६) पायसं दधिसंयुक्तं गौलं च मधुनार्पितम् || 

दधिमिश्रं गुलैर्मिश्रं मधुसंमिश्रकं हविः |
एतेष्वेक मनेकं वा व्यञ्जनेन समन्वितम् ||

वीरतन्त्रे �

पायसान्नक्रमं वक्ष्ये मुद्गं वै तण्डुलार्धकम् |
तण्डुलार्धं गुलं प्रोक्तमाज्यं चैव गुलार्धकम् ||

गुलान्नमिति विज्ञेयं कृसरान्नमथ शृणु |
तिला वै चूर्णितं तत्र तण्डुलस्य चतुर्थकम् ||

तिलार्थं प्रक्षिपेदाज्यं कृसरान्नमिहोच्यते |
तण्डुलस्य चतुर्भागं मुद्गं तत्रैव योजयेत् ||

नालिकेरफलैर्युक्तं मुद्गान्नं यदि होच्यते |
(७१आ) शुद्धोदनसहस्रेभ्यः पायसं च विशिष्यते ||

पायसान्नसहस्रेभ्यः कृसरान्नं विशिष्यते |
कृसरान्नसहस्रेभ्यो गौलान्नं च विशिष्यते ||

गौलान्न(स्यान्नां) सहस्रेभ्यो मुद्गान्नं तु विशिष्यते |

वातुले �

कूश्माण्ड फनसा लापुकलङ्कं बृहतीद्वयम् |
त्रयुषट्कर्करी चैव सतुषं वितुषं तथा ||

एकैक मुक्पदर्शानां प्रस्थस्येकफलं भवेत् |
शिशुमूलं वल्लिमूलं कन्दमूलं च सूरणम् ||

प्. १२७) अमृतं च तिन्त्रिणी तत्र यथालाभं गृहेत् गृहा |
सर्वोपदंशकायुक्तं मरीचीलवणान्विताः ||

जीरकादिसमोपेत यथायोगं पचेत् पृथक् |

चिन्त्यविश्वे �

स्मृत्यङ्गुलं तु विस्तारं विस्तारार्थेन (-रार्धेन) वर्धयेत् |
ओष्ठमेकाङ्गुलं प्रोक्त स्वर्णतारादिभिर्भवेत् ||

तदर्धं मध्यमं ज्ञेयं तदर्धं कन्यसं भवेत् |

कामिके �

सौवर्णं रजतं ताम्रमथवा कदलीद्वयम् |
शुद्धकांसेन (-कांस्येन) वा कुर्यात् पात्रमादाय बुद्धिमान् ||

(७१B) सूक्ष्मे �

गोमयालेपनं कृत्वा देवग्रे मण्डलं न्यसेत् |
स्थलिकाक्षालनं कृत्वा नैवेद्यं च प्रपूरयेत् ||

व्यञ्जनैरामृतै चैव लवणैरूपदंशकैः |
फलादिगुलसंयुक्तं क्षीरं दधि च मध्यमे ||

आज्यावृत समायुक्तमवधानं तु वाससि |

चिन्त्यविश्वे �

सूपापूपोपदंशाद्यैः फलैर्नानाविधैरपि |
नैवेद्यं दापयेत् तस्मात् देवदेवस्य पूर्वके ||

प्. १२८) सूक्ष्मे �

गण्डूषार्थं जलं देयं करसम्पूर्णमानतः |
एकत्रिपञ्चवारं वा विसृजेदस्त्रमन्त्रतः ||

अंशुमति �

प्रत्येक पात्रे विन्यासमोदनेन प्रपूरयेत् |
तस्योर्द्ध्वे विन्यसेत् पात्रं प्रोक्ष(ये)द्धृदयेन तु ||

तालत्रयं ततः कृत्वा दिक्ऽबन्धं चावकुण्डनम् |
धेनुमुद्रां प्रदृश्याथ पूर्वपात्रं विसर्जयेत् ||

भक्ष्यं भोक्ष्यं(-ज्यं) च पेयं च लेयं(-ह्यं) शु(शो)ष्यं च 
पञ्चधा |
परिषिच्यास्त्रमन्त्रेण भोजनं हृदयेन तु ||

मध्यमानामिका चैव अङ्गुष्ठाग्रेण योजयेत् |
(७२आ) आचार्यहस्तमुद्धृत्य गौरीहस्ते निवेदयेत् ||

गौरी तु शिवहस्ते तु नैवेद्यं च निवेदयेत् |
कपित्थस्य फलं चैव यावत्कुञ्जरभक्षणम् ||

अन्तस्सारं तु जिह्वायामेतत् ग्राह्यं तथेश्वरः |
तत्पुष्पं तु विसृज्याथ हस्तप्रक्षालनं कुरु ||

गणेश्वरादिबेराणां लिङ्गं नैव तु योजयेत् |
अथवा एकपात्रस्थमोदनेन प्रदापयेत् ||

प्. १२९) ज्ञानरत्नावल्याम् �

भोगाङ्गनां पृथक् देयामभावादेकतो भवेत् |

सुप्रभेदे �

चतुर्भोगैकभागेन परिवारबलिं ददेत् |

विश्वसारोत्तरे �

एलाचन्दनचन्द्राष्यं पानीयं चातिशीतलम् |
पाटल्युत्पलपुष्पाद्यैर्वासितं च सुगन्धिभिः ||

सुप्रभेदे �

पानीयं चाढकार्धं वा अर्धामथवा पुनः |

कामिके �

तृप्तावाचमनं दद्यात् हस्तोद्वर्तनकं ततः |
मुखवासं च ताम्बूलं देवयोग्यं प्रदपयेत् ||

एलालवङ्गकर्पूरजातीतत्कोलचूर्णयुक् |
मधुशर्करसंयुक्तं मुखवासमिदं भवेत् ||

(७२B) गन्धपुष्पं च धूपं च दीपं नैवेद्यकं तथा |
ताम्बूलं मूलमन्त्रेण दद्यात्तु परमेश्वरम् ||

कमलालये �

ईश्वरं पुरतः कृत्वा विघ्नेशाय निवेदयेत् |
ईश्वरस्य निवेद्यान्ते सर्वदेवनिवेदनम् ||

प्. १३०) पूकमेकं प्रतिप्रस्थं द्विगुणं त्रिगुणं तु वा |
अथादितः क्रमेणैव पत्रं तत् त्रिगुणं भवेत् ||

शैलचूर्णं शङ्खचूर्णं कर्पूस्पूर्णमिश्रितम् |

शिवधर्मे �

पञ्चसौगन्धिकोपेतं ताम्बूलं यो निवेदयेत् |
सुगन्धदेहतेजस्वी सर्वावयवसुन्दरः ||

वर्षकोटिशतं दिव्यं शिवलोके महीयते |
मातुलङ्गफलादीनि सुपक्वानि निवेदयेत् ||

कालोत्तरे �

हृत्मन्त्रे पटं नीत्वा धूपदीपं च दापयेत् |

तन्त्रसारे �

खण्डायां वासुदेवत्वं जिह्वायां तु सरस्वती |
अनन्तो वलयं प्रोक्तं नाराचं मन्त्रनादकम् ||

शूलं त्रिमूर्तिदेवत्वं वृत्ताकारं नभो भवेत् |
नाभेरूर्ध्वं प्रकर्त्तव्यं महाघण्टाप्रताडनम् ||

(७३आ) उत्तमं स्निग्धघोषं च मध्यमं मर्मरस्वयम् |
अधमं घर्घराघोषे इत्ये (तत्) कण्ठलक्षणम् ||

घण्टाशब्देन गच्छन्ति दानवाश्च भयङ्कराः |
आगच्छन्ति च सुप्रीताः शिवेन सह देवताः ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन पूजाकाले सदाऽहरेत् |
प्. १३१) घण्टायालक्षणं प्रोक्तं धूपस्य लक्षणं शृणु ||

शिवधर्मे �

अगरुं चैकभागं स्यात् निर्यासं द्विगुणं भवेत् |
चन्दनं त्रिगुणं प्रोक्तमीषत्कर्पूरमिश्रितम् ||

शीतारी नाम धूपोऽयं मधुयुक्तं प्रशस्यते |
गुद्गुलं घृतसंयुक्तं बिल्वं तु गुलमिश्रितम् ||

कुष्ठं सचन्दनं वाऽपि घृतमिश्रं सधूपयुक् |
कृष्णलोहं च निर्यासं चन्द(नं) च क्रमेण तु ||

व्योमपक्षनृभागान्तमीषत् कर्पूरमिश्रितम् |
उत्तमं धूपमाख्यातं मधुनां च परिप्लुतम् ||

उशीरं चन्दनोपेतं मधुयुक्तं घृतप्लुतम् |
भागं तत् पूर्ववत् प्रोक्तं मध्यमं धूपमुच्यते ||

(७३B) गुद्गुलं घृतसंयुक्तं कन्यसं धूपमीरितम् |
गुद्गलं घृतसंक्तं साक्षाद्गृह्णाति शङ्करः ||

मावार्थमात्रदानेन शिवलोके महीयते |
गोघृतेन च तैलेन कर्पूरवर्तिदीपद ||

चतुस्त्रिद्व्यङ्गुलमायामादीपज्वालां विशिष्यते |
कपिलाघृतदीपस्य सिता रक्ता च तेन वा ||

अजाघृतेन वा लाभे शुद्धतैलेन वा हितम् |
कपिलाया घृतं श्रेष्ठं मध्यमं त्वन्यजं घृतम् ||

प्. १३२) अधमास्यादज्ञासर्पिश्शुद्धतैलं (अधमं -) तथैव च |
सात्विकं राजसं चैव वामस्तं च क्रमाद्भवेत् ||

कर्पूरवर्तिकं दीपं दापयेत् सर्वसिद्धिदम् |
श्रेष्ठं युगाङ्गुलं ज्वालमध्यमं तु गुणाङ्गुलम् ||

अधमं द्व्यङ्गुलं ज्वालज्वालादीपो ह्येवं प्रकीर्त्तितम् |
वृक्षबीजोद्भवैस्स्नेहैः शिववेदिं ववर्जयेत् ||

धूपपात्राधिदेवत्यं मुखे पावकमुच्यते |
दण्डमीश्वरदेवत्वं पादं(-द्यं) प्रजापतिस्तथा ||

नवशक्तिं नवदीपं स्यात् सप्तदीपस्य मातरः |
पञ्चदीपे निवृत्यादि एकदीपे सरस्वती ||

सोमशम्भौ �

(७४आ) दद्यादाचमनं पश्चात् स्वधान्तं शिवमन्त्रतः |
दूर्वाक्षतकुशोपेतं बिल्वपत्रसमन्वितम् ||

दद्यात् पवित्रकं नित्यं मूलमन्त्रसमायुतम् |
मुक्ताफलसमाकारान् डाडिमीबीजसन्निभान् ||

अक्षययं फलमाप्नोति अक्षतान् पूजयेत् सुधीः |
पतनात् त्रायते यस्मात् तस्मादेतत् पवित्रकम् ||

स्तूयमानं निरिञ्चाद्यैस्सन्तुष्टं भावयेच्छिवम् |


अजिते �

आरात्रिकमथो वक्ष्ये सर्वदोषप्रशान्तये |
प्. १३३) नीराञ्जनाय (नीराज-) पात्रं तु वृत्तं वै सूर्यमण्डलम् |

मध्यमं चाग्निदैवत्यमारात्र्यस्याधिदैवतम् |
नवदीपयुतं श्रेष्ठं पञ्चदीपं तु मध्यमम् ||

कन्यसं त्वेकदीपेन युक्तं पात्रक्रमाद्भवेत् |
दीपमेवैकदीपे तु प्रोक्षयेदस्त्रमन्त्रतः ||

बद्ध्वा तु सुरभिं पश्चात् दीपस्योपरि दर्शयेत् |
उद्धृत्योपरि देवस्य त्रिः परिभ्रामयेत् धृता (हृदा) ||

पादादिमूर्ध्निपर्यन्तं तिसृभ्राम्य ततो न्यसेत् |

अजिते �

ततो भस्म तु सङ्ग्राह्य कर्पूरादिसुगन्धितम् |
(७४B) -------- वा मृग्या भ्राम्यलिङ्गोपरि त्रयः ||

प्रक्षिपेद्दीपपात्रे तु ततो लिङ्गस्य मूर्ध्निनः |
ततो ललाटमूलेन हृदये ------ येत् ||

वृत्तं चैवोर्ध्ववक्त्रे तु त्रिपुण्ट्रं पूर्ववक्त्र ये (के) |
त्रिशूलं दक्षिणे वक्त्रे पश्चिमे चतुरश्रकम् ||

उत्तरे अर्धचन्द्रं तु इत्येते योजयेच्छिवम् |
फाललोचनमध्ये तु रक्षायाः किं प्रयोजनम् ||

ललाटनयनस्योर्ध्वे रक्षां देवस्य दापयेत् |
देवीव्यक्तस्वरूपाचेत् तिलकं च पुरोतले ||

अंशुमति �

प्. १३४) जलोपस्पर्शनं कृत्वा दर्पणं दर्शयेत् ततः |
दर्पणं शिवशक्तिस्तु तत्तेजश्च गवेच्छिवम् ||

चन्द्रं तु मण्डलं प्रोक्तं दण्डेतरक उच्यते |

शिवधर्मे �

शिवाय पुरतो दद्यात् दर्पणं स्वच्छनिर्मितम् |
कल्पायुतसहस्राणि शिवलोके महीयते ||

शरश्चन्द्रांशुविमलं मुक्तादामोपशोभितम् |
मणिदण्डमयं छत्रं दद्यचाकाञ्चनं मयम् ||

छत्रेण सिविचित्रेण धार्यमाणेन शोभितः |
विमानशतसम्भोगैश्छिरं शिवपुरे व --- ||

(७५आ) तन्त्रसारे �

शिवाय चामरं दद्यात् मणिदण्डविभूषितम् |
हेमरौप्यादिदण्डं वा तस्य पुण्यफलं शृणु ||

चामरसत्तहस्ताग्र दिव्यस्त्रीपरिवारतः |
महाभोगिविमानस्थाश्चिरं शिवपुरं वसेत् ||

संवीज्यतानबृन्देन लिङ्गमन्धै प्रलेपयेत् |
पुरुषकोटिसहस्रेभ्यो वायुलोके महीयते ||

सुप्रभेदे �

मयूरव्यजनं दत्त्वा शिवायातीव शोभितम् |
व्यजने तु रविप्रोक्तं दण्डं पद्मभुजङ्गमम् ||

प्. १३५) चामरे वायुदेवत्यं कार्कोटो दण्ड उच्यते |

अंशुमति �

छत्रचामरकं चैव व्यजनं तालवृन्तकम् |
पञ्चब्रह्ममनुस्मृत्य योजयेत्तु क्रमेण तु ||

पुराणागम पञ्चाङ्ग श्रवणैश्चापि दो(तो)षयेत् |
आवाहनासने पाद्यमर्घ्यं स्नानं च वस्त्रकम् ||

उपवीतं गन्धपुष्पं धूपं दीपं निवेद्यकम् |
आचमनं च (चैव) पानीयं ताम्बूलं तु प्रदक्षिणम् ||

उपचारैष्षोडशैर्युक्तो महादेवं ततो (यजेत्) जयेत् |

कारणे �

आवाहनासनं तस्य द्वादशं मात्र उच्यते |
(७५B) पाद्यं तु पञ्चमात्रं स्यात् त्रिमात्राचमनं तथा ||

एकमत्रं (-मात्रं) भवेदर्घ्यं षण्मात्रं गन्ध उच्यते |
------ (द्वा)?दशमात्रं स्यात् धूपं पञ्चदशानि तु ||

दीपं चैव तु षण्मात्रं नीराजनं तु षोडशम् |
भस्मना दापयेत् पश्चात् सप्तमात्रं तु कथ्यते ||

व्यजनं तु त्रिमात्रं स्यात् चामरं च दशं भवेत् |
छत्रं तु पञ्चमात्रं स्यात् मुनिमात्रं तु दर्पणम् ||

नैवेद्यं तु ततः कुर्यात् चतुर्विंशतिमात्रकम् |
अर्घ्यं देवप्रियार्थं स्यात् गन्धं ब्रह्मप्रियंभवेत् ||

प्. १३६) पुष्पं पुष्टिप्रदं विद्यात् दीपं वैवत् नरप्रियम् |
दीपमर्कप्रियं ज्ञेयमारात्र्यं तु जयप्रदम् ||

रक्षा चापि स्वरक्षार्थं भूपतेश्च विशेषतः |
दर्पणं ज्ञानदं चैव छत्रं राज्ञो बलावहम् ||

चामरं शत्रुनाशं स्यात् गीतवाद्यप्रियावहम् |
ह स्नान समृद्धिं स्यात् पानीयं प्राणरक्षकम् ||

ताम्बूलं श्रीप्रदं विद्यात् होमं रोगविनाशनम् |
(७६आ) गन्धहीने पयोत्पत्ति पुष्पहीने तु सङ्कुलम् ||

धूपहीने ध्रुवं रोग दीपहीने मतिक्षयम् |
नैवेद्यहीने दुर्भिक्षम् अग्निहीने तु सङ्कुलम् ||

मन्त्रहीने तु मरणं क्रियाहीने तु व्याधिदम् |
पूजाहीने तु वैकल्यं पुत्रस्त्री भूमिनाशनम् ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन विधिवत् पूजयेच्छिवम् |

गन्धं मूलफलादिकन्दकुसुमाद्यनादिकं पार्थिवं 
चाप्यावारिवपगान्दिदधिकमाग्नेयमिष्टं मणिः |
दीपाद्याभरणादिमारुतमथो धूपं तथा चामर-
पटागीतवरादीनाभस � पञ्चोपचारं --- वे ||

अर्घ्यं पुष्पादिकं दत्वा जपेदष्टोत्तरं शतम् |

कालोत्तरे �

प्. १३७) उभयोश्चन्द्रयोर्मध्ये स्वदेहः (-हं) चिन्त्य यत्नतः |
तेनामृतमयो देहस्तवध्यास्त्रिदशैरपि (देहस्तेऽव-) ||

आत्मरक्षा समाख्याता मन्त्ररक्षा निगद्यते |
शक्तिगर्भे न्यसेन्मन्त्रं नपुंसी � शिवे तदा ||

अशक्ताः पुरुषस्थास्युश्शिवस्थाश्शान्ततेजसा |
तस्माच्छक्तिगता मन्त्रा भुक्तिमुक्तिफलप्रदाः ||

(७६B) शिवादभिन्न सा ज्ञेया सर्वदारविरश्मिवत् |
मन्त्रमाता पराशक्तिराद्या कुण्डलिनी तु सा ||

हृत्प्रदेशस्थिता नित्यं रविचन्द्राग्निसन्निभा |
एका त्रिधातु विज्ञेया इडापिङ्गादिभेदतः ||

सुषुम्नान्तर्गता गूढा ज्ञाता गुरुमुखेन तु |
आनाभेर्द्वादशान्तान्तं व्याप्ता प्राणेन वर्तिते ||

त्रिशूलमार्गतोयादिद्वादशान्तं तु योगिनाम् |
गमागमप्रभेदेन या दिशा शङ्करे पदे ||

परभावं समाश्रित्य परानन्दं समश्नुते |
इति शक्त्यादिकं ज्ञात्वा मन्त्ररक्षा क्षमो भवेत् ||

शाक्तं बलं समाश्रित्य उपांशुर्जपमारभेत् |
द्विविधा शक्तिरुद्दिष्टा सूर्यसोममयं गुहा ||

हृदयान्तु त्रिपुट्यन्तं चरते पक्षिवर्त्तिनि |
दिने सूर्योदये प्राणे जप्तव्यं मुक्तिकांक्षिणाम् ||

प्. १३८) चन्द्रोदये निशायां च जप्तव्यं शक्तिमिच्छता |
सुषुम्नास्येन मरुत जपश्च सर्वसिद्धिदः ||

षट्सहस्त्रिके �

शतमष्टोत्तरेणैव उत्तमं परिकीर्तितम् |
तदर्धं मध्यमं शस्तं तदर्धं कन्यसं मतम् |

(७७आ) उन्मील्य नेत्राणिशरत्सहस्रम्
अघोरमस्त्रं रिपुनाशनार्थम् |
तथाकुलन्तस्य बभूवुरक्ष्णं 
त्रयं ततोऽश्रूण्यपतंश्च तेभ्यः ||

रुद्राक्षा विटपै बभूवुः शिवाज्ञया सर्वजगद्धितायाः |
रुद्राक्षवृक्षास्तपनाक्षिजातास्ते द्वादशास्स्युः कपिलप्रभेदैः ||

चन्द्राक्षिजा षोडशशुभ्रवर्णाः 
कृष्णा दश स्युः ज्वलनाक्षिजाताः |
ब्रह्मं सितं कपिलवर्णयुक्तं 
क्षत्र्यं तु वैश्यं सुभगयात्मकं च ||

कृष्णं तु शूद्रं कथयन्ति बीजं 
रुद्राक्षवृक्षप्रभवं तु जात्यम् |
प्. १३९) एकाननं शङ्कर एव साक्षात् 
रुद्राक्षबीजं विनिहन्ति हन्त्यात् |
द्विवक्त्रबीजं बहुगोवधघ्नं 
देवेश दैवत्यमलभ्यमक्षम् ||

आग्नेयमुक्तं वदनत्रयं च 
धोधोषिधघ्नं दधतां क्षणेन |
चतुर्मुखं यत् चतुराननीयं 
नरस्यहत्यां क्षणतो निहन्ति ||

कालाग्निरुद्रो ननु पञ्चवक्त्रं 
भक्ष्यादुत्सागं महपातकघ्नम् |
स्कन्दं हि यत् षड्वदनं करेण 
दक्षेण धार्येत् विजहन्त्यशुद्ध्यै ||

(७७B) सप्ताननं भोगिपतिह्वनन्दः (-पतिर्ह्यनन्तः)
स्तेयाद्विशुद्धिं विदधाति सद्यः |
वैनायकं ह्यष्टमुखं सुवर्णं 
कूटं गुरु स्त्रीगमनाद्यपघ्नम् ||

नवाननं भैरव एव देवो 
भुक्तिश्च मुक्तिं शिवतुल्यशक्तिम् |
करोति वामेन करेण धार्यं 
हत्यायुतानां विनिहन्ति कोटिम् ||

प्. १४०) हरिस्स्वयं यत् दशवक्त्रबीजं 
पिशाचभूतग्रह राक्षसं च |
वेतालसर्पप्रतियेतिसिंह 
 व्याघ्रादिकांस्तांश्च निहन्ति शीघ्रम् |
एकादशास्यं दश चैकरुद्रो 
न्धार्यं शिखायां विधिनाऽनन्वद्ये ||

नराश्वमेधायुतवाजपेया 
सहस्रगोदानसहस्रतुल्यम् |
यद्वक्त्राणि दशद्वयेन कथितं 
तत् भास्करीयं स्मृतम् |
कण्ठस्थं रवितुष्टिकृद्धयमवै 
गोमेधपुण्यस्समं 
हत्य(सत्य)श्वश्वसृगालमूषिकखगो-
क्लीबान्धनारीमृग-
व्यालाक्षः शुकसर्पमहीष �
व्याघ्रादिदोषापहम् |
यद्वक्त्राणि दत्रयं ननु लेतत् कार्तिकेयं स्मृतं 
सर्वं सिद्ध्यति भोगभोग्यमतुलं 
सिद्ध्येत्तदं पादुका |
इष्टार्थश्चरसारसाधनमयभ्रूणार्यमातापितृभ्रातृस्त्रीवधतोऽप्
इ
प्. १४१) शुद्ध्यति दधन् 
नास्मात् परं विद्यते |
(७८आ) पापिष्ठोऽपि नरोऽक्षमेकमपि यत् 
धत्के स शुद्धो भवेत् |

कुर्वन्या पि न लिप्यते ह्यतु(ह्यकु)चितत्तत्तन्मखोक्षोदितैः 
पुच्छे पुच्छ मुखे मुखं तु सदृशैः 
मुक्ताप्रवालान्तरैः |
सौवर्णं मणिभिर्दधमखफलं 
मर्त्योनवद्यो भवेत् ||

सहस्रं धारयेद्यस्तु रुद्राक्षाणां दृढव्रतः |
प्रणामन्ति सुरास्सर्वे यथा रुद्रं तथैव तम् ||

अष्टोत्तरशतैर्माला रुद्राक्षैर्ध्रियते यदि |
क्षणे क्षणेऽश्वमेधस्य फलं प्राप्नोत्यसंशयः ||

रुद्राक्षमालां यो धत्ते कण्ठे हस्ते तले सदा |
शतमर्धं तदर्धं वा स रुद्रो नात्र संशयः ||

एकादशं तु रुद्राक्षं मेरुहीनाक्षमालिक |
अङ्गुष्ठमूले जपतस्सद्यो मुक्तिष्षडानन ||

उद्राक्ष न्महाभूत्यै मुक्तिदं परमं शुभम् |
एकवत्रे त्रिवक्त्रैर्वा चतुर्वक्त्रैश्च पञ्चभिः ||

षड्वक्त्रैश्चापि कर्तव्यं तस्मान्मिश्रैस्तु वर्जयेत् |
प्. १४२) रुद्राक्षस्य मुखं ब्रह्म तन्नालं विष्णुरुच्यते ||

(७८B) रेखायामीश्वरं प्रोक्तमित्येते अधिदेवत |
मुखे मुखं प्रकर्तव्यं मूलं मूलेन योजयेत् ||

धात्रीफलमाप्र--- न्तु सावित्री ब्रह्माख्यं वाऽथ ग्रन्थिनम् |
ग्रन्थ्यूर्ध्वेकं तु मेर्वाख्यं कर्तव्यं त न(न्न)लङ्घयेत् ||

क्षालयेत् सद्यमन्त्रेण वामदेवेन घर्षयेत् |
धूपयेत् बहुरूपेण लेपयेत् पुरुषेण च ||

मन्त्रयेत् पञ्चमेनैव प्रत्येकं तु शतं शतम् |
मेरुं च पञ्चमेनैव तथाघोरेण मन्त्रयेत् ||

मेरुं च पञ्चभिः पूज्य शिववच्च यथा क्रमम् |
कनिष्ठाऽनामिकामध्ये पुष्पं सङ्ग्राह्य बुद्धिमान् ||

प्रच्छिन्नपटमाच्छाद्य मूलमन्त्रमनुस्मरन् |
वामहस्ते तु कुसुमं जपेत् दक्षिणपाणिना ||

मानसे वांशु(पां-) भभाष्याणां प्रथमं चोत्तमोत्तमम् |
उपांशुमध्यमं प्रोक्तमधमं भाष्यमेव हि ||

तस्मात् भाष्य समुत्सृज्य मानसोपांशुना जपेत् |

(७९आ) भीमसंहितायाम् �

उपांशुयजने प्रोक्तं वाचिकं होमकर्मणि |
मानसं तु जपेन्मन्त्रमिति मन्त्रमुदाहृतम् ||

प्. १४३) कालोत्तरे �

अङ्गुष्ठानामिका ग्राह्य जपं कुर्यात्तु मानसम् |
शतकोटिगुणं पुण्यं लभते नात्र संशयः ||

अङ्गुष्ठमध्यमाभ्यां तु जपं कुर्यादुपांशुकम् |
तथा लक्षफलं तस्य शतजापात् प्रजायते ||

अङ्गुष्ठतर्जनीभ्यां तु जपं भाष्यं प्रकल्पयेत् |
अक्षराक्षरसन्धानं नदी तन्नविलम्बितम् ||

फलं सहस्रगुणितं प्राप्नुयात् नानृता वचः |
उक्त्रये सृष्टिमार्गेण घर्षयेदक्षसूत्रकम् ||

ऊर्ध्वमार्गेण मुक्त्यर्थं खर्षयेत्तु (वर्ष-) शनैश्शनैः |
मेरुं न लङ्घयेन्मन्त्री लङ्घनाद्दोष भाक् भवेत् ||

सहस्रं बहुरूपस्य जप्तव्यं तेन शुद्ध्यति |
प्रमादात् पतितं भूमौ जप्तव्यं तु शतञ्चधम् ||

पतिते च तथाऽन्यत्र प्रायश्चित्तं न चेष्यते |
तथा मन्त्रं चाक्षसूत्रं गुरोरपि न दर्शयेत् ||

(७९B) जपकाले तु गोप्तव्यं जपमाला तु षण्मुख |
परदृष्टिगता माला यस्य स्यान्निष्फलो जपः ||

जपमाला च नक्षत्रे नायकं तु श्शिशुर्भवेत् |
ग्रन्थिशक्तिसमोपेता तन्तु ब्रह्मादिदैवतः ||

पञ्चविंशतिमोक्षार्थं सप्तविंशतिपौष्टिकम् |
प्. १४४) अष्टाविंशतिकाम्यार्थं पञ्चदश्याभिचारकम् ||

मणिबन्धे स्वयं ब्रह्मा अङ्गुष्ठेन शतक्रतु |
तर्जन्यामीश्वरो ज्ञेयो मध्यमाङ्गुलिके शिवः ||

अनामिकायामनङ्गं च कनिष्ठे भास्करस्य तु |
यक्षकिन्नरगन्धर्वसर्वदेवदले स्थितः ||

एवं निश्चित्य पूर्वे तु पश्चात् पञ्चाक्षरं जपेत् |
अङ्गुष्ठं तर्जनी चैव ऐहिकामुष्णिकापहेत् ||

अङ्गुष्ठा मध्यमा चैव सर्ववश्ये तु वै जपेत् |
अङ्गुष्ठानामिका चैव आकर्षादीनि वै भवेत् ||

कनिष्ठाङ्गुष्ठयोगेन विद्वेषोच्चाटमारणम् |
अङ्गुष्ठानामिका चैव नित्यमेवं जपेद्बुधः ||

अष्टसूत्रं विना वत्सा जपं सर्वं च वर्जयेत् |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन रुद्राक्षजपमारभेत् ||

(८०आ) मेरुं प्रदक्षिणीकृत्य जपं कुर्यात् समाहितः |
वश्याकर्षणकर्माणि शान्तिके पौष्टिकेऽपि च ||

रुद्राक्षमालया जप्त्वा सद्य एव च सिद्ध्यति |
पश्चिमे कर्षणञ्चैव उत्तरे शान्तिकं भवेत् ||

ऐन्द्रे तु पौष्टिकं विद्यात् आग्ने विद्वेषणं भवेत् |
याम्ये तु स्वर्गकामीनां नैरृत्यां मोहनं विदुः ||

वारुण्यां शान्तिकं कुर्यात् वायव्योच्चाटनं भवेत् |
प्. १४५) सौम्ये तु कर्षणं चैव ऐशान्यां मरणं ध्रुवम् ||

रक्तवर्णं तु वीर श्रीः पीतं वै स्तम्भनं भवेत् |
स्फटिकाभं च मुक्तिस्स्यात् कृष्णस्याभिचारकम् ||

अङ्गुलिजपमेकं तु रेखा दशगुणं भवेत् |
इष्टरष्टगुणं विद्यात् दीपे दशगुणं भवेत् ||

शङ्खे शतगुणं चैव पद्मरागं सहस्रकम् |
मणिभिर्दशसाहस्रं स्फटिकं लक्षमुच्यते ||

पद्मन्तुं कोटिलक्षन्तु सौवर्णं दशकोटिकम् |
कुशग्रन्थिकोटि संयुक्तं रुद्राक्षञ्चावनन्तकम् ||

गृहेष्वेकफलं विद्यात् गोस्थाने च फलं दश |
(८०B) नदीतीरे शतं विद्यात् तीर्थे जपसहस्रकम् ||

समुद्रतीरे कोटिस्स्यात् दशकोटि शिवालये |
सिद्धिस्थानेष्वनन्तं स्यात् स्थानमेतत् वरानने ||

जपेन पापं क्षपयेदशेषं
यत्नात् परं जन्मपरम्परासु |
जपेन रोगं जयतेऽथ(प)मृत्युः (म्)
जपेन सिद्धिं लभते च मुक्तिः (म्) ||

मूलस्याष्टशतं जप्त्वा न *? (दू?)पञ्च विलम्बितम् |

चिन्त्यविश्वे �

प्. १४६) हृदादिमन्त्रितं वर्म वेष्टितं खड्गरक्षितम् |
कुशपुष्पाक्षतोपेतं मुद्रयो भवक संज्ञया ||

गुह्यादिगुह्यगोप्त्रत्वं गृहाणास्मत्कृतं जपम् |
सिद्धिर्भवतु मे येन त्वत्प्रसादात् त्वयि स्थिते ||

यत्किञ्चित्कं (कर्म) महादेव सदा सुकृतदुष्कृतम् |
तजे शिवपदस्थस्य भ्रभुक्षुभवशङ्करः ||

शिवो दाता शिवो भोक्ता शिवस्सर्वमिदं जगत् |
शिवो यजति (यछति)सर्वत्र यश्शिवस्सोऽहमेव तु ||

इति श्लोकमपत्नोतु दक्षहस्तेन शम्भुवे |
मूलाणुनार्घ्यतोयेन वरहस्ते निवेदयेत् ||

कामिके �

ब्रह्माङ्गनां जपं कृत्वा दशांशं विनिवेद(श)येत् |
अर्घ्यं पुष्पादिकं दत्वा स्तुत्वा च विविधैस्स्तवैः ||

(८१आ) देवस्याग्नेयदिग्भागे योगपीठं ततो यजेत् |
श्रीमद्देशिकपादेभ्यो सशक्तिभ्यो नमो नमः ||

सदापक्वात्मसम्बोधकारणेभ्यो नमो नमः |

कामिके �

देवस्य पश्चिमे भागे विद्यापीठं ततो यजेत् |
सकलज्ञानहं विश्वविज्ञान प्रदमीश्वरम् ||

प्. १४७) विद्यापीठस्थमाहृत्य मनोवाग्निग्रहैर्नमः |
ततस्तु देवदेवस्य दत्वा पुष्पाञ्जलित्रयम् ||

स्तोत्रैस्सन्तोषये दीशं भक्त्या परमया सह |
नमस्ते देवदेवेश नमस्ते करुणाकर ||

नमस्ते पार्वतीनाथ नमस्ते भक्तवत्सल |
नमस्ते सर्वजन्तूनां भुक्तिमुक्तिप्रदाव्यय ||

नमस्ते देवदेवाय नमस्ते शशिमौलये |
नमस्ते परमानन्द नमस्ते कृत्तिवाससे ||

नमस्ते भस्मदिग्धाङ्ग नमस्ते त्रिपुरारये |
नमस्ते भगवन् शम्भो नमस्ते नागभूषण ||

नमस्तेऽस्तु महादेव प्रपञ्चं (-न्नं) पाहि मां प्रभो |
ततस्तु देवस्य दत्वा पुष्पाञ्जलित्रयम् |

स्तोत्रैस्सन्तोषयेदीशं भक्त्या परमया सह |
(८१B) वरं वरेण्यं वरदं वरिष्टै वारिवाह(न)म् ||

रमालाधरं देवं प्रणतोऽस्मि सदाशिवम् |
भूमिरापोऽग्निरनिलं खमात्मा चन्द्रभास्करौ ||

मनोबुद्धिरहङ्कारपराप्रकृतिरेव च |
यस्येच्छामनुवर्तन्ते भावाभावविकीरिणम् ||

तस्मै परमदेवाय पराय परमात्मने |
महद्भ्यश्चापि महते महामायादिमायिने ||

प्. १४८) सूक्ष्मेभ्योत्यतिसूक्ष्माय नमस्कृत्यामितात्मने |
विश्वरूप नमस्तेऽस्तु आदिकालप्रवर्तकः ||

सर्वज्ञान नमस्तुभ्यं सर्वकत्रे नमोस्तु ते |

कामिके �

अग्निकार्यं यथाकार्यमभिषेकादनन्तरम् |
यदस्तेन विनाचार्य दीक्षादौ नाधिकारिणः ||

हुतेनैव तु मुच्यन्ते साधकाजन्मबन्धनात् |

कालोत्तरे �

ततस्संप्राप्य देवेशहोमाङ्गारं ततो व्रजेत् |

ज्ञानरत्नावल्याम् �

वह्निकार्यपिधाकार्यं कुण्डे वा स्थण्डिलेऽपि वा |
नित्यहोमे तु वेदाश्रमाग्नेययां हस्तमानकम् ||

विस्तारदुच्छ्रयादूर्ध्वा मेखलासहितं तथा |
कुर्यात् कुण्डमथैशान्यां पूर्वे वा योगपीठतः ||

(८२आ) ऐष्टिकं सुदृढं कुण्डं घातात् बाह्येऽङ्गुलं ततः |
आद्यावेदाङ्गुलोच्छ्राया त्र्यङ्गुलात् द्व्यङ्गुलक्रमात् ||

मेखला च तदूर्ध्वे तु योनि रक्काङ्गुलायतः |
मङ्गलाङ्गुलविस्तारा नेमिरर्थाङ्गुलोन्नतः ||

ओष्ठमङ्गुष्ठवत्सर्वमश्वत्थदलवत् कुरु |
प्. १४९) पद्माकारं तथा नाभिं कुर्यात् कुण्डस्य मध्यमे ||

द्विभागदलमानं तु एकभागं तु कर्णिका |
कुण्डस्य लक्षणं प्रोक्तं स्थण्डिलं त्वधुनोच्यते ||

शुद्धदेशोऽर्हसिकतैरनार्द्रैर्हस्तविस्तृतम् |
अङ्गुलत्रयमानोच्चे समं निम्नोन्नतं न च ||

भीमरुद्रसंहितायाम् �

अग्निकार्यं तु सिकताभावे पांसुमृदाऽपि च |
गोमयालेपनं कृत्वा चतुरश्रसमन्वितम् ||

कुण्डनाभिं पुरास्कुर्वन् उपविश्योत्तराननम् |
निरीक्षणं च कुण्डस्य प्रोक्षणं ताडनं कुशैः ||

कालोत्तरे �

विदध्यादस्त्रमन्त्रेण वर्मणाऽभ्युक्षणं मतम् |
खड्गेण वा तमुद्घारं पूरणं समतामपि |

(८२B) कुर्वीत वर्मणात्वे कं कुट्टनं तु शराणुना |
सम्मार्जनं समालेपं कलारूपं प्रकल्पनम् ||

त्रिसूत्रपरिधानं च वर्मणाऽभ्यर्चनं हृदम् |
तिस्रः पूर्वानना कार्या रेखैका चोत्तरानना ||

वज्रीकरणमस्त्रेण वज्राकारं कुशैस्त्रिभिः |
प्. १५०) हृदा चतुष्पथं कार्यं सोमेन्द्रेशकुशद्वयात् ||

अक्षपाटाय कुण्डेष्टौ कवचेन् कुशान् न्यसेत् |
विन्यस्य विष्टरं मध्ये दिव्यं सिह्मासनं स्मरेत् ||

तन्मध्ये तु च संस्थाप्य वागीश्वरीं विशेषतः |

मृगेन्द्रे �

देवीमावाहयेद्विद्वान् विधिवत् विश्वमातरम् |
श्यामां ऋतुमतीं ध्यात्वा सत्वासोमाल्यभूषणाम् ||

प्रसन्नवदनां पद्मपत्राभनयनत्रयाम् |
वागीश्वरं तु रक्ताभं त्रिणेत्रं च चतुर्भुजम् ||

अभयवरदोपेतं पाशशूलधरान्वितम् |
अतसं पुष्पसङ्काशं तत्रदेवं स --- क्षणम् ||

तद्वद्वागीश्वरं देवं हृदा विन्यस्य पूजयेत् |

कालोत्तरे �

वागीशी सा भवेत् गौरी वागीशस्स्यान्महेश्वरः |
इति ज्ञात्वा तु यत्नेन पूजयेद्विश्वमातरम् ||

कामिके �

वह्निं सदाश्रयानीतं शुद्धपात्रोपरि स्थितम् |
प्. १५१) (८३आ) क्रव्यादांशं परित्यज्य वीक्षणादि विशोधितम् ||

औदार्यं वैन्दवं भौतमेकीकृत्यानलत्रयम् |
विन्यसावह्निचैतन्यं वह्निबीजेन देशिकः ||

संहितामन्त्रितं वह्निं धेनुमुद्रामृतीकृतम् |
रक्षितं हेतिमन्त्रेण कवचेनावकुण्ठितम् ||

सर्वज्ञानोत्तरे �

पूजितं त्रिःपरिभ्राम्य कुण्डस्योर्ध्वे प्रदक्षिणम् |
शिवबीजमिति ध्यात्वा वागीशीगर्भगोलके ||

वागीश्वरेण देवेन क्षिप्यमाणं विभावयेत् |
भूमिष्ठजानुको मन्त्री हृदात्मा सम्मुखं क्षिपेत् ||

ततोऽन्तस्थित बीजस्य नाभिदेशसमूहनम् |
संप्रतिं परिधानं च शौचमाचमनं हृदा ||

गर्भाग्नेः पूजनं कृत्वा तद्रक्षार्थं शराणुना |
बध्नीयाद्दर्भजं देव्याः कङ्कणं पाणिपल्लवे ||

गर्भाधानाय संपूज्य सद्योजातेन पावकम् |
तिलैर्हृदयमन्त्रेण जुहुयादाहुतित्रयम् ||

पुंसुवनाय वामेन तृतीये मासि पूजयेत् |
आहुतित्रितयं दद्यात् शिरसाम्बुकणान्वितम् ||

(८३B) सीमन्तोन्नयने षष्ठे मासि सम्पूज्य रूपिणा |
प्. १५२) जुहुयादाहुतिस्तिस्रशिखायां शिख एव तु ||

वस्त्राङ्गकल्पनां कुर्यात् वक्त्रोद्घाटननिष्कृतम् |
जातकर्मणि वर्मास्य दशमे मसि पूर्ववत् ||

वह्निं सन्धुक्ष्य दर्भाद्यैस्स्नानं गर्भमलापहम् |
स्वर्ण(-र्णेन, -स्य) बन्धनं देव्या कृतं ध्यात्वा हृदार्चयेत् ||

अस्त्रेणोत्तरपूर्वाग्रा मेखलासुबहिः कुशान् |
आस्तीर्य स्थापयेत्तेषु हृदा परिधिविष्ठरान् ||

कुशाकाशा उशीरं च दूर्वा वेणुयवस्तथा |
विश्वामित्रं च मौञ्जीच अष्टदर्भाः प्रकीर्तिताः ||

कुशं सदेशजा स्निग्धा नातिपर्वा न चायता |
शुकच्छाया साग्रमूला सप्तपर्णा न सप्तजा ||

पथिजाताश्थितास्थाने स्मशानेऽपि त्रितर्पणे | 
स्तरणासनपिण्डेषु न ग्राह्याः सप्तदेशजा ||

अग्रस्थूलं भवेन्नारी मूलस्थूलं नपुंसकम् |
मूलमग्रसमं चैव पुंदर्भेति प्रकीर्तितः ||

ज्ञानरत्नावल्याम् �

श्रीलिङ्गामृदवश्यामा यागकर्मसुशोभनाः |
पुल्लिङ्गा हरिमा ईषट्श्यामदर्भ न पुंसकः ||

रौद्रकर्मसु ते योज्य गर्हिता सौम्यकर्मणि |
प्. १५३) (८४आ) कुशमूले भवेद्ब्रह्मा कुशमध्ये तु केशवः ||

कुशाग्रे शङ्करश्चैव कुशानामधिदेवताः |

तत्त्वतिथिग्रह सङ्ग्रहदर्भैरष्टदशाङ्गुलकूर्च-
क्रमातं मग्रयुगाङ्गुलग्रन्थितदर्थमुत्तम-
मध्यमकन्यससुकूर्चम् |

ऊर्ध्वकूर्चं पौष्टिकं च अधःकूर्चन्तुशान्तिकम् |
अन्तः कूर्चं प्रकर्तव्यमभिचारार्थमेव च ||

कूर्चमूले तु सविता कूर्चमध्ये तु वैष्णवी |
कूर्चाग्रे सर्वतीर्थाश्च इत्येता अधिदेवताः ||

नवपञ्च त्रिसंयुक्तमग्रं तु चतुरङ्गुलम् |
ग्रन्थिरेकाङ्गुलं प्रोक्तं वलयं द्व्यङ्गुलं भवेत् ||

द्विदर्भैर्वापि कर्तव्यं तप्तचामीकरेणवा |
प्रदक्षिण पदग्रन्थिं नामिकाया नियोजयेत् ||

मूले तु पार्वती चैव ग्रन्थौ चैव सरस्वती |
अग्रे तु सर्वतीर्थानि पवित्रस्याधिदेवताः ||

सपवित्रकरेणैव कुर्यासादर्चनक्रियाम् |
अपवित्रकरेणैव न कुर्यादर्चन क्रियाम् ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन पवित्रं धारयेत् सुधीः | 

श्यामैः दर्भदलैः स्वरमगुणितैः बाहुप्रमाणाकृता �
प्. १५४) (८४B) वेण्वा वाऽथ सुव?र्ततास्समशिखा सद्गन्थयो विष्ठराः 
|
तम्माना ऋजवः पलाशतरुजा श्यामाः परिध्याह्नचा (ः )
इध्वा (ध्माः) षोडशकाङ्गुलासम(मि?)दपि 
प्र(प्रा)देशमात्राप्रणाः ||

षट्त्रिंशद्दर्भसंख्या च ज्ञानखड्गं प्रकल्पयेत् |
तालमात्रसमोपेतं कारयेद्वेणिबन्धनम् ||

ब्रह्माणं शङ्करं विष्णुमनन्तं च हृदार्चयेत् |
पूर्वाद्युत्तरपर्यन्तं परिधीस्ताननुक्रमात् ||

इन्द्रादीशानपर्यन्तं विष्टरस्ताननुक्रमात् |
अग्नेरभिमुखो भूत्वा न्निजदिक्षु हृदार्चयेत् ||

निवार्यविघ्नसङ्घातं बालकं बालयिष्यथा |
शैवाग्निः कथ्यते विप्र शृणु तस्मिन् समाहितः ||

पञ्चवक्त्रसमायुक्तं सप्तजिह्वाविराजितम् |
दशहस्तं त्रिणेत्रं च सर्वाभरणभूषितम् ||

रक्तवर्णपरीधानं पङ्कजोपरि संस्थितम् |
बद्धपद्मासनासीनां दशायुधसमन्वितम् ||

कनका बा(ब)हुरूपा च अतिरक्ता ततः परम् |
सुप्रभाचैव कृष्णा च रक्ता चान्या हिरण्मयी ||

प्. १५५) ऊर्ध्ववक्त्रे स्थिता तिस्रश्शेषाः पूर्वादितः क्रमात् |

(८५आ) कामिके �

आग्नेत्वमैश्वरं तेजः पावनं परमं यजः |
तस्मात् त्वदीयहृत्पद्मे संस्थाप्याभ्यर्च्ययाम्यहम् ||

कालोत्तरे �

ईशाने मुक्तये होमः पुरुषे चाणिमादिकम् |
प्रायश्चित्तादिकं घोरे तथा स्यात् क्रूरकर्म च ||

वश्याकर्षणहोमार्थं वामदेवे तु होमयेत् |
नित्यकर्मविधानं तु वक्त्रेऽस्मिन् पश्चिमे हितम् ||

हिरण्या तप्तहेमात्रा कनका रजतप्रभा |
रक्तैरितारुणा प्राख्य कृष्णा नीलमणिप्रभा ||

सुप्रभा मौक्तिकज्योत्स्ना सुरक्ता पद्मरागवत् |
चन्द्रकान्ता चरच्चन्द्रप्रभेव बहुरूपिणी ||

वश्याकर्षणयोराद्या कनका स्तम्भने हिता |
विद्वेषमोहयो रक्तकृष्णामारणकर्मणि ||

सुप्रभा शान्तिके प्रोक्ता सुरक्तोच्चाटने मता |
एकैव बहुरूपा तु सर्वकामफलप्रदा ||

हिरण्याद्यास्त्वविज्ञाया यो जिह्वा वह्नि सन्निधौ |
प्. १५६) होतुश्चोपक्रमेर्मूखस्स भवेत् ब्रह्मघातकः ||

शतमर्धं तदर्धं वा विंशतिद्वादशे व च |
(८५B) शिवाद्दशां(श)कोकाग्नितब्धयेच्च द्विजोत्तमः ||

एककालं द्विकालं वा त्रिकालं होममाचरेत् |
समिदाज्यचरुं लाजात् सर्षपाश्च यवस्तिलाः ||

उत्तमं त्वितिविख्यातं मध्यमं च ततश्शृणु |
समिदाज्यचरुं चैव सर्षपं मध्यमं विदुः ||

समिदाज्यचरुं चैव कन्यसं परिपठ्यते |
घृतेन पयसा वाऽथ तिलैर्वा घृतमिश्रितैः || 

यवैश्च ब्रीहिभिर्वापि गुल्गुलेन घृतेन वा |
इत्यहोमः प्रकर्तव्यो यथावित्तानुसारतः ||

पद्मस्थं पञ्चवक्त्रं दशभुजसहितं 
रक्तवर्णं त्रिणेत्रं 

शूलं वज्रं च खड्गं त्रिशिखसृणिगदा 
टङ्कपाशाब्जचक्रम् |

बिभ्राणं सव्यदक्षेकरसरसिरुहे 
सप्तजिह्वासदीप्तं-
ध्यायेत् स्वाहासमेतं प्रचुरनिजरुचिं
कुण्डमध्ये शिवाग्निम् ||

गारुहाहवनीयपदक्षिणे बालया
वनवृद्धस्वरूपकाः |

प्. १५७) स्थापकादिशिखोत्सवनित्यकं पूजकादि 
शिवाग्निस्वरूपकम् ||

वृद्धरूपं प्रथिष्ठाग्निर्युत्सवाग्निस्तु यौवनम् |
(८६आ) दीक्षाग्निं पलाशं च नन्द्यावर्तं च मल्लिकः |

करवीरबकं चैव नीलोत्पलमथाष्टकम् |
आसने प्रथमं पुष्पं दातव्यं शुद्धचेतसा ||

मूर्तिदानं हृदा कार्यं पुष्पेणैव परेण तु |
पञ्चपुष्पप्रदानेन पञ्चाङ्गानि प्रपूजयेत् ||

शिवं तथाऽष्टमेनैव नेत्रहीनाष्टपुष्पिक |
एतानि चाष्टपुष्पाणि सर्वसाधारणानि तु ||

प्रातर्मध्याह्नसायाह्ने तथाचास्तिमितेरवौ |
पूजयेत्परया भक्त्याऽभ्यष्टपुष्पविधानतः ||

दरिद्राणामनाथानां बालस्त्री बालिशेषु च |
गोभीनां व्याधिजुष्टानां तथा ध्यानार्पितात्मनाम् |

शिवशास्त्रानुरक्तानां नासीनासिद्धिहितात्मनाम् |
अनुरक्तविरक्तानां कथिताचाष्टपुष्पिका ||

आवाहनार्घ्यपूजासु स्नाने धूपविलेपने |
निवेद्य च विसर्गे च पुष्पमष्टौ सुयोजयेत् ||

स्वामिन् क्षुद्रेण दासेन मलीमसधिया मया |
प्. १५८) कदर्थितोऽसि यद्भक्तिलेशात् प्रियदक्षमरचत् ||

ततः पूर्ववदभ्यर्च्य स्तुत्वा स्तोत्रैः प्रणम्य च |
अर्घ्यं पराङ्मुखं दत्वा क्षमस्वेत्यभिधाय च ||

(८६B) नारा च मुद्रयाऽस्त्रेण फडन्तेणानु सञ्चयम् |
संहृत्यदीप्यया लिङ्गे मूर्तिमन्त्रेण योजयेत् ||

स्थण्डिले त्वर्चिते देव मन्त्रसङ्घातमात्मनि |

अंशुमति �

गणेश्वरादिबेराणां वस्त्रेणैव तु वेष्टयेत् |
केटकस्यैकभागे तु विन्यसेदस्त्रमन्त्रतः ||

शिवमन्त्रमनुस्मृत्य लिङ्गं सङ्गृह्य देशिकः |
चित्रवस्त्रेण संवेष्टया फेटके मध्यमे न्यसेत् ||

अपिधानं तु संयोज्य भीमरुद्रं स्मरेत्ततः |
नियोज्य विधिवत्तेन चण्डपूजां समा भवेत् ||

मण्डले चण्डमावाह्य तद्रूपं भावयेत् ततः |
आसनं मूर्तिमूलेन केवलं मूलमन्त्रतः ||

अभ्यर्च्य देवदन्तान्नं मूलमन्त्रेण दापयेत् |
लेह्यशोष्यान्नपानादि ताम्बूलं स्रग्विलेपनम् ||

निर्माल्य भोजनं तुभ्यं प्रदतं(-त्तं) तु शिवाज्ञया |
सर्वमेतत् क्रियाकाण्डं मया चण्ड तवाज्ञया ||

प्. १५९) न्यूनाधिकं कृतं मोहात् परिपूर्णं तदस्तु मे |

इति विज्ञाप्य चण्डेशमर्चयित्वा यथाविधि |
पूरकान्वितमूलेन मन्त्रानात्मनि योजयेत् ||

प्रत्यहं पूजयेद्यस्तु 

(इतः परं विद्यमानपुटस्थविषयस्य अनेन सम्बन्धो न भवेदिति 
कृत्वा १६१ पुटे तत् लिख्यते)

प्. १६१) ---- होतुर्विजानीयात् कर्मसिद्धिरभीप्सिता |
जीमूतवल्लरीशङ्खमृदङ्गध्वनिरूपकः ||

तस्योग्निसिद्धये होतुरतोऽन्यश्च विपर्ययः |
छत्राकारो भृगुश्रेष्ठो ध्वजचामरसन्निभः ||

वृषकुञ्जरयानेन तुल्येऽग्नि पुष्टिदस्सदा |
प्रदक्षिणत्रयं कृत्वा नमस्कृत्वां च भक्तितः ||

विसर्जयेत्तमो देवं पुनः पूजां विधानतः |
ततो वह्निं समभ्यर्च्य फटन्तास्त्रेण शम्बराम् ||

भास्वरान् परिधिस्थां च पूरकेण हृदाणुना |
श्रद्धया परमात्मी वे स्थापयेत् तान् हृदम्बुजे ||

सूक्ष्मे �

विष्टराणि समादाय ग्रन्थिं मुक्त्वा विसर्जयेत् |
परिस्तरणमानीय आज्येनैव तु सेचयेत् ||

एकदर्भं समादाय शेषमग्रादिकं दहेत् |
तदेकमग्नौ निक्षिप्य तद्भस्म तिलकं कुरु ||

तद्भस्म तु ललाटे तु नेत्रमन्त्रेण धारयेत् |
तद्भस्मधारणं पुंसामायुश्श्रीकीर्तिवर्धनम् ||

विजयं रोगनाशार्थं सर्वकाम फलप्रदम् |
सर्वपाकाग्रमादाय कृत्वा मण्डलकद्वयम् ||

प्. १६२) अन्तर्बहिर्वक्तिं दद्यादाग्नेयया कुण्डसन्निधौ |
ततः शिवान्तिकं गत्वां पूजाहोमादिकर्मकम् ||

गृहाण भगवन् पुण्यफलमित्यभिधाय च |
होमसंख्यानि मन्त्राणि जप्त्वा दशगुणं तथा ||

तज्जप्ं परहस्ते तु तत्पुष्पं तु समर्पयेत् |
यत्कृतं यत्करिष्यामि तत्सर्वं सुकृतं तु वा ||

विश्वगोप्ता त्वमेवात्र नान्यो नाथो हि मे शिव |

कामिके �

इति विज्ञाप्य देवेशं प्रदक्षिणं च समाचरेत् |
पूजां कृत्वापि यश्शम्भोः न करोतु(-ति) प्रदक्षिणम् ||

सा पूजा निष्फला तस्या स च पूजाविजम्बिकः |
भक्त्याकरो(ति) यत् सम्यक् केवलं तु प्रदक्षिणम् ||

पूजा सर्वा कृता तेन स सम्यक्छिवपूजकः |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन प्रदक्षिणं च समाचरेत् ||

देवस्याग्नेयदिग्भागे योगपीठं ततो यजेत् |
कर्णिकादलसंयुक्तं तन्मध्ये स्वगुरुं यजेत् ||

तत्रासनं तु सङ्कल्प्य मूर्ति तस्योपरि न्यसेत् |
शिवमावाहयेत् तत्र स ब्रह्माङ्गसमन्वितम् ||

पुष्पगन्धादिभिः पूज्य हृन्मन्त्रेण प्रयत्नतः |
प्. १६३) शिवं संपूज्य विधिवत् विद्यासंपूजयेत् त |

(एतदन्तेन पुटमिदं समाप्तम् | उपरितन(९०) पुटस्थविषयस्य अनेन 
सम्बन्धाभावात् १६५ पुटे लिखितम् )

प्. १६४) प्लने पगे

प्. १६५) (९०आ) ----------------------- रसः पापैः प्रलिप्यते |

ननु? �

वाणलिङ्गे चले लोहे रत्नलिङ्गे स्वयंभुवि |
प्रतिमासु च सर्वासु न चण्डादि क्रतो भवेत् ||

इति नैव चण्डार्चनमिति केचिद्वदन्ति सत्यम् �

एतन्मतान्तरम् प्राणितम्, शैवे पुनस्सर्वग पूजनीयमेवेति नियमः |

तथा च कालोत्तरे �

स्थिरे चले तथा रत्ने मृद्दारौ शैलकल्पिते |
लौहे चित्रमये वाणे स्थितचण्डो नियामकः ||

ततश्चावश्यं चण्डः पूज्य एव ||

कामिके �

स्वेष्टलिङ्गे च यद्दत्तं चरुवर्तं (-वत्तं) न संशयः |
नैवेद्यं भ्रातृपुत्राणां भगिनीनां च दापयेत् ||

कारणे �

स्फटिकं बाणलिङ्गं च रत्नलिङ्गं च लौहकम् |
तन्निवेदितनिर्माल्यं निर्माल्यं तु प्रकल्पयेत् ||

प्. १६६) बालानां युवतीनां च दापयेत् बलवर्धनम् |
तत् प्राशयेत् स्वयं प्राज्ञो नान्यस्यैव तु दापयेत् ||

शुद्धे शिवप्रसादे च शुचित्वं यो न भावयेत् |
सोऽपि याति नरो घोरनरकं कालमक्षयम् ||

कामिके �

देवस्वं देवताद्रव्यं नैवेद्यं च निवेदितम् |
चण्डद्रव्यं बहिःक्षिप्तं निर्माल्यं षड्विधं भवेत् ||

(९०B) देवस्वं ग्रामभूम्यादि दासीदासचतुष्टयम् |
हेम(रौ)रूप्यक रत्नादि देवद्रव्यमिति स्मृतम् ||

यत् सङ्कल्प्य च देवाय पत्रपुष्पफलं जलम् |
अन्नपानादि तत्सर्वं नैवेद्यमिति कीर्तितम् ||

एतत् तृतीयनिर्माल्य मनर्हमिति कथ्यते |
प्रमादात् भोजनं कुर्वन् भूमौ सस्यादमङ्गलम् ||

किञ्चिद्द्रव्यापहरणे नरकं यात्यसौ नरः |
शिवोपभुक्तं स्रक् गन्धमन्नपानादिकं तथा ||

निवेदितमिति प्रोक्तं सर्वपापहरं भवेत् |
स्थापितं विधिना लिङ्गं सर्वदेवसुरैर्नरैः ||

एतत् त्रिविधनिर्माल्यं चण्डेशादिकृतं विदुः |
बहिः क्षिप्तमनर्हं स्यात् अन्यद्रव्यत्वकारणात् ||

प्. १६७) पिशाचानां च सर्वेषामधिकारोऽत्र सर्वदा |
निर्माल्यषड्विधे भोज्यं त्वेकमेव निवेदितम् ||

ननु- केवलं चण्डद्रव्यस्य भोज्यत्वे 
निषेधः किन्तु शिवनिवेदितस्यापि ?

तदुक्तं शिवरहस्ये �

न धारयेत् क्वपिश्छम्भो निर्माल्यं न च भक्षयेत् |
निर्माल्यलङ्घनं (-नात्) दानं (-नात्) भक्षणं (-णात्) नरकं 
व्रजेत् ||

क्रव्यादो जायते दानात् मातङ्गस्तस्य भक्षणात् |
लङ्घने सिद्धिहानिस्स्यात् गन्धोपादानतो वृकः ||

(९१आ) चण्डालस्तु यथा दाहे विक्रये शबरो भवेत् |
स्पर्शनात् जायते भुक्त्वा निर्माल्यस्य न संशयः ||

इत्यागमवचनात् |

कथं भोज्यं शिवप्रसादमिति चेत् |

सत्यम् � शिवप्रसादम् शुद्धम्, तत् भक्तानामेव भोज्यं 
नाभक्तानामिति |

तदुक्तम् � शैवपुराणे �

निर्माल्यं निर्मालं शुद्धं निर्मलत्वादनिन्दितम् |
तस्मादभोज्यं निर्माल्यं प्राकृतैश्शिवात्मकैः ||

लोभान्नधारयेच्छम्भोर्निर्माल्यं न च भक्षयेत् |
जिह्वाच बलसंयुक्तश्शिवसंस्कारवर्जिताः ||

प्. १६८) शिवनिर्माल्य भोजी च रौरवं नरकं व्रजेत् |

	अत्र शिवसंस्कारवर्जितानामेव शिवनिवेदितमिति, 
पावनमभोज्यमिति निर्धार्यते |

तदुक्तं शिवागमे �

अभक्तानामशुद्धानां मदन्यासक्तुचेतसाम् |
अभोज्यमिति निर्दिष्टं नान्यथा परमेश्वरी ||

तद्भक्ता दीक्षितानां तु मामेव भजतां सदा |
पुण्यादि(ति)शययुक्तानां भोज्यमात्मविशुद्धये ||

सर्वसिद्धिकरं चैव शिवनिर्माल्यमुत्तमम् |
(९१B) भक्तिमान् धारयेन्नित्यं मलदेही न धारयेत् ||

मद्भुक्तशिष्टनिर्माल्यं भेषजमिति कथ्यते |
संसाररोगहरणात् भेषजं भिषगीश्वरम् ||

शिवप्रसादहेतुत्वात् प्रसाद इति गीयते |
मैह्यं निवेदितं शुद्धमशुद्धमितरं शिवे ||

स्नानतोयं च गन्धं च भस्मताम्बूलमेव च |
एतत् सर्वञ्च निर्माल्यं धारयेत् भक्षयेद्बुधः ||

वायव्यसंहितायाम् �

ततस्स्वयं तु भुञ्जीत शुद्धमन्नं यथासुखम् |
प्. १६९) निवेदितं च देवाय तच्छेषं वात्मशुद्धये ||

स्कान्दे पुराणे �

शिष्टाश्शान्ताश्च रुद्रेण भुक्तमेव हि भुञ्जते |
घ्रातमेव हि जिघ्रन्ति पीतमेव पिबन्ति च ||

निर्माल्यं परमं ज्ञानं निर्माल्यं परमामृतम् |
निर्म(र्मम)त्वाच्च निर्माल्यं नृणां नैर्माल्यकारणम् ||

वातुले तन्त्रे �

यथा क्रिया विधातव्या प्रभूता जायते पुरा |
तां तां कुर्यान्महादेव समर्पणयि वा सुधी -- ||

उपवाससहस्राणि प्रजापत्या युतानि च |
शिवप्रसादसिकथा(-क्था-)स्यकोट्यं शिनापि नो समः ||

कूर्मपुराणे �

यश्श्राद्धकाले हरभुक्तशेषं ददाति भक्त्यापितृदेवतानाम् |
(९२आ) तेनैव पिण्डेन तिलैर्विमिश्रमाकल्पकोट्या पितरस्सुतृप्ताः ||

प्. १७०) शिवपुराणे �

प्राणाग्निहोत्रं यः कुर्यात् शिवस्यैव प्रसादतः |
अश्वमेधायुतं पुण्यं सिद्धे सिद्धे लभेन्नरः ||

लैङ्गे �

फलं पुष्पं सुगन्धं च वस्त्राण्याभरणानि च |
शिवार्पितानि स्वीकुर्यादन्यथा किल्विषी भवेत् ||

ब्रह्माण्डपुराणे � पितामहेश्वरसंवादे �

नैवेद्यं पुरतो न्यस्तं दर्शनं स्वीकृतं मया |
रसाद्भक्तस्य जिह्वाग्रादश्नामि कमलोद्भव ||

इतिहासे �

इदं प्रसादं भुञ्जानो विरिञ्च किल जैमिनिः |
विष्णुः परशुरामोऽपि शिवेन परिदीक्षिताः ||

पादोदकप्रसादान्ननिर्माल्यन्ननिषेवकः |
वसिष्ठोऽपि गुरुष्ठोऽभूत् प्रसादस्य प्रभावतः ||

तस्मात् पादोदकं पेयं प्रसादान्नं च भुज्यताम् |

आदित्यपुराणे �

प्. १७१) स्नापयित्वा विधानेन यो लिङ्गस्तपनोदकम् |
त्रिः पिपे(त्)त्रिविधं पापं तस्मैश्चाशु(प्र)णश्यति ||

कामिके �

भक्षयेद्यो नरो भक्त्या पवित्रमिति शुद्धिदम् |
शुद्धपादोदकं पीत्वा पश्चादशुचिशङ्कया ||

(९२B) यो चामति च मोहेन तं विद्यात् ब्रह्मघातकम् |

वैद्यशास्त्रे �

निर्माल्यसलिलं पीत्वा देवदेवस्य शूलिनः |
क्षयापस्मारकुष्ठाद्यैर्विमुक्तो नात्र संशयः ||

कारणे �

विनायकस्य निर्माल्यं विप्रादीनां प्रशस्यते |
सुब्रह्मण्यस्य निर्माल्यं भोजनं च जयार्थिनाम् ||

उमादेव्याश्च निर्माल्यं सर्वेषां भोजनं ततः |
सकलानां तु नैवेद्यं सर्वेषां भोजनं भवेत् ||

भास्करस्य तु नैवेद्यं भुक्तं व्याधिक्षयं भवेत् |
गुरुपुस्तक नागानां वह्नेर्योगिगणेश्वरे ||

पार्वतीयक्षमात्रीणान्ननिर्माल्यं शिवे यथा |

प्. १७२) किञ्च �

सर्वेषामतिश्च (-मनिच्छ) नामपि शिवनिर्माल्य-
स्वीकरणमशक्त्यपरिहारमेव | यदि परिजिहीर्षन्ति तेषामुपवास एव 
शरणम् | 
 
तथाहि �

गङ्गाऽनङ्गरिपोर्जटानिदलिता
धम्मौ(यन्मौ)लिपुष्पं शशी
केशस्तस्य विधित्ततो निपतिता 
वृष्टिः जगज्जीवनम् |

शू(रु)द्रोऽग्निश्शिव एव सर्वशमनः 
तज्जिह्वया पच्यते 
ये निर्माल्य जिह्वासनः त्रिभुवने 
तैः केनवा जीप्य(व्य)ते |||

अलमति विस्तरेण प्रकृतमनुसरामः |

(९३ पुटं न दृश्यते)

प्. १७३) (९४आ) ----------------------------------------- नः |
तत्तीर्थं परमं पुण्यं तत्र स्नात्वा शिवं व्रजेत् |

सुप्रभेदे �

दूरतः शिखरं दृष्ट्वा नमस्कृत्वा तु यो नरः |
मुच्यते सर्वपापेभ्यः निर्मोकादिव पन्नगाः ||

देवालयोऽत्र दृश्यन्ते विमानां गोपुराणि च |
यावद्देशेषु परितः तावत् कैलासभूतलः ||

श्रूयन्ते वाद्यघोषाश्च यावद्दूराच्छिवालयात् |
तावच्छिवपुरं साक्षात् अनवद्ये मनोन्मनि ||

अंशुमति �

स्थूललिङ्गं नमस्कृत्य आलयं तु प्रवेशयेत् |
स्थूललिङ्गं विमानं स्यात् सूक्ष्मलिङ्गं सदाशिवम् ||

बलिपीठं भद्रलिङ्गं च लिङ्गत्रयमिहोच्यते |

सूक्ष्मे �

देहप्रसादमित्युक्तं देही लिङ्गमिति स्मृतम् |
उभयोरन्तरं नास्ति तस्मात्तीर्थं विभावयेत् ||

बेरे लिङ्गे विमाने च भूतपी शिवालये |
प्. १७४) शिवस्सन्निहितो नित्यं नमस्येत् तत्र तं सदा ||

अंशुमति �

वस्त्रेणाच्छाद्य देहे स्वं ये नराः प्रणमेतु माम् |
त्रिजन्म जायते मूकः सप्तजन्मसु कुण्ठनम् ||

स्वायंभुवे �

अग्रतः पृष्ठतो वामे गर्भागारे तथैव च |
जपहोमनमस्कारं न विदध्ययात् कदाचन ||

(९४B) प्रत्यङ्मुखे चोत्तरदिङ्मुखे च 
वामे स्थित्रेऽन्यत्र तान्यपार्श्वे |
ईशानपूजा प्रणतिश्च कुर्यात् 
दोषाय नो चेन्नफलाय वा स्यात् ||

प्रच्छिन्नपटकालेन कर्त्तव्यं लिङ्गदर्शनम् |
तत्कालदर्शनं मोहात् भार्यापुत्रविनाशनम् ||

स्कान्दे �

तैलाभ्यङ्गं घृताभ्यङ्गं शिरसो वेष्टनं तथा |
कन्यकावरणं चापि वर्जयेच्छिवमन्दिरे ||

उपानङ्गातपत्रादिरहितः क्षमयाऽन्वितः |

प्. १७५) रामायणेऽपि �

शिवालयमुपागम्य यस्तु दूषयते नरः | 
मूलमन्त्रैश्च निष्ठीवैः स वेतालो भविष्यति ||

यस्तु देवालयगतो वाहनाद्यधिरोहति |
स विपादिक्रिया(-त्रिधा) भिन्नः पादे दुःखमुपेष्यति ||

यति(दि)वाऽभ्यर्चिता काङ्क्षि(-ङ्क्षी) शिवद्रव्याणि लुम्पति |
स ब्रह्मराक्षसो भूत्वा शून्यारण्येषु रोदिति ||

अजिते �

भूतपीठं नमस्कुर्यात् प्रथमं ध्यानपूर्वकम् |
मुखपञ्चसमवक्त्रसमनासिनयनं 
दशकर्णदशबाहुदशशूलवाधृक् |
(९५आ) गलमेकहृदयत्व मतिरक्तवर्णं 
द्वयपादमिति भूतबलिपीठबलिभुक् |

ध्वजदण्डनमस्कारं कुर्याद्ध्यान पुरस्सरम् |
एकास्यपादं दिकंकरं त्रिणेत्रं 
रोमावलीराजितदर्भमालाम् |
श्वेताङ्गरूपं स्वकनासिकाया 
मारूढपद्मासनदण्डरूपम् ||

प्. १७६) उत्सवे च विशेषोऽस्ति 
प्रतिस्तम्भमिति ख्यातं पशुः पटमिति स्मृतम् |
रज्जुः पाशमिति प्रोक्तं त्रिविधास्ते भवन्ति च ||

ब्रह्माण्डपुराणे �

ईश्वराभिमुखं देवमासीनं वृषनायकम् |
प्रणम्य प्रार्थयेदेवं कुसुमाभ्यर्चिताङ्घ्रिकम् ||

अन्तः प्रदेशे शिवदर्शने च शिवार्चने तत्फलसिद्धिलाभे |
देह्यनुज्ञां भगवान् प्रसन्नः त्वत्पादपद्मं प्रणताय मह्यम् ||

इति संप्रार्थ्य धर्मेशं पशोः पशुपतेः पुरः |
प्रणम्य दण्डवत् भूमौ साष्टाङ्गं कुसुमं क्षिपेत् ||

अंशुमति �

पशोः पशुपतेरग्रे दण्डवत् पतितो भुवि |
पतन्ति पातकास्सर्वे नोत्तिष्ठन्ति पुनस्सहा ||

देहे संसक्तरेणूनां यावत्सङ्ख्या विगण्यते |
तावद्वर्षसहस्राणि शिवलोके महीयते ||

प्. १७७) (९५B) अष्टाङ्गं चैव पञ्चाङ्गं त्र्यङ्गं चेकाङ्गमेव च |
उरसा शिरसा दृष्ट्या मनसा श्रद्धया गिरा ||

पद्भ्यां कराभ्यां कर्णाभ्यां प्रणामोष्टाङ्गमीरितम् |
शिरो हस्तौ च कर्णौ च चिबुकं बाहुयुग्मकम् ||

अष्टाङ्गं च नमस्कारं पञ्चाङ्गं च ततश्शृणु |
शिरो हस्तौ च बाहू च कृत्वा जानुनि संस्थिते ||

इदं पञ्चाङ्गमेवोक्तं त्रियङ्गं च ततश्शृणु |
हस्तौ बध्वा तु मुकुलं मूर्ध्निदेशे नियोजयेत् ||

त्रियङ्गलक्षणं चैव नमस्कारस्य सङ्ख्यया |
एकाङ्गं तु नमस्कारं शिरस्यैव कृतं भवेत् ||

त्रीणि पञ्चत्रि सप्ताभि नव द्वादश संख्यया |
भक्त्या कृत्वा नमस्कारं शिवस्याग्रे ततो नरः ||

अश्वमेधस्य यज्ञस्य लभते फलमुत्तमम् |
भक्तिहीनैर्नरै जाठ्यादापिवाये शिवे कृता ||

नमस्क्रिया सकृद्वापि सर्वपापहरी भवेत् |
तस्मात् लिङ्गं सकृत् भक्त्या यो लिङ्गं प्रणमेन्नरः ||

सर्वान् कामानवाप्नोति शिवेन सह मोदते |

अंशुमति �

प्रदक्षिणक्रमं वक्ष्ये श्रूयतां रविसत्तम |

प्. १७८) (९६आ) सर्वपापहरं चैव सर्वदानफलप्रदम् |
सर्वरोगविनाशार्थं प्रदक्षिणमथाचरेत् ||

पृ(प्र)श्चिह्नति भयं सर्वं दकारो मोक्षसिद्धिदम् |
क्षिकारात् क्षीयते रोगः णकारः श्रीप्रदायकः ||

प्रदक्षिणार्णसंयोगात् प्रदक्षिणमिति स्मृतम् |
पदात् पदान्तरं गच्छेत् करौचलनवर्जितम् ||

स्तुतिर्वाचि हृदि ध्यानं चतुरङ्गप्रदक्षिणम् |
आसन्नप्रसवा नारी तैलपूर्णं यथा घटम् ||

वहन्ती शनकैर्यातिय(त)था कुर्यात् प्रदक्षिणम् |
पूर्वाह्णे व्याधिनाशस्स्यात् मध्याह्ने वाञ्छितार्थदम् ||

सायाह्ने सर्वपापघ्नमर्धयामे विमुक्तिदम् |
अष्टम्यां च चतुर्दश्यां पञ्चदश्यां त्रिजन्मनि ||

आर्द्रायामर्कवारे तु करणे विष्टिसज्ञिके |
अयने विषुवे चैव ग्रहणे चन्द्रसूर्ययोः ||

सङ्क्रमे चोत्सवे चैव स्नानं कृत्वा प्रदक्षिणम् |
प्रणमेद्यश्शिवं भक्त्या सर्वान् कामानवाप्य सः ||

लभेच्छतगुणं पुण्यं केवलं नात्र संशयः |
एवं (व) मुक्तेषु कालेषु भक्तिश्रद्धासमन्वितः ||

(९६B) सूर्योदयं समारभ्य यावदस्तं रवेर्भवेत् |
तावत्प्रदक्षिणं कृत्वा सर्वान् कामानवाप्नुयात् ||

प्. १७९) अथाहोरात्रकं वाऽपि कालेष्वेतेषु यो नरः |
प्रदक्षिणं प्रकुर्वीत सोऽनन्तफलमश्नुते ||

दूरमार्गात् (स)मागम्य फलाशारहितोऽपि यः |
कृत्वा प्रदक्षिणं भक्त्या प्रणमेच्छिवमव्ययम् ||

तस्य मार्गसमुद्भूत यागतिश्चापि केशवः |
प्रदक्षिणफलं नॄणां ददात्येव न संशयः ||

प्रवासी पथिकृत्वा तु शिवलिङ्गप्रदक्षिणम् |
नमस्कृत्वा तु पूर्वोक्तात् फलं पञ्चगुणं भवेत् ||

उत्सवे बलिकाले तु यः करोति प्रदक्षिणम् |
पदे पदेश्वमेधस्य फलमाप्नोति मानवः ||

त्रिगुणं मध्यहारे तु मर्यादायां चतुर्गुणम् |
महामर्यादिकं चैव कृतं पञ्चगुणं भवेत् ||

क्षेत्रवादिकृतं बाह्ये भवेच्छतगुणं नृणाम् |

स्वायम्भुवे �

एकविंशतिसंख्याकतमुत्तमं तु प्रदक्षिणम् |
तिथिसंख्यामध्यमं स्यादधमं मुनिसंख्यया ||

पञ्चसंख्याकृतं यत्तत् अधमादधमं भवेत् |
अधमाधममित्युक्तं गुणसंख्याकृतं तु यत् ||

(९७आ) तस्मादत्यवरं प्रोक्तं कृतमेकप्रदक्षिणम् |

प्. १८०) स्वायम्भुवे �

एकदण्डनमस्कारं एकं चापि प्रदक्षिणम् |
एकहस्तनमस्कारं हन्ति पुण्यं पुरातनम् ||

शतं सहस्रमयुतं नियुतं प्रयुतं तु वा |
कोटीं वा कारयेदिष्टसिद्ध्यर्थं तु प्रदक्षिणम् ||

मानुष्यस्य तु लिङ्गस्य फलमुक्तं प्रदक्षिणम् |
नमस्कारेण तस्माद्वै द्विगुणंचार्धके भवेत् ||

त्रिगुणं दैविके लिङ्गे फलं गाणेश्वरे तत् |
चतुर्गुणं समुद्दिष्टं फलं पञ्चगुणं भवेत् ||

स्वयम्भूतस्य लिङ्गस्य तथा संस्पर्शनैः शनैः |

स्मृतिसङ्ग्रहे �

एकं विनायके कुर्यात् द्वे सूर्ये त्रीणि शङ्करे |
चत्वारि देव्या विष्णोश्च सप्ताश्वत्थ प्रदक्षिणम् ||

ब्रह्मनारदीये �

रान् प्रदक्षिणैकेन मुच्यते ब्रह्महत्यया |
द्वितीयेनाधिकारित्वं तृतीये नैन्द्रसम्पदः ||

प्रदक्षिणप्रकारस्य लक्षणं शृणुसुव्रत |
सव्यं चैवापसव्यं च तथा सव्यापसव्यकम् ||

प्. १८१) सव्यं(व्य)प्रदक्षिणं प्रोक्त मपसव्य प्रदक्षिणम् |
(९७B) सव्यापसव्य तस्सोम सूत्रालङ्घनतत्कृतम् ||

प्रासादस्य तु विस्तारं तन्मानं सोमसूत्रकम् |
प्रासादार्धसमं वापि प्रासादसमयेव च ||

लिङ्गमूलस्य पार्श्वे तु योजयेत् सौम्यदेशके |
यावत् सूत्रान्तमेवं स्यात् वर्जयेत्तु प्रदक्षिणम् ||

शम्भोः प्रदक्षिणं कुर्यात् सोमसूत्रं न लङ्घयेत् |
छायाधस्तात् प्रकर्तव्यं विमाने तु प्रदक्षिणम् ||

छायातिलङ्घने प्राप्ते कथं कुर्यात् प्रदक्षिणम् |
अन्ते त्र्यंशं विहायादौ सञ्चरेद्वंशके बुधः ||

लिङ्गछायां तु पीठं तु प्रासादं प्रतिमं तथा |
उत्सवे बलिकाले च तथैव गुरुसेविते |
प्रदक्षिणक्रियाकाले छायादोषो न विद्यते ||

सोमसूत्रद्वयं यत्र वा विष्णुमन्दिरे |
अपसव्यं न कुर्वीत कुर्याद्देव प्रदक्षिणम् ||

वृषं चण्डं वृषं चैव सोमसूत्रं पुनर्वृषम् |
चण्डं च सोमसूत्रं च पुनश्चण्डं पुनर्वृषम् ||

एवं सव्यापसव्यं तु प्रदक्षिणमिहोदितम् |
(९८आ) अङ्गप्रदक्षिणं कुर्वन् कृत्वा भूमौ निजां तनुम् ||

दण्डवत् बाहुयुग्मेन सहबद्धा कृताञ्जलिः |
प्. १८२) कृत्वा दण्डनमस्कारं शिवाग्रे तु सकृन्नरः ||

प्रदक्षिणं तथा कुर्यात् एकं वा त्रयमेव वा |
पञ्च वा सप्त वा चैव सर्वपापनिवृत्तये ||

उत्थाय प्रणतिं भूयो भूयो कृत्वा समापयेत् |
प्रदक्षिणसहस्रं स्यादेकमेकं प्रदक्षिणम् ||

स्वायम्भुवे �

सव्यं तु भोगदं ज्ञेयमपसव्यं तु मुक्तिदम् |
सव्यापसव्यमार्गेण शान्तिभुक्तिफलप्रदम् ||

यत्र यत्र वृतौ किन्तु बलिपीठवृषस्थितः |
तत्र तत्र कृतौ कुर्यात् तत्प्रधानं प्रदक्षिणम् ||

यत्र प्रदक्षिणं तत्र बलिपीठेशयोस्तु वा |
नान्तरागमनं कुर्यात् तत्तदावरणे सुधीः ||

द्वितीयावरणद्वारपालकौ गणनायकौ |
नत्वाऽभ्यर्च्यान्तः प्रविशेत् स्तुत्वैवं शिवभक्तिमान् ||

एकं सव्यन्त्वसव्यं दशशतशतके 
द्वेच व(प)क्षे नृणाद्यं 
नत्वा नत्वा च कोटि प्रणतिपरिवृतं 
सप्तकोट्यश्शिवस्य |
कोटेर्लक्षं तदङ्गैः महति दशशतं 
प्राङ्कणे ग्रंकक्ष्यात्
 
प्. १८३) प्रादक्षिण्यक्रमोयं प्रतिपदमघहा 
मोक्षदो द्धानवद्ये ||

पञ्चमावरणं शम्भोः कृत्वा मेकः प्रदक्षिणम् |
सप्तसिद्धिद्वीपायां क्षितैः कोटिप्रदक्षिणम् ||

शुभमस्तु ||

श्रीगुरुभ्यो नमः ||



अथ भोजनविधिः ||

विधि(व)मद्ध्याह्निकं कृत्वा रम्ये भोजनमन्दिरे |
विविक्ते गोमयालिप्ते विशुद्धं पाकमानयेत् ||

ततो मृत्युञ्जयेनैव वौषडन्तेन सप्तधा |
जप्तैस्सदर्भसङ्घस्थैस्सिञ्चेत्तं वारिबिन्दुभिः ||

सर्वपाकाग्रमुद्धृत्य शिवायार्धं निवेदयेत् |
अन्यार्धं छुल्लिकं होमविधानायोपकल्पयेत् ||

होमं चैव गुरुर्भागमित्ययं सततं विधिः |
शिवाग्निगुरुविप्रेभ्यः सर्वपाकाग्रमान्वहम् ||

यो निवेद्यात्मनो भुङ्क्ते स भुङ्क्ते किल्विषं नरः |
शिवाग्निगुरुनैवेद्ये यावत् सिद्धानि संख्यया ||

तावद्वर्षसहस्राणि दाता शिवपुरे वसेत् ||

शिवधर्मोत्तरे �

(९९आ) देवाग्न्यतिथिभिक्षार्थं पचेत् नैवात्मकारणम् |

प्. १८५) आत्मार्थे यः पचेन्मोहात् नरकार्थं स जीवति |

शिवधर्मे �

धौतपादः समाचान्तः स्थानमासाद्य पूर्वकम् |
शिवभक्तैस्सदाचारै शुद्धशैव तपोधनैः ||

परस्परमसङ्कीर्णैरुपविष्टैरना कुलैः |
सावर्णैरेकया पङ्क्त्या भुञ्जीतादमुना मुनिः ||

सौवर्णे रजते ताम्रे लोहपात्रे सुसंस्कृते |
आचार्यः साधकः पुत्रः समयी च यथाक्रमम् ||

अग्रे परिहृतिं कृत्वा परितो भस्मरेखया |
चतुर्दिगाननो मौ(नी) भुञ्जीयान्नान्यथा मनः ||

शुद्धकांस्ये तथा भस्म शोधिते सप्तधा पुनः |
मन्त्रिते बहुरूपेण पात्रे वा निन्दितैस्ततः ||

पलाश पद्मिनी चूत मधूक कदलीदलैः |
रम्भा पद्मपलाशाम्रमधूकैः पनसैर्दलैः ||

कुम्भीचम्पकपुन्नागकुटजातिसमुद्गतैः |
वटाश्वत्थार्कवातारिसज्जपल्लातको भवेत् ||

एवमादिभिरन्यैश्च निषिद्धे तु न भोजयेत् |
(९९B) सदण्डे साग्रके रम्भापत्रे वामाग्रशोधिते ||

आज्याभिधारिते पात्रे भोक्तव्यं तुल्यजातिभिः |
प्. १८६) जानुमध्यकन्धरौ मौनी बद्धवीरासनोऽथवा ||

लग्नवामकरः पात्रे पूर्ववन्मन्त्रितोदनः |
औदार्य ज्वालयित्वा तु हेतिपत्त्रेण पावकम् ||

अन्नं पवित्रमश्नीयात् सूपयुक्तघृतप्लुतम् |
अ � नाशनं पुरोदा या प्राणाद्यैः प्रणवादिभिः ||

स्वाहान्तैराहुतिः पञ्च दत्वा दीप्योदरानिलः |
नागः कूर्मः कृकरः देवदत्तोधनञ्जयः ||

उपप्राणवायुभ्यः स्वाहा ||

एवं नेवेद्य नागादीन् पुरुषेण पिबेज्जलम् |
प्राणोपानसमान व्यानोदानानां प्राणाहुतिं विधाय |

ग्रासैः परिमितैः भागं भागं तोयेन पूरयेत् |

प्राणसञ्चारणामीयांशमुदरस्य प्रपूरयेत् |
आगस्त्यमच्युतफलं त्वाष्टमामलकं तथा ||

यस्योदारे प्रवर्तन्ते तस्य सन्निहितश्शिवः |
आलाम्पु वर्तुलाकारं प्रान्ताकं श्वेतकं तथा ||

उपोतकीं लतारूपां रक्तिशिश्रं च वर्जयेत् |
(१००आ) ---- शोकं महाशाकं द्रोणशाकमुपोतकी ||

कदलीकन्दवन्यानि शृङ्गिबेरं च शस्यते |
कदकं मधुशिश्रं च फलण्डं लशुनामिषम् ||

भृ(*?)ञ्जनं हस्तदत्तं च लवणं परिवर्जयेत् |
प्. १८७) पर्वताग्रोग्रतपसा अश्वमेधस्य यत्फलम् ||

फलं प्राप्नोत्ययत्नेन मधुमांसनिवर्तनात् |
सर्वदोषाश्रयं मद्यमिति दूरे विवर्जयेत् ||

क्व मद्यं क्व शिवे भक्तिः क्व मांसं क्व शिवार्चनम् |
मध्यमांसप्रतिष्ठानां दूरे तिष्ठति शङ्करः ||

तस्मान्निषिद्धं सन्त्यज्य शिवभक्तान् प्रपूजयेत् |

एकं प्राकृतभोजने तु दशकं विप्रे विशेषेज्ञके 
माहेशे च शतं गुणं तु समये साहस्रकं तत् फलम् |

पुत्रे वाप्ययुतं च साधकजने लक्षं गुरोः पूजने 
कोटी चेति शिवागमेषु गदितं दाता फलं चाश्नुते ||

नान्यस्योर्ध्वं पिबेद्वारि न प्रक्षालितपाणिनः |
मक्षिकानखकेशादिदुष्टं (-दृष्टं) त्यक्त्वाऽल्पभोजनम् ||

भस्म संस्पृश्य भोक्तव्यं शुद्धान्नं नान्यचेतसा |
(१००B) दधि क्षीरघृतं चैव तैलं मधुगुलं तथा ||

नालिकेरफलं रम्भासलिलं चोपदंशकम् |
प्. १८८) केशादिभिश्च दुष्टं हि अभोग्यं नततञ्च यत् ||

तावन्मात्रं समुद्धृत्य भस्मक्षेपेण शुद्धयति |
मरीचं क्रमुकं धान्यं गुलं च रजनीं तथा ||

दधि क्षीरघृतं चैव पाकदोषो न विद्यते |
अप्रक्षालित हस्तेन पुरुषेण जलं पिबेत् ||

गन्धान्यत्र तु शुद्ध्ये च पादहस्तौ समन्ततः |
गण्डूषैष्षोडशैश्चैव शुद्धिं कृत्वा यथाविधि ||

अङ्गुष्ठेन पतत्तोयं पादाङ्गुष्ठे तु सेचयेत् |
पश्चात्तु सकलीकृत्य अन्नदोषनिवृत्तये ||

मुद्रा तु नाभिनासान्तं बन्धीयात् परिधाह्वयम् |
पश्चात् गन्धैश्च ताम्बूलं लेपयेत् पक्षयेत् ग्रही ||

तदुक्तम् �

प्रत्युषसि भुक्तसमये वरयुवतीनां च सङ्गमे विरमे |
राजन् विद्वन्मध्ये ताम्बूलं यो नरवादति स पशुः ||

ताम्बूलं खटिचित्तमुष्णमधुरं क्षारं कषायान्वितम् |

प्. १८९) (१०१आ) वातघ्नं कृमिनाशनं कफहरं कालाग्निसन्दीपनम् 
||

स्त्रीसम्भाषणभूषणं रुचिकरं शोकस्य विच्छेदनम् |
ताम्बूलेऽभिहित त्रयोदशगुणंस्वर्गेऽपि ते दुर्लभम् ||

अखण्डितं च क्रमुकमप्रक्षालित पर्णकम् |
अशोधितं च यत् चूर्णमायुस्स्त्रीपुत्रनाशनम् ||

अनिधाय मुखे पत्रं पूगं खादति यो नरः |
सप्तजन्मदरिद्रस्स्यात् तच्छान्त्यै च स्मरेच्छिवम् ||

पर्णाग्रं पर्णपृष्ठं च पार्श्वं चैव शिरान्त्यजेत् |
क्रमुकाग्रं च पृष्ठं च त्यक्त्वान्यं च सुखण्डितम् ||

भक्षयेत्तु च ताम्बूलम् आरोग्यं लभते ध्रुवम् |

इति सकलागमसारसङ्ग्रहे भोजनविधिः समाप्तः ||

हरिः ओम् 

शुभमस्तु 



करकृतमपराधं क्षन्तुमर्हन्ति सन्तः |

श्रीगुरुभ्यो नमः |

रत्नाचलेश्वराय नमः |

काशिच्चित्तं(-चितं) पल(बल)त्यागविनोदपण्डितस्य पुस्तकम् |
अर्धनारीश्वराय नमः |
सदाशिवगुरुक्कल् स्वहस्तलिखितम् ||



|| महासङ्कल्पः ||

(१०२आ) ओं श्रीमद्ध्यादिसर्वेश्वरस्य अचिन्तपरिमयी सप्तप्रियमानस्य 
महाजिह्वोषस्य मध्ये अपरधी ब्रह्माण्डानामेकथमे बन्धस्य 
मादयङ्गार पृथिव्ययेसु वायुराकाशङ्ख्यानरुणे अमृते हस्मिन् 
ब्रह्माण्डखण्डमध्ये आधारशक्ति कूर्मानन्दाष्टदिग्गजस्योपरि 
प्रभृतिष्ठादस्य लोकालोकजलेयल युते सप्तद्वीपसप्तसागराणां 
लवणयिक्षुसुरासर्पि दधिक्षीरोदकार्णवलिहृते 
जम्भविलक्षितात्मलपुष्पात् क्रौञ्च उष्करस्य महा-इन्द्रादीपके  
मेरुधायां पनकतस्ती नागसौम्य 
गन्धर्वशरणनवखण्डखण्डिते भारतवर्षे भरतखण्डे 

प्. १९२) सौम्यन्त गुरुक्षेत्राधि जम्भूमध्यरेखायां 
तेजोत्तुङ्गभद्राधितीरे ब्रह्ममध्यहस्ते बहु कुरुकलह 
महापादनस्ते नस्तेनसयोगि (१०२B) च पञ्चमहासङ्गलीकरण 
अपात्रीकरणजाति भ्रङ्गविप्रक्षत्रिय वैश्यशूद्रस्थिता वस्त्रा दासी 
वेश्य वृषभालीगमन परस्त्रीयामिलोचन मार्जालोच्छिष्ट भोजन 
अगम्यागम्या भोज्याभोज्य अभक्षणाभक्षणलेभ्यालेभ्य 
श्रेष्ठाश्रेष्ठ क्षुद्रावतार प्रायश्चित्तार्थं शूद्रान्नसूतकान्न 
परिहान्न समोहान्नराजान्न चोरान्न गणिकान्नं कुण्डान्न 
कुष्ठान्न अनाथदोष परिहारार्थम् आदित्यादिनवग्रहदोष 
परिहारार्थम् अनुपातक युवपातकयुद्धपातक प्रायश्चित्तार्थं 
शूद्रावञ्चन कन्याविक्रय विक्रयालोकाधिकरुणे बालाधिकरुणे 
देवतात्तैलविहरणे गुरुनिन्दगुरुपापहरण ब्राह्मणनिन्द ब्रह्मस्य 
पापहरणवापिक्षुपतटाकगमनशैत्यवृक्षच्छेदन अखलात् देवतात् 
दर्शनं करद्धे ग्रामवासदुर्ग्रह 
दुर्भाण्डदुत्सङ्गदुरालदुर्निमित्तदोषपरिहारार्थं 

(प्. १९३) स्नानदानजपहोमदेवतार्चनं (१०३आ) करिष्ये ||

होमेन तं भूतं भविष्यं परिग्रहं 
सर्वमेनस्सर्वमेनद्याजायते सप्तमोधात्मने ओं नमश्शिवाय ओं 
नमश्शिवाय महासङ्कल्पमस्तु ||

हरिः ओम् ||

शुभस्तु ||

अर्धनारीश्वरार्पणमस्तु ||




|| ओं रत्नाचलेश्वराय नमः ||

पदाकाचश्चराकारा रुद्राक्षाकृतिरेव च (व) |
आज्यं वा मधु गन्धं वा पाताला पर्वताकृति ||

वृषोदये पञ्चशरद्वयांशके 
पादोन्नं वेदयुगं तथैव सृक् |
कण्ठान्नमस्मात् गुलषण्मुखं
वृषाणकण्ठं वशपुश्छसृक्दश ||

गर्भार्थं दशपदं कृत्वा दशस्थानेन शङ्कर |
नवमं ब्रह्मसंस्थाप्य अष्टमं विष्णुरुच्यते ||

सप्तमं षण्मुखं स्थाप्या सष्ठमन्तु सरस्वति |
------------------------------------ चतुर्भागे विनायकम् ||

त्रिभागं भैरवं स्थाप्य बेरस्थानं विधीयते |

स्थूलेबरसमतलमण्टपै 
पीठगोपुरविशालपुरातनैः |
स्थान सङ्कटजीर्णममस्फुटैः 

प्. १९५) शोभनोद्गतशीघ्रममस्फुटान् ||

(१०३B) शतैरन्तः पद्मं बहिरथपदाभ्यां परिवृतं 
युगाभ्यामध्वानुददिशिपद्मानि वसुभिः |
रसौ रष्टश्शम्भून् बहिरपि चरागेणसरणम् | 
त्रयस्त्रिंशः सूत्रैर्यदि भवति शृङ्गारतिलकम् ||

(|| इति) शृङ्गारतिलकम् ||

(अथ) सर्वतोभद्रम् ||

भूतद्वादशरेखषोडशपदैः मध्ये चतुष्पङ्कजं 
कोणे पञ्चकपञ्चकेलयलये काकोपदन्तत्पदे |
मध्ये षट्पदपीठपद्मचतुरे कण्ठे द्विवेदे पदे 
पद्माषट्पदपीठलिङ्गचतुरे पार्श्वद्वये पङ्कजम् ||

द्वात्रिंशत् पदभाजिते तु नलिनं मध्ये चक्ष(तु)षष्टिभिः 
तद्वाह्ये त्रिपदैश्च वीधिरखिलं त्रैकेन वीधी हरीम् |
मिक्षुद्वारमृषीद्वयीरुभयतो गौरीलिलामह्वयं
तद्बाह्ये त्रिपदैश्च पीठमयता चित्रादुमाकान्तकम् ||

प्. १९६) (B? इति प्रतिभाति आ तु वागीशाद्याः इत्यारम्भकपार्श्वमिति 
भाति |) 
----------------------------------- शंभुदेशालं परिवर्जितम् |
यद्वा ब्रह्मविलानादि(-द) ज्योतिर्लिङ्गमनाहतम् ||

सूक्ष्मबिन्दुमयं यद्वा ललाटे परमाक्षरम् |
हृदयाम्भोरुहस्थं वा ज्यातीरूपं परात्परम् ||

अङ्गुष्ठपर्वमात्रं वा स्थूलरूपं सदाशिवम् |

अजिते �

स्थित्वा यावदुषः पूर्वं स्तुत्वा स्तोत्रैः प्रणम्य च |
कन्यसं शुभकार्याणि चिन्तयित्वा समाहितः ||

उत्थाय च बहिर्गत्वा दण्डपाणिकमण्डलुः |

कालोत्तरे �

मृत् काष्ठ गोमयं पुष्पं तिलमामलकं शुभम् |
कुशद्रव्यं गृहीत्वा तु नदीं गच्छेत् समुद्रगाम् ||

शिवधर्मे �

ग्रामाद्धस्तशतं गत्वा नगरात् तच्चतुर्गुणम् |

सहस्रतन्त्रे �

यथेष्टदिशिवत् (-वा) गम्यमैशान्यां दिशि वर्जितम् |

प्. १९७) शिवधर्मोत्तरे �

शिरः प्रावृत्य ततः कुर्यात् अन्तर्थायातृणैर्मलनम् |

अन्यत्र �

देवता ऋषयस्सर्वे गणा नागास्तथैव च |
उत्तिष्ठस्सर्वतश्चैवा बहिर्भूमिं करोम्यहम् ||

वागीशाद्यास्सुमनसः सर्वार्थानामुपक्रमे |
यं नत्वा कृतकृत्यास्स्युः तन्नमामि गजाननम् ||

नमश्शिवाय शक्त्यै च बिन्दवे शाश्वताय च |
गुरवे च गणेशाय कार्तिकेयाय धीमते ||

शिष्याणां हृदयाम्भोज भानुपादाविभौ सदा |
नत्वा ज्ञानप्रकाशस्य काञ्चीपुरनिवासिनः ||

सोमशम्भौ �

पुरस्सुप्त्वस्समुत्थाय प्रातस्सञ्चिन्त्य शङ्करम् |
यथोद्दिष्टं क्रियाकाण्डं सर्वं प्रत्यहमाचरेत् ||

प्. १९८) || अथ शौचविधिः ||

अथातस्संप्रवक्ष्यामि शौचाचमनलक्षणम् |
साधकानां हितार्थाय चतुराश्रमधर्मिणाम् ||

सुप्रभेदे �

ब्राह्मे मुहूर्ते विबुधः मनसा चिन्त्य शङ्करम् |
त्रिपादयुक् त्रिघटिका रात्र्यन्ते तु दिने दिने ||

ब्राह्मं मुहूर्तमाख्यातं स चोषेति हि कथ्यते |

स्मृतौ �

चतस्रो घटिकास्तावत् अरुणोदय उच्यते |
यतीनां स्नानकालोऽयं गङ्गाम्बुसदृशं जलम् ||

अन्यत्र �

षोढा विभज्य रजनीं चरमांशे समुत्थितः |
यथा सम्भवमालोक्य दिव्यं दिव्येन चक्षुषा ||

ज्ञानरत्नावल्याम् � परं व्योम |

प्. १९९) --------- द्राञ्च ध्यायेच्छान्तं गुरुं परम् |
सितकाश्मीररक्तालि चारुसिहराकृति स्मरन् ||

आग्नेयादीशपर्यन्तं कोणेषु च यथा क्रमम् | 
विमलं सारमाराध्यं पूजयेत् परमं सुखम् ||

तन्मध्ये पङ्कजं रक्तमष्टदिग्दलशोभितम् |
केसरेषु च दीप्तादिरष्टशक्ति प्रपूजयेत् ||

पूर्वादीशानपर्यन्तमीशाने सर्वतोमुखम् |
दीप्तदीपशिखाकारा ध्यातव्या नव शक्तयः ||

पद्मचामरहस्ताश्च रक्तास्सर्वाङ्गभूषणाः |
सूर्यस्याभिमुखास्सर्वा सर्वाभरणभूषिताः ||

एवं ध्यात्वा तु सम्पूज्या विस्फुरा च प्रदर्शयेत् |
सौरं कुङ्कुमसङ्काशं सर्वाभरणभूषितम् ||

द्विनेत्रं चारुवदनं रक्तमाल्यानुलेपनम् |
चतुर्भुजसमोपेतं वरहस्ताम्बुजद्वयम् ||

अभयवरदोपेतं प्रभामण्डलमण्डितम् |
---------------------------------------------न्वितम् ||

उषादेवी दक्षभगे प्रत्युषा वामपार्श्वके |
द्विभुजां च ----------------------------------------- ||

प्. २००) ----------------------------------------------------------- |
----- रणसंयुक्तं सर्वलक्षण संयुतम् ||

पद्महस्तां वरारोहामरुणेन समन्विताम् |
सु ---------------------------------- देवं रवेर्वपुः ||

मुक्तिकामश्चेत् |

धवलाम्बोरुहारुदं डाडिमी कुसुमप्रभम् |
स्फुरद्रत्नमहातेजो वृत्तमण्डलमध्यगम् ||

---- रक्तस्फुटश्वेतसनालाब्जकरद्वयम् |
एकास्यं चिन्तयेत् भानुं द्विनेत्रं रक्तवाससम् ||

आवाहनादिमुद्राभिः विधायावाहनादिकम् |
प्रीतये तद्ग्रहाराध्य बिम्बमुद्रां प्रदर्शयेत् ||

सकलीकरणमेकत्वं कृत्वा कुर्यावषोल्किना |
पाद्यमाचमनीयं च शिरोर्घ्यं गात्रमर्चयेत् ||

सम्पूज्य गन्धपुष्पाद्यैः मूलमन्त्रेण भास्करम् |
पद्माख्यं बिमबमुद्रां च भक्त्या तस्मै प्रदर्शयेत् ||

आग्नौ हृदयमीशाने शिरो नैरृतिके शिखाम् |
वायव्यां कवचं नेत्रं पुरो दिक्ष्वस्त्रमर्चयेत् ||

सौम्यानि रक्तवर्णानि वरदाब्जकराणि च |
भूषितानि द्विहस्तानि ||

प्. २०१) ---------------------------------------  तः ||

शिवधर्मोत्तरे �

गुरुं च शिवविद्यां च तुल्यमेतत् त्रयं यतः |
यथाशिवस्तथा विद्या यथा विद्या तथा गुरुः ||

शिवविद्या गुरूणां च पूजायाः सदृशं फलम् |
अथ सन्निहितं चाथ पूर्ववत् पूजयेत् गुरुम् ||

त्रिधा प्रदक्षिणं कृत्वा दण्डवत् प्रणमेत् क्षितौ |
गच्छन्तं पृष्ठतो यथाद्विशन्तमनुसं विशेत् ||

तद्वचो नानुयुञ्जीत शयानं न प्रबोधयेत् |
लभ्यते शाश्वतं ज्ञानं गुरुपादाभिवन्दनात् ||

देवालये गुरुर्यत्र तिष्ठतिश्चेत् षडाननः |
पूर्वं गुरुं वन्दयित्वा पश्चाद्देवं हि वन्दयेत् ||

शिवलोपे निष्कृतिश्चास्ति गुरुलोपे न निष्कृतिः |

षट्सहस्रिकायाम् �

गुरुपुत्रा यदायोग्यं तत्त्वान्यं यदि कल्पयेत् |
निष्फला तस्य वै दीक्षा महाकल्पं व्रजत्यथाः ||

चिन्त्यविश्वे �

प्. २०२) ज्ञानहीनं गुरुं प्राप्य कुतो मुक्तिरवाप्यते ? |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन संश्रयेत् ज्ञानपारगम् ||

मधुलुप्तो यहा त्वाङ्गो पुष्पात् पुष्पं वनान्तरे |
(B) ज्ञानलुब्धस्तथा शिष्यो गुरोर्गुर्वन्तरं व्रजेत् ||

तल्लब्ध्वा विसृजेच्छिष्योप्यधः पतति निश्चयम् |

षट्सहस्रे �

शिववच्च गुरुः पूज्यः पितृवद्देशिकः पुनः |
साधकास्तद्वदेवाहुः पुत्रकं मातृवत् सदा ||

मित्रवत् समयस्थाश्च द्रष्टव्या शिवमिच्छतः |
ये कुर्वन्ति गुरोर्निन्दां समयी पुत्रकादिषु ||

तस्मात् स्थानात् व्रजेद्दूरं सद्योजातं शतं स्मरन् |
यो मोहाच्चैव पापिष्टो गुरुणश्शपथं(-बधं) वदेत् ||

तदाति वान्यो दुष्टात्मा तावुभौ नरकं व्रजेत् |
प्रणम्य पुष्पपादेन प्रयत्नात् पूजयेत् गुरुम् ||

गोसहस्रफलं प्राप्य गुरोः पादाभिवन्दनात् |
वन्देयात्मने श्रेष्ठात् गुरुभ्रातागणानपि ||

अन्यानपि च संशुद्धं चैवान्वन्ते त्तपोधनात् |
दीक्षाभिषेकज्येष्ठेन कनिष्ठस्य कदाचन ||

तपो विद्याधिकस्यापि कर्तव्यं नाभिवन्दनम् |

प्. २०३) अंशुमति �

गुरुः पिता गुरुर्माता गुरुर्देवो गुरुस्सुहृत् |
गुरोर्नपरमं किञ्चित् इत्याह भगवान् शिवः ||

इति विज्ञाप्य देवेशं ततो पुष्पकवार्चयेत् ||

पङ्कजार्क | (-एतदन्तमिदं पत्रम् |)

प्. २०४) ब्लन्क् पगे

प्. २०५) (३८१आ) रुद्राक्षं द्वादशमुखं कण्ठदेशे तु धारयेत् |
तपन्ति द्वादशादित्याः वक्त्रे वक्त्रे व्यवस्थितः ||

गोमेधस्याश्वमेधस्य बहुस्वर्णस्य यत् फलम् |
तत् फलं लभते मर्त्यो नात्र कार्या विचारणा ||

नचैवाग्निभयं तस्य नच व्याधिः प्रवर्तते |
वक्त्रं त्रयोदशं वत्स रुद्राक्षं यन्ति धारयेत् ||

कामदं सिद्धिदं ज्ञेयं सर्वसिद्धिप्रदायकम् |
रसो रसायनं चैव पादुका चैव सिद्ध्यति ||

मातरं पितरं वाऽपि भ्रातरं वा निहत्य च |
मुच्यते सर्वपापेभ्यः त्रयोदशमुखात् गुह ||

वक्त्रं चतुर्दशं वत्स रुद्राक्षं प्राप्यते यदि |
धारयेत् सततं मूर्ध्नि शक्तिबिन्दुशिवस्य तु ||

पूज्यते सततं देवैः प्राप्यते पुण्यमुत्तमम् |

रुद्राक्षान् कण्ठदेशे दशनपरिमितात् मस्तके विंशति द्वे 
षट्षट्कण्ठ(-र्ण)प्रदेशे करयुगलगता द्वादशद्वादशोऽपि 

बाह्ये(बाह्वो)रिन्दोः कलायां प्रतिकरमुपवीतैकमेकं शिखायां
वक्षस्यष्टाधिकं यः कलयति शतकं स स्वयं रुद्र एव ||

प्. २०६) (B) शतं चाष्टाधिकं माला नित्यं धारयते नरः |
पदे पदेश्वमेधस्य फलं प्राप्नोति निश्चयः ||

शिखायां धारणात् कोटि कर्णयोर्दशकोटयः |
सहस्रकोटयः कण्ठे असंख्या बाहुधारणात् ||

प्रयाणकाले रुद्राक्षं भक्षयित्वा  मृतो यदि |
सोऽपि रुद्रत्वमाप्नोति पुनर्जन्म न विद्यते ||

कालोत्तरे �

यः कण्ठार्पितरुद्राक्षं श्वानोपि म्रियते यदि |
स रुद्रपदमाप्नोति किं पुनर्मानुषादयः ||

सूतके मृतके वापि रुद्राक्षं नैव धारयेत् ||

ब्रह्मकैवर्ते �

केचित् सूतक श्रावयो जलमलोत्सर्गे च सङ्गेस्त्रियः 
शुद्धालक्षसमालिकाञ्च दधतं स्वाध्यक्ष्ययस्यादिति |
अन्ये पापहरं सदा धृतमिति प्रोचुः भुजे कर्णयोः 
रक्षर्मन्त्रपुरस्सरं तु महती माला धनार्याशुचौ ||

प्. २०७) रुद्राक्षं मूलतद्ब्रह्मा तन्नालं विष्णुरुच्यते |
तन्मुखं रुद्रमित्युक्तं विन्दुस्तत् सर्वदेवताः ||

अर्चनादावलङ्कृत्य अश्वमेधफलप्रदम् |
अयुतं चोपवीतं च हस्तकङ्कणलक्षकम् ||

---छन्नं च रुद्राक्षं सारूप्य फलमुच्यते |

(एतदन्तमिदं पत्रम् |)

-------------------------- त्नेनाशौचशेषं न कारयेत् |
शौचाचारविहीनस्य समस्तं निष्फलं भवेत् ||

आचारात् लभते ज्ञानमाचारात् लभते धनम् |
आचारात् सर्वमाप्नोति आचारान्मुक्तिमाप्नुयात् ||

नदीकूले देवगृहे वल्मीके मूलिकास्थले |
पथिस्थितामशुद्धं वामृतं चैव तु नाहरेत् ||

वापीकूपतटाकानामासमासु च वर्तनम् |
तज्जले मृत्तिका ग्राह्या नाहरेदन्यमृत्तिकाम् ||

आनीय केतचित्वां तु विभजे स्नानशौचयोः |
जलेन शोधयेत् पश्चात् गण्डूषं षोडशं क्रमात् ||

शौचमुक्तं विशेषेण आचम्यमतुलं पिबेत् |
तन्न्यूनमधिकं पीत्वा सुरापानसमं भवेत् ||

आचम्य विधिवत् शुद्धोदन्तधावनमाचरेत् |
प्. २०८) सादृत्वत् छेदं ऋजुशुद्धदुपद्मिकम् ||

कनिष्ठाङ्गुलिविस्तारं प्रशस्तं दन्तधावनम् |
पिरिबिल्वकरण्डे शरिषं खादिरार्जुनम् ||

अष्टाङ्गुलं मुमुक्षूणां बुभुक्षूणामिहोच्यते |
जम्बाम्बुककुभाशोक कपित्थवकुलोद्भवम् ||

प्लक्षोदुम्बरफुल्लाङ्घ्रि जातीचम्पकशङ्खजम् |
अतिमुक्तकदम्बोत्थमपामार्गञ्च देहिनाम् ||

सुप्रभेदे �

प्लक्षोदुम्बरनिम्बैश्च कुर्याद्वै दन्तधावनम् |
कण्टकक्षीरप्लक्षोर्थं द्वादशाङ्गुलमायतम् ||

क्रियाकाण्डक्रमावल्याम् �

अथवा विप्रराजन्य वैश्यशूद्रान्त्यजातिषु |
द्वादशाङ्गुलमुद्दिष्टं क्रमादेकैकह्रस्वनः ||

चतुरङ्गुलमात्रं तु नारीणां दन्तधावनम् |
दन्तकाष्ठे बहिर्भूमौ शौच स्नानजपेषु च ||

अर्चने भोजने काले मौनं कुर्यात् तथाऽष्टसु ||

ज्ञानरत्नावल्याम् �

प्. २०९) शिखावच्छिवधर्माणां साधकानां हराङ्गुलम् |
एकैकमङ्गुलं नूनं चतुर्णां लोकधर्मिणाम् ||

उत्तरास्यो यतिर्मौनी ग्रहस्तश्चेत् पुराननः |

(३९१आ) यीशानेनशिरोधार्यं कण्ठे तत्पुरुषेण च |
अघोरेण गले धार्य हृद्यघोरेण धारयेत् ||

सप्तजन्मकृतं पापं क्षिप्रंनाशं भवन्मुने |
सप्तजन्मसहस्रेषु रुद्रलोके महीयते ||

कृमिदुष्टश्छिन्नभिन्नः कर्णि(ण्ठ)कात् --- एव च |
स्वयमेव कृतद्वारं पृथुकं धृतमेव च ||

विपरीतकृतद्वारमुखमेवं च वर्जयेत् |
कण्ठादारभ्य नाभ्यन्तमुरोमालासुलक्षणम् ||

नाभेरूर्ध्वमनायुष्यमधो नाभेस्त(पः क्षयम्) |
तस्मान्नाभिसमं कुर्यात् रुद्राक्षमुपवीतकम् ||

शिरोमाला कृतं नाहात् भुजमाला भुजासमा |
हस्तमाला हस्तमाना कण्ठमाला च तत्समा ||

कालोत्तरे �

ब्राह्मणः क्षत्रियश्चैव वैश्यः शूद्रस्तथैव च |
चातुर्वर्णं तु रुद्राक्षं धारयेत् सर्वसिद्धिदम् ||

प्. २१०) रुद्राक्षं धारयेत् स्त्रीणां दीक्षासंस्कारसंयुतम् |
शुचिर्वाप्यशुचिर्वापि रुद्राक्षं धारयेत् सदा ||

हस्ते कर्णे(कण्ठे) शिखायां वा यज्ञसूत्रेषु सर्वदा |
(B) सर्वपापप्रशान्त्यर्थं भस्मना सह कारयेत् ||

दर्शनं पापशमनं स्पर्शनं सर्वसिद्धिदम् | 
प्रागुक्तविधिना पुण्यं रुद्राक्षं धारयेत् सदा ||

राजवार्ता वणिग्वार्ता लोकवार्ता विशेषतः |
रुद्राक्षचलनादेव मन्त्रोद्धारफलं भवेत् ||

ब्रह्मोत्तरखण्डे �

सहस्रं धारयेद्यस्तु रुद्राक्षाणां दृढव्रतः |
प्रणामन्ति सुरास्सर्वे यथारुद्रं तथैव तम् ||

एकैकमेक गोदानफलं ज्ञेयं समासतः |
म्लेच्छो वापि च चाण्डालो यु ------ पितु पातकैः ||

रुद्राक्षधारणैर्युक्तः स रुद्रो नात्र संशयः |
मुक्ता प्रवाल स्फटिका रौप्यं वैडूर्य ----- ||

सहितं धारयेद्यस्तु रुद्राक्षान् स शिवो भवेत् |
केवलान्वापि रुद्राक्षान् यो बिभर्तीह मानवः ||

तं न स्पर्शन्ति पापानि तमांसीव विभावसुम् |
यस्याङ्गे नास्ति रुद्राक्षमेकोपि बहुपुण्यतः ||

प्. २११) तस्य जन्म निरर्थं स्यात् त्रिपुण्ट्र रहितं यथा |
रुद्राक्षं मस्तके बद्धा शिरस्स्नानं करोति यत् ||

गङ्गा स्नानफलं तस्य जायते नात्र संशयः |

--------------------------------------

प्. २१२) (३७१आ) ------------------- पतिता जलबिन्दवः |
तत्राश्रुबिन्दवो जाता महारुद्राक्षवृक्षकः ||

स्कन्दः �

कतिभेदाः कतिमुखाः कवधिष्ठानदेवताः |
गुणस्तु कीदृशस्तेषां कथयस्व यथार्थतः ||

ईश्वरः �

शृणु षण्मुख तत्त्वेन तत्सर्वं कथयामि ते |
बहवस्ते च रुद्राक्षमष्टत्रिंशत्प्रभेदतः ||

सूर्यनेत्रसमुद्भूताः कपिला द्वादश स्मृताः |
सोमनेत्रोत्थिताश्श्वेतास्ते षोडशविधं क्रमात् ||

वह्निनेत्रोद्भवा कृष्णा दशभेदा भवन्ति हि |
श्वेतवर्णं तु रुद्राक्षं जातितो ब्राह्ममुच्यते ||

क्षत्र्यं रक्तं तथा मिश्रं वैश्यं कृष्णं तु शूद्रकम् |
एकवक्त्रं शिवं साक्षात् ब्रह्महत्यां व्यपोहति ||

द्विवक्त्रं देवदेवस्तु गोवधं नाशयेत् ध्रुवम् |
त्रिवक्त्रमनलं साक्षात् स्त्रीहत्या दहते क्षणात् ||

चतुर्वक्त्रं रचयं ब्रह्मा नरहत्यां व्यपोहति |
पञ्चवक्त्रं स्वयं रुद्रः कालाग्नेर्नामनामनः ||

प्. २१३) अगम्यागमनं चैव अभक्ष्यस्या(पि)च्च भक्षणात् |
---- पापेभ्यो पञ्चवक्त्रस्य धारणात् ||

षड्वक्त्रं कार्तिकेयस्तु धारयेद्दक्षिणे करे |
(B) भ्रूणहत्यादिपापानां नश्यते संशयः ||

सप्तवक्त्रं महासेन अनन्तो नाम नामतः |
स्वर्णस्तेयादिगोहत्या पातकैर्मुच्यते नरः ||

अष्टवक्त्रं महासेन साक्षाद्देवो विनायकः |
मानकूटं तुलाकूटं स्वर्णकूटं तथैव च ||

पृष्ठोदरकरेणैव स्पर्शं चैव परस्त्रियः |
एवमादीनि पापानि तानि नश्यन्ति धारणात् ||

नववक्त्रो भैरवस्तं धारणात् वामबाहुके |
भुक्तिमुक्तिप्रदं प्रोक्तं मम तुल्यबलो भवेत् ||

भ्रूणहत्यासहस्राणि ब्रह्महत्याशतानि च |
तत्सर्वं नश्यति क्षिप्रं नववक्त्रस्य धारणात् ||

दशवक्त्रं तु हेवत्स साक्षात् देवो जनार्दनः |
ग्रहाश्चैव पिशाचाश्च वेतालब्रह्मराक्षसाः ||

पन्नगा गरुडाश्चान्ये सर्वे नश्यन्ति धारणात् |
वक्त्रेकादशरुद्राक्षं रुद्र एकादशस्तथा ||

शिखायां धारयेन्नित्यं तस्य पुण्यफलं शृणु |
अश्वमेधसहस्राणि वाजपेयायुतानि तु ||

प्. २१४) गवां शतसहस्राणि सौम्यदन्तस्य यत् फलम् | 
तत् फलं समवाप्नोति वक्त्रैकादशधारणात् ||

रुद्रा |

(आ?) ------------------------------भानोरङ्गानि भावयेत् |
दंष्ट्राकरालमत्युग्रं प्रज्वलन् पावकप्रभम् ||

तद्यथा विघ्नसङ्घातमित्थमस्त्रं विचिन्तयेत् |
धेनुमुद्रां हृदादीनां गोविषाणां च नेत्रयोः ||

किरणे �

अस्त्रस्य त्रासनी मुद्रा ग्रहाणां तु नमस्क्रिया |
सोमं कुमुदकुन्दाभं बुधं चामीकरप्रभम् ||

गुरुं गोरोचनाभासं शुक्रं गोक्षीरसन्निभम् |
रक्तमङ्गारकं ध्यायेत् राजावर्तनिभं शनिम् ||

कृष्णं कृताञ्जलीराहुं केतुं धूम्राहिसन्निभम् |
कामरूप धरास्सर्वे दिव्याभरण भूषणः ||

वामोरुन्यस्तहस्तश्च दक्षहस्ताभयप्रदाः |
सितपद्मकरं सोमं राहुकेतुकृताञ्जलिः ||

अर्धकायोर्ध ----------------------------- लोचनौ |
शनि दृष्ट्वा (दंष्ट्रा) करालं च राहुं च विकृताननम् ||

प्. २१५) पूर्वादि दिग्दलाग्रेषु -------------------------------- |
-------------------------------------- पूजयित्वा यथाक्रमम् ||

धूपदीपादिनैवेद्यं देयं सर्वं खषोल्किने |
(B) ---------------------------------------------------------- तः ||

अर्घ्यपात्राम्बुना भक्त्या भास्कराय निवेदयेत् |
स्तुत्वा प्रणम्य सम्पूज्य निवेद्या ---------------- ||

-------------------------- हंफडन्तशराणुना |
समाहृत्याणुसङ्घातं संहारिण्योपसंहृदम् ||

हृत्पुण्डरीकमध्यस्ते शिवसूर्ये नियोजयेत् |
चण्डं रक्तकरालास्य मब्जाभयकरद्वयम् ||

अनेनादित्यनिर्माल्यं चण्डेशाय निवेदयेत् ||

इति सकलागमसङ्ग्रहे शौचस्नानानुष्ठानसूर्यपूजा समाप्तः ||



सुप्रभेदे �

अथातः संप्रवक्ष्यामि शिवार्चनविधिक्रमम् |
सर्वपापहरं चैव सर्वलोकसुखावहम् ||

सर्वदानफलं चैव सर्वयज्ञफलप्रदम् |
ब्रह्महत्यादिदोषघ्नमश्वमेधफलप्रदम् ||

जयदं श्रीकरं राष्ट्रवर्धनं रिपुनाशनम् |
शिवपूजासनं पुण्यं न भूतो न भविष्यति ||

शिवधर्मोत्तरे �

शिवलिङ्गार्चनादन्यत् पुण्यमप्यधिकं क्वचित् |
इति विज्ञाय यत्नेन पूजनीयस्सदाशिवः ||

(स्मृतिः (१)?)

स्मृति? सामान्येन मध्याह्न स्नाना |

--------------------------- पूज्य तत्र वै |
पूरकाकृष्यपीयूष हविष्या च शिवाणुभिः ||

अन्तः पूजित देवाय तत्समर्प्य यथाविधि |
अष्टपुष्पकधा ------------- ततः पूजा समाख्य च  ||

प्. २१७) निर्भर्त्सितसरच्चन्द्रबिन्दुरूपं महेश्वरम् |
ललाटमध्यस्थं चिन्तयेश्शुभ्रविग्रहम् ||

स्वतन्त्रक्रीडति प्रीतस्ततानन्द चे ---------- |
ध्यायतस्सततं पुंसां सत्यं सत्यं वरानने ||

प्रत्यक्षो भवति क्षिप्रं हृदि तस्य न संशयः |
चित्तेन जनितं चैव दर्पणे प्रतिबिम्बवत् ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन ध्याननिष्ठस्सदा भवेत् |
ध्यायनिष्ठं यदा चित्तं तदा बाह्यं परित्यजेत् ||

अन्यधायस्तजे मोहादुभयं तस्य ----------- |
तस्मात् बाह्यं तदा कार्यं भूतशुद्धिपुरस्सरम् ||

बहिः पूजामिति प्रार्थ्य लब्धानुज्ञस्तनो मुनि |
स्थानशुद्धिं ततः कुर्यात् छास्त्रक्तेनकर्मणा ||

शिवधर्मे �

पश्यन् परिहरान् जन्त्रमार्जन्या मृदुसूक्ष्मया |
शनैस्संमार्जनं कुर्यात् चान्द्रायणफलं भवेत् ||

संमार्जनशतं पुण्यं सहस्रमनुलेपनम् |
यः कुर्यात् सर्वकार्याणि वस्त्रपूतेन वारिणा ||

स मुनिस्समहासाधुः स यो ----------------------- |
(B?) ---------------------------------- शिवं व्रजेत् ||

प्. २१८) अस्त्रेणोच्चाटयेत् विघ्नं तालशब्दत्रयेण तु |
छोटिकाभिः दिशाबन्धं प्राकारं चास्त्रमन्त्रतः ||

--------- काकवचेनाथ कृत्वा बाह्यान्तर स्थितम् |
शक्तिजालमथश्चोर्थदर्शयेद्धेनुमुद्रया ||

स्थानशुद्धिरिदं प्रोक्तं दिव्य(द्धिं ततः) शृणु |

शिवधर्मे �

स्वर्णादिनिर्मिते पात्रे पाद्यादीन् परिकल्पयेत् |
सुश्रेष्ठं स्वर्णपात्रं तु रजतं मध्यमं भवेत् ||

-------- न्ताम्रपात्रन्तु अलाभे मृण्मयं भवेत् |
मृण्मयं प्रत्यहं कार्यं तच्च नूतनमिष्यते ||

पालाशपद्मपत्रा ताम्रपात्रसमं भवेत् |

तन्त्रसारे �

सप्तवारेण कंस्याय तण्डुलं भस्ममृज्जलेः |
त्रिधा ताम्रं च धर ---- तिन्त्रिण्या गोमयेन च ||

एकधा हेमरौप्यात्मा दारुदन्तांशुकान् जलान् |
एवं स्वर्णादिपात्राणामेकमस्त्राम्बु ----- तम् ||

अजिते �

प्. २१९) निरीक्ष्य हृदये नैव कवचेनावकुण्ठयेत् |
बिप्रसृतपीयूषपुष्पतोयाक्षतातिनः ||

हृदि |

(आ २२० पुटे) अङ्गुष्ठादिकनिष्ठान्तं पञ्चब्रह्ममनुं न्यसेत् |
ईशानादिषु सद्यान्त दण्डपङ्क्तिषु विन्यसेत् ||

कनिष्ठिका नामिकामध्ये नवपुष्पं तु सङ्ग्रहेत् |
अङ्गुष्ठतर्जनीभ्यां च निर्माल्यं च विसर्जयेत् ||

विसर्जनस्य तत्काले पुष्पं मूर्ध्नि च विन्यसेत् |

किरणे �

नशून्यमस्तकं लिङ्गं कुर्यात्तत्र कदाचन |
ऐशान्यां स्थापयेत् पूजा प्रत्यग्रमथनोषिताम् ||

कामिके �

अस्त्राम्बुनैव संशोद्ध्य शिवलिङ्गं सवेदिकम् |
सामान्यार्घ्यजलैः पश्चात् अभिषेकं समाचरेत् ||

ज्ञानरत्नावल्याम् �

प्. २२०) नित्यपूजासमाप्तौ तु रुद्धे मन्त्रगणेश्वरे |
शान्तरूपं गते तत्र लिङ्ग पीठे च तक्षणात् ||

रौद्रविघ्नस्तथासक्ता स्थिता विघ्नं प्रकुर्वते |
भुक्तिमुक्ति च निध्नन्ति तस्मात्ताद्रासयेत् पुरा ||

शिवास्त्रेण च लिङ्गस्थां पीठे पाशुपतेन तु |
पुनस्तासां च संस्नाप्य स्नापयेद्धृदयाम्बुभिः ||

तदा लिङ्गं भवेच्छुद्धं पुनर्मन्त्राः फलप्रदाः |

अजिते �

कूर्चेन बहुना लिङ्गं शोधयित्वाऽथपीठकम् |
अस्त्रेण क्षालयेत्सम्यक् बहुशोऽपिवा |

मानशुद्धिं ततः कृत्वा वामे नालं प्रकल्पयेत् ||

स्वर्णै रजतताम्रैर्वा दारुणा चैव निर्मितम् |
चतुरश्रायतालं च फेटकाकृति मेव च ||

अथवा वृत्तमेवं च गर्भगेहे च विन्यसेत् |
गर्भगेहं प्रविश्याथ विधानोद्घाटनं तथा ||

गर्भग्रेहीञ्च रुद्रं च स्थितं चैव समन्वितम् |
चतुर्भुजं त्रिणेत्रं च वरदाभयसंयुतम् |

छत्रचामरसंयुक्तं भीमरुद्रं समर्चयेत् |
निशाचरान्तकृद्देवं देवेश यजनार्थकम् ||

प्. २२१) शुद्धद्वारस्य सर्वे तु गच्छत्वं हि प्रसीद मे |
एवं संप्रार्थ्य तन्मध्ये स्थितं देवं महेश्वरम् ||

ओं नमो देवदेवेश सर्वलोकैकनायक |
उत्तिष्ठ स्नानकर्मार्थमात्मरक्षार्थमेव च ||

अंशुमति �

लिङ्गं संगृह्य हस्ताभ्यां स्नानयेद्युपरि न्यसेत् |

कामिके �

लिङ्ग मूर्ध्निगतां पूजां पूर्वकालप्रकल्पितम् |
गायत्र्या पूजयित्वा तु सामान्यार्घ्यं तु दापयेत् ||

सूक्ष्मे �

अर्घ्योदकेन संप्रोक्ष्य वक्त्रन्यासं समाचरेत् |
---------- नन्तरं देवपूजा कर्तव्येति विधीयते ||

तथाह � योगयाज्ञीय वल्मीत्याया 

निष्पीड्यस्नानवस्त्रं तु आचम्य प्रि(प्र)यतश्शुचिः |
देवानामर्चनं कुर्यात् ब्रह्मादीनाममत्सरः ||

इतीते द्वन्देवाः |

प्. २२२) गणपतिर्वा स्कन्दो वा सूर्यो वा सरस्वती वा 
तत्पतिर्वा श्रीर्वा श्रीपतिर्वा गौरी गौरीपतिर्वा 
अन्यो वाऽभिमतं ते एते यथारुचि समस्तां 

वज्यन्ते |

मनु ? �

आदित्यमम्बिकां विष्णुं गणनाथं महेश्वरम् |
ब्राह्मणः पूजयेत् पञ्च पञ्चयज्ञ परायणः ||

इति |

केचित् गणपति मादित्यं शक्तिम् अच्युतं शिवं च क्रमेण हरहर्यजन्ति |

इति |

एतदकारणे प्रत्यवायोऽपि 

कूर्मपुराणे � निगद्यते �

यो मोहादद(-द्द-)बा---------------------------------- |
--------------- दिनरकं कृमिं भुक्तेह जायते ||

इति |

अतः प्रत्यवाय परिहाराय अभी ---------------
------------------------------------------ म् तैस्सर्वैरपि 
यथारुचि कर्तव्यमिति सिद्धम् || अथ (त)ः कथं शिव एव पूजनीय इति ? |

अत्र ब्रूमः �

प्. २२३) ----------------------------------------------
---- म् समान पूज्यत्वम् पूजाफलं च |
यद्वा विशेषोऽस्तीति एवं सति देवानामम् 
---- ------------------------------------------------------------ 
ज्यत्वमात्रमहत्शब्द समाससामर्थ्यात् इदं विज्ञायते | 
सन्महत्परमोत्तमोत्कृष्टाः पूज्यमानैः (२-१-६१) इति महच्छब्दस्य ---
------- ति समासो युक्तः | 

निरतिशयज्ञानानन्द परमैश्वर्याद्यनन्तमङ्गलगुणा 
धारत्वनिरस्तसमस्तदोषासम्बन्धत्वं च ही महादेवस्य, 
शिवशब्दवाच्यतया निर्धार्यते | 

महादेवमुमापतिमन्तरेण कस्य वा परस्य 
निरुपाधिकमीश्वरशब्दवाच्यत्वमस्ति ? |

शिवशब्दोहि निरुपाधिक 
विशुद्धमाङ्गल्यगुणरूपपरमपुरुषार्थसमष्टिद्योतकतया लोके 
वेद (दे च?) प्रसिद्धः |

तथाहि � शिवकर्मास्तु , शिवास्ते पन्थानः सन्तु, शिवमस्तु 
सर्वजगतामिति ||

अथ शिव एव देवतान्तरेभ्योऽधिकतया विज्ञायते, किञ्चित् 
ब्रह्माण्डपुराणे �

ब्रह्मादीनां देवानां जनको महादेव इति चोच्यते | 

प्. २२४) द्यावापृथिव्योरिन्द्राग्न्योर्विष्णोर्धातुः यमस्य च | 
वरुणस्य शशाङ्कस्य जनिता परमेश्वरः |

कूर्मपुराणे � ब्रह्माणं प्रति ईश्वरवचनम् �

सत्वं ममाग्रजः पुत्रं सृष्टिहेतोर्विनिर्मितः |
ममैव दक्षिणादङ्गाद्वामाङ्गात् पुरुषोत्तमः ||

तस्य देवस्य दवादि शम्भोर्हृदयदेशतः |
साम्बभूवातिरुद्रोऽसौ परं तस्यापरा तनुः इति |

शिवधर्मे च �

दक्षिणाङ्गे भवत् ब्रह्मा हरिर्वामाङ्गसम्भवः |
हृदयान्निर्गतो रुद्रो 

अथः कथं पुत्रस्थानीयानां ब्रह्मादीनां पितृभूतेन 
महादेवेन पूजादिषु समानकक्ष्या ? किञ्च

यजदेवपूजायाम् (१००२) इति विधानात् यजनयोग्यो देवा ब्रह्मादयः | 
तेषामपि पूज्यो महादेव इति ---------------------------------- ||

ब्रह्माक्षरैर्मन्त्रैर्लिङ्गं पूजयते सदा |
गन्धपुष्पादिभिर्नित्यं विष्णुः पूजयते शिवम् ||

प्. २२५) ब्रह्मा शैलम् ------------------------------------ |
(त) स्य सम्पूजनादेव प्राप्तं ब्रह्मत्वमुत्तमम् ||

इन्द्रनीलमयं लिङ्गं विष्णुः पूजयते सदा |
विष्णुत्वं --------------------- कर्म सनातनम् ||

शक्रोऽपि देवराजेन्द्रो लिङ्गं मणिमयं शुभम् |
नित्यमभ्यर्च्यते भक्त्या ते ------------------------------- ||

---------------------- मयं कान्तं धनदोऽर्चयते सदा |
तेनासौ धनदो देवो धनदत्वमवाप्तवान् ||

विश्वेदे ------------------------------ मनोहरम् |
यजन्ते विधिवत्तेन विश्वेदेवत्वमाप्नुयात् ||

वायुः पूजयते भक्त्या लिङ्गं पैत्तलजं शुभम् |
केवलाभ्यर्चनेनैव वायुत्वं प्राप्तमुत्तमम् ||

वसवः कांस्यकं लिङ्गं पूजयन्ति विधानतः |
प्राप्तास्तेन महात्मानो वसुत्वं सुमहोदयम् ||

अस्विनौ पार्थिवं लिङ्गं पूजयन्तौ विधानतः |
तेन तावश्विनौ देवौ दिव्यदेहं गतावुभौ ||

स्फटिकं निर्मलं लिङ्गं वरुणोऽर्चयते सदा |
तेनासौ वरुणत्वं हि प्राप्तमृद्धि बलान्वितम् ||

लिङ्गमन्नमयं पुण्यं मुनिर्यजति भावितः |
अग्नित्वं प्राप्तवान् तेन तेजोरूपसमन्वितम् ||

प्. २२६) ताम्रलिङ्गं सदाकालं भक्त्या देवो दिवाकरः |
त्रिकालं यजते तेन प्राप्तं सूर्यत्वमुत्तमम् ||

मुक्ताफलमयं लिङ्गं सोमः पूजयते सदा |
तेन सोमोऽपि संप्राप्त सोमत्वं सततोज्ज्वलम् ||

प्रवालकमयं लिङ्गं यजते पन्नगोत्तमः |
तेन नागास्सुभोगाढ्याः प्रयान्ति परमं पदम् ||

कृष्णायसमयं लिङ्गं पूजयत्यसुरोत्तमः |
राक्षसाश्च महात्मानः तेन तेऽद्भुतविक्रमाः ||

त्रि(त्र)पुसीसमयं लिङ्गं पिशाचाः पूजयन्ति ते |
तेन ऋद्धिबलोपेताः प्राप्नुवन्ति परं पदम् ||

त्रैलोहिकमयं लिङ्गं यजन्ते गुह्यकोत्तमः |
तेन भोगबलोपेताः प्रयान्ति परमं पदम् ||

बहुलोहमयं लिङ्गं यजन्ते मातरस्सदा |
मातृत्वं प्राप्य तास्सर्वाः प्रयान्ति ------- ||

------ स्सगन्धर्वाः सयक्षोरगराक्षसाः |
पूजयन्ति सदाकालमीशानं सुरनायकम् ||

अतः महा --------------------------------------------- |
अधिकमहिमा, तस्यैव मोक्षान्तफलदायिनीति ततस्तावदपरिमितपुर्षा(-
रुषा)र्थ कांक्षिस्तु निर 

प्. २२७) ----------------------------------------- राधयेत् |
न शिवेतरम् शिवेतर प्राय भलदायिनमिति सम्पिण्डितोऽर्थः ||

तथाच कूर्म (पुराणे) �

---------------------------- सर्वकर्मफलप्रदः |
अन्यदेव नमस्कारात् न तत्फलमावाप्नुयात् ||

तस्मादनीश्वरानन्यान् त्यक्त्वा देवं महेश्वरम् |
---------------------------------------- दिश्चे(च्छे)त् परमं पदम् ||

शिवतत्त्वमविज्ञाय मन्त्रविद्यादिमण्डलम् |
मृत्पिण्डवक्तु विज्ञेयः पतितश्च भवेत्तथा ||

इति |

तस्मात् सर्वान् परित्यज्य देवान् ब्रह्मपुरोगमान् |
आराधयेद्विरूपाक्षमादित्यान्तरवर्तिनम् ||

पत्रं वा पुष्पमेकं वा लिङ्गस्योपरि विन्यसेत् |
अमन्त्रं वा सुमन्त्रं वा कुलकोटि समुद्धरेत् ||

काशीखण्डे � केशवादित्यसंवादे �

केशव वचनं च �

देवदेवो महादेवो नीलकण्ठ उमापतिः |
एक एव हि पूज्योऽत्र सर्वेषां सर्वकारणम् ||

प्. २२८) किम त्रिलोचनादन्यः समर्चयति योन्यपि |
सुलोचनोऽपि विज्ञेयो लोचनाभ्यां निवस्थितः ||

इति |

ततः शिवाराधनमेव सर्वदेवतान्तराराधनात्  प्राथमिकम् अधिक 
फलप्रदं मुख्य त्व मिति सिद्धम् | विशिष्य ब्राह्मणानां महादेव 
एवोपास्यः |

तदुक्तम् �

ब्राह्मणस्य तु तत्रापि विशेष दैवतं शिवः |

इति |

ब्राह्मणो भगवान् रुद्रः क्षत्रियो विष्णुरुच्यते |

	इत्यादिस्कान्दपुराणवचनं च अनुसन्धेयम्, अतः 
ब्राह्मयैकराशिः शिव एव ब्राह्मणैः लिङ्गादिषु अर्चनीयः | 
शिवाराधतं सर्वेषां मुख्यम् | विशेषात् ब्राह्मणानामित्युक्तम् | 
तदाराधनं लिङ्गादौ मूर्तिविशेषे उपपद्यते | तत् अमुष्य 
सकलदेवतासार्वभौमस्य महादेवस्याराधनमेव वरीयान् | तदपि 
लिङ्गविशेषे इति |

तदुक्तं महाभारते � द्रोणपर्वणि �

देवदेवस्वचि ----------------------------------- ः |
प्. २२९) सर्वरूपोद्भवं ज्ञात्वा लिङ्गातितं प्रभुम् ||

दुर्लभं प्राप्यमाराद्ध्यं येऽर्चयन्ति सदाशिवम् |
--------------------------------------------------- र्थास्ते नरोत्तमाः ||

बृहत्कालोत्तरे �

पृथिव्यां यानि तीर्थानि पुण्यान्यायतानि च |
---------------------------------------- म् प्रपूजयेत् ||

काशीखण्डे � श्रीकेशववचनम् �

किं किं नस्सम्भवेदत्र शिवलिङ्गसमर्चये(ना)त् |
------------------------------------र्गमोक्षौ न संशयः ||

त्रैलोक्यैश्वर्यसम्पत्तिमथा(धा)वासा सहस्रगो 
यल्लिङ्गं सकृदप्यत्र ---------------------------------- ||

तो जन्मभयं तेषां संसारे दुःखभाजते(-ने) |
न लिङ्गाराधनात् पुण्यं त्रिषुलोकेषु चापरम् ||

तस्माल्लिङ्गंन्त्वकप्यकक समर्चितमहेशितु |
यस्तु लिङ्गार्चनं त्यक्त्वा देवानन्यान् प्रपूजयेत् ||

रत्नं विहाय मूढात्मा तथा काचमपत्विते -- |

शिवधर्मे �

प्. २३०) लिङ्गे देवो महादेवः साक्षादेव व्यवस्थितः |
अनुग्रहाय लोकानां तस्मात् लिङ्गं प्रपूजयेत् ||

यो न पूजयते मोहात् लिङ्गं त्रिभुवनेश्वरम् |
स स्वर्गमोक्षराज्यानां क्षिप्रं भवति भाजनम् ||

	इति शिवाराधनमहत्त्वपराणि वचनानि यति(दि) साकल्येन 
लिख्यन्ते तदा चतुर्दशभुवनरुहाः महीरुहाः सर्वे तालाश्चेदपि 
नालम् अलमिति विस्तरणे सङ्ग्रहग्रन्थः इति ||

इति परशिवोत्कर्षोद्घोषः ||



अथ नित्यार्चन विधिः ||

वक्ष्ये नित्यार्चनं पुण्यं शुभदं पापनाशनम् |
महापातकदोषघ्नं सर्वयज्ञ फलप्रदम् ||

मकुटे �

विप्र क्षत्रिय विट्छूद्रा दीक्षिताश्च प्रवेशकाः |
आत्मार्थ मे (म् य) जनं कुर्यात् न कुर्यात्तु परार्थकम् ||

अंशुमति �

चातुर्वर्ण्योद्भवस्त्रीणामर्चनं च विशेषतः |
अन्य कर्म न कुर्वीत यावन्नाराधितश्शिवः ||

तदुक्तम् � शिवधर्मे �

कृताञ्जलिपुटो विष्णुः ब्रह्माचापि विशेषतः |
पूर्वंलिङ्गंसमाराद्ध्य पश्चात् कार्याणि चक्रतुः ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन मरणान्तं यजेत्ततः |
शुद्धं केवलसंमिश्रमात्मार्थं त्रिविधं स्मृतम् ||

(शुद्धं च केवलं मिश्र )

प्. २३२) जितेन्द्रियार्चितं शुद्ध केवल ----मर्चयेत् |
आचार्यो मिश्रकं चैव केवलं शुद्धमर्चयेत् ||

शुद्धं वा शक्तिर ------------------------------ |
सौरादिचण्डपर्यन्तं मिश्रं चेति प्रकीर्तितम् ||

कारणे �

एकलिङ्गं तथा मोक्षं व्याधिरू --------------------- |
--------------------------- कुर्यात् भोगमोक्षप्रदायकम् ||

चतुर्लिङ्गं तु यत्रैव आयुश्श्रीकीर्तिहानि च |
पञ्चलिङ्गमिति श्रे ------------------------------ ||

षष्ठं चेन्मरणं कुर्यात् सप्तमं भवनाशनम् |
अष्टमं तु महाव्याधिरथना शत्रुवर्धनम् ||

नवलिङ्गं तथा चेष्टं शिवलोके महीयते |

चिन्त्यविश्वे �

मरतकं पुष्टिदं प्रोक्तं पद्मरागं धनार्थिनाम् |
आयुष्यवृद्धि वैडूर्यं स्फटिकं पुत्रवर्धनम् ||

स्तम्भनं पुष्यरागं(गात्) स्यात् राष्ट्रवश्यं प्रवालकम् |
कर्षणं स्यात्तु वज्राख्यं माणिक्कं सर्वसिद्धिदम् ||

इन्द्रनीलं तु मोक्षार्थं रत्नजानां फलं भवेत् |

प्. २३३) अङ्गुल्यादि वितस्त्यान्तं कुर्यात् लिङ्गं तु रत्नजम् ||

आयामसदृशं नाहं शिरोवर्तनसंयुतम् |
स्वप्रमाणेन कर्त्तव्यं रत्नलिङ्गस्य पीठिका ||

पिण्डिका स्वस्वयोनिस्स्यात् तदभावे हिरण्यकम् |
रजतं ताम्रकं चैव अधमं चेति कीर्तितम् ||

चतुरश्राथ वृत्तं वा चललिङ्गस्य पीडिका |
आयामद्विगुणार्थं वा द्विगुणं त्रिगुणं तु वा ||

विस्तारं तत्समं ज्ञेयं शेषं पूर्वोक्तवत् कुरु |
लिङ्गयामत्रिभागैकं पीठमध्ये निवेशयेत् ||

सर्ववित्तकरं लिङ्गं त्रिभागं सूत्रवर्जितम् |
रत्नलिङ्गं समाख्यातं लोहजं लिङ्गमुच्यते ||

सुवर्णेन कृतं लिङ्गं भुक्तिमुक्तिप्रदं भवेत् |
ताम्रजं पुत्रदं प्रोक्तं रजतं श्रीकरं भवेत् ||

सुखदं कांस्यमित्युक्तं पैत्तलं रोगनाशनम् |
अपस्यं शत्रुनाशं तु त्रिलोहं मारणं भवेत् ||

तथा च त्रपुसीसं तु कल्पयेत् कल्पवित्तमः |
रत्नजस्योक्तमार्गेण ------------------------ समाचरेत् ||

सूक्ष्मे �

प्. २३४) महानदीसमुद्भूतं सिद्धक्षेत्रादिसम्भवम् |
पाषाणं परया भक्त्या -------------------------------------- ||

श्वेतरक्तं तथा पीतं कृष्णं विप्रादि पूजितम् |
स्वभावात् कृष्णवर्णं तु सर्वजातिषु सिद्धिदम् ||

नर्मदा ----------------------------------------------- दीरितम् |
स्वयंभूतं सदा पूज्यं सर्वलिङ्गोत्तमोत्तमम् ||

त्रेधैव स्फटिकः शुचीन्दुरनिकान्ताख्य |
----------------------------------------------------------||

--------------------- न्यविद्युलसित त्रासादिदोषान्विताः |
अन्यश्चन्द्रकरात्रं वत् तदितरो

दीप्येत सूर्यातपे 
पी ------------------------------------------------- |
ष्वेवं हि हेम्नापि वा ||

अम्बुबिन्दुनिभं स्वच्छं समं चन्द्रप्रभान्वितम् |
अशेषदोषनिर्मु ------------------------------------------- ||

निष्प्रभं निर्मुखं रूक्षं बहुवर्णं च झर्झरम् |
तुषारकणसन्त्रासरेखा चिबिटसंयुतम् ||

---गर्भ कीलकोपेतं शर्कराव्रणसंयुतम् |
अन्यजातिसमाक्रान्तं सदोषं स्फटिकं त्यजेत् ||

बाणश्शिवश्शक्तिरमुष्यबाणि �

प्. २३५) नल्लिङ्गमाहु(ः) खलु बाणलिङ्गम् |
शिवार्पितं तस्य समर्चनेन 
बलीन्द्रपुत्रोऽजनि बाणनाम |
स्यात् कोटि(टी)तिसृशृगिरौ लिङ्गशैले 
कालीगर्ते नर्मदाबाणलिङ्गं 
एकं कोटिश्चामरेशे महेन्द्रे कन्यातीर्थारण्यनेपालकेषु |

पर्यायातुलया धृतं यदि महा साम्यानयत्वेवध(य)त् |

क्षिप्तं (इतः परं २३४ पुटे वारि तदेव ------------ इत्यारभ्य लिखितं 
द्रष्टव्यमिति भाति )

---------------- ञ्ज -------------- म्मणिकङ्कणमृगमदं 
काश्मीरजं कज्जलं 
धम्मिल्लं नवमौक्तिकं च वपुषा

वामेन वक्षोरुहम् |
नागेन्द्रं गच(ज)र्मभस्म गरलं गङ्गां जटामण्डनं 
चान्येनापि समुद्वहन् विजयते देवोर्धनारीश्वरः ||

अर्धनारीश्वरकृपा नित्या अस्तु ||
श्रीसुगन्धलतानायक्यै नमः ||

करकृतमपराधं क्षन्तुमर्हन्ति सन्तः ||

रत्नगिरि चिदम्बलं गुरुक्कक् पुस्तकम् |
रालकेश्वर्यै नमः || रत्नगिरि चिदम्बलम् 

प्. २३६) समयामलकशुद्धिः विशेषात् कायशोधनम् |
निर्वाणेन कलाशुद्धिः अभिषेको गुरुर्भवेत् ||

प्. २३७) (आ २३८) न तु ,

कालोत्तरे �

नालिकेरफलीमात्र शौचार्यं मृदमाहरेत् |
जले शुद्धे समागम्य पश्चा --------------------- ||

पाद्मे पुराणे �

तीर्थे शौचं न कुर्वीत कुर्वीतोद्धृतवारिणा |
अरत्निमात्रकं त्यक्त्वा कुर्याच्छौचमनुद्धृते ||

------------------- या शिश्नमक्षमात्रप्रमाणतः |
तथा सर्वत्र संशोद्ध्य पञ्चपानाङ्गवर्तिनम् ||

दशकृत्वा करं वाम सप्तकुर्यात् करद्वयोः |
पादद्वये तथा तिस्र ग्रहस्थस्य विधीयते ||

कारणे �

एतदुक्तं ग्रहस्थानां द्विगुणं ब्रह्मचारिणाम् |
त्रिगुणं वानवानां यतीनां तु चतुर्गुणम् ||

यावन्मात्रं मनश्शुद्धि तावत् शौचं समाचरेत् |

स्मृतौ �

यथोद्दिष्टं दिवा शौचं निश्यर्धं तत उच्यते |
आतुरस्य तदर्धं स्यात् तदर्धं चाध्वनि स्मृतम् ||

प्. २३८) शौचशेष मृतं तोय नाभिप्रक्षालयेद्य(तिः)ती |
आशेषस्तस्य पितरः भक्षयेयुर्न संशयः ||

तस्मात् सर्वप्रय 

सर्वज्ञानोत्तरे �

दिवोदङ्मुखतस्तिष्ठेद्रात्रौ वै दक्षिणामुखः |
अर्धरात्रे तु नैरृत्यां द्वे सन्ध्यो तु यथा दिवा ||

सान्ताने �

वातस्याभिमुखं चैव न कुर्यात्तु कदाचन |

अन्यत्र �

रविं दक्षिणतः कृत्वा विण्मूत्रं तु विसर्जयेत् |

अन्यत्र �

यथासुखमुखं कुर्यात् प्राणबाधा भयेषु च |

पाद्मे �

वाचं नियम्य यत्नेनाष्टिवेनोच्छ्वा(च्छा)सवर्जितः |
प्रत्यादित्यं जलाग्नीनां चन्द्रगोब्राह्मणान् प्रति ||

देवालय समीपे तु कूपे कोष्ठे च भस्मनि |
क्षेत्रे तु वृक्ष छायायां नद्यामन्तस्सरित्सुच ||

शैत्यवृक्षसमीपे तु वेलायां वा महोदधेः |
चत्वारे ग्रहमध्ये च न कुर्यादुभयं नरः ||

प्. २३९) पाद्मे �

तिष्ठेणादिचिरं तत्र पुरीषं नावलोकयेत् |

ज्ञानरत्नावल्याम् �

तृणैः पायुमयज्ञाङ्गैः मृज्य ज्ञानुपयोगिभिः |
मृत्पिण्डे नैव वा कुर्यात् मार्जनं लोष्टकामिना ||

गृहीतशिश्ना वामेना ------------------------------ |
वारितदेव लभ्यमपि यत् तद्बाणलिङ्गं विदुः ||

तुङ्गं तस्य शिरः पदं कृ(कु)शमतोयद्वा स्पृशेदर्चिता कन्या 
पञ्च वयस्तदेव हि मुखं नैवास्य लक्ष्मोद्धृति ||

उत्पत्तिं बाणलिङ्गानां लक्षणं च ततशृणु |
नर्मदा दैविकार्थाश्च गङ्गायमुनयोस्तथा ||

सन्ति पुण्यनदीनां च बाणलिङ्गानि षण्मुख |
बाणस्सदाशिवो ज्ञेयो बाणो बाणान्धकासुरः ||

बाणं जलमिति ज्ञेयं तस्मात् बाणमिहोच्यते |

तन्त्रसारे �

उत्तमं बुद्बुदाकारं -------------------------------- तिः |
अधमं वृषभस्कन्धमित्येते लिङ्गलक्षणम् ||

पक्वजम्बूफलाकारं महिषा ------------------- |

प्. २४०) --------- सदृशं बाणलिङ्गस्य लक्षणम् ||

स्थूलश्शिरः कृशं पादमुन्नतं तु मुखं भवेत् |
----------------------------------------- खेदतुङ्गकम् ||

विस्तृतार्थसमगोमुखान्तकं 
गोमुखान्तसमकण्ठनाह |
----------------------------------------
------------------क्त्याधिक्यं धनक्षयम् ||

लिङ्गपीठसमं कुर्यात् भोगमोक्षप्रदायकम् |
ककं ------------------------------------- राहतः ||

रेखावङ्गहतश्चैव बिन्दुः प्रीतिविनाशनम् |
कर्कशे बाणलिङ्गे तु पुत्रता ------------------ ||

------------- स्फुटित बाणे व्याधिर्मरणमेव च |

रौरवे �

स्थूलं शिरः कृशं मूलमुन्नतं तु मुखं भवेत् |
इन्द्रादिपूजितान्यत्र तच्छिन्ने छि--- तानि तु ||

अपीतानि षडश्राणि वज्राङ्कानि विशेषतः |
इन्द्रलिङ्गानि तान्याहुः साम्राज्यार्थ प्रदानि तु ||

असितं हिमकीलालं मुष्टष्णं (लमुष्ण) स्पर्शात् करोत्यलम् |
आग्नेयं शक्तिसङ्गाशमथवा शक्तिलाञ्छितम् ||

प्. २४१) इदं लिङ्गं रं स्थाप्य तेजसोऽधिपतिर्भवेत् |
दण्डाकारमयं याम्यमथवा रसनाकृतिः ||

यथा सङ्गं मुहूर्तेन निर्णीतं जायते तदा |
वारुणं वर्तुलाकारं पीठाङ्गं वाऽतिवर्चसम् ||

वृद्धिसुस्थादुस्वच्छत्वमाणे यान्त्यप्सु मध्यगे |

कृष्णं धूम्रं / 
तु वायव्यं सधूमध्वजभूषणम् |
मस्तके स्थापितं तस्य सचेलनिहितं तु वा ||

निर्वातेऽपि चलस्यात्र शत्रोरुच्चाटने मतम् |
गदाकारं मध्य ---- कौबेरं सस्यमध्यगम् ||

दिनं वाऽप्यथवा रात्रिं सस्यानां वृद्धिवर्धनम् |
त्र्यश्रं शूलाङ्ग(शूलाङ्गितं) रौद्रं हिमकुन्देन्दुवर्चसम् ||

चातुर्वर्ण्यमयं वापि वृषभं जायतेऽग्रतः |
वैष्णवं शङ्खचक्राङ्गं गदाब्जादिवि वर्जितम् ||

श्रीवत्सं कौस्तुभं कान्तं कोलं (ल?)सिह्मासनाकृतिम् |
वैनतेयसमाङ्कं यत् श्रीभूदेवीस ----------------------- ||

वैष्णवं नाम तत् प्रोक्तं सर्वैश्वर्यफलप्रदम् |
पद्मपत्रस्य वर्णं तु पद्माङ्क वा कमण्डलुम् ||

दण्ड ---------------------------------- ज्ञप्तितं मद(त)म् |
अर्च्यं स्यात् कपिलं लिङ्गं मुनीनां मोक्षकांक्षिणाम् ||

प्. २४२) लघुवा क ----------------------------------- त् क्वचित् |
तीक्ष्णाङ्गं वक्रशीर्षं च त्र्यग्रं लिङ्गं च वर्जयेत् ||

अतिस्थूलमतिकृशं/
र्जयेत्तादृक् तम्मुमुक्षोर्यतोहितम् |
पूजितव्यं (-तस्यं) ग्रहस्थेन वर्णेन भ्रमरोपमम् ||

-------------------------------- दासौषम्नकं भवेत् |

ज्ञानरत्नावल्याम् �

त्रिपञ्च सप्तवारं वा नुलासाम्यं च जायते |
तदा ------------------ शेषं पाषाणसम्भवम् ||

नद्यां वा प्रक्षिपेद्भूयोयदातदुपलभ्यते |
तदा बाणं समाख्यातं -------------- यकम् ||

अंशुमति �

सूतकप्रेतकाशौचे आत्मार्थं यजनं स्मृतम् |
पूजालोपे न कर्तव्यं सूतके मृतकेऽपि च ||

शिवमन्त्रेण कर्त्तव्यं स्नानमात्रेण शुद्ध्यति |
आशौचं न भवेत्तत्र पद्मपत्रमिवाम्भसा ||

पूजान्ते प्रविशेच्छेदमाशौचं च विशेषतः |
एवं लिङ्गार्चनं कुर्यात् काम्यानुष्ठान हीनकः ||

प्. २४३) अथवा सूतके प्रेते न स्वयं लिङ्गपूजनम् |
मानसं च यजेद्धीमान् सर्वं मानसकल्पनम् ||

तल्लिङ्गं पूजयित्वा तु गुरूणां 

(आ) ना वौषडन्तेन पूरयित्वाऽभिमन्त्रयेत् |
मन्त्रसंहितया तेषु तत्तत् द्रव्याणि चक्षिपेत् |

सुप्रभेदे �

उशीरं चन्दनोपेतं दूर्वासिद्धार्थसंयुतम् |
चतुर्द्रव्यसमायुक्तं पाद्यमेतदुदाहृतम् ||

एलालवङ्गकर्पूरं तिलं जातीफलं मुरम् |
षड्भिः द्रव्यैस्समायुक्तं शिवस्याचमनीयकम् ||

तिलव्रीहिकुशाग्राणि आपक्षीरयवस्तथा |
तण्डुलैस्सर्षपापेतमर्घ्यमष्टाङ्गमुच्यते ||

पाद्यतोयं च ----------- द्विप्रस्थाचमनं भवेत् |
प्रस्तमर्घ्यजलं प्रोक्तं प्रमाणाः परिकीर्तिताः ||

अथवा पात्रमेकं तु पाद्यमाचमनार्घ्यकम् |
------------- कं धरणं श्रेष्ठं तदर्धं मध्यमं ततः ||

तदर्धमधमं ज्ञेयं पाद्यद्रव्यं त्रिधोदितम् |
द्विकुञ्चं माषकं चैव धरणं माष---------- तिः ||

धरणाष्टौवलं चैव पलं मुष्टिरिहोच्यते |

प्. २४४) चतुर्मुष्टिस्तथा पादं प्रस्थं पादचतुष्ककम् ||

आढकं तच्चतुष्कं स्यात् द्रोण --------- चतुष्ककम् |
द्रव्यालाभेऽक्षतं तोयं चन्दनं कुशया सह ||

कारणे �

पात्राणामप्यलाभे तु शङ्खं वा शुक्तिका तु वा |
शंखं 
(B) त्रिविधमित्युक्तं पुमान् नारी नपुंसकम् ||

मूलस्थूलं भवेन्नारी अग्रस्थूलं नपुंसकम् |
अग्रमूलसमं चेत्तु पुमान् चेति प्रकीर्तितम् ||

ताम्रपर्ण्युद्भवं शङ्खम् उत्तमं चेति कीर्तितम् |
गङ्गायां मध्यमं चैव नर्मदायां च कन्यसम् ||

एवं त्रिविधामित्युक्तं जाति श्रेष्ठ(शङ्ख) मथोच्यते |
दक्षिणावर्तकं शङ्खं जाति श्रेष्ठमिति स्मृतम् ||

उत्तमं प्रस्थचूर्णं तु मध्यमं कुडुपद्वयम् |
कन्यसेकं तु कुडुप--- गं शंखमुच्यते ||

अंशुमति �

पुच्छाग्रे हेमरत्नादि भूषितंचातिसुन्दरम् |

प्. २४५) निश्वासे �

शङ्खं च क्षालयेद्धीमान् तुषदग्धेन शुद्ध्यति |
शङ्खमन्तश्शुचिकरं बहिरस्तिवदाचरेत् ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन कर्तव्यं कनकादिना |
शङ्खं चन्द्राधिदैवत्यं कुक्षिं(-क्षौ) वा(व)रुणदेवता ||

पृष्ठे प्रजापतिश्चैव शङ्खाग्रे सर्वतीर्थकम् |
शङ्खपादाधिदेवत्यं वलयं वासुकिस्तथा ||

त्रिपादं वह्निदेवत्यमित्येते(ता)अधिदेवताः |
(आ) गन्धपुष्पादिकं यत्तत् द्रव्यं संप्रोक्ष्य चास्त्रतः ||

कामिके �

ईक्षणं मूलमन्त्रेण प्रोक्षणं चास्त्रमन्त्रतः |
ताडनं चास्त्रमन्त्रेण वर्मणाऽभ्युक्षणं भवेत् ||

जडचिद्भेदनं वृद्धि शिवद्रव्यं निरीक्षणम् |
प्रोक्षणं योग्यता कॢप्ति जडात् भिन्नस्य वस्तुना ||

ताटनं तत्रचिद्व्यक्तिर्यथापाषाणताडनम् |
उत्पत्तिर्विष्णुलिङ्गानामभ्युक्षणमतः परम् ||

परमेश्वरे �

दृक्क्रियैश्चात्मकैरर्कवह्निसोमविलोचनैः |

प्. २४६) क्रमाछुष्कं तथा दग्धमंमृताप्लुतिसंयुतम् |

शुद्ध्यर्थं प्रोक्षितं शक्तितैजसं ताडनं ततः |
अभ्युक्षणक्रिया जाता ग्राह्यताभावसंयुतम् ||

तन्त्रसारे �

मांस ----- रूपसन्त्यागात् आत्तशक्तिस्वरूपतः |
शिवयोगं भवेद्ययं सा क्रिया द्रव्यशोधनम् ||

द्रव्यशुद्धिं विधायैवं स्वशिरस्यर्घ्यसेचनम् |
कृत्वास्त्रेणाथ मूलेन पुष्पमारोप्य मूर्ध्निषु ||

ललाटे तिलकं कृत्वा चन्दनेन सुगन्धिना |
आसनं मूर्तिमूलेन आत्मपूजाञ्चकारयेत् ||

मन्त्रशुद्धिं ततः कुर्यात् तच्छुद्धिरथ कथ्यते |

शिवधर्मे �

(B) प्राकृतं भावमुत्कृत्य शिवोहमिति भावयेत् |
यावन्न तत्समो जातः तावन्नाराधने क्षमः ||

शुद्धत्वाच्च शिवत्वाच्च देहं शिवतनुं स्मरेत् |

चिन्त्यविश्वे �

मौनी भूत्वा शिवं ध्यात्वा मूलमन्त्रादिकानणून् |
प्. २४७) ओंकारं पूर्वमुच्चार्य नमस्कारान्तमेव च ||

ब्रह्माङ्गानि च प्रासादं शिवबीजं तथैव च |
ह्रस्वबिन्दुगतं दीर्घं ब्रह्मरन्ध्रावधि प्लुतम् ||

द्वादशान्तरसंयुक्तं प्रासादं मन्त्रशुद्धये |
ज्ञानशक्तिमया मन्त्राः किन्त्वैश्वर्यमलान्विताः (त) ||

शक्तिज्वलित सा मध्य सर्वाभीष्ट प्रदायकः |
मन्त्रशुद्धिरितं प्रोक्तं पूजाकाले तु संस्म(स्क)रेत् ||

अंशुमति �

फेटकात् सर्वबेराणां माक् सङ्गृह्य विचक्षणः |
आच्छाद्यवस्त्रं गलितं प्रोक्षयेदस्त्रवारिणा ||

निर्माल्यं च विसृज्याथ मानसं स्नानमाचरेत् |
स्वर्णं रजतताम्रैर्वा कंसकं त्रपुसीसकैः |

एवं षट्द्रव्यमाख्यातं स्नानवेदिं प्रकल्पयेत् |
उपानं पद्मजगतिं पट्टिकण्ठं च कम्पकम् ||

जगतीं वाजि न कृत्वा विस्ताराय मतो -------------

प्. २४८) ब्लन्क् पगे

प्. २४९) अङ्कुरार्पणम् ||

(१०४आ) -------------------- गयुगे गृहवदेकपदे निमध्ये पद्माकृतिं शशि 
च कार्तिकरोहिणी चापूर्वादिपञ्चगुणपालिक लोकपालान् मन्त्रं न्यसेत् 
सकलमङ्गलमङ्कुराणाम् |

क्षेत्रे पर्वतसूत्रधातुपदके मध्ये गृहे पङ्कजं पद्मोर्ध्वे 
शशिशक्तिके तु परिगुर्वी धीचतुर्द्वादशे |

	तद्वीथि परिविंशवेदपदके कुम्भश्शरापालिकाध्यायेत् केशव 
वत्रिमये भवमिति चन्द्राङ्कुरं साङ्गकम् ||

कात्यायनसूत्रपदविंशति पञ्चके न मर्धे तु रत्नपदपद्मशशि 
द्विशक्तिं तद्यावृते द्विवसुपाक्तिक पूजयित्वा अङ्कारसीजमिति 
चन्द्रकोष्टम् | भूतस्य रेघपद षोडशवेदमध्ये पद्मोर्ध्वमेव 
शशिशक्ति द्विपाशुमेवा |

प्. २५०) तद्यावृते रविरसद्वयपालिकायां 
यद्भाववेदविदधर्मङ्कुरकन्यसञ्च ||

अङ्कुरार्पणं चतुर्विधम् ||

शुभमस्तु ||

अथ प्राणप्रतिष्ठा ||

अस्य श्री प्राणप्रतिष्ठा मन्त्रस्य ब्रह्मविष्णुमहेश्वरा ऋषयः | 
ऋग्यजुस्सामाथर्वाणश्छन्दांसि सकलजगत्सृष्टिकारण 
प्राणशक्तिर्देवता | ओं (ह्रां) हीं बीजं स्वाहा शक्तिः मम 
सकलमन्त्रयन्त्रौषधमये धर्मार्थकाम्यमोक्षार्थे विनियोगः |

ओं आं ह्रीं क्रां अं ङं घं गं खं कं अं 
पृथिव्यप्तेजोवायुराकाशात्मने क्रों ह्रीं आं ईं हृदयाय नमः | 
ओं ह्रीं क्रों ईं ञं झं जं छं चं इदं 
शब्दस्पर्शरसरूपगन्धात्मने क्रों ह्रीं लं हां ह्रीं शिरसे 
स्वाहा ||

प्. २५१) हां ह्रीं क्रों ऐं नं सं यं दं थं तं वं 
त्वक्चक्षुश्श्रोत्रजिह्वाघ्राणात्मने क्रों ह्रीं आं अं अस्त्राय फट् 
भूर्भुवस्सुनरोमिति दिग्बन्धः |

ध्यानम् 

रक्ताम्बोधिस्थपोतोल्लसदरुणसरोजाधि(ति)रूढा(क्षां) कराब्जे 
पाशं कोदण्डमिक्षूद्भवतु जयगुणाम् अङ्कुशं पञ्चबाणम् |
बिभ्राणां सृ (अस्य शेषः २५४ पुटे द्रष्टव्यः |)

(१०६आ) भस्मदर्पण छत्र चामर ताल बृन्द गेय नृत्त वाद्य प्रदान 
महाहविर्निवेदन पाद्य-आचमनार्घ्य नित्योत्सव पादुकार्चन 
ताण्डवदर्शन मन्त्रजप प्रदक्षिण चुलुकोदकप्रदान इत्यादि 
शिवार्चनाङ्गा ||

इति श्रीमत् कामिकाख्ये महातन्त्रे नित्यपूजै(जा) समाप्तः (प्ता) ||



ओं 

नित्यकर्म 

नित्यकर्मविधिं वक्ष्ये सर्वदोषविनाशनम् |
राजा विजयसिद्ध्यर्थं सर्वप्राणिसुशोभनम् ||

	ओं प्रातरुत्थाय शिवं संस्मृत्यावश्यकं विधाय बहुमृत्स 
त्वजलदेशमार्गे इति एकाय मृताय जननं गुदस्य 
पञ्चवामहस्तदशभिः उभौ च सप्त आमलीफलमात्रेण मृतेन 
प्रक्षाल्यत | एवं शौचाचमन दन्तशुद्धिं विधाय 
स्नानमन्त्रस्नानविधि �

पादाचमनं वैदिकशैवसन्ध्यायां ब्राह्मी वैष्णवी रौद्री 
इत्यादिसन्ध्यावन्दनतर्पणसूर्यपूजाप्राणायाम करशुद्धि 
करन्यास सामान्यार्घ्यकल्पन मतु द्वारपूजा गणपति 
सरस्वतीमहालक्ष्मी नन्दिगङ्गामहाकाल यमुने च 
वृषभदण्डिमुण्डि विजयी भृङ्गिणी अनन्तवासुखी (कि) च मधु 
द्वारपूजां 
(B) पीठशुद्धिस्थलशुद्धिलिङ्गपीठसुमुखबाहु 

प्. २५३) पादवृ(पृ)ष्टकल्पन लिङ्गनां 
स्थानकासनाशयनस्नानाम्बुप्रमाणलिङ्गशुद्धिजलप्रमाणस्नाना
म्बु द्रव्य पूजोपकरण अङ्गोपाङ्गप्रत्यङ्ग-आधारशक्तिन्यास 
पञ्चासनकल्पन मूर्तिन्यासविद्यादेह कल्पन आवाहन स्थापन 
सन्निधानसन्निरोधन अवकुण्ठन अमृतीकरण पाद्य-आचमनार्ख्य(-
घ्य) पुष्पप्रदान अभिषेककाले मन्त्रपुष्पकालेशोद्धारण 
अभिषेककाले मन्त्रोच्चारणविधानपञ्चगव्य 
पञ्चामृताभिषेचनद्रव्यसङ्ग्रहणमभ्यर्चन 
उद्वार्चितस्नानकालवस्त्रेण यज्ञसूत्रोत्तयि 
स्वर्णपुष्पसंयोज्यागन्धतोयेन लिङ्गपीठाभिषेचन 
वस्त्रेणालम्बनवस्त्रवेष्टन गन्धानुलेपन भूषणादिरलङ्कृत्य 
पिधान मन्त्रान्नं निवेदन पानीय प्रदानमुखवासन ताम्बूल 
बलिप्रदान पश्चिमद्वारविशेषण नित्याग्नि प्रदान होमद्रव्य 
प्रमाणसोमान्ते � शुद्धम् | पवित्रोजन पञ्चावरणः पूजन 
पाद्याचमनार्घ्य धूपदीप नीराजन (नीराञ्जन) (२५५ पुटे 
नित्यकर्मविधिः समाप्तः |)
 
(२५१ पुटे बिभ्राणां सृ इत्यस्य शेषः इतः परं लिख्यते |)

(आ) क् कपालं त्रिणयनां पीनवक्षोरुहाढ्यां 

प्. २५४) (२५१ पुटस्थप्राणप्रतिष्ठाशेषः) 

देवी बालार्कवर्णां भव सुखकरीं प्राणशक्तिः परां वा ? |

ओं आं ह्रीं क्रों -------- यं लं वं शं षं सं हं लं क्षं 
हंसस्सोहम् | गर्भ प्राणं जीवन्तु अस्ति तम्म सर्वगात्राणि 
सर्वेन्द्रियाणि त्वक् मनश्चक्षुश्श्रोत्र जिह्वा ना(णा)सा आयातु सुखं 
जीव तिष्टन्तु स्वाहा ||

ओं क्रों ह्रीं आं ओं ओं यत्वागमनात्मने नमः असुरात्मने नमः 
लं मांसात्मने नमः | शं हस्ति आत्मने नमः | णं मज्जात्मने 
नमः | सं शुक्लात्मने नमः | क्षं अव्यक्तात्मने नमः | ओं 
प्राणप्रतिष्ठा मन्त्रः समाप्तः ||

पूजाकाले तथाहोमे समाधि च जपं क्रमात् |
भोजनावश्यकालेषु मौनं षट्सु विधीयते ||

प्. २५५) (१०९आ) शायुधाः इति पञ्चावरणपूजा या धनधान्य 
समृद्धितं  पाद्याचमनार्घ्य गन्धपुष्पधूपदीपनैवेद्य 
पानीयं बलि ----- ग्निहोत्र निर्माल्यविसर्जन ताम्बूल मुखवास 
पाद्यादि धूपदीपप्रदान आरात्रिक भस्मप्रदान दर्पण 
छत्रचामर व्य(वि)जन नित्योत्सव श ---- क्तं महाहविः 
प्रदानतिलदानगोदान स्वर्णदाननित्यदान ब्राह्मणपरिग्रह नृत्त 
गीत वाद्यस्तोत्र प्रदक्षिण नमस्कार गुह्यातगुह्यातिरविज्ञापन 
चुलुकोदक प्रदान एवं त्रिसन्ध्यां समभ्यर्च्य 
गुरुपुस्तकसमाराधन अतिथिसत्कार चण्डेश्वरपूजा रात्रौ 
अर्धयामदेह्या समाराधन क्षेत्रपालार्चनं कृत्वा 
प्राणाग्निहोत्रं सद्धासं सुहु(भु)ञ्जीयात् | एवं नित्यं 
नित्यकर्मविधि(ः) ||

नित्यकर्मं समाप्तः ||
 
शुभमस्तु ||

(२५३ पुटे नित्यकर्मविधिः) 

अत्र समापनम् ||

प्. २५७) हरिः ओम् ||

ग्राम ---- (शान्तिः) प्रतिष्ठा ||

(११०आ) प्रतिष्ठै �

अथ प्रतिष्ठोत्सवकर्म क्रमेण सुमुहूर्तौ आचार्य यजमानस्य हस्तेन 
नालिकेरं ---------------  विघ्नेश्वरपूजां सङ्कल्प पुण्याहं 
वाचयित्वा स्वस्तिवाचकैः सर्वमङ्गलवाद्यं घोषयेत् | 
श्रीदक्षिणामूर्तिसन्निधौ विज्ञापनं कृत्वा अथ ग्रामशान्तिं 
कुर्यात् | गोपुराग्र वा ग्राममध्ये वा पूर्वोक्तप्रकारं मण्डपं 
कृत्वा सङ्कल्प पुण्याहं वाचयित्वा मण्डपकोणे भैरवचक्रं 
विभूतिं विलिख्य प्रथमं त्रिकोणमध्ये ह्रीं विलिख्य तद्बहिः 
अष्टकोणं हरिहर जय हुं फट् इति विलिख्य तद्वहिः वृत्तमष्टदलेषु � 
ओं नमो भगवते उग्राय नमः | तद्बहिः चतुरश्रमात्रकायां 
वेष्ट्य 

प्. २५८) अष्ठकोणेषु � अघोराय नमः | गणेशाय नमः | स्कन्दाय 
नमः | ब्रह्मणे नमः | विष्णवे नमः | दक्षिणामूर्तये नमः | 
आपदोद्धारणाय नमः |

रारवेन्मदलान्ते � अन्नमात्रं पूजयित्वा ? प्रतिच्यादि चतुर्दिक्षु � 
नरान्तकाय नमः | भीमाय नमः | विजयाय नमः | रक्तभैरवाय 
नमः | इत्यमभ्यर्च्यासनपाद्यादीन् दत्वा षोडशोपचारं 
पायसादीन् निवेदयित्वा पूर्वोक्तप्रकारेण कुम्भान् संस्थाप्य होमं 
कृत्वा होमान्ते अस्त्रेणाहुतिं हुत्वा ओं युगास्त्राय स्वाहा 
चतुर्वक्त्रास्त्राय स्वाहा, ईशास्त्राय स्वाहा | शिवास्त्राय स्वाहा | 
क्षुरिकास्त्राय स्वाहा | गरुडास्त्राय स्वाहा | भीमास्त्राय स्वाहा | 
नागास्त्रायस्त्राय स्वाहा | उत्याहुतिं हुत्वा |

अथ पूर्वद्वारे �

निवृत्तिकलाद्वाराय नमः | भूततोरणाय नमः |

कुम्भचतुर्थेषु � ओं भद्राय नमः | दुर्गाय नमः | खड्गाय(यै) 
नमः काल्यै नमः | आग्नेयत्रिंकुम्भेषु गन्धर्वा नमः | 
भूमिदेव्यैः नमः |

प्. २५९) सुमाल्यै नमः | दक्षिणद्वारे प्रतिष्ठाकालाद्वाराय नमः | 
ओं बलतोरणाय नमः |

कुम्भचतुर्थेषु � विरूपाक्षाय नमः | 
वीरवल्यै नमः | अक्षिणे नमः | अक्षमाल्यै नमः | 

निरृतौ �

त्रिकुम्भेषु � वागीश्वर्यै नमः | सरस्वत्यै नमः | ------ लक्ष्म्यै 
नमः | (आ) पश्चिमद्वारेषु विद्याकलाद्वाराय नमः | 
आरोग्यतोरणाय नमः |

कुम्भचतुर्थेषु � सुगन्धिने नमः | 

ने नमः | धर्मज्ञानिने नमः |

वायव्ये त्रिकुम्भेषु � वैराग्याय नमः | 

ऐश्वर्याय नमः | वायुवे नमः |

उत्तरद्वारे � शान्त------------- रणे शान्तितोरणाय नमः |

कुम्भचतुर्थेषु � ईश्वर्यै नमः | कुबेर्यै नमः | पार्वत्यै नमः | 
मनोन्मन्यै नमः | ईश ------------ यै नमः | यमुनायै नमः | 
गणाम्बिकायै नमः |

वेदिकाकुम्भं चतुर्विंशति समभ्यर्च्य 

प्. २६०) मध्ये � रुद्राय नमः वर्ध-------------------------------- 
र्वादीशान्तं युगस्त्राय नमः | चतुर्वक्त्रास्त्राय नमः | ईशास्त्राय 
नमः | शिवास्त्राय नमः | क्षुरिकास्त्राय नमः | म? रुडास्त्राय -------
----------------- स्त्राय नमः | इत्यमभ्यर्च्य तदुपरि पूर्वादीशान्तं 
अष्टभैरवमभ्यर्च्य असिताङ्गभैरवाय नमः | रुरुभैरवाय ------- 
नमः | क्रोधभैरवाय नमः | उन्मत्तभैरवाय नमः | 
उन्मत्तभैरवाय नमः | कपालभैरवाय नमः | भीषणभैरवाय 
नमः | संहारभैरवाय नमः | ---------------- श्वरमभ्यर्च्य 
अनन्तेशाय नमः | सूक्ष्माय नमः | शिवोत्तमाय नमः | एकनेत्राय 
नमः | एकरुद्राय नमः | त्रिमूर्तये नमः | श्रीकण्ठाय नमः | 
शिखिने नमः | अष्टमूर्तमर्चयेत् || भवाय नमः शर्वाय नमः | 
ईशानाय नमः | पशुपते नमः | रुद्राय नमः | भीमाय नमः | 
महा ---------------------- मभ्यर्च्य, कूश्माण्डबलिं कृत्वा बलिशेषम् 
अजरक्तमिश्रित्य क्षीरं घृतं लाजं पायसम् इत्येवमजर 

प्. २६१) ---------ष्टदिक् न || मं हरदि 

अथ पर्यग्निदण्डदर्भमूले �ब्रह्मणे नमः | मध्ये विष्णवे नमः | 
अग्रे रुद्राय नमः | 

---------- न्त्रेणाहुतित्रयं कृत्वा मृत्युञ्जयमन्त्रं जपित्वा 
भेरिघोषणम् | बलिं कृत्वा ग्राम इन्द्रादीशान्तबलिं क ------------------- 
म् समाप्तः | श्री अरालके शीसमे(द) श्रीरत्नाचलेश्वराय नमः | 

(आ) य नमः | तदन्तरे � महाराक्षसाय नमः | तदन्तरे � पन्नगाय 
नमः | तदन्तरे � पद्माय नमः | तदन्तरे � भूम्यै नमः | 
भूम्यन्तरिक्षमध्ये � समस्तराक्षसाय नमः | तस्य राक्षसमध्ये 
� वास्त्वधिपतये नमः | वस्तुहृदयकमलमध्ये देवदेवाय नमः | 
दक्षिणपार्श्वे महालक्ष्मि नमः | वामपार्श्वे भूमिदेव्यै नमः | 
तन्मध्ये विष्णवे नमः | दक्षिणहस्ते वायवे नमः | दक्षिण ऊरू 
वागेश्वरी नमः | वाम-रूरू मृण्माय नमः | कट्याम् � 
सर्वाङ्गराय नमः | 

प्. २६२) पूर्वे अघोरपात्रे � अघोरास्त्राय नमः | 
दक्षिसवर्णपात्रे � अमृतेश्वराय चन्द्राय नमः |
पश्चिमे � अस्त्रराजाय नमः |
मध्यपत्रे ब्रह्मणे नमः |
दक्षिणपत्रे विष्णवे नमः | 
वामपात्रे रुद्राय नमः |
सौम्ये � कुन्दालीं वीरवल्यै नमः |
अस्ते � मेरुवे नमः | अग्निकुम्भाय नमः |
दक्षिणे बलरक्षकाय नमः |
निरृतौ � पन्नगाय नमः |
वारुणौ � पद्मयोनिने नमः |
वायवे � भूमिदेव्यै नमः |
सौम्ये � लक्ष्मिणे नमः | 
ऐशान्ये � गौर्यै नमः |
पूर्वादीशान्तं पां(वां) मायी नमः ज्येष्ठाय नमः |
रौद्रि नमः | काल्यै नमः | कलविकरण्यै नमः |
बलप्रमथन्यै नमः | सर्वभूतदसन्यै नमः |
मनोन्मन्यै नमः | रोहिण्यै नमः | अश्विन्यै नमः |
पूर्वादीशान्तं अष्टमङ्गलसुन्दरीमभ्यर्च्या सुमुख्यै नमः | 
सुन्दरी नमः | कामुख्यै नमः | कामवर्धनी नमः | देव्यै नमः | 
स्वदन्ती नमः | 

प्. २६३) ब्राह्मी नमः | माहेश्वरी नमः | कौमारी नमः | वैष्णवी 
नमः | वाराही नमः | चामुण्डी नमः |

मध्ये � सौभाग्याय नमः | अम्बिकायै नमः | ओं गङ्गायै नमः | 
ओं गौर्यै नमः | उमायै नमः |

तर्थामानावधाकल्प्यार्थे काशीति पदं भवेत् |
मध्यमेकपदं ब्रह्मा परितोषश्च दैविकम् ||

तद्बहिः षोडशपदं मानुषं पदमुच्यते |
चतुर्विंशत् पाठबासे राकिंसं पदमुच्यते ||

द्वात्रिंशत्पदमेवोक्तं वै(पै)शाख्यं च तथैव च |

हरिः ओम् | शुभमस्तु ||

अविघ्नमस्तु ||

श्री-अर्धनारीश्वराय नमः | वैरत्वेरुमौतुणै गुरुवे नमः ||



मृत्सङ्ग्रह (विधिः) ||

अथ मृत्सङ्ग्रहं कुर्यात् ||

कांसपात्रे सप्तबीजं विनिक्षिप्य शुद्धवाससं प्रतिच्छाव्य 
परिचारान् शिरसि सं? स्थाप्या अस्त्रराजं कुन्दालीं गृहीत्वा 
स्वस्तिवाचकैः सर्वमङ्गलवाद्य घोषयेत् ||

बिल्व अश्वत्थ तुलसीमूले वा पूर्वे उत्तरसमीपो वा नदीतीरे 
तटाके वा समुद्रतीरे पर्वतोर्ध्वे प्रासादस्या वैरृत्यबागे वा 
आचार्योत्तरमुखो भूत्वा न्यासं कृत्वा विघ्नेश्वरपूजां 
सङ्कल्पपुण्याहं कृत्वा वास्तुपुरुषन् स्वर्गस्थल पातालादी ध्यात्वा 
पाताले अनन्तं स्थित्वा तदन्तरे महाराक्षसं स्थित्वा तदन्तरे 
पन्नगं स्थित्वा तदन्तरे पदमं स्थित्वा तदन्तरे भूमिं स्थित्वा 
भूम्यान्तरिक्षमध्ये समस्थराक्षसं स्थित्वा तस्य राक्षसमध्ये 
वास्तुपतिं स्थित्वा तद्वास्तुशिरसि 

प्. २६५) विरुतिं स्थित्वा पादमीशानस्य दक्षिणदक्षिणहस्तमग्निकोणे 
वामहस्तं वायुकोणे वास्तुपुरुषशयमित्यर्थः || 

मासवास्तु |

ऐन्द्रेशिरे भाद्रपदादिमासे 
याम्ये शिरे मार्गशीर्षत्रयञ्च |
भाल्गुन्यमासौ यदि पश्चिमं स्यात् 
ज्येष्ठादिमासे यदि उत्तरेषु ||

नित्यवास्तुकूर्मं पूर्वाहे श्याम पङ्स्या 
उत्तराभिमुखम् | मध्याह्ने कृष्णवर्णं दक्षिणाभिमुखम् |
अपराह्णे श्वेतवर्णम् | पश्चिमाभिमुखम् |
सायाह्णे पीतवर्णं पूर्वाभिमुखम् | अर्धयामे स्फटिकवर्णम् | 
अधोमुखम् | इति नित्यमुखम् | कृत्वा वृक्षमूले गोमयेन हस्तमात्रं 
चतुरश्रमुपलिप्य अस्त्रेण भूमी संप्रोक्ष्य शालितण्डुले चतुरश्रं 
निधाय तन्मध्ये वास्तुरूपं विलिख्य तत्पूर्वे अघोरपात्रं स्थाप्या 
दक्षिणे स्वर्णपात्रं स्थाप्या पश्चिमे अस्त्रराजं स्थाप्या उत्तरे 
कुन्दालि स्थाप्य इत्यावाह्या-

ध्यानम् �

प्. २६६) अधोमुखं तत्र स्थाप्य नेत्रद्वयसमन्वितम् |
चतुर्भुजं जटामौलि एकवक्त्रं तथैव च |
कमण्डलाक्षमाला च वरदा अभयान्वितम् |

इती ध्यात्वा स्व स्थ पातालादी भूम्यन्तरिक्षान्तं तत्तत् देवता 
मावाह्या पाताले �
अनन्तमूर्तये नमः |
तदन्तरे � कृ(कू) 

श्रीशिवकवचस्तोत्रम् ||

ओं अस्य श्रीशिवकवचस्तोत्र महामन्त्रस्य ब्रह्मा ऋषिः | गायत्री 
छन्दः | श्री सदाशिवो देवता | ह्रां बीजम् | ह्रीं शक्तिः | हूं 
कीलकम् | मम समस्तपापक्षयार्थे 
धर्मार्थकाममोक्षचतुर्विधफलपुरुषार्थसिद्ध्यर्थे 
सर्वाभीष्टसिद्ध्यर्थे भोगमोक्षार्थ जपे विनियोगः ||

ह्राम् अङ्गुष्ठाभ्यां नमः | ह्रीं तर्जनीभ्यां नमः | हूं 
मध्यमाभ्यां नमः | ह्रैम् अनामिकाभ्यां नमः | ह्रौं 
कनिष्ठिकाभ्यां नमः | ह्रः करतलकरपृष्ठाभ्यां नमः | ओं 
नमो भगवते श्रीरुद्ररूपाय 

प्. २६७) ज्वल ज्वल ज्वालामालिने ओं श्रीं ह्रीं क्लीं हृदयाय नमः | 
ओं नमो भगवते क्षीरुद्ररूपाय ज्वलज्वलज्वालामालिने ओं श्रीं 
ह्रीं क्लीं शिरसे स्वाहा | (B) ओं नमो भगवते श्रीरुद्ररूपाय 
ज्वलज्वलज्वालामालिने ओं श्रीं ह्रीं क्लीं शिखायै वौषट् | ओं नमो 
भगवते श्रीरुद्ररूपाय ज्वलज्वलज्वालामालिने ओं श्रीं ह्रीं क्लीं 
कवचाय हुं फट् | ओं नमो भगवते श्रीरुद्ररूपाय 
ज्वलज्वलज्वालामालिने ओं श्रीं ह्रीं क्लीं नेत्रत्रयाय वौषट् | ओं 
नमो भगवते श्रीरुद्ररूपाय ज्वलज्वलज्वालामालिने ओं श्रीं ह्रीं 
क्लीं अस्त्राय फट् | भूर्भुवस्सुवरोमिति दिक्बन्धः |

ध्यानम् �

वज्रदंष्ट्रं त्रिणयनं कालकण्ठं महेश्वरम् |
सहस्रकरमित्युग्रं वन्दे दे सदाशिवम् ||

ओं नमो भगवते श्रीरुद्ररूपाय ज्वलज्वलज्वालामालिने 
परमन्त्रपरयन्त्रपरतन्त्रप्रभञ्जनाय 
आत्ममन्त्रात्मयन्त्रात्मतन्त्रप्रखट्टनाय परविद्यास्तम्भनाय 
आत्मविद्यास्थापनाय आत्मज्ञानप्रकाशाय 

प्. २६८) ओं श्रीं ह्रीं क्लीं रं रुद्राय नमः | 

त्रिपञ्चशूलं चतुरश्रकं तथा 
बहिश्च तारांहुतभूत् समन्वितम् |
मध्य वसार्थं परितश्च शङ्करं 
क्षीरुद्रयन्त्र---------- न ----------- वदन्ति ||

अथापरं सर्वपुराणगुह्यं 
निश्शेष पापौघहरं पवित्रम् |
जयप्रदं सकलविपत्प्रमोचनं 
वक्ष्यामि शैवं कवचं विधाय ||

रिषयौवाचा �

नमस्कृत्वा महादेवं विश्वव्यपि महेश्वरम् |
वक्ष्ये शिवमयं वर्म सर्वरक्षाकरं नृणाम् ||

शुचौ देशे समासीना मेधावत् कल्पितासनः |
जितेन्द्रियो जितः प्राणः चिन्तयेत् शिवमव्ययम् ||

हृत्पुण्डरिकान्तर सन्निविष्टः 
स्वेतेजसाव्याप्तनुभोवकाशम् |
अतीन्द्रियं सूक्ष्ममनन्तमाद्यं 
ध्यायेत् परानन्दमयं महेशम् ||

ध्यानावधूताखिल कर्मबन्धः 

प्. २६९) चिरं चिदानन्दनिमग्निचेताः |
षडक्षरन्यासमाहितात्मा 
शैवेन कुर्यात् कवचेन रक्षाम् ||

(B) मां पातु देवोऽखिलदेवतात्मा 
संसाररूपे पतितं गभीरे |
तन्नाम दिव्यं मणिमन्त्रमूलं 
धुनोतु मे सर्वमखं हृदिस्थम् ||

सर्वत्र मां रक्षतु विश्वमूर्तिः 
ज्योतिर्मयानन्दघनश्चिदात्मा |
अणोरणीयानुरुशक्तिरेकः 
स यीश्वरः पातु भयादशेषात् ||

यो भूमिरूपेण विभर्ति विश्वं 
पायाश्च भूमौ गिरिशीष्टमूर्तिः |
योऽपां स्वरूपेण नृणां करोति 
सञ्जीवनं सोऽवतु माञ्जेलेभ्यः ||

कल्पावसाने भुवनानि दग्धान् 
सर्वाणि यो तृ(भू)ण्यतु भूरिलीलाः |
सकालरुद्रोऽवतु मन्ददाग्नेः 
वात्यादिभीतेरखिलार्चितापात् ||

यो वायुरूपेण चलत्वमापः

प्. २७०) प्राणादिभिः सोऽवतु मां दृढाय |
स व्योमरूपे निखिलावकाशो
ह्याकाशरूपेण करोति रक्षाम् ||

(१२९आ) यः कालकृत् कालभयाश्च साक्षिः
दिवाकरत्वेन जगत्त्रयो माम् |
निशाकरत्वेन वनोषधीशो
यो ना सनस्सोऽवतु निश्चलायाः ||

यो वेदिनाम् अध्वर हव्यभोक्ता
जीवस्वरूपेण हृषीकसाक्षिः |
स पातु सत्कर्मफलप्रदो मां
अघौघविध्वंसकयज्ञमूर्तिः ||

प्रदीप्तविद्युत्कनकावभासो 
विद्यावराभीति कुठारपाणिः |
चतुर्मुखस्तत्पुरुषस्त्रिणेत्रः 
प्राच्यां दिशो रक्षतु मामजसम् ||

कुठारवेदाङ्कुशपाशशूल-
ढक्काक्षमालाग्निगणा दधानाः |
चतुर्मुखो नीलरुचिस्त्रिणेत्रः 
प�अ सादधोरोदिशि दक्षिणस्याम् ||

कुन्देन्दु शङ्खस्फटिकावदातो
 
प्. २७१) वेदाक्षमाला वरदाभयांश्च |
त्र्यक्षश्चतुर्वक्त्र उरुप्रभावः 
सद्योधिजातो वतु मां प्रतीच्याम् ||

वराक्षमालाऽभयटङ्कहस्तः 
सरोरुहजकिञ्जल्कसमानवर्णः |
(B) त्रिलोचनश्चारुचतुर्मुखो मां 
पायादुदीच्यांदिशि वामदेवः ||

खट्वाभयेष्टाङ्कुशपाश ---- रवः 
कपालसत् कक्षकशूलपाणिः |
सितद्वितिः पञ्चमुखोवतत्मा 
यीशानमूर्ध्वं परमं प्रकाशः ||

मूर्धानमव्या मम चन्द्रमौली 
फालं म व्यादथफालनेत्रः |
नेत्रो मम व्यात् भगनेत्रहारी 
नासां सदा रक्षतु विश्वनाथः ||

पाया श्रुतिं मे श्रुतिगीतकीर्तिः
कपालमव्यात् सततं कपालिः |
वक्त्रं सदा रक्षतु पञ्चवक्त्रो 
जिह्वां सदा रक्षतु वेदजिंह्नः ||

कण्ठं गिरीशो वतु नीलकण्ठः
 
प्. २७२) पाणिद्वयं पातु पिनागपाणिः |
स्कन्धौ वृषस्कन्धगतिश्च सेव्यात् 
पार्श्वं सदा रक्षतु मां महेशः ||

दौर्मूलमव्या मम धर्मबाहुः 
वक्षस्थल दक्षमरवान्तको व्यात् |
ममोदरं पातु गिरीन्द्रधन्वा 
मध्यं मम व्या ममदनान्तकारि ||

चेरं दातो मम पातु नाभिं 
पायात् घटिं धूर्जटिमीश्वरो मे |
(१३०आ) गुह्यं हरो रक्षतु वास किञ्चित् 
पृष्ठं मम व्यात् गुहतात् यीशः ||

ऊरुद्वयं पातु कुबेरमित्रो
जानुद्वयं मे जगदीश्वरोऽव्यात् |
जङ्घायुगं पुङ्गवकेतुर व्यात् 
पादौ मम व्यात् सुरवन्यपादः ||

महेश्वरः पातु दिनाद्यया मे 
मामध्य यामेवतु वामदेवः |
त्रियम्बकः पातु तृतीययामे 
वृषध्वजः पातु दिनान्द्य यामे ||

पायान्निशादौ शशिशेखरो मा

प्. २७३) गङ्गाधरो रक्षतु मां निशीथे |
गौरीपतिः पातु निशावसाने 
मृत्युञ्जयो रक्षतु सार्वकालम् |
अन्तः स्थितं रक्षतु शङ्करो मां 
स्थाणुस्सदा पातु बहिस्स्थितं माम् ||

तदन्तरे पातु पतिः पशूनां 
सदाशिवो रक्षतु मां समन्तात् |
तिष्ठन्तमव्यात् भुवनेकनाथः 
पाय जन्तं प्रमथाधिनाथः ||

वेदान्तवेयो वतु मा निषण्णं 
मामव्ययः पातु शिखिश्शयानम् |
मार्गे तु मां रक्षतु नीलरुद्रः 
शैल -- र्गेषु पुरत्रायारिः ||

अरण्यवासादि महाप्रभा �
पायान्मृगव्याध उदारशक्तिः |
कल्पान्तकालोग्रपरप्रकोप 
(१३०B) स्स्फुटाट्टहासोच्चलिताण्डकोशः ||

घोरारिसेनार्णव दुर्निवारो
महाभयाद्रक्षतु वीरभद्रः |
प्रत्यश्वमातङ्गघटावरूधः 

प्. २७४) सहस्रलक्षायुधकोटि भीषणम् |
अक्षोहिणीनां शतमाददायिनां 
श्छिद्यान्मृढोघोरकुठारशक्तयः ||

निहन्तदस्यून् प्रलयानलार्चिः 
ज्वलत्त्रिशूलत्रिपुरान्तकस्य |
शार्दूलसिंहाक्षमृगादिहंसान् 
सन्द्रा ---- यन्निश्वधनुः पिनाकिः ||

दुस्स्वप्नदुश्शकुनदुर्गतिदुर्मनुष्य-
दुर्भिक्ष दुर्व्यसनदुस्सहदुर्यशांसिः |
उत्पातताप विषभीतिमसत् ग्रहार्त्ति-
र्व्याधींश्च नाशयतु मे जगतामधीशः ||

ओं नमो भगवते सदाशिवाय सकलतत्त्वात्मकाय 
सकतत्त्वविद्रूराय सकललोकत्रये सकललोकैककर्त्रे सकललोकैकहर्त्रे 
सकललोकैकभर्त्रे | (१३१आ) सकललोकैकगुरवे, सकललोकैकसाक्षिणे 
सकलनियमगुणाय, सकललोकवरप्रदाय सकलदुरितार्तिभञ्जनाय 
सकलोकैकशङ्कराय शशाङ्कशेखराय शाश्वताय निजावासाय 
निराभारताय निरामयाय निरातङ्गाय 

प्. २७५) निस्सङ्गाय निर्गुणाय निरुपमविभवाय 
नित्यशुद्धपरिपूर्णसच्चितानन्दाय द्वे परमशान्तप्रकाशकाय 
तेजोरूपाय तेजोमयाय जयजय महारुद्र महारौद्र भद्रावताराय 
महाभैरव भैर काल भैरव कल्पान्त भैरव 
कपालमालाधरखट्वाङ्गखड्गचर्मपाशाङ्कुशडमरुकशूलच
अपवाणगताशक्तिभिण्डिपालतोमरमुसलमुद्गरप्रास परिखपरशु 
मुसण्ठिशतघ्नि चक्रायुध भीषणकर सहस्रमुखदमष्ट्राकराल 
विकटाट्टहास विस्फुटित ब्रह्माण्डमण्डल नागेन्द्रकुण्डल 
नागेन्द्रहरवलयनागेन्द्र चर्मधर मृत्युञ्जय 
त्रियम्बकत्रिपुरान्तक वृषभवाहन विश्वेश्वर विरूपाक्ष 
विश्वतोमुख सत्यभूषण सर्वतो रक्ष रक्ष मां ज्वल ज्वल 
महामृत्युभयं नाशय नाशय रोगभयं मुत्सारयोत्सारय 
विषसर्पभयं नाशय नाशय चोरान्नाशय नाशय मम शत्रून् 
उच्चाटयोच्चाटय शूलेन विदारय विदारय कुठारेण भिन्दि भिन्दि 
खड्गेन सञ्छिदी सञ्छिदि, 

प्. २७६) खट्वाङ्गेन विबोधय विबोधय मुसलेन निसेषय, बाणेन 
सन्द्राडय सन्द्राडय रक्षांसि भीषय भीषय भूतान् 
निद्राव(प)य निद्राव(प)य कूश्माण्डवेताल मारीच 
ब्रह्मराक्षसगणान् सन्ताटय सन्ताटय, मम अभयं कुरु कुरु, 
वित्रस्तमां आश्वासयाश्वासय (१३२आ) नरकभयं मां 
उद्धारयोद्धारय, मारणात् सञ्जीवय सञ्जीवय, क्षुतृष्णोत्तमाम् 
अमृतकटाक्ष वीक्ष्णेनाप्याययाप्याय | हरिवो दुःखितुमामानन्दय 
आनन्दय शिवकवचेनामाच्छादयाच्छादय | सदाशिव नमस्ते 
नमस्ते ||

इत्येते परमं शैवं कवचं व्याहृदिं मम |
सर्वबाधाप्रशमनं रहस्यं सर्वदेहिनाम् ||

यस्सदाधारयेन्मत्यः शैवं कवचमुत्तमम् |
नतस्य जायते क्वापि भयं शम्भोरनुग्रहात् ||

क्षीणायु प्राप्य मृत्योर्वा महारोगहतोपि वा |
सद्यस्सुखमवाप्नोति दीर्घमायुश्च विन्दति ||

सर्वदारिद्रशमनं सौमङ्गल्यविवर्धनम् |
योधत्ते कवचं दिव्यं स्वदेवैरपि पूज्यते ||

प्. २७७) महापातकसङ्घाते मुच्यते चोपपातकैः |
(१३२B) देहान्ते मुक्तिमाप्नोति शिवधर्मानुभावतः ||

त्वमपि श्रद्धयावत् संशैवं कवचमुत्तमम् |
धारयेस्सं मया प्रोक्तं सद्य श्रेयो ह्मवाप्ससि ||

श्रीसुतः �

इत्युक्त्वा रिषभयोगि तस्मै पार्थिवसूनवे |
तदौ शङ्खं महारावं खड्गधारिणमुत्तमम् ||

येषयेत् गोमयं दत्तं तपोमन्त्रानुभावतः |
शितधारमिदं खड्गं यस्मै दर्शय विस्फुटम् ||

स सद्योन्म्रीयते शत्रून् साक्षान्मृत्युरपि स्वयम् |
सर्पनिर्भयमहामन्त्रान्यादताङ्गं परिस्पृशन् ||

गजानां षट्सहस्रं स्याद्विगुणस्य महाबलौ |
भस्मप्रसादास्संप्राप्ति बलैश्वर्य धृतिस्मृतिः ||

स राजपत्रैश्शिशुभिः शरतर्क इव श्रिया |
तमाहु प्राञ्जलि भूयात् स योगी नृपनन्दनः ||

एष शङ्खो मया दत्तं तपोमन्त्रानुभावतः |
अस्य शङ्खस्य निर्हादा ये शृण्वन्ति तवाहितः ||

(१३३आ) ते मूर्धिताः परिष्वन्ति न्यस्त्रात् शस्त्रमचेतनान् |
प्. २७८) शङ्खखड्गो महादिव्यौ परसैन्यविवातकौ ||

आत्मसैन्यस्वपक्षाणां शौर्यं तेजो विवर्धनात् |
एतयोश्च प्रभावेन शैवेन कवचेषु च ||

द्विषट्सहस्रनागानां बलेन महतापि च |
भस्मधारिणसाम्रध्याश्शत्रुसैन्यं विजेष्यसि ||

प्राप्य सिह्मासनं पथ्यं गोप्तासि पृथिवीमिमाम् |
इति भद्रायुसं सम्यक् अन्यशास्त्रसमावृतम् ||

ताभ्यां सम्पूजितः शोधि योगी स्वैर्यगतिर्ययौ |

इति ब्रह्मोत्तरखण्डे शिवकचेन कथितो नामश्चतुस्त्रिंशोध्यायः ||

श्री साम्बशिवार्पणमस्तु |

अर्धनारीश्वरार्पणमस्तु |

ओम् ||



(१३४आ) आदित्यकवचं स्तोत्रम् ||

शुभमस्तु ||

ओं अस्य श्री आदित्यस्तोत्रकवचमहामन्त्रस्य अगस्त्य भगवान् ऋषिः 
अनुष्टुप् छन्दः | सूर्यनारायणो देवता | क्षीनारायणप्रीत्यर्थे जपे 
विनियोगः ||

ओं पद्महस्ताय अङ्गुष्ठाभ्यां नमः | 
तेजोराशिने तर्जनीभ्यां नमः | मार्ताण्डाय मध्यमाभ्यां 
नमः | आदित्याय अनामिकाभ्यां नमः | सूर्याय कनिष्ठिकाभ्यां 
नमः | सहस्रकिरणाय करतलकरपृष्ठाभ्यां नमः | पद्महस्ताय 
हृदयाय हुम् | तेजोराशिने शिरसे स्वाहा | मार्ताण्डाय शिखायै 
वौषट् | आदित्याय कवचाय हुम् | सूर्याय नेत्रत्रयायै वौषट् | 
सहस्रकिरणाय अस्त्राय फट् | भूर्भुवस्सुवरोमिति दिग्बन्धः ||

प्. २८०) ध्यानम् �

पद्मारूढं रधेन्दे वसुदलसहिते 
वृत्तषट्कोणमध्ये 
भास्वन्तं भास्करं तं दधतमदगज-
शङ्खपद्मानि देवम् |
(१३४B) वेदाकारं त्रिमूर्तिं विविधगुणमयं 
विश्वरूपं पुराणम् 
ओं ह्रां ह्रीं कररूपं सुरतमनिशं 
भावयेद्ध्यस्य राजे ||

जयाकुसुमसङ्काशं काश्यपेयं महद्वितिम् |
दातारं सर्वपापघ्नं प्रणतोस्ति दिवाकरम् ||

अधुना संप्रवक्ष्यामि कवचं सर्वकामदम् |
इदं तु कवचं बुद्ध्या विचरेत् विगतज्वरा ||

घ्रीणिपात्तु शिरो नित्य ललाटं पातु भास्कर |
आदित्यो मे शिरो पातु श्रोत्रे पातु दिवाकरा ||

घ्राणं पातु सदा भानुर्मुख क्केयरं रवि |
जिह्वां पातु जगन्नेत्रकर्णौ पातु सुलोचना ||

स्कन्धौ दिव्यायुधः पातु भुजौ पातु विभाकर |
प्. २८१) करायुष्णकरः पातु हृदयं पातु भानुमान् |

कुक्षिपातु स सप्ताश्वो नाभिं पातु नभोमणिः |
डादशात्मा कटिं पातु सत्विनी सविता तथा ||

(१३५आ) ऊरु पातु सुरश्रेष्ठो सूर्यो जानुशिरस्तथा |
जानुनी पातु मार्तण्डो गुल्फौ पातु विभावसोः ||

पदौ भानुस्सदा पातु मि ---- श्चै वखिलं वपुः |
इदमेकं कृतं गौर्या विचिन्त्याखिलकामदम् ||

सततं प्रातरुत्थाय पठेद्रोगाद्विमुच्यते ||

इति सूर्यकवचं सम्पूर्णम् ||

सूर्यं सुन्दरलोकनाधममृतं वेदान्तसारं
ज्ञानं ब्रह्ममयं सुरेशममलं लोकैकचित्तस्वयम् |
इन्द्रादित्यनराधिपं सुरगुरुं त्रैलोक्यचूडामणिं 
ब्रह्माविष्णुशिवस्वरूपहृदयं वन्दे सदा भास्करम् ||

उदयं ब्रह्मस्वरूपाया मध्याह्नं तु महेश्वरिम् |
हस्तमानं स्वयं विष्णुं त्रिमूर्तिं तु दिवाकरम् ||

कालात्मा सर्वभूतात्मा वेदात्मा विश्वतोमुखम् |
जन्ममृत्यु जराव्याधिसंसारभयनाशनम् ||

प्. २८२) पद्महस्तं परं ज्योतिः परेशाय नमोनमः |
भास्करो ज्योतिमार्ताण्डा ज्योतिरादित्य ते नमः ||

(१३५B) अण्डयोनि महासाक्षि आदित्याय नमो नमः |
कमलाकरपुष्पी चा कामरूपी नमो नमः ||

सकलेशाय सूर्याय सारङ्गाय नमो नमः |
अमोखा विद्युतश्चैवा अष्टमूर्ति नमो नमः ||

परमूर्ति परमेष्टि पापं नाशि नमोनमः |
इतिहासपुराणाय सर्वशास्त्री नमो नमः ||

सेतुं फञ्च महाबाहो त्रियम्बकाय नमो नमः |
रविमण्डलमध्यस्तं सूर्यरूपि नमो नमः ||

साकरो सुखमाख्यात तारकाय नमो नमः |
निर्मलादित्यशान्ताय निष्कलाय नमो नमः ||

सकलं निष्कलं नित्यं नित्यानन्द नमो नमः |
सुरसौन्दरनाथाय सर्वरूपिन् नमो नमः |

रक्षार्थं भयनाशाय अस्त्रशस्त्रनिवारणम् |
सौभाग्यं धनलाभार्थ मायुर्वर्धनमुत्तमम् ||

चण्डमारुतसर्वाभ्यां दाक्षिण्यां भूमिवर्धनम् |
अपस्मारं क्षयं कुष्टं तद्वोषं तद्विनाशनम् ||

षाण्मासात् सर्वकार्यार्थं संवत्सरमुपासकम् |
प्. २८३) (१३६आ) सर्वकार्येषु सिद्ध्यन्ति सूर्यलोके महीयते ||

श्रीसूर्यलोके महीयत इति ||

जयतु जयतु सूर्यं सप्तलोकैकदीपं 
किरण सहित पादं क्लेशदुःखस्यमोक्षम् |
अरुणगगनगम्यमादिरादित्यमूर्तिं 
परमपरमदूरं भास्करं तं नमामि ||

नमस्सवित्रे जगदेकचक्षुषे 
जगत्प्रसूतिस्थितिनाशहेतवे |
त्रयीमयाय त्रिगुणात्मधारिणे 
विरिञ्चिनारायणशङ्करात्मने ||

सूर्यगायत्री �

ओं भास्कराय विद्महे महाद्युतिकराय धीमहि | तन्नो आदित्यः 
प्रचोदयात् ||

ओं तत्सवितुर्वरेणियम् भर्गो देवस्य धीमहि | धियो यो नः प्रचोदयात् ||

ओं ह्रीं घ्रीणि सूर्य आदित्योम् |
श्रीं सोहमर्कमहज्योतिरसोमहोम् ||

ओं ह्रीं घ्रीणि सूर्य आदित्योम् श्रीं सोहरर्क ज्योतिरहं शिवः |

प्. २८४) आत्मज्योतिरहं शुक्ल सर्वज्योतिरसो महोम् |
ओं ह्रीं घ्रीणि सूर्य आदित्यों श्रीम् ||

आदित्यं भास्करं भानुं रविसूर्यदिवाकरषडैतानि स्म नित्यं 
चक्षुर्दिव्यस्तपोमयम् ||

श्रीगुरुभ्यो नमः ||

गणपति कवचम् ||

(१३६B) ओं अस्य श्री गणपति महामन्त्रस्य परब्रह्म ऋषिः | अनुष्टुप् 
छन्दः | श्री महागणपतिर्देवता | गं बीजम् | णं शक्तिः | पं 
कीलकम् | महागणपति प्रसादसिद्ध्यर्थे सर्वाभीष्टसिद्ध्यर्थे 
भोगमोक्षार्थे महागणपतिप्रीत्यर्थे जपे विनियोगः |

ओं गजाननाय अङ्गुष्ठाभ्यां नमः |

ओं गं लम्बोदराय तर्जनीभ्यां नमः |
ओं हं शूर्पकर्णाय मध्यमाभ्यां नमः |

प्. २८५) ओं रं मूषिकवाहनाय अनामिकाभ्यां नमः |
ओं गणाधीश्वराय कनिष्ठिकाभ्यां नमः |
ओं गौम् विघ्नराजाय करतलकरपृष्ठाभ्यां नमः |
ओं गजाननाय हृदयाय हुम् |
ओं गं लंबोदराय शिरसे स्वाहा |
ओं हं शूर्पकर्णाय शिखायै वौषट् |
ओं रं मूषिकवाहनाय कवचाय हुम् ||

ओं श्रीं गणाधीश्वराय नेत्रत्रयाय वौषट् |
ओं गौं विघ्नराजाय अस्त्राय भट् |
भूर्भुवस्स्वरोमिति दिकबन्धः ||

ध्यानम् �

(१३७आ) विश्वेशं विश्ववन्द्यं विमलयशसं सर्वदक्षासु दक्षं 
साक्षात् सर्वापदासु प्रकटित सुमतिं पार्वतीप्राणसूनुम् |
पायात् सर्वान् सुसेन्द्रान् सुरमुनिगणान् साधितं सिद्धकेयं
कारुण्येनान्तरायामपहर नियतं विघ्नराजं नमामि ||

प्. २८६) खन्तं सान्तं समायुक्तं यन्तं मायासमन्वितम् |
त्रयोदशाहसंयुक्तं षट्कस्वरसमन्वितम् ||

मूलमन्त्रमिदं प्रोक्तं विघ्नेशस्य प्रजापते |
ओं गं हं रं श्रीं गौं गणपतये नमः ||

ब्रह्मवाच �

नन्दिकेश्वर सर्वज्ञ भक्तानुग्रहकारक |
भुक्तिमुक्तिप्रदं नॄणां सर्वरक्षाकरं परः |

कवचं श्रोतुमिच्छामि सर्वकाम्यार्थसाधकम् |
आधिव्याधिहरं श्राव्यं कमलावासकारणम् ||

वाक्सिद्धिलभते मर्त्या काम्यकारणभूतितम् |
वक्तुमर्हसि मे देवं नन्दिकेशसुरोत्तमः ||

नन्दिकेश्वरौवाच �

श्रूणु ब्रह्मन् प्रवक्ष्यामि गुह्यात् गुह्यतमं परम् |
(१३७B) सर्वलोकहितार्थाय कारितं चन्द्रमौलिनम् ||

भूतप्रेतपिशाचादि ब्रह्मराक्षसनाशनम् |
क्षयाभस्मारकुष्ठादि चातुर्थ्यकनिवारणम् ||

महारोगप्रशमनं राजक्रोधनिवारणम् |
वातपित्तोद्भवान् रोगान् अन्यांश्चैव सदारुणान् ||

प्. २८७) इत्येवमादिसर्वेषु भयकालमुपास्थिते |
पूर्वं विघ्नेशकवचं जपित्वा स्तोत्रमाचरेत् ||

तस्मात् शृणुष्व भगवान् चतुर्मुखमहायशः |
शुचिर्भूत्वा त्रिराचम्य पीयतस्सर्वदा जपेत् ||

विशेषेण जपेद्विद्वान् मुहूर्ते ब्रह्मकालके |

ओं मचीभृङ्गसबिल्वबदरीदुर्धूरकंचासुरैरपामार्गबृहतीचमी 
च करवीरश्मान्तरस्कार्जुनं कान्ता डाडिमी देवदारु मरुव 
सिन्धूरपत्रं तथा जाती गण्डली पत्रिकासुविधिवत् 
विघ्नेशपूजाक्रमम् ||

शुभमस्तु ||

प्. २८८) श्रीविघ्नेश्वरकवचम् ||

ओं अस्य श्री विघ्नेश्वरकवचस्तोत्रमहामन्त्रस्य आदिपुरुषोत्तम ऋषिः | 
अनुष्टुप् छन्दः | श्रीविघ्नेश्वरो देवता | विं बीजम् | घ्नं शक्तिः | 
शं कीलकम् | मम (१३८आ) समस्तपापक्षयार्थे 
धर्मार्थकाम्यमोक्षचतुर्विधफलपुरुषार्थसिद्ध्यर्थे 
सर्वाभीष्टसिद्ध्यर्थे सकलदुरितनिवारणार्थे 
इष्टकाम्यार्थसिद्ध्यर्थे विघ्नेश्वरप्रीत्यर्थे जपे विनियोगः ||

ओं गजाननाय अङ्गुष्ठाभ्यां नमः |
ओं गं लम्बोदराय तर्जनीभ्यां नमः |
ओं हं शूर्पकर्णाय मध्यमाभ्यां नमः |
ओं रं मूषिकवाहनाय अनामिकाभ्यां नमः |
ओं श्रीं गणाधीश्वराय कनिष्ठिकाभ्यां नमः |
ओं गौम् विघ्नराजाय करतलकरपृष्ठाभ्यां नमः |

प्. २८९) ओं गजाननाय हृदयाय हुम् |
ओं लम्बोदराय शिरसे स्वाहा |
ओं गं शूर्पकर्णाय शिखायै वौषट् |
ओं रं मूषिकवाहनाय कवचाय हुम् |
ओं श्रीम् गणाधीश्वराय नेत्रत्रयायै वौषट् |
ओं विघ्नराजाय अस्त्राय भट् |
भुर्भुवस्सुवरोमिति दिक्(ग्)बन्धः |

ध्यानम् �

विघ्नेशं विश्ववन्द्यं विमल --- शसं सर्वदक्षं सुदक्षं 
साक्षात् सर्वापदासु प्रकटितसुमतिं पार्वतीप्राण सूनुम् |
पायात् सर्वान् सुसेन्द्रान् ससुरमुनि गणान् साधितः सिद्धकेयं 
कारुण्येनान्तरायामपहरनियतं विघ्नराजं नमामि ||

विघ्नेशं पूर्वतः पातु गणाध्यक्षंस्तु दक्षिणे |
पश्चिमे गजवस्स उत्तरे विघ्ननाशनः ||

आग्नेयां चि(वि)त्रभक्तस्तु नैरृत्यां स्कन्दपूर्वजः |
वायव्यामाखुवाहस्स्यात् ईशान्ये देवपूजितः ||

प्. २९०) ऊर्ध्वतः पातु सुमुखो अधोदिशि गजाननः |
एवं दिशि दिशो रक्षेत् विकटः पापनाशनः ||

शिखायां कपिलः पातु मूर्ध्नि राकाशरूपधृक् |
किरीटिः पातु नः फालं भूमध्ये यशसोऽधितम् ||

चक्षुर्मध्ये त्रिणयनं श्रवणे गजकर्णकः |
कपोलयो मदनभिः कर्णमूले मदोत्कटः ||

सुदन्तौ दन्तमध्ये तु छन्दो वाचि(द्वि) पदाश्च यः |
चिबुके नासिके चैव पातु मां करोदयः ||

ऊर्ध्वरोष्ट्रे जगद्वापि अधरोष्ट्रे मृतः प्रदः |
हनू पातु सुदंष्ट्रो मे मनः प्रश्वादकारकः ||

प्रणापानतथा व्यान उदानं च समानकम् |
यशः कीर्तिञ्च लक्ष्मीं च पातु मां पार्वतीसुतः ||

हृदयं तु परं ब्रह्म स्वरूपो जगतीपतिः |
उदरं तुतिलः पातु नाभौ पादं तु --- गकः ||

मेढ्रं पातु महायोगि तद्वारि सर्वरक्षसाम् |
जितेन्द्रिः पातु चाण्डौ च गुह्यं पातु गुहाग्रजः ||

शुक्लं पाद तु शुक्र स्त्वौ ऊरू पातु सुखप्रदा |
जङ्घदेशे ह्रस्वजंघे जानुमध्ये जगद्गुरुः ||

गुल्फौ रक्षाकरं पातु पादयो निर्तनः प्रियः |
सर्वाङ्गानि स्कन्द वा(पा)तु देवारिमर्दनः ||

प्. २९१) धनधान्यपशूंश्चैव गृहक्षेत्रनिरन्तरः |
पातु विश्वात्मको देवः वरदो भक्तवत्सलः ||

रक्षाहीनं तु यत्स्थानं वर्जितं कवचेन तु |
तत्सर्वं रक्षितो देवो मार्गवासी जितेन्द्रियः ||

(१३९B) अटव्यां पर्वताग्रेषु मार्गमानावमानिके |
जलस्थलगतो वापि पातुमायापहारिका |

य यिदं कवचं दिव्यं पवित्रं पवनाशनम् |
आपत्काले भवेन्मृत्यु यदा भयनिवारणम् ||

कुक्षिरोगप्रशमनं लूतस्फोटनिवारणम् |
बालग्रहादिरोगाणां शमनं सर्वकालिकम् ||

यः पठे धारयेत्तस्य करस्थात् सर्वसिद्धयः |
यत्र यत्र गतो वापि तत्र तत्रार्थसिद्धयः ||

यश्शृणोति जपति द्विजोत्तमौ 
यक्षरक्षसुरसिद्धपूजितः |
पुत्रपौत्रसकलत्रमेयया 
कामभोगमखलीसुभञ्जती ||

यं ब्रह्मचारिणमचिन्त्यमनेकरूपं 
ध्यायेत् जगत्त्रयहितेरितमापदघ्नम् |
सर्वां च सिद्धिं लभते मनुष्यो 
विघ्नेशंसायुज्यमुपेत्यसंशयः ||

प्. २९२) इति ब्रह्माण्डपुराणे ब्रह्मनन्दिकेश्वरसंवादे 
विघ्नेश्वरकवचं सम्पूर्णम् ||

श्रीगणाधीश्वराय नमः ||

(१४०आ) कृत्तिकादीपप्रायश्चित्तम् ||

प्रायश्चित्तविधिं वक्ष्ये दीपस्यैव षडाननः |
माले तु कृत्तिकाख्येऽस्मिन् पर्वयुक्ते कृते सति ||

पञ्चाशत् स्नपनं कृत्वा सहस्रदेक्षिणं जेपेत् |
कृत्तीकासंयुता श्रेष्ठा मध्यमा भरणी युता ||

अधमा रोहिणी युक्ता कृत्तिकस्त्रिविधास्मृताः |
क्रमुखं नालिकेरं च चम्बकं चन्दनं तथा ||

वेणुं वाच्यार्जुनं वापि तिन्त्रिणी शिशपं तथा ||

मयूखं वकुलं वापि स्तालस्तम्भमथापि वा |
अवक्रं निघृणं चैवा कृमिकोटरवर्जितम् ||

प्. २९३) सवक्रंश्चलहीनं स्यात् सव्रणं शत्रुवर्धनम् |
कृमिकोटरवक्राणि सद्यश्शान्तिं समाचरेत् ||

दीपदण्डमिदं प्रोक्तं सारद्रय मथापि वा |
तद्दण्डं वसुधा कृत्वा एकांशं भूम्निवेशनम् ||

यथा बलं यथा पुष्टिं तथा वृक्षं समाचरेत् |
शतपञ्चाशद्वष्टानि वृक्षायुभ्य प्रकीर्तितम् ||

(१४०B) बालवृद्धयुवानां च युवानं श्रेयसी मता |
बला च ग्रामनाशं स्यात् वृद्धायुष्य क्षयं भवेत् ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन म(उ)त्तं वृक्षेण कारयेत् |
तान्यवृक्षेः कुर्यात् शान्तिसूक्तमथाचरेत् ||

नालिकेरसुपत्रं वा तालपत्रमथापि वा |
खर्जूर क्रमुखं वापि कदलीदलनं रिताः ||

अथवा केतकी पत्रं सम्भवे गृह्यदेशिकः |
दीपदण्डेषु बध्वा या तत्तत् शुष्केण सङ्ग्रहेत् ||

तत्पत्रं शुष्कहीनं चेत् अक्षिरोगं न संशयः |
चित्रवस्त्रेण नावेष्ट्य तरङ्गणविभूषितम् ||

वस्त्रहीने महाक्षोभं पत्रहीने बलक्षयम् |
अघोरेण जपित्वा तु तत्तत् हीने सहस्रकम् ||

वितानहीनं बलं शान्ति सद्यमन्त्रं समाचरेत् |
कृत्तिकादीपरात्रौ तु बीजानापं समारभेत् ||

प्. २९४) अग्न्याधानादिकं सर्वमग्निकार्योक्तमाचरेत् |
नवपात्राणि सङ्ग्राह्या कपिलाज्येन पूरयेत् ||

(१४१आ) पात्रं प्रति विशेषेण ष्कलं प्रतिकीर्तितम् |
कर्पूरवर्तितं श्रेष्ठ तत् हीने तु बलक्षयम् ||

तदग्ने रोपयेद्धीमान् ईशाद्यादि मुखेषु च |
तदन्ते कौतुकं बद्ध्ना बेरं शूलेन दण्डकम् ||

अङ्कुरर्पणहीने तु सव्यानां नाशनं भवेत् |
दशाक्षरं शतं जप्त्वा द्रोणं क्षीराभिषेचनम् ||

नवां घृतविहीने तु मूलेनैव शतं हुनेत् |
व्योमव्यापि शतं जप्त्वा कर्पूरेणं विहीनके ||

पञ्चविंशञ्च कलशै स्तापयेत् परमेश्वरम् |
अधिवासनदीपानि शिवास्त्रसहनिर्गतः ||

सर्ववाद्यसमायुक्तं स्तोत्रमङ्गलवाचकैः |
दण्डास्थानमनु प्राप्य पुण्याहं वाचयेत्ततः ||

दण्डोऽभिषिच्य संपूज्या रक्षाबन्धनयारभेत् |
कौतुकं हीनमेनं स्यात् द्रोणक्षीराभिषेचयेत् ||

तदन्ते तलपूजां स्यात् तन्मूले तु निधापयेत् |
अधिवासनदीपं तु प्रमादात्तु विनश्यति ||

(१४१B) सद्योधिवासनं कृत्वा स्नपनं शान्तिहोमकम् |
अधिवासनमित्युक्तम् | 

प्. २९५) सम्यक् दीपमिहोच्यते ||

सायरक्षावसाने तु दीपारोहणमारभेत् |
रव्यस्तमयादूर्ध्वे तु घटिकार्धं परित्यजेत् ||

तन्त्रध्वदीपकालं तु तथार्धे दीपसङ्ग्रहेत् |
अकाले दीपमारोप्य मूलेनैव शतं जपेत् ||

षोडशस्नपनं कुर्यात् शन्तिहोमं समाचरेत् |
शिवाग्रे स्थण्डिलं कृत्वा दीपपात्राणि सधयेत् ||

विघ्नेशं तु समारभ्या पुण्याहं वाचयेत् ततः |
ईशानादि च सद्यान्तं पात्रपञ्चसु पूजयेत् ||

पुण्याहं हीनमेवं स्यात् श्रीकरञ्च विनश्यति |
स्नापये परमेशानां द्रोणक्षीराभिषेचयेत् ||

पात्रपूजा न कृतं महातापन संशयः |
मूलेनैव शतं जप्त्वा स्नापयेत् पञ्चगव्यकैः ||

पात्रद्वयं समानीया देवस्यर्थं शिवार्थकम् |
मध्ये दीपं समारोप्या स्तापयेत् तत्र सन्निधौ ||

अहं यद्यपि देवेशं दुर्बलस्योल्पसाधनम् |
प्. २९६) भक्त्या करोति पूजान्ते ततो न ज्ञातुमस्तसि ||

इति विज्ञाप्य देवेशं मलङ्कृत्य विशेषतः |
उमास्कन्देश्वरं देवमस्त्र देवसमन्वितम् ||

(१४२आ) दीपपात्राणि संयुक्त सर्ववाद्यसमायुतम् |
नानादीपसमायुक्तं गणिकाभिरलंकृतम् ||

दीपस्थानं समशृत्या पुण्याहं तत्र वाचयेत् |
सद्योजादिदीपादिन्तेकीकृत्य सुपूजयेत् ||

विपरीतेन संयोज्य तद्दीपनिष्फलं भवेत् |
लक्षद्वय मघोरं स्यात् जप्त्वा तद्दीपशुद्धयेत् ||

दीपिका युगमादाय तद्दीपो रोपयेत् कुरु |
निरीक्ष्य देवदेवाय ज्योतिलिङ्गमनुस्मरन् ||

स्नात्वा पोष्य(फच?) शुचिर्भुत्वा समर्धै परचारकः |
शिववीजमनुस्मृत्य दीपं सङ्गृह्य पाणिणा ||

स दण्डे शीघ्रमारोप्य मग्रदीपं न योजयेत् |
इन्द्रा यम कुबेरस्य वरुणानि दिशि स्मृता ||

राजा राष्ट्राभिवृद्धत्वधनधान्यायुवद्धिना |
एतमुच्चार्य मनसा दीपकां पतितो भुवि ||

अग्रादिमूलपर्यन्त महाज्योतिमनुस्मरन् |
घटिके काष्ठभागेन श्रेष्ठदीपज्वलोत्तमम् ||

यदि काष्ठं(काष्टं-)शयुक्ता चेत् अधमाधममाचरेत् |
प्. २९७) विजयं राष्ट्रवृद्धिं च पूजावृद्धिबलं तथा |

(१४२B) भ्र(ग्र)मवृद्धिसुवर्णानि रोगशोकभयं तथा |
दीपस्यैव फलं प्रोक्तं उमादिक्रममात् गुहा ||

दीपान्तेषु सदण्डे च कुठरेणैव श्वेदयेत् |
तिषुंचेत् ग्रामनाशं स्यात् शान्तिं सद्य समाचरेत् ||

दीपान्ते भ्रामयेत् ग्रामं हीने दोषं न संशयः |
पञ्चविंशत्यकलशै स्तापयेत् परमेश्वरम् ||

यानकाले सदा सम्यक् मर्जनं प्रोक्षणम् तथा |
त्रणमूलादिकान्दत्वा भूमिन्निन्नर्युगाङ्गुलम् ||

अथवा मङ्गुलावापि सेचयेत् सुमनोहरम् |
सेचनं न कृतं तेना ज्वरमारी प्रवर्तते ||

स्नापयेत् देवदेवाय कलशैः पञ्चविंशति |
निन्मोन्नतस्तु जंवाला कण्टकाशुद्ध संभवेत् ||

कलहे रुधिरं स्रावे महावायु डुवृष्टिका |
तद्दोषशमनार्थाया मधुशर्करसर्पिका ||

षट्गव्यैरभिषेकं तु प्रत्येकं धारिकीर्तिताः |
त्रिभारं जलसंयुक्त फलमेक सरोचना ||

स्तापयेत् परमेशान मभीष्टफलसिद्धिनम् |
(१४३आ) अग्रे सूकरदृष्टं चेत् हत्वा शान्तिं समाचरेत् ||

अकृते सति रानेज्ञो यं वाहनानां क्षयं भवेत् |
प्. २९८) महामर्यादिविध्येषु परितो ग्रहवास्--- चेत् ||

नरो मृते महादोषस्तत्काले तु सुपूजयेत् |
पूजा कृत्वा तु मोहेन रोज्ञो दोषं न संशयः ||

स्नपनं कारयेद्धीमान् ध्यमत्रयमध्यतः |
यानकाले तु ताम्बूलं पूषा रसफलादिभिः ||

निनिधेयर्महेशानां धूपदीपपुरस्सरम् |
न ददेयस्तु मोहेन मोहेनाक्षतोत्पत्तिस्तु जायते ||

शान्तिहोमं ततः कृत्वा स्नपनं कारयेत् प्रभो |
पयष्षोडशका पूर्णा गणिकाभिरलङ्कृता ||

सर्वाभरणसंयुक्ता मुक्ताभरण भूषिता |
इन्द्रादीशानपर्यन्तं सन्ध्यानृत्तं समाचरेत् ||

सन्धिवृत्तविहीने तु स्नपनं कारयेन्न वा |
यालचर्मसरञ्जाश्च गानकंसस्तु पञ्चधा ||

एतोपन्नेषु बहुधा यानकाले तु घोषयेत् |
पञ्चघोषविहीनेषु सराजबलिरो भवेत् ||

(१४३B) तत्तद्दोषाभिशमनं पञ्चब्रह्मं शतं जपेत् |
एवं प्रदक्षिणं कृत्वा प्रविशेदालयं प्रति ||

नीराञ्जनविहीने च जनानां दुःखमाप्नुयात् |
दशाक्षरं शतं जप्त्वा प्राग्वन्नीराञ्जनं भवेत् ||

स्नपनं कारयेद्धीमान् पूर्वोक्तेन विधानतः |
प्. २९९) नैवेन्द्य नित्यहोमं च बलिनित्योत्सन्तथा ||

शुद्धनृत्तं तदन्ते तु तदन्ते पृथुकं ददेत् |
उक्तं तत् हीनमेवं स्यात् शान्तिं सद्य समाचरेत् ||

त्रिंशद्विशं दशंचैवा उत्तमत्रयमीरितम् |
नवभारं त्रिथा कृत्वा मध्यमत्रयमीरितम् ||

एकभारश्चतुद्रोणरवारिस्यादधमाधमः |
पृथुकं दापयेत् द्विद्वान् शलसारसजीरकम् ||

एलामरीचि संयुक्तं नालिकेरफलं तथा |
अपूपादशविधैः कृत्वा देवदेवाय दापयेत् ||

तत्काले सकलादीनि पृथुकं च पृथक् पृथक् |
सा नीयं दापयेत् सद्य ताम्बूलं दापयेत् ततः ||

एवं कृते नरेन्द्रस्य विजयायभ्यदं सदा |
अकृते सति मोहेन स्थानभ्रंशो न संशयः ||

तद्दोषशमनार्थाया गव्याज्यैरभिषेचनम् |
शतपञ्चाशतत्सार्धम् उत्तमेषु सुयोजयेत् ||

त्रिंशद्विंशर्दशप्रस्था मध्यमत्रयमेव हि |
सप्तपञ्चत्रिपूसं वा अधर्मेव प्रकीर्तितः ||

(१४४आ) घृताभिषेचनं कुर्यात् पूर्वोक्तेन विधानतः ||

इति वातुलाख्ये महातन्त्रे किर्तिका दीपप्रायश्चित्तपटलः ||

प्. ३००) गुरुभ्यो नमः ||

द्वादशस्नपनम् | पञ्चविंशतिस्नपनम् ||

पाद्यमाचमनं चार्घ्यं पञ्चगव्यकुशोदकम् |
क्षीरं दधि घृतं चैवा कोणपार्श्वे तु विन्यसेत् ||

पनसामृकलं पक्वै कदलीकुशपं न्तथा |
आग्नेययादिषु कोणेषु विन्यसेत्तु विधानतः ||

माणिक्क मध्यमे नयस्य हैमाब्जेन युतं न वा |
शातकुम्भे तु विन्यस्य हेमनीलोत्पलं न्यसेत् ||

शिवकुम्भे शिवं यष्ट्वा वर्धान्यां तु मनोन्मनिम् |
वैकर्तनादिकं बाह्ये अर्चयेत् स्वस्वनामतः |

इति द्वादशस्नपनपटलः ||

प्. ३०१) पञ्चविंशस्नपनम् ||

स्नपनं पञ्चविंशश्च वक्ष्यते तां वृता मया |
प्रथमं शोधयित्वा तु द्वितीयमनुलेपनम् ||

तृतीयं सूत्रविन्यासं चतुर्थं मण्डलं भवेत् |
पञ्चमं पदविन्यासं कूर्चविन्यास षष्टमम् ||

सप्तमं मन्त्रविन्यासं देवतान्यासमष्टमम् |
विधानं नवमं प्रोक्तं दशमं वस्त्रवेदनम् ||

एकादेशं गन्धपुष्पं द्वादशं धूपदीपकम् |
मुद्र त्रयोदशं प्रोक्तं पुण्याहं तु चतुर्दशम् ||

पञ्चादशं घटोद्धारं षोडशं स्नपनं भवेत् |
(१४४B) अस्त्रेण शोधयेत् भूमि वामदेवेन लेपयेत् ||

सूत्रन्यासमघोरेण स्थण्डिलं पुरुषेण तु |
हृदयेन न्यसेत् कुम्भान् ईशान्येना न लभ्यते ||

मूलेन विन्यसे द्रव्यान् वामेन वाहयेत् सुरान् |
शरावान् बीजमुख्येन वस्त्राणि हृदयेन तु ||

ईशाननैव शालादीन् धूपादीन् कवचेन तु |
दद्या मुद्रामघोरेण वाचयेत् पवमानकम् ||

प्. ३०२) प्रोक्षयेत्तु विशेषेण पुण्याहं तु यथार्हकाः |
प्रणवेन घटोद्धारं महाव्योमेति मन्त्रतः ||

प्राक्सूत्रं वसुसूत्रं स्यात् उदक्सूत्रं तथैव च |
मध्यमे नवकुम्भन्तु दिशि षट्कं परित्यजेत् ||

आग्नेययदिषु कोणेषु युगसंख्या प्रकीर्तिता |
पाद्यमाचमनं चार्घ्यं पञ्चगव्यं कुशोदकम् ||

क्षीरं दधि घृतं चैव पृथवावरणं न्यसेत् |
तिलं च बिल्वपत्रं च चन्दं मेघमेव चा |

चम्पकं हरिबेरं च सर्षपं नागकेसरम् |
तत्कोलं चपलं कोष्ठं कत्रोलं चैव लोहकम् ||

लवङ्ग पत्रकर्पूरं विन्यसेत्तु क्रमेण तु |
(१४५आ) महेश्वरं महादेवीं कुम्भतोयैस्तु मध्यजेत् |

प्रथमावरणे चैव विद्येशान् परितो यजेत् |
लोकपालात् द्वितीये तु तृतीये च भवादिकान् ||

इति वातुलाख्ये महातन्त्रे पञ्चविंशति स्नपनम् पटलः ||

प्. ३०३) अष्टाचत्वारि स्नपनम् ||

स्नपनं वक्ष्यते सम्यक् अष्टाचत्वारिषण्मुखाः |
प्राक्सूत्रं द्वादशं सूत्रं स्याक् उदक्सूत्रं तथैव चा ||

मध्येनवपतं ग्राह्याम् अष्टद्वारं प्रकीर्तितम् |
दिक्विदिक् ग्रहसंख्या च तत्तत्कोणं त्यजेद्बुधः ||

इन्द्रादीशानपर्यन्त प्रत्येयं बाणसंख्यया |
मध्यमे शिवकुम्भन्तु अभितोष्ट घटान् न्यसेत् ||

एवमेव मेव क्रमेणैव स्थापयेत् मतिमान् गुहः | 
स्वर्णं वा रजतं वापि ताम्रजा मृण्मयस्तु वा ||

मृण्मयस्तु द्विशेषेण कलङ्गरहिताश्शुभाः |
कालं तु कलहं विद्यात् भिन्नं चैव कुलक्षयम् ||

सुषिरं राष्ट्रनाशं च हेतो राजविनाशनम् |
श्चेदे विच्छेदनं कुर्यात् लीने व्याधिसमुद्भवम् ||

निर्दग्धं बालनाशं च स्त्रीनाशं तु पुराणके |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन दोषाण्येतानिवर्जयेत् ||

त्रिययङ्गुलं तु विस्तारं निम्नं रुद्राङ्गुलायतम् |
प्. ३०४) (१४५B) आस्यं वेदाङ्गुलं ज्ञेय कण्ठायामं तथान्तकम् ||

ओष्टमेकाङ्गुलं ज्ञेयमर्धाङ्गुलं तु निर्गमम् |
गलस्याष्टरिरेखा युक् पक्वबिम्बफलप्रदम् ||

शिवकुम्भमिति प्रोक्तमिदमन्यं शृणुष्वथ |
कलशानां स्वरूपानां प्रदपृष्ठ मुखोद्भवम् ||

तन्तोषु रसजं ह्वाप्तिवान्यामा रुधिरस्तथा |
स्त्रीपुंनपुंसकादनयजातिश्चान्तं विकल्पितम् ||

ब्रह्मं दैविकमानुष्यं पैशाचं कल्पयेत् ततः |
अन्त्यरन्तरवर्णानि कंसध्वनिसमन्वितम् ||

एवं लक्षणसंयुक्तं देविकं कलशान्वितम् |
श्वेतं रक्तं तथा मिश्रं भिन्नं कंसध्वनिर्युतम् ||

पूर्वशब्दसमायुक्तं ब्राह्मिकं कलशानि च |
कृष्णं रक्तं तथा श्वेतं धूम्रवर्णसमन्वितम् ||

दिशे दिशे सप्तभिन्नानि मानुषं कलशानि चा |
सर्ववर्णसमायुक्तं मेकवर्णेन भूषितम् ||

मृक्तिकाशब्दसंयुक्तं पैशाचं कलशा स्मृता |
स्त्रीणां बुकोदरश्चैवा पुलिङ्गावाक् भवं बृहत् ||

मूलाग्र च समं चैव वर्णपुंसघटानि चा |
भार्गवं संमुखमित्याहु रोमान्तं मुखमुच्यते ||

स्वस्वरूपकमित्याहु स्थण्डिलं पादमेव च |
प्. ३०५) भूतस्था पृष्ठमेवोक्त पुष्पमाला च वा बाहुकौ ||

(१४६आ) दन्तश्चिन्नञ्च पुष्पाणि जेलेन प्राणमेव च |
हस्तिरत्नं सिरातन्तु मां व मृण्मयमेव चा ||

शिवार्थं कलशं प्रोक्तं शक्त्यर्थं कलशं शृणु |
रन्ध्राङ्गुलप्रविस्तारं वर्धनी च विरस्य तु ||

अब्ध्यंगुलं तदुत्सेथं वक्षमन्यंगुलं भवेत् |
विश्वन्यङ्गुलमोष्ठं तु पार्श्वे तु नासिकायुतम् ||

सार्धंगुलप्रमाणेन उत्पलाकृतिवत् कुरुः |
अर्धाङ्गुलत्रयं ग्रीवमङ्गुलं चो निर्गमम् ||

वर्धनीं लक्षणं प्रोक्तं कलशानां शृणुष्वथा |
रुद्राङ्गुलं तु विस्तारम् उत्सेधं पर्वताङ्गुलम् ||

साद्धाङ्गुलगलोत्सेधः मोषं तु सममेव तु |
यत्वङ्गुलं तु विस्तारं यवमोष्ठस्य निर्गमम् ||

कलङ्करहितं शुद्धं कंसशब्दद्रवं विदुः |
वेदाग्निनयनप्रस्थै संपूर्णा संयथा क्रमम् ||

श्रेष्ठं मध्यं कनिष्ठासु कलशास्नपनोचितः |
सर्वेषां कलशानां तु शिवकुंभञ्चतुर्गुणम् ||

शक्तिकुम्भञ्च कलशाद्विगुणस्य प्रमाणतः |
प्. ३०६) शङ्खैर्वा शुक्तिकैर्वापि गवां शृङ्गाग्रकैरथा |

शङ्खशुक्तिकशृङ्गाणां स्वप्रमाणेन पूरयेत् |
गुलं चन्दनलोहानि कोष्ठं कच्चोलपुष्पकम् ||

पत्रं कर्पूरनीवारौ दन्तं मांसीमुरन्नृणाम् |
शमी दूर्वा च शुक्लार्कबिल्वचम्बकशङ्खिनी ||

(१४६B) अपामार्गं ततो विष्णुक्रान्ति धूर्धूरसंज्ञकम् |
नन्द्यावर्तासिताब्जं चा शत्वारिंशन्नवाधिकम् ||

व्यूहत्रमेण मभ्यर्च्या देवानां शृणु षण्मुखः |
विद्येशान् प्रथम यष्ट्वान् अर्चयेत् स्वस्वनामभिः ||

इन्द्रादीशानपर्यन्तं मध्यकुम्भे यजेत् सुधि |
शेषेषु कलशाश्चैवा हंसमन्त्रेण मर्चयेत् ||

इदमन्यत् प्रवक्ष्यामि तव स्नेहात् प्रकाशितम् |
प्राक्सूत्रं युग्मसूत्रं स्यात् उदक्सूत्रं तथैव चा ||

परितस्सप्तसूत्राण कारयेत्तु विशेषतः |
प्रथमावरणे वेद द्वितीये चाष्टकं न्यसेत् ||

तृतीये स्तरणे भानुश्चतुर्विंशत् चतुर्थके |
द्रव्यदेवान् पुरा प्रोक्ता कारयेत्तु विचक्षणः ||

इति वातुलाख्ये महातन्त्रे ऽष्टाचत्वारिस्नपनं पटलः ||

प्. ३०७) चतुरुत्तरषष्टिस्नपनविधिः ||

चतुरुत्तरषष्टिं स्यात् स्नपनं वक्ष्यतेऽधुना |
प्राक्सूत्र द्वादशाञ्चैवा उदक्सूत्रं तथैव चा ||

मध्ये नवपदं ग्राह्या परितः षोडशं त्यजेत् |
महादिक् त्रिपदं दः परिरेकावृतं चरेत् ||

प्रथमावरणे चाष्टौ द्वितीये विंशतिस्तथा |
ष्ट्त्रिंशश्च तृतीये तु चतुष्षष्ठि प्रकीर्तिता ||

रक्ता च रक्तमन्दारं पलाशं पाटली तथा |
रक्तपत्मं च बृहति अशोकं पिण्डिकं तथा ||

(१४७आ) प्रथमावरणे न्यस्य द्वितीयावरणे ततः |
चम्बकं कर्णिकारं च तथा रश्वथमेव च ||

करण्डं कृष्णवर्णं चा विष्णुक्रान्तिं समाहरेत् |
द्वितीयावरणे न्यस्य तृतीये तु निगद्यते ||

तुलसी बिल्ववदरी मची भ्रङ्गमधुद्धूरम् |
शमिं च करवीरं चा सिन्धूवारं च गण्डीली ||

अश्मान्तश्चापमार्गश्चा आर्जुनं डडिमि तथा |
प्. ३०८) कपित्थं वारणे नीला वर्णी तु शङ्खिनी तथा ||

गिरिकर्णिद्वयं चैवा सहदेवी तपस्विनी |
हरिदारमयूरं चा श्रीकृष्णतुलसी तथा ||

नन्द्यावर्तं श्रियावर्तं श्रियावर्तं मल्लिका माधवी तथा |
जम्बू चूत शमी चाथा वै देव्यमरुवं तथा ||

दमना च क्रमेणैव पत्राण्येतानि निक्षिपेत् |
शिवं गौरिस्तयोर्यद्वा कुम्भयोस्तदनुक्रमात् ||

प्रथमावरणे चैव अष्टविद्येश्वरा न्यसेत् |
वैकर्तनविवस्वान्तं भयं सर्वमतः परम् ||

मार्ताण्डं भस्करं चैवा रविं रुद्रं तथैव चा |
पा*?शमुग्रनामानां लोकभासं तथैव चा ||

लोकसाक्षिमनन्तं चा महान्तं भीममेव चा |
त्रिविक्रमं तथाऽऽदित्यं सूर्यमंशुमता सहा ||

दिवाकरं तथैशानां द्वितीयावरणे न्यसेत् |
वरदं वीरभद्रं चा विमलं विश्वगोचरम् ||

वेदनिष्टं पुरानन्दं परमेशं महाद्यतिम् |
(१४७B) महोरस्क महागम्य जन्मस्सावसनं शुचि ||

त्रिलोचनं मनोपम्यं टङ्गपाणिमहागतम् |
शूलपाणिं महोत्साहं महाभैरवरूपिणम् ||

प्. ३०९) दंष्ट्रिणं च दुराधर्षं हारभूतिं च वज्रिणम् |
दण्डिनं शिपिविष्टं च व्याघ्रचर्मधरं हरम् ||

अनलस्य मलक्षं च सर्वलक्षणलक्षितम् |
दुस्सहं च त्रियं रूपं देवादिमनुजं तथा ||

गणेशं च सुरेशं च व्यालयज्ञोपवीतनम् |
दुर्गञ्च सुरसेनाभ्यं त्रितियावरणे येजेत् ||

इति वातुलाख्ये महातन्त्रे चतुषष्ठिस्नपनं पटलः ||

प्. ३१०) सप्तविंशति स्नपनम् ||

द्विसप्तति कलशाः 

द्विसप्ततिश्च कलशान् वक्ष्यते स्नपनं गुहा |
त्रिहस्तं पञ्चहस्तं वा षट् सप्ताष्ट नवस्तथा ||

येकादशकरं वाथ त्रियोदशकरं तु वा |
पञ्चादशकरं वाथ मण्डपं कारयेत् ततः ||

प्रागुप्त नवभेदेन ऋषिश्चन्दादिदेवताः |
अगस्त्येन समायुक्तं जगतीश्चन्दसंयुतम् ||

आदित्येन समायुक्तम् उत्तमत्रयमुच्यते |
वसिष्ठेन समायुक्तशङ्करीश्च श्छन्द उच्यते ||

विघ्नेशेन समायुक्त मध्यमत्रयमुच्यते |
व्यासेनैव समायुक्तमनुष्टुप् छन्दसंयुतम् ||

स्कन्देनैव समायुक्तं कन्यसत्रयमुच्यते |
ऋषिश्छन्दश्च देवाश्चा तव स्नेहा प्रकाशितम् ||

(१४८आ) प्राक् सूत्रं मनुसूत्रं स्यात् उदक्सूत्रं तथैव च |
मध्ये नवपदं ग्राह्य शिवकुम्भं न्यसेद्बुधः ||

षोडशस्वबाह्ये तु अष्टद्वाराणि कल्पयेत् |
प्. ३११) इन्द्रादीन चतुर्दिक्षु ग्रहसंख्या प्रकीर्तिताः ||

कोणेषु पञ्चकलशान् स्थापयेत्तु विधानतः |
शेषानि च पदा सर्वे त्यजेत् गोमयवारिणा ||

द्विसप्तकलशं प्रोक्ष द्रव्यान्देवीन् शृणुष्वथा |
तत्कोलं भस्मनिर्यासं हरिवेरं च मञ्चरि ||

नालिकेरं च विल्वं च जम्बूकच्चोलपाटलि |
पुन्नागं शङ्खपुष्पं च लक्ष्मी व्याघ्रनखी तथा ||

सिंही धूद्धूरसंज्ञञ्च षोडशं चाविनिर्दिशेत् |
प्रथमावरणे न्यस्य चतुर्दिक्षुरथोच्यते ||

दूर्वासर्षपमभ्रौ च नारङ्गपनसौ मतौ |
कदलीशतपत्रं च धातकिश्वेतलोभृवम् ||

गृह्यसंख्यानि द्रव्याणि पूर्वायां दिशि निक्षिपेत् |
युक्षुसारं च लाब्जा च चम्बकं गन्धतैलकम् ||

नीवारं कुङ्कुमं कुष्ठं लासी च मुखसक्तुकौ |
नवान्येतानि द्रव्याणि यमायां दिशि विन्यसेत् ||

मुद्गमाषं च चिम्बं च यववेणु प्रियङ्गुषु |
सर्षपं शालिनाचैव अडकं च नवेषु चा ||

वारुण्यां दिशि निक्षिप्य उदीच्यां दिशि चोच्यते |
एलालवङ्गकच्चोलं तुर्दि मम्बुयवं तथा ||

प्. ३१२) कुष्ठं च कुङ्कुमं चैव ---घ मार्गमुरङ्गुलम् |
(१४८B) पञ्चसंख्यानि द्रव्याणि यावद्वान्दिविन्यसेत् ||

सिह्मी च शङ्खपुष्पं च अपामार्गे द्रवल्लिका |
क्षुद्रपर्णी तपस्वी च ऐशां दिशि विन्यसेत् ||

व्याण्येतानि सर्वाणि पूर्वादिक्रमतो न्यसेत् |
द्विभुजं निष्कपर्यन्तं पाद्याद्यन्तं प्रकीर्तितम् ||

एक द्वि त्रि चतुः प्रस्थं पञ्चगव्यादि नामकम् |
मध्वादीनां तथा प्रोक्तं पादमर्धमथापि वा ||

आज्यं तैल प्रमाणं तु तथैव परिकीर्तितम् |
कर्पूरकुङ्कुमादीनां मानमिष्टं प्रकीर्तितम् ||

रत्नानि स्वप्रमाणानि प्रशस्तारि षडानन |
दशमाणादिवृद्ध्या तु निष्कान्तं लोहमानकम् ||

लोहानां चैव मानं स्यात् तथापाषाणमानकम् |
निष्कपादादिवृद्ध्या तु फलान्तं बीजमानकम् ||

एतं तण्डुलमानं स्यात् निलमानं तथैव च |
फलानि वा यथा मानं शेषमद्भि प्रपूजयेत् ||

घृतंवत् तैलमानं स्यात् सर्वं वा पात्रमानवत् |
तस्यर्धं तु तदर्धं वा पुष्पहस्तमिदं भवेत् ||

ओषधीं तत्सममं प्रोक्तं मन्यदप्येवमिष्यते |
प्रामानहीने दारिद्रमधितोकरनाशकम् ||

प्. ३१३) तस्मात् सर्वप्रयत्नेन मानं माने समाचरेत् |
वज्रं समस्तरत्नानां लोहानामयसं मतम् ||

यवम्मखिलबीजाना धातूणां हरितालकम् | 
(१४९आ) ओषधीनामभावे तु सहदे दधतीं श्रीफलाम्बुजाम् ||

हेमाभां सखटेपाभ्यां प्लाव्यमानां महाश्रियम् |

ओं श्रीं महालक्ष्म्यै नमः ||

ऐशान्याम् दिशि सप्तगुरूनभ्यर्च्य सदाशिवमनन्तं च श्रीकण्ठं 
पुनरम्बिकाम् |
गृहं कृष्णं च धातारं गुरून् सप्त स्मरन् यजेत् |

कुन्देन्दु निर्मलोदेव + मन्त्रं पञ्चव ब्रह्म-हा तनु 
दशबाहुप्रसन्नास्या पञ्चवक्त्रस्सदाशिवः |

ओं हां सदाशिवगुरुवे नमः ||

अष्टबाहु चतुर्वक्त्रा(-क्त्रं) स्फटिकाभं त्रिलोचनम् |
नागयज्ञोपवीता चा विघ्नेयां धृतमीश्वरः ||

ओं हाम् अनन्तगुरुवे नमः ||

पञ्चवक्त्रस्त्रिपञ्चाक्षो दशबाहो विभीषणः |
वृषस्थोप्युपवीतं चा रुद्रः कुन्देन्दुसन्निभः ||

ओं हां श्रीकण्ठगुरुवे नमः ||

रक्तवर्णो ज्वलत्शुक्लवस्त्रेणैव विभूषितः |
प्. ३१४) सर्वाभरणसंयुक्त पीनोरुजघनस्थला |

ओं हाम् अम्बिकागुरुवे नमः ||

त्रिणेत्रगन्धपुष्पाढ्या केशालकविभूषितः |
पद्मोत्पलधरा देवी वरदाभयपाणिनी ||

ओं हाम् अम्बिकागुरवे नमः ||

ओं हां स्कन्दगुरुवे नमः ||

षडानन द्विषट्कर्णः षड्भिर्मौलिभिरावृतः |
रक्ताभं द्वादशाक्षं चा भानुहस्तसमन्वितम् ||

--------------- साक्षखट्गञ्च चक्रं पाशं च दक्षिणे |
अङ्कुशं च ध्वजं चैवा खेटकं धनुवज्रकम् ||

वरदाभयसंपृक्तं रक्तमाल्यानुलेपनम् |

ओं स्कन्दगुरवे नमः ||

शङ्खचक्रधरं देवं श्यामं पीताम्बरं हरिम् |
श्रीभूमिसहितं ध्यायेत् सर्वालङ्कारसंयुतम् ||

ओं हां विष्णुगुरवे नमः ||

चतुर्मुखं चतुर्बाहुं कमण्डल्वक्षधारिणम् |
सावित्रीसहितं देवं सर्वालङ्कारसंयुतम् ||

ओं हां ब्रह्मगुरवे नमः ||

सर्वज्ञान प्रवर्त्तारान् शिववत् पूजयेत् गुरून् |
लब्धानुज्ञस्ततो मन्त्री शिवशास्त्रोक्तवद्द्यजेत् ||

प्. ३१५) अर्घ्यं दत्त्वा 

नमोऽस्तु गुरुनाथाया लोकानुग्रहहेतवे |
शिवपूजाविधानाय अनुज्ञां देहि मे प्रभो ||

वस्त्रगन्धाभरणाद्यैरलङ्कृत्या- पीठस्यथो भागे � अतः 
कूर्मशिलासीनां क्षिरोदसितविग्रहाम् |
मौलौ बीजाङ्कुराकारां वरदामभयप्रदाम् |

पाशाङ्कुशधरां शक्तीं क्रियामाधाररूपिणीम् |

ओं हाम् आधारशक्तये नमः ||

अतः कूर्मशिलासीनं 

यजेत् ब्रह्मशिलारूढं शिवस्यानन्दमानसम् |
पृथ्वीकन्दं कलान्तैक नालकं भावकण्टकम् ||

क्षुब्धमाया महापत्यमनेकदलसंयुतम् |
तन्मध्ये गमनं देशं प्रभुं व्याप्य सितं त्वधा ||

विचित्रकेसरि प्रख्यानन्योन्यं पृष्ठदर्शना |
कृतत्रेतादिरूपेण शिवस्यासन पादुकाम् ||

धर्मज्ञानं च वैराग्यम् ऐश्वर्यं च यथाक्रमम् |
धर्मस्तत्र वृषाकारो ज्ञानं सिह्मस्वरूपकम् ||

वैराग्यं पितृभूतं स्यात् ऐश्वर्यं श्वेतकुञ्जरम् |
कर्पूरं कुङ्कुमं स्वर्णं कज्जलाभानि पूजयेत् ||

ओं हाम् अनन्ताय नमः ||

प्. ३१६) ओं हां तक्षकाय नमः | 

ओं हां चा(वा) स त्यै नमः |

ओं हां कार्कोटकाय नमः |

ओं हां पत्माय नमः |

ओं हां महापत्माय नमः |

ओं हां शङ्खाय नमः |

ओं हां गुलिकाय नमः |

ओं हां क्रेतायुगासनाय नमः |

ओं हां त्रेतायुगासर्हनाय नमः |

ओं हां द्वापरयुगासनाय नमः |

ओं हां कलियुगासनाय नमः |

(१५०B) ओं हां धर्माय नमः |

ओं हां ज्ञानाय नमः |

ओं हां वैराग्याय नमः |

ओं हां --------- य नमः |

गात्रगान् स्फटिकप्राख्यं त्र्ययक्षान् सिंहशिरोद्धृतान् |
स्तब्धबाहुशिरोग्रीवान् पादुकासक्तमस्तकान् ||

अग्रगात्र पादस्त्रमस्तकान् नररूपिणः |

ओं हाम् अधर्माय नमः |

ओं हाम् अज्ञानाय नमः |

ओं हाम् अवैराग्याय नमः |

ओं हाम् अनैश्वर्याय नमः |

नैरृते � अक्षुब्धमायान्तगर्भिताय-

ओं हाम् अधश्चदनाय नमः |

ऐशान्ये � शुद्धाविद्यानत्वान्तगर्भिताय �

ऊर्ध्वश्चदनाय नमः ||

उत्पलाष्टदलं श्वेतं तदैवानन्तपङ्कजम् |
प्. ३१७) सम्पूज्यसिह्मवर्गोर्ध्वे पत्ममुद्रां प्रदर्शयेत् ||

माणिक्कसदृशं कन्दं नालनीलसमप्रभम् |
कण्टकं तु प्रवालाभं दलं वै रजतं प्रभम् ||

विद्येश्वराष्टरूपाणि दलानभ्यर्च्य चिन्तयेत् |
केसरं हेमवर्णाभम् अग्रे मुक्तावलीयुतम् ||

ओं हां कन्दाय नमः |

ओं हां नालाय नमः |

ओं हां बीजाय नमः |

ओं हाम् आङ्कुराय नमः |

ओं हां क(कु)न्दकेभ्यो नमः |

ओं हां दलेभ्यो नमः |

ओं हां केसरेभ्यो नमः |

ओं हां कर्णिकेभ्यो नमः |

ओं हां महापत्माय नमः ||

पूर्वादीशान्तम् �

(१५१आ) कोट्यादित्य समास्सर्वाः जटाखण्डेन्दुमण्डिताः |
(१५) चतुर्भुजास्त्रिणेत्राश्चा द्धृतचामरहस्ताः ||

वरदाभयहस्ताश्च शिवासक्तकराम्बुजाः |
विभाव्येवं केसरेषु पूर्वादीशान्तकेषु चा |

विद्येशानामधिष्ठात्री वामा ज्येष्ठादिका क्रमात् |
शक्तिं संपूजयेदष्टौ नमो मुद्रां प्रदर्शयेत् ||

ओं हां वामाये नमः |

ओं हां ज्येष्टायै नमः |

ओं हां रौद्री नमः |

ओं हां काल्यै नमः |

ओं हां कलविकरण्यै नमः |

ओं हां बलविकरण्यै नमः |

प्. ३१८) ओं हां बलप्रमदन्यै नमः |

ओं हां सर्वभूतदमन्यै नमः |

ओं हाम् इत्यभ्यर्च्या यीशानदले ------- ओ 

उद्यद्दिन कराभासां त्रिणेत्रां च चतुर्भुजाम् |
जटामकुटखण्डेन्दुमण्डितां धृतचामराम् ||

वरदाभयहास्तं चा शिवासक्तकराम्बुजाम् |
गोक्षीरधवलाशक्तिं कर्णिकाया मनोन्मनीम् ||

ओं हां मनोन्मन्यै नमः |

तृतीयदलाग्रवृत्ते व्रात्बाह्ये �

ओं हां सूर्यमण्डलाय नमः |

ब्रह्मा चतुर्मुखो पीत चतुर्दोर्दण्डमण्डितः |
(१५१B) स्रुक्दण्डाक्षकुशोपेत सूर्यमण्डलमध्यगः ||

ओं हां सूर्यमण्डलाधिपतये ब्रह्मणे नमः |

केसराग्रवृत्ते �

ओं हां सोममण्डलाय नमः |

विष्णुश्चतुर्भुजो मौली शङ्खचक्रगदाब्ज धृक् |
नीलाम्बुजष्टि?काशस्सोममण्डलमध्यगः ||

ओं हां सोममण्डलाधिपतये विष्णवे नमः ||

कर्णिकाग्रवृत्ते �

ओं हाम् अग्निमण्डलाय नमः |

प्. ३१९) अग्निमध्ये स्थितं रुद्रं नीलकण्ठं त्रिलोचनम् |
व्याख्यामुद्रानलं ज्ञानं शूलहस्तं चतुर्भुजम् ||

सर्वालङ्कारसंयुक्तं नगयज्ञोपवीतिनम् |

अग्निमण्डलाधिपतये रुद्राय नमः ||

कर्णिकामध्ये �

शक्तेश्च मण्डलासीनं व्यालयज्ञोपवीतिनम् |
चन्द्रार्थशेखरं त्र्यक्षं शुद्धस्फटिकनिर्मलम् ||

खट्गं त्रिशूलं बाणाक्षमालाभयकरान्वितम् |
कमण्डलुधरं देवं वरारविन्दधारिणम् ||

दलनायक्रमात् सिह्मगज चर्मपरिच्छदम् |

ओं हां शक्तिमण्डलाधिपतये ईश्वराय नमः ||

तन्मध्ये �

ओं हां शिवासनाय नमः ||

(१५२आ) लिङ्गे � ओं हां हं हां शिवमूर्तये नमः ||

ओं हों योशानमूर्ध्नाय नमः | इति मूर्ध्नि |

ओं हें तत्पुरुषवक्त्राय नमः | इति वक्त्रे |

ओं हूं अधोरहृदयाय नमः | इति हृदये |

ओं हीं वामदेवगुह्याय नमः | इति गुह्ये |

ओं हां सद्योजातमूर्तये नमः | इति पादे |

ओं हां हौं हृदयाय विद्यादेहाय नमः | इति हृदये |

प्. ३२०) ओं हौं नेत्रेभ्यो नमः इति नेत्रं विन्यस्य |

ओं अं नमः |

ओं आं नमः |

ओं इं नमः |

ओं ईं नमः |

ओं उन्नमः |

ओं ऊं नमः |

ओं ऋन्नमः |

ओं ॠं नमः |

ओं ऌन्नमः |

ओं ॡन्नमः |

ओं एं नमः |

ओं ऐं नमः |

ओं ओं नमः  |

ओं औं नमः |

ओं अं नमः |

ओं अः नमः |

ओं कं नमः | ओं खं नमः | ओं गं नमः |

ओं घं नमः | ओं ङं नमः | ओं चं नमः |

ओं छं नमः | ओं जं नमः | ओं झं नमः |

ओं ञं नमः | ओं टं नमः | ओं ठं नमः |

ओं डं नमः | ओं ढं नमः | ओं णं नमः |

ओं तं नमः | ओं थं नमः | ओं दं नमः |

ओं धं नमः | (ओं नं नमः ) | ओं पं नमः |

ओं फं नमः | ओं बं नमः | ओं भं नमः |

ओं मं नमः | ओं यं नमः | ओं रं नमः |

ओं लं नमः | ओं वं नमः | ओं शं नमः |

(१५२B) ओं षं नमः | ओं सं नमः | ओं हं नमः |

ओं लं नमः | ओं क्षं नमः |

ओं होम् ईशानस्सर्वविद्यानां शशिन्यै नमः |

प्. ३२१) इति ऊर्ध्व मूर्ध्नि |

ओं हों ईश्वरस्सर्वभूतानाम् � अङ्गदायै नमः |

इति पूर्वमूर्ध्नि �

ओं हों ब्रह्माधिपतिर्ब्रह्मणोऽधिपति ब्रह्मायि(धि)ष्टायै नमः | 

इति दक्षिणमूर्ध्नि �

ओं हों शिवो अस्तु मरीच्यै नमः |

इति नाममूर्ध्नि | 

ओं हों सदाशिवोम् ज्वालिन्यै नमः |

इति पश्चिम मूर्ध्नि |

एवमीशानकलापञ्चकम् ||

ओं हें तत्पुरुषाय विद्महे शान्त्यै नमः | पूर्ववक्त्रे |

ओं हें महादेवाय धीमहि विद्यायै नमः | दक्षिणवक्त्रे |

ओं हों तन्नोरुद्रप्रतिष्ठायै नमः | उत्तरवक्त्रे  |

ओं हें प्रचोदयात् निवृत्यै नमः | पश्चिमवक्त्रे |

इत्येवं पुरुषकलाचतस्रः ||

ओं हूं अघोरेभ्योस्तमायै नमः | हृदये |

प्. ३२२) ओं हूम् अघोरेभ्यो मोहायै नमः | कण्ठे |

ओं हूम् अघोररक्षायै नमः | दक्षिणांसे |

(१५३आ) ओं हूम् अघोरतरेभ्यश्च निष्ठायै नमः | वामांसे |

ओं हूं सर्वतस्सर्वमृत्यवे नमः | नाभौ |

ओं हूं सर्वेभ्यो मायायै नमः | जठरे |

ओं हूं नमस्तेस्तु रुद्रभयायै नमः | पृष्ठे |

ओं हूं रूपेभ्यो जरायै नमः | वक्षसि |

इति बहुरूपकलाष्टकम् ||

ओं हीं वामदेवाय नमो रजायै नमः | गुह्ये |

ओं हीं ज्येष्ठायै नमः नमो रक्षायै नमः | वृषणद्वयोः |

ओं हीं रुद्राय नमो रत्यै नमः | दक्षिण-ऊरू |

ओं हीं कालाय नमः पालिन्यै नमः | वम ऊरू |

ओं हीं कलकामायै नमः | दक्षिणजानुनि |

ओं हीं विकरणाय नमः संयामिन्यै नमः | वामजानुनि |

ओं हीं बलक्रियायै नमः | दक्षिणजङ्घायाम् |

ओं हीं विकरणाय नमो बुद्ध्यै नमः | वामजङ्घायाम् |

ओं बलकार्यै नमः | दक्षिणस्फिचि |

ओं हीं प्रमथनाय नमो धात्र्यै नमः | वामस्फिचि |

ओं हीं सर्वभूतदमनाय नमो ब्रह्मण्यै नमः | कट्याम् |

प्. ३२३) ओं हीं मनोमोहिन्यै नमः | देक्षिणपार्श्वे |

ओं हीं नोन्मन्यै ------------- | वामपार्श्वे |

(१५३B) || इति वामदेवकलास्त्रयोदशा ||

ओं सद्योजातं प्रपद्यामि सिद्ध्यै नमः | दक्षिणपार्श्वे |

------------------ सद्योजाताय वै नमो ऋद्ध्यै नमः | वामपादे |

ओं हां भवेत्युत्यै नमः | जठरे |

ओं हाम् अभवे लक्ष्मी नमः | वामकशे |

ओं हाम् अनादिभवे मेधायै नमः | आघ्राणे |

ओं हां भजस्व मां कान्त्यै नमः | शिरसि |

ओं हां भवस्वधायै नमः | दक्षिणबाह्वौ |

ओं हाम् उद्भवाय न धृत्यै नमः | वामबाहौ |

|| इती सद्योजातकलाष्टकम् ||

ध्यानम् �

पत्मासनस्थं पञ्चास्यं प्रतिवक्त्रं त्रिलोचनम् |
द्रक्रियैश्च विशालाक्षं ज्ञानचन्द्रकलान्वितम् ||

धवलेशानवदनं पीतं तत्पुरुषाननम् |
कृष्णाघोरमुखोपेतरक्ताभोत्तरवक्त्रकम् ||

सुश्वेतं पश्चिमास्यैकं सद्योजातं प्रकीर्तितम् |
प्. ३२४) नागोपवीतनं शान्तं जटाखण्डेन्दुमण्डितम् ||

दिव्यगन्धानुलिप्ताङ्गं दिव्यमालाविभूषितम् |
शक्त्यासिशूल खट्वाङ्गपरव्यग्रकराम्बुजम् ||

(१५४आ) दक्षिणेतोथवामस्ते स्थ सर्वकामदम् |

ओं हूम् अघोराय नमः 

वामं रक्तसुरक्ताभं माल्यवस्त्रोपवीतनम् |
तुङ्गनासारुणोष्णीषं खट्गखेटकपाणिनम् ||

ओं हें वामदेवगुह्याय नमः ||

सितस्रगन्धभूषाढ्यं सीतोष्णीषं सीताम्बरम् |
सौम्यं मौलीन्दुसम्पन्नं बालाकारं त्रिलोचनम् ||

सद्योजातं सितास्यैकं वरदाब्जभयानकम् |

ओं हां सद्योजाताय नमः ||

धेनुपत्मत्रिशूलम् | कसृगकाख्य �

सृवमुद्रां च ईशानादीनां दर्शयेत् |
अरुणाभं स्मरन्नेत्रं दृक् क्रियैश्छत्मकं विभोः ||

त्रित रूपं वन्यादिमण्डलं त्रितयवृतम् |
हृदाद्यङ्गोत्तवदनं करधार्यादिसंयुतम् ||

एकास्यं वा त्रिशूलाहिहस्तं यो शिवोक्तित--- |
हृदयं चन्द्रसङ्काशं शिरश्चामीकरप्रभम् ||

प्. ३२५) शिखर सिन्धूरवर्णाढ्यां कवचं भृङ्गभास्वरम् |
नेत्रं विद्युत्प्रतीकाशम् अस्त्रमग्नि स ------ | 
त्मासनस-----? र्धेन्दुजटामकुटधारिणम् |

त्रिलोचनाश्चतुर्बाहून् सर्वाभरणभूषितान् |
शिवस्याभिमुखाश्चक्ति शूलाभयकरान् -------- ||

(१५४B) ------- करा ------ ग्रम् अस्त्रं चाग्निसमप्रभम् |

इति ध्यात्वा |

ईशानस्योत्तर भागे ओं हौं नेत्रेभ्यो नमः |
अग्नौ हृदयाय नमः ईशे ओं हीं शिरसे नमः ||

नैरृतौ ओं हूं -------------- नमः | 

ओं हैं कवचाय नमः |

ईशानस्योत्तरभागे � ओं हौं नेत्रेभ्यो नमः |

चतुर्दिक्षु ओं हः अस्त्राय नमः |

	इत्यभ्यर्च्य अङ्गानां नमस्कारमुद्रां दर्शयेत् | 
(हृदादीनां तत्तत्स्थानेषु शक्तिमभ्यर्च्य ओं हाम् अम्बिकायै नमः | 
ओं हाम् गणाम्बिकायै नमः | ओं हां गौर्यै नमः | ओं हाम् 
उमायै नमः | ओं हां वामिन्यै नमः | ओं हां चक्राङ्गी नमः |)

प्रथमावरणम् |

प्. ३२६) ओं हों यीशानाय नमः | ओं होम् अम्बिकायै नमः |

ओं हें तत्पुरुषाय नमः | ओं हें गणाम्बिकायै नमः |

ओं हूम् अघोराय नमः | ओं हूं (हं) गङ्गायै नमः |

ओं हीं वामदेवाय नमः | ओं हीं (हिं) गौर्यै नमः |

ओं हां सद्योजाताय नमः | ओं हाम् उमायै नमः |

ओं हां हृदयाय नमः | ओं हां वामायै नमः |

ओं हीं शिरसे नमः | ओं हीं नील्यै नमः |

ओं हूं शिखायै नमः | ओं हुं चक्राङ्गि नमः |

ओं हैं कवचाय नमः | ओं हैं पाशाङ्गी नमः |

ओं हौं नेत्रेभ्यो नमः | ओं हौं खट्वाङ्गी नमः |

ओं हः अस्त्राय नमः | ओं हां गौलिकायै नमः |

द्वितीयावरणे प्राच्यंमनन्तं हेमसन्निभम् |
सूक्ष्मं च वह्निभागस्थं वन्दे वह्निसमप्रभम् ||

तमालसन्निभं वन्दे याम्यभागे शिवोत्तमम् |
नैरृते षट्पदाभासामेकनेत्रसप्रिवस्थितम् ||

कुन्देन्दुधवलाकारमेकवक्त्रश्च वारुणे |
त्रिमूर्तिं मारुते भागे निहारं निभमाश्रयेत् ||

श्रीकण्ठं सोमदिग्भागे रक्तवर्णमिव स्थितम् |
(रुद्रे)प्रपद्ये पाण्डुराकारमैशान्ये च(व) शिखण्डिनम् ||

प्. ३२७) चतुरपृक्तरादिक्षु विदिक्षुन्यारवस्थितान् |
यद्वा वि---श्वरं वन्दे स्व�द्यक्पदसन्निभान् ||

खट्गं(खड्गं) बाणं धाक्षसूत्रमभयं पद्मं च सव्यै 
करैः |

वामैः केटधनुः क ----------- न् ----------------
--------------------- यान्विभृतान् पत्यस्थां चतुराननात् |
प्रतिमुखान्नेत्रत्रयाणान्वितान् विद्येशान् रुचिरासनान् |

धृत--------- रान्? ----------------------------- |

(१५५B) ओं हां भूमिदेव्यै नमः | ओं हां स्वाहादेव्यै नमः |

ओं हां स्वधादेव्यै नमः | ओं हां कान्तिदेव्यै नमः |

ओं हां प्रभादेव्यै नमः |

ओं हाम् अनन्ताय नमः | ओं हां सूक्ष्माय नमः |

ओं हां सूक्ष्माय नमः शिवोत्तमाय नमः |

ओं हां ------------------------------- ओं हाम् एकरुद्राय नमः |

ओं हां त्रिमूर्तये नमः | ओं हां श्रीकण्ठाय नमः |

ओं हां शिखण्डिने नमः |

तृतीयावरणे 

नन्दीश्वरो महाकालौ भृङ्गी गणपतिस्तथा |
वृषभः कार्तिकेयश्चा पार्वती चण्डनायकः ||

चतुर्भुजत्रिणेत्रस्तु नन्दीशं श्यामवर्णकः |
अभयवरदोपेतो दण्डशूलधरोग्रकः ||

प्. ३२८) ओं हां नन्दिनेः | ओं हां भद्रायै नमः |

महाकालस्त्रिणेत्रस्तु कृष्णवर्णं चतुर्भुजः |
उभयवरदोपेत मग्रशूलस्तु तोमरः ||

ओं हां महाकालाय नमः | ओं हां देवयोन्यै नमः |

चतुर्भुजं त्रिणेत्रं च भृङ्गीशं पिङ्गलप्रभम् |
दक्षिणेऽभयटङ्कं तु वामे वरदशूलधृक् ||

ओं हां भृङ्गिणे नमः | ओं हां कुन्द्यै नमः |

गजाननं त्रिणेत्रं च कुङ्कुमाभं चतुर्भुजम् |
पाशदन्तौ तु सौम्ये तु वामेत्वङ्कुशलड्डुकम् ||

(१५६आ) नागयज्ञोपवीतं तु लम्बोष्ठं च गणाधिपम् |

ओं हां गणपतये नमः | ओं हां काल्यै नमः |

-------------------- रक्तस्सर्वे पुरा मृताः |
सितकृष्णमयी चाक्षी द्वौ शृङ्गौ रक्तवर्णकौ ||

कर्णौ च रक्तवर्णाभौ बालापीतेन शोभिता |
खण्डा माला सुवर्णाभा स्थितं वासयितं तु वा ||

ओं हां वृषभाय नमः | ओं हां मन्त्रिण्यै नमः |

रक्तवस्त्रोमहासेनो द्विनेत्राश्च चतुर्भुजा |
सव्येत्वभयवज्रं तु वामे च वरदाङ्कुशौ ||

ओं हां स्कन्दाय नमः | ओं हां मालिन्यै नमः |

प्. ३२९) ---------------------------------------------------- चारिणि |
प्राणापान तथाव्यानौ दानं च समानकम् ||

सत्वं रजस्तमश्चैवा रक्षेन्नारायणीं तथा |
आयुर्मे रक्ष वाराहि धर्मं रक्षेत्तु योगिनी ||

यशः कीर्तिञ्च लक्ष्मीं च तधा रक्षतु वैष्णवी |
गोत्रमिन्द्राणि मे रक्षे तु परमे रक्ष तु चण्डिके ||

पुत्रान् रक्ष महालक्ष्मी भार्यं रक्ष तु वैष्णवी |
मार्गे क्षेत्रकरी रक्षेद्विजया सर्वदा शुभा ||

रक्षाहीनं तु यत्स्थानं वर्जितं कवचेन तु |
तत्सर्वं रक्ष मे देवी जयन्ती पापनाशिनी ||

ब्रह्मणा निर्मितं देव्या धृत्वान कवचं नरः |
पदमेक न गच्छेदयदिच्छेदयदिच्छेसिद्धिमानियात् ||

कवचेनावृतो नित्यं यत्र यत्राभिगच्छति |
तत्र तत्रार्थलाभश्च विजयं सर्वकालिकम् ||

यं यं चिन्तयते काम्यं तन्तमाप्नोति लीलया |
परमैश्वर्यमतुलं प्राप्यते भूतले पुमान् ||

निर्भयो जायते मर्त्यः सङ्ग्रामेष्वपराजितः |
जीवेद्वरुपशतं पुण्यमपमृत्युविनाशनम् ||

नश्यन्ति व्याधयस्सर्वे लूतादि स्फोटकादयः |
स्थावरञ्जङ्गमं चैव कृत्रिमं चैव यद्विषम् ||

प्. ३३०) कुम्भीराणि सर्वाणि मन्त्रयन्त्राणि भूतले |
भूचरः खेचरश्चैवा कुलजाश्चेपदेशिकः ||

(B) सहज भ्रुवेर्मध्ये यशस्विनी |
नेत्रयोश्चित्रखण्डं च तालुके शङ्खिनी ||

शङ्हिनी चक्षुषोर्मध्ये श्रोत्रयोर्विन्ध्यवासी |
कामाक्षी चिबुकं रक्षेत् वाचां वै सर्व मङ्गला ||

ग्रीवायां भद्रकाली चा पृष्ठं मे च धनुर्धरा |
नीलग्रीवा बहिः कण्ठे नासिकां नलकूबरा ||

खड्गधारिण्युभौ सर्वे बाहू मे वं त्रिधारिणी |
हस्तौ तु दण्डिनी रक्षेत् गुह्यं गुह्येष्वरी तथा ||

दुर्गा च मे गुदं रक्षेत् कट्यां भग ती तथा |
भक्तानां नायकी मेधा रूमे मेषु(ष)वाहिनी ||

जान्वोर्महाबला प्रोक्ता जङ्घयोश्च विनायकः |
गुल्फयोर्नारसिंही चा पदपृष्ठे द्वि(द्धि)तौनसि ||

पादाङ्गुलीस्तु श्रीरक्षे पादकृस्थलवासिनी |
दंष्ट्राकराल च नखान् रोमाण्डा मुक्तकेशिनी ||

रोमाणि वाणि कौबेरी त्वचं वागीश्वरी तथा |
रक्तं मज्जां च मांसानि अस्थि मेदंसि पार्वती ||

अन्त्राणि कालरात्री च मेढ्रं च मकुलेश्वरी |
पद्मावती पद्मकेशी कुम्भे चूडामणिस्तथा ||

प्. ३३१) ज्वालामुखी तथा ज्वालामभेदां सर्वसन्धिषु |
शुक्लां ब्रह्माणि मे रक्षे च्छाया च्छत्रेश्वरी तथा ||

अहङ्कारमने बुद्धि रेक्षे मे मृत ----------------

प्. ३३२) भैरवाष्टकम् ?

नाशनं वाप(पा-; याव)द्वास्तुबलिं पूर्वे दापयेत् च बलि भ्रमम् |

(पश्चिमद्वारलिङ्गं च बलिबारुण्य माचरेत् ||

ऋऐत्यान्तबलिं भ्राम्य दापयेत् विधिपूर्वकम् |
दक्षिणद्वारदेवस्य बलि विन्यस्य देशिकः ||

दक्षिणाद्यग्निपर्यन्त द्वाराणां तु बलिं ददेत् |
उत्तरद्वारलिङ्गं च सौम्येन बलिमाचरेत् ||)

आलयात् पूर्वतो ग्राममिन्द्रादीशानमाचरेत् |
आलयात् पश्चिमत् ग्रामं वारुण्याद्यादि नैरिते ||

दक्षिणे चालयं चैवा उत्तरे ग्राममेव चा |
सोमादिवायुपर्यन्तं दापयेत् विधिपूर्वकम् ||

उत्तरे आलयं चैव दक्षिणे ग्राममेव च |
दक्षिणाद्यग्निपर्यन्तं संहारक्रमतो बलिः ||

इति कारणे चतुर्द्वारबलिविधि समाप्तः ||

प्. ३३३) भैरवाष्टकम् ||

परेत भूतवेताल करतालसमन्वितम् |
कपर्दिनं महानित्यं कलये कालभैरवम् || १ ||

कपालमालिकं क्रान्तं जगत्पावकलोचनम् |
कपालकरमत्युर्गं कलये कालभैरवम् || २ ||

दर्वीकरद्रणप्रोक्तं किङ्किणीमेखलान्वितम् |
कुण्डलम्बिजडाधारं कलये कालभैरवम् || ३ ||

(१०६) मणिपादकपादाब्जं महाशूलकराम्बुजम् |
कथाकर्णुकसङ्क्रान्तं कलये कालभैरवम् || ४ ||

दिगम्बरजपावर्णं जरामरणवर्जितम् |
चारुचन्द्रकलाचूटं कलये कालभैरवम् || ५ ||

भानु भानुप्रभाकारं नीलकोमलकुन्तलम् |
स्फुरद्दण्डकपालाढ्यं कलये कालभैरवम् || ६ ||

सुरारिवनदावाग्निं सुरकैरवशीतलम् |
शिवकेशवयोरैक्यं कलये कालभैरवम् || ७ ||

यस्य ज्ञाय (-स्याज्ञया)जगत्सर्वं स्थावरं जङ्गमानुकम् |
वर्तते निर्भया नित्यं कलये कालभैरवम् || ८ ||

यसिदं कालनाधस्य पठेत् भक्त्याष्टकं सदा |
स एव लभते काशीं प्रयागां च गयां तथा ||

प्. ३३४) तदस्तु काशिगमन विश्वनाधस्तु दर्शनम् |
तत स्वदेशगमनं पुनर्बान्धवदर्शनम् ||

अपारमिष्टमन्नं च कालनाधः प्रयच्छति |

करकलितकपालः कुण्डली दण्डपाणिः 
स्तरुणमितिमिरनीलो व्यालयज्ञोपवीति |
क्रतुसमयपरीय विघ्नविच्छेदहे(भे)न्ना 
जयतु घरकनाधः सिद्धितः साधकानाम् ||

आनीलकोमलकुन्तलमलक्तकरक्तवर्णम् 
अङ्गीकृतो स्मितमनोग्र मुखारविन्दम् |
(आ) कल्याणदण्डकमनीय जटाकलापं 
वन्दे महावटुकनाथमभीष्टसिद्धिम् ||

इति भैरवस्तोत्रं सम्पूर्णम् ||

प्. ३३५) अथ निर्माल्य विधिः ||

शुभमस्तु ||

अथातः संप्रवक्ष्यामि निर्माल्यास्य विधि शृणु |
चण्डद्रव्यं च निर्माल्यं अथातसषट्विधं चेति कीर्तितम् ||

गृमादीशसवेदं सो देवद्रव्यमिवादिकम् |
वस्त्रमाभरणं चैव गन्धतैलं च पुष्पकम् ||

चन्दनं चैव शुद्धान्नं निर्माल्यं च प्रकीर्तितः |
शिष्टलिङ्गार्चनं लिङ्गं विशेषमधुनोच्यते ||

तन्निवेदितनिर्माल्यं शैवानां भोजनाधिकम् |
शुभदं चित्तसंहारं मायुष्यं बालवर्धनम् ||

आत्मार्थं चैव लिङ्गं च निर्माल्यं चैव कथ्यते |
लिङ्गं चेत् मानुषं चैवा निर्माल्यं तु न संशयः ||

निर्माल्यं निर्मलं शुद्धं निर्मलात्मान भोजनम् |
मलबन्धशरीरेषु निर्माल्यं तु न भुञ्ज्यते ||

तस्मात् शिवस्य नैवेद्यं शुद्धद्रव्यमिति स्मृतम् |
शिवेन दीक्षितं चैवा शिवब्राह्मणमुच्यते ||

प्. ३३६) शिवशुद्धस्वरूपं च हि वाङ्मनाद्यतगोचरम् |
तस्मात् शिवद्विजो विप्रः शुद्धब्राह्मणमुच्यते ||

शिवनिर्माल्यं योग्यं तु अन्येषां तु न योग्यतम् |
(१०५B) अन्येषां सङ्ग्रहे न्यस्त्वा जातिकृत्य समाचरेत् ||

स्पर्शने पाणिपादं तु प्रक्षाल्याचम्य वारिणा |
स्पर्शन प्रक्षालनं हस्तं प्राणायामत्रयं कुरु ||

प्रमादात् भोजनं कृत्वा नरकं चन्द्रदिवाकरौ |
जले पाशुपतेर्वापि भूमौ वा पहिमेव चा ||

विनायकस्य नैवेद्यं विभ्राणां तु विभोजनम् |
उमादेवीं च नैवेद्यं सर्वेषां भोजयेत् ततः ||

सुब्रह्मण्यस्य नैवेद्यं भोजनं च जयार्धनम् |
भास्करस्य तु नैवेद्यं हत्याव्याधिक्रयं भवेत् ||

परिवारादिनैवेद्यं सर्वेषां भोजयेत् ततः |

इति निर्माल्यविधिः समाप्तः ||

प्. ३३७) ------------------------------------------------ शनम् |

अन्ते स्वर्ग मोक्षं च सत्यं सत्यं न संशयः | 


श्रीदेव्यै नमः ||

देवीकवचम् ||

यत् गुह्यं परमं लोके सर्वरक्षाकरं नृणाम् |
यन्न कस्यचिदाख्येवा त मे ब्रूहि पिता ह ||

ब्रह्मौवाचा

हस्ति गुह्यतमं विप्र सर्वभूतोपकारकम् |
देव्यास्तु कवचं पुण्यं तच्छृणुष्व महामते ||

इदं भक्ताय देयं स्यात् नभक्ताय कदाचन |
नास्तिकाय च दुष्टाय कृपणाय महामुने ||

कवचस्य ऋषि ब्रह्मा छन्दो नुष्टु प्रकीर्तितः | 
देवता श्रीं महालक्ष्मी सर्वकाम्यार्थसिद्धिदा ||

अग्निना दह्यमानाश्च शत्रुमध्यगता रणे |
विष्टमे दुर्गमे वापि भयर्ता शरणं गताः ||

न तेषां जायते किञ्चिदशुभं रणसङ्कटे |
नापादं तेषु पश्यामि शोकदुःखभयङ्करीम् ||

यैस्तु भक्त्या स्तुतां नित्यं तेषां वृद्धि प्रजायते |
प्रेतसंस्थो हि चामुण्डी वाराही महिषासना ||

प्. ३३८) माहेश्वरी वृषारूढा कौमारी शिखिवाहना |
ऐन्द्री गजासनारूढा (देवि क्रोथ) वैष्णवी गरुडासना ||

ब्रह्मा हंससमारूढा सर्वाभरण भूषिता |
नानाभरणशोभाढ्या नानारत्नैश्च भूषिता ||

(१२०B) दृश्यन्ते रधमारूढा देवि क्रोथ समाहितः |
शङ्खं चक्रगदां शक्तिं शूलं च मुसलायुधम् ||

खेटकं तोमरं चैव परशुं पाशमेव चा |
दैत्यानां देहनाशाया भक्तानामभयाय च ||

धारयित्वा युधानीत्वा देवनाञ्च हिताय वै |
इन्द्रनीलं महानील परमरागैश्च शोभिते ||

मौक्तिकैश्च शुभैर्दिव्यैर्हारनूपुरकुण्डलैः |

ओं

नमोस्तुते महारूपे महाघोर पराक्रमे |
महाबले महावीर्ये महाभयवीनाशिनि ||

त्राह मां देवि दुष्ट्रेक्ष्ये शत्रूणां भववर्धनि |
प्राच्यां रक्षतु माहेन्द्रि माग्नेययामग्निदेवता ||

दक्षिणे रक्षवाराही नैरृत्यां खट्गधारिणि |
प्रदीच्यां वारुणी रक्षेद्वायव्यां मृगधारिणि ||

प्. ३३९) उदीच्यां रक्ष कौबेरी यीशान्यां शूलधारिणी |

ऊर्ध्वं ब्रह्माणि मे रक्षे दथस्ताद्वैष्णवी तथा |
एवं दश दिशो रक्षेत् चामुण्डा शववाहिनि ||

जया मे चाग्रतः पातु विजया पातु पृष्ठतः |
अजिता वामपार्श्वे तु दक्षिणे चापराजिता |

शिखामुद्योतरी रक्षेदुमा मूर्ध्नि व्यवस्थिता |
मालाधारी ललाटे तु 

(एतदन्तमिदं पत्रम् ||)


प्. ३४०) (१२४आ) ------------------------------------------ माप्नुयात् |
सदायुष्यं भवेत्सत्यं स्कन्द भक्तिश्च जायते |

शिखां रक्षेत् कुमारं च कार्तिकेय शिरस्तथा |
ललाटं पार्वतीसूनुं विशाखो भ्रूयुगं तथा ||

नेत्रे च क्रौञ्चभेदी चा नासिकां शिखिवाहनः |
शक्तियुक्तस्तथा कर्णौ कर्णमूले षडाननः ||

ओष्ठद्वयं च सेनानि रसनां तारकापहा |
दन्तं गुह सदापातु गाङ्गेयश्चिबुकं तथा ||

कण्ठं भवोद्भवः पातु वाचं वै शम्भुनन्दनः |
पार्वतीनन्दनो ग्रीवं बहिः कण्ठं तथाग्निभूः ||

नासिकां बाहुलेयस्तु स्कन्ध षाण्मातुरस्तथा |
विशाखो बाहुयुग्मं तु हस्तौ पातु वणिक् तथा ||

विनायकानुजः पातु चाङ्गुली नखशालिखः |
सुब्रह्मण्यस्सदा कक्षौ कुक्षिं रक्षेत् स्सुरारिहा ||

वैगण्डं च तथा ज्ञेयास्तनौ रक्षेज्जगद्विभुः |
हृदयं युद्धशूरस्तु मनः कारुण्यवारुधिः ||

उदरं मे मनश्चारि घटिं भक्तेकवत्सलः |
(१२४B) नाभिद्वपरमाचर्यो योनिं वा वाञ्चितः प्रदः ||

गुह्यं शशिधरः पातु शिपिक्षेपं शरीफधृक् |
ऊरुपायादुरासूनुर्जानुनी वह्निकाप्रियाः ||

प्. ३४१) जङ्घे पातु धनाध्यक्षो पादगुल्फौ महाबलः |
पादौ रक्षतु पापघ्नं सर्वाङ्गं कुक्कुटध्वजः ||

वपा मज्जास्तरक्तत्वक् मेधोश्शुद्धास्सदत्तवत् |
देवचूडामणिः पातु मकुटं पत्मगोचरम् ||

महापराक्रमः पातु कपर्दी शम्भुनन्दनः |
शिवानन्दो निधिस्थानं बुद्ध्यादीमुनिसेवितम् ||

प्राणादिपायून् सर्वज्ञः षड्वक्त्रस्तु सदावतु |
लक्ष्मीकीर्तिगुणान् गोत्रं भार्यान् पुत्रान् विभुस्तथा ||

तथाज्ञामलयः पातु सर्वदेवाभयप्रदा |
स्थलं यत्रक्षणं शून्यं कवचेन विवर्जितम् ||

तत्सर्वं रक्षतुः पायो नित्यं यौवनगोचरम् |
काम्यार्थस्य सदा सिद्धिः कवचस्मरणात् भवेत् ||

सङ्ग्रमे जयलाभश्च सर्वेषां जयकारणम् |
भूतप्रेतपिशाचाति शून्यदुष्कृतनाशनम् ||

पूर्वादिसर्वदिक्मध्ये रक्षितां शक्तिवल्लभः |
अभिचारादि 

प्. ३४२) (आ) शून्यादि पठनाल्लमाप्नुयात् ||

इति स्कन्दकवचं नित्यं यः पठेत् शृणुयादपि |
सर्वभाग्यानि संप्राप्य शिवसायुज्यमाप्नुयात् ||

इति स्कान्दे पुराणे स्कन्दकवचं समाप्तः ||

वज्रविरिञ्च जलेश पुरोगै-
रर्चितपादसरोरुहयुग्मम् |
विश्वजनीनमुतैकमनेकं 
स्कन्दकुमार- मुमासुतमीडे || १ ||

भानुसहस्रविलोचनसमान किरीटं तारुगणारुणकुण्डलजालम् |
वारिजयत्रविलोचनपङ्क्तिं द्वादशबाहुषडाननमीडे || २ ||

बिम्बफलाधरकान्तिविभिन्नस्मेरतरस्मितदन्तं मयूरवम् |
कम्बुलसत् गलभूषणजाजं स्कन्द कुमारमुमासुतमीडे || ३ ||

बाहुलतावलिंहेतिमयूरवश्रेणिधृतासुरसैनिकजालम् |
प्. ३४३) बर्हिरधध्वजमूर्जितशक्तिं स्कन्दकुमारमुमासुतमीडे || ४ ||

देवगणाधिपमग्रजमीड्यं चारुतराकृतिमीशतनूजम् |
चन्दकचित्रतबर्हिणवाहं द्वादशबाहु षडाननमीडे || ५ ||

चक्र जलेशकुबेरमरुद्भिरासुरसैनिकखातनशीलम् |
तारक शांतः शक्तिशितारं स्कन्दकुमारमुमासुत मीडे || ६ ||

स्कन्दकुमारकषट्कमिदं ये ग्यस्य पठेतनुसन्धिमतन्द्रिः |
ध्वस्तसमस्त रिपुश्रितकामशैवमुपैति पदं परमहंसः || ७ ||

श्रीसुब्रह्मण्याय नमः ||

शुभमस्तु ||

ओं शरवणभवाय शक्तिहस्ताय कुक्कुटध्वजाय कुमाराय 
द्वादशाक्षराय सर्वशत्रुहराय सर्वरक्षाकराय ओं कुमाराय 
नमः ||

प्. ३३४) देवीकवचम् || 

(१२२B) ओं अस्य श्री देवी कवचस्तोत्र महामन्त्रस्य ब्रह्मा ऋषिः, 
अनुष्टुप् छन्दः | श्रीमदम्बिका महालक्ष्मीर्देवता | ह्रीं बीजम् | 
श्रीं शक्तिः | ह्रौं कीलकम् | मोक्षार्थे विनियोगः |

महिषि मर्दिनि � अङ्गुष्ठाभ्यां नमः |

चामुण्डि � तर्जनीभ्यां नमः |

वाराहि � मध्यमाभ्यां नमः |

माहेश्वरी � अनामिकाभ्यां नमः |

इन्द्राणी � कनिष्ठिकाभ्यां नमः |

धर्मचारिणी � करतलकरपृष्ठाभ्यां नमः |

महिषिमर्दिनि � हृदयाय हुम् |

चामुण्डी � शिरसे स्वाहा |

वाराही � शिखायै वौषट् |

माहेश्वरी � कवचाय हुम् |

इन्द्राणी � नेत्रत्रयायै वौषट् |

धर्मवारिणी � अस्त्राय भट् |

भूर्भुवस्सुवरोमिति दिक्बेन्धः |

प्. ३४५) ध्यानम् �

महिषघ्नि महामाये चामुण्डे मुण्डमालिनि |
काम्यादिचिन्तितं देहि देहि मे ब्रह्मचारिणि ,
मातं मे मधुकैटभग्नमहिषप्राणापहारोद्यमे 
हेलानिर्मित धूम्रलोचनवधे हे चण्डमुण्डार्दिने ,
निश्शेषीकृतरक्तबीज दनुजे नित्ये निसुम्भापहे 
सुम्भध्वंसिनि संहराशुदुरितं दुर्गे नमस्तेम्बिके ||

अष्टौ भुजङ्गी महिषस्य मर्दिनी 
सशङ्खचक्रां शरशूलधारिणि |
न्त्वां द्रिव्ययोगीं सहजातवेदसी 
दुर्गां सदा शरणमहं प्रपद्ये ||

प्. ३४६) (१२५) सुब्रह्मण्यकवचम् ||

ओं अस्य श्री सुब्रह्मण्यमहामन्त्रस्य परब्रह्म रिषिः | देवी गायत्री 
छन्दः | श्रीसुब्रह्मण्यो देवता | सौं बीजम् | श्रीं शक्तिः | क्लीं 
कीलकम् | मम सुब्रह्मण्य प्रसादसिद्ध्यर्थे इष्टकाम्यार्थे 
भोगमोक्षार्थे श्रीसुब्रह्मण्यप्रीत्यर्थे जपे विनियोगः |

ओं श्रीं शरवणभवं स्कन्दाय � अङ्गुष्ठाभ्यां नमः |

ओं क्लीं रहणभवश सनत्कुमाराय � तर्जनीभ्यां नमः |

ओं ह्रीं हणभवशर षण्मुखाय � मध्यमाभ्यां नमः |

ओं ऐं सौं णभवशरह सेनाधिपतये � अनामिकाभ्यां नमः |

ओं रं भवशरहण सुब्रह्मण्याय � कनिष्ठिकाभ्यां नमः |

ओं नं लं वशरहणभ शक्तिहस्ताय � करतलकरपृष्ठाभ्यां 
नमः |

एवमङ्ग न्यासः | भूर्भुवस्सुवरोमिति दिक्बन्धः |

ध्यानम् �

प्. ३४७) सिन्दूरारुणमिन्दुकान्तवदनं केयूरहारादिभिः 
दिव्यैराभरणैर्विभूषिततनुं स्वर्गस्य सौख्यप्रदम् |
(B) अम्भोजाभयशक्तिकुक्कुटधरं रक्ताङ्गरक्तोज्वलं 
सुब्रह्मण्यमुपास्महे प्रणमाता भीतिप्रणाशोद्यताम् ||

ध्वनि उपदेशम् �

ओं ओं अं क्षम् अं क्षं श्रीं ह्रीं श्रीं ह्रीं शं शां शिं 
शीं शुं शूं शें 

पापादिशतानि युपे भागिभ्यो पावायिशित् कन्धविशत् 
कन्धसुब्रह्मण्या रहणभव कुमाराय नमः | स्वमिन् गुहहाय ते 
स्वाहा |

मूलमन्त्रम् �

ओं श्रीं क्लीं ह्रीं ऐं सौं रं नं लं शरहण भव 
षण्मुखाय नमः ||

अस्तु तुभ्यं महापुण्यं सर्वप्राणिप्रियङ्करम् |
जपमात्रेण पापघ्नं सर्वकामभलप्रदम् ||

मुनीन्द्राणामिदं देवं सर्वपीडा निवारणम् |
स्कन्दस्ये कवचो स्येवा पठनात् व्याधिनाशनम् ||

अग्निबाधाप्रशमनं चोरोपद्रवनाशम् |
पिशाचभूतरोगाणां स्मरणात् देवशान्ति कृत् |

प्. ३४८) ईरितं स्कन्दकवचं हृदये धारितं जनैः |
तेषां दारिद्रदुरितं न कदाचित् भविष्यति ||

भुवि साम्ब्राज्य समत्तिरन्ते कैवल्य 

(इतः परं, १२४ अ पुटे आरब्धं माप्नुयात् इति पदम् अनेन सम्बध्यते 
वा इत्यालोचनीयम् |)

(बा) ला (प) ञ्चगम् (३५१ पुटे स्थितस्य शेषोऽयम् )

(१०८B) सकल ह्रीं महात्रिपुरसुन्दरिं वै भव स्वाहा ||

श्रीगुरुभ्यो नमः ||

अरालकेशी समेद श्रीरत्नाचलेश्वर स्वामी सहायम् ||

आयी आनन्दवल्ली अमृतकरतली आदिशक्तिः परायी 
मायी मायास्वरूपी स्फटिकमणिमयी मामतङ्गी षडङ्गी |
ज्ञानी ज्ञानार्थरूपी नलिनपरिमली ---ङ्काररूपी 
योगी योगासनस्थी भुवनवशिकरी सौन्दरी सौं नमस्ते || १ ||

प्. ३४९) मालामन्त्री कटाक्षी मम हृदयसखी मत्तभाव प्रचण्डी 
व्यलायज्ञोपवीती विकटतटजटी वीरशक्तिः प्रसादि |
बाला बालेन्दुमौली मदगज भुजसताभिषेक स्वतन्त्री 
काली कङ्कालरूपी खगनवशिकरीकारिरुणी क्लीं नमस्ते || २ ||

मूलाधारी महात्मी हुतवहसखी मूलमन्त्रं त्रिणेत्री 
हारा केयूरवल्लि अखिलजगपरी अम्बिका यीशिवायी |
वेदी वेदान्तनादी विविधधनतटी वीरतन्त्री भवानी 
सारी संसाररूपी संसाररूपी सकलगुणमयीं सौन्दरीं सौ 
नमस्ते || ३ ||

ऐं क्लीं सौं सर्वदेवी सकलभयहरी संप्रदाय प्रसादी 
ह्रीं श्रीं क्लीं बीजमुख्ये हिमकि (अस्य शेषः ३५२ पुटे)

प्. ३५०) (१०८आ) अः कुटिला माया शाकिनी डाकिनी तथा |
अन्तरिक्षचरा खोरा डाकिन्यां च महाकला ||

ग्रहभूत पिशाचाश्च यक्षगन्धर्व राक्षसाः |
ब्रह्मराक्षसवेतालाः कूश्माण्डा भैरवादयः ||

नश्यन्ति दर्शनात् तस्य कवचे हृदि संस्थिते |
मनोन्नतिर्भवेदाज्यं तेजोवृद्धिकरं परम् ||

यशसा वर्धते चापि कीर्त्या भूतलपण्डितः |
त्रैलोक्ये तु भवेत् पूज्यः कवचेनावृतः पुमान् ||

इदं तु कवचं दिव्यं देवानामपि दुर्लभम् |
यः पठेत् प्रयतो नित्यं त्रिसन्धिं श्रीकरान्वितम् ||

देवी कला भवेत् तस्य त्रैलोक्येषु पराजितः |
जेपेत् सप्तशतिं चण्ड्यां कृत्वा कवचमादितः ||

निर्विघ्नेन भवेत्सिद्धिः चण्ड्या जपसमुत् भवः |
यावत् भूमण्डं ध्यात्वा सशैलवनकाननम् ||

तावत्तिष्ठति मेदिन्या जपकर्तुश्च सन्ततिः |
देहान्ते परमं स्थानं यत्सुरैरपि दुर्लभम् ||

तत्पतं समवाप्नोति यावदा भूतसंप्लवम् |

इति देवीकवचं सम्पूर्णम् ||

श्रीरत्नाचलेश्वराय नमः ||

प्. ३५१) श्रीमत् पञ्चदशाक्षरिमूलमन्त्रम् ||

ओं क एं रं ल ह्रीं हसकहलह्रीम् ||

(अस्य शेषः ३४८ पुटे द्रष्टव्यः )

चतुर्द्वार -------------------------------------------------------- |
(१०७ आ) पूर्वे तु भृङ्गिणे चैवा आग्नेययां योगिनीं तथा ||

याम्ये तु भृङ्गिणी चैव नैरृत्यां जम्भिनी तथा |
वारुणे शङ्खिनी चैव वायव्ये मोहिनी तथा ||

सौम्ये सिह्ममुखी चैव ऐशान्ये डम्बिनी तथा |
महापीठपराशक्ति बलिपीठाधिदेवताः ||

तन्मन्त्रेण समायुक्तं दद्यात् येन बलिं ददेत् |
गर्भगेहं प्रविश्याथा हस्तं चैव तु शुद्धयेत् ||

आचमनं ददेत् पश्चात् ताम्बूलं तु निवेदयेत् |
इन्द्रादीशानपर्यन्तं पूर्वद्वारे समर्चयेत् ||

पश्चिमद्वारलिङ्गं च बलिवारुण्यमाचरेत् |
नैरृत्यान्तबलिं भ्राम्य दापयेत् विधिपूर्वकम् |

दक्षिणद्वारदेवस्य बलि विन्यस्य देशिकः |
दक्षिणाद्यग्निपर्यन्तद्वाराणां तु बलिं ददेत् ||

उत्तरद्वारलिङ्गं च सौम्येन बलिमाचरेत् |
प्. ३५२) (१५६) सोमादिवायुपर्यन्तं दापयेत् तु बलिं पुनः |
हविष्यं तु बलिं भूतव्याधिं चैव तु 

(३४९ पुटस्थबाला पञ्चकस्य पूर्निरत्र)
 
(B) रणनदीज्योतिरूपी प्रसादि ह्रां क्षीं मं मन्त्रशक्तिप्रणव 
परिमित बिन्दुनादान्तरूपी सां क्षां क्षूं 
कामनाशीकरदभयकरी कालकालीं नमस्ते || ४ ||

अध्यानध्यानरूपी असुरभयकरी आत्मनद्येकज्योति
प्रत्यक्षीं पीठवासीं त्रिभुवभयकरीं ब्रह्मविष्णुस्वरूपी |
शुद्धात्मा शुद्धरूपी स्वयमिवकरणा शुद्धचित्तनुवृत्ति 
सृष्टिस्तित्यन्तरूपी त्रिपुर भयकरी सर्व(र्प)देवीं नमस्ते || ५ ||

इति बालापञ्चकं समाप्तः ||

प्. ३५३) ऐंकारासनगर्भितानल खां सौं क्लीं कलाबिभृतिः 
सौवर्णाम्बरधारिणी व(प)रसुधां धौ धौतोत्तरीयान्विताम् |
वन्दे पुस्तकपाशसाङ्कुशजपस्रक्भासुरोद्यत्करां 
तां बालां त्रिपुरीं पदत्रयतनुं षट्चक्रसञ्चारिणीम् 
जपात्सिद्धिजपात्सिद्धिजपात्सिद्धिर्भवेदिहा |

बालात्रिपुरसुन्दरी स्त्रोत्रम् ||

श्रीरत्नाचलेश्वरस्वामि समेद श्री-अरालकेशीसहायम् ||

(१०५) कवाटोत्घाटन विमल सुबाहु भुवङ्ग 
पतङ्गखण्डनादकारण 
पटप्राशमनवास्तुब्रह्मगायत्र्याभ्यर्चनकूर्मासने सुखासीन 
उत्तराभिमुखस्थितकरशुद्धिकरन्यास आत्मसंयोजन दहन शोषण 
भूतशुद्धि अमृतप्लावन अङ्गन्यास करन्यास अक्षरन्यास कलान्यास 
प्राकृतं भावनमुत्सृज्यात् |
शिवोहं भावन 
अन्तर्यागस्थानशुद्धिद्रव्यशुद्धिपीठशुद्धिस्थलशुद्धिनिर्माल्यविस
र्जन 

प्. ३५४) चण्डेश्वर पूजालिङ्गपीठपाशुपतास्त्रप्रक्षालन कूर्मशिला 
आधारशक्ति अन्दवासुखी तक्ष कात्कोटक पत्म 
महापत्मशङ्खवालगुलिकादिब्रह्मत्याद्यान् दासनकृत त्रेत द्वापर 
कलि युगधर्म ज्ञान वैराग्य-ऐश्वर्यादि अथश्छन्दन ऊर्ध्व 
छन्दनानि सिह्मासन विमलासन पत्मासन कुन्दाङ्कुरनाल 
पत्मपत्रदलाग्रे वामा ज्येष्टा रौद्रि कालि कलविकरणै बलविकरणै 
बलप्रमथनीसर्वभूतदमनी मनोन्मनी आत्मतत्त्वा विद्यातत्त्वा 
शिवतत्त्वाधि पत्मासन आदित्यमण्डल सोममण्डल अग्निमण्डल 
शक्तिमण्डल तत्तत् अधिपति (१०५) संहिता मूर्ति विद्या देह कलन? 
आवाहन स्थापन सन्निधान सन्निरोधन अवकुण्डन 
अमृतीकरणप्ररोचन पद्याचमनार्घ्यप्रदान 
पञ्चगव्यपञ्चामृतशुद्धाभिषेक पिष्टोद्व आमलकरजस्वोद्वर्त्या 
गन्धोदक हिरण्योदक कुशोदकपाद्यादिप्रदान 
चन्दनादिगन्धालेपन हेमपट्टरत्नादिभूषण 
पत्मोत्पलादिपुष्पमालालङ्कृतदूर्वाक्षतं 

प्. ३५५) च ततो पनित्य त्रप्रदान ईशानतत्पुरुष अघोर वामदेव 
सद्योजात हृदयशिर शिखा कवच नेत्र अस्त्र 

प्रथमावरणम् ||

अनन्देशस्तथा सूक्ष्मा शिवोक्तमेकनेत्रकः |
एकरुद्रस्त्रिमूर्तिश्च श्रीकण्ठश्च शिखण्डिनः ||

इति द्वितीयावरणम् ||

नन्दीकालोतथा भृङ्गी विघ्नेशो वृष षण्मुखौ |
देवि चण्ड इति ज्ञेया तृतीयावरणे मतम् ||

दक्षिणे दक्षिणामूर्ति उत्तरे तु पितामहः |
पश्चिमे विष्णु संपूज्या पूर्वे तु वृषभं यजेत् ||

उत्तरे तु जयेत् गौरि चतुर्थावरणे मतम् ||

वज्रं शक्तिं च दण्डं च खड्गं पाशाङ्कुशस्तथा |
गता त्रिशूलचक्रं च पत्मं चेदिद 

(१८) 	------------------------------- ढमरुत् बीजपूरकम् ||
नागाक्षसूत्रनीलाब्जं बिभ्राणं पञ्चभिः करैः |

प्. ३५६) आयुधैः र्हस्त बृन्दानि बिभ्राणं पञ्चभिः करैः ||

सञ्चिन्त्य मूर्तेरुपरिशक्तिमात्रविजृंभणम् |
लिङ्गाकारोपमर्देना भावने लिङ्गनां त्यजेत् ||

अणोरणीयान् महतो महीयान् आत्मा गुहाया नहितेस्य जिन्तोः |
तमः कृतं पश्यति पीतशोको धातुः पृसादात् महिमानमीशम् || 

ओं ह विद्यादेहाय नमः | प्रासादेनावाह्या लिङ्गमूर्ध्निपुष्पं 
विन्यस्या सद्योजातादिमन्त्रेण आवाहनादिमुद्रान् दर्श ----- 
मूलमन्त्रेण धेनुमुद्रां दर्शयित्वा मूनमोन्त मूलेन पाद्यं 
द्विप्रकारं दत्वा पञ्चमूर्ध्निषु सद्यादिक्रमेण स्वाहान्तमूलेन 
निरो अ दत्वा स्वधान्तमूलेन आचमनं दत्वा वौषडन्तमूलेन 
पुष्पं दत्वा सकलीकरणं कुर्यात् |

	अभ्यङ्गादि पूर्वम् अभिषेकं म --- सा विभाव्या, 
वस्त्रहेमयज्ञोपवीतमकुटकुण्डलाद्याभरणानि समर्प्य निषेद्य |

ओं हां हौम् आत्मतत्त्वाधिपतये नमः |

(१५७) ओं हां हौं विद्यातत्त्वाधिपतये शिवासनाय नमः |

प्. ३५७) ओं हां हौं शिवतत्त्वाधिपतये शिवाय नमः |

गन्धपुष्पमालदूर्वाक्षतपाद्याचमनार्घ्यधूपदीनि दत्वा 
अस्त्रेण घण्डां सन्ताड्या मनोरथमुद्रां दर्शयित्वा 
लयाङ्गमभ्यर्च्य मूर्ध्नादिका न्तस्थानेषु ईशानाद्यस्त्रान्तं 
विन्यस्य पञ्चावरणमभ्यर्च्या 

स्फटिकाभं जगद्धेतुं त्रिणेत्रं चन्द्रमौलिनम् |
सौम्यं --- सन्नमीशानं त्रिशूलाभयपाणिनम् ||

ओं हाम् ईशानाय नमः |

पीताम्बरोप वीतं चा नरं कनकसन्निभम् |
मातुलङ्ग सूत्रं च दधानं चन्द्रमौलिनम् ||

ओं हें तत्पुरुषाय नमः |

त्र्यक्षं मौलीन्दुभृत् सौम्यं कुण्डलालङ्कृतं ततः |
बभ्रूहृ ----- शिरोजं च दंष्ट्रालं विकटाननम् ||

कपालमालाभरणं सर्पवृश्चिकभूषणम् |
खट्वाङ्गं जपकालं चा खेटकं पाशमेव ||

वामहस्तचतुष्कोणं दक्षहस्तचतुष्टये |
त्रिशूलं परशुं खट्गं दण्डं चैवारिमर्दनम् ||

एवं नवाम्बुदा भासं अघो---

प्. ३५८) (१०७B) ------------------ पदमन्त्रम् |

ओं व्योमव्यापिने व्योमाय व्योमरूपाय सर्वव्यापिने शिवाय अनन्ताय 
अनाधाय अनाश्रिताय शाश्वताय योग पीठसंस्थिताय नित्ययोगिने 
ध्यानहराय ओं न्नमश्शिवाय, सर्वप्रभवे शिवाय 
यीशानमूर्ध्नाय तत्पुरुषवक्त्राय अघोरहृदयाय वामवे -- ह्याय 
सद्योजातमूर्तये ओं नमोनमः 

गुह्यादिगुह्यायगोप्त्रे अनिधनाय सर्वयोगाधिपतये ज्योतिरूपाय 
परमेश्वराय पराय चेतनाचेतन व्योमिन् व्योमिन् व्यापिन् व्यापिन् अरूपिन् 
अरूपिन् प्रथम प्रथम स्तेज स्तेज ज्योति ज्योति अनग्ने अभस्म अनादे नाना 
नाना धू धू धू धू ओं भूः ओं भुवः ओं सुवः अनिधन 
निधन निधनोत् भव शिवशिव सर्व सर्व परमात्मन् महेश्वर 
महादेव सत्भवेश्वर महातेजयोगाधिपतये मुञ्च मुञ्च प्रथम 
प्रथम् सर्व सर्व भव भव भवोत् भव सर्वभूतसुखप्रद 
सर्वसान्निध्यकर ब्रह्मा विष्णु रुद्र पर 

प्. ३५९) अनाचि(र्चि)तार्चित अस्तुत स्तुत पूर्वस्थित पूर्वस्थित साक्षि साक्षि 
कुरु कुरु |

(१०७B) पतङ्ग पतङ्ग पिङ्ग पिङ्ग ज्ञान ज्ञान शब्द शब्द सूक्ष्म 
सूक्ष्म शिव शिव ओं न्नमश्शिवाय ओं न्नमश्शिवाय ओं 
न्नमोनमः |

शुभमस्तु ||

गर्भगृहं तु अन्यत्र शि द्विजसमाचरेत् |
अध्येन विप्रमात्रेण अर्धमंण्डपसेवितम् ||

दीक्षितानां तपस्वीनां स्नपनमण्डपसेवितम् |
राजा वैश्या च शूद्राणां महामण्डपसेवितम् ||

अन्यधाजानिसर्वेषां गोपुरद्वारपूर्वकम् |
विपरीतं च सेवानां स्थाननष्टं कुलक्षयम् |

अन्नपूर्णाध्यानम् ||

वामे माणिक्कपात्रं मधुकरसभरीं विभृतं पाणिपद्मं दीप्य 
प्रपूणै मणिगणविलसत् 
रक्ताङ्गी स्थनतटविलसत् स्तारहारात्रिनेत्रा
वन्देपुर्णेन्दुवक्त्रविकसितवदनां मम्बिकामन्नपूर्णाम् ||

प्. ३६०) विनायकः -------------------------- 

(आ) रक्तवर्णजटायुक्तं तत्र ब्रह्म गुरुं स्मरेत् |
महां ब्रह्मगुरुभ्यो नमः ||

विनायकव्रतं वक्ष्ये श्रूयतां रविसत्तम |
जगत् विघ्नविनाशार्थं सर्वाभीष्टफलप्रदम् ||

सर्वोपद्रविनाशार्थं पूजयित्वा गणेश्वरम् |
तद्दिनस्यादिरात्रौ तु देवेशं पूजयेत् ततः ||

पञ्चगव्यामृतेनैवा पूजयेत् विघ्ननायकम् |
कौतुकं बन्धयेद्धीमान् नववस्त्रेण वेष्टयेत् ||

अपूर्वं पायसादन्नमुपदंशसमन्वितम् |
ताम्बूलं मुखवासं च दापयेत् तु गणेश्वरम् ||

धूपदीपादिकं दत्वा स्तोत्रं कुरु यतेप्सितम् |
नृत्तगानैश्च सन्तोष्य रात्रिशेषं व्यपोह्य च ||

ततः प्रभातसमये नित्यानुष्ठानमाचरेत् |
आमोदधूपदीपैश्च रङ्गेचास्त्रवेष्टयेत् ||

विवृक्तासृत्यमविधै द्रव्यै विघ्नेश्वरान्वितम् |
व्रतं विज्ञाप्य देवेशं पञ्चगव्यामृतेन चा ||

अन्यैश्च स्नपनं द्रव्यै स्नपयेत् तु गणेश्वरम् |
अलङ्कृत्य विशेषेण गन्धपुष्पस्रगादिभिः ||

भक्ष्यापूपादिकं दद्यात् धूपदीपादिसेवितम् |
प्. ३६१) मूलमन्त्रैस्समभ्यर्च्या अभीष्टं प्रार्थयेत् सुधिम् ||

एवं प्रभातसमये पूजये विघ्ननायक ----- |
---------------------------------------------- ध्यानम् 

कुन्देन्दुनिर्मलो देवं पञ्चवक्त्रं महातनुम् |
दशबाहु प्रसन्नास्यं स गुरुं स्मरेत् ||

ओं हां सदाशिवगुरुभ्यो नमः || -१

रक्तवर्णं त्रिणेत्रं च वरदाभयसमन्वितम् |
डङ्गशूलसमोपेतम् अनन्तं गुरुमाश्रये ||

ओं हाम् अनन्तगुरुभ्यो नमः || २ ||

वराभयमृगीडङ्गा पाणीनां वृषवाहनम् |
कर्पूरधवलछायां श्रीकण्ठं गुरुमाश्रये |

ओं हां श्रीकण्ठगुरुभ्यो नमः || ३ ||

सिह्मोपरि स्थितो देवं शूलोत्पलकरद्वया |
करण्डमकुटोपेतां मुक्तादामैरलङ्कृतम् ||

इत्येवं मनसा ध्यात्वा अम्बिकागुरुमाश्रये |

ओं हाम् आम्बिकागुरुभ्यो नमः || ४ ||

एकवक्त्रं प्रसन्नास्यं रक्तवर्णं त्रिलोचनम् |
शक्तित्रिशूलहस्तं च वराभयसमन्वितम् ||

आसीनं स्वतितं वापि गुहदेवगुरुं स्मरेत् |

ओं हां स्कन्दगुरुभ्यो नमः || ५ ||

प्. ३६२) (०१६६) शङ्खचक्रधरं देवं श्यामपीताम्बरं हरिम् |
श्रीभूमिसहितौ प --- वौ तत्र विष्णुगुरु स्मरेत् ||

ओं हां विष्णुगुरुभ्यो नमः ||

चतुर्मुखं चतुर्बाहुं दण्डाक्षस्रक् कमण्डलुम् |
(B) ----------------------------------------- रणभूषिताम् ||

वेदालवाहनारूढां सिंहव्याघ्रादिवाहनाम् |
नररुधिरं प्रियां मायां मधुमांसोपहारिणीम् ||

य इदं शृणुयान्नित्यं त्रि ---- यः पठेन्नरः |
रणकोट्योपहरणं रोगदारिद्रनाशननम् ||

सर्वसिद्धिमवाप्नोति सर्वकाम्यस्तु सर्वदा |
भक्तानन्दकरां देवीं परब्रह्मस्वरूपिणीम् ||

इष्टकामेश्वरीं सिद्धिं सर्वशक्तिस्वरूपिणीम् |
अष्टातिदशपीठस्थां त्रिपुरामथिदेवताम् ||

वन्दे विश्वेश्वरीं न्देवीं भुक्तिमुक्ति फलप्रदाम् |
एतत् सप्तशतीध्यानं सर्वरक्षाकरं तथा ||

संसारसाधनं सिध्येत् गुलिकाञ्चनसिद्धितम् |
पादुकायुगलं सिद्ध्येत् खट्गसिकरं तथा ||

सिद्धिं सारस्वतं वृद्धिं मन्त्रसिद्धिकरं तथा |
गृहपीडादिकं चैवा सर्वसङ्कट नाशनम् ||

सौन्दर्यराजसन्मानं पुत्रपौत्राभिव्रिद्धितम् |
प्. ३६३) ऐश्वर्यमष्ट सिद्धिं च योगित्वं कामरूपिकम् ||

सदा सन्नितां लक्ष्मी चण्डिका मम देवताम् |
स्मरेन्नित्यं प्रयत्नेन षाण्मासात् प्राप्यते पुमान् ||

महाभयापहारेण शत्रुक्षयकरं तथा |
अचलां श्रियमाप्नोति सर्वव्याधि 

(आ) पद्मरागप्रभां देवीं बालार्ककिरणारुणाम् ||

दशपादां प्रदां देवी दशमण्डलपूरिताम् |
दशाननां त्रिणेत्रां च समुन्नतपयोधराम् ||

रक्तगन्धपरीधानां रक्तमाल्यानुलेपनाम् |
एवं ध्यायेम्महाज्वलां महिषासुरमर्दिनीम् ||

महासिंहस्य वाहिन्यां सर्वालङ्कारभूषणाम् |
अष्टमातृकमध्यस्थामष्टभैरवपूजिताम् ||

चिन्तामणि महादुर्गां सर्वशत्रुविनाशिनीम् |
सर्वदारिद्रनाशं च सर्वदुःखनिवारिणीम् ||

ब्रह्माण्डमध्ये जिंह्वान्नां महावक्त्रकरालिनीम् |
दशसहस्रभुजां देवीं नानाशास्त्रास्त्रधारिणीम् ||

विचित्रयुद्धसन्नद्धां विश्वकायां शिवात्मकाम् |
दानवान्तकरीं देवीं रक्तबीजवधादृताम् ||

रक्तवस्त्रधरां चण्डी भीषणीमतिभैरवाम् |
प्. ३६४) सम्पूर्णयौवना लक्ष्मीं कालिकां कमलासनाम् ||

मधुकैटभसंहारीं महिषासुरघातिनीम् |
चण्डमुण्डशिरः छेत्रीं सर्वदै ---- र्दिनीम् ||

रक्तबीजस्य संहारीं संख्यासुरभक्षिणीम् |
सुम्भस्य द्विविधोत्सहामनन्ता ---- भीषणाम् ||

महाब्रह्माण्डमालाङ्ग -------------

(B) म्यनु, प्राणायामत्रयभूत शुद्धि अक्षरन्यास 
उत्पातलक्षणग्रन्धछेदन् आत्मयोजनदहनप्लावन अमृतप्लावन 
आत्मानयकरन्यास अष्टत्रिं ----- त्कलान्यास मातृकान्यास अन्तर्याग 
आधारशक्ति शिवोहं भावन अस्त्राम्बुस्थापन सामान्यार्घ्य 
साधन आत्मशुद्धिद्रव्यशुद्धिमन्त्रशुद्धि ऋषभार्चन 
द्वारप्रोक्षणद्वारपालार्चन 
द्वारस्तम्भदक्षिणवामनित्यवसनार्चन 
भुवङ्गपतङ्गध्यानद्वारदक्षिण नन्दिगङ्गार्चन 
द्वारवाममहाकालयमुनार्चन द्वारोर्ध्वे दक्षिणे वाममध्ये 
गणपति सरस्वति महालक्ष्मी भ्यर्च्या कपाटद्वये विमल --- हुवलयं 
चन्द्रसूर्यार्चन पट्टिकास्कन्दमभ्यर्च्या कीलम्, 

प्. ३६५) विघ्नेशो गुहमभ्यर्च्य सुषिरे नवशक्तिं विन्यस्य 
शिवमभ्यर्च्या द्वार----त् स्थापन 
दक्षिणवामद्वारपालनिरीक्षणभूम्यन्तरिक्षविघ्नान्निरस्या 
द्वारन्तः प्रवेशनदेहब्रां पाशुपदास्त्रमभ्यर्च्या महा ----
ण्डनागुन अभ्यन्तरिग्रहद्वारपालार्चनवास्त्वधिपति सम्पूज्या 
निर्माल्यविसर्जनस्वायम्भुवादिलिङ्गशुद्धिस्थलशुद्धिलिङ्गपीठ ---- |

(१२०आ) ततस्सायाह्नसमये स्नापयेत् सुवनाह्नकैः |
अभ्यर्च्य गन्धपुष्पाद्यैर्धूपदीपादिकं ददेत् ||

अपूपान् पृथुकान् लाजान् गु---- खण्डेक्षुखण्डकान् |
पनसामृगदल्यादीन् दापयेत्तु गणेश्वरम् ||

यजेत् षोडशनम्नैश्च अभीष्टं प्रार्थयेत् गुरुः |
उत्सवं कारयेद-- थावित्तानुसारतः ||

प्रभूतह्विषं दत्वा भक्ष्यापूपादिकं ददेत् |
आचार्यं पूजयेत्तत्रा वस्त्रहेमाङ्गुलीयकैः ||

एवं यः कुरुतेर्म्मत्य --- ण्यां गतिमाप्नुयात् |

इत्यंशुमान् तन्त्रे विनायकव्रतविधिपटलः || १५ ||

शुभमस्तु ||

प्. ३३६) नित्यपूजै ||

ओं प्रातरुत्थाय शिवसंस्मरण शौचाचमनदन्तशुद्धि 
नाशोधनस्नानोक्तविधानमलस्नान जलस्नान भस्मस्नान 
माहेन्द्रस्नान ब्रह्मस्नान वारुणस्नान मानसस्नान मन्त्रस्नान 
अस्त्र सज्योन्ध्योपासन शिवसन्ध्योपासन मार्जनाघमर्षणमन्त्र 
देव ऋषिमानुष------ त पितृ तर्पणसूर्योदक प्रदानप्रासाद प्रवेशन 
पादप्रक्षालन कूर्मासने युगासनासीन रुचिरासन करशुद्धिदश ---
---



###########   END OF FILE  #######