####################################################
MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE
Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0
Catalog number: M00120
Uniform title: sarvollasatantra
Author : sarvānanda
Alternate name : sarvānandanātha
Editor : gopīnātha kavirāja

Description: 



Notes: 
Transcribed by the staff of Muktabodha under the direction of Mark Dyczkowski.


Revision 0: Sept. 16, 2008

Publisher : 
Publication year : 1941
Publication city : 
Publication country : India
####################################################



स्रीगुरवे नमः |

अथ श्रीसर्वानन्दनाथकृत-सर्वोल्लासस्य

उल्लासनिर्णयः ||

प्रकृतेर्लक्षणं शास्त्रर्देवतामूर्तिकल्पनं |
उल्लासे प्रथमे वक्ष्ये निगमागमलक्षणम् || १ ||

वक्ष्येऽहं तन्त्रनामानि द्वितीयोल्लासकेपि च |
त्रिचतुःपञ्चमोलासे सृष्ट्युत्पत्तिं वदाम्यहम् ||  २ ||

षष्ठे सृष्टिलयं वक्ष्ये सप्तमे भावलक्षणम् |
आचारञ्चाष्टमे वक्ष्ये कुमार्या लक्षणं विधिम् || ३ ||

वक्ष्येऽहं नवमोल्लासे भावादिनामलक्षणम् |
दशमे श्रीगुरोर्ध्यानमेकादशेऽपि लक्षणम् || ४ ||

द्वादशे वैष्णवाचारं ततो भक्तिं त्रयोदशे |
वक्ष्ये चतुर्दशोल्लासे बलि-लक्षणमुत्तमम् || ५ ||

अष्टाङ्गयोगसंसिद्धिं वैष्णवाचारमेव च |
वक्ष्ये पञ्चदशोल्लासे शैवाचारं तथैव च || ६ ||

बिभावौ वीरपशवोर्ल्लक्षणं पञ्चतत्त्वकम् |
तत्त्वस्यैवानुकल्पञ्च तिलकञ्चैव षोडशे || ७ ||

उल्लासे सप्तदशके यन्त्रराजस्य लक्षणम् |
शाक्ताचारक्रमं वक्ष्ये वामदक्षिणभेदतः || ८ ||

निन्दकस्य पशोश्चापि अष्टादशे निरूपितम् |
लक्षणं साधकानाञ्च दिव्यचक्रस्य लक्षणम् || ९ ||

वीरचक्रक्रमं वक्ष्ये उल्लासेऽप्यूनविंशतौ |
चक्रस्थानमासनञ्च चक्रमध्ये प्रवेशनम् || १० ||

वक्ष्येऽहं देवचक्रस्य लक्षणञ्चैव विंशतौ |
जात्यभेदं चक्रमध्ये तथा द्रव्यनिरूपणम् || ११ ||

(ख्)

गुरोः कृपाप्रसादेन तं वक्ष्येऽप्येकविंशतौ |
द्वाविंशतिकोल्लासे पात्राधारौ च लक्षणौ || १२ ||

आद्य-तत्त्वस्य-माहात्म्यं वक्ष्येऽहं त्रयोविंशतौ |
द्रव्याभेदं शक्तिशुद्धिं चतुर्विंशतिकेऽपि च || १३ ||

पञ्चविंशतिकोल्लासे चाद्य-तत्त्वस्य शोधनम् |
आनन्दभैरवध्यानं तथैवानन्दभैरवीम् || १४ ||

षड्विंशतौ प्रवक्ष्यामि संक्षेपे द्रव्यशोधनम् |
मांसं मत्स्यञ्च मुद्राञ्च लक्षणं शोधनं तथा || १५ ||

गुरुपादरजो ध्यात्वा वक्ष्येऽहं सप्तविंशतौ |
वक्ष्येऽहं लक्षणं शक्तेरष्टाविंशतिकेऽपि च || १६ ||

ऊनविंशदिकोल्लासे वक्ष्येऽहं शक्तिशोधनम् |
विधानं सम्विदा-पानमुल्लासे त्रिंशदिकेऽपि च || १७ ||

श्रीचक्रस्य च पात्रस्य चाधारस्य च लक्षणम् |
एकत्रिंशदिकोलासे वक्ष्ये नानाप्रकारकम् || १८ ||

साधकस्य च पात्राणि द्वात्रिंशति निरूपणम् |
वटुकादिवलिस्त्रित्रिंशदिके परिकीर्तितः || १९ ||

न्यासं तर्पणकं कर्म चतुस्त्रिंशति लक्षणम् |
पञ्चत्रिंशदिके वक्ष्ये प्राथनं पात्रवन्दनम् || २० ||

षट्त्रिंशति महोल्लासे नियमं पात्रलक्षणम् |
सप्तत्रिंशदिकोल्लासे श्रीगुरोर्ध्यानलक्षणम् || २१ ||

अष्टविंशदिकोल्लासे मधुदान-प्रमाणकम् |
ऊनचत्वारिंशदीति पञ्चमस्य विधानकम् || २२ ||

चत्वारिंशदिकोल्लासे वक्ष्ये क्रीडादिलक्षणम् |
एकचत्वारिंशदीति पञ्चमानान्दलक्षणम् || २३ ||

द्वाचत्वारिंशदीति साधकानन्दलक्षणम् |
आनन्दं नवपात्रस्य त्रिचत्वारिंशदीति च || २४ ||

(ग्)

चौचत्वारिंशदुल्लासे पञ्चमस्य च लक्षणम् |
पञ्चचत्वारिंशदीति आनन्दस्तोत्रमुत्तमम् || २५ ||

अभिषेकक्रमं वक्ष्ये षट्चत्वारिंशदीति च |
सप्तचत्वारिंशदीति दक्षिणाचारभावकम् || २६ ||

अष्टचत्वारिंशदीति वामाचारं विशेषकम् |
पुष्पप्रमाणं तत्रैव पञ्चधा सप्तधेति च || २७ ||

ऊनपञ्चाशदुल्लासे विधानं पुष्पशोधनं |
वक्ष्ये पञ्चाशदुल्लासे लक्षणं कुलयोषिताम् || २८ ||

एकपञ्चाशदुल्लासे मैथुनस्य च लक्षणम् |
द्वापञ्चाशदिकोल्लासे शक्तिज्ञानं प्रकाशकम् || २९ ||

त्रिपञ्चाशदिकोल्लासे सिद्धान्ताचारलक्षणम् |
चतुःपञ्चाशदुलासे पूर्णानन्दविशेषकम् || ३० ||

पञ्चपञ्चाशदुल्लसे पूर्णानन्दस्य लक्षणम् |
षट्पञ्चाशदिकोलासे शक्त्यानन्दस्य लक्षणम् || ३१ ||

सप्तपञ्चाशदुल्लासे शक्तिमाहात्म्यमुत्तमम् |
अष्टपञ्चाशदुल्लासे हंसबीजस्य लक्षणम् || ३२ ||

ध्यानत्रस्य माहात्म्यं वक्ष्येऽहमूनषष्टिके |
दिव्याचारक्रमं वक्ष्ये षष्टमुल्लासे सुनिश्चितम् || ३३ ||

कौलाचार एकषष्टौ कथितो ग्रन्थकृद्बुधः |
प्रकृतेर्लक्षणं यद् यत् स्वरूपञ्च द्विषष्टिके || ३४ ||

त्रिषष्टौ ब्रह्मणः ज्ञानं जीवन्मुक्तस्ततः परम् |
चतुःषष्टौ समाप्तश्च ग्रन्थोल्लास-यथोदितः || ३३ ||

इत्युल्लास-निर्णयः समाप्तः |




सर्वोल्लासतन्त्रम् |

श्रीसर्वानन्दनाथविरचितम् |

प्रथमोल्लासः |

श्रीगुरवे नमः [ख्: नमः परम देवतायै] |

प्रणम्य [ग्, घ्: नमामि] प्रकृतिं नित्यां जगदात्मस्वरूपिणीम् |
सर्वोल्लासं महोल्लासं महोल्लासे वदाम्यहम् || १ ||

निगमादागमाच्छास्त्राद् भावाचारं समुद्धृतम् |
श्रीसर्वानन्दनाथोक्तं श्रीदेव्याश्चरणाम्बुजे || २ ||


गणेशतन्त्रे श्रीशिव उवाच -


त्वं देवि परमा नित्या त्रिगुणा त्रिगुणात्मिका |
प्रकृतेर्लक्षणं किञ्चित्तव स्थाने वदाम्यहम् || ३ ||

एकाधिक्ये गुणानाञ्चेद्विकृतिः स्यान्महेश्वरि |
त्रिगुणानां समानानां प्रकृतिः सूक्ष्मरूपिणौ || ४ ||

समेऽपि नित्या या देवी विषमे साध्यनित्यका |
नित्यानित्यप्रबोधार्थं हेतुर्ज्ञेयः परस्परम् || ५ ||

केचित् (?) स्थूलं नित्यरूपं केचित् (?) सूक्ष्मं प्रकल्पयेत् |
नित्यानित्यं जगत् सर्वमात्मरूपेण भावितम् || ६ ||

प्. २)

आत्मा च परमेशानि त्रिधारूपं सनातनम् |
परमात्मा च वाह्यात्मा जीवात्मेति प्रकीर्तितम् || ७ ||

जीवात्मा लिङ्गरूपी च शुद्धदीपशिखाकृतिः |
तेजोध्यानं महद्रूपं तेजीयः सूक्ष्मरूपकम् || ८ ||

हेतुना भाषितं यद्यत्तत्तत् स्थूलं महेश्वरि |
तेजोध्यानं विना कश्चिद् (?) ध्यानमात्रं नचेच्छिवे || ९ ||

यथा धृतस्य तक्रस्य हेतुर्दुघं महेश्वरि |
स्थूलस्यापि च सूक्ष्मस्य तेजोहेतुर्ध्रुवन्तथा || १० ||

मनोऽपि तेजः परमे ! स्थूलमिन्द्रियभाषितम् |
मनोऽतीतं सूक्ष्ममेकमेकमात्रं निरञ्जनम् || ११ ||

निरञ्जनं सर्वरूपं सर्वज्ञानस्य कारणम् |
साक्षिवद्भाति तद्ब्रह्म प्रकृतिर्विकृतिः शिवे || १२ ||


अथ निगमलक्षणं यामले -


निर्गतः शङ्करीवक्त्राद् गतश्च गिरिशानने |
मतः श्रीवासुदेवस्य तस्मान्निगम उच्यते || १३ ||


अथ निगमाख्याकथनम् |


कल्पसारं कल्पतत्त्वं कल्पद्रुममतःपरम् |
पुरा प्रोक्ता कल्पलता कल्पानन्दञ्च [घ्: कल्पानन्देति] पञ्चधा || 
१४ ||


अथागमलक्षणम् |


आगतः शिववक्तेभ्यो गतश्च गिरिजाननम् [ग्: गिरिजानने] |
मतः श्रीवासुदेवस्य तस्मादागम उच्यते || १५ ||

प्. ३) अथागमनिगमप्रकाशकथनम् |


वासुदेवोऽपि तच्छ्रुत्वाप्युवाच गणेशं प्रति |
नन्दीश्वराय तद्वाक्यं निगमागमसम्मतम् || १६ ||

गणेशेन प्रवक्तव्यं यामलेषु प्रकाशितम् |
एवं परस्परं व्याप्त आगमोनिगमः क्षितौ || १७ ||

चतुःष्ट्यागमः प्रोक्तः पञ्चधा निगमः शिवे |
यामलञ्च चतुर्धोक्तं तस्माच्छास्त्रं प्रकाशितम् || १८ ||


अथ यामलोत्पत्तिः |


सूक्ष्मेऽपि निर्मला या च स्थूले सा यामलः शिवे |
यामलोक्तं स्थूलरूपं सर्वशास्त्रस्य बोधनम् || १९ ||


अथ शास्त्रोत्पत्तिः |


चतुःषष्ट्यागमः प्रोक्तः पञ्चधा निगमस्तथा |
यामलञ्च चतुर्धोक्तं तस्माच्छास्त्रं प्रकाशितम् || २० ||

निगमादागमो जात आगमाद् यामलो भवेत् |
यामलाद्वेद-संजातं वेदाज्जातं पुराणकम् || २१ ||

पुराणात् स्मृति-संजातं स्मृतेः शास्त्राणि यानि च |
तानि गृह्णाणि यत्नेन चोत्तमं हि क्रमोत्क्रमात् || २२ ||


अथ युगभेदे शास्त्राचरणम् |


सत्ये श्रुत्युक्तकर्माणि त्रेतायां स्मृतिसम्मतम् |
द्वापरे च पुराणानि कलावागमसम्मतम् || २३ ||

आगमोक्तविधानेन कलौ देवान् यजेत् सुधीः |
नहि देवाः प्रसीदन्ति कलौ चान्धविधान्तः || २४ ||

प्. ४) अथ शास्त्रेण देवताया मूर्तिनिरूपणम् |


परमात्मागमः प्रोक्तो वेदो जीव उदाहृतः |
पुराणान्यङ्गशास्त्राणि चाङ्गं प्रत्यङ्गकं स्मृतिः || २५ ||

अन्यानि सर्वशास्त्राणि रोमादीनि क्रमेण च |
शास्त्रेण ज्ञायते रूपं देवतायाः प्रभेदकम् || २६ ||


नारायणी तन्त्रे -


निगमात्मा महेशानि परमात्मागमो ध्रुवम् |
जीवात्मा यामलं प्रोक्तं वाह्यात्मा वेदरूपकम् || २७ ||

अङ्गानि च पुराणानि अङ्गस्याङ्गं स्मृतिः प्रिये |
अन्यानि यानि शास्त्राणि तनूरुहाणि पार्वति || २८ ||

शास्त्रेण देवतारूपं जायते युगभेदतः ||


अथ वेदोत्पत्तिकथनम् |


ब्रह्मयामसम्भूतं सामवेदमतं शिवे |
रुद्र-यामलसंजातम् [घ्, ङ्: सम्भूतम्] ऋग्वेदां परमं 
महत् || २९ ||

विष्णु-यामलसम्भूतं यजुर्वेदं कुलेश्वरि |
शक्ति-यामलसम्भूतमथर्वं परमं महत् || ३० ||

सामवेदमतं सत्ये त्रेतायां ऋङ्मतं शिवे |
द्वापरेच यजुर्वेदमर्थर्वस्य मतं कलौ || ० || ३१ ||


इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे -
प्रथमोल्लासः || १ ||




द्वितीयोल्लासः |

अथ तन्त्राख्याकथनम् |

तोडले श्रीदेव्युवाच -

देवेश प्राणनाथेश लोकानां मुक्तिदायक !
अधुना श्रोतुमिच्छामि तन्त्रनामानुकीर्तनम् || १ ||


श्रीशिव उवाच -


शृणु देवि महाभागे दासोऽहं तव कामिनि |
तव स्नेहेन वद्धोऽस्मि तन्त्राख्यां कथयाम्यहम् || २ ||

न वक्तव्यं महाभागे दुष्कर्मे नास्तिके नरे |
मम प्राणाधिकं तन्त्रं लोकानां मुक्तिदायकम् || ३ ||

अनन्तो (?) देवदेवी च अनन्तं तन्त्रमेव च |
गदितुं नैव शक्नोमि ब्रह्माण्डान्तेऽपि पार्वति || ४ ||

तवाज्ञया महेशानि लोकानां त्राणहेतवे |
चतुःषष्टीनि [क्, ग्: चतुःषष्ट्यानि] (?) तन्त्राणि मयैवोक्तानि कामिनि 
|| ५ ||

कालीतन्त्रं मुण्डमाला-तारा-निर्वाणकानि च |
शिवसारं वीरतन्त्रं लिङ्गार्चन-लतार्चने || ६ ||

तोडलं नीलतन्त्रञ्च राधातन्त्रं महेश्वरि |
विश्वसारं भैरवाख्यं भैरवीतन्त्रमेव च || ७ ||

सिद्धेश्वरं मातृभेदं समयातन्त्रकं शिवे |
गुप्तसाधनतन्त्रञ्च मातृकातन्त्रमेव च || ८ ||

प्. ६) मायातन्त्रं महामाया अक्षयातन्त्रकं शिवे 
कुमार्याख्यामहत्तन्त्रं कुलार्णवमतःपरम् || ९ ||

कालिकाकुलसर्वस्वं कालिकाकल्पतन्त्रकम् |
वाराही योगिनीतन्त्रं योगिनीहृदयं शिवे || १० ||

सनत्कुमारतन्त्रञ्च त्रिपुरासारतन्त्रकम् |
योगिनीविजयं भद्रे मालिनीतन्त्रमेव च || ११ ||

कुक्कुटाख्यं महत्तन्त्रं श्रीगणेशाख्यतन्त्रकम् |
भूततन्त्रं तथोड्डीशं कामधेनु तथोत्तमम् || १२ ||

वीरभद्रं महत्तन्त्रं वामकेश्वरमेव च |
कुलचूडामणितन्त्रं भावचूडामणि प्रिये || १३ ||

ज्ञानार्णवञ्च वरदातन्त्रचिन्तामणिन्ततः |
कालीविलासकं तन्त्रं हंसतन्त्रं महेश्वरि || १४ ||

चिदाम्बरतटं तन्त्रं विज्ञापनमतःपरम् |
फेत्कारिणीञ्च नित्याख्यं तन्त्रमुत्तरसंज्ञकम् || १५ ||

नारायणीमहत्तन्त्रं ऊर्द्ध्वाम्नायकतन्त्रकम् |
ज्ञानद्वीपं गौतमीयं तन्त्रं निरुत्तरं शिवे || १६ ||

गान्धर्वं कुञ्जिकातन्त्रं तन्त्रमुक्तावलिन्ततः |
वृहत् श्रीक्रमतन्त्रञ्च स्वतन्त्रं तन्त्रकं शिवे || १७ ||

योनितन्त्रञ्च कामाख्यां तन्त्रं प्रोक्तं वरानने |
चतुःषष्ट्यानि (?) तन्त्राणि मयैवोक्तानि संप्रति || १८ ||

प्रतितन्त्रे पटलानि चतुःषष्ट्यानि (?) पार्वति |
असंख्यानि च तन्त्राणि भावानि विविधानि च || १९ ||

सर्वं यामलसंगीतं चतुःषष्टिप्रकारकम् |
प्रधानमेतद्विज्ञेयं चतुर्युगमतं ध्रुवम् || ० || २० ||


इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे -
द्वितीयोल्लासः || २ ||




तृतीयोल्लासः |

अथ सृष्ट्युत्पत्तिकथनम् [ग्: -प्रकरणम्] |


ज्ञानद्वीपे श्रीपार्वत्युवाच -


देवेश प्राणनाथेश लोकानां मुक्तिदायक |
सृष्टिप्रलयमाहात्म्यं मम स्थाने प्रकाशय || १ ||


श्रीशिव उवाच -


सृष्टिं विना महेशानि प्रलयः को भविष्यति |
प्रलयञ्च विना देवि का सृष्टिश्चोपजायते || २ ||

बीजं विना न वृक्षः स्याद्विनावृक्षं न बीजकम् |
तथा सृष्टि-लयं देवि नित्यानित्यं हि कल्पनम् || ३ ||

कल्पनायां भवेत् सृष्टिः कल्पनायां लयो भवेत् |
सृष्टि-प्रलय-माहात्म्यं गदितुं नैव शक्यते || ४ ||

किञ्चिन्मात्रं प्रवक्तव्यं जलबिम्बं जले यथा |
तव स्नेहेन वद्धोऽहं किञ्चिन्मात्रं प्रकाशितम् || ५ ||

निराकारं महाघोरं प्रकृतिं पुरुषात्मकम् |
सृष्टिकालेऽपि तद्ब्रह्म प्रकृति-पुंस्वरूपधृक् [घ्: प्रकृतिः 
पुरुषरूपधृक] || ६ ||

क्षणकाकाररूपोऽसौ प्रकृतिश्च पुमान् शिवे |
केचिद्वदन्ति प्रकृतिं केचिच्च पुरुषं शिवे || ७ ||


केचिद्वदन्ति योगीन्द्राः प्रकृतिंपुरुषात्मकम् |
तद्ब्रह्मावाच्यं विज्ञेयं वाचातीतं सुनिर्मलम् || ८ ||


प्. ९) मनोऽतीतं क्रियातीतं वाचातीतं महेश्वरि |
ज्ञानार्थं साधकस्यापि वदाम्येकत्वमाश्रितम् || ९ ||

प्रकृत्या जायते सर्वं पुरुषस्यापि लालसात् |
पुरुषाज्जायते सर्वं प्रकृत्या अपि लालसात् || १० ||

कामोद्भावमदोन्मत्ता पूर्णानन्दसमाश्रिता |
पुरुषादपि स्रष्टाहं (?) विपरीता वभूव सा || ११ ||

महाकाली समाख्याता [क्, ख्: समाख्या सा] महाकालः 
सदाशिवः |
महाकालीप्रलीनोऽत्र महाकालः प्रकीर्तितः || १२ ||

महाकालप्रलीनात्र महाकाली प्रकीर्तिता |
विद्याविद्योभयोरेका भावातीता महेश्वरी || १३ ||

शक्तिभावं समाश्रित्य चोक्तं सृष्टिप्रकारकम् |
सृष्टिरूपं शक्तिमात्रं भावमात्र [क्, ख्: भावमात्रं] 
प्रबोधकम् || १४ ||

शक्तिज्ञानं भावमात्रमभावं पुरुषं प्रिये |
उभयोरेकभावत्वं प्रकृति-पुरुषात्मकम् || १५ ||

द्वितीया तारिणी जाता कामार्ता त्राणदायिका |
पतिं देहि जगन्मातः कामभावेन काङ्घिता || १६ ||

इति श्रुत्वा महादेवः स्वदेहात् पुरुषं ददौ |
तं प्राप्य सा महाविद्या विपरीता समाश्रिता [घ्, ङ्: विपरीत-
समाश्रिता] || १७ ||

तृतीया षोडशी जाता षोडशी वयसान्विता |
राजराजेश्वरी विद्या सर्वदेवप्रपूजिता || १८ ||

मदिरापूर्णनयना कामभावसदान्विता |
पतिं देहि महाकाली-कारणानन्दसंयुतम् || १९ ||

इति श्रुत्वा महादेवि दक्षिणामूर्तिरव्ययः |
दक्षभागं समाश्रित्य सर्वदा परिसंस्थितः || २० ||

प्. ९) पञ्चभूतात्मकं यद् यद्वामदक्षिणभेदतः |
वामे च षोडशी ज्ञेया दक्षिणे पुरुषोऽव्ययः || २१ ||

नित्यानित्यमयं ब्रह्म सृष्टिरूपं प्रकाशकम् |
साधकस्य हितार्थाय स्वानन्दार्थे महेश्वरि || २२ ||

त्रिपुराद्या महाविद्या चाष्टभागेन संस्थिता |
भुवनेशी भैरवी च छिन्नमस्ता महेश्वरि || २३ ||

धूमावती च बगला मातङ्गी कमला शिवे |
इत्यष्टशक्तिसंयुक्तश्चाष्टभागः सदाशिवः || २४ ||

दक्षिणादिक्रमेणैव चाष्टभागः समावृतः |
इति ते कथितं कान्ते सृष्ट्युत्पत्तिप्रकारकम् |
यस्य विज्ञानमात्रं हि जीवन्मुक्तस्य कारणम् || २५ ||

विभिन्ने क्षणकाकारे तारिणी त्राणदायिनी |
मदिराघूर्णनयना मदनाकाङ्क्षिता सदा || २६ ||

कामानन्दो महादेवो नामाक्षोभ्यसमाश्रितः |
तस्या योनिं समासाद्य शृङ्गारसृष्टिमान् सदा [ग्: मुदा ] || २७ ||

भावातीता महाकाली तारिणीभावसंयुता |
त्रिपुरा सृष्टिरूपा च त्रिधैकैका [घ्: त्रिधैकात्मा] त्रिधा शिवे || २८ 
||

कालिका बीजरूपा च नीलारूपा च तारिणी |
सुन्दरी सृष्टिरूपा च सृष्टिरूपमिदं प्रिये || २९ ||


राधातन्त्रे सृष्ट्युत्पत्तिकथनम् |


पूर्णानन्दे महाघोरे प्रकृतिः पुंसमावृता |
क्षणकाकाररूपा सा भावातीता समाश्रिता || ३० ||

आत्मेन्द्रियसुखं देवि [क्: देवं ] स्वात्ममात्रप्रमाणकम् |
उवाच परमा शक्तिः शृङ्गारं कुरु मे प्रिय || २१ ||


प्. १०) इति श्रुत्वा महादेव उवाच प्रकृतिं प्रति |
तस्याकृष्टोऽप्यहं [ख्: तेनाकृष्टोऽप्यहं] देवि शृङ्गारं कुरु 
मे प्रिये || ३२ ||

तस्यास्तस्य च वाक्येन वाधितं [क्, ग्: वाधितुं] न परस्परम् |
तत्क्षणात् सा महाशक्तिः कृष्णोऽभूत् परमेश्वरी || ३३ ||

दृष्ट्वा कृणन्तु [घ्: कृष्णस्य] पुंरूपं राधाऽभूत् 
परमेश्वरः |
राधांशेन पुमान् ज्ञेयः कृष्णांशात् शक्तिरूपधृक् [घ्: 
कृष्णांशे नारी-रूपिणी ] |
सृष्टिरूपमिदं ज्ञेयं वैष्णवस्य मतं ध्रुवम् || ३४ ||


अथ त्रिपुरासारतन्त्रे सृष्ट्युत्पत्तिकथनम् |


महाकाली घोररूपा देहचिह्नविवर्जिता |
महाकालोऽप्यषष्टश्च (?) सिसृक्षाभावमाश्रितः [क्: 
शिशुभावसमाश्रिताः; ख्: भावशृङ्गारसमाश्रिताः] || ३५ ||

महाकाल्या महास्तोत्रं मन्त्रं यन्त्रं क्रियान्वितम् |
बलिदानान्वितं देवि पुरश्चरणसंयुतम् || ३६ ||

अथ महाकालविरचितं श्यामास्तोत्रम् |

कर्पूरं मध्यमान्त्यस्वरपरिरहितं सेन्दुवामाक्षियुक्तं 
बीजन्ते मातरेतत्त्रिपुरहरवधु त्रिःकृतं ये जपन्ति |

तेषां गद्यानि पद्यानि च मुखकुहरादुल्लसन्त्येव वाचः 
स्वच्छन्दं द्वान्तधाराधररुचिरुचिरे सर्वसिद्धिं गतानाम् || ३७ 
||

इत्यादिद्वाविंशतिश्लोकेनोक्तम् |

इति श्रुत्वा महाकाली वभूव त्रिपुरेश्वरी |
परमाश्चर्य-सत्-शोभा त्रिकुटा त्रिगुणान्विता || ३८ ||


प्. ११) दृष्ट्वापि सुन्दरीरूपं सुन्दरोऽभूत् सदाशिवः |
स्तोत्रं कुर्यात् [ख्, ङ्: कृत्वा] वहुविधं महाभावसमावृतम् || 
३९ ||


अथ सुन्दरीस्तोत्रम् |


त्रिगुणात्मा त्रिविधा च त्रिविन्दु त्रित्वमानिनी |
त्रिभुषा च त्रिरूपा च त्रिपुरायै नमोनमः || ४० ||

इत्यादिषट्श्लोकेनोक्तं महाकाल-विरचितं त्रिपुरास्तोत्रम् |
स्तोत्रं श्रुत्वा महादेवी पूर्णानन्देन भाषिता |
स्वेच्छया सा महाविद्या तेजीयस्त्वा विवर्द्धिनी || ४१ ||

वीरभावो महादेवो दक्षिणा मूर्तिरव्ययः |
यदा दक्षसमासाद्यस्तदा सा दक्षिणा परा || ४२ ||

तस्या योनिं समासाद्य संहरेदखिलं जगत् |
महाकालीमहाकाली योनिमध्ये लयः प्रिये || ४३ ||

योनिस्थानं हि विज्ञेयं महात्रिपुरसुन्दरीम् |
तस्यास्त्रिरेखा विज्ञेया त्रिपुरात्रिपुरात्मिका || ४४ ||

त्रिपुरे त्रिपुरादेवी त्रिपुरारिसमन्विता |
शून्यं चन्द्रं वार्णञ्च त्रिपुरं परिकल्पितम् || ४५ ||

वाङ्मया या महादेवी कामरूपामयी च सा |
शक्तिमात्रस्थिता नित्या त्रिकुटेति महाकला || ४६ ||

सुन्दरी सुन्दरं व्याप्य सुन्दरः सुन्दरीं यदा |
तदा सा तारिणी विद्या महाघोरपरेश्वरी || ४७ ||

मदिराघूर्णनयना कामार्ता कामदायिनी |
द्वितीया सा महाविद्या पूर्णभावेन कामिनी || ४८ ||

पतिं देहि जगन्मातः पञ्चमानन्दसंयुतम् |
इति श्रुत्वा महादेवः संक्षोभ्यञ्च परित्यजेत् || ४९ ||

परस्परञ्च संव्याप्यमेकदेहं द्विदेहकम् |
एकात्माभाङ्महादेवो द्वित्वात्मा तारिणी तदा || ५० ||

प्. १२) द्वित्वात्माभाङ्महादेव एकात्मा तारिणी तदा |
तत्क्षणात् परमेशान एकभावद्विभाकम् |
स्तोत्रं कुर्यान्महादेव्यास्तारिण्यास्त्राणदायकम् || ५१ ||


अथ तारास्तोत्रम् |


तारिणी त्राणदात्री स्यात्त्राणात्मा त्राणभाषिणी |
त्राणयुक्ता त्राणभुक्ता त्राणभुक्ता पुरातनी || ५२ || इत्यादि |

स्तोत्रं श्रुत्वा महादेवी तारा घोरतरा परा |
चतुर्भुजा नीलवर्णा त्रिनेत्रा शववाहिनी || ५३ ||

दृष्ट्वैतत्तारिणीरूपं कालिका घोरदक्षिणा |
चतुर्भुजा कृष्णवर्णा त्रिनेत्रा शववाहना || ५४ ||

पञ्चाशद्वर्णभिर्मालामुण्डमालाक्षमालिका |
दृष्ट्वैतत् कालिकां विद्यां श्रीविद्या त्रिपुरात्मिका || ५५ ||

चतुर्भुजा रक्तवर्णा त्रिनेत्रा पञ्चपूइता |
आदान्तमध्यरहिता नित्या सर्वप्रपूजिता || ५६ ||

सत्यरूपा महाकाली सत्ये पूजा महाफला |
त्रितारूपा सुन्दरी स्यात् [ग्: स्युः] त्रेतायां फलदायिनी || ५७ ||

द्वापरे तारिणी पूज्या द्वापरेति च तारिणी |
कलौ च त्रिदेवा [ख्: त्रिदेव] पूज्या कालीति त्रिदेवा [क्, ङ्: त्रिदेवी] परा 
[घ्: कलौतु त्रिपुरापूज्या कालीति त्रिपुरापरा ] || ५८ ||

सुन्दरीसंयुता काली कालिका सुन्दरीयुता |
उभयोर्मिलिता तारा तारेति चोभयात्मिका || ५९ ||

नाममात्रं विभेदं हि साधकः सिद्धिहेतवे [घ्: 
साधकानाञ्च सिद्धये] |
एका विद्या त्रिनामाख्या तमः सत्त्वं रजस्तथा || ६० ||

त्रिदेवेति त्रिधात्मेति द्विदेवेति द्विधात्मिका |
एक देवेति चैकात्मा कालीतारेति सुन्दरी || ६१ ||

प्. १३) त्रिधात्मना भवेत् सर्वं तेजस्तेजीय-निर्मलम् |
त्रिधैकात्मा यदा ज्ञात्वा तदा मोक्षं लयं ध्रुवम् || ६२ ||

क्रियात्मापि चात्मभिन्नं ध्यात्वा सालोक्यभाग्भवेत् |
तेजीयश्चैव सारूप्यं सायोज्यम्बा महेश्वरि || ६३ ||

ध्यात्वा निर्मलवद्भासं [घ्: भावं] सायोज्यम्वापि मौक्तिकम् |
एवं चतुर्विधा (?) ध्याअं चतुर्युगमतं ध्रुवम् [क्: 
चतुयुगमतःपरम्; ख्: चतुर्वर्गमतः परम्] || ६४ ||


इति श्रीसर्वानन्दनाथ विरचिते सर्वोल्लासे
तृतीयोल्लासः || ० ||




चतुर्थोल्लासः |

अथान्यप्रकारेण सृष्ट्युत्पत्तिकथनम् |


ज्ञानार्णवे श्रीपार्वत्युवाच -


यदा चन्द्रश्च सूर्यश्च जलं वसुमतीप्रिय !
गङ्गादि नास्ति तीर्थादि विप्रादिर्जातिभेदकः || १ ||

पश्वाचारश्च शैवश्च वीरश्च दिव्य एव च |
सिद्धान्तश्चापि कौलश्च एतद्भावं नचेद् यदा || २ ||

उत्पत्तिः केन वा कुत्र केन वा कुत्रचिल्लयः |
कथय प्राणनाथेश सन्देहो येन नश्यति || ३ ||


श्रीशङ्कर उवाच -


गुदं लिङ्गं हस्तपादौ वाक्यञ्च परमेश्वरि |
त्यागं शृङ्गारमाकर्षं गमनं स्तुतिगञ्जनम् || ४ ||

श्रवणं दर्शनं घ्राणं स्पर्शनं रसवोधनम् |
दशेन्द्रियमिति प्रोक्तं मन एकादशं प्रिये || ५ ||

इदं शरीरं विज्ञेयं वन्धमोक्ष [ग्: मुक्त] प्रबोधकम् |
मनोऽपि नैष्ठिकं यत्र तत्रेन्द्रियलयं ध्रुवम् || ६ ||

यथा वृक्षादिषु छाया लयमाना जलादिषु |
जले नष्टे पुनश्छाया वृक्षादिषु प्रलीयते || ७ ||

तथेन्द्रियक्रियानाशे पुनर्मनसि लीयते |
मनस्युत्पद्यते सर्वं भावमिन्दिर्यसंयुतम् || ८ ||

लयमानं पुनस्तस्मिन् भावमिन्द्रियवर्जितम् |
इन्द्रियस्य गतेर्भावादाचारो जायते प्रिये || ९ ||

प्. १५) आचारश्च क्रिया ज्ञेया क्रियया किं भवेन्नहि |
क्रियामात्रं जगत् सर्वं जगत्तस्यापि बीजकम् || १० ||


श्रीशङ्कर्युवाच -


आचारमूला जातिः स्यादाचारः शास्त्रमूलकः |
देववाक्यं शास्त्रमूलं देवः साधकमूलकः || ११ ||

क्रियामूलः साधकश्च क्रियापि फलमूलिका |
फलमूलं सुखं देव सुखमानन्दमूलकम् || १२ ||

आनन्दं ज्ञानमूलञ्च ज्ञानं ज्ञेयस्य मूलकम् |
तत्त्वमूलं ज्ञेयमात्रं तत्त्वं हि ब्रह्ममूलकम् || १३ ||

ब्रह्मज्ञानमैकामूलमैक्यं हि सर्वमूलकम् |
ऐक्यं हि परमेशान भावातीतं सुनिश्चितम् || १४ ||

भावातीतात् कथं सर्वं पकाशं भावमात्रकम् |
अङ्कुरः स्याद् यत्र बीजे तस्मावृक्षः प्रफुल्लकः || १५ ||

विनाङ्कुरेण बीजोऽभूत् विनाकामेन कामुकः |
द्वयोर्योगं विना देव किञ्चिन्मात्रं न जायते || १६ ||

एकमात्रे स्थिते देव द्वितीयादि न जायते |
द्वितीयादिस्थिते देव चैकत्वं नैव जायते || १७ ||

संख्यामात्रं महादेव संख्येयस्य विवक्षितम् |
संख्येयस्य महादेव संख्ययस्य विवक्षितम् || १८ ||

अस्याद्यमन्तं कस्माच्च कथञ्चापि प्रकाशय |
अहं त्वं को महादेव कथं कस्माद्वदस्व मे || १९ ||


श्रीशङ्कर उवाच -


भावं हि सृष्टिरूपं स्यादभावं सृष्टिवर्जितम् |
भावाभावविनिर्मुक्तमभावं भावमेव च || २० ||

भावातीतमयं भावं भावं भावातीतं परम् |
यथा दर्पणबिम्बेषु प्रतिबिम्बञ्च दर्शनम् || २१ ||

प्. १६) तथा द्वित्वादिकं सर्वं भावेष्वेकेषु दृश्यते |
द्वित्वमेकत्वसंयुक्तमेकत्वं द्वित्वसंयुतम् || २२ ||

संख्येयञ्च विना संख्या विज्ञातुं नैव शक्यते |
द्वित्वभावं विनैकत्वं कथमुत्पद्यते शिवे || २३ ||

एकभावं विना कस्माद् द्वित्वभावं प्रकाशितम् |
परस्परं विना वाक्यं गदितुं नैव शक्यते || २४ ||

यथा द्रव्यं गुणाक्तञ्च गुणो द्रव्याक्त एव च |
परस्परं विना किञ्चिद् ज्ञानमात्रं नचेत् क्वचित् || २५ ||

जनकञ्च विना जन्यो न जन्यो जनकं विना |
फलं विना क्रिया न स्यात् फलं न स्यात् क्रियां विना || २६ ||

तथा ज्ञानञ्च ज्ञेयञ्च परस्परमपेक्षितम् |
ज्ञानं भावं महेशानि ज्ञेयं भावविवर्जितम् || २७ ||

ज्ञानं ज्ञेयञ्च यस्यैक्यं तस्य मुक्तिरखण्डिता |
एकभावं द्विभावाक्तं द्विभावमेकभावकम् || २८ ||

आत्मभिन्नं हि त्वंमात्रमात्माहं सर्वरूपिणम् |
अहं ज्ञानं विना क्वापि त्वं ज्ञानं नैव जायते ||
त्वं ज्ञानञ्च विना क्वापि अहं ज्ञानं न जायते || २९ ||

यथाकाशः सर्वरूपः सर्वद्रव्येषु संस्थितः |
तथाहं त्वं सर्वरूपः सर्वद्रव्येषु संस्थितः || ३० ||

त्वं ज्ञानं खण्डमित्युक्तं पूर्णज्ञानमहं ध्रुवम् |
यथैतत्तेन खण्डात्मा वर्जिते व्यापितं जगत् || ३१ ||

आकाशस्य न भेदः स्याद् घटोपलक्षितो यथा |
तथाहं त्वं देहलक्षो देहं हि तन्मयं ध्रुवम् || ३२ ||

घटे नष्टे घटाकाशो यथाकाशे प्रलीयते |
देहे नष्टे तथाहं त्वं परमात्मनि लीयते || ३३ ||


इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे चतुर्थोल्लसः || ४ ||




पञ्चमोल्लासः |

अथवान्यप्रकारेण सृष्टिनिरूपणम् |


निर्वाणतन्त्रे -


सत्यलोके निराकारा महाज्योतिः - स्वरूपिणी |
माययाछादितात्मानं क्षणकाकाररूपिणी || १ ||

हस्तपादादिरहिता चन्द्रसूर्याग्निरूपिणी |
मायावल्कलसंत्यज्य [मायावल्कलमुत्सृज्य द्विधा भिन्ना 
जगन्मयीति प्राणतोषणीधृतनिर्वाणतन्त्रीयपाठः] द्विधा 
भूत्वा यदोन्मुखी || २ ||

शिवशक्तिविभागेन जायते सृष्टिकल्पना |
प्रथमे जायते पुत्त्रो ब्रह्मसंज्ञो हि पार्वति || ३ ||


श्रीकालिकोवाच -

शृणु पुत्त्र महावीर [घ्: महाधीर] विवाहं कुरु यत्नतः |
एतच्छ्रुत्वा ततो ब्रह्मा उवाच सादरं प्रिये || ४ ||

त्वां विना जननी नास्ति शक्तिं मे देहि सुन्दरीम् |
तच्छ्रुत्वा जगतां माता स्वदेहान्मोहिनीं ददौ || ५ ||

द्वितीया सा महाविद्या सावित्री परमा कला |
अस्याः सङ्गं समासाद्य वेदविस्तारणं कुरु || ६ ||

अनायासं सृष्टिकर्ता भवेस्त्वं [भव त्वं 
(मुद्रितनिर्वाणतन्त्रे)] महीमण्डले |
द्वितीये [द्वितीयो (प्राणतोषणीधृतो निर्वाणतन्त्रीयपाठः)] जायते 
पुत्त्रो विष्णुः सत्त्वगुणाशयः || ७ ||

प्. १८) श्रीकालिकोवाच -

शृणु पुत्त्र महावीर विवाहं कुरु यत्नतः |

विष्णुरुवाच -


तव दर्शनमात्रेण निष्कामी जायते पुमान् || ८ ||

कथं करोमि हे मात्र्मोहिनीं देहि मे शिवे |
देहाच्छक्तिं विनिःसृत्य [विनिष्कृष्य - (प्राणतोषणीधृतो 
निर्वाणतन्त्रीयपाठः)|] ददौ तस्मै च कालिका || ९ ||

वैष्णवीं तां महाविद्यां श्रीविद्यां परम्श्वरीम् |
तामाश्रित्य महाविष्णुः पालयत्यखिलं जगत् || १० ||

तृतीये [तृतीयो -] जायते पुत्त्रो महायोगी सदाशिवः |
तं दृष्ट्वा सा महाकाली तुष्टियुक्ता भवेत्तदा || ११ ||

शृणु पुत्त्र महायोगिन् मद्वाक्यं हृदये कुरु |
त्वां विना पुरुषः को वा मां विना कापि कामिनि |
अतस्त्वं परमानन्द विवाहं कुरु मे शिव || १२ ||


श्रीशिव उवाच -


यदुक्तं मयि हे मातस्त्वां विना नास्ति मोहिनी |
सत्यमेतज्जगन्मातर्मां विना पुरुषो न च || १३ ||

अस्मिन् - देहे संस्थिते च न करोमि विवाहकम् |
कुरु देहान्तरं मातः करुणा यदि वर्तते || १४ ||

तत्क्षणे सा महाकाली ददौ भुवनसुन्दरीम् |
आदिभूता यथा काली तथा भुवनसुन्दरी || १५ ||

प्. १९) तामाश्रित्य महायोगी संहरत्यखिलं जगत् |
शक्तिरष्टविभागेन भागश्चाष्टविधा भवेत् [घ्: 
शम्भोरष्टविभागाश्च शक्तिश्चाष्टविधा भवेत् - इति 
मुद्रितनिर्वाणतन्त्रीयपाठः | शक्तिविभागेन 
शम्भुनाष्टविधोभवेत्] || १६ ||

कालिकाद्या महाविद्या ह्यनेन परमेश्वरि |
इति ते कथितं कान्ते यथासृष्टिनिरूपणम् |
गोपनीयं प्रयत्नेन विद्योत्पत्तिर्यथा [क्, ग्, ङ्: विद्युत्पत्तिर्यथा 
प्रिये] प्रिये || १७ ||


इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे
पञ्चमोल्लासः ||




षष्ठोल्लासः |

अथ लयप्रकरणम् |

ज्ञानद्वीपे श्रीदेव्युवाच -


केन रुपेण वा स्वामिन् लयोऽभूत् सृष्टिरन्ततः [घ्: कुत्रचित्] |
कथयस्व मम स्थाने [घ्: कथय प्राणनाथेश] यदि त 
मययनुग्रहः || १ ||

श्रीशिव उवाच |

यथा जले जलं देवि क्षीरे क्षीरं घृते घृतम् |
अविशेषं तथा ज्ञेयं जीवात्म-परमात्मनोः || २ ||

क्षीरवर्ण [क्: क्षीरे वर्णे] यथाप्येकं तथैकं परमेश्वरम् |
नानारुपवती गौः स्यात्तथा [क्: दुग्धं] नानात्मको लयः || ३ ||

जीवात्मा पञ्चभूतात्मा बाह्यात्मा तत्समायुतम् |
बाह्यात्मा स्थूलरूपञ्च जीवात्मा सूक्ष्मभावकम् |
स्थूलसूक्ष्मोभयोर्नाशे तदेव परमात्मकम् || ४ ||

घटमध्ये घटाकाशं देहेषु देहिनं तथा |
यन्त्रमध्ये यथा शब्दं देहेऽहंमात्रशब्दकम् [घ्, ङ्: 
देहेषु देहिशब्दकम्] || ५ ||

नष्टे तस्मिन् [घ्: नष्टेप्येते] यथाकाशश्रवणकाकारवच्छिवे |
विभागं [घ्: विभावं] सृष्टिमात्रं हि लयमानमभेदकम् || ६ 
||

प्. ५१) श्रीदेव्युवाच -


क्षणाकारं हि यत् प्रोक्तमेकेषु द्वित्वलक्षितम् |
किमर्थं [क्: किंरूपं] सृष्टिरारम्भं किमर्थं [क्: किं 
रूपं] नाशकर्तृकम् || ७ ||


महानिर्वाणतन्त्रे श्रीशिव उवाच -


महाकाली परात्मा च क्षणकाकाररूपिणी |
माययाच्छादितात्मानं तन्मध्ये समभावतः || ८ ||

महारुद्रः स एवात्मा महाविष्णुः स एव हि |
महाब्रह्मा स एवात्मा नाममात्रविभेदकः || ९ ||

एकमूर्तिस्त्रिनामानि ब्रह्मविष्णुमहेश्वराः |
नानाभावमनो यस्य तस्य मुक्तिर्न विद्यते || १० ||

ब्रह्माण्डास्तत्र जायन्ते लक्षं लक्षं सुलोचने |
तत्र ब्रह्मा तत्र विष्णुस्तत्र रुद्रः प्रविन्यसेत् || ११ ||

केचिद्वदन्ति स ब्रह्मा केचिद्विष्णुः प्रकथ्यते |
केचिद्वदन्ति रुद्रः स एको देवो निरञ्जनः || १२ ||

आद्याशक्तियुतो देवश्चकाकाररूपकः |
आनन्दघनसंयुक्तः [घ्: -सन्दोहः] प्रभुः प्रकृतिरूपधृक् || १३ 
||

निर्गुणस्यालयः साक्षान्महाकाल्यालयः प्रिये |
तत्रैव वर्तते नित्यश्चणकाकाररूपकः || १४ ||

तस्य रूपपरं नित्यं परानन्दपरात्परं |
नित्यानन्दकरा देवि कालिका दक्षिणे स्थिता || १५ ||

आद्याशक्तिर्महामाया देवनिर्माणकारिणी |
जायते च क्षितौ वृक्षो यथा पृथ्व्यां प्रलीयते || १६ ||

तोयात्तु वुद्वुदं जातं यथा तोये प्रलीयते |
जलदे तडितुत्पत्तिर्यथा मेघे प्रलीयते || १७ ||

प्. २२) तथा ब्रह्मादयो देवाः कालिकायां प्रजायते (?) |
तथा प्रलयकालेतु पुनस्तस्यां प्रलीयते (?) || १८ ||

शक्तिज्ञानं विना देवि मुक्तिर्हास्याय कल्प्यते |
एकांशेन भवेद्ब्रह्मा एकांशेन जनार्दनः || १९ ||

एकांशेन भवेच्छम्भुः कालिकायाः सुलोचने |
अपरा सा महाकाली नद्यादीनां समुद्रवत् || २० ||

गोष्पदे च यथा तोयं ब्रह्माद्या देवता स्तया |
गोष्पदे किं विजानीयात् समुद्रस्य जलं शिवे || २१ ||

तेन ब्रह्मा न जानाति विष्णुः किं वेत्ति शङ्करः |
सृष्टिकर्त्र्या यदा काल्या पाल्यन्ते च सुरादयः || २२ ||

तदा प्रलयकालेतु पुनस्तस्यां प्रलीयते |
अतो निर्वाणदा काली पुरुषस्य च शर्मदाअ [घ्: सष्वदा] || २३ ||

क्षणकाकाररूपेण प्रकाशञ्च मनोमयम् |
यथा सूर्यो जगद्भाति ज्ञेयञ्च क्षणकं तथा || २४ ||

एका शक्तिर्द्विधा भूत्वा मध्ये पुरुषभाषितम् |
पुनः प्रलीन-कालेऽपि द्विधैकं पुंसगोपितम् || २५ ||

नित्यानित्य-द्विधैकात्मा [क्: नित्यानित्यंयदकात्मा] 
द्विधाभावाश्रितः पुमान् |
नित्यानित्यं यदैकात्मा तदैकं ब्रह्मविग्रहम् || २६ ||


इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे 
षष्ठोल्लासः || ० ||




सप्तमोल्लासः |

अथ भावप्रशंसा -

निगम-कल्पानन्दे श्रीशिव उवाच -

समुह्याचारसङ्केतं भावसङ्केतमेवहि |
सूचितं परमेशानि कथयस्वानुकम्पया || १ ||

श्रीदेव्युवाच -


सर्वतन्त्रेषु विद्यासु भावसङ्केतमेवहि |
तथापि शक्तितन्त्रेषु विशेषं सर्वसाधनम् || २ ||

साधनं भावमात्रं हि भावेन भाव्यवान् भवेत् |
आचारेण विना भावं कदाचिन्नैव जायते || ३ ||

श्रीशिव उवाच -

कस्मादुत्पद्यते भावः कस्मिन् [ग्, घ्: कस्माद्] भावः प्रलीयते |
भाववान् फलभाक् किम्बा केन वाचारवान् भवेत् || ४ ||


श्रीदेव्युवाच -


भावस्तु मानसो धर्मः शब्दस्य हि कथं भवेत् |
किञ्चिद् भावं प्रवक्तव्यं दिङ्मात्रदर्शनं यथा || ५ ||

यथेक्षुगुडमाधुर्यं रसना ज्ञायते प्रभो |
तथा भावं महादेव मनसा परिभाव्यते || ६ ||

मनस्युत्पद्यते भावो मनसीति प्रलीयते |
मनसीति स्थितो भावः पुनर्मनसि लीयते || ७ ||

प्. २४) यथा वृक्षलताद्याश्च सृष्टिस्थितिलयः क्षितो |
तथा भावं महेशान मनस्येव न संशयः || ८ ||

तोयाज्जातं यथा बिम्बं तोयेषु लीयते प्रिय |
मनस्युत्पद्यते भावं लीयमानं मनस्यपि ||
क्रियाक्त्वद्भवेद्भावः स्वर्णस्य कुण्डलादिवत् || ९ ||

आगमोक्तभाव प्रशंसा -

भावचूडामणौ श्रीदेव्युवाच -


देवेश प्राणनाथेश लोकानां भावदायक |
केन रूपेण लोकोऽपि फलभाग् जायते नरः || १० ||

श्रीशिव उवाच -

भावं विना वरारोहे नैव शब्दं प्रकाशितम् |
शब्दमूलो भवेद्भावो भावं हि सर्वमूलकम् || ११ ||

भावाज्ञोऽपि वक्षः श्रुत्वा क्रियामीष्मति यो नरः |
पुमान् स्त्रीवेशधारी च यथाङ्गं भङ्गवत् शिवे || १२ ||

तस्माच्च परमेशानि भावं ज्ञात्वा क्रियाञ्चरेत् |
भावं विना महेशानि फलभाग् जायते यदि ||
नपुंसकस्य कान्ता किं पत्यानन्दविवर्द्धिनी || १३ ||

क्रियामूलो भवेद्भावः क्रियापि भावमूलिका |
क्रिया-शक्तो भावयुक्तो फलभाक् परमेश्वरि || १४ ||

श्रीदेव्युवाच -

मम प्राणाधिको देव स्तुतिनिन्दाविवर्जितः |
भावमूला क्रिया प्रोक्ता न भावेन क्रिया कथम् || १५ ||

श्रीशिव उवाच -

क्रियायुक्तं भावमूलं क्रियापि भावमूलिका |
परस्परं विना न स्यात् ज्ञानं ज्ञेयं यथाप्रिये || १६ ||

प्. २५) बहुजापात्तथा होमात् कायक्लेशादिविस्तरात् |
न भवेन महादेवि क्रियापि न फलप्रदा || १७ ||

किं वीरसाधनैर्लक्षैः किमाकर्षैः कुलाकुलैः |
किं पीठपूजनेनैव किं कन्याभोजनादिभिः || १८ ||

स्वयोषित्प्रेमदानेन किं परेषां तथैव च |
किं जितेन्द्रियभावेन किं कुलाचारकर्मणा |
यदि भावविशुद्धिः स्यान्नस्यात् फलपरायणः || १९ ||

भावेन लभते मुक्तिं भावेन कुलवर्द्धनम् |
भावेन गोत्रवृद्धिः स्याद्भावेन कुलशोधनम् || २० ||

किं न्यासविस्तरेणैव किं भूतशुद्धिविस्तरैः |
किं तथा पूजनेनैव यदि भावो न जायते || २१ ||

केनैव [घ्: केनापि] पूज्यते विद्या न च केन [घ्: न केनापि] 
प्रपूज्यते |
फलाभावाच्च देवेशि भावाभावः प्रजायते || २२ ||

भावनारसमापन्नो भवेद् योगी महाकविः |
जडोऽपि शुद्धतां याति भावनारसतत्परः || २३ ||

शुद्धाशुद्धं हि देवेशि भावेन लभते ध्रुवम् |
बन्धं मुक्तिं तथाभावं भावेन लभतेऽपि च || २४ ||

पशुं वीरञ्च दिव्यञ्च कौलञ्च परमेश्वरि |
भावेन लभते सर्वं पापं पुण्यञ्च निश्चितम् || २५ ||

मानञ्चैवापमानञ्च सुखं [ग्, घ्: हृष्टं] दुःखं 
महेश्वरि |
जीवात्मानं परात्मानं भावेन लभतेऽपि च || २६ ||

आनन्दञ्च निरानन्दं पानञ्चैवह्यपानकम् |
भुक्तम्बा चोपवासम्बा भावेन लभते ध्रुवम् || २७ ||

ब्राह्मणं क्षत्रियं वैश्यं शुद्रञ्च परमेश्वरि |
भावेन लभतेऽप्येतान् भावेऽप्येतान् विनश्यति || २८ ||

लघुं गुरुं शिवं शक्तिं पूज्यं पूजाञ्च पूजकम् |
भावेन लभतेऽप्येतान् भावेऽप्येतान् विनश्यति || २९ ||

प्. २६) श्रीदेव्युवाच -

भावमात्रं जगत् सर्वं सृष्टिस्थित्यन्तकारकम् |
तेषां मध्ये श्रेष्ठभावं ममस्थाने प्रकाशय || ३० ||


श्रीमहादेव उवाच -


चतुर्धा भावमात्रं हि चतुर्धाचारमात्रकम् |
प्रकाशमात्रं त्रिविधं भावाचारं महेश्वरि || ३१ ||


अथ चतुर्धा भावलक्षणम् |


अधमा देहान् भावन्ति जीवं भावन्ति मध्यमाः |
मोक्षं भावन्त्युत्तमाश्च भावातीतास्तदुत्तमाः || ३२ ||

अधमाः स्वकुलाचाराः श्रुत्याचारास्तु मध्यमाः |
उत्तमा मोक्षदाचाराः स्वेच्छाचारास्तदुत्तमाः || ३३ ||

अधमा प्रतिमा पूजा जपस्तोत्रादि-मध्यमा |
उत्तमा निजपूजा [घ्: मानसी पूजा] च सोऽहं पुजोत्तमोत्तमा || ३४ 
||

अधमा इह पश्यन्ति परकालन्तु मध्यमाः |
मोक्षं पश्यन्त्युत्तमाश्च नापश्यन्त्युत्तमोत्तमाः || ३५ ||

अधमाः कर्मभीताश्च भक्तिभीताश्च मध्यमाः |
उत्तमा मोक्षभीताश्च भीतो नास्त्युत्तमोत्तमाः || ३६ ||

नरजन्माधमा ज्ञेया देवादिजन्म-मध्यमाः |
ज्ञानी जन्मोत्तमः मोक्तो जन्म नास्त्युत्तमोत्तमः || ३७ ||

अधमो जन्मसंख्यातो जन्मजन्म च मध्यमः |
उत्तमश्चैकजन्मापि जन्म नास्त्युत्तमोत्तमः || ३८ ||

अधमं कृत्रिमं यन्त्रं पुष्पादियन्त्रमध्यमम् |
उत्तमं योनियन्त्रश्च सर्वयन्तोत्तमोत्तमम् || ३९ ||


इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे
सप्तमोल्लासः || ० ||




अष्टमोल्लासः |

अथ त्रिविधप्रकारभावाचारलक्षणम् |

समयाचारतन्त्रे श्रीशिव उवाच -


भावस्तु त्रिविधो देवि दिव्य-वीर-पशु-क्रमात् |
आचारस्त्रिविधो देवि क्रमेणोदाहृतो मया || १ ||

एक एव महान् भावो नानात्वं भजते प्रिये |
परादिभावभेदेन भावभेदस्त्रिधापि च |
एकभावः परं ब्रह्म सर्वविघ्नप्रणाशकम् || २ ||


कुमारीतन्त्रे श्रीदेव्युवाच -


देव-देव महादेव लोकानां हितकारक |
एकभावः कथं देव मम स्थाने प्रकाशय || ३ ||

श्री शिव उवाच -

द्विवर्षादधिकं यावत् यावदष्टाब्दकन्यका |
कुमारी तत्र विख्याता यन्त्र-तन्त्रफलप्रदा || ४ ||

तस्याः षोडशपर्यन्तं युवती च प्रचक्षते |
तत्र भावः प्रकाशो यः स भावः परमो मतः || ५ ||

दशवर्षाधिका नारी षोडशाब्दं महेश्वरि |
तावद् युवती विख्याता तस्यां पूजा महाफला || ६ ||

षोडशाब्दे कलापूर्णा षोडशाब्दे कला स्थिता |
तदन्ते षोडशाब्दे च कला साध्यकला शिवे || ७ ||

प्. २८) श्रीदेव्युवाच -

देवेश करुणानाथ मम प्राणाधिक प्रिय |
कला का परमेशान मम स्थाने प्रकाशय || ८ ||


श्रीशिव उवाच -


योनिस्थानं कला ज्ञेयं कामवायुयुतं यदि |
कामवायुमुज्झितायाः पूजने नास्ति योग्यता || ९ ||

विभावे पशुभावे च गन्धपुष्पाक्षतादिभिः |
कुमारीं पूजयेद्देवि कामभावेन [घ्: वीरभावेन] पूजयेत् || ० || 
१० ||


इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे 
अष्टमोल्लासः || ० ||





नवमोल्लासः |

तत्रान्तरे श्रीदेव्युवाच -


देवेश [इतः प्रभृति शमुद्रवऽऽ इत्यन्तं श्लोकपञ्चकं ऽऽघऽऽ 
पुस्तके नास्ति | तत्र पाठोऽयं दृश्यते -
नारायणीतन्त्रे श्रीशिव उवाच -

त्रिधाचारं त्रिभावञ्च कौलाचारस्य कारणम् |
पश्वाचारश्च वीरश्च दिव्यः कौलो न संशयः |
सिद्धान्तं वा महेशानि कौलभावं समाश्रितम् || १ ||

श्रीदेव्युवाच -
वैष्णवश्चैव शैवश्च शाक्तश्च परमेश्वर |
दिव्यः सिद्धन्तः कौलश्च षट्प्रकारः कथं वद || २ ||

श्रीशिव उवाच -

पश्वाचारं त्रिधा ज्ञेयं वीराचारस्त्रिधा प्रिये |
चतुर्धा दिव्यः कौलश्च शक्तेश्च पुरुषस्य च || ३ ||
वैष्णवः शैवो दिव्यश्च कौलभावयुता पशुः |
दक्षिणो वामसिद्धान्तः कौलयुक्तो हि शाक्तकः || ४ || ] 
प्राणनाथेश पार्वतीप्राणवल्लभ |
षडाचारं चतुर्भावं कौल्ज्ञानञ्च किं वद || १ ||

श्रीशिव उवाच -

पश्वाचारस्त्रिधा ज्ञेयो वीराचारस्त्रिधा शिवे |
पौरुषस्य [क्: पौरुषस्य - पुंदेवतासाधकस्येत्यर्थः] च 
शाक्तस्य [क्: शाक्तस्य - शक्तिदेवतासाधकस्येत्यथः] 
चतुर्धाभावसंयुतात् || २ ||

प्. ३०) पशुभावयुताः कौला वैद्य-वैष्णव-शैवकाः |
वीरभावयुताः कौलाः सिद्धान्तो [ङ्: सिद्धन्तौ] वामदक्षिणौ || ३ 
||

पशुश्च द्विविधो देवि सभावश्च विभावकः |
वीरश्च द्विविधो देवि विभावश्च सभावकः || ४ ||

एवं चतुर्विधा भावाः पञ्चमी दिव्यभावकः |
सर्वे कौलपथालम्बा नद्यादीनां समुद्रवत् || ५ ||

कौलं हि परमेशानि प्रकृति-पुरुषात्मकम् |
द्वन्द्वातीतं क्रियातीतं केवलं भाववर्जितम् |
कौलार्थं हि क्रियामात्रं कौलेषु मुक्तिभाग् भवेत् || ६ ||

अथ कौलज्ञानस्यकारणम् |

ज्ञान्द्वीपे -

सर्वेभ्यश्चोत्तमा वेदा वेदेभ्यो वैष्णवोत्तमः |
वैष्णवादुत्तमः शैवः शैवाच्च शाक्त उत्तमः || ७ ||

शाक्तश्च द्विविधो देवि वामदक्षिणभेदतः |
दक्षिणादुत्तमो वामो वामात् सिद्धन्त उत्तमः || ८ ||

सिद्धान्तादुत्तमः कौलः कौलात् परतरो न हि |
कौलाचारं सर्वबीजं कौलाचारमयं जगत् |
कौलाचारं भावमात्रं कौलं हि भाववर्जितम् || ९ ||

[ग्, ङ्: सिद्धान्तौ] एतैराचारैर्योगाधिकारी निरूपितो यथा -

पिपीलिका क्षुद्रवृहच्च मण्डूकस्तिर्यक् कपिः पक्षि (?) रजागरो 
यथा |
श्रुत्यादि चाचारवशाद्भविष्यति योगाधिकारो क्रमशः 
प्रतिष्ठः ||

इति नागभट्टः |

अथ पश्वाचारः |

समयाचारतन्त्रे श्रीशिव उवाच -


वेदोक्तेन यजेद्देवं कामसङ्कल्पपूर्वकम् |
य एव वैदिकाचारः [ङ्: वैष्णवाचारः] पश्वाचारः स एव हि || १० 
||

न मत्स्य - भोजनं देवि न स्त्रियं मनसा स्मरेत् |
परद्रव्ये न लोभः स्यान्न भोगं मनसा स्मरेत् || ११ ||

सिन्धुतीरे कानने वा पर्वते वा सुरालये |
बिल्वमूले विविक्ते च पुण्यक्षेत्रे सुशोभने || १२ ||

देवता शुद्धभावेन ध्यातव्या सुसमाहितः [क्: सुसमाहितैः] |
न शूद्रदर्शनं कुर्यात् कौटिल्यं दूरतस्त्यजेत् || १३ ||

त्रिसन्ध्यां पूजयेद्देवं त्रिसन्ध्यां जपमाचरेत् |
रात्रौ यन्त्रञ्च मालाञ्च स्पृशेन्नैव कदाचन || १४ ||

वीरकार्यकथालापं न कुर्याद् गुरुनिन्दनम् |
निन्दनं कल्पनं ज्ञेयं गुर्वन्तर-गुरुर्यदि |
यथात्मकल्पनं जीवं तत्त्वज्ञानस्य कारणम् || १५ ||

गुरुतन्त्रे गुरुनिन्दनम् |

मधुलुब्धो यथा भृङ्गः पुष्पात् पुष्पान्तरं व्रजेत् |
ज्ञानलुब्धस्तथा शिष्यो गुरोर्वुर्वन्तरं व्रजेत् || १६ ||

दीक्षाशिक्षाविभेदेन गुरुः स्याद्विविधः प्रिये |
शिक्षागुरुं न कुर्वीत पशुभावयुतो यदि || १७ ||

पशुभावयुता नारी पतिं पत्युर्न कल्पयेत् |
तथा गुरुं पशुर्देवि गुरोरन्ध्रं न कल्पयेत् [घ्: कारयेत्] || १८ ||


इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे
नवमोल्लासः || ० ||




दशमोल्लासः |

गुरुतन्त्रे गुरुलक्षणम् |

श्रीदेव्युवाच -

देवेश प्राणनाथेश नमामि चरणाम्बुजे |
नानाचारयुतो लोको वद केन भविष्यति || १ ||

केन रूपेण देवेश पश्वाचारं प्रजायते |
वीरं दिव्यञ्च कौलञ्च सिद्धान्तं केन तद्वद || २ ||

श्रीमहादेव उवाच -

गुरुश्च परमेशानि यदाचारी भवेन्मुदा |
तदाचारयुतो मन्त्री भविष्यति युगे युगे || ३ ||

निरुत्तरे -

पशु-गुरोर्लब्धमन्त्री [घ्: मन्त्रलब्धः] पशुरेव न संशयः |
वीरमुखान्मन्त्रलब्धो वीर एव न संशयः || ४ ||

सिद्धान्तान्मन्त्रसंलब्धः सिद्धान्तो नात्र संशयः |
पश्वाचारं विना देवि पञ्चतत्वं युतं [घ्: पञ्चतत्त्वयुतं] 
शुभम् || ५ ||

पश्वाचारस्तु विज्ञेयः पञ्चतत्त्वेषु [घ्: परतत्त्वेषु] निन्दकः |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन पशोर्दीक्षां न कल्पयेत् || ६ ||

पञ्चतत्त्वं विना देवि शक्तिमन्त्रं वृथा भवेत् |
अत एव पशोर्दीक्षां वीरभावी न चाचरेत् || ७ ||

पशूनाञ्चेद् गुरुः शाक्तो वीराणा`न्चेद्गुरुः पशुः |
यथा वृद्धस्य तरुणी [घ्: रमणी] वृद्धायाः कैशरः (?) [च्: 
शैशवः] पतिः || ८ ||

प्. ३३) निगम कल्पद्रुमे -

न रूपमस्यापि न भावभाविनी, रूपस्य भावस्य 
सदात्मभाविनः |
यथा जलं द्रव्यगुणेन शङ्कर ! नानाविवर्णं हि गुरुश्च 
लक्षणम् || ९ ||

अथ शाक्तगुरुप्रशंसा |

कौलिकान्मन्त्रं संगृह्य जपकर्मचरन् हर |
यदि मुक्तिर्न जायेत तदा वाक्यं वृथा मम || १० ||

पशोर्दीक्षां न कुर्वीत कुलधर्मपरायणः |
पशोर्दर्शनमात्रेण कौलिकानां क्रियाक्षयः |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन पशोर्दीक्षां विवर्जयेत् || ११ ||

भैरवतन्त्रे -

सभावानां विभावानां पशूनां परमेश्वरि |
वीरभावान्वितो मन्त्री पशोर्दीक्षां विवर्जयेत् || १२ ||

सभावानां विभावानां वीरो दीक्षां करोत्यपि |
कुलनाथं समाश्रित्य पुनर्दीक्षां समाचरेत् || १३ ||

सभावे दीक्षिते मन्त्रे रोगशोकभयानकः |
विभावे दीक्षिते मन्त्रे केवलो भयमात्रकः || १४ ||

कुलाचाररतो विप्रः कुलशास्त्रार्थतत्त्ववित् |
तन्मुखात् श्रवणान्मन्त्रः सर्वसिद्धिप्रदो भवेत् |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन कुलीनं गुरुमाश्रयेत् || १५ ||

अथ गुरुलक्षणमाह -


स्थूलस्तेजस्तथा सूक्ष्मस्त्रिधामात्रं गुरुः शिवे |
त्रिधैकं चिन्तयेद् यस्तु भावातीतं गुरुं प्रिये || १६ ||

प्. ३४) कदाचित् स सहस्रारे मन्त्रध्येयो गुरुः सदा |
कदाचित् हृदयाम्भोजे [ग्: -म्बुजे] कदाचिद् दृष्टिगोचरे || १७ ||

सूक्ष्मध्यानं सहस्रारे तेजो ध्यानं हृदि प्रिये |
स्थूलध्यानं बाह्यदेशे त्रिविध ध्यानजं फलम् || १८ ||

अथ श्रीगुरोः सूक्ष्मध्यानम् |

गुरुगीतायां -

ब्रह्मानन्दं परमसुखदं केवलं ज्ञानमूर्तिम् |
द्वन्द्वातीतं गगनसदृशं तत्त्वमस्यादिलक्ष्यम् || १९ ||

एकं नित्यं विमलमचलं सर्वदा साक्षिभूतम् |
भावातीतं त्रिगुणरहितं सद्गुरुं तं नमामि || २० ||

नित्यं शूद्धं निराभासं निर्विकारं निरञ्जनम् |
नित्यबोधं चिदानन्दं गुरुं ब्रह्म नमाम्यहम् || २१ ||


अथ श्रीगुरोस्तेजोध्यानम् |

हृदम्बुजे [घ्: हृद्यम्बुजे] कर्णिकमधासंस्थं, 
सिंहासनेसंस्थितदिव्यमूर्तिम् |
ध्यायेद् गुरुं चन्द्रकलावतंसं, सच्चित् सुखाभीष्ट 
वरप्रदानम् || २२ ||

श्वेताम्बरं श्वेतविलेपयुक्तं मुक्ताकलाभूषितदिव्यमूर्तिम् |
वामाङ्ग [ग्: वामाङ्क] पीठेस्थितदिव्यशक्तिं मन्दस्मितं 
पूर्णकृपानिधानम् || २३ ||

आनन्दमानन्दकरं प्रसन्नं ज्ञानस्वरूपं निजबोधयुक्तम् |
योगीन्द्रमीड्यं भवरोग्वैद्यं, श्रीमद्गुरुं नित्यमहं 
नमामि || २४ ||

अथ श्रीगुरोः स्थूलध्यानम् |

यदाज्ञया स्थूलतेजः सूक्ष्माणि परमेश्वरि |
त्रिधा ध्याने ध्याननिष्ठः स गुरुः स्थूलरूपकः || २५ ||


इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वाल्लासे
दशमोल्लासः |




एकादशोल्लासः |

श्रीदेव्युवाच -

त्वदीयकृपया देव ध्यानं हि त्रिविधं श्रुतम् |
अधुना श्रोतुमिच्छामि सद्गुरोर्लक्षणं प्रिय || १ ||

अथ सद्गुरुलक्षणम् |

श्रीशिव उवाच -

त्रिधामात्रं गुरोर्ध्यानं त्रिधापि सन्महेश्वरि |
सहस्रारे हृद्म्भोजे बाह्येऽपि परमेश्वरि || २ ||

स्थूले तेजसि सूक्ष्मेऽपि सत्शब्दं विनियोजितम् |
सच्छन्दं च विना भद्रे गुरुशब्दं नचेत् क्वचित् || ३ ||

सद्गुरुः परमेशानि शुद्धवेशमनोहरः |
सर्वलक्षणसम्पूर्णः सर्वावयव-शोभितः || ४ ||

सर्वागमार्थतत्त्वज्ञः सर्वशास्त्रविशारदः |
लोके सम्मोहनकरो देवताभावदर्शकः || ५ ||

इत्यादि लक्षणोपेतः सद्गुरुः कथितः प्रिये |
गुरुश्च परमेशानि केवलः श्रेष्ठबोधकः |
श्रेष्ठातिश्रेष्ठं सच्छब्दं सौवर्ण कुण्डलं यथा || ६ ||

निरुत्तरे -

भावस्तु त्रिविधो देवि दिव्य-वीर-पशु-क्रमात् |
गुरवश्च त्रिधा प्रोक्तास्तथैव मन्त्रदेवताः || ७ ||

कुलशास्त्ररता देवि गुरवो वहवः स्मृताः |
कुलतत्त्व-विहितज्ञो गुरुरेको हि दुर्लभः || ८ ||

प्. ३६) वामकेश्वरे -

त्रिविधाचारसंयुक्ता गुरवोऽपि ह्यनन्तकाः |
भावयुक्तं वरारोहे भाग्येन लभतेऽपि च || ९ ||

भाग्येन परमेशानि सद्गुरुं लभते यदि |
कुलदीक्षां तदा कुर्याद् दृष्ट्वा श्रुत्वा न कारयेत् || १० ||

कुलार्णवे -

पुस्तके लिखितं दृष्ट्वा कुलाचारं करोति यः |
नाशयन्ति कुलं तस्य संक्रुद्धा योगिनीगणाः || ११ ||

गुरुं ज्ञात्वा भावयुक्तश्चरेदाचारसम्मतः |
स्वेष्टविद्या भवेत् सिद्धिर्देहस्य [घ्: देहानां] देहिनं यथा || १२ 
||

दृष्ट्वाचारं न भावाक्तो न गुरुञ्च कुलञ्चरेत् |
वृथाचारो भवेत्तस्य न वन्धं जलसेचनम् || १३ ||

गुरुं विना महेशानि फलभाग् जायते यदि |
कान्तं विना पुत्त्रवती तदा कान्ता भविष्यति || १४ ||

अत एव गुरुं कुर्याद् यथाभावविधानतः |
तन्मुखात् श्रवणात् कार्ये फलभाग् जायते नरः || १५ ||

गुरूपदिष्टविधिना कौलाचारपरो नरः |
संपूजा परमां देवीं स याति परमां गतिम् || १६ ||

गुप्तसाधनतन्त्रे -

त्रयोदश-गुणोपेतो गुरुरेको हि दुर्लभः |
तेषां मध्ये गुणैकाक्तो दुर्लभो गुरुरीश्वरि || १७ ||

त्रयोदशगुणासक्तो गुरुः साक्षात् सदाशिवः |
दर्शनात् मुच्यते पापात् क्रियापि सुफला भवेत् || १८ ||

प्. ३७) श्रीदेव्युवाच -

कुलेश प्राणनाथेश लक्षणं हि त्रयोदशम् |
कथयस्व मम स्थाने यदि ते मययनुग्रहः || १९ ||

श्रीशिव उवाच -

शान्तो दान्तः कुलीनश्च विनीतः शुद्धवेशवान् |
शुद्धाचारः सुप्रतिष्ठः शुचिर्दक्षः सुबुद्धिमान् || २० ||

आश्रमी ध्याननिष्ठश्च मन्त्रतन्त्रविशारदः |
निग्रहानुग्रहे शक्तो गुरुरित्यवधीयते || २१ ||

अथ शान्तः |

येन केनापि सन्तुष्टः क्रियायाञ्च सुदक्षकः |
स शान्तो हि हृष्टमनाः सर्वदा देव-तत्परः || २२ ||

अथ दान्तः |

भक्ताभक्ते ज्ञानवाक्यं सानन्देन प्रयच्छति |
दयायुक्तो रागमुक्तो दान्तेति गुरुलक्षणम् || २३ ||

अथ कुलीनः |

कुलाचारी कुलज्ञानी कुलतत्त्वप्रदायकः |
कुलागारे क्रियायुक्तः [घ्: -शक्तो] कुलीनो गुरुरीश्वरि || २४ ||

अथ विनीतः |

दयावाक्येन देवेशि ज्ञानवाक्यं मुहुर्मुहुः |
अभक्तभक्तिजनको विनीतो गुरुलक्षणम् || २५ ||

प्. ३८) अथ शुद्धवेशः |

भूषणं यस्य देवस्य धारयेत्तस्य भूषणम् |
तदाचाररतो देवि गुरुः स्यात् शुद्धवेशवान् || २६ ||

अथ शुद्धाचारः |

आचारं यस्य देवस्य तदाचारी भवेद् यदि |
स्तुतिनिन्दाविनिर्मुक्तः शुद्धाचारो गुरुः स्वयम् || २७ ||

अथ सुप्रतिष्ठः |

देवता शुद्धभावेन शुद्धज्ञानेन सेविता |
सुप्रतिष्ठो गुरुर्देवि सर्वदानन्दपालकः [घ्: 
सर्वानन्दप्रदायकः] || २८ ||

अथ शुचिर्दक्षः |

अनाचाराचारयुक्तो नास्ति तीर्थेषु वासना |
शुचिर्दक्षो गुरुर्देवि सर्वकार्येषु दक्षकः || २९ ||

अथ सुबुद्धिमान् |

जीवात्मा परमेशानि परमात्मनि लीयते |
सुबुद्धिमान् गुरुर्देवि सोऽहं ज्ञानं विनश्यति || ३० ||

अथाश्रमी |

पुत्त्रदारादिसम्बन्धं सर्वभिष्टस्वरूपकम् |
तस्मिन्नानन्दमाश्रित्य आश्रमी गुरुरीश्वरि || ३१ ||

अथ ध्याननिष्ठः |

त्रिविधं ध्यानमाश्रित्य आत्मानं पूजयेद् यदि |
स गुरुः परमेशानि ध्याननिष्ठो भवेद् ध्रुवम् || ३२ ||

प्. ३९) अथ मन्त्रतन्त्रविशारदः |

मानसं त्रायते यस्तु मनः सन्देहनाशकृत् |
स गुरुः परमेशानि मन्त्रतन्त्रविशारदः || ३३ ||

अथ निग्रहानुग्रहे शक्तः |

मुक्तस्य बन्धदातृत्वं बन्धस्य मुक्तदायकः |
निग्रहानुग्रहे शक्तो गुरुरित्यवधीयते || ३४ ||


इति श्रीसर्वानन्दनाथ-विरचिते सर्वोल्लासे
एकादशोल्लासः || ० ||




द्वादशोल्लासः |

अथ वैष्णवाचारः |

सर्वधर्मान् परित्यजा इष्टभक्तिश्च जायते |
स एव वैष्णवाचारः कामसङ्कल्पवर्जितः || १ ||

समयाचारतन्ते -

वैष्णवः पशुभावेन पूजयेत् परमेश्वरम् |
शक्तितन्त्रे वरारोहे पशुभावो भयङ्करः || २ ||

पशुभावे यजेद्देवं भक्तिभावयुतः शिवे |
यदि स्यात् पूजयेद्देवीं वृथा तस्य परिश्रमः || २ ||

पशुभावे महेशानि मन्त्रवर्णस्वरूपकम् |
वीरभावेऽपि तन्मन्त्रं चतुर्वर्गफलप्रदम् || ४ ||

पशुभावाश्रितो मन्त्री यदि कालीं प्रपूजयेत् |
रौरवं नरकं याति यावदाहूतसंप्लवम् || ५ ||

अथ पशूनां शक्त्यर्चने निषेधः |

कुलार्णवे -

मांसं भुक्ता सुरां पीत्वा गत्वा चैव रजस्वलाम् |
पूजयेत् कालिकां देवीमन्यथा निष्फला भवेत् || ६ ||

अभुक्ता न यजेद्देवीं भुक्ता देवीं प्रपूजयेत् |
अभुक्तः पूजनेनैव विष्ठायां जायते क्रिमिः || ७ ||

जितेन्द्रियो हविष्याशी शक्तिपूजां न चाचरेत् |
अन्यार्चने महादेवि चेति भावेन पूजयेत् || ८ ||

प्. ४१) अन्यदेवार्चनश्रद्धामन्यदेवप्रपूजनम् |
कुलस्त्रीवीरनिन्दाञ्च परद्रव्यापहारणम् |
स्त्रीषु रोषं प्रहारञ्च [क्, ग्: नकर्तव्यं] वर्जयेत् परमेश्वरि || ९ 
||

पिच्छिलायां -

गुरोराज्ञां समादाय शुद्धान्तःकरणो नरः |
स्वेष्टदेवं स्तुवन् भाव्यमन्यदेवं न पूजयेत् || १० ||

तीर्थ-पर्यटनं देव-पूजनं तर्पणादिकम् |
वर्जयेत् परमेशानि गुरोरन्यं न भावयेत् || ११ ||

अथ वैष्णवस्य समाधिः |

अन्यदेवं स्वेष्टरूपं रूपं ज्ञात्वा क्रियाञ्चरेत् |
दर्पणेषु यथा बिम्बं तथान्यदेवरूपकम् || १२ ||

एकदेवं विना देवि नास्ति देवो महीतले |
एकसूर्यं विना सूर्यो नास्तीह जगति यथा || १३ ||

बहुपात्रे स्थिते तोये बहुसूर्ये यथा प्रिये |
बहुभावे तथा देवं बहुरूपेषु दृश्यते || १४ ||

निगमतत्त्वे -

धर्मस्वरूपं जगतां सर्वबीजं पुरातनम् |
धर्मं त्यक्त्वा महादेवि किमालम्बितमास्थितः || १५ ||

श्रीदेव्युवाच -

सर्वधर्मान् परित्यज्य एकधर्मं समाश्रयन् 
धर्मात्मनो देवतात्म-स्वात्मनोः परिचिन्तनम् || १६ ||

स्वेष्टविद्या धर्मरूपा नित्या स्वात्मप्रकाशिनी |
यथा स्तनं बालकस्य पानं धर्मात्मवर्द्धनम् || १७ ||


इति सर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे
द्वादशोल्लासः || ० ||




त्रयोदसोल्लासः |

अथ इष्टभक्तिः |

निगमतत्त्वे श्रीशिव उवाच -

त्वं देवि परमा पूर्णा सर्वसम्पत्फलप्रदा |
किमिष्टं कापि भक्तिः स्यात् मम स्थाने प्रकाशय || १ ||

श्रीदेव्युवाच -

गुरुवक्त्रे स्थितो देवस्तदेवेष्टस्वरूपकः |
क्रियापि तस्य वाक्ये स्यात् क्रियेति भक्तिकल्पना || २ ||

या क्रिया सापि भक्तिः स्याद् या भक्तिः सा क्रियापि च |
भक्तिरूपा स्वेष्टविद्या विना भक्तिं न लभ्यते || ३ ||

विना भक्तिं न तज्ज्ञानमतो भक्तिरुदाहृता |
सा भक्तिस्त्रिविधा देव चोत्तमा मध्यमाधमा || ४ ||

उत्तमा सात्त्विकी भक्ती राजसी भक्तिर्मध्यमा |
तामसी भक्तिरधमा त्रिधा भक्तिर्महेश्वर || ५ ||

मानसी सात्त्विकी भक्तिर्वाह्यभक्तिश्च राजसी |
तामसी दाम्भिकी भक्तिस्तासां भेदं वदम्यहम् [क्, ग्: तेषां 
भेदमिदं शिव] || ६ ||

समयाचारतन्त्रे श्रीदेव्युवाच -

देवेश प्राणनाथेश लोकानां हितकारक |
भावभेदेन कथय साधकस्यापि लक्षणम् || ७ ||

प्. ४३) श्रीशिव उवाच -

साधका स्त्रिविधाः प्रोक्ताः सात्त्विको राजसः प्रिये |
तामसश्च महेशानि तेषां वक्ष्यामि लक्षणम् || ८ ||

अथ सात्त्विक-साधकलक्षणम् |

अन्तःशुद्धो वहिःशुद्धः सदेश्वर-परायणः |
सर्वेषां प्राणिनां देवि दयायुक्तः स सात्त्विकः |
स सात्त्विको महेशानि सर्वदा देवतत्परः || ९ ||

अथ राजसिक-साधकलक्षणम् |

श्रद्धयातिसुवस्त्राद्यैरात्मानं देवतां यजेत् |
रागेण सर्वदा तुष्टो राजसः परिकीर्तितः |
स राजसो महेशानि रागात्मा रागकाङ्क्षणः || १० ||

अथ तामस-साधकलक्षणम् |

बहुक्रोधी जल्पभाषी परद्वेषी प्रवञ्चकः |
अश्रद्धया यजेद्देवं तामसः परिकीर्तितः || ११ ||

कुवेशं देवतां कृत्वा श्रद्धयाऽश्रद्धया यजेत् |
क्रियायां दक्षिणाहीनः सोऽपि तामसलक्षणः || १२ ||

भावचूडामणौ श्रीदेव्युवाच -

केन रूपेण देवेश साधको मुक्तभाग् भवेत् |
कथय प्राणनाथेश यदि ते मययनुग्रहः || १३ ||

श्रीमहादेव उवाच -

पूजामूलापि भक्तिः स्याद् विना पूजां न भक्तिभाक् |
सा पूजा त्रिविधा प्रोक्ता चोत्तमा मध्यमाधमा || १४ ||

प्. ४४) सात्त्विकी त्रिविधा पूजा राजसी त्रिविधा शिवे |
तामसी त्रिविधा पूजा तासां भेदं वदाम्यहम् || १५ ||

अथ त्रिविधसात्त्विकीपूजालक्षणम् |

अहमेव परा देवी मयि सर्वमिदं जगत् |
सा पूजा सात्त्विकी ज्ञेया पूजामध्येषु गोपिता || १६ ||

देवतनिजरूपं यत् मानसैश्चिन्तयेद् हृदि |
सा पूजा सात्त्विकी ज्ञेया मध्यमा प्राणवल्लभे [घ्: कथितं] || 
१७ ||

मानसैः पूजयेद्देवीं श्रद्धया चोपचारकैः |
सा पूज सात्त्विकी ज्ञेया चाधमा प्राणवल्लभे || १८ ||

अथ त्रिविधराजसीपूजालक्षणम् |

आत्मवत् पूजयेद्देवीं श्रद्धया चोपचारकैः |
कामसङ्कल्परहिता पूजा राजसिकोत्तमा || १९ ||

उपचारैर्यजेद्देवीं केवलं प्रीतिहेतवे |
देव्याः सा राजसी पूजा मध्यमा प्राणवल्लभे || २० ||

आत्मार्थे वा परार्थे वा श्रद्धया पूजयेत् शिवाम् |
कामसङ्कल्पसंयुक्ता पूजा राजसिकाधमा || २१ ||

अथ त्रिविधतामसीपूजालक्षणम् |

आत्मनोऽपि परस्यापि दाम्भिकार्थे यजेत् शिवाम् |
श्रद्धान्विता कामयुक्ता सा पूजा तामसोत्तमा || २२ ||

लौकिकार्थे दाम्भिकार्थे सङ्कल्पेन यजेत् शिवाम् |
सा पूजा तामसी ज्ञेया मध्यमा प्राणवल्लभे || २३ ||

प्. ४५) स्वलाभात् परहिंसार्थे श्रद्धया पूजयेत् शिवाम् |
सा पूजा तामसी ज्ञेया चाधमा प्राणवल्लभे || २४ ||

श्रद्धाहीना च या पूजा सा पूजा न फलप्रदा |
पूजामूला भवेद्भक्तिर्भक्तिमूलं हि पूजनम् |
परस्परं विना न स्यात् ज्ञानं ज्ञेयं यथा प्रिये || २५ ||


इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे
त्रयोदशोल्लासः || ० ||




चतुर्दशोल्लासः

अथ बलिदानम् |

ज्ञानार्णवे श्रीदेव्युवाच

देवदेव महादेव लोकानां ज्ञानदायक |
भावभेदेन कथय बलिदानस्य लक्षणम् || १ ||

श्रीशिव उवाच -

कलिश्च त्रिविधा देवि सात्विकी राजसी तमी |
बलिदानं विना देवि पूजने नास्ति योग्यता || २ ||

पूजासारं महादेवि बलिदानं यथाविधम् |
बलिदानं भवेत् सारं पूजने ज्ञान्वान् यदि || ३ ||

अत एव महादेवि बलिं दद्यात् प्रयत्नतः |
बलिदानं विधानेन किं न सिध्यति भूतले || ४ ||

अथ सात्विकी बलिः |

सात्विकीबलिमाख्यातां मांसरक्तादिवर्जिताम् |
यतो ब्रह्ममयं देहं घातयेत् केन कर्मणा || ५ ||

सत्सत्त्वं सृष्टिमात्रं हि भावमात्रं प्रकाशितम् |
सत्त्वेवारम्भकं सृष्टिं बलिदानं लयं शिवे || ६ ||

अत एव महेशानि सत्त्वेन बलिदानकम् |
मांसरक्तादिरहितं बलिदानं फलं शुभम् || ७ ||

नराश्वमेधं मद्यञ्च कलौ वर्ज्यं द्विजातिभिः [घ्: 
विचक्षणैः] |
प्रानिहिंसा नचेत् सत्ये त्रेतायां द्वापरे शुभम् || ८ ||

प्. ४७) नराश्वमेधं संवर्ज्यं कलौ न ज्ञानवान यतः |
नरानुकल्पं महिषं महिषस्य च छागलम् || ९ ||

छागस्य कल्पनं मेषं मेषस्य पक्षिणं शिवे |
पक्षिणश्चापि [क्, ग्, घ्, ङ्: पक्षिणस्यापि] मत्स्यं हि मत्स्यस्य 
कीटमात्रकम् || १० ||

अनुकल्पं कलौ भद्रे द्रव्याभावे परित्यजेत् || ११ ||

अर्चने महिषदानेऽपि चाश्वमेधफलं लभेत् |
फल्भाग् जायते मन्त्री बलिं दद्याद् यथाविधि |
बलिदानं विना देवि हिंसा सर्वत्र गर्हिता || १२ ||

तन्त्रचूडामणौ -

एणमप्यविधानेन छेदयेन्न कदाचन |
विधिनापि द्विजं गाम्बा हत्वा पापैर्न लिप्यते || १३ ||

तथापि परमेशानि ज्ञानी नैवापि लुब्धकः |
बलिमात्रं द्विधा ज्ञेयं तयोर्भेदं शृणुष्व मे || १४ ||

बलिः पूजोपहारः स्यात् प्राणिदानं द्वितीयकम् |
बलिमाद्यं निवृत्ते तु प्रवृत्तिः स्यात् पशुं प्रिये |
बलिहीना च या पूजा सा पूजा न फलप्रदा || १५ ||

अथ राज्सिकबलिः |

राजसं बलिमाख्यातं सुवेशं रागसंयुतम् |
मांसरक्तादिसंयुक्तं कृष्णवर्णं विशेषतः || १६ ||

कृष्णवर्णं नाधिकाङ्गभङ्गहीनमरोगिणम् |
एवं दत्वा बलिं पूर्णं फलमाप्नोति साधकः || १७ ||

शिशुना बलिदानेन हन्ति पुत्रञ्च चण्डिका |
वृद्धेनैव गुरुजनं [घ्: गुरुं हन्यात्] कृशेन बान्धवं तथा 
|| १८ ||

प्. ४८) धनञ्चैवाधिकाङ्गेन हीनाङ्गेन प्रजान्तथा |
कामिनीं शृङ्गभङ्गेन काणेन भ्रातरं तथा || १९ ||

घण्टिकेन भवेन्मृत्युर्विघ्नञ्च [घ्: विघ्नस्यात्] चित्रमस्तके |
हतं मित्रं ताम्रपृष्ठे भ्रष्टश्रीः पुच्छहीनतः || २० ||

मुण्डमालातन्त्रे -

मातुर्मायाश्रितो यावत्तवच्छिशुमुदाहृतम् [घ्: शिशुरुदाहृतः] |
तस्यापि घातने भद्रे स्वात्मपुत्त्रं विनश्यति || २१ ||

निर्विकारमयं देहं कदाचिन्नैव घातयेत् |
विकारे शुक्र-सम्भूते [सञ्जाते] घातनं विधिबोधितम् [घ्: -
बोधनम्] |
शुक्रलीने [घ्: हीने]ऽपि वृद्धं हि घातनाद् गुरुघातनम् || २२ ||

अथ तामसिकबलिः |

तामसस्तामसगुणैरालस्यादियुतः प्रिये |
न श्रद्धया बलिं दद्यात् पूजादिषु तथा प्रिये || २३ |

साधकानां न ते देवि केवलं नाममात्रकम् |
बलिदानं वृथा तस्य केवलं प्राणि [घ्: पशु-]घातनम् || २४ ||

तामसः साधको देवि कदाचिन्नैव नैव च |
पूजाहीनस्य भ्रष्टत्वात् नाममात्रस्तु साधकः || २५ ||

बलिदानं प्रदातव्यं येन तेन कृतेन च [घ्: केन क्रमेण च] |
विधानं नैव कर्तव्यं बलिदानं हि मात्रकम् || २६ ||


इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे
चतुर्दशोल्लासः || ० ||




पञ्चदशोल्लासः |

वैष्णवो विष्णुभक्तञ्च विष्ण्वात्मात्मा यदा भवेत् |
तदा ध्यानं सदा कार्यं वैष्णवीं परमां शिवाम् || १ ||

पश्वाचारस्य यत् शेषं शाक्ताचारस्य पूर्वकम् |
शैवाचारमिदं प्रोक्तं पश्वाचारेण पूजयेत् || २ ||

प्रसादं च्यम्बकादिञ्च तान्त्रिकं हि महेश्वरि |
वीराचारेण संपूज्यं पञ्चतत्त्वेन शङ्करि || ३ ||


अथ शैवाचरः |


समयाचारतन्त्रे -

अष्टाङ्गयोगसंयुक्तो यजेद्देवं विधानतः |
यावज्ज्ञानं [घ्: ध्यानं] समाधिः स्यात्तावत् शैवं 
प्रचक्षते || ४ ||

अथाष्टाङ्गयोगः |

कालिकाकुलसरस्वे -

यमनियमासनप्राणायामप्रत्याहारध्यानधारणसमाधि-
योगाङ्गाष्टानि पार्वति || ५ ||

आदौ यमलक्षणम् |

अहिंसा सत्यमस्तेयं ब्रह्मचर्यं दयार्जवम् |
क्षमाधृतिं [घ्: प्रीति] मिताहारं शौचञ्चेति यमा दश |
दशधा लक्षणं प्रोक्तं योगाङ्गस्य यमस्य च || ६ ||

प्. ५०) अथ नियमलक्षणम् |

तपः सन्तोषमास्तिक्यं दानं देवस्य पूजनम् |
सिद्धान्तश्रवणञ्चैव ह्रीर्मतिश्च जपाहुतम् |
दशधा नियमं प्रोक्तं योगाङ्गस्य च पार्वति || ७ ||

अथासनम् |

१ | पद्मासनं स्वस्तिकाख्यं भद्रं वज्रासनं तथा |
वीरासनमिति प्रोक्तं क्रमादासनपञ्चकम् || ८ ||

सव्यं पादमुपादाय दक्षोरूपरि विन्यसेत् [घ्: दक्षोपरि-
न्यसेत्ततः] |
तथैव दक्षिणं सव्ये चोपविष्टं [घ्: चोपविश्यं] विधानतः |
पद्मासनमिति प्रोक्तं जपपूजादिषु प्रिये || ९ ||

२ | जानुभ्यामन्तरे सम्यक् कृत्वा पादतले उभे [घ्: शुभै] |
ऋजुकायो विशेन्मन्त्री स्वस्तिकं तत् प्रचक्षते || १० ||

सीमन्याः पार्श्वयोर्न्यस्याद् गुल्पयुग्मं सुनिश्चितम् |
वृषणाधः स्थितौ पादौ पाणिभ्यां परिरक्षयेत् |
भद्रासनमिदं प्रोक्तं योगिभिः परिकल्पितम् [ग्, घ्: सारकल्पितं] 
|| ११ ||

उरौ पादौ क्रमे न्यस्य कृत्वा प्रत्यंमुखांगुलीम् |
करौ निरुध्या[घ्: निदध्यात्]दाख्यातं वज्रासनमुदीरितम् || १२ ||

एकपादमधः कृत्वा विन्यस्योरौ तथेतरम् |
ऋजुकायो विशेन्मन्त्री वीरासनमुदीरितम् || १३ ||

अथ प्राणायामः |

प्राणायामं विना देवि पूजने नास्ति योग्यता |
प्राणायामञ्चासनञ्च सर्वाचारस्य सम्मतम् || १४ ||

प्. ५१) त्रिपुरासारतन्ते -

मूलाधारे कुण्डलिनी स्वयम्भू निद्रिता यदा |
तदा कार्यं न कर्तव्यं क्रियामात्रे हि सुन्दरि || १५ ||

प्राणायामेन सा देवी स देवः परमेश्वरः |
निद्रां त्यक्त्वा स्वेष्टरूपं धारयेत् परमेश्वरि || १६ ||


अथ प्राणायामस्य फलम् |

मूलबीजेन बीजेन प्राणायामं समाचरेत् |
प्राणायामं हि कथनं देवतायाः स्वरूपकम् || १७ ||

स्वरूपकथने देव स्वरूपं दर्शनं शिवे |
स्वरूपदर्शनात् शीघ्रं स्वरूपञ्च स्वयं भवेत् || १८ ||

प्रमाणान्तरमाह गुरुगीतायाम् -

कीटभृङ्गे वरारोहे यथा भवति पार्वति |
गुरुध्यानात्तथा नित्यं देही ब्रह्ममयो भवेत् || १९ ||

त्रिपुरासारे -

प्राणायामपरो ब्रह्मा प्राणायामपरो हरिः |
प्राणायामः शङ्करोऽपि सृष्टिस्थितिलयात्मकः || २० ||

पूरकोऽपि भवेद्ब्रह्मा कुम्भकोऽपि हरिः स्वयम् |
रेचकोऽपि स्वयं रुद्रः प्राणायामं गुणत्रयम् || २१ ||

कनिष्ठानामिकांगुष्ठैर्यन्नासापुटधारणम् |
प्राणायामः स विज्ञेयस्तर्जनीमध्यमे विना || २२ ||

पूरकं वामनाड्यापि षोडशेन जपेन तु |
कुम्भकं मध्यनाड्यापि चतुःषष्ट्या जपेन तु |
रेचनं दक्षनाड्यापि तदर्द्धजपसंख्यया || २३ ||

प्. ५२) तन्त्रान्तरे -

पूरयेत् षोडशैर्वायुं धारयेत्तच्चतुर्गुणैः [ख्: धारयेत्तु 
चतुगुणैः; घ्: कुम्भयेच्च चतुर्गुणैः] |
रेचयेत् कुम्भकार्द्धेन अशक्त्या [घ्: यः शक्त्या] तत्तुरीयकम् || २४ 
||

कुम्भकं पूरकं रेचमेवं (तदशक्तौ तच्चतुश्रमेव (ग, 
घ)|] प्राणस्य संयमः |
इडायां पूरयेद्वायुं धारयेद्दक्षनासिकाम् || २५ ||

सुषुम्नायां कुम्भयेच्च नासापुटञ्च धारणम् |
पिङ्गलायां रेचयेच्च धारणाद् वामनासिकाम् || २६ ||

निरुत्तरे -

प्राणायामं द्विषट्केन प्रत्याहारः प्रकीर्तितः |
प्रत्यहारद्विष्ट्केन जानीयाद्धरणं शुभम् || २७ ||

धारणं द्वादशं प्रोक्तं ध्यानं ध्यानविशारदः |
ध्यानैर्द्वादशकैरेव समाधिरभिधीयते |
समाधिमथ [घ्: समाधेरथ] कर्माणि करोति न करोति वा || २८ ||

केवलं कुम्भकाद्देवि [घ्: कुम्भकाद्धऽपि] किं न सिध्यति 
भूतले |
खेचरत्वं समाधित्वं काले मृत्युर्विनश्यति || २९ ||

त्रिपुरासारे समाधिः |

श्रीदेव्युवाच -

देवेश प्राणनाथेश सदा तत्त्वप्रदायकः |
अधुना श्रोतुमिच्छामि समाधिस्थस्य लक्षणम् || ३० ||

श्रीशिव उवाच -

शैवोऽपि शिवभक्तश्च शिवात्मात्मा यदा भवेत् |
तदा ध्यानं सदा कार्यं शिवं शान्तं जगन्मयम् || ३१ ||


इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे
पञ्चदशोल्लासः || ० ||




षोडशोल्लासः |

अथ विभावपशुलक्षणम् |

अनुकल्पैर्यजेद्देवीं वेदमार्गेण साधकः |
पश्वाचारमिदं प्रोक्तं विभावस्य मतं शिवे [घ्: प्रिये] || १ ||

भावचूडामणौ |

अथ मद्यानुकल्पम् |

गोक्षीरं वह्निना पाच्यं कर्जुरस्य रसं प्रिये |
गुडं तस्य मद्यतुल्यं ताम्बूलं चूर्णसंयुतम् || २ ||

व्यञ्जनं लवणैर्युक्तं आमान्नं घृतसंयुतम् |
खर्जुरस्य रसञ्चैव [ङ्: गुढं] शर्करं गव्यसंयुतम् [घ्, ङ्: 
परमेश्वरि] |
महोषोद्भवं मद्यतुल्यं विभावस्य मतं पशोः [घ्, ङ्: 
लवणं सैन्धवं विना] || ३ ||

अथ मांसानुकल्पम् |

गोधूमं लोहितं चार्द्रं तिलं श्वेतं महेश्वरि |
शरत्प्क्वं व्रीहिणञ्च लोहितं व्रीहिणं शिवे |
[घ्: मद्यतुल्यं मांसखण्डं कुष्माण्डं परिकीर्तितम्] 
कुष्माण्डं मांसवज्ज्ञेयं विभावस्य मतं पशोः [ग्: शिवे] 
|| ४ ||

अथ मत्स्यानुकल्पम् |

नारिकेलं श्रीफलञ्च धात्रीफल-हरीतकीम् |
दग्धञ्चेत् परमेशानि पशोर्मत्स्यं हि कल्पनम् || ५ ||

प्. ५५) मुद्रानुकल्पम् |

विना लवणतोयाभ्यां भर्जितं व्रीहिणं शिवे |
मुद्रानुकल्पं परमे विभावस्य मतं पशोः || ६ ||

अथ मैथुनानुकल्पम् | [अत्र (घ) -पुस्तकीयः पाठः, -
पशूनां मैथुनं देवि स्वकरे यन्त्रकल्पनम् |
तत्त्वमुद्धृत्य यत्नेन विना पर्वादिना शुभम् ||
भक्षयेत् तत्परं द्रव्यं मूलेन मनुना शिवे |
पञ्चतत्त्वं विना देवि देवीमन्त्रं वृथा भवेत् ||
एतद्द्रव्यं न देवं हि न पेयं हि क्वचित् शिवे |
वेदोक्तेन यजेद्देवं विभावस्य मतं पशोः ||]

पशूनां मैथुनं नास्ति चिन्तनं परिकल्पितम् |
सहस्रारे महापद्मे शिवशक्तिसमन्वितम् || ७ ||

तेनामृतेन परमे तर्पयेत् परदेवताम् |
यत्स्तुष्टा भगवती स्वात्मबिम्बप्रकाशिनी || ८ ||

पञ्चतत्त्वं विना देवि देवीपूजा वृथा भवेत् |
वेदोक्तेन यजेद्देवं विभावस्य मतं पशोः || ९ ||

अथ विभाववीरलक्षणम् |

पिच्छिलायां श्रीदेव्युवाच -

महादेव महायोगिन् तत्त्वज्ञानमयं वपुः |
वीराचारं विभावस्य मम स्थाने प्रकाशय [ग्, घ्: वद प्रभो] || 
१० ||

श्रीशिव उवाच -

वीराचारस्य कथने शङ्काभून्मम मानसे |
कदाचिन्नैव वक्तव्यं पाषण्डे नास्तिके नरे || ११ ||

प्. ५६) ममैव प्राणसर्वस्वं वीरभावं कुलेश्वरि [घ्: 
महेश्वरि] |
वीरभावं विना देवि देवीपूजा वृथा भवेत् || १२ ||

अथ विभाववीरः |

न करोति महादेवि प्रकृत्यचारसंशयात् |
मानसैकविभावेन पञ्चतत्त्वेन पूजयेत् || १३ ||

अथवा चानुकल्पैर्वा पूजयेत् परमेश्वरीम् |
अनुकल्पैर्यजेद्देवीं तन्त्रमार्गानुसारतः |
वीराचारमिदं प्रोक्तं विभावस्य मतं शिवे [ङ्: शाक्तानां 
सुखमोक्षदम्] || १४ ||

मानसैः पञ्चतत्त्वैश्च पूजां कुर्याच्च मानसैः |
पञ्चतत्त्वस्यानुकल्पैर्वाह्ये देवीं प्रपूजयेत् || १५ ||

अथ पञ्चतत्त्वप्रमाणम् |

वीरतन्त्रे -

मद्यं मांस तथा मत्स्यं मुद्रा मैथुनमेव च |
पञ्चतत्त्वमिदं प्रोक्तं शाक्तनां सुखमोक्षदम् || १६ ||

अथ मद्यानुकल्पम् |

पिच्छिलायां -

नारिकेलोदकं कांस्ये तक्रं गुडसमन्वितम् |
आर्द्रकं गुडसंयुक्तं सिद्धान्नं दग्धदुग्धकम् |
मद्यानुकल्पं परमे ! चतुर्वर्गफलप्रदम् || १७ ||

निरुत्तरे -

ब्राह्मणो वीरभावेन सुरां पीत्वा जपेन्मनुम् |
तदभावेऽपि गो-क्षीरं द्विजो दद्याद् युगे युगे || १८ ||

प्. ५७) ताम्बूलं ताम्रकूटञ्च त्वरिता ताडिता तथा |
अहिफेणः खर्जुरसः धूस्तूरं सम्विदा तथा |
एते चाष्टौ सुराः प्रोक्ताः साधकानन्ददायकाः || १९ ||

अथ मांसानुकल्पम् |

लवणार्द्रकपिन्नाकस्तिलगोधूममासकाः |
लसूनञ्च महेशानि मांसप्रतिनिधिः स्मृतः || २० ||

अथ मत्स्यानुकल्पम् |

मत्स्याभावे दग्धद्रव्यं चानुकल्प. युगे युगे |
मुद्राभावेऽपि क्षणकं भर्जितं परमेश्वरि || २१ ||

इति मुद्रानुकल्पम् |

अथ पञ्चमानुकल्पम् |

वृहद्योनितन्त्रे -

साधकः कुलनिष्ठश्च यदि योनिं न पूजयेत् |
क्रुद्धा भगवती तस्य निष्फलं जपपूजनम् || २२ ||

योन्यभावे महेशानि योनिरूपापराजिता |
पूजयेत् साधकः श्रेष्ठो योनिपूजाफलाप्तये || २३ ||

श्रीदेव्युवाच -

योनिः प्रोक्ताः पुरा देव सर्वस्य सुखमोक्षदा |
तस्याभावे कथं देव चानुकल्पापराजिता || २४ ||

कस्माज् जातमिदं पुष्पं केन वा पूजनं वद |
मैथुनं केन देवेश तत्त्वं केन वद प्रभो || २५ ||

वृहद्योनितन्त्रे श्रीशिव उवाच -

शिखिपुच्छान्तरे योनिं संस्थाप्य प्रकृतिर्यदा |
कृष्णोऽभूत् परमेशानि तदा जातापराजिता || २६ ||

प्. ५८) शिखिपुच्छाद् विनिःसृत्य योनिर्जाता महीतले |
योनिचिह्नं स्थितं तत्र देवि कामकलात्मिकम् || २७ ||

विष्णुक्रान्तं समासाद्य लतारूपोऽभवद्धरः |
योनिस्वरूपं तत् पुष्पं देव्याः प्रीतिकरं परम् || २८ ||

तत्पुष्पं परमेशानि रक्तचन्दनचर्चितम् |
पूजयेद् वीरभावी च योनिपूजाफलं लभेत् || २९ ||

हयारिपुष्पगर्भस्थ [घ्: -गर्भमध्यस्थं] शिवलिङ्गेन पार्वति |
मैथुनं जायते तेन शक्त्याभावेऽपि सुन्दरि || ३० ||

परपुष्पे क्षिपेद् गन्धं तत्र पुष्पं क्षिपेत् परम् |
तस्मादुद्धृत्य तत्त्वञ्च तर्पयेत् परदेवताम् || ३१ ||

स्वमूर्द्ध्नि तर्पणं कृत्वा पिबेदानन्दभाग् यदि |
अपराइताया माहात्म्यं गदितुं नैव शक्यते |
महापीठमयं पुष्पं सर्वदेवस्य दुर्लभम् || ३२ ||

कुलचूडामणौ -

स्वलिङ्गं करवीरेषु संस्थाप्य पुरुषोत्तमः |
राधिकाभून्महादेवः शृङ्गारानन्दहेतवे || ३३ ||

प्रकृतेर्लक्षणं यद्यत् शिखिपुच्छे महेश्वरि |
आत्मयोनिमिमां ज्ञात्वा स्वमूर्द्ध्नि धारयेद्धरिः || ३४ ||

विश्वसारे -

शुक्ररक्तानुकल्पम् |

शुक्रै रक्तैर्महेशानि पूजयेत् परमेश्वरीम् |
तदभावे चानुकल्पैः साधकाभीष्टसिद्धये [घ्: -दायके] || ३५ ||

रक्ताभावे चानुकल्पं रक्तानुलेपनं प्रिये |
शुक्रभावे चानुकल्पं सुगन्धं मलयोद्भवम् || ३६ ||

प्. ५९) चानुकल्पात् चानुकल्पं चतुर्वर्गफलप्रदम् |
द्वयोर्योगान्महेशानि किं न सिध्यति भूतले || ३७ ||

महापुष्पस्यानुकल्पं कल्पं पुष्पं मनोहरम् |
ललाटे धारणाद् भद्रे शिवतुल्यो न संशयः || ३८ ||

राधातन्त्रे -

शैवः शाक्तो गाणपत्यो वैष्णवः परमेश्वरि |
पुष्पेण तिलकं भाले सदेव रूपवान् भवेत् || ३९ ||

प्रत्यक्षैस्तिलकैर्देवि ! शिवसायुज्यमेव च |
अनुकल्पैश्च तिलकैः सारूप्यमेति सुन्दरि || ४० ||

अथ तिलकप्रमाणम् |

वामरेखात्मिका ब्रह्मा दक्षरेखा सदाशिवः |
मध्यस्थाने वसेद्विष्णुः तत्स्थानं नैव लेपयेत् || ४१ ||

निर्वाणतन्त्रे -

निराकारो महाविष्णुः साकारोऽपि क्षणे क्षणे |
यदा साकाररूपोऽसौ द्विभुजो मुरलीधरः || ४२ ||

राधातन्त्रे -

नादरूपा कुण्डलिनी तन्मूले स्थितिः सर्वदा |
तदूर्द्धे बिन्दुरूपा च मूला त्रिपुरसुन्दरी || ४३ ||

केवलं रुधिरेणापि बिन्दुमात्रं नियोजयेत् |
कुण्डली मूलभागेऽपि तिलकं त्रिगुणात्मकम् || ४४ ||

सव्ये वामे तथा मध्ये तिलकस्य महेश्वरि |
जाह्नवी यमुनादेवी वाग्देवी सर्वदा स्थिता || ४५ ||

त्रिपुण्ड्रं धारयेत् शैवः शाक्तश्च वर्तुलं शिवे |
ऊर्द्धपुण्ड्रं गाणपत्यः साधकस्यापि लक्षणम् || ४६ ||

प्. ६०) ज्ञानद्वीपे -

प्रथमे चानुकल्पैश्च प्रत्यक्षैश्च द्वितीयके |
एवं क्रमेण देवेशि साधकोऽपि क्रियाञ्चरेत् || ४७ ||


इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे
षोडशोल्लासः || ० ||




सप्तदशोल्लासः |

अथ यन्त्रप्रमाणम् |

वरदातन्त्रे श्रीदेव्युवाच -

तत्प्रसादान्महादेव विभावस्य मतं श्रुतम् |
अधुना श्रोतुमिच्छामि यन्त्रप्रस्तावमुत्तमम् || १ ||

सभावस्य पशोर्यन्त्रं विभावस्य पशोः प्रिय |
वीरस्यापि विभावस्य सभावस्य वद प्रभो || २ ||

श्रीशिव उवाच -

देहाकारं स्थूलरूपं पशोर्यन्त्रं सुरेश्वरि |
कृत्रिमं स्वकृतं यन्त्रं विभावस्यानुकल्पनम् || ३ ||

विभावस्यापि वीरस्य यन्त्रं पुष्पादिकल्पनम् |
वीरस्य यन्त्रं विज्ञेयं योनियन्त्रं [ग्, घ्: -रूपं] प्रकाशितम् || 
४ ||

प्. ६१) यन्त्रं विना महेशानि पूजने नास्ति योग्यता |
अत एव महेशानि कुर्यात् यन्त्रानुकल्पनम् || ५ ||

यन्त्रद्वयं न कर्तव्यं तथ मूर्तिद्वयं प्रिये |
घटद्वयं न कुर्येयुः साधकाः सिद्धिहेतवे || ६ ||

तन्त्रान्तरे -

एकार्चनेऽप्येकदेवमेकवारं प्रपूजयेत् |
एकयन्त्रं कल्पनीयं द्विकल्पे द्वित्वपूजनम् || ७ ||

मातृकाभेदे -

जन्मस्थानं महायन्त्रं यदि कुर्यात्तु साधकः |
तत्र मूर्तिं न कुर्यात्तु कदाचिदपि मोहतः [ग्, ङ्: मोहितः | अतः 
परं ऽऽकऽऽ पुस्तके पाठोऽयमतिरिक्तो दृश्यते - यदि मूरि 
प्रकुर्यात्तु तन्त्रयन्त्रं न कारयेत् |ऽऽ] || ८ ||

यदि कुर्यात्तु मोहेन यजेद् वारद्वयं प्रिये |
द्विगुणं बलिदानं स्याद् द्विगुणं पूजनं ततः || ९ ||

द्विगुणञ्च जपेन्मन्त्रं द्विगुणं होममाचरेत् [घ्: होमयेत्ततः] 
|
अन्यथा विफला पूजा विफलं बलिदानकम् |
सर्वं हि विफलं यस्माद् यन्त्रं तस्मान्न कारयेत् || १० ||

श्रीदेव्युवाच -

देवेश परमानन्द ज्ञानविज्ञानदायक |
अर्चने वन्दने स्तोत्रे यन्त्राख्यां कथय प्रभो || ११ ||

श्रीशिव उवाच -

आब्रह्मस्तम्बपर्यन्तं कल्पनं यन्त्रमात्रकम् |
तव स्नेहेन वक्तव्यं विशेषस्य विशेषकम् || १२ ||

प्. ६२) अथ विशेषयन्त्राख्याकथनम् |

शालग्रामे मनो यन्त्रे प्रतिमायां घटे जले |
पुस्तिकायाञ्च गङ्गायां शिवलिङ्गे प्रसूनके || १३ ||

अथ यन्त्रे पूजाफलम् |

शालग्रामे शतगुणं मनौ लक्षगुणं लभेत् |
यन्त्रे लक्षगुणं पुण्यं मूर्तौ लक्षं सुलोचने || १४ ||

घटे चैकगुणं पुण्यं जले चैकगुणं प्रिये |
पुस्तिकायां सहस्रन्तु गङ्गायां तत्समं फलम् || १५ ||

शिलिङ्गे ह्यनन्तं हि विना पार्थिवलिङ्गके |
पुष्पयन्त्रे महेशानि पूजनात् सर्वसिद्धिभाक् || १६ ||

शालग्रामे च पूजायां न लिखेद् यन्त्रमुत्तमम् |
मनौ स्थिते महेशानि न लिखेद् यन्त्रमुत्तमम् |
प्रमायाञ्च पूजायां न लिखेद् यन्त्रमुत्तमम् || १७ ||

तन्त्रान्तरे -

लिख्ययन्त्रे कृते भद्रे चान्ययन्त्रं न कल्पयेत् |
यन्त्रे कृते महादेवि लिख्ययन्त्रं न कल्पयेत् || १८ ||

जन्मस्थानं महायन्त्रं देवतामूर्तिभेदकम् |
एकार्चनेऽप्येकयन्त्रं यन्त्रेऽप्येकार्चनं शुभम् || १९ ||

ज्ञानद्वीपे -

श्रीदेव्युवाच -

पूजाधारं महायन्त्रं परिवारान् यजेत्ततः |
यन्त्राभावे महेशान परिवारान् यजेत् कुतः || २० ||

प्. ६३) श्रीशिव उवाच -

प्रतिमायाञ्च पुरतो घटं संस्थाप्य यत्नतः |
परिवारान् यजेत्तत्र घटे तु परमेश्वरि || २१ ||

यन्त्राधिष्ठातृदेवानां घटवक्त्रे प्रपूजयेत् |
समस्तदेवतारूपं घञ्च परिकल्पयेत् |
सुरद्रुमस्वरूपोऽयं घटोऽयं परिचिन्तयेत् || २२ ||

कुलार्णवे -

केवलं प्रतिबिम्बेषु घटमात्रं प्रकल्पयेत् |
पत्रं पुष्पं फलं दूर्वां तोययुक्तं घटं न्यसेत् || २३ ||

वरदातन्त्रे -

मङ्गलार्थं यदा देवि घटं हि परिकल्पयेत् [ग्: कल्पनञ्चरेत्] |
तत्र पूजा न कर्तव्या यन्त्रानुकल्पनं विना || २४ ||

अथ प्रत्यक्षानुकल्पयोर्लक्षणम् |

निगमानन्दे श्रीदेव्युवाच -

प्रत्यक्षे संस्थिते यन्त्रे चानुकल्पं न कल्पयेत् [घ्: कारयेत्] |
अनुकल्पे स्थिते यन्त्रे प्रत्यक्षञ्चापि कल्पयेत् || २५ ||

स्वयं यत्र क्रियाशक्तो नास्त्यन्यत्र प्रकल्पनम् |
तथा यन्त्रेऽपि प्रत्यक्षे करणीयं परित्यजेत् || २६ ||

अनुकल्पे स्थिते यन्त्रे चानुकल्पं नचेत् क्वचित् |
प्रत्यक्षे संस्थिते यन्त्रे प्रत्यक्षं नैव कल्पयेत् || २७ ||

प्. ६४) श्रीशिव उवाच -

प्रत्यक्षञ्चानुकल्पञ्च कथयस्व महेश्वरि |
आद्यबीजमयी नित्या [घ्: विद्या] त्वां विना को वदेत् प्रिये || २८ ||

श्रीदेव्युवाच -

यस्मिन् द्रव्ये महादेव ! भ्रमज्ञानं प्रजायते |
तद्द्रव्यं परमं ज्ञात्वा तद्द्रव्यस्यानुकल्पनम् || २९ ||


इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे
सप्तदशोल्लासः || ० ||




अष्टादशोल्लासः |

अथ शाक्ताचारः |

निरुत्तरे -

शक्तियुक्तोऽपि शाक्तः स्यात् शक्तिपूजनतत्परः |
शक्तिदेवीं विना देवि नान्यदेवं विचिन्तयेत् || १ ||

पञ्चमेन यजेत् शक्तिं पञ्चतत्त्वेन पूजयेत् |
शाक्ताचारमिदं ज्ञेयं [ज्: देव] सर्वाचारस्य सम्मतम् [च्, ज्: च 
स्मृतः] || २ ||

शाक्ताचारं विना देवि अन्याचारं शवं यथा |
ततश्च परमेशानि शाक्ताचारं हि बीजकम् || ३ ||

प्. ९५) कामबन्धस्य [घ्, ज्: कर्मबन्धस्य] मुक्तासि मुक्तस्य 
बन्धदायिनी |
ततश्च परमेशानि शाक्ताचारं हि बीजकम् || ४ ||

शाक्ताचार-निन्दकस्य सङ्गं संत्यज्य यत्नतः |
मयोक्तेनैव मार्गेण कुलकार्यं समाचरेत् || ५ ||

अथ संसर्गत्यागः |

चिकित्सकानां विप्राणां स्त्रीणां विच्छेदकारिणाम् |
गणकस्य च संसर्गं सर्वदा वर्जयेत् प्रिये || ६ ||

चुम्बकस्यापि धूर्तस्य संसर्गं परिवर्जयेत् |
पशूनाञ्चैव संसर्गं वीराणां भ्रान्तचेतसाम् |
कामुकानाञ्च संसर्गं सर्वदा परिवर्जयेत् || ७ ||

यथेष्टाचारशीलानां निन्दकस्य जनस्य च |
गुरुभक्तिविहीनानां शक्तिद्वेषकरस्य च |
सत्यं सत्यं पुनः सत्यं तत्संसर्गं परित्यजेत् || ८ ||

[श्लोकार्द्धोऽयं छ-ज-पुस्तकयोर्दृश्यते, नान्यत्र] [मयोक्तेनैव 
मार्गेण कुलकार्यं समाचरेत्]
पशुसङ्गं परित्यज्य वीरसङ्गं समाचरेत् [ज्: समाश्रयेत्] |
शाक्तश्च द्विविधो देवि वामदक्षिणभेदतः || ९ ||

अथ दक्षिणाचारशाक्तलक्षणम् |

समयाचारतन्त्रे -

स्वधर्मनिरतो भूत्वा पञ्चतत्त्वैः प्रपूजयेत् |
स एव दक्षिणाचारः शिवो भूत्वा यजेत् पराम् || १० ||

प्. ६६) अथ स्वधर्मलक्षणम् |

भैरवतन्त्रे -

यस्य यस्य च वर्णस्य यदाचारं महेश्वरि |
स्वधर्म तद्विजानीयात् श्रुत्युक्तं परिकीर्तितम् || ११ ||

निरुत्तरे -

द्विजातीनाञ्च सर्वेषां द्विधा विधिरिहोच्यते |
दिवा च पाशवं कर्म रात्रौ कर्म च कीलिकम् || १२ ||

पुरश्चर्यादिकं कर्म द्विविधं भावभेदितः |
रात्रौ पूजां सदाकुर्याद् दिवा कुर्याच्च वैदिकीम् |
दिवा रात्रौ यजेद् देवीं यथोक्तफलदं भवेत् |
पूजनं लक्षगुणितं निशायां निर्जने शिवे || १५ ||

दिवार्चनं शतगुणं निशायाञ्च सहस्रकम् |
निशीथे लक्षगुणितं पूजयेद् गोपनान्वितः || १६ ||

मुण्डमालातन्त्रे -

दिवार्चनं पशूनां हि वीराणाञ्च निशार्चनम् |
निशीथे पञ्चमेनापि पञ्चतत्त्वेन वार्चयेत् || १७ ||

अथ वीरलक्षणम् |

मद्यं मांसञ्च मत्स्यञ्च मुद्राञ्च मैथुनं प्रिये [ज्: शिवे] 
|
वीराचारमिदं प्रोक्तं साधकस्यापि बीजकम् || १८ ||

प्. ६७) पञ्चतत्त्वेन संपूज्य आत्मानं देवतां शिवे |
पञ्चमानन्दसंयुक्तः पञ्चतत्त्वेषु लिप्सितः || १९ ||

पञ्चमीं पञ्चतत्त्वेन पूजयेज्जगदम्बिकाम् |
वीराचारमिदं प्रोक्तं साधकस्यापि बीजकम् || २० ||

अथ वीराचारगोपनम् |

भावचूडामणौ -

दिवाभागे यजेद्देवीं लोकाचारक्रमेण च |
लोकाचारं विना देवि गोपनं नैव जायते |
गोपनात् कार्यसिद्धिः स्यात् प्रकाशात् सिद्धिदा भवेत् || २१ ||

हंसमाहेश्वरे -

प्रकाशात् सिद्धिहानिः स्यात् प्रकाशाच्च दरिद्रता |
अत एव महेशानि प्रकाशं नैव कारयेत् || २२ ||

गोपनीयं प्रयत्नेन स्वयोनिरिव पार्वति |
गोपयेच्च पशोरग्रे वीराग्रे नैव गोपयेत् || २३ ||

कुलार्णवे -

गुप्तं प्रत्यक्षकं कृत्वा [क्, ख्, ग्, घ्, च्: प्रत्येककं कृत्वा] 
विचरन्ति च साधकाः |
प्रकाशात् सिद्धिहानिः स्याद् गुप्तात् सिद्धिर्न संशयः || २४ ||

निजसाधकमध्ये तु न गोप्तव्यं कदाचन |
गुप्तेऽपि सिद्धिहानिः स्यात् प्रकाशात् सिद्धिमान् भवेत् || २५ ||

निरुत्तरे -

दिव्यानाञ्चैव वीराणां फलदं गोपनात् शिवे |
वीराग्रे गोपनाद्देवि रौरवं नरकं व्रजेत् || २६ ||

गोपनाच्च पशोरग्रे सिद्धिभाग् याति साधकः |
वीराग्रे गोपनात् सर्वं निष्फलं नात्र संशयः || २७ ||

न पशोरालये कुर्यान्न पशोर्दृष्टि[घ्: ज्ञान]-गोचरे |
न पशोः सन्निधानेऽपि पशोरेव न दर्शयेत् || २८ ||

पूजाद्रव्यं पानद्रव्यं पशुना वीक्षितं यदि |
तद् द्रव्यं जलतः क्षिप्तं [ज्: क्षिप्त्वा] जपेद्देव्या महामनुम् || २९ 
||

ज्ञानार्णवे -

पशुना वीक्षितं द्रव्यं न देव्यै विनिवेदयेत् |
कुलपूजां कुलद्रव्यं कुलस्त्रीकुलसङ्गमम् |
गोपनीयं पशोरग्रे प्रकाशान्मरणं भवेत् || ३० ||

श्रीदेव्युवाच -

गोपनीयं गोपनीयं गोपनीयं प्रयत्नतः |
केन रूपेण वा स्वामिन् पशोर्वीरस्य लक्षणम् || ३१ ||

अनयोर्लक्षणं देव मम स्थाने प्रकाशय |
इति ते प्रार्थितं देव यदि ते मययनुग्रहः || ३२ ||

अथ पशुवीरलक्षणम् |

श्रीशिव उवाच -

पञ्चधा पशवः प्रोक्ता स्तेषां भेदमिमं शृणु [घ्: प्रिये] |
धूर्तं शठं चुम्बकञ्च मुखरं दाम्भिकं शिवे || ३३ ||

एते च पशवः प्रोक्ता श्चान्याचारं न जायते |
अन्याचारकृतो येन तद्वदामि प्रियम्बदे [ज्: वरानने] || ३४ ||

वैदिकात् तान्त्रिकाद् भ्रष्टो नरके पच्यते ध्रुवम् |

प्. ६९) अथवा पानभ्रष्टो यः स एव पशुलक्षणः |
एतेषां ज्ञानमात्रेण कौलिकस्य क्रियाक्षयः || ३५ ||

तन्त्रान्तरे -

यः शास्त्रविधिमुल्लङ्घ्य वर्तते कामचारतः |
स पशुः परमेशानि पच्यते नरके ध्रुवम् || ३६ ||

कुमारी तन्त्रे -

कुलकर्मप्रसङ्गस्तु पशूनां पुरतः शिवे |
कदाच्चिन्नैव कर्तव्यः [ज्: वक्तव्यम्] शूद्रस्य वेदपाठवत् || ३७ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथ-विरचिते सर्वोल्लासे
अष्टादशोल्लसः || ० ||



ऊनविंशोल्लासः |

अथ साधकलक्षणम् |

कुलार्णवे श्रीदेव्युवाच-

लक्षणं वीरभावस्य किं वाप्याचारकं [छ्, ज: 
किमप्याचारकं] शिव |
ज्ञापितं परमानन्द मम स्थाने प्रकाशय || १ ||

मद्यपानेन जानीयात् साधकस्यापि लक्षणम् |
तत्पानं त्रिविधं प्रोक्तं दिव्य-वीर-पशु-क्रमात् || २ ||

प्. ७०)

दिव्यो देव्युग्रतः पानं वीरो विसर्जनात् परम् [घ्: 
मुद्रासमन्वितः] |
स्वेच्छयापि पशोः पानमिति पानमुदाहृतम् || ३ ||

भक्ति-मुक्तिप्रदं दिव्यं वीरं भक्ति-समन्वितम् |
पशुपानं नरकदमिति पानफलं शृणु || ४ ||

दिव्योऽपि वीरभावोऽपि प्राणान्तेऽपि कुलेश्वरि |
पशुपानमकर्तव्यं शक्तिभक्त्याश्रितः पिवेत् || ५ ||

श्रीदेव्युवाच -

स्वेच्छापानं महादेव मम स्थाने प्रकाशय |
केन रूपेण वा देव देव्यग्रे पानभाग् नरः || ६ ||

श्रीमहादेव उवाच -

चक्रभिन्ने चरेत् पानं स्वेच्छापानं प्रकीर्तितम् |
सा स्वेच्छा द्विविधा ज्ञेयाऽज्ञानिज्ञानिविभेदतः || ७ ||

अज्ञानी मादकं पानं स्वानन्दे ज्ञानिनामपि |
चक्रं कृत्वा पिवेन्मद्यं चक्रं हि शक्तिसंयुतम् || ८ ||

अथ चक्रलक्षणम् |

श्रीदेव्युवाच -

चक्रस्य लक्षणं किञ्चित् ममस्थाने प्रकाशय |
फलं किं प्राणनाथेश कथय [घ्: वदय] सिद्धिहेतवे || ९ ||

श्रीमहादेव उवाच -

श्रीचक्रे सेवतो [घ्, छ्, ज्: सेवनात्] मद्यं किं न सिध्यति भूतले |
आयुर्वलं [घ्: वित्तं] यशो वृद्धिः षट्कर्मसाधनं प्रिये [ग्, घ्, 
ज्: षट्कर्मस्य च साधनम्; छ्: षट्कर्मणोऽपि साधनम्] || १० ||

प्. ७१)

मोक्षं वित्तं तथा पुष्टिं श्रीचक्राल्लभतेऽपि च |
भोगेन लभते मुक्तिं सिद्धिं श्रीचक्रसेवनात् || ११ ||

चक्रमध्ये महेशानि मूलमन्त्रं जपेत्तु यः |
एकवारजपेनैव लक्षवारफलं लभेत् || १२ ||

चर्व्यं चोष्यं तथा लेह्यं पेयं भोगं महेश्वरि |
चक्रमध्ये प्रकर्तव्यमनन्तफलमीरितम् |
चक्रञ्च द्विविधं प्रोक्तं दिव्य-वीर-मतं शिवे || १३ ||

अथ दिव्यचक्रप्रमाणम् |

देव्या युक्तं दिव्यचक्रं भयलज्जाविवर्जितम् |
दर्शनात् कामसिद्धिः [घ्: कार्य-] स्याद् वीरो भवति स्पर्शनात् || १४ 
||
सेवनाच्च भवेन्मुक्तिः सिद्धान्ताचारसम्मतः |
दिव्यचक्रमिदं प्रोक्तं वीरचक्रं ततः शृणु || १५ ||

शक्तिदेहे स्थितं चक्रं विनाशक्तिं न चक्रवान् |
अत एव महेशानि शक्तियुक्तं [ज्: शक्तियुक्तः] पिवेन्मधु || १६ ||

निगमकल्पे श्रीमहादेव उवाच -

दिव्यचक्रे दिव्यशक्तिं रमणेन प्रपूजयेत् |
वीरचक्रं रमेत् [घ्, ज्: यजेत्] शक्तिं गन्धपुष्पादिनापि वा || १७ ||

रागद्वेषविनिर्मुक्तं केवलं स्वात्महेतवे |
दिव्यचक्रमिदं प्रोक्तं वीरचक्रं ततः [छ्, ज्: इदं] शृणु || १८||

स्वेष्टदेवं यजेत्तत्र पञ्चतत्त्वेन पार्वति |
पञ्चमीं [छ्, ज्: पञ्चमी] पञ्चतत्त्वेन तच्चक्रं वीरभाषितम् || 
१९ ||

प्. ७२)

कुलार्णवे -

यत्रास्ति भोगो न च तत्र मोक्षो,
यत्रास्ति मोक्षो न च त्र भोगः |
शिवापदान्भोजयुगार्चकानां,
भोगश्च मोक्षश्च करस्थ एव || २० ||

याष्मद्यपायी स द्विजो न कश्चित्,
यो विप्र उक्तः स पिवेच्च मद्यम् |
शिवापदाम्भोजयुगार्चकानां
भोगेन मद्येन करस्थमुक्तिः || २१ ||

यो भेदमार्गी न भवेत् स शाक्तो,
यः शाक्तको देवि क्वचिन्न भेदः |
शिवापदाम्भोजयुगार्चकानां
भेदेऽप्यभेदो हि करस्थ एव || २२ ||

पञ्चयुक्तो भवेत् शाक्तः पञ्चमे ज्ञानवान् यदि |
तदा [ग्: यदा] चक्रे महेशानि पिवेन्मद्यं रमेत् स्त्रियम् || २३ ||

शक्तिज्ञानं महीत्कृष्टं निर्वाणप्रथमांकुरम् |
श्रीचक्रेऽपि पिवेन्मद्यं शक्तियुक्तं महेश्वरि || २४ ||

अथ वीरचक्रलक्षणम् |

कुक्कुटतन्त्रे -

वीरचक्रं त्रिधा ज्ञेयं चतुर्धा पशुना सह |
चोत्तमं मध्यमं ज्ञेयं चाधमञ्चाधमाधमम् || २५ ||

एका शक्तिर्यत्र देवि एको हि साधको यदि |
चक्रोममिदं ज्ञेयं सा काली स च शङ्करः || २६ ||

प्. ७३)

[घ्, ज्: पाठोऽयं पुस्तकयोर्दृश्यतो, नान्यत्र [सिद्धिवर्त्म शृणु 
प्राज्ञे यत् कृत्वा सिद्धिमाप्नुयात् |
एकां शक्तिं समानीय एकैकः साधकः सदा || २७ ||

पूजयेद् बहुयत्नेन पञ्चतत्त्वेन कौलिकः |
एवं कृत्वा लभेत् सिद्धिं नान्यस्य दृष्टिगोचरे || ] २८ ||

त्रिशक्याक्तो यदा [ज्: यत्र] देवि तिष्ठति [घ्: वर्त्तते] च त्रिसाधकः |
मध्यमं चक्रविज्ञेयं [ज्: चक्रमाख्यातं] स वीरः सापि 
भैरवी || २९ ||

षट्साधको यत्र चक्रे षट्शक्तिस्तिष्ठति प्रिये |
अधमं चक्रविज्ञेयं सा साध्या स च साधकः || ३० ||

एतद्भिन्नं पशोश्चक्रं निन्दितं शक्तिवर्जितम् |
शक्तिहीनञ्च यत्चक्रं केवलं मदकं शिवे || ३१ ||

कुलचूडामणौ -

साधकैर्गणितां शक्तिं महाचक्रे निवेशयेत् |
मध्यमे नवशक्तिञ्च हीनेऽपि शक्तिमात्रकम् || ३२ ||

शक्तिहीनं यदा चक्रं पशुचक्रं महेश्वरि |
तस्मिन् चक्रे साधकोऽपि कदाचिन्न प्रवेशयेत् || ३३ ||

मधु मांसं मौथुनञ्च चक्रं न कारयेत् |
श्रीचक्रे मैथुनं भद्रं शिवत्वं याति साधकः || ३४ ||

चक्रान्तरे च रमणात् साधकोऽभून्महेश्वरि |
वीरचक्रमिदं प्रोक्तं देवचक्रं ततः शृणु || ३५ ||

प्. ७४)

अथ देवचक्रलक्षणम् |

पेयं मद्यं देहमांसं जलजं मत्स्यकं शिवे |
मुद्रापि चान्यद्रव्याणि सङ्गमं पञ्चभौतिकम् |
सृष्टिरूपं महाचक्रं श्रीचक्रं परमेश्वरि || २६ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे उन्विंशत्युल्लासः || ० ||


विंशोल्लासः

अथ श्रीचक्रस्य स्थाननिरुपणम् |

समयाचारतन्त्रे -

एकान्ते निर्जने रम्ये देशे वाधा-विवर्जिते |
तत्र स्थाने चरेच्चक्रं यत्र स्याद् देवतागृह || १ ||

अथवा देवतास्थाने तीर्थादिषु महेश्वरि |
देवतावृक्षमूलेषु स्थानं कुर्यात् प्रयत्नतः || २ ||

ज्ञानार्णवे -

शक्तिगेहं स्वगेहञ्च वेश्यालयमनामयम् |
साधकस्य गृहं भद्रे श्रीचक्रस्थानमुत्तमम् || ३ ||

गुरोः स्थानं गुरोराज्ञां ज्ञात्वा स्थानं प्रकल्पयेत् |
अथवा यस्य यत्स्थानं तस्याज्ञया प्रकल्पयेत् || ४ ||

यस्याज्ञया चरेत् चक्रं तत्रोद्वेगं भवेद् यदि |
तदुद्वेगस्य यत्पापं तत्पापं तत्र गच्छति || ५ ||

प्. ७५)

अथ श्रीचक्रासनप्रमाणम् |

ज्ञानार्णवे -

शवासनं विना देवि वीरकार्यं न चाचरेत् |
शवासनाधिकं ज्ञेयं लतागेहप्रवेशनम् || ६ ||

शवाभावे महेशानि विष्टरं परिकल्पयेत् |
योन्यभावे महेशानि त्रिकोणञ्चासनं शुभम् || ७ ||

भावचूडामणौ -

शवासनं विना देवि वीरकार्यं न चाचरेत् |
शवाभावे विष्टरं हि वीरासनमुदीरितम् || ८ ||

शवासने शक्तिकार्यं शक्तियुक्तो महेश्वरि |
शवैकमासनं भद्रे विष्टरं युग्ममासनम् || ९ ||

शवयुग्मं न कर्तव्यमेकेऽपि [छ्: एकोऽपि; ज्: एको हि] युगलं स्थितम् 
|
अत एव महेशानि विष्टरं युग्मकल्पनम् |
अन्यासनं चतुष्कोणं त्रिकोणं परिकल्पितम् || १० ||

तन्त्रान्तरे -

काम्यार्थं कम्बलञ्चैव मोक्षञ्च रक्तकम्बलम् |
कृष्णाजिने ज्ञानसिद्धिर्मोक्षञ्च व्याघ्रचर्मणि || ११ ||

कुशासने मन्त्रसिद्धिर्नात्र कार्यविचारणा |
एतद्भिन्नञ्चासनं हि चित्रचित्रादि [ज्: चित्राचित्रादि] संयुतम् || १२ ||

चित्रासनं हि रक्तेन त्रिकोणं सुमनोहरम् |
नानावर्णेन संयुक्तं विचित्रञ्चासनं शुभे |
विष्टरं तत्र संस्थाप्य नियतं शक्तिकल्पितम् || १३ ||

प्. ७६)

गुप्तसाधनतन्त्रे -

एकान्ते निर्जने रम्ये देशे वाधाविवर्जिते |
प्रशस्तेऽप्यासने रक्ते विचित्रे वा मनोहरे || १४ ||

सुखासने समासीनः प्राङ्मुखो वाप्युदङ्मुखः |
तृप्त्यर्थं देवतानाञ्च कूर्याद्वीरासनं शिवे || १५ ||

वीराणां दक्षिणानाञ्च वीरासनमुदीरितम् |
वामसिद्धान्तदिव्यानां स्वेच्छासनमुदीरितम् || १६ ||

निरुत्तरे -

को विधिः को निषेधोऽपि कौलानाञ्चासनं प्रिये |
वामसिद्धान्तदिव्यानां नियमं नैव कल्पितम् || १७ ||

अन्येषाञ्चासनं कुर्यात् शुद्धिं कृत्वोपवेशनम् |
एकान्ते निर्जने रम्ये देशे वाधाविवर्जिते || १८ ||

आसनं तत्र संस्थाप्य साधयेत् मनुना शिवे |
रुधिरेण वरारोहे त्रिकोणञ्चासने [ज्: आसने] लिखेत् || १९ ||

चतुष्कोणञ्चासनं हि त्रिकोणं योनिमण्डलम् |
भूचक्रमासनं ज्ञेयं गन्धपुष्पाक्षतादिभिः || २० ||

यजेदाधारशक्तिञ्च अथवा कमलासनम् |
यजेदाधारशक्तिञ्च कमलान्तं त्रिधा शिवे || २१ ||

निगमकल्पलतायां श्रीशिव उवाच -

शुद्धार्थं परमं मन्त्रं बहुधा प्रकटीकृतम् |
आजन्म कोट्यां तन्मन्त्रं ज्ञापितुं नैव शक्यते || २२ ||

प्. ७७)

श्रीदेव्युवाच -

भावं विना महेशान किञ्चिन्नैव प्रकाशितम् |
प्रकाशितेऽपि योनिः स्यात् शुद्धिः स्याद् योनिलेखनात् |
नातिनीचं नाति चोच्चं श्रीचक्रे चासनं प्रिय || २३ ||

अथ चक्रेश्वरनियमः |

यामले -

पूजाभिषेकसंयुक्तः कुलशास्त्रार्थतत्त्ववित् |
देवता-गुरु-भक्तोऽपि शक्तियुक्तः क्रियान्वितः || २४ ||

ताम्बूलपूरितमुखो धूपामोदसुगन्धितः |
रक्तानुलेपैर्गन्धैश्च सुवेशैर्भूषितो गुरुः || २५ ||

ज्ञानार्णवे -

रुद्राक्षमालाधारी च श्वेतगन्धेन लेपितः [ज्: भूषितः] |
रक्तचन्दनसंयुक्तो रक्तपुष्पविभूषितः || २६ ||

ब्राह्मणानामभावोऽपि क्षत्रियोऽपि गुरुर्भवेत् |
तदभावेऽपि वैश्यः स्यान्नतु शूद्रः कदाचन || २७ ||

आचार्योऽपि भवेत् शूद्रोऽप्यभिषेककृतो यदि |
अन्येषाञ्चाभिषेकाणां देवतारूपिणः प्रिये [घ्: शिवे] |
तेषां करेण पानञ्चेदभिषेको भवेत् प्रिये || २८ ||

अथ चक्रमध्येप्रवेशलक्षणम् |

गौतमीये -

चक्रेश्वरो वीरभावो सस्त्रीकः प्रणमेत् भुवि |
मद्यभाण्डं करे कृत्वा चासने चोपवेशयेत् || २९ ||

प्. ७८)

कृत्वा वीरासनं मन्त्री पूजाद्रव्यं समानये |
नाति नीचं नाति चोच्चं चतुरंगुलिमध्यगम् |
तत्रासने वसेन्मन्त्री देवध्यानपरायणः [घ्: 
देवताध्यानतत्परः] || ३० ||

उष्णतीक्ष्णगुणोपेतं मद्यं दुर्गन्धवर्जितम् |
धृत्वा [ज्: ध्यात्वा] प्रणम्य प्रथमं श्रीचक्रेषु प्रवेशनम् || 
३१ ||

वामकरे च रमणीं दक्षिणे मध्यभाण्डकम् |
आत्मपात्रं शक्तिकरे श्रीचक्रेषु प्रवेशनम् || ३२ ||

चक्रेश्वरोऽपि यद्रूपे चक्रमध्ये प्रवेशयेत् |
तद्रूपे [घ्, ज्: तद्रूपः] साधकः सर्वश्चक्रमध्ये प्रवेशयेत् || 
३३ ||

पूजाद्रव्यं पानद्रव्यं करे कृत्वा सुलोचने |
शक्तिहस्ते पानपात्रं स्ववामे शक्तिधारणम् || ३४ ||

निगमतत्त्वे -

वीरानन्दयुता शक्तिर्यदि चक्रेश्वरी भवेत् |
तच्चक्रं परमेशान देवचक्रं न संशयः || ३५ ||

करे वामे मद्यभाण्डं दक्षिणे रमणं [ज्: परमं] शिवम् |
श्रीचक्रेषु प्रवेश्या सा भय-लज्जा-विवर्जिताः || ३६ ||

तच्चक्रे परमेशान द्रव्यशुद्धिं न कारयेत् |
तस्याः संस्पर्शनादेव [छ्, ज्: तस्याङ्गस्पर्शनादेव] 
द्रव्यशुद्धिस्तु तत्क्षणात् || ३७ ||

प्रतिपात्रे महेशान भगे लिङ्गं विचिन्तयेत् |
पात्राद्विन्दुं समादाय प्रक्षिपेद् योनिमण्डले || ३८ ||

चक्रेश्वरी महाहृष्टा यदि योनिं प्रकाशयेत् |
गन्धापुष्पैर्धूपदीपैः कारणेन प्रपूजयेत् || ३९ ||

प्. ७९)

रमणञ्च ततः कुर्याद यदि स्याद्रमणान्विता |
रमणान्ते महेशान भगवारि पिवेन्मुदा || ४० ||

तदभावे जलं पेयं कारं विन्दुसंयुतम् |
शक्तियन्त्रं जलं ज्ञेयं यतो मायाप्रबोधकम् || ४१ ||

तत्तोयं रुधिराक्तञ्चेद् रेताक्तञ्चेद् गुणत्रयम् |
ब्रह्म ज्ञेयं योनिरक्तं तोयं तस्या जनार्दनम् |
शुक्रं तस्या महादेवं तदभावेऽनुकल्पनम् [छ्: तदभावाद्-] 
|| ४२ ||

कुशिदं भगरक्तञ्च शुक्रञ्च मलयोद्भवम् |
भगवारीति तोयञ्च त्रिगुणाक्तं त्रिदेवता || ४३ ||

भाग्येन लभते देव चक्रे चक्रेश्वरीं यदि |
तद्देहं मम देहञ्च पुंदेहञ्च सदाशिवम् || ४४ ||

तत्र चक्रे स्थिता शक्तिर्मम रूपा महेश्वर |
साधकस्तव तुल्योऽपि देवचक्रे मनोहरे || ४५ ||

अन्यचक्रे महेशान बहुविघ्नं प्रजायते |
देवचक्रं देवचक्रं देवचक्रं कलौ युगे || ४६ ||

देवचक्रस्य माहात्म्यं गदित्ं नैव शक्यते |
स्वेच्छया गान-पानञ्च मैथुनञ्च सुखोदितम् || ४७ ||

स्तोरञ्च जपकार्यञ्च सर्वं स्वेच्छासुखोदितम् |
अत एव महेशान देवचक्रं कलौ युगे || ४८ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे विंशत्युल्लासः || ० ||


एकविंशोल्लासः |

अथ श्रीचक्रे जात्यभेदः |

तारातन्त्रे -

आरम्भे भैरवीचक्रे सर्वे वर्णा द्विजोत्तमाः |
निवृत्ते भैरवौचक्रे सर्वे वर्णाः पृथक् पृथक् || १ ||

जातिभेदं विमूढात्मा श्रीचक्रेऽपि करोति यः |
नरके दुष्करे घोरे पतत्येव न संशयः || २ ||

वामकेश्वरे -

चक्रमध्ये विमूढात्मा जातिभेदं करोति यः |
चण्डीकोपाद् भवेन्नष्टं कान्तिः पुष्टिर्बलं यशः || ३ ||

मदिरायां मैथुनेषु जातिभेदं न चाचरेत् |
मैथुनस्य महासौख्यं बीजं मद्यञ्च सुन्दरि || ४ ||

बहुनापि किमुक्तेन चक्रमध्ये महेश्वरि |
मद्रूपाः पुरुषाः सर्वे त्वद्रूपा योषितः प्रिये || ५ ||

भावचूडामणौ -

बहुगावोऽपि तिष्ठन्ति यथैकरज्जुवन्धिताः |
तथा नराश्च तिष्ठन्ति जातिपाशेन वन्धिताः || ६ ||

मद्यासिना जातिपाशं संछेद्य शक्तिवाक्यतः |
श्रीचक्रेऽपि पिवेन्मद्यं जातिभेदं परित्यजन् || ७ ||

श्रीदेव्युवाच -

जातिमात्रं सूक्ष्मबोधं जातीयं स्थूलबोधकम् |
सूक्ष्मस्य केन वा नष्टं चोत्पत्तिः केन वा पुनः || ८ ||

प्. ८१)

श्रीशिव उवाच -

श्रीचक्रस्य जगत् सर्वं यस्य चेतसि भासितम् |
ह्रासवृद्धी न चेद् जाते रमायां निशिनाथवत् || ९ ||

मद्यशक्तियुते चक्रे ह्रासवृद्धिः क्षणे क्षणे |
चक्रस्य ह्रासवृद्ध्याक्ते जातेर्ह्रासस्य [ग्, ज्: -ह्रासश्च] वृद्धिता || 
१० ||

नरस्य जातिपाशस्य परस्त्री मातृवत् शिवे |
जातिभ्रष्टस्य कान्तापि मध्यभुक् रमणी शिवे || ११ ||

मद्यभुक् रमणीं त्यज्यां केवलां जननीं पराम् [ज्: रमणी 
त्यज्या केवला जननी परा] |
पूजयेत्तां महेशानि रमणं नैव कारयेत् || १२ ||

अन्या या मातृतुल्या सा श्रीचक्रे रमणी परा |
पूजयेच्च रमेत् शक्तिं तस्यास्तस्यापि [ग्, घ्: तस्य तस्यापि] हर्षतः || 
१३ ||

जातिनष्टे कुत्र कार्ये तस्य दोषो भविष्यति |
श्रीचक्रे परमेशानि जातिपाशं परित्यजेत् || १४ ||

यदि चक्रे महेशानि जातिपाशं समाश्रितः |
वृथापानं भवेत्तस्य केवलं जातिनाशकम् || १५ ||

अथ श्रीचक्रे द्रव्यनिरूपणं |

समयाचारतन्त्रे -

हेतुं [घ्: हेतुं मांसं पायसञ्च दधि-दुग्ध-घृतं प्रिये] 
मांसं तथा दुग्धं पयो दधि घृतं प्रिये |
नानाव्यञ्जनसंयुक्तमन्नं संस्थाप्य यत्नतः || १६ ||

पिण्याकं लशुनं भद्रे शर्करा मधु पिष्ठकम् |
भक्षणञ्च विशेषञ्च सन्देशं विविधं प्रिये || १७ ||

प्. ८२)

मत्स्यं मांसञ्च मुद्राञ्च वीरद्रव्यं मनोहरं |
श्रीचक्रे स्थापयेद्देवि देवतातृप्तिहेतवे || १८ ||

गुप्तसाधन तन्त्रे -

कुङ्कुमं शुद्धसिन्दूरं चन्दनं रोचनागुरुम् |
कर्पूरं यावकं भद्रे श्रीचक्रे स्थापयेत् प्रिये [ग्, छ्: प्रियं] || 
१९ ||

नाना सुगन्धि-धूपेन चितामोदो यथा भवेत् |
ततश्च धूप-पत्राणि श्रीचक्रे विनियोजयेत् || २० ||

चर्व्यं चोष्यं तथा लेह्यं पेयं कांस्ये सुशोभितं |
परमान्नञ्च तक्रञ्च सुवासित-जलं प्रिये || २१ ||

वीर तन्त्रे-

कट्वम्लकं तिक्तरसं वहूनि व्यञ्जनानि च |
घृतेन ज्ञावितं मांसं विविधं स्थापयेत् प्रिये || २२ ||

हंसबीजं तथा क्षीरं लवणञ्च पिण्याककं |
लशूनं श्रीचक्रमध्ये स्थापयेदार्द्रकं प्रिये || २३ ||

कालिकाकुलसर्वस्वे -

आर्द्रकं दग्धमीनञ्च चूर्णं त्रिकटुस्य च |
लाजांश्चिपिटकञ्चैव श्रीचक्रे विनियोजयेत् || २४ ||

अथ श्रीचक्रे द्रव्यस्थापनं |

पङ्क्त्याकारेण संस्थाप्य द्रव्याणि विविधानि च |
शोधितं परमं द्रव्यं कांस्य-पात्रेषु संस्थितं |
पङ्क्त्याकारे चक्रमध्ये स्थापयेत् परमेश्वरि || २५ ||

प्. ८३)

कुलतत्त्वसारे -

कांस्य पात्रे स्थितं द्रव्यं भोजनीयं महेश्वरि |
शोधितं विधिवत् सर्वं पङ्क्त्याकारे नियोजयेत् || २६ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे एकविंशत्युल्लासः || ० ||


द्वाविंशोल्लासः |

अथ श्रीपात्रनियमः |

कालीकल्पे -

वश्याकर्षणकार्येषु हेमपात्रं सुशोभितम् [ग्, घ्: सुशोभनं] 
|
शान्तिके पुष्टिके [ज्: पौष्टिके] कार्ये राजतं कारयेत् प्रिये || १ ||

लौह पात्रं विजानीयात् मारणोच्चाटने शिवे |
सर्वकार्येषु कर्तव्यं विश्वामित्रं कुलेश्वरि || २ ||

ताम्र पात्रं कांस्य पात्रं पात्रं पित्तल सम्भवं |
विल्व पात्रं महापात्रं सर्वकार्ये प्रशस्तकम् |
कार्य भेदे पात्रभेदमभेदे स्थित पात्रकम् [च्, छ्, ज्: 
अभेदस्थितपात्रकम्] || ३ ||

अथ श्रीपात्रस्थापन - लक्षणम् |

तारा-तन्त्रे -

त्रिकोणं मण्डलं भूमौ चतुष्कोणं लिखेत्ततः |
तत्राधारन्तु संस्थाप्य श्रीपात्रं स्थापयेत्ततः || ४ ||

प्. ८४)

अथ श्रीपात्राधार लक्षणम् |

चतुर्धा धारकं प्रोक्तं त्रिपदम्बा चतुष्पदम् |
षट्पदम्बा महेशानि पदञ्चाष्ट प्रकीर्तितम् |
पदसंख्याञ्च कोणञ्च मण्डलं कारयेत् प्रिये || ५ ||

अथ पञ्चतत्त्व कथनम् |

निर्वाणतन्त्रं श्रीदेव्युवाच -

देव देव [ग्, घ्: नास्ति] महादेव तत्त्वञ्च तत्त्वदायक |
इदानीं श्रोतुमिच्छामि तत्त्वज्ञानञ्च तद्वद || ६ ||

श्रीशिव उवाच -

तत्त्वज्ञानानि [छ्, ज्: तत्त्वज्ञानस्य] कथने शङ्का चेन्मम 
मानसे |
येन तत्त्व प्रसादेन विष्णुस्तत्त्वगुणाश्रयः [छ्, ज्: 
सत्त्वगुणाश्रयाः] || ७ ||

शृणु देवि प्रवक्ष्यामि ब्रह्माभूच्च पितामहः |
तत्त्वज्ञानप्रसादेन शम्भुः संहारकारकः || ८ ||

अन्ये मुक्ताश्च ये सर्वे तोऽपि तत्त्वप्रसादतः |
तत्त्वज्ञानं विना देवि मुक्तिर्हास्याय कल्पते || ९ ||

तत्त्वज्ञानं विना भद्रे निष्फलं नात्र संशयः |
शृणु देवि प्रवक्ष्यामि तत्त्वं परम दुर्लभम् || १० ||

श्रुत्वा गोपय यत्नेन स्व योनिरिव पार्वति |
मद्यं मांसं तथा मत्स्यं मुद्राञ्च मैथुनं शिवे || ११ ||

पञ्चतत्त्वमिदं प्रोक्तं निर्वाण प्रथमांकुरम् |
ऐश्वर्यं परमं हृष्टं मद्य-पानेन शैलजे || १२ ||

प्. ८५)

मांसभक्षणमात्रेण नरो [छ्, ज्: साक्षात्] नारायणो भवेत् |
मत्स्यभोजनमात्रेण कालीप्रत्यक्षता भवेत् || १३ ||

मुद्रासेवनमात्रेण भूपूज्यो विष्णुरूपधृक् |
मैथुनेन महायोगी मम तुल्यो न संशयः || १४ ||

निगमकल्पद्रुमे श्रीदेव्युवाच -

केवलेनाद्ययोगेन साधको भैरवो भवेत् |
द्वितीयेन च तत्त्वेन महाभैरवतां व्रजेत् || १५ ||

तृतीयेन च तत्त्वेन साधकः शिवरूपधृक् |
चतुर्थेन च तत्त्वेन रुद्ररूपधरः स्वयम् |
परेण परतां याति तव [घ्, ज्: मम] तुल्योः न संशयः || १६ ||

अथ पञ्चतत्त्वस्य फलम् |

निर्वाणतन्त्रे श्रीदेव्युवाच -

तत्त्वैकं परमेशान पञ्चधा केन तद्वद [क्, ग्, च्, छ्: भूद्वद] 
|
अस्य भावं फलं किञ्च पञ्चधाप्येकधा च किम् || १७ ||

श्रीशिव उवाच -

तत्त्वैकं परमेशानि पञ्च तस्यापि [ज्: तत्त्वस्य] कारणम् |
कार्यं नानामतं यस्य नानारूपं हि कारणम् || १८ ||

कारणञ्च भवेत् कार्यं कार्यं हि कारणं यथा |
अस्त्रस्य कारणं लौहं लौहस्यास्त्रं हि कारणम् || १९ ||

पिपासा कारणं वारि वारिणः स्यात् पिपासकम् |
कार्यभेदे कारणस्य देवि भेदं हि कल्पनम् || २० ||

प्. ८६)

एकत्र पञ्चतत्त्वानि यत्रैव मिलनं [ज्: विमलं] भवेत् |
तत्रैवाहं प्रगच्छामि ते नराः मत्समाः सदा [च्, ज्: 
मत्स्यमांससदाः] || २१ ||

ये नराः साधुभावाश्च तत्त्वज्ञानपरायणाः |
जीवन्मुक्ताश्च ते देवि ब्राह्मणाश्च न चान्यथा || २२ ||

यथा तोयं तोयमध्ये लीयते परमेश्वरि |
तथैव तत्त्वसेवायां लीयते परमात्मनि || २३ ||

इति ते कथितं कान्ते तत्त्वज्ञानं विमोक्षदम् |
येन विज्ञानमात्रेण मोक्षसिद्धिर्न संशयः || २४ ||

क्षितिं विना यथा नास्ति स्थितिरेव महेश्वरि |
तोयं विना यथा नास्ति पिपासानाशकारणम् || २५ ||

तमोहन्ता यथा नास्ति भास्करेण विना प्रिये |
विना वह्निप्रयोगेण यथा किञ्चिन्न पच्यते || २६ ||

विना चन्द्रेण देवेशि सुधावृष्टिर्न जायते |
महोद्गर्भं विना कान्ते चोत्पत्तिर्नैव जायते |
तत्त्वज्ञानं विना देवि तथा मुक्तिर्न जायते || २७ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथ विरचिते सर्वोल्लासे द्वाविंशत्युल्लासः || ० ||


त्रयोविंशोल्लासः |

कुलार्णवे श्रीमहादेव्युवाच -

देवेश प्राणनाथेश नमामि चरणाम्बुजे |
अधुना श्रोतुमिच्छामि तत्त्वाद्यं लक्षणं महत् || १ ||

प्. ८७)

अथाद्यतत्त्व लक्षणम् |

श्रीमहादेव उवाच -

तत्वाद्यं परमेशानि सर्वतत्त्वस्य बीजकम् [ज्: कारणं] |
बीजं विनान्यतत्त्वं यत् दिङ्मूढस्यापि पूर्ववत् || २ ||

अत एव सुराः सर्वे हेतुञ्चामृतकल्पिताः [ज्: कल्पितम्] |
अमृतं भोगमापन्ने मृतभावं विमुह्यिताः [ज्: विमुह्यति] || ३ ||

स्वर्गे यदमृतं प्रोक्तं तदेव लौकिकी सुरा |
सुराञ्च [ज्: सुरायाः] भोगमापन्ने सुरत्वञ्च भविष्यति || ४ ||

अत एव द्विजाः सर्वे मद्योसक्ता युगे युगे |
मद्यबीजं महेशानि वृक्षानन्दं [घ्, ज्: ब्रह्मानन्दं] 
प्रकल्पयेत् || ५ ||

नृत्यगीतात्मिका शाखा वाक्यमात्रं दलं शिवे |
महाशक्तिः पुष्परूपा मैथुनं फलरूपकम् || ६ ||

शुक्रपातं महाबीजं सृष्टिमात्रं हि कारणम् |
वृक्षस्वरूपं तद्द्रव्यं [घ्, ज्: तद्रूपं] शक्तियुक्तं भवेद् 
यदि || ७ ||

मातृकाभेद तन्त्रे -

ब्राह्मणस्य महामोक्षं मद्यपानेन शैलजे |
ब्राह्मणः परमेशानि यदि पानादिकञ्चरेत् |
तत्क्षणात् शिवरूपोऽसौ सत्यं सत्यं प्रियम्बदे || ८ ||

मद्यपानं विना देवि तत्त्वज्ञानं न लभ्यते [छ्, ज्: तज्ज्ञानं 
न हि लभ्यते] |
अत एव हि विप्रश्च सुरापानं सदाचरेत् [घ्, ज्: समाचरेत्] || ९ ||

वेदमाताजपेनैव ब्राह्मणो नहि शैलजे |
ब्रह्मज्ञानं यदा देवि तदा ब्राह्मण उच्यते || १० ||

प्. ८८)

तोये तोयं यथालीनं तैजसे तैजसं यथा [ज्: यथा तेजसि तैजसम्] |
भग्ने घटे यथाकाशं महाकाशे [क्, घ्: यथाकाशे] प्रलीयते |
तथैव सद्यभुग् विप्रो लीयते परमात्मनि || ११ ||

कुलार्णवे श्रीमहादेव्युवाच -

देवेश परमेशान ज्ञानाज्ञान प्रदायक |
वेदस्य वर्जितं मद्यं कथमुक्तं सदाशिव || १२ ||

श्रीमहादेव उवाच -

सुरापानान्महापापं वेदादिषु निरूपणम् [ज्: निरूपितं] |
अत एव क्रियाशक्तैर्मद्यं त्याज्यं युगे युगे || १३ ||

आवयोः पिशितं मांसं मद्यञ्चैव महेश्वरि |
वर्णाश्रमोचितं धर्मं न विचार्य पिवन्ति ये |
भूताः प्रेताः पिशाचाश्च ते नरा ब्रह्मराक्षसाः || १४ ||

मद्यपाने महादोषं वेदादिषु निरूपणम् |
तथापि मुक्तिभाग्विप्रो मद्यपानं [ज्: मद्यपानात्] युगे युगे || १५ 
||

न देयं हि न पेयं हि सत्यं सत्यं युगे युगे |
तथापि ब्राह्मणाः सर्वे मद्यपानेषु लालिताः || १६ ||

अथाद्यतत्त्वस्यदोषोद्धारः |

ज्ञानार्णवे श्रीशिव उवाच -

वृथापानं यः कुरुते सुरापानं तदुच्यते |
स महापातकी चैव वेदादिषु निरूपणम् || १७ ||

अत एव हि विप्रेन्द्रो वृथापानं नचाचरेत् |
वृथापाने महापापं सर्वशास्त्रस्य सम्मतः || १८ ||

प्. ८९)

ज्ञानस्य कारणं मद्यं मद्यं ज्ञानस्य नाशकम् |
वायुना ज्वलितोऽग्निश्च वायुना लयवान् यथां || १९ ||

देवतार्थे पिवेन्मद्यं स्वानन्दार्थे पिवेद् यदि |
तत्पानं कारणं पानं तदन्यद् विषभक्षणम् || २० ||

येनैव विषखण्डेन म्रियन्ते सर्वजन्तवः |
तेनैव विषखण्डेन विषं नाशयते भिषक् || २१ ||

ज्ञानस्य कारणं मस्यं ज्ञानं मुक्तेश्च कारणम् |
मुक्त्याकांक्षी पिवेन्मद्यं तदन्यः पातकी भवेत् || २२ ||

हंसमाहेश्वरे -

गङ्गातु कारणं वारि मद्यं परम कारणम् |
शोधितञ्चेदशुद्धञ्चेत् स्वर्गं नरकदायकम् || २३ ||

जन्मादौ परमेशानि बहुपुण्यार्ज्जितेन च |
मुक्त्यर्थे कारणं पानं ज्ञानार्थेऽपि महेश्वरि || २४ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे त्रयोविंशत्युल्लासः || ० ||


चतुर्विंशोल्लासः |

कालिकाकल्पे -

श्रीचक्रं रमणीयुक्तं हेतुना तत् प्रकाशितम् |
हेतोरभावे श्रीचक्रं पूर्णानन्दं नचेत् क्वचित् || १ ||

रमणीरहितं चक्रं श्रीचक्रं रमणीयुतम् |
अन्यद्द्रव्यं हि श्रीचक्रे शक्तिवाक्यानुसारतः || २ ||

प्. ९०)

तन्त्रान्तरे -

श्रीचक्रं स्वगृहं ज्ञात्वा [क्, ग्, च्: कृत्वा] स्वयं चक्रेश्वरो 
भवेत् |
चक्रेश्वरीं स्त्रियं कृत्वा कार्यकर्माणि चाचरेत् || ३ ||

एतज्ज्ञानप्रभावेण किं न सिध्यति पार्वति [ज्: भूतले] |
तद्गृहात् कारणेनापि पूजयेत् परमेश्वरीम् |
एतद्भिन्नन्तु तद्धेतुं [ज्: यद्धेतुं] शुद्धिं कृत्वा तु पूजयेत् || ४ 
||

अथ द्रव्यभेदकथनम् |

समयाचारतन्त्रे -

द्रव्यञ्च [घ्: मद्यञ्च] त्रिविधं प्रोक्तं मांसञ्च त्रिविधं 
शिवे |
उत्तमं मध्यमं ज्ञेयं चाधमं परिकीर्तितम् || ५ ||

स्वमन्दिरोद्भवं द्रव्यं चोत्तमं खलु पार्वति |
शण्डिकागारसम्भूतं मध्यमं परिकीर्तितम् |
अन्यजात्युद्भवं द्रव्यं [घ्: अन्यजातिसमुद्भूतं] चाधमं 
परिकीर्तितम् || ६ ||

श्रीदेव्युवाच -

आनन्दार्थे पिवेन्मद्यं आनन्दं मुक्तिदायकम् |
तस्योत्तमञ्चाधमञ्च मध्यमं केन तद्वद || ७ ||

श्रीशिव उवाच -

कालस्य दोषो नास्त्येव क्रियामुक्ते न दोषभाक् |
तथा दोषो नास्ति हेतोः करणीयस्य दोषजम् || ८ ||

शुक्राधारं योनि - रन्ध्रं पुरुषस्य सुखोदितम् |
शुक्रपाते यथा दोषं कारणस्य तथा शिवे || ९ ||

प्. ९१)

शाक्तस्य कारणं पाने नासि दोषो महेश्वरि |
साधकस्य क्रियाभेदात्तावुभौ दोषभागिनौ || १० ||

सर्वानन्दप्रदं तोयं समानं परमेश्वरि |
तथापि रोगिणो देहे तज्जलं दुःखदायकम् || ११ ||

तथा मद्यं दुःखदेयमज्ञानस्यापि देहिनः |
सालोक्यञ्चैव सारूप्यं सायुज्यञ्च महेश्वरि [छ्, ज्: सायुज्यं 
परमेश्वरि] || १२ ||

अधमान्मध्यमाद् देवि चोत्तमं सेवनात् फलम् |
मद्येषु शक्तौ दोषोऽस्ति केवलाज्ञानिनो वचः || १३ ||

अतश्च ज्ञानिनः सर्वे पिवेयुः स्वेच्छया मधु |
अज्ञानस्य क्रियामूलं क्रियायाः शुद्धमूलकं || १४ ||

शोधितं रमणीमद्यं त्रिवर्गफलदायकम् |
स्वेच्छयापि पिवेन्मद्यं ज्ञानी च मुक्तिभाग् भवेत् |
तत्रापि शक्तिसंयुक्तं मद्यं कैवल्यदायकम् || १५ ||

तारातन्त्रे -

शक्तिभाग् मैथुनासक्तो ज्ञानभाग् मुक्तिकांक्षिकः |
ज्ञानभाक् कारणासक्तस्तस्मान्मद्यं पिवेन्मुदा || १६ ||

अशोधितौ योनि मद्यौ महापापकराबुभौ |
शोधितौ चेत् योनिमद्व्यौ सर्वपापप्रणाशकौ || १७ ||

मद्यञ्च कारणं योनेर्योनिर्मद्यस्य कारणम् |
चित्तशुद्धे [घ्: शुद्धे शुद्धं महादेवि 
शुद्धाभावेऽप्युशुद्धकम्] सर्वशुद्धं 
शुद्धाभावेऽप्यशुद्धकम् || १८ ||

अशोधितं पिवेन्मद्यं रमणञ्चाप्यशिधितम् |
पानेऽपि नरकं याति रमणं मरणं भवेत् || १९ ||

प्. ९२)

त्रिपुरासारे शक्तिशुद्धिः |

आदौ कुर्यात् शक्तिशुद्धिं कारणञ्च ततः परम् |
शक्तिं विना महेशानि कारणं मरणं समम् |
शक्तिज्ञानं कारणेन ततः शक्तिञ्च शोधयेत् || २० ||

कुलचूडामणौ -

आदौ कुर्यात् शक्तिशुद्धिं कारणं तदनन्तरम् [ज्: कारणञ्च 
ततः परम्] |
शक्त्यै दत्वा पिवेन्मद्यं शुद्धिं कुर्यात् क्रमेण च || २१ ||

शक्तिशुद्धिञ्चरेदादौ पशुसाधकसाधिका |
शोधयितापि तां शक्तिं श्रीचक्रेषु प्रवेशयेत् || २२ ||

अथ पशुशक्तिलक्षणम् |

कुलचूडामणौ श्रीदेव्युवाच -

देवेश प्राणनाथेश सर्वभूते सनातन |
पशुशक्तिञ्च कां प्रोक्तां मम स्थाने प्रकाशय || २३ ||

श्रीमहादेव उवाच -

पुष्पहीना पशोः शक्तिर्वीरस्य पुष्पसंयुता |
प्रथमे पुष्पिता नारी उभयोः पूजिता परा || २५ ||

प्रथमे पुष्पितां नारीं येन भावेन पूजयेत् |
तद्भवे भाविता शक्तिः साधकः सिद्धिहेतवे [घ्: साधकस्य च 
सिद्धये] || २५ ||

रमणार्थे कृता शक्ती रमणं वीरलक्षणम् |
अत एव महादेवि सपुष्पा वीरपूजिता || २६ ||

अपुष्पायाः पशोः पूज्या पूज्या वीरस्य [ज्: वीरपूज्या तु] पुष्पिता 
|
पुष्पितापि पशोः पूज्या पशुञ्चेद् वाञ्छिता यदि || २७ ||

प्. ९३)

पूजने शुद्धिता [ज्: शोधिता] शक्तिः सर्वाचारस्य [ग्: 
सर्वशास्त्रस्य] सम्मतम् |
शक्तिरूपा महाशक्तौ रमणार्थे गृहे स्थिता || २८ ||

यदर्चनेन सन्तुष्टा शुद्धिता [ज्: शोधिता] कामिनी तदा |
मद्यं शक्तिमशुद्धञ्चेत् शुद्धं कुर्यात्तदर्चने [क्, ग्, च्, छ्: 
कुर्यार्चने शिवे] || २९ ||

अथ पशुवीरयोः शक्तिशुद्धिः |

अशोधितां शक्तियन्त्रं कदाचिन्नैव लङ्घयेत् |
शोधितां योनिमाश्रित्य रमेद् वीरस्तदन्ततः || ३० ||

पशूनां रमणीशुद्धिं पञ्चगव्येन कारयेत् |
वीराणां पञ्चतत्त्वेन रेतसा केवलेन वा || ३१ ||

निर्वाणतन्त्रे -

रेतः पवित्रं परमं शक्तेर्मोक्षस्य कारणम् |
पूजाहीना च या नारी जपहीना च या पुनः || ३२ ||

धृत्वा साधकरेतश्च सा नारी कालिका स्वयम् |
भ्रान्तिस्तत्र न कर्तव्या यदि मुक्तिञ्च कांक्षतिः || ३३ ||

या नारी भक्तिसंयुक्ता सा गा कालिका तनौ |
साधकञ्च शिवं कृत्वा [घ्: साधकस्य शिवं ज्ञात्वा] 
वीपरीतेन तोषणात् || ३४ ||

निगमानन्दे -

दिनत्रयं परित्यज्य दिने षोडश मध्यके |
पञ्चगव्येन संशुद्धिं रमणञ्चाचरेत् ततः || ३५ ||

पुष्पं दृष्ट्वा यदा देव तदा तत्त्वेन पूजयेत् |
शुक्राक्तरूधिरेणैव पूजयेदिष्टदेवताम् || ३६ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे चतुर्विंशत्युल्लासः || ० ||


पञ्चविंशोल्लासः

अथाशुद्धमद्यस्य दोषकथनम् |

गौतमीये -

अशोधितं हि यन्द्यं महापापकरं परम् |
शोधितं तत्परं मद्यं पापनाशकरं परम् || १ ||

अविधानेन यत्पानं पशुपानमुदीरितम् |
तत्पानं परमेशानि केवलं दुःखदायकम् || २ ||

कुलार्णवे श्रीदेव्युवाच -

मद्यपाने विधानं किं कथय प्राणवल्लभ |

श्रीशिव उवाच -

तव स्नेहेन वद्धोऽहं विधानं कथयाम्यहम् |
शुद्धं कृत्वा पिवेन्मद्यं देवताप्रीतिपूर्वकम् || ३ ||

अथ मद्यशुद्धिः |

कालिकाकुलसर्वस्वे -

उपविश्यासने शुद्धे [ज्: मन्त्री] प्राङ्मुखो वाप्युदङ्मुखः |
सन्मुखे वामभागे वा मण्डलं चतुरस्रकम् || ४ ||

तत्र संस्थापयेत् कुम्भं देवताप्रीतिपूर्वकम् |
स्वकीयवामभागे तु षट्कोणं विन्दुमध्यगम् || ५ ||

चतुरस्रं लिखेद् भूमौ गन्धपुष्पेण पूजयेत् |
आधारशक्तिं मायाद्यं ङेयुतं परमेश्वरि [घ्, ज्: ङेयुतञ्च 
नमोऽन्तकम्] || ६ ||

प्. ९५)

मन्त्रस्तु |

ह्रीं आधारशक्तये नमः |

तत्र कुम्भं हि संस्थाप्य पूजयेन्मनुना शिवे |
प्रणवं वह्निबीजञ्च ङेयुतं वह्निमण्डलम् |
दशकलेतिपदं दत्त्वा [छ्: कृत्वा] तदन्ते चात्मने नमः || ७ ||

मन्त्रस्तु |

ओं रं [घ्, ज्: मं] वह्निमण्डलाय दशकलात्मने नमः |
तत्राधारे स्थितं कुम्भं भूषयेद्रक्तवस्त्रकैः |
कलसे पूजयेद्वीरः सकलं सूर्यमण्डलम् || ८ ||

प्रणवं पूर्वमुच्चार्य अं सूर्यमण्डलाय च |
द्वादशेति पदं दत्त्वा नमोऽन्तेऽपि कलात्मने || ९ ||

मन्त्रस्तु |

ओं अं सूर्यमण्डलाय द्वादशकलात्मने नमः |
ततस्तु कारणं दिव्यं घटेऽपि स्थापयेत्ततः || १० ||

वेष्टितं रक्तवस्त्रेण रक्तपुष्पेण भूषितम् |
मण्डले कलसे द्रव्ये वह्न्यर्कसोममण्डलम् |
विभाव्य मनसा मन्त्री पूजयेद्बहुयत्नतः || ११ ||

अथ कलसप्रमाणम् |

तोडले -

योन्याकारं मुखं भद्रे वर्तुलं वा मनोहरम् |
खण्डितं स्फुटितं भग्नं कृष्णवर्णं परित्यजेत् || १२ ||

प्. ९६)

नाति ह्रस्वं नाति दीर्घं सौवर्णं राजतं प्रिये [घ्: 
रजतोद्भवं] |
ताम्रं वा भूमयं वापि केवलं लौहवर्जितम् || १३ ||

मद्येन पूरयेत् कुम्भं मूलमन्त्रं समुच्चरन् |
तत्र मध्ये यजेद् वीरः सकलं सोममण्डलम् || १४ ||

प्रणवं पूर्वमुच्चार्य उं सोममण्डलाय च |
षोडशेति पदं दत्त्वा नमोऽन्तेऽपि कलात्मने || १५ ||

मन्त्रस्तु |

ओं उं सोममण्डलाय षोडशकलात्मने नमः |
दर्भैः संताड्य तद्द्रव्यं हुङ्कारेणावगुण्ठितम् |
प्रदर्शेयेद्धेनुमुद्रां वं वर्णेन च साधकः || १६ ||

नमो गन्धं समादाय ओंकारेण प्रदापयेत् |
ह्सौः ह्क्षौ/ नमो ज्ञात्वा ह्सौः संलिख्य कारणे || १७ ||

अकथादिक्रमेणैव त्रिरेखां परिकल्पयेत् |
हलक्षञ्च लिखेत् कोणे ह्सौः ह्क्षौ/ तस्य [ज्: च] मध्यगे || १८ ||

अथ ह्सौः मन्त्रलक्षणम् |

नारायणीतन्त्रे श्रीदेव्युवाच -

व्यञ्जनं पुरुषं देव स्वरञ्च शक्तिमीरितम् |
एक - शक्तौ महादेव द्विलिङ्गं केन संयुतम् || १९ ||

श्रीमहादेव उवाच -

एकलिङ्गं महासूक्ष्मं ह-कारं मन्त्रमध्यगम् |
स-कारं स्थूललिङ्गश्च हकारस्यापि मध्यगम् || २० ||

चतुर्दश-स्वरेणापि द्विदेहमेकदेहकम् |
स्वरेण षोडशेनापि कला षोडश वर्द्धिता || २१ ||

प्. ९७)

क्षयपूर्णं परित्यज्य [क्, ग्, च्: परित्यज्यं] चतुर्दश विभूषितम् |
ह्सौः मन्त्रमिदं प्रोक्तं विसर्गः कर्मभाषितः || २२ ||

नादस्यार्द्धं [घ्, ज्: नादरूपं] हकारार्द्धं यन्त्रस्थानं 
प्रकाशितम् |
तत्र मध्ये महालिङ्गं हकारस्यापि शेषकम् || २३ ||

तस्याधः शक्तिसंयुक्तं सकारं पुंस्त्वबोधकम् [ज्: 
पूर्णबोधकम्] |
चतुर्दश स्वरं ज्ञेयमुभयोः करापादकम् || २४ ||

त्रयोदश करं ज्ञेयं चतुर्दश पदं शिवे |
विसर्गः परमेशानि कामात्मानं विचिन्तयेत् || २५ ||

हकारेण सकाराक्तं सकारेण हकारकम् |
अनयोः सूक्ष्मता यत्र प्रणवोऽभूच्चतुर्दशः || २६ ||

विन्द्वर्द्धं बिन्दुमेकञ्च विन्द्वर्द्धञ्च कला परा |
त्रिवर्गस्य द्वितीयार्णं कलानादेन भाषितम् |
तत्रमध्ये महाशून्यं प्रणवंवेदभाषितम् || २७ ||

निगमानन्दे श्रीशिव उवाच -

त्वं देवि परमा नित्या भोगमोक्षप्रदायिका [घ्: प्रदायिनी] |
अधुना श्रोतुमिच्छामि ह्क्षौ/ मन्त्रस्य लक्षणम् || २८ ||

श्रीदेव्युवाच -

ह-कारं शिवबीजं हि षकारं रजसात्मकम् |
क-कारेण षकारं हि क्ष-कारं कामलालितम् [घ्, ज्: 
कमलान्वितम्] |
चतुर्दश-स्वरोपेतं ह्क्षौ/ मन्त्रं प्रकीर्तितम् |
शिवशक्तिमयं मन्त्रं रजोभावेन भाषितम् |
षकारं रजोभावेन ह-कारं रजोभाषितम् || ३० ||

प्. ९८)

त्रिः श-कारं शक्तिरूपं गुणत्रयविभूषितम् |
सत्त्वं रजस्तमो ज्ञेयमेकशक्तेस्त्रिधा परा [ज्: स्त्रिकारणम्] || ३१ ||

कुलार्णवे -

त्रिकोणं तद्वहिर्न्यस्य मन्त्रद्वौ दशधा [छ्, ज्: मन्त्रं 
द्वादशधा] जपेत् |
मन्त्रस्तु |

ह्रीं क्लीं परमस्वामिनि परमाकाशशून्यवाहिनि
चन्द्रसूर्याग्निभक्षिणि पात्रं विश स्वाहा |
ऐ/ ह्रीं श्रीं आनन्देश्वराय विद्महे सुधादेव्यै-
धीमहि तन्नोर्द्ध-नारीश्वरः प्रचोदयात् |

ततः शापमोचनं कुर्यात् |

ओं एकमेव परं ब्रह्म स्थूलसूक्ष्ममयं ध्रुवम् |
कचोद्भवां ब्रह्महत्यां तेन तेनाशयाम्यहम् || ३२ ||

ओं सूर्यमण्डलसम्भूते वरुणालयसम्भवे |
अमावीजमये देवि शुक्रशापाद्विमुच्यताम् || ३३ ||

ओं वेदानां प्रणवो बीजं ब्रह्मानन्दमयं यदि |
तेन सत्येन ते देवि ब्रह्महत्यां व्यपोहतु || ३४ ||

मन्त्रत्रयं घटं धृत्वा पठित्वापि त्रिवारकम् |
कृष्णशापं शुक्रशापं ब्रह्मशापं विमोचयेत् || ३५ ||

श्रीदेव्युवाच -

सुरापानेन देवेश देवत्वं हि भविष्यति |
ततश्च बीजं मद्यं हि तत्र शापं कथं वद || ३६ ||

प्. ९९)

श्रीमहादेव उवाच -

गौतमीये -

अमृतं शक्तिसंयुक्तं शक्तिहीनं हि मादकम् |
शक्तिहीने मद्यपाने शुक्रो ब्रह्मा जनार्दनः || ३७ ||

गुणं द्रव्यस्य संभ्राम्य शापं दद्यात् सनातनि |
ततश्च परमेशानि शापं त्यज्य पिवेन्मधु || ३८ ||

प्रत्येकं दशधा मन्त्रं कारणेऽपि जपेत्ततः |
शापादिमोचनं द्रव्यं देवानामपि दुर्लभम् || ३९ ||

अथ शापमोचनम् |

ब्रह्मशापं शुक्रशापं कृष्णशापं महेश्वरि |
मोचनार्थे त्रिधा मन्त्रं दशधा कारणे जपेत् || ४० ||

मन्त्रस्तु |

ओं वां वीं वूं वैं वौं वः ब्रह्मशापविमोचितायै 
सुधादेव्यै नमः |
इति ब्रह्मशापमोचनम् |
ओं शां शीं शूं शैं शौं शः शुक्रशापविमोचितायै 
सुधादेव्यै नमः | इति शुक्रशापमोचनम् |
ओं ह्री/ ऐ/ ह्री/ श्रीं क्रां क्रीं क्रूं क्रैं क्रौं क्रः सुधे 
कृष्णशापं मोचय, अमृतं श्रावय श्रावय स्वाहा | [छ्, ज्: 
क्ला/ क्ली/ क्लू/ क्ल/ क्लौ/ क्लः इति च पाठः] इति कृष्णशापमोचनम् |

प्. १००)

वीर तन्त्रे -

आनन्दभैरवं ध्यात्वा तथैवानन्दभैरवीम् [घ्: 
तथानन्दाख्यभैरवीं] |
द्रव्यमध्ये गन्धपिष्पैर्यजेद् वीरस्त्रिवारकम् || ४१ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे पञ्चविंशत्युल्लासः || ० ||


षड्विंशोल्लासः |

वीरतन्त्रे तथैवानन्दभैरवी - |
ध्यानं मे परमानन्दं कथय प्राणवल्लभ || १ ||

श्रीशिव उवाच -

अथानन्दभैरवध्यानम् |

सूर्यकोटिप्रतीकाशं चन्द्रकोटिसुशीतलम् |
अष्टादशभुजं देवं पञ्चवक्त्रं त्रिलोचनम् || २ ||

अमृतार्णवमध्यस्थं ब्रह्मपद्मोपरिस्थितम् |
वृषारुढं नीलकण्ठं सर्वाभरणभूषितम् || ३ ||

कपालखट्वाङ्गधरं घण्टाडमरुवादिनम् |
पाशाङ्कुशधरं देवं गदामुसलधारिणम् || ४ ||

खड्गखेटकपट्टिशमुद्गरं शूलदण्डकम् |
विभ्रतं तोमरं मुण्डं वरदाभयपाणिकम् || ५ ||

प्. १०१)

लोहितं देवदेवेशं भावयेत् साधकोत्तमः |
इति ध्यात्वा द्रव्यमध्ये यजेदानन्दभैरवम् || ६ ||

मन्त्रस्तु |

ओं ह स क्ष म ल व र यूं आनन्दभैरवाय वषट् |
त्रिवारं पूजयेदादौ भैरवं भैरवीं ततः |
भैरवी मद्यसंरुपा भैरवानन्दरुपकः || ७ ||

अथानन्दभैरवीध्यानम् |

भावयेच्च सुरां देवीम् [छ्, ज्: सुधादेवीं] 
चन्द्रकोट्ययुतप्रभाम् [छ्, ज्: चन्द्रकोटिसमप्रभां] |
हिममुन्देन्दुधवलां पञ्चवक्त्रां त्रिलोचनाम् || ८ ||

अष्टादशभुजैर्युक्तां सर्वानन्दकरोद्यताम् |
ग्रहसन्तीं विशालाक्षीं देवदेवस्य सम्मुखीम् || ९ ||

इति ध्यात्वा त्रिवारं पूजयेत् |

मन्त्रस्तु |

ओं ह स क्ष म ल व र यीं सुधादेव्यै [छ्: आनन्दभैरव्यै] वौषट् 
|
त्रिवारं पूजयेद्देवीं गुणत्रयविभेदतः || १० ||

भावचूडामणौ -

अथवान्यप्रकारेण द्रव्यशुद्धिं वदाम्यहम् |

निगमकल्पद्रुमे श्रीशिव उवाच -

द्रव्यशुद्धिं बहुविधं नानाभावस्य सम्मतम् |
जन्मान्तर शतेनापि ज्ञापितुं नैव शक्यते |
तेषां मध्ये साधकोऽपि केन वा साधनञ्चरेत् || ११ ||

प्. १०२)

अथ सक्षेपशोधनम् |

श्रीदेव्युवाच -

द्रव्यमध्ये मातृकार्णं सविन्दु सुखमोक्षदम् |
प्रतिवर्णं विन्दुयुक्तं बिन्दुनाद विभूषितम् || १२ ||

वामावर्तेऽपि [ग्: वामावर्तेन] तद्वर्णं त्रिकोणेषु महेश्वर |
विलिखेत् त्रिकोणाकारमकथादि [ज्: त्रिकोणरुपम्] क्रमेण तु || १३ ||

वामावर्ते लिखेद्वर्णं पञ्चाशन्मणिमण्डलम् |
ह ल क्षं तत्त्रिकोणेषु ब्रह्म विष्णु शिवात्मकम् || १४ ||

श्रीशिव उवाच -

कस्मिन् कोणे वसेद् ब्रह्मा कस्मिन् कोणे जनार्दनः |
कस्मिन् कोणे वसेत् शम्भुः कथय प्राणवल्लभे || १५ ||

श्रीदेव्युवाच -

आदिकोणेऽप्यधोभागे ब्रह्मा च सृष्टिरुपकः [छ्: -कारकः] |
मध्यकोणे वसेद्विष्णुः पालकोऽपि निरञ्जनः |
अन्त्यकोणे महादेवः प्रकृत्याप्येकदेहकः || १६ ||

अथान्यप्रकारद्रव्यशुद्धिः |

विन्दुरुपः शिवो ज्ञेयो नादरुपाच चण्डिका |
नादबिन्दुमयं पीठं द्रव्यमध्ये लिखेद्बुधः || १७ ||

त्रिनादञ्च त्रिशक्त्याक्तं त्रिविन्दु त्रिदेवं परम् [घ्: त्रिदेव-प्रिय; ज्: 
त्रिशिवं प्रिये] |
लिखित्वा चिन्तयेद्द्रव्यं मृतभाव-विवर्जितम् || १८ ||

अथान्यप्रकारमाह -

गुरोः प्रकाशं यन्मन्त्रं नित्यं जपति साधकः |
तेनैव मनुना देव द्रव्यं सप्ताभिमन्त्रितम् |
सप्तवारजपेनैव द्रव्यशुद्धिस्तु तत्क्षणात् || १९ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथ विरचिते सर्वोल्लासे षड्विंशत्युल्लासः || ० ||



सप्तविंशोल्लासः |

अथ मांसलक्षणम् |

कुलरहस्ये -

ऐश्वर्यदायकं मद्यं मैथुनं मुक्तिदायकम् |
उभयोः कारणं ज्ञेयं गुणत्रयमहत् [ज्: -मयं] परम् || १ ||

मांसं मत्स्यं हि मुद्राञ्च त्रिगुणं परिकीर्तितम् |
कारणस्य कारणं हि रमणस्य महत् सुखम् [घ्: गुणत्रयमहत् 
सुखम्] || २ ||

मांसञ्च त्रिविधं प्रोक्तं जलभूचरखेचरम् |
कपोतकस्य छागस्य कूर्मस्य परमेश्वरि || ३ ||

त्रिविधान्येव मांसानि वियद्भूजलचराणि च |
आनीय तानि यत्नेन देव्याः सन्तुष्टहेतवे || ४ ||

प्. १०४)

यामले -

त्रिविधान्येव मांसानि वियद्भूजलचराणि च |
आनीय तानि यत्नेन देव्यै चोद्दिश्य घातयेत् || ५ ||

देव्युदेशे घातनाच्च नास्ति पातकमम्बिके [ज्: पातकं नास्ति 
सुन्दरि] |
अन्यथा घातनाद्देवि रौरवं नरकं व्रजेत् || ६ ||

कुलार्णवे -

आत्मार्थे प्राणिनां हिंसा कदाचिन्नोदिता प्रिये |
पितृदैवतयज्ञेषु प्राणिहिंसा विधीयते || ७ ||

अविधानेन यो हन्यात् प्राणिनं [ग्, च्: प्राणिनां] परमेश्वरि |
विषमे दुर्गमे घोरे एतत्येव न संशयः || ८ ||

अनिमित्तं तृणं [क्, ग्, छ्: एणं] वापि छेदयेन्न कदाचन |
देवतार्थे द्विजार्थे वा हत्वा पापैर्न लिप्यते || ९ ||

ज्ञानद्वीपे -

तृणंमप्यविधानेन छेदयेन्न कदाचन |
देवतार्थे द्विजार्थे वा हत्वा पापैर्नलिप्यते || १० ||

विधिनापि द्विजं गाम्बा हत्वा पापैर्न लिप्यते |
तथापि परमेशानि ज्ञानिनां न शुभप्रदम् |
पञ्चतत्त्वस्य माहात्म्यं फलञ्च पञ्चधा यतः || ११ ||

अथ मांसशुद्धिः |

मण्डले स्थापितं मांसं किञ्चिद्द्रव्यं प्रविक्षिपेत् |
त्रिवारं पठनात् मन्त्रं मांसशुद्धिस्तु तत्क्षणात् || १२ ||

प्. १०५)

मन्त्रस्तु |

ओं प्रतद्विष्णुः स्तवते वीर्येण मृगो न भीमः कुचरो गिरिष्ठाः |
यस्योरुषु त्रिषु विक्रमणेष्वधिक्षियन्ति भुवनानि विश्वा || १३ ||

इति मन्त्रं महेशानि मांसोपरि त्रिधा पठेत् [घ्: जपेत्] |
मद्ययुक्तं मांसखण्डं शक्तिवक्त्रे प्रदापयेत् [घ्: निवेदयेत्] 
|| १४ ||

अथ मत्स्यलक्षणम् |

कुलतत्वसारे -

इल्लिशं कबजीं शालं वाचां शकुनप्रोष्ठिकाम् |
सद्गुरञ्चैव वोदालं रोहितं चोत्तमं प्रिये || १५ ||

अन्यानि यानि मत्स्यानि स्त्रीणां प्रियकराणि च |
शोधितं चेत् प्रदातव्यं शक्तिवक्त्रे महेश्वरि || १६ ||

मत्स्यं मांसं प्रदातव्यं भर्जितं हि विशेषकम् |
तस्मात् प्रशस्तकं ज्ञेयं दग्धं हि वरवर्णिनि || १७ ||

तन्त्रान्तरे -

मांसं मत्स्यं शोधितव्यं स्त्रीणां प्रियकरं यदि [ज: परम्] 
|
शक्तिवक्त्रे प्रदातव्यं कारणेन समन्वितम् || १८ ||

अथ मीनशुद्धिः |

ओं त्र्यम्बकं यजामहे सुगन्धिं पुष्टिवर्द्धनम् |
उर्वारुकमिव बन्धनान् मृत्योर्मुक्षीयमामृतात् || १९ ||

मण्डले स्थापयेन्मीनं प्रक्षिपेत् कारणैः [ज्: कारणे] प्रिये |
त्रिवारं पठनान्मन्त्रं मीनशुद्धिस्तु तत्क्षणात् || २० ||

प्. १०६)

अथ मुद्रालक्षणम् |

ब्रीहिणं भर्जितं [छ्: भुञ्जितं] प्रोक्तं शर्कराद्यैः 
सुवासितम् |
योनिपद्मकदम्बेति लक्षणं परिकीर्तितम् || २१ ||

अन्यानि द्रव्याणि भर्जिततानि [छ्: भुञ्जितानि] महेश्वरि |
इति मुद्रा शोधितं चेत् देव्याः प्रीतिकरा परा || २२ ||

धान्यं भ्रष्टं वह्नियोगैश्चर्वणीयं महेश्वरि |
इति मुद्रा कृता संज्ञा महामोदप्रदायिनी || २३ ||

अथ मुद्राशुद्धिः |

मण्डले स्थापयेन्मुद्रां प्रक्षिपेत् कारणेन तु |
मन्त्रद्वयं त्रिधा जप्त्वा मुद्राशुद्धिस्तु तत्क्षणात् || २४ ||

मन्त्रस्तु |

ओं तद्विष्णोः परमं पदं सदा पश्यन्ति सूरयः दिवीव 
चक्षुरातम् || १ ||

ओं तद् विप्रासो विपन्य विपन्यवो जागृवांसः समिन्धते, विष्णोर्यत् 
परमं पदम् || २ ||

इति मुद्राशुद्धिः ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्व्वोल्लासे सप्तविंशत्युल्लासः || ० ||


अष्टाविंशोल्लासः |

कुलार्णवे -

द्रव्यभारसहस्रेण मांसभारशतेन [च्, छ्-शतानि] च |
विना शक्तिं न सिद्ध्येत तस्मात् शक्तिं समाश्रयेत् || १ ||

अथ शक्तिलक्षणम् |

यामले -

स्वशक्तिं पर [घ्, छ्, ज्: वीर] शक्तिं वा दीक्षितां गुरुसन्निधौ |
तत्र स्थिता देवतात्मा सा शक्तिः सर्वपूजिता || २ ||

शक्तिमानीय यत्नेन सुशीलां प्रियवादिनीम् |
गुरीरग्रे स्ववामे वा रक्तवस्त्रेण भूषिताम् |
ततश्च साधकः श्रेष्ठो मूषयेद्बहुभूषणैः || ३ ||

वृहद् योनितन्त्रे -

आनीय प्रमदां कान्तां सुशीलां चारुहासिनीम् |
गुरुभक्तिरतां देवि कुलसाधनतत्पराम् || ४ ||

दीक्षितां परकान्तां वा स्वकीयाम्बा महेश्वरि |
तत्त्वानन्दयुतां शक्तिं परतत्त्वेषु लालिताम् |
आनीय बहुयत्नेन जातिभेदं न चाचरेत् || ५ ||

विवर्जितघृणालज्जां सर्वदानन्दसंयुताम् |
अथवा पानसंहृष्टां चक्रमध्ये समानयेत् || ६ ||

कालिकाकल्पे -

स्वेष्टदेवीं यजेत् चक्रे स्वस्त्रियं स्वेष्टभाविनीम् |
अथवा स्त्रीसमीपे वा यन्त्रं कृत्वा प्रपूजयेत् || ७ ||

प्. १०८)

तन्त्रान्तरे -

स्त्रियः पूजा प्रकर्तव्या ज्ञात्वा स्वेष्टस्वरूपिणीम् |
तत्समीपे कृतं यन्त्रं तदाज्ञाभावमानतः || ८ ||

ज्ञानार्णवे -

स्त्रीसमीपे यदा [घ्: कृता] पूजा जपश्च परमेश्वरि |
कामरूपात् शतगुणंः समुदीरितमव्ययम् || ९ ||

शक्तिदोषं न वक्तव्यं यतो देवस्वरूपिणी |
कुलनिष्ठश्च विप्रश्च तस्याः शुद्धिं न चाचरेत् || १० ||

स्वशक्तिशोधनं नास्ति चैकात्माप्युभयोर्यतः |
शोधयेत् परशक्तिञ्च द्वित्वात्मैकत्वहेतवे || ११ ||

साध्यात्मा [घ्: सा साध्या] साधकात्मा चेद् यदैकात्मा 
भवेन्मूदा |
तदा शुद्धिर्न कर्तव्या गङ्गाघनजलं [घ्, ज्: 
गङ्गायामनधं] यथा || १२ ||

प्रायश्चित्तं प्रकर्तव्यं गङ्गा यत्र न तिष्ठति |
शक्तिशुद्धिः प्रकर्तव्या यदैकात्मा न चेत् शिवे || १३ ||

साध्या साधकयोर्देवि यदैकात्मा महेश्वरि |
आत्मशुद्धे [ज्: आत्मशुद्धिः] शक्तिशुद्धिस्तस्य सिद्धिदूरतः || १४ ||

निगमकल्पे श्रीमहादेव उवाच -

एकाचारी एकभावी एकानन्देषु मोहितः |
शक्तेर्दोषं तदा कुत्र स्वयं तत्रैव संलयः || १५ ||

अज्ञात्वा कुलतत्त्वञ्च शक्तिशुद्धिं समाचरेत् |
यस्य ज्ञानस्य मात्रेण पूर्णानन्दो भवेद्ध्रुवम् |
तस्य शुद्धिः कथं भद्रे मनसा चिन्तनं [ग्: चिन्तय] यदि || १६ ||

प्. १०९)

श्रीदेव्युवाच -

कुलस्य दक्षिणे वामे मध्ये च परमेश्वर |
जाह्नवी यमुना वाणी [ग्: वारि] सदा भातीति ज्ञानतः || १७ ||

एतैर्विशिष्टा शक्तिः स्यात् शरीरं देवतामयम् |
साशुद्धिश्चेद् भवेद्देव तदाशुद्धिश्च देवता || १८ ||

अज्ञानिनां सदा शुद्धिर्मन्त्रादिना महेश्वर |
मनसा चेत् न शुद्धिः स्यान्मन्त्रशुद्धिः सुदूरतः || १९ ||

कालीतन्त्रे -

अदीक्षिता च या शक्तिश्चक्रमध्ये प्रपूजयेत् |
पूर्णचक्रं नचेत् तत्र पूर्णानन्दं नचेद् यतः || २० ||

तस्मात् सुलक्षणां शक्तिं दीक्षिताञ्च प्रपूजयेत् |
प्रणम्य देवतावुद्ध्या भोगपात्रं प्रदापयेत् || २१ ||

भोगपात्रं न दातव्यं विधवायै महेश्वरि |
उच्चस्तनीं कामरतां विधवाञ्च प्रपूजयेत् || २२ ||

यो दद्याद् विधवाहस्ते भोगपात्रं महेश्वरि |
तस्या योनिं लङ्घयित्वा तत्त्वं देव्यै निवेदयेत् || २३ ||

शङ्कया परमेशानि लज्जया नाचरेत् क्रियाम् |
उभौ च दुःखौ परमे पशुपाशनियन्त्रितौ || २४ ||

विधवायोनिरमणं कारयेच्च तदाज्ञया |
शुक्रपातं प्रकर्तव्यं तस्या वाक्यानुसारतः || २५ ||

यावन्न शुक्रपातं हि विधवायोनिमण्डले |
तावच्च रमणं कुर्यात् पतनान्ते परित्यजेत् || २६ ||

प्. ११०)

शुक्रपाते यदा शक्तेराज्ञा नैव प्रजायते |
निवेद्य कारणाक्तं हि भक्षयेन्मनुना शिवे || २७ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे अष्टाविंशत्युल्लासः || ० ||


ऊनत्रिंशोल्लासः |

श्रीदेव्युवाच -

शक्तिं ब्रह्ममयीं साध्वीं निस्पृहां भक्तवत्सलाम् [छ्, ज्: 
भक्तिवत्सलां] |
तस्या दीक्षा कथं प्रोक्ता विधवा वा कथं वद || १ ||

श्रीशिव उवाच -

आनन्दरहिता शक्तिर्विधा चाप्यदीक्षिता |
आनन्देन भवेत् पूज्या सानन्दा वीरवन्दिता || २ ||

तत्र कृत्वा महाचक्रं करेण [घ्: कारणे] मार्जयेद्वपुः |
दीक्षिता सधवा ज्ञेया यद्यानन्दसमाश्रिता || ३ ||

वीरभावयुता शक्तिः शिवपत्नी महेश्वरि |
वीरभावयुतः शाक्तः शिव एव न संशयः |
शिवोऽहमिति संज्ञात्वा श्रीचक्रेषु रमेत् शिवाम् || ४ ||

भावचूडामणौ -

आत्मानन्दे महादेवि सर्वानन्दमयं जतत् |
आत्मशुद्धे जगत् शुद्धमशुद्धे चाप्यशुद्धकम् || ५ ||

प्. १११)

नारायणीतन्त्रे -

शक्तिशुद्धिर्न कर्तव्या यतो ब्रह्म [क्, ख्, ग्, च्: देव; ज्: देवी] 
स्वरूपिणी |
आत्माऽशुद्धेऽप्यशुद्धा सा स्फाटिके रञ्जनं यथा || ६ ||

तथापि शुद्धं कर्तव्यं पशुपाशनियन्त्रितः |
शक्तेर्दोषं महादेवि गृह्णाति नैव साधकः || ७ ||

तव रूपापि शक्तिः स्यात् यतो मुक्तिप्रदायिका |
भोगमुक्तान्वितः शाक्तः [घ्, ज्: भोगमुक्तान्विता शक्तिः] 
शक्तेर्दोषं न चाचरेत् || ८ ||

श्रीकालीतन्त्रे - [घ्, ज्: पुस्तकयोर्दृश्यते]  

स्त्रीद्वेषो नैव कर्तव्यो विऽऽशेषात् पूजनं स्त्रियाम् |
तासां प्रहारं निन्दाञ्च कौटिल्यमप्रियन्तथा || ९ ||

सर्वथापि न कर्तव्यमन्यथा सिद्धिरोधकृत् |
स्त्रियो देवाः स्त्रियः प्राणा एव विभूषणम् || १० ||

स्त्रीसङ्गिना सदा भाव्यमन्यथा स्वस्त्रियामपि |
तद्धस्तावचितं पुष्पं तद्धस्तावचितं जलम् || ११ ||

तद्धस्तावचितं द्रव्यं देवताभ्यो निवेदयेत् |
महाचीनद्रुमलतावेष्टितः साधकोत्तमः || १२ ||

रात्रौ यदि जपेन्मन्त्रं दुर्लभं तस्य किं भवेत् |
महाचीनद्रुमलतावेष्टनेन च यत्फलम् || १३ ||

एतस्य षोडशांशेन कलां नार्हन्ति ते शवाः |
शवासनाधिकफलं लतागेहे प्रवेशनम् || १४ ||

प्. ११२)

भोगार्थी शोधयेत् शक्तिं भोगानन्देषु मोहितः |
आलापाद् गात्रसंस्पर्शात् कामान्देऽपि मोहिता [ज्: कामानन्देषु 
मोहितः] |
कामानन्दं विना देवि भोगमुक्तिर्न जायते || १५ ||

ज्ञानिनाञ्चेदिमां शुद्धिमज्ञानिनाञ्च मन्त्रजाम् |
तथापि ज्ञानिनां मध्ये ज्ञान श्रेष्ठोऽपि यो नरः |
शक्तिशुद्धिर्न कर्तव्या यतः स्वेष्टमयी प्रिये || १६ ||

अथ शक्तिशुद्धिः |

प्रक्षाल्य गन्धतोयैश्च धूपयित्वा सुधूपकैः |
सिन्दूररञ्जितां कृत्वा मूलमन्त्रं लिखेद् भगे || १७ ||

अदीक्षिताः स्त्रियः कुर्यात् सद्यसंस्कारमम्बिके |
मन्त्रदीक्षः विधानेन शक्तिशुद्धिस्तु तत्क्षणात् || १८ ||

कुलार्णवे -

अदीक्षिता वामकर्णे मायाबीजं समुद्धरेत् |
पूजयित्वा महेशानि भोगपात्रं प्रदापयेत् || १९ ||

यामलोक्तशुद्धिः |

शक्तिगात्रे स्वकल्पोक्तन्यासजालं समाचरेत् |
रक्तपुष्पेण निर्मञ्ज्य [घ्: निर्मज्य] योनिदेशे नियोजयेत् || २० ||

ओं नमो वाग्भवं बीजं मायालक्ष्मीं ततः परम् |
सम्बोधनान्तं त्रिपुरादेवीति पदमुद्धृतम् [घ्, ज्: -उद्धरेत्] २१ ||

इमां [छ्: इमां शक्तिं परित्राणं क्रु कुरु मम शक्तिं कुरु 
कुरु स्वाहा इति दशधा जपेत्] शक्तिं ततः प्रोक्ता पवित्रीकुरु 
शब्दतः |
मम शक्तिं कुरु द्वन्द्वं स्वाहेति दशधा जपेत् || २२ ||

प्. ११३)

* [मन्त्रस्तु - ओं क्रीं ह्रीं श्रीं त्रिपुरादेवि इमां शक्तिं 
पवित्रीकुरु मम शक्तिं कुरु कुरु स्वाहा]
पञ्चतत्त्वेन तां देवीं पूजयेद्विधिना शिवे |
भोगपात्रं यदा देयं तदा रमणमाचरेत् || २३ ||

गुप्तसाधनतन्त्रे श्रीदेव्युवाच -

द्रव्यादिशोधनं सर्वं बहुधा प्रकटीकृतम् |
लोकोपकारकात् [ज्: -कारकं]  शुद्धं संक्षेपेण वद प्रभो || २४ 
||

श्रीशिव उवाच -

गुरु [ज्: गुरोः] प्रकाशं यन्मन्त्रं नित्यं जपति वै नरः [घ्, ज्: 
साधकः] |
तेनैव मनुना देवि षडङ्गे [घ्, ज्: षडङ्गं] न्यासमाचरेत् || २५ ||

न्यासं कृत्वा ततो मन्त्री द्रव्यादीनभिमन्त्रयेत् |
सप्ततिर्मन्त्रितं कृत्वा पूतं सर्वं भवेद् ध्रुवम् || २६ ||

गुरुं शिवं तथा देवीं निवेद्यञ्चैव कारणम् |
जुहुयात् कुण्डलीवक्त्रे मूलमन्त्रेण सुन्दरि || २७ ||

मूलाधारे स्थिता देवि कुण्डली परदेवता |
भोगकाले महेशानि आजिह्वान्तं विभावयेत् || २८ ||

शोधितान् मत्स्यमांसादीन् मुखेनाच्छाद्य यत्नतः |
मूलमन्त्रं समुच्चार्य जुहुयात् कुण्डलीमुखे || २९ ||

प्रतिपात्रे प्रतिग्रासे एवं कुर्याद् विचक्षणः |
भोजनेच्छा भवेत्तस्या निर्लिप्तो जीवसंज्ञकः || ३० ||

प्. ११४)

*[कुलपूजाविनाशार्थं यः करोति हि दुर्मतिः |
प्रयाति नरकं घोरमेकविंशकुलैः सह || ३१ ||

देवान् पितॄन् समभ्यर्च्य कुलशास्त्रोक्तवर्त्मना |
गुरुं स्मरन् पिवेन्मद्यं खादन् मांसं न दोषभाक् || ३२ ||

सेवयेत् चेत् सुखार्थाय मद्यादीन् यः स पातकी |
प्राशयेद्देवताप्रीत्यै साभिलाषविवर्जितः || ३३ ||]

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे ऊनत्रिंशदुल्लासः || ० ||


त्रिंशोल्लासः |

समयाचारतन्त्रे -

सम्बिदाग्रहणं कृत्वा कारणं तदनन्तरम् |
कारणस्य कारणं हि सम्बिदेति प्रकल्पितम् || १ ||

श्रीदेव्युवाच -

सम्बिदा का महादेव कारणं किं [ग्, च्: हि] वद प्रभो |
कस्मात् पानं कारणं हि सम्बिदानन्दभाक् नरः || २ ||

अथ सम्बिदाप्रकरणम् |

श्रीशिव उवाच -

भावशक्तोऽप्यशक्तश्च साधको द्विविधः शिवे |
भावाक्तं सम्बिदानन्दं मद्यानन्दमभेदकम् || ३ ||

प्. ११५)

भावेन भाव्यवान् [छ्: भाग्यवान्] भद्रे भावानन्देषु मोहितः 
|
भावानन्देषु देवेशि मुक्तिभाग् जायते नरः || ४ ||

आद्यन्ते सम्बिदापानं कारणस्य महेश्वरि |
तदा कैवल्यमुक्तिः स्यात् सत्यं सत्यं न संशयः || ५ ||

सालोक्यञ्चैव सारूप्यं सायुज्यं परमेश्वरि |
इदं ज्ञानं सम्बिदोत्थं मुक्त्यर्थमुभयान्वितम् || ६ ||

निगमतत्वे श्रीदेव्युवाच -

आनन्दं ब्रह्मणे रूपं यस्य देहे व्यवस्थितम् |
तस्य सर्वं महेशान सिद्ध्यानन्द [घ्, च्, ज्: सिद्धानन्द; छ्: 
सदानन्द] प्रदायकम् || ७ ||

विनानन्देन [घ्: विनामद्येन] यद्ध्यानं सर्वं भवति 
निष्फलम् |
अत एव महादेव सम्बिदाग्रहणञ्चरेत् || ८ ||

यतिर्वा भूपतिर्वापि मद्यानन्दं समाश्रयेत् |
सर्वदा परमेशान सिद्ध्यानन्दं क्वचित् क्वचित् || ९ ||

अन्येषां साधकानाञ्च सम्बिदानन्दवर्धिनी [छ्, ज्: सर्वदा] |
मद्यानन्दं क्वचिद् देव पर्वणि मधुपानयुक् || १० ||

कृष्णपक्षे पिवेन्मद्यं शुक्ले सिद्धिं पिवेन्मुदा |
शुक्ले यदि पिवेन्मद्यं आद्यन्ते सम्बिदां पिवेत् || ११ ||

तन्त्रान्तरे -

कृष्णे शुक्ले पिवेन्मद्यं सम्बिदासंयुतं शिवे |
शुक्ले चाद्यं पिवेत् सिद्धिं कृष्णे चाद्यं पिवेन्मधु || १२ ||

भावचूडामणौ -

सत्त्वोद्भवं सम्बिदाया मद्यस्य राजसोद्भवम् |
त्वरितायास्तमोद्भूतमित्यानन्दस्य लक्षणम् || १३ ||

प्. ११६)

भावमात्रं क्रियात्यक्तं [छ्: क्रियेत्युक्तं; ज्: क्रियायुक्तं] 
सत्त्वेऽपि परमेश्वरि |
राजसीति क्रियाशक्तस्तामसीति क्रियाच्युतः || १४ ||

शक्तिं विना यथानन्दं मद्यस्य परमेश्वरि |
तथा सिद्धिं विना देवि मद्यानन्दं हि निश्चितम् || १५ ||

समयाञ्च पिवेदादौ ततो मद्यं महेश्वरि |
ततः शक्तिं यजेच्चक्रे ततः सिद्धिं पिवेन्मुदा || १६ ||

सिद्धिं विना महेशानि [छ्, ज्: कुलेशानि] कुलकार्ये न योगवान् |
अत एव पिवेत् सिद्धिं शक्तियुक्तो महेश्वरि || १७ ||

शक्तिहीनं हि यत्पानं सम्बिदेति प्रकीर्तितम् |
तदन्ते शक्तिसंयुक्ते सम्बिदा समया भवेत् || १८ ||

रमणं हि यदा देवि तदा सा विजया भवेत् |
स्वेच्छाचारेऽपि रमणं निषेधविधिवर्जितम् || १९ ||

तदा सा सम्बिदा देवी सिद्धिरुपा सनातनी |
शिवोद्भवं यदा द्रव्यं शक्तिः संहृह्य यत्नतः || २० ||

तदा सा सम्बिदा देवी भङ्गरुपा प्रियम्वदा |
पञ्चाङ्गसंयुतां देवि सम्बिदां सेवयेत्तु यः [ज्: सेवयेद्] |
इहलोके सुखं भुक्त्वा यात्यन्ते परमां गतिम् || २१ ||

सम्बिदा समया देवि विजया सिद्धिरेव च |
भङ्गश्च परमेशानि पञ्चधाख्यानुकीर्तितम् [छ्: 
पञ्चधान्यानुकीर्तितम्; ज्: पञ्चधान्यानुकल्पितम्] |
यः करोति त्रिसन्धायायां मम तुल्यो न संशयः || २२ ||

भुक्त्वा तु मादकं द्रव्यं भवेत् कुलपरायणः |
साधकः क्षोभमापन्ने [छ्, ज्: क्षोभमात्रेण] मम क्षोभं 
भवेद् ध्रुवम् || २३ ||

तस्मादादौ प्रकर्तव्यं सम्बिदासेवनं शिवे |
सम्बिदासवयोर्मध्ये सम्बिदेव गरीयसी || २४ ||

प्. ११७)

विजया [घ्, ज्: सम्विदा] ग्रहणं कृत्वा ध्यानं यः कुरुते नरः |
तदा ध्यानमयी मूर्तिः प्रत्यक्षा भवति ध्रुवम् || २५ ||

अतश्च सम्बिदां पीत्वा कारणं हि पिवेत्ततः |
सम्विदासवयोर्मध्ये सम्विदेव गरीयसी || २६ ||

ग्रहणात् मुच्यते पाप्तात् ध्यानात् सिद्धिर्भविष्यति |
ध्यानेन ध्येयं यद्रूपं सम्विदा नित्य [ज्: मुक्ति] दायिका || २७ ||

यथा नित्यं गृहानन्दं गृहिणीसंयुतं [ज्: -संयुता] तथा [ज्: 
यदा] |
आनन्दार्थी वरारोहे आनन्दे [ज्: आनन्दे] विजयां पिवेत् |
क्रियामार्गी क्रियाशक्तः शुद्धेऽपि विजयां पिवेत् || २८ ||

अथ सम्विदाशुद्धिः |

ओं सम्विदे ब्रह्मसम्भूते ब्रह्मपुत्रि सदानघे |
भैरवाणाञ्च तृप्त्यर्थं पवित्रा भव सर्वदा |
ओं ब्रह्माण्यै [घ्, ज्: ब्राह्मण्यै] नमः स्वाहा || २९ ||

ओं सिद्धिमूलाश्रये देवि हीनवोधप्रबोधनि |
राजाप्रजावशङ्करि शत्रुकण्ठत्रिशूलिनि |
ओं क्षत्रियायै नमः स्वाहा || ३० ||

ओं अज्ञानेन्धनदीप्ताग्ने ज्ञानाग्नेर्ज्वालरूपिणि |
आनन्दस्याहुतिं प्रीतिं सम्यक् ज्ञानं प्रयच्छ मे |
ह्री/ वैश्यायै नमः स्वाहा || ३१ ||

ओं नमस्यामि नमस्यामि योगमार्गप्रदर्शिनि [छ्: प्रदायिनी] |
त्रैलोक्यविजये मातः समाधिफलदा भव |
क्लीं [छ्: ह्री/] शूद्रायै नमः स्वाहा || ३२ ||

प्. ११८)

आनन्दनन्दिनीनन्दे सदानन्दपदद्वयम् |
उल्लासानन्दिनि कन्दे चिदानन्दस्वरूपिणि || ३३ ||

दिव्या विमर्षिणी सिद्धा सुसिद्धा सिद्धिमूलिका [छ्: 
सुसिद्धिसर्वमूलिका] |
रोगघ्नी पशुपाशघ्नी कालघ्नी बोधरुपिणी |
मनोन्मनि मधु द्राक्षा खेचरी विजया जया || ३४ ||

इति स्तुत्वा -

धेनुमुद्रां योनिमुद्रां प्रदर्श्य मनुना शिवे |
मूलञ्च दशधा जप्त्वा जुहुयात् कुण्डलीमुखे || ३५ ||

श्रीनाथाय स्वेष्टदेव्यै साधककाय महेश्वरि |
स्वमूर्द्धनि प्रदातव्यं मनुना च पिवेन्मुदा || ३६ ||

पानमन्त्रस्तु -

(अत्र घ्: पुस्तकीयः पाठः :,-
ओं भङ्गे भङ्गे महाभङ्गे महाभैरवि मां संभावय
संभावय वद वद वाग्वादिनि मम जिह्वाग्रे स्थिरीभव
सर्वशत्रुवशङ्करि स्वाहा | अनेन मन्त्रेण कुण्डलीमुखे जुहुयात् 
|) ओं भङ्गे भङ्गे महाभङ्गे महाभङ्गे भैरवाणां
स्तम्भय स्तम्भय वद वद वाग्वादिनि मम जिह्वाग्रे
स्थिरीभव सर्वशत्रुवशङ्करि स्वाहा || इति पिवेत् ||

श्रीदेव्युवाच

चतुर्द्धा सम्विदा प्रोक्ता जातिभेदेन भेदतः |
सम्विदा परमा विद्या भोगमोक्षप्रदा शिवा || ३७ ||

तस्या भेदं जातिपाशं कथमुक्तं सदाशिव |
तस्याः शुद्धिं कथं [घ्: अस्या अशुद्धं किं] देव कथय 
प्राणवल्लभ || ३८ ||

प्. ११९)

श्रीमहादेव उवाच -

साधकस्य क्रियालोपात् जातिपाशेन बन्धिता |
साधकानां साधनार्थे स्वयं जात्यभिसंयुता || ३९ ||

सुवर्णैः केन देवेशि कुण्डलादिर्यथातथा |
ज्ञानिनां ज्ञानभेदेन नानारूपा च सम्विदा || ४० ||

सम्विदाया नचेत् दोषं गुणो नास्ति महेश्वरि |
दूषणं हि फलाक्तस्य गुणं ज्ञेयं हि तस्य तु || ४१ ||

श्रीदेव्युवाच -

ज्ञातव्या सम्विदा देवी चतुर्धा परमेश्वर |
लक्षणं हि तथा स्तोत्रं मम स्थाने प्रकाशय || ४२ ||

श्रीमहादेव उवाच -

ब्राह्मणस्य श्वेतपुष्पं पश्वाचारयुतो यदि |
अन्यथा सम्विदां विद्यां पिवेदानन्दहेतवे || ४३ ||

क्षत्रियस्य रक्तपुष्पं पीतं वैश्यस्य पार्वति |
कृष्णवर्णं हि शूद्रस्य पुष्पेण जातिमानकम् |
पुष्पभेदेन देवेशि जातिभेदं विचिन्तयेत् || ४४ ||

ज्ञानार्णवे श्रीदेव्युवाच -

का जातिर्मम नाथेश यदि ते मययनुग्रहः |
कथय कथय देवं [घ्, ज्: कथस्व महादेव] हितार्त्थाय नरस्य 
च || ४५ ||

श्रीशिव उवाच -

स्व स्व जात्याश्रितं कर्म जातिपाशं प्रकीर्तितम् |
कर्मनष्टे जातिनष्टेऽपि मुक्तिभाक् || ४६ ||

प्. १२०)

आनन्दपटले श्रीशिव उवाच -

दुग्धाम्बुघृतमाध्वीकसैन्धवैर्लवणेन वा |
सितयाथ गुडेनापि पक्वैः कदलिकैरपि || ४७ ||

अमूल्यं मधुरं द्रव्यं पक्वाम्रं पनसादिकम् |
तेन सर्वेण विजयां स्वीकुर्यात् साधकोत्तमः || ४८ ||

दुग्धयोगेन विजया केवलानन्ददायिनी [ख्: -वर्द्धिनी] |
महातेजस्करी चक्षुर्दोषादिकविनाशिनी || ४९ ||

सा पुनर्जलयोगेन सर्वाजीर्णविनाशिनी |
घृतेन मधुना धत्ते वाग्देवीवशकारिणी || ५० ||

प्रतिभामुत्तमां धत्ते धिषणाञ्चातिनिर्मलाम् |
पित्तदोषान् श्लेष्मदोषान् मधुना सह नाशयेत् || ५१ ||

सैन्धवेन महावह्निप्रदा स्याल्लवणेन च |
सितयाथ गुडेनैव शूलघ्नी पित्तनाशिनी || ५२ ||

अतिसारापशमनी श्वासकाशप्रमर्दिनी |
आमवातसमुद्भूतग्रहणीविनिवारिणी || ५३ ||

सर्वैः सुमधुरैर्युक्ता सर्वामयविनाशिनी |
वलपुष्टिप्रदा चैव मधुरस्वरदायिनी || ५४ ||

ज्ञानविज्ञानदात्री च शीलमार्गप्रदर्शिनी |
बहुमूत्रं मूत्रघातं शर्करा च प्रणाशिनी |
प्रकाशितं तव स्नेहात् सर्वागमेषु [क्: सवतन्त्रेषु] गोपितम् || ५५ ||

अथ स्वीकृत्य विजयां सहस्रारे गुरुं यजेत् |
गुरुमन्त्रं समुच्चार्य चतुर्थ्यन्तं निवेदयेत् || ५६ ||

प्रणमेद् दण्डवद्भुमौ जप्त्वा श्रीगुरुपादुकाम् |
इष्टदेवस्य तन्मन्त्रं प्रजपन् विहरेत् कृती || ५७ ||

प्. १२१)

एवमभ्यासतो देवि [घ्, ज्: अभ्यासयोगेन] प्रत्यहं वत्सरं ततः |
तेजस्वी वलवान् वाग्मी मेधावी प्रियदर्शनः || ५८ ||

रूप यौवन सम्पूर्ण नानागुण समाश्रयः |
भविष्यति न सन्देहो द्रव्यस्यास्य निषेवणात् || ५९ ||

सम्विदासवयोर्मध्ये सम्विदेव गरीयसी |
सम्वित् प्रयोगस्तेनैव कर्तव्यः साधकोत्तमः || ६० ||

एककालं द्विकालम्बा त्रिकालं पञ्चकालकम् |
तोलकम्बा द्वितोलम्बा तोलकत्रयमेव वा || ६१ ||

अन्यूना नाधिका मात्रा यथा भवति नित्यशः |
न्यूनाधिकायां मात्रायां फलं न स्यात् कदाचन |
तस्मात् प्रमाणमात्राहि कर्तव्या सिद्धिमिच्छता || ६२ ||

एतत् ते कथितं सर्वं विजयाकल्पमुत्तमम् |
प्रसादादचिरादस्याः सिद्धिर्भवति वाञ्छिता || ६३ ||

प्रावर्य वेश्म श्मनस्य सलब्धकाम
मेतद्रहस्यमुदितं परमं निगूढम् |
कुत्रापि नैव कथनीयमिदं कदाचिद्,
देवि त्वयापि विधिना प्रविधीयतां तत् || ६४ ||

श्रीशिव उवाच -

त्रैलोक्यविजयापत्रं सबीजं घृतभर्जितम् |
त्रिकटु त्रिफला शृङ्गी कृष्ण [घ्, ज्: कुष्ठं] धन्याक सैन्धवम् 
|| ६५ ||

शठी तालीशपत्रञ्च कक्कोलं नागकेशरम् |
यमानीद्वयं [घ्, ज्: यमानीद्वयं - - तत्समम्, अत्र पुस्तकयोः 
पाठान्तरमेतद् दृश्यते] मेथी च जीरकद्वयमेव च |
एतानि समभागानि रौद्रे शुष्काणि चूर्णयेत् || ६६ || 

प्. १२२)

गृहीत्वा चूर्णमेतेषां सम्वित्चूर्णन्तु तत्समम् |
उभयोश्च समां दत्वा सितां तन्मिश्रयेद् दृढम् || ६७ ||

मिश्रयित्वा चतुर्थांशं समं मधुघृतं तथा |
पुनः शिलातले पिष्ट्वा त्रिसुगन्धिञ्च मिश्रयेत् || ६८ ||

स्वर्णादिपात्रे पुरतः स्थापयित्वा ततः क्रमात् |
चतुर्भिर्मन्त्रभिस्तासां शोधनं समुपाचरेत् || ६९ ||

सेवनादस्य देवेशि किं न सिध्यति भूतले |
मन्त्रसिद्धिस्तथा पूजाजपसिद्धिर्वरानने || ७० ||

ज्ञानसिद्धिर्महेशानि सेवनान्मोक्षमाप्नुयात् |
सत्यं सत्युं महेशानि सत्यमेव न संशयः || ७१ ||

अनेन पूर्णहृदयो जपपूजां समाचरेत् |
एकोच्चारणमात्रेण तावच्च [घ्: भवेच्च] लक्षकोटयः || ७२ ||

इति ते कथितं कान्ते सारात्सारं परात्परम् |
यस्मै कस्मै न दातव्यं इति सत्यं कुरु प्रिये || ७३ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे त्रिंशदुल्लासः || ० ||


एकत्रिंशोल्लासः |

अथ श्रीचक्रमध्ये साधकस्य पात्राधारलक्षणम् |

कुलार्णवे -

[पाठोऽयं छ्- पुस्तके अधिको दृश्यते] आधारे स्थापयेत् पात्रं 
मनुना शिवे |
आधारे स्थापयेत् पात्रं मृत्स्थितं मृत्युदायकम् || १ ||

आधारं त्रिविधं प्रोक्तं षट्पद्म्बा चतुष्पदम् |
अथवा वर्तुलाकारं त्रिकोणं त्रिपदान्वितम् || २ ||

अथ साधकस्य पात्रलक्षणम् |

कुलार्णवे -

पात्रं काञ्चन - रत्न काच घटितं मुक्ताकपालोद्भवम् |
विश्वामित्रमयञ्च कामदमिदं हैमं तथा स्फाटिकम् || ३ ||

ज्ञानार्णवे -

त्रिकोणं मण्डलं वीरश्चतुष्कोणं लिखेद्भुवि |
आधारं स्थापयेत्तत्र पात्रं तस्योपरि न्यसेत् || ४ ||

सौवर्णं राजतं वापि काचं मौक्तिकमेव च |
खड्गञ्च नारिकेलञ्च ताम्रं जलजमेव च |
पित्तलं कांस्यसम्भूतं मत्स्यञ्चैव च पार्वति || ५ ||

सर्वकल्याणदं प्रोक्तं सौवर्णं परिकीर्तितम् |
राजतञ्च वरारोहे सर्वरोगविनाशनम् || ६ ||

अभिचारेषु सर्वेषु काचपात्रं विशिष्यते |
पुत्रवृद्धिकरं प्रोक्तं मौक्तिकं परमेश्वरि || ७ ||

प्. १२४)

जलजं तु महेशानि भक्ति [ग्: भुक्ति] मुक्ति फलप्रदम् |
पित्तलं सर्वदोषघ्नं ताम्रजं कीर्तिवर्द्धनम् || ८ ||

मृन्मयञ्च महेशानि चासुरेषु प्रदापयेत् |
नृकपालं महापालं सर्वकार्ये प्रशस्तकम् || ९ ||

वाराही तन्त्रे -

स्वर्ण राजत ताम्राणि सर्वसिद्धिकराणि च |
शान्तिके प्रस्तरं पात्रं स्तम्भने मृन्मयं शिवे || १० ||

पित्तलं मारणे ज्ञेयं ताम्रमुच्चाटने शिवे |
वशीकार्ये कांस्यपात्रं विद्वेषे काचपात्रकम् |
विश्वामित्रं महापात्रं सर्वकार्येषु दुर्लभम् || ११ ||

अक्षया तन्त्रे -

स्वर्णरूप्य शिला कूर्म्म कपालं मृन्मयं प्रिये |
नादिकेलञ्च शङ्खञ्च पात्रञ्च मत्स्यसम्भवम् [घ्, ज्: 
मत्स्यञ्च परमेश्वरि] || १२ ||

विल्ववृक्षसमुद्भूतं पात्रं कुर्याद् विचक्षणः |
कार्यभेदे पात्रभेदं कुर्यात् साधक ईश्वरि || १३ ||

माला [छ्, ज्: माया] पात्रं सर्वकार्ये सत्वरं फलदायकम् |
नृ कपालसमुद्भूतं पात्रं शुद्धं प्रकीर्तितम् || १४ ||

हंसमाहेश्वरे -

प्राणिनां मानुषः श्रेष्ठो धर्माधर्मविभेदवान् |
तत्कपालकृतं पात्रं सर्वं तस्य वृथा भवेत् || १५ ||

पात्रं कुर्यान्महेशानि धर्माधर्मेषु मूढकः |
तस्य मुण्डं स्वयं छेद्य महापात्रं प्रकल्पयेत् || १६ ||

जात्याधमो महापापी युवापि व्याधिहीनकः |
तस्य मुण्डोद्भवं पात्रं महापात्रं प्रकीर्तितम् || १७ ||

प्. १२५)

महापात्रं महामालामेकभावे प्रकल्पयेत् |
महापात्रकृतो राजा यतः शास्ता महेश्वरि || १८ ||

स्वयं छेद्य कृतं पात्रं अन्यकृत् पातकी भवेत् |
योन्याकारं हि यत् पात्रं महापात्रस्वरूपकम् |
मम प्रीतिकरं पात्रं साधकप्रीतिदायकम् || १९ ||

योनिपात्रं वरारोहे महापात्रोत्तमं शिवे |
त्वां विना तस्य माहात्म्यं को वेत्ति जगतीतले || २० ||

योनेर्दोषं हि नास्त्येव तस्याः शुद्धिं न कारयेत् |
योनिपात्रं विना पात्रं शुद्धं कृत्वा पिवेन्मधु |
अशोधितं हि यत् पात्रं केवलं दुःखदायकम् || २१ ||

अथ पात्रशुद्धिः |

समयाचारतन्त्रे -

पात्रमात्रं महेशानि योनिपात्रानुकल्पनम् |
योन्यशुद्धे महेशानि पात्रमात्रेऽप्युशुद्धकम् || २२ ||

दर्शनात् स्पर्शनात् घ्राणात् सेवनान्मधुपानतः |
सर्वं शुद्धं भवेद्देवि योनिज्ञानं भवेद् यदि || २३ ||

मूलेन पात्रं संस्थाप्य मूलेन वीक्षणं शिवे |
शक्तिबीजं लिखेत् मध्ये त्रिकोणान्तर्गतं शिवे |
पूरयेत् [घ्: पूजयेत्] कारणेनापि मूलेन गुरुवाक्यतः || २४ ||

अथवा सर्वपात्राणि सामान्यार्घक्रमेण च |
पूरितानि महेशानि कारणेन महेश्वरि || २५ ||

इति पात्रशुद्धिः ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे एकत्रिंशदुल्लासः || ० ||


द्वात्रिंशोल्लासः |

अथ श्रीचक्रे साधकपात्रस्थापनम् |

योगिनीतन्त्रे -

श्रीपात्रस्य पश्चिमांशे चक्रदेवस्य [घ्: देवचक्रस्य] समुखे |
स्थापयेत् सर्वपात्राणि सामान्यार्घक्रमेण तु || १ ||

कालिकाकुलसर्वस्वे -

घट श्रीपात्रयोर्मध्ये सामान्यार्घक्रमेण तु |
स्थापितानि च पात्राणि पूरयेत् कारणेन तु || २ ||

अथ श्रीपात्रस्थापनस्थ नियमः |

श्रीपात्रं स्थापयेद् वीरः सम्मुखे परमेश्वरि |
पूर्वाद्यं चोत्तराग्रं वा दिवारात्रौ विभेदतः || ३ ||

तन्त्रान्तरे -

सामान्यार्घक्रमेणैव कारणे पूरितानि च |
उत्तरायन्तु संस्थाप्य पश्चिमाग्रं महेश्वरि || ४ ||

नारायणीतन्त्र् -

पूर्वाग्रञ्चोत्तराग्रं वा दिवाचक्रं चरेद् [घ्: यजेद्] यदि |
उत्तराग्रं पश्चिमाग्रं निशाचक्रं चरेद् [घ्: यजेद्] यदि || ५ ||

प्. १२७)

अथ पात्रस्य संख्याकथनम् |

यामले -

नवमं सप्तमं पात्रं अथवा पञ्च पात्रकम् |
त्रिपात्रं परमेशानि स्थापयेन्मनुना शिवे || ६ ||

अथ नवपात्रनामकथनम् |

यामले -

देवीपात्रं गुरोः पात्रं भोगपात्रं महेश्वरि |
योगिनी वलिपात्रञ्च शक्तिपात्रं महेश्वरि || ७ ||

वीरपात्रं पाद्यपात्रं पात्रमाचमनीयकम् |
पात्रं नवममित्युक्तं चतुर्वर्गफलप्रदम् || ८ ||

अथ सप्तपात्रनामकथनम् |

गुरुपात्रं भोगपात्रं शक्तिपात्रं महेश्वरि |
योगिनी वीरपात्रञ्च वलिपाद्यं हि सप्तमम् || ९ ||

अथ पञ्चपात्रनामकथनम् |

देवीपात्रं गुरोः पात्रं भोगपात्रं त्रयं शिवे |
योगिनी - वलिपात्रञ्च पञ्चपात्रं महेश्वरि || १० ||

अथ त्रिपात्रम् |

देवीपात्रं भोगपात्रं गुरोः पात्रं महेश्वरि |
त्रिपात्राणि च कर्तव्यमेकपात्रं न कारयेत् || ११ ||

एकपात्रं न कर्तव्यं यदि साक्षान्महेश्वरः |
मन्त्रस्तस्य वृथा ज्ञेयः शक्तिकार्यं वृथा यतः || १२ ||

एकपात्रं हि कर्तव्यं स्वदेहं शक्तिभावितम् |
निषेधञ्च विधिञ्चैव वामायां नास्ति चेद् यतः || १३ ||

प्. १२८)

तथापि परमेशानि ज्ञानी ध्यानी न कारयेत् |
ध्याननिष्ठस्य देवेशि गुरोर्ध्यानं हि बीजकम् |
गुरूपात्रोद्भवं मद्यमेकपात्रं पिवेन्मुदा || १४ ||

कुब्जिकातन्त्रे -

एकपात्रं समादाय यावदानन्दभाग् भवेत् |
तावन्मद्यं पिवेद् भक्तो यावत् पानं क्रमात् क्र्मात् || १५ ||

अथ कुब्जिकातन्त्रोक्तपात्रनामकथनम् |

देव्याः पात्रं गुरोः भोगपात्रं त्रयं मतम् |
योगिनी बलिपात्रञ्च [पूजापात्रञ्चात्मपात्रं] 
पञ्चपात्रमिदं मतम् || १६ ||

शक्तिपात्रं वीरपात्रं सप्तपात्रं महेश्वरि |
पाद्यमाचमनीयञ्च नवमं परिकीर्तितम् || १७ ||

अथ पात्रदानक्रमः |

देवीपात्रं ददेद् देव्यै गुरवे गुरुपात्रकम् |
शक्तये भोगपात्रञ्च पूजापात्राद् यजेत् शिवाम् || १८ ||

कुलकुण्डलिनीवक्त्रे चात्मपात्रं नियोजयेत् [घ्, ज्: निवेदयेत्] |
शक्तिमात्रे शक्तिपात्रं वीराय वीरपात्रकम् || १९ ||

श्रीपदे पाद्यपात्रञ्च मुखे आचमनीयकम् |
श्रीपात्रादमृतेननापि यजेदर्घादिना प्रिये || २० ||

यामले -

देव्याः पात्रं ददेद् देव्यै गुरवे गुरुपात्रकम् |
भोगार्थं भोगपात्रञ्च शक्तये च प्रदापयेत् || २१ ||

योगिन्यै योगिनीपात्रं दद्याच्च कुलनायिके |
वटुकक्षेत्रपालेभ्यो वलिपात्रं निवेदयेत् || २२ ||

प्. १२९)

शक्तये शक्तिपात्रञ्च वीराय वीरपात्रकम् |
पाद्यपात्रं पदे [घ्: ददेत्] देव्या मुखे आचमनीयकम् || २३ ||

अन्यत् सर्वं वरारोहे श्रीपात्रादमृतं ददेत् |
चरणामृतपानार्थं चरणे कारणं ददेत् |
कारणं हि भवेत् कार्यं श्रीदेव्याश्चरणाम्बुजे || २४ ||

विष्णुयामले -

कारणं हि यदा देवि श्रीदेव्याः पदसंयुतम् |
मृतभावं परित्यज्याप्यमरः साधको भवेत् || २५ ||

शक्त्युच्छिष्टं पिवेच्चक्रे वीरोच्छिष्टं हि चर्वणम् |
अतश्च साधकाः सर्वे ददेयुः कारणं मुखे || २६ ||

ज्ञानार्णवे -

चक्रान्ते परमेशानि ददेदाचमनीयकम् |
तदन्ते साधको देवि [ज्: परमेशानि] पिवेदोष्ठाधरं मधु || २७ ||

निगमकल्पलतायाम् -

यत्र स्थानेऽपि श्रीचक्रं तत्र गच्छामि शङ्कर |
नारीदेहसंश्रिताहममृतपानमाश्रिता || २८ ||

तस्या दुःखेऽप्यहं दुःखी सुखेऽहं सुखभागिनी |
यथा देहस्य दुःखेऽपि देही भवति दुःखभाक् || २९ ||

एकापि सुन्दरी देवी श्रीचक्रेषु त्रिधा परा |
साधकस्यापि मुक्त्यर्थं पानाक्ता कामुकान्विता || ३० ||

सुन्दरी रमणीरूपा राजराजेश्वरी परा |
परा श्रीकालिकारूपा [ज्: स्त्री-] श्रीचक्रपालने वरा || ३१ ||

प्. १३०)

खड्गहस्ता ललजिह्वा मुक्तकेशी चतुर्भुजा |
वराभयकरा घोरारावयुक्ता विभूषणा || ३२ ||

स्वनाथस्य करं धृत्वा भ्रमन्ती चक्रपालिका |
नग्ना मत्ता महादेवी सिंहपृष्ठे शवासना || ३३ ||

योगिनी योगसंयुक्ता खड्गहस्ता दिगम्बरी |
लक्ष लक्ष समायुक्ता श्रीचक्रं पालयेत् सदा || ३४ ||

परा श्रीतारिणी विद्या श्रीचक्रे द्रव्यसंश्रिता [घ्: संस्थिता] |
दर्शने घ्राणसंस्पर्शे पानानन्दप्रदायिका || ३५ ||

संगृह्य पूर्णचषकं स्थापयेत् स्थण्डिलोपरि |
पूजान्ते शक्तये दद्यात् पात्रं ग्राह्यं कृपान्वितम् [गृह्य 
कृपान्विता] || ३६ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे द्वात्रिंशदुल्लासः || ० ||


त्रयस्त्रिंशोल्लासः |

अथ वटुकवलिः |

कुलार्णवे -

यावन्न दद्यात् पात्रं हि वटुकाय कुलेश्वरि |
सर्वदेवा न तृप्यन्ति स्मरणात् पूजनात् शिवे || १ ||

वटुकादीन् यजेच्चक्रे गन्धपुष्पादिभिः क्रमात् |
सर्वद्रव्यसमायुक्तं मनुना पात्रकं ददेत् || २ ||

प्. १३१)

[अत्र ध छ ज पुस्तकेषु पाठोऽयं दृश्यते : -
अथ वटुकामन्त्रः |
ओं ओं ओं देवीपुत्र वटुकनाथ कपिलजटाभार भास्वर 
पिङ्गलत्रिनेत्र ज्वालामुख इमं वलिं गृह्ण गृह्ण स्वाहा |
	बलिदानेन सन्तुष्टो वटुकः सर्वसिद्धिदः |
	शान्तिं करोतु मे नित्यं भूतवेतालसेवितः ||]

अथ वटुकमन्त्रोद्धारः |

ज्ञानार्णवे -

एह्येहि देवीपुत्रान्ते वटुकान्ते च नाथ च |
कपिलान्ते जटाभार भासुरान्ते त्रिनेत्र च || ३ ||

ज्वालामुखञ्च सर्वान्ते विघ्नान्नाशय नाशय |
सर्वोपचारसहितवलिं हृह्ण द्विधापदम् |
वह्निजायान्वितो मन्त्रो वटुकस्य उदाहृतः || ४ ||

मन्त्रस्तु |

ओं एह्येहि देवीपुत्र वटुकनाथ कपिलजटाभार भासुरत्रिनेत्र 
ज्वालामुख विघ्नान्नाशय नाशय सर्वोपचारसहितवलिं गृह्ण 
गृह्ण स्वाहा ||

बलिदानेन सन्तुष्टो वटुकः सर्वसिद्धीदः |
शान्तिं करोतु मे नित्यं भूतवेतालसेवितः || ५ ||

[अत्र घ् छ् ज पुस्तकेषु पाठोऽयं दृश्यते -
ओं ओं ओं सर्वयोगिनीभ्यः सर्वभूतेभ्यो डाकिनीभ्यः शाकिनीभ्यः 
त्रैलोक्यवासिनीभ्य इमां पूजावलिं गृह्ण गृह्ण स्वाहा |]

अथ योगिनीबलिः |

ऊर्द्धे ब्रह्माण्डतो वा दिवि गगनतले भूतले निष्कले वा,
पाताले वा अनले वा सलिलिपवनयोर्यत्र कुत्र स्थिते वा, 

प्. १३२)

क्षेत्रे पीठोपपीठादिषु कृतपदा धूपदीपादिकेन,
प्रीता देव्यः सदा नः शुभवलिविधिना पान्तु देवेन्द्रवन्द्याः || ६ 
||

ओं सर्वयोगिनीभ्यः सर्वभूतेभ्यो डाकिनीभ्यः |
त्रैलोक्यवासिनीभ्य इमां पूजावलिं गृह्ण गृह्ण स्वाहा ||
ओं यां योगिनीभ्य हु/ फट् स्वाहा ||

अस्योद्धारः |

एतदन्ते महेशानि यां बीजं योगिनी ततः |
भ्यः स्वाहा सर्ववर्णान्ते योगिनीपदमालिखेत् || ७ ||

कवचं चास्तमालिख्य वह्निजायां पुनर्लिखेत् |
अनेन मनुना देवि योगिनीनां बलिर्भवेत् || ८ ||

ओं ये केचिद् योगिनी रुद्रा सौम्या घोरतरा परा |
खेचरीषु भूचरीषु सा मे प्रीतास्तु सर्वदा || ९ ||

[अत्र घ् छ् ज् पुस्तकेषु पाठान्तरोऽयं दृश्यते -
ओं ओं ओं देव देव देवीपुत्र वटुकनाथ उच्छिष्टहारिणी मुहुर्मुहुः 
क्षं क्षं क्षेत्रपाल सर्वविघ्नान्नाशय नाशय 
सर्वोपचारसहितमिमां पूजावलिं गृह्ण गृह्ण स्वाहा ||]

अथ क्षेत्रपालवलिः |

षड्दीर्घं स्वरसं भिन्नं क्ष कारं विलिखेत् प्रिये |
स्थानक्षेत्रपदं पानधूपदीपादि चालिखेत् || १० ||

सहितं वलिमालिख्य गृह्ण गृह्ण ततो वदेत् |
वह्निजायान्वितो मन्त्रः क्षेत्रपालस्य सुन्दरि || ११ ||

प्. १३३)

मन्त्रस्तु |

ओं क्षां क्षीं क्षूं क्षैं क्षौं क्षः एह्येहि क्षेत्रपाल 
धूपदीपादिसहितवलिं गृह्ण गृह्ण स्वाहा |

यस्मिन् [ज्: योऽस्मिन्] क्षेत्रे निवासी च क्षेत्रपालस्य किङ्करः |
प्रीतोऽयं बलिदानेन सर्वरक्षां करोतु मे || १२ ||

[पाठोऽयं घ् छ् ज् पुस्तकेषु न दृश्यते |]

अथ गणेशवलिः |

गां गीं गूं त्रयमालिख्य ङेन्तं गणपतिं ततः |
वरान्ते वरदान्ते च सर्वान्ते जनमालिखेत् || १३ ||

मे वशं चालय प्रोच्य वलिं गृह्ण द्विधापदम् |
वह्निजायान्वितो मन्त्रो गणेशस्य वलिं हरेत् || १४ ||

[पाठोऽयं घ् छ् ज् पुस्तकेषु न दृश्यते |]

मन्त्रस्तु |

गां गीं गूं गणपतये वरवरद सर्वजन मे वशं चालय 
वलिं गृह्ण गृह्ण स्वाहा ||

अथ सर्वभूतेभ्यो वलिः |

ओं ओं ओं सर्वभूतेभ्यः सर्वभूतादिपतिभ्यो नमः |
भूता ये विविधाकारा दिक्षु भुमान्तरीक्षगाः |
पातालतलसंस्थाश्च शिवयोगेन भाषिताः || १५ ||

ध्रुवाद्याः सत्य [ज्: सर्व] गन्धर्वा ऐन्द्राद्याः सर्वदेवताः |
तृप्यन्तु प्रीतिमनसो भूता गृह्णन्त्विमां बलिम् || १६ ||

प्. १३४)

अथ सामान्यवलिः |

राजराजेश्वरवलिं सर्वदेवस्य सम्मतम् |
यस्य नाम प्रदातव्यं तद्देवो वलिमिच्छति || १७ ||

तारत्रयं वदेत् पश्चात् अमुकं क्षेत्रपालकम् |
राजराजेश्वर इमां पूजावलिं ततः परम् |
गृह्ण युग्मं द्विधान्तोयं मनुः सर्वफलप्रदम् || १८ ||

मन्त्रस्तु |

ओं ओं ओं अमुक क्षेत्रपाल राजराजेश्वर इमां पूजावलिं गृह्ण 
गृह्ण स्वाहा |
अनेन वलिदानेन वटुवर्गसमन्विताः |
राजराजेश्वरो देवो मे प्रसीदतु सर्वदा || १९ ||

[२०-२३ संख्यकाः श्लोका घ् छ् ज् पुस्तकेषु न विद्यन्ते |]
वामांगुष्ठानामिकाभ्यां वटुकस्य वलिर्भवेत् |
दक्षांगुष्ठानामिकाभ्यां योगिनीनान्तु कथ्यते || २० ||

दक्षिणामूर्तिसंहितायाम् -

वाममुष्टिं विधायादौ तर्जनीं शरणां कुरु |
अनया मुद्रया देवि क्षेत्रपालवलिर्भवेत् || २१ ||

तथा मुष्टेसु मध्यस्थामंगुलीं दण्डवत् कुरु |
गजतुण्डाख्यमहामुद्रा गाणपस्य [च्: गणेशस्य] वलिर्भवेत् || २२ 
||

अनेन वलिदानेन वटुवर्गसमन्विताः |
राजराजेश्वरी देवो मे प्रसीदतु सर्वदा || २३ ||

प्. १३५)

कुमारी तन्त्रे -

अथ कुलदीप दर्शनम् |

कुलकार्ये महेशानि कुलदीपं प्रदापयेत् |
कुलदीपं विना भद्रे ज्ञानदीपं नचेत् क्वचित् || २४ ||

श्रीदेव्युवाच -

कुलदीपं हि किं रूपं केन द्रव्येण वा कृतम् |
निवेद्यं केन रूपेण कथय प्राणवल्लभ || २५ ||

श्रीशिव उवाच -

ईषद्रक्तपिष्टकेन त्रिकोणगर्त [क्: गर्थ] मानतान् |
दीपान् डमरुकाराञ्च बृद्धस्य नखमानतः || २६ ||

आकर्षाह्ययुतान् [घ्: आकर्षाष्टयुतान्; ज्: आकर्षोह्ययुतान्] दीपान् 
नवसप्तत्रिपञ्चमः |
शतान्यूने महेशानि युग्मान्यं दीप कल्पनम् || २७ ||

शताधिक्यं युग्मदीपं सहस्रं परमेश्वरि |
दीपसंख्यां परिभ्राम्य स्वतेजस्तेजसि लयम् || २८ ||

ज्ञानार्णवे -

रात्रौ कुलक्रियायाञ्च कुलदीपसहस्रकम् |
शतं देयं दिवा कार्ये कुलनिष्ठश्च साधकः || २९ ||

अन्तस्तेजो वहिस्तेजोऽप्येकं कृत्वा महेश्वरि |
त्रिधा देव्यग्रे संभ्राम्य कुलदीपं निवेदयेत् || ३० ||

मन्त्रस्तु |

समस्तचक्रचक्रेशीयुतं देवि ममात्मकम् |
आरक्तकामदं दीपं गृहाण मम सिद्धये || ३१ ||

प्. १३६)

त्रिवारं दर्शयेद्दीपं चरणाच्छिरमानतः |
पञ्चमं सप्तमं वापि नवमं वा विशेषकम् || ३२ ||

कालीविलासतन्त्रे -

अथ पात्रस्वीकारः |

आदौ यजेत् स्वेष्टदेवीं पाद्याद्यै [छ्: पाद्यार्घैः] 
रूपचारकैः |
ततः शक्तिं यजेत् चक्रे यया शक्त्यायुतः शिवे [घ्: प्रिये] || ३३ ||

स्व स्व विद्योक्तमन्त्रेण विधानेन यजेत् शिवाम् |
स्वशक्तिं परशक्तिं वा दीक्षिताञ्चेद् यजेत् शिवाम् || ३४ ||

अभ्यर्च्य देवताबुद्ध्या [घ्: ध्यात्वा] भोगपात्रं निवेदयेत् |
सा तु पात्रं [छ्, ज्: साऽत्मपात्रं] नमस्कृत्य 
करसंपुटमुद्रया |
त्रिशूलमुद्रया गृह्य पिवेदाचार्यवाक्यतः || ३५ ||

अन्याभ्यश्च प्रदायेच्च [छ्, ज्: प्रदाव्यं] शक्तिभ्यश्च महेश्वरि |
पृथक् पात्रं प्रदातव्यं मधुना सह भैरवि || ३६ ||

पात्रं संगृह्य सा देवी प्रसादं पात्रशेषकम् |
भैरवाय प्रदातव्यं भक्ताय सेवकाय च || ३७ ||

गृहित्वा प्रथमं पात्रं स्थापितं मधुना सह |
स्वष्टेदेवीं पूजयित्वा मूलमन्त्रं जपेत् प्रिये |
मुद्रामांसैर्महेशानि [घ्: महादेवि] सुरादेवीं प्रपूजयेत् || ३८ 
||

अङ्गन्यासञ्च स्वीकृत्य कराङ्गन्यासमेव च |
प्राणायामं ततः कृत्वा गृह्णीयात् पात्रमुत्तमम् || ३९ ||

कुब्जिकातन्त्रे -

अङ्गन्यासं करन्यासं वर्णन्यासं महेश्वरि |
स्वविद्योक्त ऋषिन्यासं व्यापकन्यासमेव च || ४० ||

पञ्चधा न्यासमाश्रित्य प्राणायामञ्चरेन्मुदा |
ततः पात्रं नमस्कृत्य जुहुयात् कुण्डलीमुखे  || ४१ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे त्रित्रिंशदुल्लासः || ० ||


चतुस्त्रिंशोल्लासः ||

श्रीदेव्युवाच -

फलं किं न्यासजालस्य कथय प्राणवल्लभ |
अतिसूक्ष्मतमनाम्नः प्राणायामस्य किं फलम् || १ ||

अथाङ्गन्यासादिफलम् |

श्रीशिव उवाच -

अङ्गन्यासं करन्यासं मूलेन प्रणवेन वा |
पञ्चाशन्मनुना देवि वर्णन्यासं समाचरेत् || २ ||

अङ्गन्यासे षडङ्गानि देवाङ्गानि विचिन्तयेत् |
करन्यासे करं ज्ञेयं देवस्य करमात्रकम् || ३ ||

पञ्चाशन्मातृकारूपी कोटी कोटी च देवता |
वर्णन्यासे महेशानि देहो देवमयो भवेत् || ४ ||

ऋषिन्यासे स्वदेहं हि देवदेहं विचिन्तयेत् |
सोऽहं ज्ञानेन देवेशि ऋष्यहं परिचिन्तयेत् || ५ ||

तन्त्रान्तरे -

गृहीत्वा देवतामन्त्रं साक्षाच्चेद् यदि देवता |
तद्देहं देवतारूपं सोऽहं ज्ञानं सदा यदा || ६ ||

प्. १३८)

कुब्जिकातन्त्रे -

क्षितिर्जलं तेजो वायुर्व्योम देही तथा मनः [घ्, छ्, ज्: मनः शिवे] |
सप्तधा न्यासजालेन सप्तैते देवरूपिणः || ७ ||

आपादशिरः पर्यन्तं मूलमन्त्रेण भाविनि |
सप्तधा मन्त्रयेन्मन्त्री क्यापकन्यासकं शिवे || ८ ||

अथ प्राणायामफलम् |

प्राणायामेन देवेशि निद्रां त्यक्त्वापि कुण्डली |
भक्त्यापि यद्दीयमानं तद् गृह्णाति कुलेश्वरि || ९ ||

कारणपूरितं पात्रं गृह्णीयान्मनुना शिवे |
आधारे मनुना स्थाप्य तर्पयेत् तदनन्तरम् || १० ||

तर्पयेद् गुरुणा सार्द्धं स्व - स्व पात्राच्च कारणैः |
गुरुशक्तिं तर्पयित्वा स्वेष्टदेवीञ्च तर्पयेत् || ११ ||

निगमतत्त्वे -

स्वेष्टदेवीं यदा देव स्वशक्तिं चिन्तयेत् परम् [ज्: स्वशक्तिचिन्तनात् 
परम्] |
शक्तयेऽपि [ज्: शक्तिमेति] तदा देव्याः पात्रं न संशयः |
गुरोराज्ञानुसारेण तच्छक्तिरमणञ्चरेत् || १२ ||

यदा स्वेष्टस्य वामस्थां रक्तवर्णां विचिन्तयेत् |
स्वशक्तिं परमेशान स्वेष्टदेवीञ्च चिन्तयेत् |
गुरोराज्ञानुसारेण पात्रं दत्त्वा क्रियाञ्चरेत् || १३ ||

स्त्रीमात्रे हरपत्नी स्यात् पुमान् मात्रे च शङ्करः |
विवाहं बन्धनं ज्ञेयं वर्तिस्थो वह्निवत् प्रिये || १४ ||

शिव - देवो गुरुः साक्षाद् गुरुदेवः सदाशिवः |
तस्य वामे नारीमात्रं रमणञ्च तदाज्ञया || १५ ||

प्. १३९)

नारायणीतन्त्र -

यदाज्ञया महेशानि वीरकर्माणि साधयेत् |
तदाज्ञया रमेत् शक्तिं मातृभावं परित्यजेत् || १६ ||

अथ तर्पणक्रमः |

मांसेन कारणं मिश्रं पाणिभ्यां तत्त्वमुद्रया |
विन्दुमात्रं क्षिपेन्मूर्ध्नि पादुकामन्त्रमुच्चरन् |
श्रीगुरोश्चरणं ध्यायन् स्वमूर्ध्नि गुरुपादुकाम् || १७ ||

गुरुशक्तिं तर्पयित्वा तथैवानन्दभैरवीम् |
आनन्दभैरवं देवं स्वेष्टविद्यां हि तर्पयेत् || १८ ||

त्रिवारं तर्पयेन्मूर्ध्नि हृदयेऽपि त्रिवारकम् |
सहस्रारे स्वेष्टविद्यासहितं तर्पयेद् गुरुम् || १९ ||

हृदये तर्पयेद् रम्यं देवतायाः प्रभेदके |
अभेदे तर्पयेद् भद्रे [छ्, ज्: भद्रं] सहस्रारे महापुरे || २० ||

तर्पणेन भवेत् शान्तिर्देवता स्थिरता भवेत् |
अतश्च तर्पयेद्देवान् तान्त्रिके वैदिकेषु च || २१ ||

मन्त्रस्तु |

तारत्रयं समुच्चार्य श्रीगुरोर्नामपूर्वकम् |
श्रीपादुकां तर्पयामि पूजयामीति वा प्रिये || २२ ||

अथ गुरुपंक्ति तर्पणम् |

गुरुं परगुरुञ्चैव परापरगुरुन्ततः |
परमेष्ठिगुरुं देवि तर्पयेत् त्रित्रिवारकम् || २३ ||

प्. १४०)

भावचूडामणौ श्रीपार्वत्युवाच -

को गुरुः परमेशान कोऽपि स्यात् परमो गुरुः |
परापरगुरुः को वा परमेष्ठिगुरुश्च कः || २४ ||

श्रीशिव उवाच -

स्थूलसूक्ष्मोभयोरैक्यं गुरुर्ज्ञानस्य कारणम् |
नानारूपं स्थूलमात्रं यथाग्निः काष्ठसंयुतः || २५ ||

सूक्ष्मस्य बोधं विज्ञेयं स्थूलबोधस्य बीजकम् |
स्थूलस्य बोधं विज्ञेयं सूक्ष्मबोधस्य बीजकम् |
ऐक्यं कृत्वा स्थूलसूक्ष्मं सर्वमेतत् प्रकाशितम् || २६ ||

मन्त्रदाता गुरुः प्रोक्तो मन्त्रस्तु परमो गुरुः |
परापरगुरुस्त्वं हि परमेष्ठिगुरुर्ह्यहम् || २७ ||

अथ स्वेष्टविद्या तर्पणम् |

हंसमाहेश्वरे -

आदौ मूलं समुच्चार्य सायुधां परिवारकम् |
सवाहनां स्वेष्टदेवीं तर्पयामि द्विधाअन्तकः || २८ ||

ऐक्यज्ञानस्य बीजं हि निषेधविधिवर्जितम् |
तर्पयेच्चेत् क्रियासङ्गाद् गुरुणा सह भाविनीम् || २९ ||

सत्त्वे श्वेतं गुरुं ध्यायेत् शक्त्या सह दयान्वितम् |
श्वेतवर्णा द्विभुजाक्ता द्विनेत्रा तत्समायुतम् || ३० ||

रजे रक्ता तमे कृष्णा चतुर्वाह त्रिलोचना |
तत्संयुक्तं गुरुं ध्यायेत् तर्पणादिकमाचरेत् || ३१ ||

प्. १४१)

ततः क्रमः |

ज्ञानार्णवे -

अंगुष्ठानामिकायोगाद् वामहस्तेन तर्पयेत् |
अंगुष्ठतर्जनीयोगाद् दक्षिणे [ज्: दक्षेण] पुष्पपातनम् || ३२ ||

अंगुष्ठो भैरवो देवोऽप्यनामिका च चण्डिका |
उभयोर्योग [घ्: तयोः संयोग-] मात्रेण द्रव्यं स्यादमृतोपमम् 
|| ३३ ||

वृद्धांगुष्ठो भैरवोऽपि तर्जनी चण्डिका परा |
अनयोर्योगमात्रेण द्रव्यं पुष्पं मनोहरम् || ३४ ||

तर्जनी चण्डिकारूपा दक्षहस्तस्य शङ्करि |
अंगुष्ठयोगात् सा देवी पुष्पिता कामविह्वला || ३५ ||

दक्षिणे गृह्य पात्रेण वामेऽपि तत्त्वमुद्रया |
मांसमात्रं कारणेन मूलेन तर्पणञ्चरेत् |
तर्पयेद् योनिमध्ये तु योनिं संगृह्य तत्परम् || २६ ||

दक्षिणेन करेणापि योनौ पुष्प प्रपातनम् |
बिन्दुमात्रेण द्रव्येण तुष्टा भवति कामिनी || ३७ ||

निजशक्तेरभावेऽपि जले योनिं विचिन्तयेत् |
तर्पणादि प्रकर्तव्यं जलमाया सनातनी || ३८ ||

यथा वेश्या सर्वपूज्या सर्वस्य बन्धमुक्तिदा |
तथा तोयं सर्वपूज्यं सर्वस्य बन्धमुक्तिदम् || ३९ ||

ज्ञानार्णवे -

स्वदेहे तर्पणं भद्रं स्वदेहं देवदेहकम् |
तर्पयेद् ज्ञानवान् देवि स्वमूर्ध्नि हृदये च वा || ४० ||

प्. १४२)

त्रिवारं तर्पणं देवि त्रिवारं पुष्प पातनम् |
गुणत्रयस्य चैकत्वे तर्पणं चैकवारकम् || ४१ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथ विरचिते सर्वोल्लासे चतुस्त्रिंशदुल्लासः || ० ||


पञ्चत्रिशोल्लासः |

अथ पात्रस्वीकारः |

ततः पात्रं [छ्, ज्: तत्पात्रञ्च] नमस्कृत्य करसंपुटमुद्रया |
त्रिशूलमुद्रया गृह्य प्रतिपात्रेषु वन्दनम् || १ ||

ज्ञानद्वीपे -

शक्तिपात्रं नमेत् शक्तिर्बीरश्च वीरपात्रकम् |
प्रतिपात्रं शुद्धियुक्तं सुरादेवीं विचिन्तयेत् || २ ||

आधारे स्थापितं [घ्: स्थापयेत्] पात्रं संगृह्य दक्षिणे करे |
परे वामे करे स्थाप्य सुरादेवीञ्च प्रार्थयेत् || ३ ||

अथ प्रार्थना |

समुद्रे मध्यमाने तु क्षीराब्धौ सागरोत्तमे |
तत्रोत्पन्नां सुरादेवीं कलौ कारणरूपिणीम् |
अमृतं सत्यलोकेषु स्वर्गलोकेषु कारणम् || ४ ||

सुरासेवात् सुरत्वं हि देहि मे कामविह्वले |
स्पर्शनात् कामदागृत्वं दर्शनात् पापहारिणी |
आनन्दत्वं सेवनाच्च मुक्तित्वं रमणीयुतात् || ५ ||

प्. १४३)

त्रिपात्रं पञ्चपात्रं वा सप्तपात्रं महेश्वरि |
पात्रञ्च नवमं देवि वन्दनीयं पिवेन्मधु || ६ ||

एकपात्रं युग्मपात्रं चक्रान्ते नैव कारयेत् |
संख्याविरहितं पात्रं केवलं मृत्युदायकम् || ७ ||

तन्त्रान्तरे -

एकपात्रं न कर्तव्यं यदि साक्षान्महेश्वरः |
तस्य मन्त्रो वृथा देवि पानं नरकदायकम् || ८ ||

कुलार्णवे -

त्रिपात्रं पञ्चपात्रान्तं नियमेन पिवेन्मधु |
अत ऊर्द्धं महेशानि नियमः कः क्षमो भवेत् || ९ ||

सप्तमं नवमं यावद् यदि स्यान्नियमो भवेत् |
सप्तमं नवमं यावद् यदि स्यान्नियमो भवेत् [छ्: तस्मान्न 
नियमञ्चरेत्; ज्: तावन्न नियमञ्चरेत्] || १० ||

तस्यार्थं वन्दनं मन्त्रं वक्ष्यामि शृणु पार्वति |
पञ्चपात्रं वन्दनीयं नवमञ्च महेश्वरि |
वन्दनीयं क्रमात् [छ्, ज्: क्रमे] कुर्यान्नियमेन पिवेन्मधु || ११ ||

अथ पञ्चपात्रवन्दनम् |

श्रीमद्भैरवशेखरप्रविलसत्चन्द्रामृतप्लावितं,
क्षेत्राधीश्वरयोगिनीकुलगणैः सिद्धैः समाराधितम् |
आनन्दार्णवकं महात्मकमिदं साक्षात्त्रिखण्डामृतं,
वन्दे श्रीप्रथमं कराम्बु जगतं पात्रं विशुद्धिप्रदम् || १२ ||

जुहोमि कुण्डलीवक्त्रे जुह्स्वेति वदेद् गुरुः |
आजिह्वान्तं कुण्डलिनीं ध्यात्वा पानं चरेन्मधु || १३ ||

प्. १४४)

तन्त्रचिन्तामणौ -

वामहस्तेऽइ चषकं दक्षहस्तेन पार्वति |
शुद्धिं कृत्वा [ग्, घ्, च्: धृत्वा] महेशानि चषके विनियोजयेत् || १४ ||

मूलेन पात्रं दातव्यं गृह्नीयान्मनुना [च्: मधुना] शिवे |
कुलकुण्डलिनी-वक्त्रे दत्त्वा ध्यायेद् गुरुं स्वयम् [ज्: शिवे] || १५ ||

पुनः पात्रं मांसयुक्तं गृहीत्वा कुलनायिके [घ्: 
ब्रह्मचिन्तनम्] |
मूलेन कुण्डली वक्त्रे दत्त्वा ब्रह्म निरूपणम् || १६ ||

द्वितीयपात्रवन्दनम् |

द्वितीयपात्रवन्दनम् |

(२)

ओं हैमं मीनरसावहं दयितया दत्तञ्च पेयादिभिः,
किञ्चिच्चञ्चलरक्तपङ्जदृशा तस्यै समावेदितम् |
वामे स्वादु [ज्: साधु] विशुद्धिकरणं पानं निधायात्मकं, 
[घ्, छ्: विधायात्मकं; ज्: विधेयात्मकं]
वन्दे पात्रमहं द्वितीयमधुनानन्दैकसम्वर्द्धनम् || १७ ||

तृतीयपात्रवन्दनम् |

(३)

सर्वाम्नाय कलाकलापकलितं [क्: -ललितं] कौतूहलद्योतकं [घ् 
छ्: द्योतनम्; ज्: द्योतितम्]
चन्द्रोपेन्द्रमहेन्द्रशम्भुवरुणब्रह्मादिभिः सेवितम् |
ध्यातं देवगणैः परं मुनिगणैर्ब्रह्मादिभिः [घ्, ज्: 
मोक्षर्थिभिः] सर्वदा,
वन्दे पात्रमहं [ज्: पापहरं] तृतीयमधुना 
चात्मावबोधक्षमम् || १८ ||

प्. १४५)

प्राणायामात् चरेत् पानं [घ्: पात्रं] प्राणायामं तदन्तरम् |
तदन्ते रमणं कुर्यान्मूलमन्त्रजपान्वितम् || १९ ||

त्रिपात्रसंयुतं चक्रमिदमुक्तं महेश्वरि |
पञ्चपात्रयुतं चक्रं वन्दनं शृणु पार्वति || २० ||

चतुर्थापात्रवन्दनम् |

(४)

ओं मद्यं मीनरसावहं हरिहरब्रह्मादिभिः सेवितं,
मुद्रामैथुनधर्मकर्मनिरतं क्षाराम्लतिक्ताश्रयम् |
आचार्याष्टकसिद्धि [घ्: सिद्ध] भैरवकलामांसेनसंशोधितं,
पायात् पञ्चमकारतत्त्वसहितं पात्रं चतुर्थं नमः || २१ ||

पञ्चमपात्रवन्दनम् |

(५)

आधारे भुजगाधिराजवलये पात्रं महीमण्डलं,
मद्यं सप्तसमुद्रवारिपिशितञ्चाष्टौ च दिग्दन्तिनः |
सोऽहं भैरवमर्चयन् प्रतिदिनं तारागणै रक्षितैः,
रादित्यप्रमुखैः सुरासुरगणैराज्ञाकरैः किङ्करैः || २२ ||

अथ नवपात्रवन्दनम् |

रुद्रयामले -

पात्रवन्दनमित्युक्तं नवमं सप्तमं प्रिये |
यत्कृत्वा [घ्: कृते] साधकश्रेष्ठः शिवतुल्यो न संशयः || २३ ||

(१)

श्रीमद्भैरवशेखरप्रविलसत् चन्द्रामृतप्लावितं,
क्षेत्राधीश्वरयोगिनीगणमहासिद्धैः समावेदितम् |

प्. १४६)

आनन्दार्णवकं नवात्मकमिदं [घ्: महात्मकम्] 
साक्षात्त्रिखण्डामृतं,
तत्पात्रं प्रथमं समस्तजगतां सौख्याय वन्दे सदा || २४ ||

(२)

सर्वाम्नायमिलत् कलाकुलकलाकौतूहलद्योतक,
इन्द्रो [घ्: चन्द्रो] पेन्द्रमहेन्द्रचन्द्रकिरणैर्ब्रह्मादिभिः [घ्: 
शम्भुवरुणं-] सेवितम् |
ध्यानादेव परिश्रुतं विलयमुत्पादाय यत् सर्वदा,
लोकानां शुभवृद्धिदायकमिदं पात्रं द्वितीयं नमः || २५ ||

(३)

मद्यं मांसरसावहं हरिहरब्रह्मादिभिः सेवितं,
मुद्रामैथुनधर्मकर्मसुभगं क्षाराम्लातिक्ताश्रयम् |
आचार्यष्टकसिद्धि [घ्: -सिद्ध्] भैरवकलामांसेन संशोधितं,
पायात् पञ्चमकारतत्त्वसहितं पात्रं तृतीयं नमः || २६ ||

(४)

विष्णुर्भूतसगोलसर्वसुखदं ब्रह्मादिसंचर्चितं,
सेव्यन्ते शिवशक्तिसंयुतमिदं पञ्चोपचारैः सदा |
सत्स्यं छागकपोतमुत्तमरसं पात्रञ्च सर्वेश्वरम्,
तत्पात्रञ्च समस्तपुण्यसुखदं पात्रं चतुर्थं नमः || २७ ||

(५)

सर्वाम्न्यायकुलाकलागमपकं देव्यैर्मुखैर्भाषितं,
योगं योग [घ्, ज्: भोग] कुलाङ्गशास्त्रसततं गुप्तं 
रहस्यान्वितम् |
आनन्दोद्भव नादविन्दुकलया योगेन तैर्भैरवै,
पीतब्रह्मरसं सदोद्यतकरं पात्रं भजे पञ्चकम् || २८ ||

(६)

छत्रं चामरशक्तिपीठसदृशं संपूज्य शक्तिं सदा,
वामे वेश्यमनोहरां [घ्: वामावश्यमनोहरं] सुखकरां 
[घ्: सुखकरं] कौतूहलं कौतुकम् |
नाना भोगविलाससौख्यरमणं कामाङ्गनासेवितं,
श्रीमत् सुन्दरी तर्पणं द्रवरसं पात्रञ्च षष्ठं भजे || २९ ||

(७)

जाग्रत् - स्वप्न सुषुप्ति चिन्तनपरं, चैतन्यसाक्षिप्रदं
विद्युद्भास्करवल्लिसन्निभद्युति [छ्: 
विद्युद्भास्करवल्लिभिद्युतिकरं] ज्योत्स्नाकलाव्यापितम् |
इडापिङ्गलमध्यगा त्रिवलया स्यात् कुण्डलीमध्यगा,
पात्रं सप्तमपूरणे भवभयानन्दोऽधिकः पातु माम् || ३० ||

(८)

खड्गं पादुकमञ्चजनैक [ज्: मञ्जुलैकं] पुटिका [घ्: 
गुटिकां] सारस्वतं सम्प्रदं [सम्प्रदं],
मृत्युर्वञ्जनमुग्रमार्तिहरहं रम्यं जगद्भाषितं,
पात्रञ्चाष्टममष्टसिद्धिकरणं प्रौढ प्रसन्नं सदा || ३१ ||

(९)

आनन्दैकरसं सदाशिवपरं नन्दैकमुद्दीपनं
साम्राम्बा सुखदं मनोरथकरमज्ञानविध्वंसनम् |
आयुःकान्ति यशोविवर्द्धनकरं संसारमोहाच्छदं [घ्: 
मोहोच्छेदं; छ्: मोहच्छेदं],
पात्रं यन्नवनाथशक्तिसहितं सर्वार्थसिद्धिप्रदम् || ३२ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्व्वोल्लासेपञ्चत्रिंशदुल्लासः || ० ||


षट्त्रिंशोल्लासः |

गुप्तसाधनतन्त्रे -

संगृह्य दिव्यचषकं स्थिरचित्तं समाहितः |
विकल्पो नात्र कर्तव्यः कृते च मरणं भवेत् || १ ||

अथ पाननियमः |

कुलतत्त्वसारे -

आदौ देयं शक्तिपात्रं मूलेन मनुनाथवा |
दीयमानं महामन्त्रं कथयामि शृणु प्रिये || २ ||

मन्त्रस्तु |

अलिपात्रं मया तुभ्यं दीयते पिशितान्वितम् |
स्वीकृत्य सुभगे देवि जयं देहि पुनः पुनः || ३ ||

शक्तिप्रसादमानीय यत्नेन परमेश्वरि |
स्वपात्रे कारणे मिश्रं पिवेदानन्दहेतवे || ४ ||

शक्त्युच्छिष्टान्वितं पात्रं केवलानन्ददायकम् |
शक्तिरूपा महादेवी केवलानन्दवर्द्धिनी || ५ ||

शक्ति देहं स्थूलरूपं केवलं मोक्षभाक् शिवे |
साधकस्य क्रियानन्दे तेजीयो रूपधारिणी || ६ ||

यथाकाशं महेशानि सर्वरूपस्य रूपकम् |
तथा नारी नरस्यापि सर्वकार्यप्रकाशिका [छ्, ज्: प्रकाशिनी] || ७ ||

प्. १४९)

निर्वाणतन्त्रे -

पानं पञ्चविधं प्रोक्तं गुरुध्यानादिसंयुतम् |
स्वीकृत्य कारणं देवि पश्चात् कार्याणि साधयेत् || ८ ||

प्रथमे च [घ्, ज्: श्री] गुरुध्यानं ततो ब्रह्म निरूपणम् |
प्राणायामं गृतीये च चतुर्थे जपमाहरेत् || ९ ||

पञ्चमे पञ्चमं कृत्वा षष्ठेऽप्यानन्दमाचरेत् |
पञ्चमं पात्रसहितं चक्रस्य लक्षणं शिवे || १० ||

अथ नवमपात्रस्य लक्षणम् |

गुरुध्यानं [ज्: गुरोर्ध्यानं] हि प्राणायामं जपम् मनुम् 
प्रदक्षिणं नमस्कारं स्तोत्रं गानञ्च नृत्यनम् |
मैथुनं परमेशानि दशमानन्दमाचरेत् || ११ ||

अथ श्रीगुरुध्यानम् |

विश्वसारे -

सहस्रारे स्थितं ब्रह्म हंसहंसीसमन्वितम् |
नादबिन्दुमयं पीठं हंसयुग्मं प्रकाशितम् || १२ ||

त्वदीय प्रतिबिम्बं यत् शुद्धदीपप्रकाशकम् |
हृदये चिन्तयेद्देवं द्विभुजं शक्तिसंयुतम् || १३ ||

प्रमाणं गुरुगीतायां -

गृद्यम्बुजे कर्णिकमध्यसंस्थं
सिंहासने संस्थितदिव्यमूर्तितम् |
ध्यायेद् गुरुं चन्द्रकलावतंसं,
सच्चित् सुखाभीष्टवराप्रदानम् || १४ ||

प्. १५०)

श्वेताम्बरं श्वेतविलेपयुक्तं
मुक्ताफलाफलभूषितदिव्यमूर्तिम् |
वामाङ्कपीठेस्थितदिव्यशक्तिं
मन्दस्मितं पूर्णकृपानिधानम् || १५ ||

आनन्दमानन्दकरं प्रसन्नं,
ज्ञानस्वरूपं निजबोधयुक्तम् |
गीन्द्रमीड्यं भवरोगवैद्यं,
श्रीद्गुरुं नित्यमहं नमामि || १६ ||

गुरुतन्त्रे -

सहस्रारे स्थितं ब्रह्म तदेव गुरुरुच्यते |
ध्यानपूजादिकं सर्वं सहस्रारे प्रकल्पयेत् || १७ ||

कदाचित् स्व सहस्रारे मन्त्रध्येयो गुरुः सदा |
ददाचित् हृदयाम्भोजे कदाचिद् दृष्टिगोचरे || १८ ||

दृष्टेऽपि गुरुरूपञ्च सहस्रारे न चिन्तयेत् |
हृदये चिन्तनं नास्ति प्रतिविम्बेषु चिन्तयेत् |
त्वदीय प्रतिविम्बेषु तज्ज्ञानं परिचिन्तनम् || १९ ||

हंसमाहेश्वरे -

सहस्रारे परं ब्रह्म हृदये प्रतिबिम्बकम् |
प्रतिबिम्बस्य बिम्बं हि नरदेहप्रकाशकम् || २० ||

तेजोविम्बं यथा देवि तेजीयः स्थूलमात्रकम् [ग्: स्थूलरूपकः] |
स्थूलस्य विम्बं परमं तेजसि भाति सर्वदा || २१ ||

तन्त्रान्तरे -

गुरौ मनुष्यबुद्धिन्तु [घ्: बुद्धिस्तु] मन्त्रे चाक्षरभावनम् [घ्: 
भावना] |
प्रतिमासु [घ्: प्रतिमायां] शिलाज्ञानं कुर्वाणो नरकं व्रजेत् || 
२२ ||

प्. १५१)

अथ ब्रह्मनिरूपणम् |

भावचूडामणौ -

पञ्चनादं षष्ठविन्दु षुषुम्णामध्यसंस्थितम् [ज्: 
मध्यगं] |
षट्पङ्कजमिदं प्रोक्तं सहस्रारं शिवस्थलम् [छ्, ज्: 
शिवंपुरं] २३ ||

पञ्चचक्रं पञ्चतत्त्वं षष्ठं तत्वविवर्जितम् (घ्, ज्: 
व्योमातीतं शिवे] |
तन्मनः परमेशानि मनोऽतीतं निरञ्जनम् || २४ ||

निरञ्जनं निराकारमवाङ्मनसो गोचरम् |
वाचातीतं वचोज्ञेयप्रकाशं [ज्: वाचा-] प्रकाशकम् || २५ ||

चन्द्रसूर्याग्निभिर्यत्र प्रकाशञ्च न विद्यते |
तत्प्रकाशे जगद्भाति नाभाति चाप्रकाशके || २६ ||

सहस्रारमिदं प्रोक्तं स्फाटिके रञ्जनं यथा |
शिव शक्तिमयं बिन्दु सहस्रारं मनोहरम् || २७ ||

सहस्रारे प्रतिदले नादबिन्दुसहस्रकम् |
प्रतिबिन्दु नादयुग्मं नादञ्च बिन्दुयुग्मकम् || २८ ||

नादं भावं महेशानि बिन्दुं भावविवर्जितम् |
नादबिन्दुमयं सर्वं ब्रह्मज्ञानेन भाषितम् || २९ ||

ज्ञानस्य कारणं नादं बिन्दु ज्ञानस्य नाशकम् |
नादाक्तबिन्दु ज्ञेयञ्च ब्रह्मज्ञानमिति प्रिये || ३० ||

अथ प्राणायामः |

मूलाधारे कुण्डलिनी स्वयम्भू लिङ्ग वेष्टिता |
महाशृङ्गारसंयुक्ता जीवात्म मोक्षदायिका || ३१ ||

प्राणायामेन तां नीत्वा स्वाधिष्ठानेषु स्नापयेत् |
मणिपुरेषु तां देवीं [ग्: नीत्वा] चिन्तामणि विभूषयेत् || ३२ ||

प्. १५२)

अनाहते महापद्मे नीत्वा तां जगदम्बिकाम् |
पूजयेद् वहुयत्नेन कारणादिप्रभेदकैः || ३३ ||

अथ जपः |

विभावे शक्तिमन्त्रञ्च सभावे शिवमन्त्रकम् |
विशुद्धाख्ये जपेन्मन्त्रमाज्ञायां तत्समापनम् || ३४ ||

तन्त्रान्तरे [छ्, ज्: इति मन्त्रान्तरे भावः | तदाज्ञायां 
जपकर्माणि साधयेत्]

अनाहते महाशक्तिर्जीवात्म दीपवत्प्रभा |
विशुद्धेऽपि शिवे मत्ता रमणाज्ञासमावृता [ज्: समाश्रिता] || ३५ 
||

पञ्चमे पञ्चमे तत्त्वे सहस्रारे महापुरे |
शिवशक्तिमयं बिन्दुमेकदेहं विचिन्तयेत् || ३६ ||

ततः पुनः प्रतिस्थाने प्रतिपद्मे दले दले |
शिवशक्तिमयं देवि शक्त्या शिवमयं वपुः || ३७ ||

ध्यात्वापि कारणं पात्रं जुहुयादिष्टसिद्धये |
मूलाधारे त्रिकोणाक्ते भगक्षालितवारिणा || ३८ ||

पूरयेत् कुण्डलीगर्तं मूलेन मनुना शिवे |
कामरागेण [ज्: वाणेन] सन्तप्ता कामवारिपिपासिका || ३९ ||

विसतन्तुसमाकारा [ज्: शिव] कारण्यवारिमज्जिता |
एकास्यं लिङ्गरन्ध्रेऽपि परास्येन महेश्वरि |
श्वासोच्छ्वासेन [क्, ग्: श्वासाश्वासेन्] देवानि स्थापितानि क्रमाणि 
च || ४० ||

इति ते कथितं कान्ते [घ्: देवि] मधुपानस्य लक्षणम् |
गोपनीयं गोपनीयं गोपनीयं पुनः पुनः || ४१ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे षट्त्रिंशोल्लासः || ० ||


सप्तत्रिंशोल्लासः |

नारायणीतन्त्रे श्रीदेव्युवाच -

अन्तःपूजा श्रुता नाथ वाह्यपूजाञ्च किं वद [घ्: कीदृशम्] |
अन्तःपूजा मनो हृष्टं [ज्: हृद्यं] यदि स्यात्तु भविष्यति |
तदन्ते साधको देव वाह्यपूजाञ्च काक्षति || १ ||

अन्तःपूजा तदा पूर्णा यदान्ते [ज्: यदन्ते] देवदर्शनम् |
वाह्यार्चनं तदा कार्यमन्यथाभूद् वृथेन्द्रियम् |
अत एव महादेव श्रोतुमिच्छामि लक्षणम् || २ ||

श्रीशिव उवाच -

यदुक्तं परमानन्दे लोकानां सिद्धिहेतवे |
शृणुष्व जगतां मातः शृणुष्व प्राणवल्लभे || ३ ||

प्रथमे श्रीगुरुध्यानम् |

यदाज्ञया महेशानि यत्कार्यं परिसाधयेत् |
तत्कार्यफललाभार्थे तं गुरुं परिकल्पयेत् [क्, च्: परिकल्पितं; 
परिचिन्तयेत्] |

द्वितीये रूपचिन्तनम् |

कारणानन्दरूपा हि आनन्दं कारणं शिवे |
द्वितीयसहितं मद्यं द्वितीये रूपचिन्तनम् || ५ ||

प्. १५४)

तृतीये प्राणायामः |

[शैवाचारे बहुधाप्रोक्तं प्राणायामफलम्]

अङ्गन्यासेऽप्यङ्गशुद्धं [घ्: अङ्गशुद्धिं] करन्यासे करं 
शिवे |
अङ्गुल्यङ्गुलिपर्वान्तात् [क्: -पर्वन्तन्] सार्द्धं सन्धिं करस्य च || 
६ ||

चतुर्थे जपः |

हृदये हस्तमारोप्य तिर्यक् कृत्वा कराङ्गुलीम् |
आच्छाद्य वाससा हस्तौ दक्षिणेन सदा जपेत् || ७ ||

श्रीदेव्युवाच -

देवेश प्राणनाथेश नमामि चरणाम्बुजे |
गोपनीयं कथं प्रोक्तं फलं किञ्च वद [घ्: किन्तद्वद] प्रभो 
|| ८ ||

श्रीशिव उवाच -

मन्त्रं हि गोपनं भद्रं तथा जापकरं [क्, ख्, च्: जपं करं] 
शिवे |
कारणं हि तथा गोप्यं गोपनीयञ्च मैथुनम् || ९ ||

कुसङ्गात् [छ्, ज्: कुसङ्गे] फलहानिः स्यात् सुसङ्गे फलभाग्भवेत् |
मुक्त्याकाङ्क्षी महेशानि सङ्गं त्यक्त्वा क्रियाञ्चरेत् || १० ||

पञ्चमे मैथुनन् |

उरुद्वन्द्वे पदद्वन्द्वं शिवागारे शिवं न्यसेत् |
शुक्रपातं योनिरन्ध्रे [-मार्गे] मुक्तिस्तस्य करे स्थिता || ११ ||

प्. १५५)

षष्ठे प्रदक्षिणम् |

यामले -

चण्ड्यामेकं रवौ सप्त त्रीणि कुर्याद्विनायके |
चत्वारि केशवे कुर्याद शिवे चार्द्धप्रदक्षिणम् || १२ ||

शक्तिप्रदक्षिणक्रमः |

दक्षिणाद्वायवीं गत्वा गतस्तस्याश्च शाम्भवीम् |
तस्याश्च दक्षिणे गत्वा नमस्कारं त्रिकोणवत् || १३ ||

शिवप्रदक्षिणम् |

वृषं चण्डं वृषञ्चैव सोमसूत्रं [ज्: -शुक्रं] तथा वृषम् |
चण्डञ्च [ज्: वृषञ्च] सोमसूत्रञ्च [ज्: -शुक्रञ्च] पुनश्चण्डं 
पुनर्वृषम् || १४ ||

पृष्ठे दक्षे [घ्: पृष्ठदेशे] तथा वामे वृषं चण्डञ्च 
सोमकम् |
सव्यासव्यक्रमेणैव सोमसूत्रं [ज्: -शुक्रं] न लङ्घयेत् || १५ ||

यत्प्रकारं यथासंख्यं पीठं यस्य महेश्वरि |
तत्प्रकारं हि तत्संख्यं प्रादक्षिण्यं [घ्: प्रदक्षिणं] 
समाचरेत् || १६ ||

अस्य फलम् |

प्रदक्षिणेन देवेशि देवतापीठरोपणम् |
यः कुर्याद्भक्तिभावेन देवे सोऽपि लयो भवेत् || १७ ||

सप्तमे नमस्कारः |

यद्भागेऽपि नमस्कारं तद्भागे लयवान्भवेत् [क्: -भाग्] |
अतस्त्वं [क्, ग्, घ्: त्वां] परमेशानि सर्वलोकस्य वन्दिता [क्, ग्, घ्: 
वन्दितां] || १८ ||

प्. १५६)

नारायणीतन्त्रे -

स्ववामे प्रणमेद्विष्णुं दक्षिणे गौरोशङ्करम् |
गुरुं नमेत् सम्मुखतो नान्यथा निष्फलं भवेत् || १९ ||

अष्टाङ्गेन नमेद्देवं पञ्चाङ्गेन महेश्वरि |
हस्तेन शिरसा वापि शिरसा केवलेन च [छ्, ज्: वा] || २० ||

अथाष्टाङ्ग नमस्कारः |

पद्भ्यां कराभ्यां जानुभ्यां उरसा शिरसा दृशा |
वचसा मनसा चैव प्रणामोऽष्टाष्ट ईरितः || २१ ||

उरसा शिरसा देवि वचसा मनसा दृशा |
पञ्चाङ्गेन नमेद्देवं देवता लयभाग्भवेत् || २२ ||

सहस्रारे महापद्मे सर्वदेवालये शिवे |
तत्तत् स्वरूपं संचिन्त्य सर्वानिष्टान्नमेद् यजेत् [ज्: जयेत्] || २३ ||

दुकूलं नादमाकारं गले दत्त्वा महेश्वरि |
नमस्कारं तथा स्तोत्रं भक्तिमान् साधकश्चरेत् || २४ ||

अष्टमे स्तोत्रम् |

तन्त्रान्तरे -

मनसापि पठेत् स्तोत्रं वाचा वापि जपेन्मनुम् |
उभयोर्निष्फलं [ग्: विफलं] विद्यात् [क्, ग्, च्: देवि] भग्न [क्, ग्, च्: 
भीन्न] भाण्डोदकं यथा || २५ ||

वीरतन्त्रे श्रीदेव्युवाच -

स्वेष्टदेवार्चने स्वेष्ट सर्वकार्याणि साधयेत् |
तदन्यं पूजनं स्तोत्रं कथमन्यस्य कारयेत् [ज्: कारणम्] || २६ ||

प्. १५७)

श्रीशिव उवाच -

अनन्ताशयजीवोऽपि [घ्: अनन्तस्याशयजरो; च्: अनन्ताशयवीजो] 
क्रियानन्तेषु लुब्धकः |
अनन्तश्च फलाकाङ्क्षी अतो देवार्चनान्तकम् [ज्: देवोह्यनन्तकः] || 
२७ ||

एकध्यानमेकरूपमेकात्मात्मानमिच्छति [ज्: एकत्वात्मानम्] |
स्तोत्रेणान्यं हि यद्देवं स्वेष्टदेवमयो भवेत् |
अतश्च साधको देवि स्वेष्टान्यं स्तोत्रमाचरेत् || २८ ||

नवमे गायनम् |

नवमे गायनं नृत्यं भगलिङ्गामृतं शिवे |
नृत्यं शृङ्गारभावेन देवता प्रीतिभाग्भवेत् || २९ ||

देवतागुणकाक्यं वा गायनं भक्तिदायकम् |
चक्र मध्ये [घ्, छ्, ज्: भिन्ने] चरेद्गानं भैरवो गाननायकः 
[छ्, ज्: -नाशकः] || ३० ||

केवलं [ज्: केवले] गायनेनापि नवमं पात्रभक्षणम् [क्, च्, छ्: -
रक्षणम्] |
ततश्च देही परमे दशमेऽपि लयो भवेत् || ३१ ||

ज्ञानार्णवे -

प्रथमे भक्तिमात्रं हि द्वितीये रूप चिन्तनम् |
तृतीये रोमहर्षञ्च चतुर्थेऽश्रुप्रपातनम् || ३२ ||

पञ्चमे गद्गदं वाक्यं षष्ठे गानादिसङ्कुलम् |
सप्तमे पतितो भूमौ ज्ञानाज्ञानोऽपि चाष्टमे || ३३ ||

नवमे ज्ञानरहितो देहाज्जीवं विमुञ्चति [छ्: न-]
दशमे परमेशानि गाने पाने च जायते || ३४ ||

प्. १५८)

निगमतत्त्वे श्रीदेव्युवाच -

गायनं भगलिङ्गस्य नृत्यं शृङ्गारभावकम् |
देवतावेशसंग्राह्यनृत्यं वाद्यञ्च गायनम् || ३५ ||

गाने नृत्ये यदानन्दं शक्त्याश्चापि [क्, च्: शक्त्या सापि; घ्: 
शक्तिश्चापि] शिवस्य च |
तदानन्दो यदा शक्तेः स शिवः सापि शङ्करी [ज्: शक्तिः सापि च 
शङ्करी] || २६ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथ विरचिते सर्वोल्लासे सप्तत्रिंशदुल्लासः || ० ||


अषृत्रिंशोल्लासः |

अथ पात्रे मधुदानप्रमाणम् |

विश्वसारतन्त्रे -

प्रथमे तोलकं पञ्च द्वितीयेऽपि चतुर्थकम् |
तृतीयेऽपि त्रितोलं स्याच्चतुर्थेऽपि द्वितोलकम् |
पञ्चमेऽप्ये कतोलं स्यात् ततः पूर्णं पिवेन्मधु || १ ||

अथ नवमपात्रे मधुदानप्रमाणम् |

पञ्चमं सप्तमं पात्रं नवमं वा महेश्वरि |
तदूर्द्धं मधुपानेषु नियमः कः क्षमो भवेत् || २ ||

यस्मित् चक्रे महेशानि यत्संख्यपात्रकल्पितम् |
विपरीत क्रमे माने [घ्: क्रमेणैव] तोलकं प्रथमावधि || ३ ||

प्. १५९)

चक्रान्तेऽप्येकतोलं हि तदन्ते पूर्णपात्रकम् |
तदन्ते मैथुनं कुर्याद् भगवारि पिवेन्मुदा || ४ ||

प्रथमे लवणं [छ्, ज्: केवलं] मद्यं द्वितीये मांससंयुतम् |
मुद्रायुक्तं तृतीयेऽपि चतुर्थे मीनसंयुतम् || ५ ||

पञ्चमे सर्वसंयुक्तं नियमेन पिवेन्मधु |
अथवा लवणे [नवमे] नापि सर्वपात्राणि कारयेत् || ६ ||

चर्व्यं चोष्यं लेह्यपेयं शक्तिवाक्यानुसारतः |
ज्ञानी च परमेशानि स्वेच्छयापि पिवेन्मधु |
चर्यंचोष्यं [घ्: चर्व्यं चोष्यं लेह्यं पेयं स्वेच्छया हि 
महेश्वरि] तथा लेह्यं पेयं हि स्वेच्छया शिवे || ७ ||

चर्वणेन विना देवि केवलम् विषभक्षणम् |
येन तेन प्रकारेण चर्वणं परिकल्पयेत् [छ्, ज्: परिकल्पनम्] || ८ ||

श्यामारहस्ये -

शक्तिं विना यथा मद्यं तथा मुद्रां विना शिवे |
रेतो विना यथा क्रीडा विना क्रीडाञ्च रेतकम् || [ज्: रेतनम्] |
सर्वञ्च विफलं याति यथा वायुश्च यथा वायुश्च भक्षणम् || 
९ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वाल्लासे अष्टत्रिंशदुल्लासः || ० ||


ऊनचत्वारिंशोल्लासः |

श्रीदेव्युवाच -

क्रीडा का परमेशान रेतः किं वद शङ्कर |
क्रीडया च किमद्भुतं कथय प्राणवल्लभ || १ ||

श्रीशिव उवाच -

क्रीडापि शक्तिभिः सार्द्धं रेतः शृङ्गारसम्भवम् |
फलमानन्दविज्ञेयं कारणोभयमीलितम् || २ ||

अथ क्रीडा | भावचूडामणौ -

गुरोराज्ञां समादाय क्रियामात्रं समाचरेत् |
अन्यथा या क्रिया प्रोक्ता व्यञ्जने लवणं [क्, ग्, च्: अलवणं] यथा 
|| २ ||

तथा च विश्वसारे -

गुरुं विना पिवेन्मद्यं विना शक्तिञ्च मैथुनम् |
तद्द्रव्यं नैव गृह्णाति कुण्डलीपरदेवता || ४ ||

गुरोरभावे तच्छक्तौ पात्रं दत्त्वा पिवेन्मधु |
अथवा तत्सुते दत्त्वा पानं तत् [क्, ख्, च्: यत्] फलदायकम् || ५ ||

गुरोः कृपां विना देवि सर्वं हि विफलं भवेत् |
तैलं विना यथा दीपे वर्त्तिदानं तथा ध्रुवम् || ६ ||

गुरोराज्ञां समादाय क्रीडया शक्तिभिः सह |
मधुपानेन संमतो घातयेद् योनिमण्डले || ७ ||

प्. १६१)

अथ क्रीडा लक्षणम् | निरुत्तरे -

आनीय सुन्दरीं कान्तां कुलभक्तां कुलार्च्चने |
शक्तिचक्रं त्रिधा कृत्वा शक्ति भाले लिखेत् ततः || ८ ||

पिच्छिलायाम् -

श्वेतं रक्तञ्च मिश्रञ्च शक्तिचक्रेषु शोभनम् |
त्रिधा कृत्वा लिखेद्भाले मध्ये मिश्रंनियोजयेत् || ९ ||

श्वेतसत्त्वं [ज्: श्वेतं-] रजोरक्तं तमोमिश्रं महेश्वरि |
कृष्णोद्भूतं [च्: कृष्णोद्भवं] सर्ववर्णं लिखेच्चक्रस्य 
मध्यवत् || १० ||

ब्रह्मकोणं विष्णुकोणं सव्यासव्ये मेह्श्वरि |
शिवकोणं मध्यदेशे त्रिविन्दु त्रित्वभाषितम् || ११ ||

विन्दुमात्रं कृष्णवर्णं मध्यवर्णं प्रकाशितम् |
ऊर्द्धे रक्तम् अधः श्वेतं मिश्रं मध्ये नियोजयेत् || १२ ||

तत्र काम कलाबिन्दुं शिव कोणे प्रकाशितम् |
शक्तावावाहनं नास्ति यतो देवी स्वरूपिणी || १३ ||

स्वेष्ट विद्यां स्वरूपां तां चिन्तयेत् कुल साधकः |
पूजयित्वा रमेत् शक्तिं वीर्य पाते विसर्जनम् || १४ ||

श्री चक्रे देवताग्रे च पूजयेद् रमणे शिवां |
सम्भोगे [घ्: देव्यग्रे सम्भोगेचैव; च्: शम्भोरग्रे च; ज्: देवताग्रे 
तु सम्भोगे] चैव देव्यग्रे देवता प्रीतिभाग्भवेत् || १५ ||

हंसमाहेश्वरे -

मुहुर्मुहुः विवेद्द्रव्यं [ज्: मद्यं] पीत्वा पीत्वा जपेन्मनुम् |
ध्यात्वा ध्यात्वार्च्चनं शक्तिं ज्ञात्वा ज्ञात्वा व्रजेत् स्त्रियम् || 
१६ ||

प्. १६२)

चक्रमध्ये साधकाग्रे [ज्: महेशानि] साध्यां शक्तिं रमेद्यदि |
पूर्णानन्दो भवेत् सोऽपि सम्भोगं मम सम्मतम् || १७ ||

सम कार्यं कृतं तेन [घ्: येन] सत्यं सत्यं न संशयः |
यदा रमेच्चक्रभिन्ने गुरोराज्ञानुसारतः || १८ ||

यदि भाग्येन देवेशि गुरूरमणमाचरेत् |
सा नारी कालिकारूपा शुक्र पातं भगे [ज्: भवेद्] यदि || १९ ||

या [श्लोकोऽयं छ्: पुस्तके नास्ति] नारी परमेशानि गुरवे 
भक्तिसंयुता |
तदाज्ञयापि तद्योनौ गुरुश्च रमणञ्चरेत् || २० ||

अन्यथापि न कर्त्तव्यं कृते सिद्धिर्न संशयः |
यदि कुर्ययात् तु मोहेन शृङ्गारं शक्तिसंयुतम् |
गुरुत्वं हि लयं यस्मात् पुनश्चक्रं नियोजये || २१ ||

नारायणीतन्त्रे -

अनिच्छया साधकस्य साध्यायाः परमेश्वरि |
रमणं नैव कर्त्तव्यं कृतेऽपि पतितो भवेत् || २२ ||

मैथुनं मद्यसारं हि शुक्रं मैथुन सारकम् |
शुक्र पातं विना कार्यं मद्यं मैथुन - वर्जितम् |
सर्वं हि निष्फलं प्रोक्तं [घ्: कार्ययं] मृत पुत्रेण पुत्रिणी || २३ 
||

ज्ञानार्णवे -

धृत्वा साधक रेतश्च सा नारी कालिका स्वयम् |
अत एव महेशानि वेश्याशक्तिप्रफुल्लिका [घ्, च्: शक्तिः-] || २४ ||

साधको दर्शने यन्त्रं पापमुक्तो भविष्यति |
स्पर्शनात् पुण्यभाग्लोको [घ्, च्: -लोके] घातनाच्च क्रियान्वितः || २५ ||

प्. १६३)

शुक्रपाते शिवोऽभूच्च नारी काली परा तदा |
यद्योनिं [ज्: तद्-] भक्ति भावेन रमणञ्च करोति यः |
पूतात्मा पुण्यभागीच क्रियाशक्तः शिवोभवेत् || २६ ||

पूजात् पुण्यं महेशानि पुण्यात् कार्येषु योग्यता |
योग्यात् शिवत्वं सायुज्यं शक्रे निर्वाण भाग्भवेत् || २७ ||

गुप्तसाधनतन्त्रे -

शुभलग्ने शुभदिने शुभकार्ये शुभस्थले |
मथुनं कारयेद् धीरस्तद्भिन्ने [ज्: वीर-] नरकं व्रजेत् || २८ ||

अविधानेन देवेशि मैथुनं नरकदायकम् |
विधानेने वरारोहे किं न सिध्यति भूतले || २९ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे ऊनचत्वारिंशदुल्लासः || 
० ||


चत्वारिंशोल्लासः |

अथ मैथुन विधानम् | ज्ञानार्णवे -

श्रीदेव्युवाच -

देवेश प्राणनाथेश लोकानां ज्ञानदायक [ज्: त्राण-] !
मथुनं श्रोतुमिच्छामि यथाविधि विधानकम् || १ ||

प्. १६४)

श्रीशिव उवाच -

पीत्वातु मादकं द्रव्यं मैथुनं यद्विधानकम् |
मैथुनेन विना देवि सर्वकार्यं वृथा भवेत् || २ ||

(श्लोकोऽयं छ्: पुस्तके दृश्यते, नान्यत्र) तान्त्रिकेऽपि स्वयं वैदिके 
प्रतिकल्पनम् |
अन्यथापि कृतं कार्ययं स चुम्बको न संशयः || ३ ||

ये वदन्ति महेशानि मैथुनं नरक दायकम् |
तदर्थे मैथुनं देवि प्रोक्तं हि विधिबोधितम् || ४ ||

तेषां सङ्गकृतं देवि चुम्बकं नात्र संशयः |
तं दृष्ट्वा साधको देवि योन्या घ्राणं समाचरेत् || ५ ||

तस्याङ्गस्पर्शनाद्देवि वीक्षयेद्योनिमण्डलम् |
शक्तेराज्ञां विना देवि वलेन मैथुनं चरेत् || ६ ||

स धूर्त्तः परमेशानि असुरस्य मतान्वितः |
शक्तेर्दुःखं महेशानि मैथुनेन ददेद् यदि |
स शठः सापि शक्तिश्च तत्क्षणात्तं परित्यजेत् || ७ ||

वृथा वाक्येन देवेशि शक्तिचित्त प्रकाशकः |
मुखरं [घ्, ज्: मूर्खञ्च] तं विजानीयात् तत्सङ्गं परिवर्जयेत् || 
८ ||

दम्भेन परमेशानि शक्तिमानीय यत्नतः |
दाम्भिकं तं विजानीयात् तस्या [ज्: तथा] लापं परित्यजेत् || ९ ||

अयत्नेन यदा शक्तिं दम्भेनाप्यानयेत् शिवे |
तस्य [ज्: अस्य] सङ्गं [ज्: अङ्गं] तस्य वाक्यं साधकस्यापि 
नाशकम् || १० ||

चुम्बकस्यापि धूर्त्तस्य शठस्यापि महेश्वरि |
मुखरस्य [घ्, ज्: मूर्खस्य] दाम्भिकस्य [घ्, ज्: दाम्भिकस्यापि] 
कामुकस्य मतं विना |
रमणं हि प्रकर्त्तव्यं सुरभावेन [च्: सुरा-] भावितः || ११ ||

प्. १६५)

वरदातन्त्रे -

ब्रह्म विष्णु शिवादीनां मैथुनस्य प्रसादतः |
तत्र स्नेहेन वद्धोऽहं गोपनीयं मनः स्थिरम् |
प्रकाशञ्च करोम्यद्य न प्रकाश्यं कदाचन || १२ ||

मैथुनार्थे.प्यहं देविपुं देहेषु सदा स्थितः |
मैथुनार्थेऽपि त्वं देवि नारीदेहे सदा स्थिता || १३ ||

बहुनापि किमुक्तेन [ज्: नियुक्तेन] मैथुनस्य प्रसादतः |
अहं ज्ञानं समाश्रित्य देहेषु दिहिनामधृक् || १४ ||

मैथुनं परमं ज्ञानं क्रियामात्रं जगन्मयम् |
स्थूले सूक्ष्मे क्रियाशक्त स्तेजसि खलु पार्वति [घ्: शङ्करि] || १५ ||

निगमकल्पद्रुमे | श्रीदेव्युवाच -

क्रियया परमेशान मैथुनं तत् प्रकीर्त्तितं |
मैथुनं पुण्यजनितं क्रियाक्तो ज्ञानवान् यदि || १६ ||

आविर्भावं तिरोभावं क्रियामात्रं सुनिश्चितम् |
तेषां मध्ये चाद्यबीजं मैथुनाक्तं क्रियेति च || १७ ||

सूक्ष्मेऽपि या क्रिया प्रोक्ता मुखेन भाव वर्जिता |
भावार्थेऽपि महादेव स्थूलदेहे क्रिया युता || १८ ||

अनन्त वचसा देव स्थिरबुद्धिर्विनश्यति |
अत एव महादेव [घ्: महेशान] शक्ति [घ्: नारी] देहेषु मैथुनम् || 
१९ ||

कान्तायां मैथुनं देव पुंदेहेषु सुखोदितम् |
पुरुषस्य सुखं देव नारीदेहेषु मैथुनम् || २० ||

प्. १६६)

बहुधा वचसा किम्बा कथयामि महेश्वर |
स्त्री पुंरूपमहं त्वञ्च रमणार्थे प्रकाशितं || २१ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे चत्वारिंशदुल्लासः || ० ||


एकचत्वारिंशोल्लासः |

अथ पञ्चमानन्द कथनम् |

निगम कल्पद्रुमे - श्रीशिव उवाच -

पञ्चतत्त्वं वरारोहे केवलानन्ददायकम् |
रतेस्तुल्यं महानन्दं तेषां मध्ये न विद्यते || १ ||

रतिमाहाम्त्य कथने यदानन्दं भवेद्ध्रुवम् |
तदानन्दं कथं भद्रे चान्यतत्त्वेषु विद्यते || २ ||

श्रीदेव्युवाच -

रतिप्रसादाद्देवेश तुष्टाहं सर्वदा त्वयि |
शक्तिरूपाह्यहं तेन तिष्ठामि च गृहे गृहे || ३ ||

निर्विकारं निरालम्बं भावातीतं परं महत् |
रति सन्तोष भोगार्थं [ज्: सम्भोगतोषार्थं] शिवस्त्वञ्च 
शिवाप्यहम् || ४ ||

नारायणीतन्त्रे -

द्वयोर्ययोगाच्च सुभगे मैथुनं जायते ध्रुवम् |
अहं त्वं स्त्री पुमान् रूपो [घ्: रूपे] तिष्ठामि भावहेतवे || ५ ||

प्. १६७)

स्वीरूपा ब्रह्मरूपाच पुंरूपो ब्रह्मविग्रहः |
कीटादिषु वरारोहे मैथुनार्थे सदा स्थितः || ६ ||

येन येन प्रकारेण सानन्दं जायते ध्रुवम् |
तेन तेन प्रकारेण विचरत्यपि भूतले || ७ ||

अन्यानन्दे वरारोहे स्थिरज्ञानं न जायते |
स्थिरानन्दं पञ्चमेषु पञ्चमं मुक्तिदायकम् || ८ ||

आनन्दे मैथुने देवि सृष्टि स्थिति लयः क्षितौ |
आनन्देन विना देही क्षणमात्रं न तिष्ठति || ९ ||

अतश्चानन्दकं ब्रह्म मैथुनं हि परात् परम् |
यतश्च [घ्, छ्: अतश्च] मैथुनानदं प्रकृति पुरुषात्मकम् || १० ||

ललिताख्यतन्त्रे -

वेदमाताजपेनैव ब्राह्मणे नहि शौलजे |
ब्रह्म ज्ञानं यदा देवि तदा ब्राह्मण उच्यते || ११ ||

अत एव द्विजाः सर्वे मद्य मैथुन लालिताः |
मद्यपाने भवेज्ज्ञानी मैथुने तत्तववान् भवेत् || १२ ||

ज्ञानार्णवे श्रीदेव्युवाच -

देवेश प्राणनाथेश [छ्, ज्: परमानन्द] परतत्त्वेषु मोहितः |
भावभेदेन कथय साधकानन्द - लक्षणम् || १३ ||

श्रीमहादेव उवाच -

आनन्दार्थी क्रियामार्गी साधको द्विविधः स्मृतः [छ्: शिवे] |
क्रियात्मनो लक्षणं हि बहुधा प्रकटीकृतम् || १४ ||

संक्षेपेऽप्यधुना प्रोक्तं क्रिया शक्तस्य लक्षणम् |
येन मार्गेण देवेशि फलभाग् जायते नरः || १५ ||

प्. १६८)

अथ क्रियामार्गि साधक लक्षणम् |

विना शक्तिं पिवेन्मद्यं विना मद्येन मैथुनम् |
विना मुद्रां पिवेन्मद्यं निष्फलं नात्र संशयः || १६ ||

विना मीनं यजेत् शक्तिं विना मांसेन तर्पणम् |
चर्व्वणेन विना मद्यं निष्फलं नात्र संशयः || १७ ||

अतिपानं न कर्त्तव्यं भावातीतं भवेद् यतः |
भावातीते क्रिया नष्टा विद्या नष्टा कुलेश्वरि || १८ ||

ज्ञानार्णवे -

अतिपाने भवेद्दु.खं लोके [च्: लोक] निन्दा प्रवर्तते |
अत एव क्रियामार्गी अतिपानं नचाचरेत् || १९ ||

अतिपाने महेशानि जप पूजादि निष्फलम् |
अत एव क्रियामार्गी [ज्: महेशानि] ह्यतिपानं नचाचरेत् || २० ||

आनन्द कारणं मद्यं आनन्दं मुक्ति दायकम् [घ्, छ्, ज्: 
कारणम्] |
आनन्देनैव ज्ञातव्यं साधकस्यापि लक्षणम् || २१ ||

खण्डानन्दं विना देवि पूर्णानन्दं न जायते |
खण्ड ज्ञानं विना देवि पूर्णज्ञानं [छ्: पूर्णानन्दम्] न 
जायते || २२ ||

उत्तमं सर्वदानन्दं हेतुना मध्यमं शिवे |
मैथुनं रक्तरहितम् अधमानन्दकं शिवे || २३ ||

उत्तमस्यैक पात्रेऽपि मध्यमःस्यात् [ज्: मध्यमस्य] त्रिपात्रकम् |
बहुपात्रे चाधमस्य क्वचिदानन्द मीरितम् || २४ ||

इति सर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे एकचत्वारिंशदुल्लासः || ० ||


द्वाचत्वारिंशोल्लासः |

अथानन्दार्थि साधक लक्षणम् |

ज्ञानार्णवे श्रीदेव्युवाच -

क्रिया मार्गि साधकस्य लक्षणं बहुधा श्रुतम् |
अधुना श्रोतुमिच्छामि साधकानन्द लक्षणम् || १ ||

श्रीशिव उवाच -

क्रिमार्गी क्रियाशक्तः पञ्चतत्त्वेषु लुब्धकः |
ज्ञानमार्गी त्रितत्वाक्तः [घ्, ज्: क्रियात्यक्तः] केवलानन्द 
लुब्धकः || २ ||

भावतीतो ज्ञान मार्गी भावातीतं हि मैथुनम् |
भावातीतं पिवेन्मद्यं सर्व प्राणि हिते रतः || ३ ||

नारायणीतन्त्रे -

स्वेष्टविद्या सर्वरूपा स्वात्म ज्ञानेन भाषिता |
प्राणि नष्टे चात्मनष्टं त्रितत्त्वं ज्ञानि सेवितम् || ४ ||

पञ्च तत्त्वस्य देवेशि फलं पञ्चविधं यतः [ज्: मतम्] |
अत एव पङ्क तत्त्वं प्रत्येकं ज्ञान दायकम् || ५ ||

मद्यं मुद्रां मैथुनं हि त्रितत्त्वं त्रिगुणान्वितम् |
सेवनात् प्रसभं [घ्, छ्: प्रसवं] सिद्धिः काली तारा च सुन्दरी || ६ 
||

कालिका कल्पे -

वीरभावं द्विधा ज्ञेयं दैवमासुरमेव च |
देवे त्रितत्त्वं परमं [ज्: परमे] पञ्चतत्त्वासुरे शिवे || ७ ||

प्. १७०)

आसुरेषु भवेन्मुक्तिर्दैवेषु मुक्ति भाग् नरः |
अनयोश्च यथा भेदं तत् शृणुष्व महेश्वरि || ८ ||

पश्वाचारश्च शैवश्च वीरश्च दिव्यं एव च |
सिद्धान्तश्च भवेद्भावः कौलश्च भाव वर्जितः || ९ ||

भावातीते भवेन्मुक्तिर्भावैर्वद्धो भवेन्नरः |
कौलाचारस्य बीजं हि दिव्यः सिद्धान्त एव च || १० ||

आसुरे दिव्य भावं हि दैवे सिद्धान्त एव च |
दिव्यो देव स्वरूपश्च सिद्धान्तो देव एव च || ११ ||

निगमानन्दे श्रीदेव्युवाच -

दिव्य सिद्धान्तयोर्बीजं दक्ष वामीति शङ्कर |
इमौ द्वौ सेवनीयौ चेत् कौल [छ्: कौलस्य] ज्ञानस्य हेतवे [छ्: 
ज्ञानहेतवे] || १२ ||

इति श्रीसर्वानन्द नाथ विरचिते सर्वोल्लासे द्वाचत्वारिंशदुल्लासः || 
० ||


त्रिचत्वारिंशोल्लासः |

अथ दैवानन्द लक्षणम् |

यामले श्रीदेव्युवाच -

कीदृशः प्रथमोल्लासो द्वितीयश्च तृतीयकः |
चतुर्थः पञ्चमः षष्ठः सप्ताष्ट नवमो दश [घ्, ज्: 
सप्तमश्चाष्टम शिव] |
आनन्दं प्रतिपात्रस्य मम स्थाने क्रमाद्वद || १ ||

प्. १७१)

श्रीशिव उवाच -

इन्द्रियाकलितं सर्वं तत्तद्भाव विवर्जितम् |
तन्मयं निश्चलं शान्तं उल्लासादिमुदीरितम् || २ ||

१	उल्लासे प्रथमे प्राप्ते तन्मयञ्च जपेधृदि |
	नकुर्ययादधिकं हेतुं मुद्राचर्व्वणकानि च || ३ ||

२	समदृष्टं समैकत्वं मनो बुद्धि विवर्जितम् |
	लक्षमलक्षमन्यञ्च तन्मयञ्चद्वितीयकम् || ४ ||

	प्राप्त्यानन्दमये कुर्वन् प्रत्येक कारणानि च |
	क्वचिद्ध्यानं जपादिञ्च क्वचिच्चर्वण माचरेत् || ५ ||

३	देहाभिमान गलित मुपलब्धि विवर्जितम् |
	विश्रान्ति वासना यत्राप्युल्लासं तत् तृतीयकम् || ६ ||

तृतीयोल्लासके [ग्, घ्, छ्: तृतीयोल्लासकं] प्राप्ते कुर्ययाद्धेतुं 
यथार्पितम् |
चर्वन्नपि तथैवान्यं विचरेत् शासने [क्, ख्, ग्: स्वासने] 
स्थितः || ७ ||

४	अन्तर्लक्ष वहिर्दृष्टिर्निमेषोन्मेष वर्जितः |
	तन्मयञ्च तदाकारं चतुर्थानन्दमीरितम् || ८ ||

	तूर्यानन्दमयं यत्र हेतुं शक्त्या पिवेत् सह |
शक्ति वीरार्पितं यद्यत्तत्तद् ग्राह्याणि चर्वणम् || ९ ||

५	जीवन्मुक्तं मनोऽतीतं विश्रान्तिर्गुरु मण्डले |
	लक्षणञ्च वरारोहे पञ्चमं परिकीर्तितम् || १० ||

	नहि पात्रे विविक्तानि [घ्, ज्: विरिक्तानि] वीरश्चैवार्पितानि च |
अन्यार्पितं हि यच्छेषं कारणं हि मुखं [च्, ज्: सुखं] 
विना |

प्. १७२)

६	वासना विलयं यत्र भावा भाव विवर्जितम् |
लयेऽपि स्वाक्षरं मन्त्रं [घ्, ज्: मात्रं] देवात्माहं 
विचिन्तनम् [ज्: विचिन्तयेत्] || १२ ||

षष्ठोल्लासेतु देवेशि तन्मयं हि जगत्त्रयम् |
तदा तान्त्रिकता चक्रे मादनन्तु [च्: मोदन-] यथा सुखम् || १३ 
||

७	स्ववाह्याभ्यन्तरं सर्वं आत्मरुपं विचिन्तनम् [छ्, ज्: 
विचिन्तयेत्] |
अद्वैतं परमानन्दं चिन्तनं सप्तमं प्रिये |
सप्तमे समता [ज्: लयता] चक्रे तन्त्रे मिलनता भवेत् || १४ ||

८	पीतात् शेषं पुनर्ग्राह्यं योगिन्यै देयमुत्तमम् |
	न किञ्चिदृष्टमानन्दं कार्य कारणमेव च || १५ ||

	एक एव हि निर्द्वन्द्वं चिन्मयञ्च चिदात्मकम् |
पात्रं वा मुखपात्रं वा केवलास्येन [छ्, ज्: अन्येन] सेवितम् 
|
	नृत्य गीत सदोल्लासं कुर्याद्वीराङ्गना सह || १६ ||

९	उल्लासे नवमे प्राप्ते अनिर्वाद्यं तु यत् सुखम् |
	क्रियातीतं कलातीतं मनोऽतीतं सुनिर्मलम् || १७ ||

	शिव शक्त्यात्मकं द्वन्द्वं नहि वर्ण विवेकता |
	प्राप्तिं वा मुख योन्यादीन् तत्र कुर्याद्यथार्पितम् |
	विश्राममुपविष्टा वा नोपविष्टं यथार्पितम् || १८ ||

१०	न जानामि वरारोहे दशमानन्दजं सुखम् |
कलातीतं मनोऽतीतं क्रियातीतं [छ्: भावातीतं] 
परात्मकम् || १९ ||

	तिष्ठन् गच्छन् स्वप्न् जाग्रत् क्रीडन् मीलन् मुहुर्मुहुः |
	स्वेच्छाचारं क्रियामात्रं केवलात्म सुखोदितम् || २० ||

	पीत्वा पीत्वा पुनः पीत्वा स्वेच्छया मैथुनोदितम् |
	उत्थाय पुनः पीत्वा, पीत्वा पीत्वापि मैथुनम् || २१ ||

	अत एव महेशानि मैथुनं न परित्यजेत् |
	उत्पत्तेः कारणं बीजं मैथुनं परमेश्वरि |
	विनाश कारणं ज्ञेयं स्थितेः कारणमेव च || २२ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथ विरचिते सर्वोल्लासे त्रिचत्वारिंशदुल्लासः || ० 
||


चतुश्चत्वारिंशोल्लासः |

अथ मैथुनम् |

वीरतन्त्रे श्रीदेव्युवाच -

कुलेश प्राण नाथेश जगदानन्द रूपक |
इदानीं श्रोतुमिच्छामि मैथुनस्य च लक्षणम् || १ ||

श्रीशिव उवाच -

ब्रह्म विष्णु शिवादीनां मैथुनस्य प्रसादतः |
तव स्नेहेन वद्धोऽहं गोपनीयं मनःस्थिरम् || २ ||

प्रकाशञ्च करोम्यद्य न प्रकाश्यं कदाचन |
चित्रासने नातिनीचे नातिचोच्चे महेश्वरि || ३ ||

आनीय सुन्दरीं कान्तां निर्लज्जां चारुहासिनीम् |
मद्यं मांसञ्च मत्स्यञ्च मुद्राञ्च मैथुन [क्, ख्, च्: 
मैथुनं] प्रियाम् || ४ ||

स्ववामे वाप्युरुस्थाने स्थापयेन्मनुना शिवे |
कारणं पूरितं पात्रं मूले दत्त्वा मुखे मुहुः || ५ ||

प्. १७४)

पश्चात् स्वयं पिवेद् द्रव्यं [घ्: मद्यं] मांसं मत्स्यादिना 
प्रिये |
सर्वं दत्त्वा मुखे देव्यां पश्चादात्मनि योजयेत् || ६ ||

महाचक्रमिति प्रोक्तं मैथुनं संयुतं यदि |
तच्चक्रस्य च माहात्म्यं वर्णितं नैव शक्यते || ७ ||

कुलचूडामणौ -

मूले वस्त्रं परित्यज्य मूलेन भग वीक्षणम् |
मूलेन स्पर्शनं कृत्वा मूलेन लिङ्गवेशनम् || ८ ||

गण्ड द्वयं चुम्बनञ्च स्तन द्वन्द्वञ्च मर्दनम् |
रसना चोषणं देवि मैथुनं तदनन्तरम् || ९ ||

मूलेन सर्वं कर्त्तर्व्यं शुक्रे शुक्र प्रपातनम् |
गुरुं ध्यात्वा रमेत् शक्तिं पतनान्ते [घ्: पातनान्ते; ज्: 
घातनान्ते] मनुंस्मरेत् || १० ||

एवं दश शतं वापि सहस्रं [घ्, ज्: चायुतं] वा मनुं स्मरेत् |
गुरवे दक्षिणार्थाय चाष्टवारं जपेन्मनुम् || ११ ||

शुक्र पातं ततः कुर्ययात् तदन्ते प्रपठेत् स्तुतिम् |
आद्यन्ते प्रपठेत् स्तोत्रं शक्ति विद्यां विचिन्तयेत् |
शिवोऽहमिति मत्वा च रमणं मम सम्मतम् || १२ ||

निगम कल्पद्रुमे -

योनिस्तोत्रं विना देव योनि ज्ञानं न जायते |
योनि ज्ञानं विना देव मैथुनं न शुभ प्रदम् || १३ ||

कुल सम्भव पूजायामाद्यन्ते प्रपठेत् स्तुतिम् |
मध्ये देवीं यजेद् गानं पानं नृत्यं जपञ्चरेत् || १४ ||

प्. १७५)

शृणु देवि सुर श्रेष्ठे सुरासुरनमस्कृते |
इदानीं श्रोतुमिच्छामि स्तोत्रं हि सर्वदुर्लभम् |
यस्यावबोधनाद्देहे देही ब्रह्म मयो भवेत् || १५ ||

श्रीपार्वत्युवाच -

शृणु देव सुरश्रेष्ठ सर्व बीजस्य [घ्, छ्, ज्: जीवस्य] सम्मतम् |
न वक्तव्यं कदाचित्तु पाषण्डे नास्तिके नरे || १ ||

ममैव प्राण सर्वस्वं लतास्तोत्रं दिगम्बर ! |
अस्य प्रपठनाद्देव जीवन्मुक्तोऽपि जायते || १७ ||

१	ओं भग रूपा जगन्माता सृष्टिस्थितिलयान्विता |
	दशविद्यास्वरूपात्मा योनिर्मां पातु सर्वदा || १८ ||

२	कोण त्रय युता देवि स्तुति निन्दा विवर्जिता |
	जगदानन्द संभूता योनिर्मां पातु सर्वदा || १९ ||

३	रक्त रूपा जगन्माता योनिमध्ये सदा स्थिरा |
	ब्रह्म विष्णु शिव प्राणा योनिर्मां पातु सर्वदा || २० ||

४	कार्त्तिकी कुन्तलं रूपं योन्युपरि सुशोभितम् |
	भुक्ति मुक्ति प्रदा योनिर्योनिर्मां पातु सर्वदा || २१ ||

५	वीरय रूपा शैलपुत्री मध्यस्थाने विराजिता |
ब्रह्म विष्णु शिव श्रेष्ठा [ग्, छ्, ज्: -प्राणा] योनिर्मां पातु 
सर्वदा || २२ ||

६	योनिमध्ये महाकाली छिद्ररूपा सुशोभना |
सुखदा मदनागारा योनिर्मां पातु सर्वदा || २३ ||

७	काल्यादि योगिनी देवी योनिकोणेषु संस्थिता [घ्, ज्: सदा स्थिता] |
	मनोहरा दुःख लभा योनिर्मां पातु सर्वदा || २४ ||

प्. १७६)

८	सदा शिवो मेरु रूपो योनिमध्ये वसेत् सदा |
कैवल्यदा कामयुक्ता [घ्, ज्: रता] योनिर्मां पातु सर्वदा || 
२५ ||

९	सर्व देव स्तुता [घ्, ज्: युता] योनिः सर्व देव प्रपूजिता |
	सर्व प्रसवकर्त्री त्वं योनिर्मां पातु सर्वदा || २६ ||

१०	सर्व तीर्थ मयी योनिः सर्व पाप प्रणाशिनी |
	सर्व गेहे [घ्, ज्: देहे] स्थिता योनिर्योनिर्मां पातु सर्वदा || २७ ||

११	मुक्तिदा [ज्: भुक्तिदा] धनदा सुखदा कीर्त्तिदा तथा |
	आरोग्यदा वीर रता पञ्च तत्व युता सदा [घ्, ज्: युता] || २८ ||

१२	योनिस्तोत्रमिदं प्रोक्तं यः पठेत् योनि सन्निधौ |
शक्तिरूपा महादेवी तस्य गेहे सदा स्थिरा || २९ ||

१३	तीर्थ पर्यटनं नास्ति नास्ति पूजादि तर्पणम् |
पुरश्चरणं [घ्, ज्: पुरश्चर्यापि]  नास्त्येव तस्य 
मुक्तिरखण्डिता || ३० ||

केवलं मैथुनेनैव शिव तुल्यो न संशयः |
सत्यं सत्यं पुनः सत्यं ममवाक्यं वृथा नहि || ३१ ||

यदि मिथ्या मया प्रोक्ता तव हत्या सुपातकी |
कृताञ्जलि पुटोभूत्वा पठेत् स्तोत्रं दिगम्बर ! || ३२ ||

सर्वतीर्थेषु यत् पुण्यं लभते च स साधकः |
काल्यादि दश विद्याश्च गङ्गादि तीर्थ कोटयः |
योनि [छ्, ज्: योनेः] दर्शन मात्रेण सर्वाः साक्षान्न संशयः 
[छ्, ज्: चान्यथा] || ३३ ||

कुल सम्भव पूजायामादौ चान्ते पठेदिदम् |
अन्यथा पूजनाद्देव रमणं मरणं भवेत् || ३४ ||

एकसन्ध्यां त्रिसन्ध्यां वा पठेत् स्तोत्रमनन्यधीः |
निशायां सम्मुखे शक्त्याः स शिवो नात्र संशयः || ३५ ||

प्. १७७)

इति योनि स्तोत्रम् |

स्तोत्रान्ते परमेशान कारणं पानि पूरितम् |
वामहस्ते प्रदातव्यं गुह्या दि मन्त्र पूर्वकम् || ३६ ||

अथ श्रीचक्र पादोदक माहात्म्यम् |

(श्लोकोऽयं घ्, छ्, ज् - पुष्तके नास्ति) गङ्गा पुष्कर नर्मदासु 
यमुना गोदावरी गौतमी -
गङ्गा द्वार गया प्रयाग वदरी वाराणसी सिन्धुषु |
रिवा सेतु सरस्वती प्रभृतिषु ब्रह्माण्ड भाण्डोदरे
तीर्थ स्नान सहस्र कोटि फलदं श्रीचक्र पादोदकम् || ३७ ||

ततः -

भग क्षालित तोयेन पात्र क्षालित वारिणा |
लिङ्ग क्षालित तोयेन प्रक्षिपेद् विन्दु बिन्दुभिः || ३८ ||

योनौ हस्तं मुखे स्तोत्रं शक्ति हस्तेऽपि पात्रकम् |
सुगन्धं शीतलं तोयं प्रक्षिपेत् तत्त्व मुद्रया || ३९ ||

तन्त्रान्तरे -

पात्रं सुशीतलं कुर्ययात् श्रीपात्रादिक्रमेण च |
गुरोः पात्राद् देव पात्रादात्म पात्रान्महेश्वरि || ४० ||

साधकस्यापि पात्राच्च तोयं क्षिप्तं महीतले |
तत्तोयैः कर्दमं कृत्वा ललाटे तिलकं न्यसेत् || ४१ ||

विभिन्न शक्ति पात्रञ्चेद् गुरु पात्रान्महेश्वरि |
शक्ति पात्रात् पात्रमात्रात् तोयं क्षिप्तं महीतले || ४२ ||

प्. १७८)

कुल तत्त्वसारे -

भगाल्लिङ्गात्तथा पात्रात् श्रीपात्रे शीतलं स्थितम् |
तोयं क्षिपेत् स्वमूर्द्धादि बिन्दुञ्च तत्त्व मुद्रया || ४३ ||

यं यं स्पृशामि पादेन यं यं पश्यामि चक्षुषा |
स एव दासतां याति यदि शक्र समो भवेत् || ४४ ||

इति मन्त्रेण देवेशि मूल मन्त्रेण वा पुनः |
अवशिष्ट जलैर्देवि कर्दमे तिलकं न्यसेत् || ४५ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे चतुश्चत्वारिंशदुल्लासः || 
० ||


पञ्चचत्वारिंशोल्लासः |

चक्रान्ते परमेशानि शान्ति स्तोत्रं पठेन्मुदा || १ ||

अथानन्द स्तोत्रम् |

कुलार्णवे -

१	[क्, ख्, ग्, च्: मनोभुवो मङ्गल मङ्गलात्मा सौन्दर्यलक्ष्मी 
भुवि वैजयन्तीम्] नमो गुरो मङ्गल मूल मुद्रां,
	सौन्दर्य लक्ष्मीं भुवि वैजयन्तीम् |
	श्रीसुन्दरीमिन्दु कलावतं सां,
	सानन्दमानन्दमयीं स्मराइ [क् ख्, ग्, घ्, च्: भजामि] || २ ||

प्. १७९)

२	श्रीसुन्दरी पूजन तत्पुराणां,
	हालाभिरालोहित लोचनानाम् |
	अस्माकमानन्दित मानसानां,
माहेश्वराणां [घ्, च्: म-] दिवसाः प्रयान्तु || ३ ||

३	विधाय धारां वदने सुधायाः,
	श्रीचक्रमभ्यर्च्य कुल क्रमेण |
	आस्वादयन्तः पिशितं मृगाक्षी-
मालिङ्ग्य मोक्षं सुधियः प्रयान्ति [घ्, छ्, ज्: सुधियोलभन्ते] 
|| ४ ||

४	दिने दिने सिद्धि [क्, ग्, च्: शुद्धि] घटस्तु पूर्णो,
दिने दिने तर्पणमस्तु देव्याः |
दिने दिने संघटतां द्वितीया,
दिने दिने साधक सङ्गमस्तु [ज्: सङ्गमोऽस्तु] || ५ ||

५	(श्लोकोऽयं ज पुस्तके दृश्यते नान्यत्र) आस्वादयन्तः 
पिशितस्य खण्ड
	माकण्ठपूर्णं मदिरां पिवामः |
	वामेक्षणासङ्गममादधाना
	भुक्तिञ्च मुक्तिञ्च परां व्रजामः || ६ ||

६	(श्लोकोऽयं घ्, ज्: पुस्तकोयोर्दृश्यते) न स्वादु लाभः 
पिशितस्य यस्मिन्,
	पञ्चाक्षरी पूर्ण रतिर्न यत्र |
	न यत्र सङ्गो मृग लोचनाया-
	स्तत्तद्दिनं दुर्दिनमेव मन्ये || ७ ||

७	प्रवर्त्तकानां सहस्राथ [क्, ग्, च्: सहसातु] लक्ष्मीः
	प्रयाति गेहं वि पद [ज्: सुपद] क्रमेण |
	श्रीसुन्दरी साधक निन्दकाना-
	[ज्: प्राणा धनानीह लयं प्रयान्ति] मायुः क्षयं गच्छति 
तत्क्षणेन || ८ ||

प्. १८०)

८	अङ्गेषु कुष्ठादि गृहेष्वलक्ष्मी
	र्मूकत्वमास्ये भवनं श्मशानम् |
	श्रीसुन्दरी साधक निन्दकानाम्
प्राणा [ज्: आयुःक्षयं गच्छति तत्क्षणेन] यतस्ते प्रलयं 
प्रयान्ति || ९ ||

९	श्रीसुन्दरी साधक पुङ्गवानाम्
	यथा यथा निन्दनमातनोति |
	जनः समः पुत्र कलत्र मित्रै -
	स्तथा नाशमुपैति शीघ्रम् || १० ||

१०	हालां पिवन् [क्, ग्, च्: पिवन् दीक्षित मन्दिरेषु,
	स्वपन्निशायां गणिका गृहेषु |
	गृहे गृहे भोजनमेव कुर्वन्,
	वंभ्रम्यते कौलिक [ज्: साधक] चक्रवर्त्ति || ११ ||

११	अनन्तरं काल वशाच्च मोहम्,
	सोऽहं भविष्यामि न मे विषादः |
	[क्, ख्, ग्: श्रीसुन्दरी जन्मनि जन्मलीलाम्] जन्मनि जन्मनि त्वाम्,
	यद्भैरवोऽहं जननीं स्मरामि [क्, ख्, ग्, च्: समोहे] || १२ ||

१२	विकल्प वाटी तट सन्निकृष्टे,
	प्रवर्त्तमानाः पशवो वराकाः |
	प्रविश्य मोहाम्बुनिधावगगाधे,
	भ्रमन्त्यनास्वादित [छ्, ज्: अनासादित] कौल मार्गाः || १३ ||

प्. १८१)

१३	उन्मूलनं पातक भूरुहाणा-
	मुन्मीलनं चित्त कुतूहलानाम् |
	आकर्षणं पङ्करुहेक्षणानां,
	मैरेय [ख्, च्: नैवेद्य] पानं वयमाचरामः || १४ ||

१४	वाराणसि जह्नु सुता प्रयाग
	[ज्: गोदावरी केदारतीर्थानि विलोकितानि] गोदावरीतीर्थ 
विलोकनानि |
	तैनैव मन्ये जगतः कृतानि,
	श्रीसुन्दरी चिन्तनमेव यस्य || १५ ||

१५	आयातयातेन भवाम्बुराशौ,
	जातो महानेष मम प्रयासः |
	मोक्षाय नाथस्य पद प्रसादा -
	दङ्गीकृतः सम्प्रति कौलमार्गः || १६ ||

१६	नान्यं विलोके न च वान्यमीहे,
	नान्यं स्मरन्नापरमाश्रयामि |
	कदापि नाहं परमात्म रूपां,
	श्रीसुन्दरीं चेतसि विस्मरामि || १७ ||

१७	विलोक्य [क्, ख्, ग्, च्: विलिख्य] सिन्दूर मयं सुधाभिः,
	श्रीचक्रराजं निशि कॢप्तवन्तः [क्, ख्, ग्, च्: तर्पयन्तः] |
	श्रीसुन्दरीं चेतसि चिन्तयन्तो,
[क्, ख्, ग्, च्: हाला विलोलैर्विषयन्ति लोकान्] हेलाविलोकैर्वशयन्ति 
लोकान् || १८ ||

१८	यत्रास्ति भोगो न च तत्र मोक्षो,
	यत्रास्ति मोक्षो नच तत्र भोगः |
[घ्: शिवापदाम्भोज युगार्चकानाम्] श्रीसुन्दरी पूजन 
तत्पराणां,
भोगश्च मोक्षश्च करस्थ एव || १९ ||

१९	वामे वाला [घ्, ज्: रामा] रमण कुशला दक्षिणे पान 
पात्रम्,
	अग्रे न्यस्तं मरिचसहितं शूकरस्योष्ण मांसम् |
	स्कन्धे वीणा ललित सुभगा सत्कथा सद्गुरुणाम् [घ्, छ्, ज्: 
सद्गुरूणां प्रवृत्तिः],
	कौल धर्म्मः परम गहनो योगिनामप्यगम्यः || २० ||

२०	वामे चन्द्रमुखी मुखे च मधुरं पात्रं कराम्भोरुहे,
	मूर्ध्नि श्रीगुरु चिन्तनं भगवती ध्यानास्पदं मानसे |
	जिह्वाह्यां जप साधनं परिणतिः कौल क्रमाभ्यासतो, [ज्: 
कौलाङ्गनाध्यासने],
	यः शान्तो नियतं [ज्: यत्पात्रं] पिवेत्तदमृतं भुक्तिञ्च 
[छ्: भक्तिञ्च] भुक्तिं व्रजेत् || २१ ||

२१	एकेन शुष्क चणकेन घटं पिवामि,
	वापीं पिवामि सहसा लवणार्द्रकेण |
	आस्वादयामि यदि शोधित मांस खण्डम्,
	गङ्गां पिवामि यमुनां सह सागरेण || २२ ||

२२	करे पात्रं मुखे स्तोत्रमानन्दं हृदयाम्बुजे-
	मूर्ध्नि श्रीनाथ पादाब्जं स्मरणं किमतः परम् || २३ ||

२३	अलि पिशित पुरन्ध्री योग [घ्, च्, छ्: भोग] पूजा परोऽहम्,
	वहुविध जन भावारम्भ [ज्: कुलमार्गारम्भ] 
सम्भावितोऽहम् |
	गुरु चरण रजोऽहं [घ् ज्: रतो] भैरवीमाश्रितोऽहम्,
	पशुजन विमुखोऽहं [घ्, ज्: विरतो] भैरवोऽहं शिवोऽहम् || 
२४ ||

प्. १८३)

इति कुलार्णवोक्तानन्द स्तोत्रम् |

[श्लोकोऽयं ज्: पुस्तके दृश्यते नान्यत्र] पीत्वा मद्यं पठेत् 
स्तोत्रं साधकः कुलभैरवः |
कुल स्त्री सङ्ग निरतः कुलकार्यं समाचरेत् || २५ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे पञ्च चत्वारिंशदुल्लासः 
|| ० ||


षट्चत्वारिंशोल्लासः |

अथाभिषेकः |

ऊत्तरतन्त्रे श्रीमहादेव उवाच -

अभिषेकं विना देवि कुल कार्यं न चाचरेत् |
पानञ्च विष पानं स्यात् मैथुनं पापदायकम् || १ ||

अभिषेकं [घ्, ज्: अभिषेके] विना भूते आचार्यत्वं करोति यः |
चत्वारि [क्, ख् ग्: चत्वारः] तस्य नश्यन्ति आयुर्विद्या यशो वलम् || २ ||

गुप्तञ्च सर्वतन्त्रेषु तव स्नेहेन शङ्करि |
अभिषेकं प्रवक्ष्यामि सर्वसिद्धि प्रदायकम् || ३ ||

धनं यशो वलायुष्यं महापातक नाशनम् |
सर्वाशा पूरकं सर्व मन्त्र दोष विनाशनम् || ४ ||

सर्वार्थ साधनं देवि सर्वतीर्थ फलप्रदम् |
अभिचार हरं सर्वं ग्रहदोष विनाशनम् || ५ ||

प्. १८४)

तेजो वृद्धि करं देवि वल वृद्धि करं परम् |
तक्षकेणापि दष्टस्य विषपीडा विनाशनम् || ६ ||

तेजो ह्रासे वल ह्रासे बुद्धि ह्रासे धन क्षये |
स्त्रीकृतेष्वपि दोषेषु शरीरे मानसे तथा || ७ ||

विकारे देशिकः [ज्: मानसे] कुर्यादभिषेकं विचक्षणः |
असौभाग्ये च नारीणामभिषेकः प्रवर्त्तते || ८ ||

सर्व दोष हरो धर्मः सत्यं सत्यं हि शङ्करि [ज्: पार्वति] |
नदी तीरे देव भूमौ तरु मूले चतुष्पथे || ९ ||

देवतायतने वापि स्थापयेद् घटमुत्तममम् [ज्: अव्रणम्] |
नातिह्रस्वं नातिदीर्घं मृण्मयं स्वर्ण [घ्, च्, ज्: मृत्ताम्र 
स्वर्ण] निर्मितम् || १० ||

कामबीजेन (क्लीं) संप्रोक्ष्य वाग्भवेनैव (ऐ/) शोधयेत् |
शक्त्या (ह्री/) कलसमारोप्य मायया (ह्री/) पूरयेज्जलैः |
मन्त्रेणानेन देवेशि तीर्थान्यावाहयेत्ततः || ११ ||

ओं गङ्गाद्याः सरितः सर्वाः समुद्राश्च सरांसि च |
सर्वे समुद्राः सरितः सरांसि जलदा ह्रदाः [ घ्, ज्: नदाः] || १२ ||

सर्वे प्रस्रवणाः पुण्याः स्वर्ग पाताल भूगताः |
सर्वेतीर्थानि पुण्यानि घटे कुर्वन्तु सन्निधिम् || १३ ||

रमाबीजेन (श्रीं) जप्तेन पल्लवैः प्रतिपादयेत् |
कूर्चेन (ह्रूं) फलदानं स्यात् वधृबीजैः [ज्: स्त्रीबीजेन] (स्त्री) 
स्थिराकृतिः || १४ ||

[ज्: सिन्दूरं वह्निबीजेन पुष्पं दद्याच्च वायुना] स्त्रीबीजेन 
(स्त्रीं) च सिन्दूरं पुष्पं दत्त्वा तथा प्रिये [घ्: दद्यात् स्वरेण 
च (फट्)] |
मूलेन दूर्वां प्रणवैः कुर्यादभ्युक्षणं ततः || १५ ||

प्. १८५)

हु/ फट्स्वाहेति मन्त्रेण कुर्याद्दर्भैश्च [क्: कुम्भस्य] ताडनम् |
[पाठोऽयं ज्: पुस्तके दृश्यते नान्यत्र] विचिन्त्य देवी पीठन्तु 
तत्रावाह्य प्रपूजयेत् || १६ ||

स्वतन्त्रोक्त विधानेन मन्त्रस्योच्चारणेन तु [छ्: 
मन्त्रस्योद्धारणेन तु; ज्: स्वमन्त्रोद्धारणैः सह] |
घटं संस्थापयेन्मन्त्री [घ्, ज्: पूजयेत्तद् घटं मन्त्री] 
मन्त्रेणानेन देशिकः || १७ ||

ओं उत्तिष्ठ ब्रह्म कलस ! देवताभीष्ट सिद्धिद |
सर्वतीर्थाम्बु सम्पूर्ण पूरयस्व [ज्: पूरयास्मत्] मनोरथम् || १८ 
||

ईशानेन्दु स्वर क्षौणी [घ्, ज्: मन्त्रस्तु हसकल ह्री/] तदन्ते 
भुवनेश्वरीइ |
मन्त्रेणानेन वादित्र निर्घोषैश्चालयेद्घटम् [क्, ख्, ग्, च्: 
वामुत्रनिर्घोषः] || १९ ||

अभिषिञ्चेद् गुरुः शिष्यं यद्वा देशिक नायकः |
ज्वरे गात्रे ग्रहेऽश्वत्थपल्लवैर्भूत [क्, ख्, ग्, च्, छ्: गृहे] सङ्गमे 
|| २० ||

सिञ्चेदौडुम्बरैर्मन्त्र दोषे च करवीरजैः |
यशो धनायुस्तेजःसु श्रीफलस्यापि पल्लवैः || २१ ||

[पाठोऽयं ज्: पुस्तके दृश्यते] तुलसी मञ्जरीभिश्च सर्व पाप 
क्षयार्थिभिः |
सर्व तीर्थ फल प्राप्त्यै शाक्तानां विल्व सम्भवैः (इतः परम् - 
ज्: पुस्तके - अभिचारे नारसिंहैरभिषेकः प्रचक्षते | इत्यादि पाठो 
दृश्यते || २२ ||

[ज्: कुर्याद्दर्भैश्च दोषेषु स्त्रीकृतेष्वखिलेषु च] कुर्याद् 
दर्भैरदर्भेषु स्त्रीदिषेषु कृतेषु च |
असौभाग्ये च नारीणां दूर्वाभिरभिषेचनम् || २३ ||

अथवा सर्व कार्येषु विदध्यादाम्र पल्लवैः || २४ ||

दक्षिणा मूर्तिः ऋषिरनुष्टुप्छन्दः शक्तिर्देवता 
सर्वसङ्कल्पसिद्ध्यर्थे विनियोगः |

प्. १८६)

१	ओं राजराजेश्वरी शक्तिर्भैरवी रुद्रभैरवी |
श्मशान भैरवी देवी त्रिपुरानन्द भैरवी || २५ ||

	त्रिकूटा त्रिपुटा [क्, ख्, च्, छ्: त्रिपुरा] देवी तथा त्रिपुरसुन्दरी |
	त्रिपुरेशी महादेवी तथा त्रिपुरमालिका || २६ ||

	त्रिपुरानन्दिनी देवी तथैव त्रिपुरातनी |
	एतास्त्वामभिषिञ्चन्तु मन्त्रपूतेन वारिणा || २७ ||

२	छिन्नमस्ता महादेवी तथैवैकजटेश्वरी |
तारापराजिता दुर्गा [ज्: तारा च जयदुर्गा च] शूलिनी 
भुवनेश्वरी || २८ ||

त्वरिताख्या महादेवी तथा वश्या [क्, ख्, ग्: तथैवेश्य] 
त्रिकण्ठकी |
नित्या च नित्यरूपा च वज्रप्रस्तारिणी तथा |
एतास्त्वामभिषिञ्चन्तु मन्त्रपूतेन वारिणा || २९ ||

३	अश्वारूढा महेशानी [ज्: महादेवी] तथा महिष मर्द्दिनी |
दुर्गा च नवदुर्गा [घ्, ज्: रणदुर्गा] च श्रीदुर्गा 
भगमालिनी || ३० ||

तथा भगन्दरी देवी भगक्लिन्ना तथा परा |
सर्वचक्रेश्वरी देवी तथा नीलसरस्वती || ३१ ||

सर्वसिद्धिकरी देवी सिद्ध गन्धर्व सेविता |
उग्रतारा महादेवी तथा दक्षिण कालिका |
एतास्त्वामभिषिञ्चन्तु मन्त्रपूतेन वारिणा || ३२ ||

४	उग्रचण्डा प्रचण्डा च चण्डोग्रा चण्डनायिका |
चण्डी चण्डवती चैव चण्डरूपाति चण्डिका |
एतास्त्वामभिषिञ्चन्तु मन्त्र पूतेन वारिणा || ३३ ||

५	उग्रदंष्ट्रा महादंष्ट्रा शुभदंष्ट्रा कपालिनी |
	भीमनेत्रा विशालाक्षी मङ्गला विजया जया |
	एतास्त्वामभिषिञ्चन्तु मन्त्र पूतेन वारिणा || ३४ ||

प्. १८७)

६	मङ्गला नन्दिनी भद्रा लक्ष्मीः कीर्तिर्यशश्विनी |
	पुष्टिर्मेधा शिवा साध्वी यशः शोभा जया धृतिः || ३५ ||

	सुनिन्दा [ज्: श्रीनन्दा] च सुनन्दा च नन्दिनी नन्दपूजिता |
	एतास्त्वामभिषिञ्चन्तु मन्त्र पूतेन वारिणा || ३६ ||

७	विजया मङ्गला भद्रा [ज्: धन्या] धृतिः शान्तिः शिवा 
क्षमा |
सिद्धिस्तुष्टिः रमा पुष्टिः श्रीर्-ऋद्धिश्च [ज्: भ्रान्तिः] 
रतिस्तथा || ३७ ||
दीप्ता कान्तिर्यशो लक्ष्मीरीश्वरी बुद्धिरेव च |
चक्री जयावती ब्राह्मी जयन्ती चापराजिता || ३८ ||

अजिता मानवी श्वेता दितिश्चादितिरेव च |
मायाचैव महामाया मोहिनी क्षोभिणी तथा || ३९ ||

अरुणा विमलाचैव शरण्या रतिरेव च |
दुर्गा क्रियारून्धती च घण्टाकर्णा कपालिनी || ४० ||

रौद्री काली च कौमारी [ज्: मायूरी]  त्रिनेत्रा चापराजिता |
सुरूपा वृद्वरूपा च तथैव विग्रहात्मिका || ४१ ||

चण्डी कामपरा [ज्: चर्चिका चापरा] ज्ञेया तथैव 
सुरपूजिता |
वैवस्वती च कौमारी तथा माहेश्वरी परा || ४२ ||

वैष्णवी च महालक्ष्मीः कार्त्तिकी कौषिकी तथा |
शिवदूती च चामुण्डा मुण्डमालाविभूषिता |
एतास्त्वामभिषिञ्चन्तु मन्त्र पूतेन वारिणा || ४३ ||

(श्लोकोऽयं ज्: पुस्तके अस्तीति)

८	वाग्वादिनी कामाख्या च कमला बहुरूपिणी |
	प्रत्यङ्गिरा भवानी च वाला धूमावती तथा || ४४ ||

	षट्कुटा भैरवी वाला तथा त्रिपुरभैरवी |
	चैतन्यभैरवी रुद्रभैरवी पुरभैरवी || ४५ ||

प्. १८८)

	भुवनेशो भैरवी च तथान्नपूर्णभैरवी |
	विमला वरदा वाणी वृन्दा दिक्करवासिनी |
	एतास्त्वामभिषिञ्चन्तु मन्त्रपूतेन वारिणा || ४६ ||

९	इन्द्रोऽग्निश्च यमश्चैव वरुणो नैर्-ऋतिस्तथा |
	पवनो धनदेशानौ ब्रह्मानन्तौ दिगीश्वराः |
	एतास्त्वामभिषिञ्चन्तु मन्त्र पूतेन वारिणा || ४७ ||

१०	सम्वत्सरश्चायनश्च मास पक्ष दिनानि च |
	तिथयश्चाभिषिञ्चन्तु मन्त्रपूतेन वारिणा || ४८ ||

११	रविः सोमः कुजः सौम्यो गुरु शुक्र शनैश्चराः |
	राहुः केतुश्च सततमभिषिञ्चन्तु ते ग्रहाः || ४९ ||

१२	नक्षत्रं करणं योगोऽमृतं सिद्धिस्ततः परम् |
	दग्धं पापं तथा भद्रा योगो वाराः क्षणास्तथा || ५० ||

	वारवेला कालवेला दण्ड वृद्धादयस्तथा |
	अभिषिञ्चन्तु सततं मन्त्र पूतेन वारिणा || ५१ ||

१३	डाकिनी पुत्रकाश्चैव राकिणी पुत्रकास्तथा |
	लाकिनी पुत्रकाश्चान्ये काकिनी पुत्रकाऽपरे || ५२ ||

	शाकिनी पुत्रका भूयो हाकिनी पुत्रकास्तथा |
	ततश्च डाकिनी पुत्रा देवी पुत्रास्ततः परम् || ५३ ||

	मातॄणाञ्च तथा पुत्रा ऊर्द्ध मुख्याः सुताश्च ये |
(श्लोकार्द्धोऽयं ज्: पुस्तके अधिको दृश्यते) अधोमुख्याः 
सुताश्चान्ये लोपमुख्याः सुताश्च ये |
	अभिषिञ्चन्तु ते सर्वे मन्त्र पुतेन वारिणा || ५४ ||

१४	ब्रह्मा विष्णुश्च रुद्रश्च ईश्वरश्च सदाशिवः |
	एते त्वामभिषिञ्चन्तु मन्त्र पूतेन वारिणा || ५५ ||

१५	असिताङ्गो रुरुश्चण्डो क्रोधश्चोन्मत्त भैरवः |
	कपाली भीषणाख्यश्च संहारश्चाष्टभैरवाः |
	अभिषिञ्चिन्तु सततं मन्त्र पूतेन वारिणा || ५६ ||

प्. १८९)

१६	पुरुषः प्रकृतिश्चैव विकाराश्चैव षोडश |
आत्मनश्च गुणाश्चैव स्थूल सूक्ष्माश्च ये परे [क्, ग्, च्: 
स्थूलसूक्ष्मौ ये पराः |
एते त्वामभिषिञ्चन्तु मन्त्र पूतेन वारिणा || ५७ ||

१७	(श्लोकार्द्धोऽयं ज्: पुस्तके अधिकोऽस्ति) वेदादिबीजं (ओं) 
कूर्चबीजं (हु/) बीजं तन्मीनकेतनम् (क्ली/) |
	[ज्: शक्तिबीजं रमाबीजं मायाबीजं गुणाकरम्] 
देवबीजं रमाबीजं (श्री/) शक्तिबीजं (ह्री/) गुणाक्षरम् || 
५८ ||

	चिन्तारत्नं (गं) महाबीजं नारसिंहञ्च (क्ष्रौ/) 
शाङ्करम् (हौ/) |
	मार्त्तण्ड भैरवं (ओं ह्री/ हंसः) दौग (दू/) बीजं 
श्रीपुरुषोत्तमम् (क्री/) || ५९ ||

	गाणापत्यञ्च (ग्लौ/) वाराहं (व्लुं) कालीबीजं (क्री/) 
भयापहम् |
	एतानि त्वभिषिञ्चन्तु मन्त्रपूतेन वारिणा || ६० ||

१८	गङ्गा गोदावरी रेवा यमुना च सरस्वती |
	आत्रेयी भारती चैव सरयूर्गण्डकी तथा || ६१ ||

	करतोया चन्द्रभागा श्वेत गङ्गा च कौषिकी |
	भोगवती च पाताले स्वर्गे मन्दाकिनी तथा |
	एतास्त्वामभिषिञ्चन्तु मन्त्र पूतेन वारिणा || ६२ ||

१९	भैरवो भीमरूपश्च शोषो घर्घर एव च |
	सिन्धुश्चैव ह्रदः पातु पाताल सम्भवस्तथा |
	एते त्वामभिषिञ्चन्तु मन्त्र पूतेन वारिणा || ६३ ||

२०	यानि कानि च तीर्थानि पुण्यानि पुण्यान्यायतनानि च |
	एतानि त्वा [ग्, घ्: तानि त्वाम्] भिषिञ्चन्तु मन्त्र पूतेन 
वारिणा || ६४ ||

२१	जम्बुद्वीपादयो द्वीपाः सागरा लवणादयः |
	अन्तन्ताद्यास्तथा नागाः सर्पा ये तक्षकादयः |
	एते त्वामभिषिञ्चन्तु मन्त्र पूतेन वारिणा || ६५ ||

प्. १९०)

२२	नभश्च [क्: नतिश्च] वल्लभा (स्वाहा) वह्नेर्वषट् कूर्च (हु/) 
मतः प्रम् |
	वौषट्कारस्तु फट्कारोऽभिषिञ्चन्तु सर्वदा || ६६ ||

२३	नश्यन्तु प्रेतकुष्माण्डा राक्षसा दानवाश्च ये |
	पिशाचा गुह्यका भूता अभिषेकेण ताडिताः || ६७ ||

२४	अलक्ष्मीः कालकर्णी [क्, ग्, च्: काकाली] च पापानि सुमहान्ति च |
	नश्यन्तु चाभिषेकेण तारावीजेन (स्त्री/) ताडिताः || ६८ ||

(चिह्निताः श्लोकाः ज्: पुस्तके दृश्यते)

२५	रोगाः शोकाश्च दारिद्र्यं दौर्वल्यं चित्तविक्रिया |
	नश्यन्तु चाभिषेकेण वाग्बीजेनैव (ऐ/) ताडिताः || ६९ ||

(चिह्निताः श्लोकाः ज्: पुस्तके दृश्यन्ते)

२६	लोकानुराग त्यागश्च दौर्भाग्यमपि दुर्यशः |
	नश्यन्तु चाभिषेकेण मन्मथेनैव (क्ली/) ताडिताः || ७० ||

२७ 	तेजो ह्रासे बुद्धिह्रासे शक्तिह्रासे तथैव च |
	नश्यन्तु चाभिषेकेण शक्तिबीजेन (ह्री/) ताडिताः || ७१ ||

(चिह्निताः श्लोकाः ज्: पुस्तके दृश्यन्ते)

२८	विषाविष्टमहारोगा डाकिन्यभिभवस्तथा |
	घोराभिचाराः क्रूराश्च ग्रहा रागास्तथैव च |
	नश्यन्तु चाभिषेकेण कालीबीजेन (क्री/) ताडिताः || ७२ ||

२९	नश्यन्तु विपदः सर्वाः सम्पदः सन्तु सुस्थिराः |
	अभिषेकेण शाक्तेन पूर्णाः सन्तु मनोरथाः || ७३ ||

इत्युत्तरतन्त्रे अभिषेकः ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथ विरचिते सर्वोल्लासे षट्चत्वारिंशदुल्लासः || 
० ||


सप्तचत्वारिंशोल्लासः |

अथ दक्षिणाचार वीरस्य भावः |

स्वधर्म - निरतो वीरः शिवो भूत्वा यजेत् पराम् |
स एव दक्षिणाचारः सर्वतन्त्रेषु गोपितः || १ ||

मुण्डमाला तन्त्रे -

मद्यं मांसं तथा मत्स्यं मुद्रा मैथुनमेव च |
पञ्च तत्त्व युतो वीरः शिवः साक्षान्न संशयः || २ ||

शङ्करोऽहमिति ज्ञात्वा कला माहात्म्यसंयुतः |
कलां कालीं चिन्तयित्वा पूजयेद्रमणेन तु || ३ ||

साधकः शङ्करः साक्षान्नास्ति भेदो महेश्वरि [घ्: कियानपि] |
मोहात् यः कुरुते भेदं रौरवं नरकं व्रजेत् || ४ ||

नाहं वसामि कैलासे न मेरौ न च भूतले |
कुलज्ञा यत्र तिष्ठन्ति तत्र तिष्ठामि भाविनी || ५ ||

मत्स्यमांसासवासक्तो [छ्, ज्: -मांससुरासक्तो] लोलुपः स्त्रीषु 
सर्वदा |
शिवोऽहमिति संज्ञाय विहरेत् शक्ति सङ्कटे || ६ ||

सर्व जात्यधमो देवि श्वपचो नात्र संशयः |
श्वपचोऽग्रि कुल ज्ञानी द्विजस्याप्यधिकं [ज्: द्विजादप्यधिकं] 
शिवे ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथ विरचिते सर्वाल्लासे सप्तचत्वारिंशदुल्लासः 
|| ० ||


अष्टचत्वारिंशोल्लासः |

अथ वामाचारः |

समयाचार तन्त्रे -

स्वपुष्पैः पञ्च तत्त्वैश्च पूजयेत् कुलयोषिताम् |
वामा चारः स विज्ञेयो वामा भूत्वा यजेत् पराम् [ज्: शिवाम्] || १ ||

स्वपुष्पस्य प्रमाणमाह |

निगम कल्पद्रुमे श्रीदेव्युवाच -

पञ्चपुष्पेण वा सप्त पुष्पेण पूजयेत् शिवाम् |
पूजयित्वा निशीथे तु रमणं शक्तिमाश्रितम् [ज्: शक्तिभिः सह] || २ 
||

स्वपुष्पञ्च स्वयम्भुञ्च वज्रं कुण्डोद्भवं शिव |
गोलकं पञ्चधा पुष्पैः पूजयेत् परमेश्वरीम् || ३ ||

गोपी चन्दन पुष्पेण वीर पुष्पेण शङ्कर [ज्: मरणेनाच्च 
येच्छिवाम्] |
सप्तपुष्पेण संपूज्य निशीथे रमणेन तु || ४ ||

उद्धृतेनैव पुष्पेण यन्त्रं कृत्वार्च्चयेत् शिवाम् |
अनुद्धृतेन पुष्पेण रमणेनार्च्चयेत् शिवाम् || ५ ||

उद्धृत्य पुष्पं संशुद्धं कृत्वा देवीं यजेत् पराम् [घ्: 
प्रपूजयेत्] |
अनुद्धृतं स्वयं [ज्: अनुद्धृत धियं ] शुद्धं समुद्रस्य जलं 
यथा || ६ ||

पुण्येन लभते पुष्पं शत जन्मार्जितेन च |
स्वयम्भूकुसुमादिञ्च देवानामपि दुर्लभम् || ७ ||

प्. १९३)

अथ स्वयम्भू स्वपुष्प प्रभृति कुसुमानां

विधान निरूपणम् |

निगम कल्पद्रुमे -

विवाहितायाः कन्यायाः प्रथमे ऋतु सम्भवे |
तच्छोणितं महेशान स्वपुष्पं परिकीर्तितम् || ८ ||

अविवाहितायाः कन्याया लिङ्गस्पर्शाद्रजस्वला |
तद् द्रव्यञ्च महादेव स्वयम्भु कुसुमं प्रभो || ९ ||

विवाहितायाः कन्यायाः पुरुषस्य च ताडनात् |
यदि पुष्पं समुद्भूतं वज्रं तत् परिकल्पितम् [घ्, ज्: परिकीर्तितम्] 
|| १० ||

भर्त्तृयुक्ता च या [ज्: ऋतुयुक्ता यदा] नारी पुरुषान्यस्य योगतः |
रक्तं समुत्क्षरेद् योन्या अथवा गर्भसंकटात् |
कुण्डोद्भवं स विज्ञेयं शृणु गोलोद्भवं [ज्: 
पूर्णकालोद्भवं] प्रिय || ११ ||

स्वामि शून्या च या नारी जार योगाद्रजस्वला [ग्, घ्, ज्: रजोयुता] |
तद्रक्तं गोलकं ज्ञेयं सर्वकालोद्भवं शृणु || १२ ||

मासि मासि च यद्रक्तं क्षरते योनि मण्डलात् |
तद्रक्तं परमेशान सर्व कालोद्भवं प्रिय || १३ ||

पुरुषे मैथुने युक्ते यद्रक्तं शुक्र मिश्रितम् |
क्षरते च भगाद्रक्तं तद्द्रव्यं [घ्, ज्: रक्तं] गोपी चन्दनम् || १४ 
||

स्व स्त्रीषु मैथुने देव यत् पुष्पं समुपस्थितम् |
तत् पुष्पं वीर पुष्पञ्च स्वयम्भू कुसुमं शृणु || १५ ||

प्. १९४)

मासि मासि च [घ्, ज्: सर्वासामपि] नारीणां स्वयम्भू 
कुसुमादिकम् |
विशेषं गणिकायास्तु चाण्डाल्यास्तु विशेषकम् [घ्, ज्: 
चाण्डाल्याः कुहुसम्भवं] || १६ ||

अथ स्वपुष्पादि शुद्धिः [ख-] |

मातृकाभेदतन्त्रे -

अशौचितात्मा यस्यापि सर्वं तस्याप्यशौचितम् |
पूतात्मनश्च पूतात्मा सर्वं पूतं महेश्वरि || १७ ||

अशौचितं त्रिधा ज्ञेयं शौचं शौचं ज्ञेयं त्रिधा प्रिये |
कुलाचारात् कौलिकाद्वा [क्, ग्, च्: लौकिकाद्वा] मोह शास्त्रात् कुलेश्वरि 
|
सर्वं पूतञ्चाशुचितं स्वकार्ये नाधिकारिता || १८ ||

तन्त्रान्तरे -

सर्वकार्येषु सर्वत्र वैदिक नान्त्रिकेषु च |
अनास्थैव महेशानि सर्व कर्म विनश्यति || १९ ||

कौलाद्वा कौलिकाद्वापि [क्, ग्, च्: लौकिकाद्वापि] ज्ञान 
शास्त्रान्महेश्वरि |
सर्व पूतं हि विज्ञेयं सर्व कार्येऽधिकारिता || २० ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथ विरचिते सर्वोल्लासे अष्टचत्वारिंशदुल्लासः || 
० ||


ऊनपञ्चाशत्तमोल्लासः |

अथ स्वपुष्पादि स्वयम्भवादि पुष्प शोधन मन्त्रः |

निगम कल्पद्रुमे -

मायाबीजं समुद्धृत्य वह्नि बीजं समुद्धरेत् |
चतुर्द्दश स्वरोपेतं नादविन्दु विभूषितम् || १ ||

क्षकारं वह्निसंयुक्तं वामनेत्र विभूषितम् |
शोधयेद्दशधा जप्त्वा स्वयम्भू कुसुमं प्रिय || २ ||

मन्त्रस्तु ह्री/ रौ/ क्ष्री/ |

वाग्भवं बीजमुच्चार्य कामबीजं ततः परम् |
तदन्ते वह्निबीजन्तु शुद्धं कुण्डोद्भवं प्रिय || ३ ||

मन्त्रसु ऐ/ क्ली/ र/ |

मायाबीजत्रयञ्चोक्त्वा शोधयेत् गोलकं प्रिय || ४ ||

मन्त्रस्तु ह्री/ ह्री/ ह्री/ |

कामबीजत्रयं मायां समुच्चार्य महेश्वर |
सर्वकालोद्भवं द्रव्यं शोधयेत् बहुयत्नतः || ५ ||

मन्त्रस्तु क्ली/ क्ली/ क्ली/ ह्री/ |

वधूबीजं कामबीजं समुच्चार्य द्वयं द्वयम् |
गोपीचन्दनमीशान शोधयेत् बहुयत्नतः || ६ ||

मन्त्रस्तु स्त्री/ स्त्री/ क्ली/ क्ली/ |

मूलेन शोधयेद्देव ! स्वपुष्पं वज्रपुष्पकम् |
पूजयेत्तु कुलेशानीं कुलाचारेण साधकः || ७ ||

अन्यत् सर्व शक्तिजातं मूलेन मनुना प्रिय [घ्, ज्: शिव] |
शोधयेत् पूजयेद्देवीं यत्र तत्रैव कल्पनम् [ख्: सिद्धये] || ८ ||

प्. १९६)

भग क्षालित तोयेन लिङ्ग क्षालित वारिणा |
मूत्रोदकेन शुक्रेण यजेदावरणं यतः || ९ ||

भग लिङ्ग क्षालितञ्च शोधयेत् कार्यय सिद्धये |
काम [क्, ग्, च्: रमा] बीजं वधूबीजं शब्दबीजं तथाहि फट् || 
१० ||

मन्त्रस्तु क्ली/ स्त्री/ हु/ फट् |

मूत्रस्य शोधनं मन्त्रं शृणुष्व प्राण वल्लभ ! |
शब्द बीजं फडन्तञ्च वह्नि जाया ततः परम् |
नमोऽन्तोयं महादेव मूत्र शुद्धिर्विधीयते || ११ ||

मन्त्रस्तु हु/ फट् स्वाहा नमः |

शुक्रस्य शोधन देव इष्ट मन्त्रेण [घ्, ज्: वौषडन्तेन] मायया || 
१२ ||

मन्त्रस्तु इष्टमन्त्रः ह्री/ च |

(इति घ्: पुस्तके अधिकः पाठः) शुक्रद्वयं शोधितं स्यात् 
मायया पुटितं वषट् |
शब्द बीजन्तु तस्यान्ते फडन्त मन्त्रमीरितम् || १३ ||

मन्त्रस्तु - ह्री/ वषट् ह्री/ हु/ फट् |

एवं क्रमे महादेव शुद्धं कुर्यात् पृथक् पृथक् |
भूमौ त्रिकोणमालिख्य वामेनैवार्घ्य वारिणा [घ्, ज्: बिन्दुना] || 
१४ ||

शुद्ध तोयेन संप्रोक्ष्य कारणेनाथवा सकृत् |
मूलमन्त्रं समुच्चार्य पञ्च मुद्रां प्रदर्शयेत् |
सामान्य शुद्धं तद्द्रव्यं विशेषं मन्त्र भाषितम् || १५ ||

अथ पञ्च मुद्रा प्रमाणम् |

कुब्जिका तन्त्रे -

धेनुमुद्रा तत्स्यमुद्रा भूतिन्याकर्षिणी तथा |
योनिमुद्रेति परमा पञ्च मुद्राः प्रकीर्तिताः || १६ ||

प्. १९७)

धेनुमुद्रामृतं द्रव्यं मत्स्येन वारिपूरितम् |
भूतिनी पञ्चभूतञ्च मिलनाकर्षमुद्रया |
योनिमुद्रा सृष्टि बीजं ज्ञात्वा [ज्: जप्त्वा] द्रव्यं हि शोधयेत् || १७ 
||

अथ पञ्च तत्त्वेन पूजयेत् |

पञ्चतत्व प्रकारं दक्षिणाचारे प्रोक्तम् || इदानीं 
संक्षेपेणोक्तम्,-

हंसमाहेश्वरे -

मांसं मत्स्यं तथा मुद्रा मद्यं मैथुनकं शिवे |
पञ्चतत्त्वमिदं प्रोक्तं पञ्चतत्त्वोद्भवं ध्रुवम् || १८ ||

पञ्चतत्त्वोद्भवं तत्त्वम् [घ्: द्रव्यम्] एकदा मिलन यदा |
तदा तत्त्वं भवेत् सिद्धिः पुनस्तत्त्वस्य तत्त्वकम् [ग्: 
पञ्चतत्त्वमयं शुभम्] || १९ ||

क्षित्यंशेन भवेन्मांसं तोयांशेनापि मीनकम् |
तेजोऽंशेन भवेन्मुद्रा वायवंशेनापि कारणम् || २० ||

शून्यांशे मैथुनं प्रोक्तं पञ्चतत्त्वमयं शुभम् |
क्षित्यंशं शुष्करूपं हि तोयांशेनापि चार्द्रयेत् || २१ ||

पुनश्च शोषयेद्देवि [घ्: शोधयेत्] मुद्रांशेनापि तज्जलम् |
वायवंशेनापि तन्मुद्रां नानारूपधरां पराम् || २२ ||

मैथुनांशेन देवेशि सर्वमात्रं प्रकाशितम् |
अथवा पञ्चतत्वेन पञ्चमेन यजेत् शिवाम् || २३ ||

केवलं पञ्चमेनापि वीरभावेन पूजयेत् |
शक्त्याज्ञयापि शाक्तः स्यात् शक्ति ज्ञानेन कुत्रचित् || २४ ||

प्. १९८)

पञ्चतत्वे पञ्चमे वा चार्च्चनं हि तदाज्ञया |
स्वदेहे चिन्तयेत् शक्तिं स्वदेहे रमणं शिवे |
पञ्चतत्त्वेन संपूज्य स्वदेहं शक्तिसंयुतम् || २५ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथ विरचिते सर्वाल्लासे ऊनपञ्चाशदुल्लासः || ० 
||


पञ्चाशत्तमोल्लासः |

अथ पूजयेत् कुलयोषिताम् |
अथ कुलयोषितां लक्षणम् |

कुलार्णवे श्रीदेव्युवाच -

देवेश प्राण नाथेश पञ्चतत्त्व प्रदायक |
श्रोतुमिच्छामि प्राणेश लक्षणं कुलयोषिताम् || १ ||

श्रीशिव उवाच -

मद्य पान रता या स्त्री कुलस्त्री सैव शङ्करि |
मद्यपानेऽप्यशक्ता या कुलभ्रष्टा सनातनि || २ ||

कुल स्थानं पालयित्वा केवलं निर्जने ददेत् |
विपरीतं [घ्, ज्: -त] कुलद्रव्ये विज्ञेया कुलयोषिताम् || ३ ||

मद्यादि भोजनं कृत्वा कुलं ज्ञात्वा कुलं न्यसेत् |
सा नारी परमेशानि विज्ञेया कुलयोषिता || ४ |

प्. १९९)

कुलद्रव्ये कुलं दत्त्वा कुलञ्च सेवयेत्तु या |
सा नारी परमेशानि विज्ञेया कुलयोषिता || ५ ||

कुलद्रव्यं समानीय सेवयेत्तु कुले यदि |
सा नारी परमेशानि विज्ञेया कुल योषिता || ६ ||

स्वकुलीनस्य सेवार्थं परकीयं यजेद् यदि |
सा नारी परमेशानि विज्ञेया कुलयोषिता || ७ ||

तन्त्रान्तरे -

स्वकुलञ्च विना देवि स्वकुलं न प्रकाशितम् |
विभिन्ने [च्: विस्तीर्णे] कुल दातव्यं स्वकुलानन्द हेतवे || ८ ||

सा नारी परमेशानि विज्ञेया कुलयोषिता |
नारीमात्रेषु विज्ञेया देवेषु कुलयोषिता || ९ ||

तासां मध्ये विशिष्टा या तव स्थाने प्रकाशिता |
तस्यार्च्चने महानन्दं जीवनं तस्य दुर्ल्लभम् |
अत एव महावीरस्तदन्यां नैव लङ्घयेत् || १० ||

निगमतत्वे कुल लक्षणम् |

श्रीशिव उवाच -

मातर्दुर्गे महाभागे नमामि चरणाम्बुजे |
कुलं किञ्च महादेवि मम स्थाने प्रकाशय || ११ ||

श्रीमहादेव्युवाच -

कुलस्त्री परमेशान कुलानन्देषु मोहिता |
कुलागारे कुलद्रव्यं दातव्यं काङ्क्षिता सदा [ज्: कुलयोषिताम्] || 
१२ ||

प्. २००)

रागयुक्ता कामयुक्ता कामार्ता कामदायिका |
परपुष्पाकृति स्थानं कुलागारं [ज्: -रे] प्रकाशितम् || १३ ||

कुलञ्च वारुणं बीजं कुण्डं चान्द्रं [घ्, ज्: चन्द्रं] 
महेश्वर |
तत्रैशानं नीयमानं [ख्, ज्: लीयमानं] सर्वं हि 
पश्चिमाननम् || १४ ||

समयाचार तन्त्रे -

वारुणं चान्द्रमध्यस्थं सर्वदेवालयं शिवे |
रन्ध्रं शिवं लौलितं [च्: लौहितं] मुक्तिं तद्ध्यान संयुतम् || 
१५ ||

कुल स्थानमिदं ज्ञेयं सृष्टि स्थित्यन्त कारकम् [घ्, ज्: -णं] |
यथा क्रिया तथा ज्ञानं [क्, ग्, घ्, च्: ज्ञेयो] यथा ज्ञानमिदं 
तथा [ज्: यथा ज्ञानं ज्ञेयं तथा] || १६ ||

समयाचारतन्त्रे -

योनिमध्ये स्थितं शून्यं शून्यमध्ये निरञ्जनम् |
कुलस्थानमिदं ज्ञेयं सर्वबीजस्य बीजकम् || १७ ||

श्रीदेव्युवाच -

कुलस्थानं वारुणञ्च त्वयोक्तं परमेश्वर |
शम्भु मध्यं चन्द्रबीजं नारीदेहस्य बीजकम् |
तद्बीजं किं महेशानि तद्भिन्नं नारी वा कथम् || १८ ||

श्रीशिव उवाच -

वारुणं चन्द्रबीजान्तं परस्पर युतं [ज्: परपुष्प-] शिवे |
कुलस्थानं विना शक्तिज्ञानमात्रं न जायते || १९ ||

प्. २०१)

पान युक्ता काम मत्ता सर्वदानन्द संयुता |
नितम्ब जघन स्फीता परपुष्प भग प्रभा || २० ||

कुलस्त्री [च्: अपुष्पा] चोत्तमा ज्ञेया मध्यमा पुष्पदर्शिता |
हीनाऽपि परमेशानि पुष्पं मध्येषु गोपितम् [ग्: मध्येषु 
गोपिता; ग्: मध्ये सुगोपितम्]  || २१ ||

उत्तमे पूजिते यन्त्रे मुक्तिभाग् जायते नरः |
मध्यमे पूजिते भक्तिर्हीनेऽपि कार्य साधनम् || २२ ||

पुष्प ज्ञानं विना देवि शक्ति ज्ञानं न जायते |
पराजिता पुष्प रूपा कुलागारञ्च मध्यगम् [ज्: मध्यमम्] || २३ ||

शक्ति ज्ञानं सर्वबीजं तस्य बीजं न विद्यते |
अण्ड जातं स्वेदजातं बीज जातं त्रिधा शिवे || २४ ||

शुक्र शोणित सम्भूतं मानुषं परिकीर्तितम् |
लिङ्गमध्ये स्थितं शुक्रं योनिमध्ये च शोणितम् || २५ ||

सृष्टि बीजमिदं ज्ञेयं तस्येदं बीज मात्रकम् [ज्: अनयोश्च 
परस्परम्] |
तस्य बीजं न विद्येत गदितुं नैव शक्यते || २६ ||

वायवाधिक्ये डिम्बजातं तोयाधिक्येऽपि स्वेदजम् |
तेजाधिक्ये बीज जातं क्षित्याधिक्येऽपि मानुषम् || २७ ||

शुक्र शोणित सम्भूतं देहमात्रं महेश्वरि |
नरान्य सूक्ष्म भागाक्तं अण्डजादि [घ्, ज्: अण्डजाति-] 
प्रभेदकम् || २८ ||

कुल स्थानस्य माहात्म्यं गदितुं नैव शक्यते |
योन्यारूढान्महेशानि किं न सिध्यति भूतले |
क्रियायोगो ध्यान योगो भक्ति योगो भविष्यति || २९ ||

प्. २०२)

वृहद्योनितन्त्रे -

अथ कुलस्य देवमय कथनम् |

त्रिकोणे च [घ्, ज्: त्रिकोणेषु] महेश्वराः |
त्रिकोणाकार रूपा सा सर्वदेवालया प्रिये [घ्: शिवे] || ३० ||

पार्श्वयोः कालिका तारा चोर्द्धे भुवनसुन्दरी |
त्रिपुरेशी योनिमध्ये मूले वसति भैरवी || ३१ ||

छिन्नमस्ता योनिगर्ते धूमा प्रान्ते विनिर्गता |
रोम कूपे महाकाली मातङ्गी मेखलासु च || ३२ ||

योनिक्षेत्रे च कमला कामाख्या योनिदेवता |
बिन्दुपुष्पतरोर्मूले कुण्डली ब्रह्मविग्रहा || ३३ ||

बिन्दु पुष्पं स्वयं रुद्रः प्रकृतिः पुष्परूपिणी |
पीठं काम स्वरूपञ्च द्विविधं परमेश्वरि || ३४ ||

व्यक्ताव्यक्त स्वरूपं हि व्यक्ताद्गुह्यं महाफलम् |
प्रणवाकार रूपेण योन्याकारं विचिन्तयेत् || ३५ ||

नारायणीतन्त्रे | श्रीदेव्युवाच -

व्यक्तायाश्चैव गुप्ताया लक्षणं किं प्रकाशय || ३६ ||

श्रीशिव उवाच -

नारीदेहे स्थिता व्यक्ता पुंदेहे [घ्, ज्: स्व-] सूक्ष्मसंस्थिता |
व्यक्तस्य पूजनाद्देवि लक्ष पीठ फलं लभेत् |
गुप्तार्च्चनेऽपि मुक्तिः स्याद् भक्ति भाव युतो यदि || ३७ ||

प्. २०३)

वृहद्योनि तन्त्रे -

एतत् प्रपूजनाद्देवि लक्ष पीठ फलं लभेत् |
दर्शनात् लक्ष पीठानां फलं यद्वरवर्णिनि || ३८ ||

तत् फलं लभते भक्त्या योनि पीठस्य दर्शनात् |
स्पर्शनात् सर्व पीठानां फलमाप्नोति साधकः || ३९ ||

यानि यानि च तीर्थानि त्रिषु लोकेषु सुन्दरि |
तिष्ठन्ति तानि तीर्थानि योनि पीठेषु सुन्दरि || ४० ||

योनि दक्षिण पार्श्वेषु यमुना प्रवहेत् सदा |
सरस्वती मध्यभागे वामेषु जाह्नवी परा || ४१ ||

पुष्प स्थाने बिन्दुरूपं तीर्थं गर्तेषु पुष्करम् |
क्षेत्रे तीर्थानि तिष्ठन्ति सर्वाणि [ज्: चान्यानि] परमेश्वरि || ४२ ||

समयाचारतन्त्रे | श्रीदेव्युवाच -

तत् प्रसादान्महादेव ज्ञातव्या कुलयोषिता |
अधुना श्रोतुमिच्छामि लक्षणं कुल योषिताम् || ४३ ||

श्रीशिव उवाच -

यल्लक्षणान्विता ज्ञेया नारी च [ज्: या नारी] कुल योषिता |
तल्लक्षणान्वितो ज्ञेयः साधकः कुल योषितः || ४४ ||

नारीदेहे स्थूल रूपं पुंदेहे सूक्ष्म रूपकम् |
ज्ञानिनां ज्ञानरूपेदं कुलस्य लक्षणं शिवे || ४५ ||

तन्त्रान्तरे -

पुंकुलं नारीदेहेषु नीर्यापि पुरुषे कुलम् |
स्थूलरूपं सूक्ष्मरूपमन्यान्यं ज्ञापितं प्रिये [घ्: शिवे] || 
४६ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथ विरचिते सर्वोल्लासे पञ्चाशदुल्लासः || ० ||


एकपञ्चाशत्तमोल्लासः |

अथ मैथुन लक्षणम् |

निगम कल्पद्रुमे श्रीमहादेव उवाच -

रतिः केन प्रकर्तव्या [घ्: केनैव कर्तव्या] रतिर्वा कीदृशी शुभा |
तव प्रीतिकरी देवि चोच्यतां भव बन्धनात् || १ ||

देवि सर्व जगन्मातः कौलिकानां परायणि |
योनि तत्त्वं विना नैव कुल धर्म [क्: धन] परायणः || २ ||

मया यद् यत् कृतं कर्म तव योनि प्रसादतः |
(ज्: पुस्तके अधिक पाठो दृश्यते नान्यत्र) तदेव च महादेवि 
विस्मृतं साधनं महत् |
विस्मृतं पुनरुच्येत शपथं मे पुनः पुनः || ३ ||

श्रीदेव्युवाच -

उन्मत्तं [ज्: उत्तमं] दुष्ट चित्तात्मा विस्मृतं साधनं महत् |
न वक्तव्यं पुनर्ह्येतत् शपथं मे पुनः पुनः || ४ ||

गोपनीयं गोपनीयं गोपनीयं पुनः पुनः |
रति सन्तोष तुष्ट्यर्थं [क्, ग्: तुष्टार्थं] पुनर्ह्येतत् प्रकाशितम् || ५ 
||

योन्यन्तरे त्रिधा नाडी वारुणी रक्तिका तथा |
शुक्रिया [च्: शुचिका] चेति कल्याणि सर्व देश रमोज्ज्वला [घ्: 
रजोज्ज्वला; ज्: रजस्वला] || ६ ||

प्. २०५)

वारुण्याः [घ्: वारुणी] क्षरते तोयं रक्तिका रुधिरं तथा |
शुक्रिका शुक्र [ज्: रेत] जननी तस्यां पूजा महाफला || ७ ||

मध्यभागे शुक्रिणी स्यात् दक्षे सव्ये रजोज्ज्वलाम् [ज्: वामे 
रजस्वला] |
ध्यात्वा कुर्यात् सदा सङ्गं शुक्रे बीज प्रपातनम् || ८ ||

तद्द्रव्यं कुंकुमैर्युक्तं [घ्, ज्: चन्दनै] सिन्दूरेणाथवा 
पुनः |
केवलं वापि पुष्पेण शोधितं तन्निवेदयेत् || ९ ||

तन्त्रान्तरे -

रक्तेन सहितं शुक्रं यदि स्यात् परमेश्वरि |
तदा शुक्रेण दातव्यं चानुकल्पं कुलेश्वरि || १० ||

अथानुकल्पं रक्तस्य शृणुष्व प्राणवल्लभे |
प्रत्यक्षस्यापि योग्यत्वं चानुकल्पेषु संस्थितम् || ११ ||

गौतमीये -

रक्तानुकल्पं रक्ताक्तं श्वेतं शुक्रानुकल्पनम् [क्, ग्: कल्पकम्] |
स्वस्ववर्णयुतं द्रव्यं तद् द्रव्यस्यानुकल्पनम् || १२ ||

पुष्पोद्भवेषु पुष्पेषु पुष्पात् पुष्पं नियोजयेत् |
देवतार्थेऽपि वीरस्य आत्मार्थेऽज्ञानिनः [घ्: ज्ञानिनः] क्वचित् || 
१३ ||

गङ्गा च यमुनाचैव मध्यभागे सरस्वती |
ध्यात्वा यजेन्महेशानि मध्ये [ज्: सव्ये] शुक्र प्रपातनम् || १४ ||

प्. २०६)

अथास्य भावः |

वामा भूत्वा यजेत् पराम् |

स्वदेहे वामाज्ञानम् | गुप्तसाधन तन्त्रे -

देवी बुद्धमिदं [ज्: बुध्या] सर्वं सर्व देहस्य बीजकम् |
वृक्षस्यापि यथा भूमेर्वलं [क्: -वनं] देवि [क्: देवी; ज्: शक्तिः] 
तथा प्रिये || १५ ||

शक्तियुक्तो भवेत् सृष्टिः शक्तिः स्यात् सृष्टिसंयुता |
परस्परं भवेद्बीजं वायुराकाशयोर्यथा || १६ ||

सृष्टिरूपं महादेवं बीजं शक्ति स्वरूपकम् |
बीजरूपं महादेवं सृष्टिशक्ति [क्, ग्: सृष्टिं-] स्वरूपकम् || १७ ||

बीजरूपा महादेवी सृष्टिरूपो महेश्वरः |
प्रादुर्भावं तिरोभावं परस्पर विवक्षितम् || १८ ||

पञ्चभूतमये देहे स्थूलरूपे महेश्वरे |
शक्तिस्तत्र महादेवि सूक्ष्मरूपेण भाषिता || १९ ||

पञ्चभूतमयं देहं केवलं शक्तिरूपकम् |
पञ्चधाप्येकधा [क्, ग्: एकदा] यत्र नानारूपवती शिवा || २० ||

कुब्जिका तन्त्रे -

नानारूपवती शक्तिः पुरुषस्येक रूपकः |
यथा नानापि मुकुरे नानात्वं [ज्: मुकुले दर्शने] प्रतिबिम्बकम् || 
२१ ||

शिवोऽपि शक्तिरूपश्चेत् [क्: शक्तियुक्तः स्यात्] शक्तिः स्यात् 
शिवयोगतः |
अविनाभाव सम्बन्धं द्वयोरेव परस्परम् || २२ ||

प्. २०७)

शिव शक्तिद्वयं तत्त्वं तत्त्वं ज्ञानस्य कारणम् |
शिवेन शक्तिर्विज्ञेया [क्: शक्तिं विज्ञेयां] ज्ञेयं 
शक्त्याक्तशङ्करम् [ज्: शक्त्यातु शङ्करः] || २३ ||

पुरुषः प्रकृतौ [क्: प्रकृति] युक्तः सर्व कार्य प्रकाशवान् |
शक्तिश्च पुरुषेष्वाक्ता [ज्: पुरुषेण] यदा सर्व प्रकाशिनी || २४ ||

शक्ति ज्ञानं विना देवि शिवज्ञानं न चेत् क्वचित् |
शिव ज्ञानं विना किञ्चित् [क्: कश्चित्] शक्तिज्ञानं न जायते || २५ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे एकपञ्चाशदुल्लासः || ० ||


द्वापञ्चाशत्तमोल्लासः |

अथ शक्ति ज्ञानम् |

कुलचूडामणौ -

स्थूलज्ञानं विना देवि सूक्ष्म ज्ञानं न चेत् क्वचित् [ज्: न 
जायते] |
अतश्च बहुजन्मान्ते शक्ति ज्ञानं प्रजायते || १ ||

शक्तिज्ञानं विना देवि मुक्तिर्हास्याय कल्पते [क्: कल्प्यते] |
सा शक्तिर्वामा विज्ञेया पुरुषस्यापि मुक्तिदा || २ ||

शक्ति ज्ञानं द्विधारूपं गुप्ता व्यक्ता कुलेश्वरि |
गुप्ताशक्तिस्तु देहस्था [ज्: शक्तिः स्वदेहस्था] व्यक्ता रमण 
दायिनी || ३ ||

प्. २०८)

व्यक्ता ज्ञानं विना भद्रे गुप्ता ज्ञानं न जायते |
व्यक्ता रमण तुष्टा चेत् गुप्ता रमण तुष्टिता || ४ ||

अथ गुप्ताशक्ति लक्षणम् |

शाक्तक्रम चन्द्रिकायाम् [घ्, ज्: -चन्द्रिकायाम्] -

शक्तिर्ब्रह्मा [क्, ख्, घ्, च्: ब्रह्म] शिवः शक्तिः शक्तिर्विष्णुश्च 
वासवः |
अन्येच वहवो देवाः शक्ति मूलाः प्रकीर्तिताः |
अतस्तेभ्यः प्रधानं हि शक्तिं विद्धि महामते || ५ ||

ज्ञानद्वीपे -

यस्य यस्य पदार्थस्य या या शक्तिरुदाहृता |
सैव सर्वेश्वरी देवि [क्: देवी] स च सर्वो महेश्वरः || ६ ||

भाव चूडामणौ -

स्थूलेन्द्रिय महादेव [क्, ख्, च्: -देवं] स्तस्याधिष्ठात्री चण्डिका |
कार्याकार्यं महेशानि तस्या एव न संशयः || ७ ||

शरीरमिन्द्रियार्थं [ज्: इन्द्रियाक्तं] हि चेन्द्रियं शक्ति संयुतम् |
कार्याकार्यं भवेत् शक्तेर्निर्लिप्तः [ज्: यस्या-] पुरुषः शिवे || ८ ||

इच्छाशक्तेर्भवेदिच्छा ज्ञान शक्तेस्तु ज्ञानवान् |
क्रिया शक्तेर्भवेत् कार्यं प्राणिनां सर्वसाधने || ९ ||

रमणं शक्तिसंयुक्तं जडं ज्ञेयं सदाशिवम् |
अथवापि शिवं ज्ञेयं देहिनं शक्ति बीजकम् || १० ||

देहं शरीरं विज्ञेयं देहीति शिव कीर्तितम् |
वामाज्ञानं महेशानि स्थूल सूक्ष्म प्रमाणकम् || ११ ||

प्. २०९)

अथ व्यक्ताशक्ति लक्षणम् |

निगमकल्पद्रुमे श्रीदेव्युवाच -

स्त्रियो देवाः स्त्रियः प्राणाः स्त्रियश्चैव विभूषणाः [ज्: -णम्] |
स्त्रीसङ्गिना सदा भाव्याम [ज्: भाव्यम] भावे स्वस्त्रियामपि || १२ 
||

श्रीमहादेव उवाच -

स्त्रीरूपं ब्रह्मरूपञ्च त्वयोक्तं वरवर्णिनि |
अभावे स्वस्त्रियं देवि कथमुक्तं सदाशिवे || १३ ||

श्रीदेव्युच -

ब्रह्म दत्ता रुद्र दत्ता द्विविधा स्त्रीर्महेश्वर |
ब्रह्म दत्ताग्निना हुत्वा शिव दत्ता तु कामतः || १४ ||

शिव कार्ये शिवा योज्या परा योज्यान्यकर्मणि |
सन्देहो नैव कर्तव्यो मम वाक्यानुसारतः || १५ ||

निगमानन्दे -

वामाभावे महेशानि [घ्: -न] स्ववामां तोषयेन्मुदा |
स्ववामा तोषणार्थेऽपि पर वामाञ्च तोषयेत् || १६ ||

परवामात्मनः तुल्यं स्वात्मानं चिन्तयेन्मुदा [ज्: चिन्तनं-] |
तोषयेद् रमयेत् शक्ति [ज्: शाक्तः] तस्या वाक्येन [घ्, ज्: वाक्यानु] 
मानतः |
तोषयेत् परमेशानि [घ्: -न] वीरभाव समाश्रितः || १८ ||

प्. २१०)

अथ वामा पूजा लक्षणम् |

गुप्तसाधन तन्त्रे -

स्वदेहं नारी देहञ्च स्वकार्यं रमणीयुतम् |
रमणं शक्तिसंयुक्तं स्वदेहेषु विशेषकम् || १९ ||

रमणेन महेशानि वामापूजां प्रकल्पयेत् |
स्वशक्ति रमणार्थेऽपि परशक्तिं रमेत् शिवे || २० ||

रमणं शक्तिभिः सार्द्धं स्वदेहे परदेहके |
स्वशक्तिं परशक्तिं वा चैकां ज्ञात्वा रमेत् शिवाम् || २१ ||

ज्ञानार्णवे -

रमणेन वरारोहे यादृक् मुखं भवेद् ध्रुवम् |
तादृक् सुखं शरीरस्य कदाचिन्नैव जायते || २२ ||

रमणेन वरारोहे रमादेवीं प्रपूजयेत् |
रमा पूजनमात्रेण रमा तस्य करे स्थिता || २३ ||

रमणेन भवेत् स्वर्गो दुःख मुक्तिर्महेश्वरि |
अत एव कुलाचारी मुखेन भक्तिभाग् भवेत् || २४ ||

निषेधश्च विधिश्चैव वामाचारे [ज्: स्वेच्छाचारे] न चेत् क्वचित् |
स्वेच्छाचारे योनि गर्ते लिङ्गं दद्यात् तदाज्ञया || २५ ||

निषेधश्च विधिश्चैव स्वेच्छाचारे न पार्वति |
मैथुनं चेत् शक्ति युक्तं केवलं शक्तेराज्ञया || २६ ||

पुरुषस्यैव नियमो [ज्: पुरुषो नियमश्चैव] न योषित्सु कथञ्चन |
अभिषेकस्य [क्, ग्: अभिषेकाद्य] भावेन चाधिकारी न संशयः || 
२७ ||

प्. २११)

स्वदेहे रमयेत् शक्तिं नान्यथा च कथञ्चन |
स्वगेहे पायसं त्यक्त्वा भिक्षामटति दुर्मतिः || २८ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे द्वापञ्चाशदुल्लासः || ० ||


त्रिपञ्चाशत्तमोल्लासः |

अथ सिद्धान्ताचारः |

समयाचारतन्त्रे -

आत्मानं देवतां मत्वा [घ्: ध्यात्वा] यजेद्देवं विधानतः |
सदानन्दः सदा शान्तः सिद्धान्ताचार उच्यते || १ ||

(अत्र आत्मानं देवतां मत्वेति श्लोकस्य व्याख्यानं बोध्यम्)
(आत्मान्तं देवतां मत्वा ज्ञात्वा, एवं विधानतो यो यजेत्,
स सिद्धान्त चारः, पुनः कथम्भूतः, सदानन्दः सदा शान्तः 
|)

अथास्य [क्: अथ सिद्धान्ताचारस्य] सिद्धान्ताचारस्य भावः |
शाक्तक्रम - चन्द्रिकायाम् [तन्द्रि-] -

मन्यन्ते ये स्वात्मानं [क्, ग्: जनात्मानं] विभिन्नं [च्: विभिन्ने] 
परमेश्वरात् |
न ते पश्यन्ति तं देवं वृथा तेषां परिश्रमः || २ ||

प्. २१२)

गौतमीये -

आत्मानं देवतां मत्वाप्यात्मानं तोषयेद्यदि |
सिद्धान्ताचारो [क्: -चारविज्ञेयं] विज्ञेयस्तस्य जीवः शिवो भवेत् || 
३ ||

तथा च कुलार्णवे -

घृणा लज्जा भयं शोकं जुगुप्सा चेति पञ्चमी [च्: -मम्] |
कुलं शीलं तथा जातिश्चाष्टौ पाशाः प्रकीर्तिताः || ४ ||

पाशवद्धः सदा जीवः पाशमुक्तः सदाशिवः |
एवं ज्ञात्वा महेशानि चात्मानं तोषयेद् यदि |
स जीवः परमेशानि शिव एव न संशयः || ५ ||

गुप्तसाधन - तन्त्रे -

आत्मानं तोषयेद्देवीं [क्, ख्, ग्, घ्: आत्मातोषणमात्रेण] तुष्यन्ति 
सर्वदेवताः |
अत एव कुलाचारी आत्मानं तोषयेन्मुदा || ६ ||

कुलार्णवे -

यत्रास्ति भोगो न च तत्र मोक्षो,
यत्रास्ति मोक्षो न च तत्र भोगः |
शिवा पदाम्भोज युगार्च्चकानाम्,
भोगश्च मोक्षश्च करस्थ एव || ७ ||

वैष्णवानाञ्च शाक्तानां शैवादीनां महेश्वरि |
आत्मानं देवतां मत्वा तोषयेद्रमणादिना || ८ ||

आत्मस्थां [ज्: आत्मानं] देवतां त्यक्त्वा वहिर्देवं विचिन्तयेत् |
करस्थं कौस्तुभं त्यक्त्वा भ्रमते काच तृष्णया || ९ ||

प्. २१३)

पञ्चतत्वेन देवेशि स्वेच्छाचारेण वा पुनः |
जीवं देव [घ्, ज्: ब्रह्म] मयं ज्ञात्वा तोषयेद् भोजनादिषु || १० ||

हंसमाहेश्वरे -

यानि यानि च तीर्थानि ये ये देवा महेश्वरि |
शरीरं ज्ञापितं सर्वं जीवरूपं सनातनि [क्, ख्, ग्, च्: -नम्] || 
११ ||

भावचूडामणौ -

शरीर [क्: -रं] व्यापितं रक्तं जीवो [क्: जीव ज्ञेयं] ज्ञेयो 
महेश्वरि |
मृतदेहे वरारोहे रुधिरं नैव तिष्ठति |
सुखदुःखादयः सर्वे जीवस्यापि महेश्वरि || १२ ||

ज्ञानद्वीपे -

एकैव हि महामाया नाम भेदेन संस्थिता |
विमोहनाय लोकानां तस्मात् सम मना भवेत् || १३ ||

देवी विष्णु शिवादीनामेकत्वं परिचिन्तयेत् |
भेद भाव [क्: -भावो] मनो यस्य तस्य मोक्षो न जायते || १४ ||

कुलरहस्ये -

अथा दुर्गा तथाविष्णुर्यथा विष्णुस्तथा शिवः |
नानाभाव मनो यस्य तस्य मोक्षो न जायते |
सर्वं देहमयं [ज्: देव] ज्ञात्वा देहं [ज्: अयं] शिवे || १५ ||

प्. २१४)

देह ज्ञानं विना देवि जीव ज्ञानं न चेत् क्वचित् |
जीव ज्ञानं विना देवि शिव ज्ञानं न चेत् क्वचित् || १६ ||

शिव ज्ञानं विना जीवः शिवोऽभूच्च न चेत् क्वचित् |
आत्मब्रह्मेति संज्ञात्वा देवब्रह्मेति भावयेत् || १७ ||

देवतात्माऽभिन्नो यस्तस्य जीवः शिवो भवेत् |
शरीरं व्यापितं यद्यत् जीवं [ज्: शिवं] ज्ञेयं कुलेश्वरि || १८ ||

इति स्थिरतरं यस्य तस्य जीवः शिवो भवेत् |
आदौ देहं ततो जीवं ततो देवं [क्: देहं] विचिन्तयेत् |
ततो देवमयं जीवं देहं जीवमयं स्मरेत् || १९ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे त्रिपञ्चाशदुल्लासः || ० ||


चतुःपञ्चाशत्तमोल्लासः |

अथ मैथुनानन्द लक्षणम् |

निगम तत्त्वसारे श्रीशिव उवाच -

मद्यानन्दं महादेवि बहुधापि प्रकाशितम् |
इदानीं श्रोतुमिच्छामि मैथुनानन्द लक्षणम् || १ ||

श्रीदेव्युवाच -

मैथुनानन्द कथने शङ्काऽभूत् मम मानसे |
नियोज्य नन्दिनं द्वारे निर्गच्छ [क्: निर्गत्य] रति मन्दिरम् || २ ||

प्. २१५)

तव स्नेहात् प्रवक्तव्यं साधनं परमं महत् |
यत् कृत्वा साधक श्रेष्ठः शिवोऽभूत् परमेश्वर || ३ ||

मैथुनेन विना देव मद्यपानं हि दुःखदम् |
मद्यपानं विना देव मैथुनं पापदायकम् || ४ ||

पानान्ते मैथुनं भद्रं मैथुनान्तेऽपि कारणम् [क्: पानकम्] 
|
पानं मैथुन संयुक्तं जीवस्य मुक्ति दायकम् || ५ ||

पूर्णानन्दे महादेव मैथुनं नैव जायते |
इन्द्रियाकलितं सर्वं रूप मानादिवर्जितम् || ६ ||

अत एव कुलज्ञानी मद्य पानं यथासुखम् |
आनन्दं द्विविधं प्रोक्तं खण्डं पूर्णं कुलेश्वर || ७ ||

खण्डानन्दि [क्: -नन्दी] क्रियामार्गी योनि लिङ्गस्य दर्शनात् [क्: 
घर्षणात्] |
अतिपानं न कर्त्तव्यमतिपात्रं न दापयेत् || ८ ||

ज्ञानार्णवे -

आनन्दे जनिते देवि बहु पात्रं ददेद्यदि |
दीयमाने क्रिया लुप्ते क्रुद्धा भवति कामिनी || ९ ||

निगम तत्त्वे -

शक्तिरूपा महामाया सर्व गेहेषु संस्थिता |
यदानन्दयुता नारी तदा मच्छरीरं शिव || १० ||

देहं जीवं तथा प्राणं मनो बुद्धिञ्च भोजनम् |
करोम्यहं गानपानं स्वयं देवीस्वरूपिणी || ११ ||

सानन्द ज्ञान मात्रेण हृत्पद्मेऽहं प्रकाशिता |
प्रकाशेऽपि स्वयं देवी साक्षाद्भवति साधकः || १२ ||

प्. २१६)

साधकस्त्वं महादेव साध्याहं नात्र संशयः |
आनन्दं [ज्: आनन्दे] साधकं दृष्ट्वा तथा साध्याञ्च 
शङ्करीम् || १३ ||

दर्शनाच्च भवेन्मुक्तिः सालोक्यं परमेश्वर |
स्वकान्तां परकान्तां वा सालोक्यं दर्शने शिवे || १४ ||

सालोक्यं चैव सारूप्यं सायुज्यं परमेश्वरि |
निर्वाणञ्च यदानन्दं [ज्: दया-] मम स्थाने प्रकाशय || १५ ||

अथ चतुर्विध मुक्त्यानन्द कथनम् |

श्रीदेव्युवाच -

कान्तायाः षोडशे वर्षे दर्शनात् [क्: दर्शने] यत् सुखं प्रिय |
तत् सुखं सर्वदा देव सालोक्ये [ज्: सालोक्यं] नात्र संशयः || १६ ||

कान्तायाः षोडशे वर्षे स्पर्शने यत् सुखं प्रिय |
तत्सुखं सर्वदा देव सारूप्ये नात्र संशयः || १७ ||

कान्तायाः षोडशे वर्षे सङ्गमे यत् सुख प्रिय |
तत्सुखं सर्वदा देव सायुज्ये [ज्: सायुज्य] नात्र संशयः || १८ ||

शुक्रोत्सारण काले तु यत्सुखं प्रिय तत्सुखम् |
जायते सर्वदा देव निर्वाणे नात्र संशयः || १९ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथ विरचिते सर्वोल्लासे चतुःपञ्चाशदुल्लासः || 
० ||


पञ्चपञ्चाशत्तमोल्लासः |

अथ पूर्णानन्दस्य माहात्म्यम् |
निगमतत्त्वसारे श्रीशिव उवाच -

मातर्दुर्गे महाभागे ममैव प्राण वल्लभे |
पूर्णानन्दस्य माहात्म्यं मम स्थाने प्रकाशय || १ ||

श्रीदेव्युवाच -

देही ब्रह्ममयं ज्ञात्वा [क्, ग्, च्: ब्रह्मेति संज्ञात्वा] सर्वं 
ब्रह्मेति भावयेत् |
जन्ममृत्युमयं [क्, ग्, च्: -भयं] घोरं कदाचिन्नैव पश्यति || २ 
||

देही देहे स्थिते देव पूर्णानन्द न जायते |
भावातीतं यदा ज्ञानं पूर्णानन्दं तदा भवेत् || ३ ||

भावातीतमयं भावं भावं भावातीतमयम् [च्: 
भावातीतमय शिव] |
पूर्णानन्दं तदा ज्ञेयं गान पानेषु [क्, ग्, च्: गाने पानेषु] 
जायते || ४ ||

गानेन [क्, ग्, घ्, च्: ज्ञानेन] जायते पानं पानाच्च गायनं शिव 
|
आनन्दस्य क्रमं कुत्र निश्चितं केन वर्त्मना || ५ ||

किं वा कार्यमकार्यं किं वर्णितुं नैव शक्यते |
भावातीतमयं वाक्यं भावातीतमयं स्तवम् || ६ ||

भावातीतमयं ज्ञानं भावातीतं हि मैथुनम् |
भावातीतमयं पानं भावातीतं हि गायनम् |
भावातीतमयं ध्यानं भावातीतमयी [क्, ग्, घ्, च्: 
भावातीतमया] क्रिया || ७ ||

प्. २१८)

गुप्तसाधन तन्त्रे श्रीशिव उवाच -

क्वचित् पानं क्वचिद्गानं क्वचिच्चर्वणमाचरेत् |
क्वचिद् ध्यानं जपादिञ्च क्वचिन्मैथुनमाचरेत् || ८ ||

पानान्ते चर्वणं देवि चर्वणान्ते पिवेन्मधु |
मांसं मुद्रां मीनयुक्तं [ज्: -युक्तां] पानमानन्द 
सम्मतम् [ज्: संयुताम्] || ९ ||

चर्व्यं चोष्यं तथा लेह्यं पेयञ्च परमेश्वरि |
मुखे यद् यत् प्रदातव्यं भोजनानन्द सम्मतम् || १० ||

निगम तत्वे श्रीदेव्युवाच -

पूर्णानन्दे महादेव मैथुनं नैव जायते |
इन्द्रियाकलितं सर्वं प्रकाशक विवर्जितम् || ११ ||

यदि दैवात् साधकेन्द्रः क्रियाकाङ्क्षी भवेत् शिव |
सर्वत्र योनिं ज्ञात्वाऽपि घातं कृत्वा मुहुर्मुहुः || १२ ||

क्वचिद् योनौ क्वचित् पार्श्वे क्वचित् पृष्ठे महेश्वर |
क्वचिदास्ये क्वचित् कर्णे मूर्ध्नि देशे क्वचित् क्वचित् || १३ ||

भावातीतक्रमेणैव घातं कुर्यानुमुहुर्मुहुः |
क्वचिल्लिङ्गेन हस्तेन क्वचिदंगुलिना शिव || १४ ||

क्वचिन्नासा पुटेनैव क्वचिन्नेत्रेण घातनम् |
क्वचित् पादेनांगुलिना मूर्ध्नापि जिह्वया क्वचित् |
दन्तघातं सर्वगात्रं चोष्यमाणं मुहुर्मुहुः || १५ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथ विरचिते सर्वाल्लासे पञ्चपञ्चाशदुल्लासः 
|| ० ||


षट्पञ्चाशत्तमोल्लासः |

श्रीशिव उवाच -

कुलेशि श्रोतुमिच्छामि शक्त्यानन्दस्य लक्षणम् || १ ||

श्रीदेव्युवाच -

शक्त्यानन्दं महादेव बहुभाग्ये प्रकाशितम् |
प्रकाशिते प्रेमानन्दे [ज्: महेशान] सर्वानन्दस्य तुल्यता || २ ||

भावातीतो यथा शाक्तस्तथा शक्तिर्महेश्वर |
आनन्दस्यापि तुल्यत्वं पानं रमण तादृशम् || ३ ||

शक्तिर्वा पुरुषो [क्, ग्, च्: साधको] वापि पतितो यदि भूतले |
(चिह्नित सार्द्ध श्लोक द्वयं ज्: पुस्तके अधिकं विद्यते) 
तत्क्षणाद्रमणं कुर्यात् घृणा लज्जा विवर्जिता || ४ ||

साधकः पतितो भूमौ साध्या रमणमाचरेत् |
साध्यापि पतिता भूमौ साधको रमणञ्चरेत् || ५ ||

अनिच्छायां न कर्त्तव्यं कर्तव्यमाज्ञयापि च |
अन्यथापि न कर्त्तव्यं उभौ [घ्: कर्तव्यावुभौ] नरकगामिनौ || ६ 
||

शक्त्यानन्दे यजेत् शाक्तः शिवानन्दे यजेत् शिवाम् |
आनन्देन युतो देव कुक्कुरोऽपि शिवो भवेत् || ७ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथ विरचिते सर्वोल्लासे षट्पञ्चाशदुल्लासः || ० ||


सप्तपञ्चाशत्तमोल्लासः |

अथ शक्ति माहात्म्यम् |

तोडलतन्त्रे -

आत्म शक्तिर्वरारोहे देहोऽयं (?) जडिता स्थिता |
वशीकर्त्तुं न शक्नोति वाह्य शक्तेस्तु का कथा || १ ||

वाह्य शक्तिर्वरारोहे स्व शक्तिर्ज्ञायते यदि |
तोषयेद् बहु यत्नेन राग द्वेष विमुक्तकः [ख्, च्: विमोहकः] || २ ||

शाक्तक्रमचन्द्रिकायाम् [घ्, ज्: -तन्द्रिकायाम्] -

विवाहितायाः कन्याया [ज्: कान्तायाः] यद्यन्यो रमणं चरेत् |
तासां प्रहारं निन्दाञ्च कौटिल्यं नैव कारयेत् || ३ ||

शक्तिरूपं क्रियार्थं हि विवाहं परिभाषिकम् |
स्त्रीमात्रे हर पत्नी च पुमान्मात्रे च शङ्करः || ४ ||

शङ्करोऽहं वरारोहे शक्तेर्ज्ञानं न संशयः |
इच्छा शक्तेर्भवेदिच्छा क्रिया शक्तेः क्रिया भवेत् || ५ ||

ज्ञान शक्तेर्भवेज्ज्ञानं भवेल्लज्जापि लज्जया |
बन्धं मोक्षं वरारोहे इच्छा शक्तेर्न संशयः || ६ ||

अत एव महादेवि [क्, ग्, च्: महादेव] देह [ग्: सर्वां] शक्तिं 
प्रकीर्तितम् |
योऽन्येभ्यो दर्शनेभ्यश्च भुक्तिं [घ्, च्: भक्तिं] मुक्तिञ्च 
कांस्क्षति |
स्वप्न लब्ध धनेनैव धनवान् स भवेद्यदि || ७ ||

प्. २२१)

उपास्या बहवो देवा यदुक्तास्तव सुव्रते [क्, ग्, च्: -ताः] |
पूज्या [घ्, ज्: पूजा] प्रधाना तत्रैव शक्तिरादौ दृढ [क्, च्: 
दृढः] व्रतः || ८ ||

शक्तिर्ब्रह्मा शिवः शक्तिः शक्तिर्विष्णुश्च वासवः |
अन्ये च बहवो देवाः शक्ति मूलाः प्रकीर्तिताः || ९ ||

शक्तिं विना यतो ह्येषामसमर्थं प्रकीर्तितम् |
अतस्तेभ्यः प्रधानं हि शक्तिं विद्धि महामते || १० ||

शुक्तौ रजतवद्भ्रान्तिर्यथा [घ्: -भातिर्यथा] जायेत पार्वति |
तथान्य [क्, ग्, च्: अथान्य; घ्: अन्यथा] दर्शनेभ्यश्च भुक्तिं 
मुक्तिञ्च कांक्षति || ११ ||

(श्लोकोऽयं घ्, ज्: पुस्तकयोरधिको दृश्यते)
मन्यते ये स्वमात्मानं विभिन्नं परमेश्वरात् |
न ते पश्यन्ति तं देवं वृथा तेषां परिश्रमः || १२ ||

सर्व देवमयीइं देवीं सर्व देवमयीं पराम् |
आत्मानं चिन्तयेद्देवीं परमात्म स्वरूपिणीम् || १३ ||

निर्वाण तन्त्रे -

देव्यात्मानं स्वमात्मानं भावयेद् यतमानसः |
ऐक्यं संभावयेन्नित्यं स्वगुरूं देवतात्मकम् || १४ ||

आत्मानं चिन्तयेद्देवीं शक्तिमात्र स्वरूपिणीम् |
आत्माभेदेन यश्चिन्त्यो [ज्: आत्माभेदे लयश्चिन्त्यो] याति तन्मयतां 
नरः || १५ ||

सोऽहमित्यस्य सततं चिन्तनात् तन्मयो भवेत् |
अहं देवो न चान्योऽस्मि मुक्तोऽहमिति भावयेत् || १६ ||

रुद्रस्य चिन्तनाद्रुद्रो विष्णुः स्याद्विष्णुः स्याद्विष्णु चिन्तनात् |
दुर्गायाश्चिन्तनाद् दुर्गा भवत्येव न संशयः || १७ ||

प्. २२२)

एवमभ्यासयोगस्तु अहन्यहनि [क्, ग्: 
एवमभ्यासमानन्त्वप्यहन्यहनि] पार्वति |
जरा मरण कुःखाद्यैर्मुच्यते भव बन्धनात् || १८ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथ विरचिते सर्वोल्लासे सप्तपञ्चाशदुल्लासः || ० 
||


अष्टपञ्चाशत्तमोल्लासः |

हंस बीजस्य माहात्म्यम् |

महानिर्वाण तन्त्रे श्रीदेव्युवाच -

देवेश प्राण नाथेश [ग्, ज्: परमेशान] त्रिगुणे त्रिगुणात्मक |
अधुना हंस बीजस्य माहात्म्यं कथय प्रिय || १ ||

श्रीशिव उवाच -

हंस बीजस्य माहात्म्यं गदितुं नैव शक्यते |
तव स्नेहेन बद्धोऽहं किञ्चिद्भावं प्रकाशितम् || २ ||

देवालयं भवेद्देहं हंसेन मनुना शिवे |
हंस बीजं समाश्रित्य देही देहे सदा स्थितः || ३ ||

हकारः शङ्करश्चैव सकारः शक्तिरीरितः |
शिव शक्त्यात्मकं मन्त्रमजपेति प्रकीर्तितम् || ४ ||

षट्शतानि दिवारात्रौ सहस्राण्येकविंशतिः |
अजपा नाम गायत्रीं जीवो जपति सर्वदा || ५ ||

प्. २२३)

श्रीपार्वत्युवाच -

शिव शक्त्यात्मकं मन्त्रं जीवो जपति सर्वदा |
प्रजपेत् केन मूलञ्च सोऽहं केन विचिन्तयेत् || ६ ||

श्रीशिव उवाच -

कुम्भकं स्याद् हं कारेण सः कारेणापि रेचनम् |
कुम्भकेषु [ज्: कुम्भकेऽपि] जपेन्मन्त्रं प्रत्येके प्रत्येकाक्षरम् || 
७ ||

तन्त्रान्तरे -

हकारं शिव बीजं स्यात् शक्तिबीजं सकारकम् |
जीवात्मानं नादरूपं बिन्दुञ्च परमात्मकम् || ८ ||

विसर्गः कर्म्म सङ्गः स्यात् हंस बीजं प्रकीर्तितम् |
विन्दु द्वयं विसर्गः स्यात् सृष्टिः स्थितिर्महेश्वरि || ९ ||

एक बिन्दुं लये देवि द्विविन्दुं सृष्टिरूपकम् |
त्रिविन्दुं स्थिति रूपञ्च बिन्दुमेकं लये पुनः || १० ||

शैव शक्तिमयं देहं जिवात्मा कर्म्म रूपकम् |
परमात्मा बिन्दुरूपं हंस बीजेन भाषितम् || ११ ||

सृष्टि स्थिति लयं ज्ञेयं हंस बीजं सुलोचने |
हंस ज्ञाने भवेत् सृष्टिः सोऽहं ज्ञाने स्थितिः प्रिये |
नाहं ज्ञाने लयं देवि भावा भाव प्रबोधकम् || १२ ||

नारायणी तन्त्रे -

स्वभावे हंस बीजेन देह भेदेन चिन्तनम् |
सोऽहं भावेन परमेऽप्येकदेहं विचिन्तयेत् || १३ ||

हकारेण सकारञ्च सकारेण हकारकम् |
पूजनं सर्वदा कुर्यात् वाम दक्ष विभेदतः || १४ ||

प्. २२४)

नारायणी तन्त्रे -

शिव बीजं हकारञ्च पुंदेह शिव रूपकम् |
(पाठोऽयं ग्: पुस्तके अधिको दृश्यते) शक्तिबीजं सकारं हि 
पुंदेहं शिव रूपकम् || १५ ||

शक्ति बीजं सकारं हि शक्तिदेहः प्रकाशितः |
सोऽहं शक्तिमयं ध्यानात् [क्, ग्, च्: भावात्] ज्योतिर्ध्यानं 
प्रकाशितम् || १६ ||

सूक्ष्म ध्यानमहं ब्रह्म सर्व व्यपि निरञ्जनम् |
(पाठो ग पुस्तके अधिको दृश्यते) स्थूल ध्यानं हंस बीजं 
भेद ज्ञानाच्च लभ्यते |
सोऽहं ज्ञानाद् भवेल्लभ्यं ज्योतिर्ध्यानं सुनिर्मलम् || १८ ||

नाहंज्ञानाल्लभ्यते च वाचातीतं निरञ्जनम् |
स्थूलं तेजस्तथा सूक्ष्मं ध्यानं त्रिविध लक्षणम् || १९ ||

स्थूलमिन्द्रियसंयुक्तं योनि लिङ्गादिसंयुतम् |
ज्योतिर्ध्यानमभेदं हि सोऽहंज्ञानयुतो यदि |
सूक्ष्मं नित्य निराकारं गगनादपि निर्मलम् || २० ||

इति सर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्ल्लासे अष्ट पञ्चाशदुल्लासः || ० ||


ऊनपष्टितमोल्लासः |

श्रीपार्वत्युवाच -

ध्यानत्रयस्य मध्येषु सोःअं केन प्रजायते || १ ||

श्रीशिव उवाच -

स्थूल ध्यानं हंस बीजं सेव्य सेवक भेदकम् |
तेजः सूक्ष्मभेदं हि सेव्य सेवक वर्जितम् || २ ||

भावातीतं हि यद्ध्यानं सोऽहं ज्ञानात् परं शिवे |
यस्य यस्य पदार्थस्य या या शक्तिरुदीरिता [ख्, ग्, ज्: उदाहृता] |
सैव सर्वेश्वरी देवी स च सर्वो महेश्वरः || ३ ||

महानिर्वाण तन्त्रे -

स्वदेहे पूजयेद्देवं नान्य देहे कदाचन |
स्वगेहे पायसं त्यक्त्वा भिक्षामटति दुर्मतिः || ४ ||

स्थूलध्यानान्महादेव [क्, ग्, च्: महादेव !] स्तेजोध्यानाद्धि [ज्: 
ध्यानादि] शङ्करी [ज्: शङ्करि !] |
सूक्ष्म ध्यानाद् भवेन्मुक्तिरोङ्कारं तत्र सम्भवम् [घ्: 
कुम्भकम्] || ५ ||

भिन्न देहं शिवं शक्ति तेजोध्यानमभेदकम् |
शिव शक्त्यात्मकं सूक्ष्मं ओं तत्सद् व्यापितं जगत् || ६ ||

विन्दु त्रयं नाद युग्मं बिन्दु युग्मञ्च नादकम् |
बिन्दुमेकं नाद युग्मं ओंकारं ब्रह्म बोधकम् || ७ ||

कुण्डलिन्यङ्कुशाकारा बिन्दुरूपः सदाशिवः |
अङ्कमात्रं महादेवि शिव शक्ति प्रबोधकम् || ८ ||

प्. २२६)

बिन्दु द्वयं विना देवि किञ्चिन्मात्रं न जायते |
वामे च परमा शक्तिर्दक्षिणे परमः शिवः || ९ ||

शिव शक्त्यात्मकं ब्रह्म वाचातीतं सुनिर्मलम् |
तकारं शङ्करं ज्ञेयं तकारं पुंस्त्व विग्रहम् || १० ||

ब्रह्म बोधमयं देवि तत् शब्दं [ज्: सर्वं] शक्ति गोपितम् |
बिन्दुयुग्मं नादमेकं तकारं ब्रह्म बोधकम् || ११ ||

तत् शब्दं परमेशानि ओंकारस्यापि बोधकम् |
विना स्वरेण देवेशि व्यञ्जनं नैव तिष्ठति || १२ ||

तद्वर्णं सकलं बोधं भाव रूपं प्रकाशितम् |
सकारः शङ्करी ज्ञेया तकारो नाद रूपकः || १३ ||

शक्तिब्रह्ममयं ज्ञानं सत् [ज्: तत्] शब्दं भाव बोधकम् |
व्यञ्जनं पुरुषं ज्ञेयं स्वरं ज्ञेयञ्च शङ्करीम् [ज्: 
शङ्करी] || १४ ||

शिव शक्त्यात्मकं ब्रह्म सत् शब्देनापि भाष्टितम् [ज्: बोधितम्] |
सकारञ्च तकारञ्च पुरुषं परमेश्वरि || १५ ||

शक्ति ज्ञानं मध्य [क्, ग्, च्: मध्ये] लुप्तं अकारं शब्द [ज्: 
सर्व] बोधकम् |
पञ्चनादं सप्तबिन्दुमेकाङ्गं परमेश्वरि || १६ ||

एतैर्युक्तं सकारं हि त्रि वकारं प्रकाशितम् |
सत्वं रजस्तमश्चैव त्रि वकारेण भाषितम् || १७ ||

पञ्चनादं पञ्चतत्त्वं बिन्दु स्वर्ग बिभूषितम् |
त्रिगुणाक्तं त्रिकोणञ्च प्रतिकोणं त्रयान्वितम् [क्, ग्, घ्: 
त्रियान्वितं; ख्, च्: क्रियान्वितम्] || १८ ||

कोण मात्रे बिन्दुमात्रं मध्ये नादं महेश्वरि |
सर्व वर्ण क्रममिदमङ्गं ज्ञेयं शिवोपरि || १९ ||

बिन्दु द्वयं विना भद्रे अङ्कमात्र न जायते |
नाद विन्द्वङ्क युङ्वर्ण [घ्, च्: नादबिन्दुयुतं] ब्रह्म ज्ञानस्य 
कारणम् || २० ||

प्. २२७)

तत्शब्दं ज्ञेय सत्शब्दं सर्वभाव प्रकाशितम् |
तत्सत् ज्ञेयं ब्रह्म बीजं ओंकारेऽभूत् प्रकाशितम् || २१ ||

ओंकाराद् जायते सर्वं ओंकारे च प्रलीयते |
सृष्टि बीजं हि ओंकारं लय बीजं त्रिलोचने || २२ ||

हंस बीजात् [क्, ग्, च्: मन्त्रात्] समुद्भूतं भावं भावातीतं 
ध्रुवम् |
दक्षिणानाञ्च वामानां सिद्धान्तानां महेश्वरि || २३ ||

हंसः सोऽहञ्च नाहञ्च भेदाभेदात्मनात्मकम् |
कौलानाञ्चैव दिव्यानां भावातीतं हि केवलम् || २४ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथ विरचिते सर्वोल्लासे ऊनषष्ट्युल्लासः || ० ||


षष्टितमोल्लासः |

श्रीपार्वत्युवाच -

केन [ज्: येन] मार्गेण वा स्वामिन् भावातीतं प्रकाशितम् |
प्रकाशितेऽपि कौलानां दिव्यानां भेदकं वद || १ ||

श्रीशिव उवाच -

यन्मार्गिणा भवेत् कौलो दिव्योऽभूत् तेन मार्गिणा |
उभयोरेक भावेन भावातीतमयो भवेत् || २ ||

दिव्यानाञ्च जगद्दिव्यं कौलानां दिव्य [ग्: भाव] वर्जितम् |
दिव्यस्तु देववत् प्रायो वीरश्चोद्धत मानसः |
दिव्य वीरे च यो भेदः स भेदः परिकथ्यते || ३ ||

प्. २२८)

निगम तत्वे -

कौलानां नियमो नास्ति निषेधयस् विधेः शिवे [घ्: निषेधञ्च 
विधिः शिवः] |
दिव्यानाञ्च तथा ज्ञेयं मुक्तिमात्रं विभेदकम् [ग्: -
मात्रभेदकम्] || ४ ||

दिव्यानां तेजसि भावे भावातीतं प्रकाशितम् |
तेजः स्यात् परमाणुश्च सर्व व्यापिनिरञ्जनम् || ५ ||

कौलानाञ्च तथैवोक्तमभावे भाव वर्जितं |
प्रसङ्गात् कथयाम्यद्य दिव्यस्यापि च लक्षणम् || ६ ||

तथा च समयाचारतन्त्रे -

यद्वर्णा देवता [क्, ग्, च्: देवताः]  यस्य [क्, ग्, च्: सर्वं] तत्तेजः 
पुञ्ज पूरितम् |
तेजोमयं जगत् सर्वं विभाव्य मूर्त्ति कल्पनम् [ज्: कल्पितम्] || ७ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथ विरचिते सर्वोल्लासे सिद्धान्ताचार कथने 
षष्ट्युल्लासः || ० ||


एकषष्टितमोल्लासः |

अथ कौलाचारः |

निर्द्वन्द्व मानसो भूत्वा ज्ञात्वा काम कला तनुम् |
इदं वीर कुलं देवि ज्ञेयं रम्यं मनोहरम् || १ ||

[निर्द्वन्द्वमानसो भूत्वा अस्यभावः (च्: अस्यभावः प्रकाशितः) 
यामले]
द्वन्द्वातीतो भवेदेक एको भावातीतः शिवे |
प्रकाश वाक्यं निर्द्वन्द्वमेकं ह्रस्वं हि दीर्घकम् || २ ||

प्. २२९)

ह्रस्व दीर्घ क्रमेणैव जगत् स्थावर जङ्गमम् |
गुरुं लघुं दीर्घं वाचातीतं वचः शिवे || ३ ||

भावातीतं जगत् सर्वं ज्ञानं ज्ञेयमयं शिवं |
(श्लोकार्द्धोऽयं क्, च्: पुस्तकयोर्विद्यते) ज्ञानमेतत् जगत् सर्वं 
ज्ञानं ज्ञेयमयं शिवे || ४ ||

ज्ञानमेतत् जगत् सर्वं मनोज्ञेयं महेश्वरि |
ज्ञानज्ञेयं मनो देवि भावातीतं सुनिर्मलम् || ५ ||

ज्ञानार्णवे -

स्थूल सूक्ष्म मनश्चापि भावाद् भावातीतं शिवे |
भावातिताद् भवेद्भावो बीज वृक्षेव पार्वति || ६ ||

आब्रह्मस्तम्ब पर्यन्तं प्रभाति मानसे [क्, ग्, च्: मानसी; ज्: मनसि] 
सदा [ज्: शिवे] |
अत एव महेशानि मनोऽतीतं निरञ्जनम् || ७ ||

ज्ञात्वा काम कला तनु मस्य भावः |

कुलार्णवे -

कामेन कामनासिद्धिर्निष्कामी मोक्षतां [ज्: क्षेमताम्] व्रजेत् |
अत एव जगत् सर्वं कामभावं सुलोचने |
सदा कामेन सा भाति कलारूपा सनातनी || ८ ||

अथ कला प्रमाणमाह |

नीलतन्त्रे -

कुलाकुलं श्मशानञ्च लता वेश्यञ्च वारुणम् |
पीठं निगूढा प्रकृतिं योनिं चाख्यानुकीर्त्तितम् [क्, च्: 
चाख्यानकीर्त्तनं] || ९ ||

प्. २३०)

निरुत्तरे -

कला चानुकलापञ्च कलामात्र प्रकीर्तिता |
कला च द्विविधा प्रोक्ता गुप्ता व्यक्ता महेश्वरि || १० ||

गुप्ता च प्रकृतिरूपा व्यक्ता रमणदायिनी |
श्मशान वासिनो वीराः कलां पूजन्ति सर्वदा || ११ ||

श्मशान वासिनो वीराः गुप्तायोनिं प्रपूजयेत् |
व्यक्तायोनिं [व्यक्तायोनिं यजेद्वीरोऽश्मशाने गोपने शिवे |
इति क्, ग्: पुस्तकीयपाठः |
व्यक्तायोनिं महेशानि श्मशाने गोपने शिवे |
इति च्: पुस्तकीयपाठः |] यजेद्वीरः श्मशाने गोपने शिवे || १२ ||

कलाञ्च पूजयेद्गुप्तां मानसी (?)  परमेश्वरि |
व्यक्तापि (?) पूजयेद्वीरो वाह्येऽपि निर्जने प्रिये || १३ ||

व्यक्तायोनिं महेशानि द्विविधां मुक्तिदायिनीम् |
उदासिनां श्मशानञ्च गृहिणामर्च्चयेद्भगम् || १४ ||

श्मशान पूजनाद्वीरो भग पूजाधिकारकः |
शवारूढात् तथा देवि भगारूढाधिकारकः || १५ ||

भेदज्ञानात् यथा देवि एकज्ञानाधिकारकः |
श्मशान द्विविधं देवि चितायोनिः प्रकीर्तिता |
चिता व्यक्तापि देवेशि गुप्तयोनीति कीर्तिता || १६ ||

निर्वाणतन्त्रे -

ब्राह्मणाः क्षत्रिया वैश्याः शूद्राश्च परमेश्वरि |
कलावासव योगेन कला पूजां प्रकल्पयेत् || १७ ||

कुलार्णवे -

आसवेन विना देवि मैथुनं नैव कारयेत् |
मैथुनेन विना देवि मद्यपानं न चाचरेत् || १८ ||

प्. २३१)

अत एव महेशानि गृह धर्म्म प्रशस्तकः |
शवासनमुदासिनां गृहिणामासवासनम् |
गतासूनशवः प्रोक्तो मद्य पानासवः प्रिये || १९ ||

तन्त्रान्तरे -

शवे वाप्यासवे वापि कार्य सिद्धिर्न संशयः |
शवासने भेदकार्यमभेदमासवासने || २० ||

शक्ति देहे महेशानि न कुर्याच्च शवासनम् |
शक्तिदर्शनमात्रेणाप्युदासिनां क्रिया क्षयः || २१ ||

आसवस्यासनं देवि पुंदेहं [ग्: -देहे] शक्ति देहकम् |
पुरुषस्यासनं शक्तिः शक्तेः पुरुष देहकम् || २२ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथ विरचिते सर्वोल्लासे एकषष्ट्युल्लासः || ० ||


द्वाषष्टितमोल्लासः |

अथ प्रकृति स्वरूप लक्षणम् |

वृहद्योनि तन्त्रे -

प्रकृतिं व्यर्थतां ज्ञात्वा यच्च कालीं प्रपूजयेत् |
वृथा पूजा भवेत्तस्य न बीजं जल सेचनम् || १ ||

अज्ञात्वा प्रकृतिं देवि [ज्: देवीं] ब्रह्मज्ञानं करोति यः |
वृथा ज्ञानं भवेत्तस्य क्लीवमालिङ्गनं यथा [क्, च्: शक्तिषु 
शक्तिसङ्गमम्] || २ ||

प्. २३२)

(श्लोकोऽयं ग्, घ्, ज्: पुस्तकेष्वधिको दृश्यते) प्रकृतिज्ञानमालभ्य 
ब्रह्मज्ञानं करोति यः |
वृथा ज्ञानं भवेत्तस्य शक्तिषु शक्तिसङ्गमम् || ३ ||

केचिद्ध्यायन्ति प्रकृतिं केचिच्च पुरुषं शिवे [ज्: प्रिये] |
ते ब्रह्मज्ञानिनः सन्तः प्रकृतिं पुरुषात्मकम् || ४ ||

विना न प्रकृतिं ब्रह्म विना ब्रह्म न तत् शिवाम् |
उभयोर्ज्ञानयोगेन ब्रह्मजानीति निश्चितम् || ५ ||

सिद्धलाहरीतन्त्रे -

केचिद् वदन्ति प्रकृतिं केचित् पुरुष कीर्त्तनम् |
उभयोरेकभावेन ब्रह्मज्ञानीति निश्चितम् || ६ ||

पार्वत्युवाच -

वाचातीतं क्रियातीतं मनोऽतीतं सनातनम् |
ब्रह्मज्ञानमिदं देव प्रकृतिः का वदस्व मे [ज्: प्रकृतिं कां 
वद प्रभो] || ७ ||

वृहद्योनितन्त्रे | श्रीशिव उवाच -

या प्रोक्ता प्रकृतिर्नित्या जगदम्बे सनातनि [घ्, ज्: सनातनी] |
सैव योनि स्वरूपा च [घ्: सा] जगदुत्पत्ति कारिणी || ८ ||

सिद्धलाहरीतन्त्रे -

सत्त्वादयो गुणा देवि जायन्ते प्रकृतेर्ध्रुवम् |
ब्रह्म विष्णु शिवादीनां मूलाः सत्त्वादयो गुणाः || ९ ||

कोणत्रयेषु देवेशि गुणत्रयं सुतिष्ठति |
स्थूल सूक्ष्ममयं ज्योतिर्व्यापिता प्रकृतिः स्थिता || १० ||

प्. २३३)

सत्त्वादयो गुणास्तस्याः सापि सत्त्वादयो गुणाः |
गुणातीता भवेत् सापि वाचातीता हि वाचिका [ग्, घ्: वाचका; ज्: 
वाचकम्] || ११ ||

ब्रह्म विष्णु शिवादिश्च भवेद् यस्या [घ्, ज्: तस्या] निजेच्छया |
पुनः प्रलीयते यस्या [घ्, ज्: तस्यां] तस्याश्च जायते पुनः || १२ ||

प्रकृतिर्विकृतिमापन्ने सर्वं पश्यति पार्वति |
विकृतिः प्रकृतिमापन्ने ततः किञ्चिन्न पश्यति || १३ ||

तन्त्रान्तरे -

या प्रोक्ता प्रकृतिर्नित्या विकृतिः सा महेश्वरि [ज्: स्यान्महेश्वरि] |
सत्वं रजस्तमो देवि केचिद्भिन्नं वदन्ति च |
गुण बद्धाश्च ते जीवा मोक्षस्य नाधिकारिता [क्, ग्, च्: 
नाधिकारिताः; ज्: नाधिकारिणः] || १४ ||

श्रीपार्वत्युवाच -

त्रिगुणेन [ग्: त्रिकोणेन] महादेव त्रिविधा चेत् क्रियास्थिता |
त्रिगुणेऽप्येकभावोऽपि गुणश्च केन जायते || १५ ||

श्रीमहादेव उवाच -

गुणत्रय विभेदेन [क्, ग्, च्: विभागेन] विकृतिः स्यात् प्रियम्वदे |
एकभावेन प्रकृतिश्चणकाकार रूपकः || १६ ||

तन्त्रान्तरे -

या प्रोक्ता प्रकृतिर्नित्या चणकाकार [क्, ग्, च्: चणकाकृति] रूपिणी |
विभिन्ने शिव शक्तिः स्यादभिन्ने चणकः शिवे || १७ ||

प्. २३४)

त्रिगुणाक्तं [ज्: त्रिगुणानां] त्रिकोणञ्च चणकं त्रिगुणात्मकम् |
ग्रिगुणः परमेशानि भूर्जलं [घ्: क्षितिर्भूः; च्: उज्ज्वलं; ज्: 
क्षितिःकं] पावको ध्रुवम् || १८ ||

तमः सत्वं रजश्चैव [ग्, घ्, ज्: तमोरजश्च सत्त्वञ्च] त्रिकोणेषु 
[घ्, ज्: त्रिगुणेषु] सदा स्थितः |
त्रिगुण [ज्: त्रिकोण] व्यापितं सर्वं जगत् स्थावरे जङ्गमम् || १९ ||

आद्याशक्तियुतो देवश्चणकाकार रूपकः |
निर्गुणस्यालयः साक्षान्महाकाल्यालयः प्रिये || २० ||

आनन्दस्याहुतिं यत्र [क्, ग्, च्: तत्र] स एवानन्द रूपकः |
तदाकृतिः [ज्: प्रकृतिः] स्थूलभूता [घ्: -भूत्वा]  नारीदेह [ज्: -
देहे] प्रकाशिता |
सूक्ष्मदेह [ज्: देहे] समुद्भूता पुंदेहेषु प्रकाशिता || २१ ||

निगमकल्पद्रुमे -

लिङ्गं कृच्छ्रं भगं कृच्छ्रं वेष्टितं भुवन त्रयम् |
लिङ्गमध्ये स्थिता योनिर्योनिमध्ये च लिङ्गकम् |
उभावुभौ च संत्यक्त्वा क्षणमात्र न तिष्ठति || २२ ||

समयाचार तन्त्रे -

निर्गुणं यत् परं ब्रह्म शरीरादिषु वर्जितम् |
साकारं यद्भवेद्देवि केवलं बोध हेतवे || २३ ||

यथा सूर्यस्य बिम्बञ्च बहुधा दर्पणादिषु |
दृश्यते परमेशानि तथा सर्वमिदं जगत् || २४ ||

एक एव परं ब्रह्म ज्योतीरूपं निरञ्जनम् |
साकारं यदि जायेत स्वेच्छयापि तदा प्रिये || २५ ||

प्. २३५)

ज्योती रूपा महायोनिः स्थूल सूक्ष्म प्रबोधिनी |
साकारं स्वेच्छया तस्या निराकारञ्च स्वेच्छया || २६ ||

यदा साऽप्येक रूपा च तदा सूक्ष्मा सनातनी |
यदा चेद् बहुधा भूता [ज्: भूत्वा] तदा ज्योतीति कीर्तिता || २७ ||

शरीरादियुता चेत् स्यात् साकारं परमेश्वरि |
बहुना [घ्, ज्: बहुधा] रमणेनापि चाभावे भाबबोधकम् || २८ ||

अभावाज् जायते सर्वं जगत् स्थावर जङ्गमम् |
रूपत्रयं भावबोधं सृष्टि स्थिति लयः प्रिये || २९ ||

प्रकृतिश्च पुमांश्चैव तयोर्वीजं हि भौतिकम् |
भौतिकां प्रकृतिं ज्ञेयां [ज्: भौतिका प्रकृतिर्ज्ञेया] भौतिकं 
पुरुषं शिवे || ३० ||

वदामि भौतिकं ब्रह्म प्रकृति पुरुषात्मकम् |
भगञ्च प्रकृतिं ज्ञेयं पुमान् ब्रह्मेति पार्वति || ३१ ||

प्रकृत्याञ्च [क्, ग्, च्: प्रकृत्यायाः; घ्: प्रकृत्या] पुमान् [घ्: 
पुरुष] ब्रह्म पुंसि प्रकृतिरीश्वरी |
सर्वदा वायुना देवि तत्र शृङ्गारकावुभौ || ३२ ||

वायुराकाश संयुक्तो वायवाक्तः सर्वभूतकः [ग्: 
सर्वभौतिकः; घ्: पञ्चभूतकः] |
यथाङ्गाङ्गी ममाहञ्च [ज्: मदङ्गञ्च] तथापि 
पाञ्चभौतिकः [घ्, च्: -भौतिकम्] || ३३ ||

अनित्यं पञ्चधा ज्ञेयं पञ्चैक्यं नित्यकल्पनम् |
कल्पनायां भवेत् सृष्टिः कल्पनायां लयो भवेत् |
कौल ज्ञानमिदं देवि कल्पातीतं निरञ्जनम् || ३४ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथविरचिते सर्वोल्लासे द्वाषष्ठ्युल्लासः || ० ||


त्रिषष्टितमोल्लासः |

तन्त्रान्तरे | श्रीपार्वत्युवाच -

रूपत्रयञ्च किं देव ब्रह्मज्ञानञ्च किं प्रभो |
कैवल्यं कीदृशं ज्ञानं कथय प्राण वल्लभ || १ ||

श्रीशिव उवाच -

स्थूलरूपं ज्योतीरूपं सूक्ष्मरूपं सुलोचने [ज्: त्रिलोचने] |
रूपत्रयमिदं ज्ञेय.ं [ग्: प्रोक्तं] ब्रह्म ज्ञानस्य कारणम् || २ 
||

अथ ब्रह्मज्ञानम् | श्रीशिव उवाच -

आकाशाज्जायते वायुर्वायोरुत्पद्यते रविः |
रवेरुत्पद्यते तोयं तोयादुत्पद्यते मही || ३ ||

पञ्चभूतात्मकं यद्यत् स्थूलरूपं महेश्वरि |
अण्डजः स्वेदजश्चैव उद्भिज्जश्च जरायुजः || ४ ||

अण्डजाः पक्षि सप्राद्याः स्वेदजा मशकादयः |
वृक्ष गुल्मादयो देवि उद्भिज्जाहि हि विचेतनाः || ५ ||

जरायुजा महादेवि [घ्, ज्: महेशानि] मनुजाः पशवस्तथा |
तेषां मध्ये मनुष्येषु ब्रह्मज्ञानञ्च जायते || ६ ||

चतुर्विंशति तत्त्वञ्च ज्योतीरूपं प्रकाशितम् |
तन्नाशे परमेशानि सूक्ष्मदेही प्रकाशितः || ७ ||

चतुर्विंशतितत्त्वानि शृणुष्व प्राण वल्लभे |
क्षितिर्जलं तथा तेजो वायुराकाश एव च || ८ ||

प्. २३७)

प्राणापानसमानश्च व्यानोदानौ [क्, च्: श्चोदानव्यानौ] च 
वायवः |
श्रवणं दर्शनं घ्राणं स्पर्शनं रस बोधनम् || ९ ||

गुदं लिङ्गं हस्तपादौ वाक्यञ्च परमेश्वरि |
(पाठोऽयं घ्, ज्: पुस्तकयोर्नास्ति) त्यागं शृङ्गारश्चित्तेन्द्रिय 
चतुष्टयम् |
चतुर्विंशति तत्त्वानि शक्तिरत्र पृथक् पृथक् || ११ ||

श्रीपार्वत्युवाच -

चतुर्विंशति तत्त्वानि कथितानि त्वया प्रभो |
अधुना श्रोतुमिच्छामि तत्तत् शक्त्यनुकीर्त्तनम् || १२ ||

श्रीम्हादेव उवाच -

अनन्ताः शक्तयो देवि देहमध्ये प्रकाशिताः |
गदितुं नैव शक्नोमि ब्रह्माण्डान्तेऽपि पार्वति || १३ ||

तासां मध्ये श्रेष्ठं [ज्: सृष्टि] रूपा चतुर्विंशति रूपिका |
तासां मध्ये श्रेष्ठ [ज्: सृष्टि] रूपा चतुर्द्दश परात्मिका || १४ ||

तासां मध्ये चतुर्द्धा च शक्तिरात्मा [क्, ख्: शक्तिरुक्ता; च्: 
शक्तिरूपा च] महेश्वरि |
(पाठोऽयं ज्: पुस्तके अधिको विद्यते) त्रिधैकात्मा चतुर्धा च 
शक्तिरुक्ता महेश्वरि || १५ ||

सुन्दरी बुद्धिरूपा च मनोरूपा च कालिका |
चित्तरूपा च तारा [घ्: तारिणी चित्तरूपा च] स्यात् [ज्: स्युः] 
त्रिधैकोक्ता [घ्: त्रिधैकात्मा] क्रियात्मिका || १६ ||

शङ्करोऽभून्महादेवोऽप्यहङ्कार स्वरूपकः |
विनाहङ्कारमात्रेण किञ्चिन्मात्रं न जायते || १७ ||

प्. २३८)

आत्मनोऽपि निर्विकल्पादहङ्कारः प्रजायते |
अहङ्कारस्य निर्लेपादहं ब्रह्मेति भाष्यते || १८ ||

मृत्तिकायां घटो देवि हाटके कटकं यथा |
शुक्तौ रजतवत्तोये तरङ्ग बुद्बुदौ [क्, ग्: तरङ्गं बुद्बुदं] 
यथा || १९ ||

रज्जौ भुजङ्गवद्देवि स्फाटिके रञ्जनं यथा |
तथा देहो महेशानि देहिमध्ये प्रकाशितः || २० ||

घटे नाशे मृत्तिका स्यात् कटके हाटकं तथा [घ्: यथा] |
तरङ्ग बुद्बुदौ नाशे तोयमात्रं न संशयः || २१ ||

भुजङ्ग नाशे रज्जुः स्यात् रञ्जने स्फाटिकं तथा [घ्: यथा] |
देहनाशे तथा देहो केवलोऽहं निरञ्जनः [ज्: निरंजनम्] || २२ ||

स्वरूपं शून्यं यद्ध्यानं तत् समाधिर्न संशयः |
अद्वैतं [ज्: अर्थैतत्] परमं ब्रह्म केवलोऽहं निरञ्जनः [ख्, ग्, 
च्, ज्: -नम्] || २३ ||

सर्वातीतं परं शान्तं स्वात्म ज्ञान प्रबोधकम् |
प्रबोधे तु परे तत्त्वे केवलोऽहं निरञ्जनः [ग्, ज्: -नम्] || २४ ||

निरञ्जनमिदं ज्ञेयमवाङ्मनस गोचरम् |
गदिते [ज्: -तुं] तत् परं ब्रह्म सर्वं व्याप्यैक [ज्: व्याप्यैव] 
संस्थितम् || २५ ||

तस्मिन् [ज्: तस्मात्] जातं जगत् सर्वं तस्मिन्नेव स्थितं सदा |
प्रलीनं हि पुनस्तस्मिन् क्षितौ वृक्षेव [ज्: ब्रह्मैव] पार्वति || २६ ||

उत्पत्ते [क्, ख्, च्: उत्पत्ति] र्व्युत्क्रमेणैव सृष्टिर्व्रह्मणि [ज्: ब्रह्मव] 
लीयते |
सृज्यते च पुनस्तस्मात् [घ्: तस्मिन्] स्वेच्छया निज मायया || २७ ||

प्. २३९)

ब्रह्मखेला जगत् सर्वं ब्रह्म रूपमिदं जगत् |
सर्वं हि खल्विदं ब्रह्म तदन्यन्नास्ति किञ्चन || २८ ||

विश्वसारे -

आब्रह्म स्तम्ब पर्यन्तं परं ब्रह्मस्वरूपकम् |
स्थावरं जङ्गमं व्याप्तं प्रणमामि जगन्मयम् || २९ ||

तन्त्रान्तरे -

भावातीतं परं भावं ध्यानातीतं हि ध्यानकम् |
क्रियातीतं क्रियायुक्तं सर्वं व्याप्यैक संस्थितम् || ३० ||

सर्वातीतं सर्व रूपं निर्विकल्पञ्च कल्पितम् |
निर्विकारं विकाराक्तं सर्वं व्याप्यैक संस्थितम् || ३१ ||

यल्लाभान्नापरं लाभं यत् सुखान्नापरं सुखम् |
यजज्ञानान्नापरं ज्ञानं तद्ब्रह्मे त्यवधारयेत् || ३२ ||

तन्त्रान्तरे -

मही विलीयते तोये तोयं विलीयते रवौ |
रविर्विलीयते वायौ वायुर्विलीयते च खे || ३३ ||

व्योम विलीयते सत्ये सत्यं विलीयते शिवे |
शिवो विलीयते शक्तौ ततो ब्रह्म निरूपणम् || ३४ ||

निगमतत्त्वसारे -

ब्रह्मानन्दमयं सर्वं यदि जानाति तत्त्वतः |
तदा मुक्तिमवाप्नो यदा [घ्, ज्: यथा] ब्रह्मप्रविन्दति || ३५ ||

वामे प्रकृति रूपा च दक्षिणे पुरुषाकृतिः |
तयोः सङ्गम [घ्, ज्: संयोग] मात्रेण शरीरं जायते ध्रुवम् || ३६ 
||

प्. २४०)

तदिच्छया भोजनादि सर्वमेतत् तदीच्छया |
सुखेच्छापि च दुःखेच्छा परं ब्रह्म प्रकारकम् [ख्: 
प्रकारणम्; घ्: प्रकाशकम्] || ३७ ||

ब्रह्म खेला [ज्: ब्रह्मत्वेन जगत् सर्वं दोषादोषं न चाचरेत् |
दोषोऽपि ब्रह्मणः सर्वं गुणमेव च तस्य तु [ज्: 
हास्यकौतूहलादिकम्] || ३८ ||

नृत्य गानादिकं [क्, ज्: गीता] सर्वं ऐन्द्रजालिकवत् प्रिये |
लीलया ब्रह्मणः सर्वं हास्य कौतूहलादिकम् || ३९ ||

खेलार्थञ्च [घ्: खेलार्थं; ज्: खेलार्थ हि] परं [घ्: परमं] 
ब्रह्म साकारोऽस्ति क्षणे क्षणे [घ्: साकारश्च युगेयुगे; ज्: 
साकारोहि युगेयुगे] |
दिव्ये शरीरे सोऽप्यस्ति तथा कीटादिकेषु च || ४० ||

सर्वं ब्रह्ममयं ज्ञात्वा सर्वकर्माणि साधयेत् |
पीत्वा तु मोहमदिरां [घ्, ज्: पीत्वा मोहमदिराञ्च] उन्मत्तेव 
स्वयं विभुः || ४१ ||

मानुषी तनुमाश्रित्य सुखं मोक्षञ्च काङ्क्षति |
भूत प्रकृतिमाश्रित्य देहिनां देहनाशकृत् || ४२ ||

धानिनां धन नाशाय दस्युरूपधरोऽव्ययः |
निर्ममो [ज्: निर्मलो] निरहङ्कारः सदा ज्योतिर्मयः स्मृतः || ४३ ||

क्वचित् शोकादि व्याक्रान्तः क्वचित् सौख्यादि संकुलः |
क्वचिद्धास्यादि संयुक्तो धनवानति [क्, ग्, च्: धन नारीति] कश्चन || 
४४ ||

कामिनी रूपमाश्रित्य कामिनीनां कलेवरे |
कामोन्मत्ता काममयी [घ्: कामोन्मत्तः कामयते] परं 
ब्रह्मैव सर्वथा |
मदनं रूपमाश्रित्य पुरुषो विह्वलायते || ४५ ||

गुरुरूपं समाश्रित्य लोकः मन्त्रायते भवात् |
आत्मेच्छया कृतं कर्म दोषादोषं न चाचरेत् || ४६ ||

प्. २४१)

ब्रह्मरूपमिदं सर्वं ब्रह्मरूपं जगन्मयं |
ऊर्द्धशून्ये गतिस्तस्य मध्यशून्ये व्यवस्थितः || ४७ ||

अधः शून्ये च गमनं को वा जानाति तत्त्वतः |
ऊर्द्ध शून्ये स्वप्न भावं ब्रह्म रन्ध्रं प्रकीर्तितम् || ४८ ||

मध्यशून्यं [ज्: -शून्ये] भ्रुवोर्मध्ये तस्मिन् ज्ञानादि चिन्तनम् 
|
मूलाधारे अधः शून्यं तत्र कामादि चिन्तनम् || ४९ ||

शून्यान्ते क्रीडति ब्रह्म अज्ञोऽपि [च्, ज्: आज्ञा] नहि लभ्यते |
स तिष्ठति परं ब्रह्म स्वेच्छया लीलयापि च || ५० ||

ज्ञानात् सिद्धिमवाप्नोति न ज्ञानान्न च सिद्धिभाक् |
ब्रह्मज्ञानमिदं वत्स यो न जानाति तत्त्वतः |
ध्यान पूजादिकं सर्वं तस्य सिद्धिर्न जायते || ५१ ||

ब्रह्मज्ञानं विना सर्वमसिद्धिकारणं स्मृतम् |
अत एव महेशान कलौ सिद्धिर्न जायते || ५२ ||

सिद्धेर्हि कारणं ब्रह्म सर्वथैव कुलेश्वर |
यो विजानाति तत्त्वेन देहान्ते ब्रह्मभाग् भवेत् || ५३ ||

इति श्रीसर्वानन्दनाथ विरचिते सर्वोल्लासे त्रिषष्ट्युल्लासः || ० ||

* एतावानेव ग्रन्थ उपलब्धः *



###########   END OF FILE  #######