####################################################
MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE
Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0
Catalog number: M00219
Uniform title: vatullotarāgama
Main title: vatullotaratantra
Manuscript : IFP transcript 624

Description: 



Notes: 
Transcribed by the staff of Muktabodha under the supervision of Mark S. G. Dyczkowski from IFP transcript 624

Revision 0: Sept. 18, 2010 



Internet publisher : Muktabodha Indological Research Institute
Publication year : 
Publication city : 
Publication country : India
####################################################



|| श्रीः ||

[१आ]

स्वस्ति श्रीगणाधिपतये नमः |

निर्विघ्नमस्तु |

मातामहमहाशैलं महस्तदपितामहम् |
कारणं जगतां वन्दे कण्ठादुपरि वारणम् ||

ऐश्वरं परमं तत्त्वमादिमध्यान्तवर्जितम् |
आधारं सर्वलोकानामनाधारमविक्रियम् ||

अनन्तानन्दबोधाम्बुनिधिमद्भुतविक्रमम् |
अम्बिकापतिमीशानमनिशं प्रणमाम्यहम् ||

वन्दे हालास्यनगरीं वन्दे वन्दे हेमाब्जिनीमपि |
वन्दे सुमीननयनां वन्दे सुन्दरनायकम् ||

शिवाय परिपूर्णाय शीतलाय चिदात्मने |
चित्तनाथाय नाथाय तेजसे ब्रह्मणे नमः ||

आनन्दसागररसा कुलशैलकन्या
वक्षोजकुम्भयुगलीपरिरम्भणेन |
रोमाञ्च * * * परिष्कृतगात्रयष्टिं
वेदे भजामि मधुरापुरनाथमीशम् ||

प्. २)

इक्षुकोदण्डपुष्पेषु पाशाङ्कुशकरोज्वलाम् |
उद्यत्सूर्यनिभां वन्दे महात्रिपुरसुन्दरीम् ||

नमः सुन्दरनाथाय तस्मै हालास्यवासिने |
चतुष्षष्टिविधा लीला येन प्रत्यक्षिताः क्षितौ ||

श्रीमत्सुन्दरनाथस्य देवीं शफरलोचनीम् |
कलये हृदये नित्यं कदम्बवनवासिनीम् ||

कारुण्यमदनिष्यन्दं कैवल्यवनचारिणम् |
कालाम्बुदश्यामलाङ्गं कलभाननमाश्रये ||

आम्नायाचलमञ्चस्थमाननैः षड्भिरन्वितम् |
हिमाद्रितनयास्तन्यकुक्षिंभरमये शिशुम् ||

श्रीकैलास इति ख्यातः श्रीमतां भूभृतांवरः |
श्रीपतिप्रमुखैर्देवैः श्रियै मुक्त्यै च सेवितः ||

श्रीदादीनामपि श्रीदः श्रीकण्ठप्रथितालयः |
श्रियोऽपि हेतोः क्षीराब्धे स्वयं जित्वा समुन्नतः ||

जनानां श्रवणादेव जन्ममृत्युजयापहः |
प्. ३) सर्वशक्तिसमायुक्तः सर्वलोकनमस्कृतः ||

भूः सुराकीर्णनं वापि कुर्वतां सर्वसिद्धिदः |
तपोवनेन महता पश्यतामपवर्गदः ||

विविधैर्भूतसंघातैः परितः परिरक्षितः |
विबुधैरप्यगम्यस्य विश्वभर्तुरनुज्ञया ||

विष्टपत्रयविख्यातो विधुमण्डलपाण्डरः |
विद्यते भुवि दिश्यैशां विद्वज्जनमनस्यपि ||

तस्य मध्ये महामेरोर्मध्यशृङ्गं महत्तरम् |
प्रशस्तमस्ति शिखरं महामण्डलमण्डितम् ||

तदूर्ध्वे पवनोऽत्यर्थं दर्पणोदरवत्समम् |
व्योमवद्विमलीभूतं विशालं भवति स्थलम् ||

तपोऽन्तरायै कामाद्यैरमरैः परिपन्थिभिः |
अजेयं तत्स्थलं पाति मुनीन्द्राणां मनो यथा ||

काननः कल्पवृक्षाणां फलपुष्पसमन्वितैः |
चिन्तामणिमयैः शैलैः कामधेनु भवैरपि ||

पयोदधिघृतक्षौद्रसुधामयसरिद्वरैः |
प्. ४) नानारत्नविचित्रैश्च कुट्टिमैरतिमञ्जुलैः ||

प्रमथानां मन्दिरैश्च मेरोः शिखरसंनिभैः |
शातकुम्भमयानेकप्राकारद्वारगोपुरैः ||

सूर्यकोटिप्रतीकाशैश्चन्द्रकोटिसमप्रभैः |
व * * * * * * * * * * * * * * * ||




|| स्वस्ति ||

| श्रीगणाधिपतये नमः |

शुभमस्तु

[१अ] क्रोधिसंवत्सरद वैशाखशुद्ध १२? शुक्रवार 
ईपुस्तकवबरवदक्के प्रारम्भ | निर्विघ्नमस्तु | श्रीमहागणपतये 
नमः ||

विश्वरूप नमस्तुभ्यं भक्तवत्सल शाश्वत |
मम लिङ्गे च बिम्बे वा छिन्ने नाशाधिकं कथम् ||

यदि दोषादिके प्राप्ते पूजां कर्तुं कथं शिव |
विस्तराद्ब्रूहि भगवन् श्रोतुमिच्छामि साम्प्रतम् ||

श्रीभगवान् उवाच

शृणु देवि प्रवक्ष्यामि भिन्नदोषादिकान् क्रमात् |
स्वयम्भुवे सांब लिङ्गे बिम्बे वा यत्र कुत्रचित् ||

दोषं शान्तिफलं देवि विस्तराच्च पृथक् पृथक् |
भिन्ने च स्फुटिते लिङ्गे वह्निनाशनिनाहते ||

प्. २) परं राष्ट्रभयं देवि त्रिवर्षान्तं न संशयः |
राजा च दुःखशोकार्तः जायते च बलक्षयः ||

खण्डिते शकलीभूते यदि नाशे च हीनके |
देशत्यागो भवेत्सद्यः राजा भङ्गत्वमाप्नुयात् ||

निधनं प्राप्नुयाद्देवि त्रिमासान्तं न संशयः |
पाषाणैरायुधाद्यैर्वा चोर्वा शत्रुभिर्हते ||

राजा तु मरणं यायात् चतुरङ्गबलं रथा |
रोधने रुधिरोत्पत्तिः स्वेदकम्पे च नादते ||

तद्राष्ट्रं पट्टणं देवि राजदानी विनश्यति |
बहुधा शत्रुबाधास्यादनावृष्टिर्भविष्यति ||

दुर्भिक्षं दुर्भयं मारी ज्वरापस्मारकादयः |
विवर्णेधुमसंजाते वहिश्वदुदकं पयः ||

रक्तस्रावं कीटकाद्यैर्यदिलिङ्गे महेश्वरि |
प्रजापीडा गर्भपीडा नृपपीडा द्विजादिषु ||

निर्घातसर्पादिभयं वातबाधा मसूशिका |
एवं दोषादि संप्राप्ते नवलिङ्गे च पार्वति |
प्. ३) आत्मशून्यं यथा देहं संप्रविश्येह राक्षसाः ||

तथैव देवताशून्यं भिन्न लिङ्गे महेश्वरि |
दोषाढ्ये पूजिते हन्ति निहन्ति तदपूजिते ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन तवलिङ्गं रक्षयेत् |
यद्यस्माच्च स संप्राप्ते सन्धानं शान्तिमाचरेत् ||

लिङ्गे भिन्ने खण्डिते च चिह्निते च गुरूत्तमः |
एकाङ्गुलं तदर्धं वा चतुरस्रं च पार्वति ||

बन्धेन बन्धयेल्लिङ्गं सन्धानं च गुरूत्तमः |
महाशान्तिं क्रमाणित्वा तल्लिङ्गं पूजयेत्पुनः ||

प्रमादाच्छकलीभूते स्वर्णरौप्यादिसूत्रतः |
सन्धयेत्सुदृढं महाशान्तिं समाचरेत् ||

दहिते सेचयेन्मन्त्री स्नपनाद्यैर्गुरूत्तमम् |
चोरैर्वा शत्रुभिर्देवि भये प्राप्ते च रक्षयेत् ||

कुम्भे कलां समावाह्य सिकतेन निगूहयेत् |
तत्कुम्भं पूजयेद्देवि भयान्तं तव लिङ्गके ||

निर्गते चेत्ततो मन्त्री शान्तिं कुर्याद्विधानतः |
प्. ४) तत्कुम्भस्थकलां देवि पुनरावाह्य लिङ्गके ||

यथाविद्युक्तमार्गेण गुरुः कुर्यान्महेश्वरि |
यदि नाशो भवेल्लिङ्गं प्रमादाच्च महेश्वरि ||

नवलिङ्गं च संस्थाप्य यद्वा तद्गुणवत्यपि |
तद्रूपं तन्मयं सौम्यं तन्मानं नान्यथा शुभम् ||

एवं ज्ञात्वा प्रयत्नेन जीर्णमुद्धृत्य योजयेत् |
प्रतिष्ठोक्तेन कुर्वीत महाशान्तिं समाचरेत् ||

रोदनादिषु लिङ्गेषु जाते यदि महेश्वरि |
लिङ्गं संक्षाल्य संशोध्य पञ्चशुद्धिं यथोक्तवत् ||

महाशान्तिं च कुर्वीत नवलिङ्गं च पूजयेत् |
यदि बिम्बे च संप्राप्ते वक्ष्यामि शृणु पार्वति ||

बलौ नित्योक्तबिम्बे वा मूलबेरादिके तथा |
यद्यकस्माभूतले च पतिते खण्डिते सति ||

तस्करेभ्यश्च शत्रुभ्यः वाग्निना वा महेश्वरि |
भिन्ने च स्फुटिते बिम्बे सर्वाङ्गे शिथिले पृथक् ||

खण्डिते खण्डनं राज्ञां पतिते सर्वनाशनम् |
प्. ५) दहिते दहनं राष्ट्रं राज्ञो भोगं विनश्यति ||

भिन्ने भङ्गत्वमाप्नोति स्फुटिते च धनक्षयम् |
सर्वाङ्गे शिथिले जाते सर्वार्थं नश्यति ध्रुवम् ||

पादो भिन्ने स्थाननाशं जनुजङ्घे जनक्षयः |
निस्सतिर्भवेद्राजा कटिभिन्ने महेश्वरि ||

बाहुभिन्ने शत्रुबाधा विजयं नाप्नुयात्क्वचित् |
छिन्ने कण्ठे ततः शीघ्रं राजा मरणमाप्नुयात् ||

मूर्तरूपाङ्गविच्छेदे राष्ट्रनाशो धनक्षयः |
मुख्याङ्गं भङ्गमापन्ने तां मूर्तिं च परित्यजेत् ||

नवां मूर्तिं प्रतिष्ठाप्य शान्तिं कुर्याद्गुरूत्तमः |
तदुपाङ्गादि भग्ने तु सन्धानं यत्ततो नयेत् ||

स्वर्णपित्तलताम्राद्यैः निश्चलं हि यथा तथा |
महाशान्तिं विधायाथ सन्धानात्पूजयेत्प्रिये ||

अङ्गुलोर्ध्वे यदा भिन्ने तां मूर्तिं सलिले त्यजेत् |
प्रतिष्ठोक्तेन मार्गेण शान्तिं कुर्याद्विधानतः ||

नवां मूर्तिं प्रतिष्ठाप्य कर्षणैश्च यथोक्तवत् |
प्. ६) तस्करेभ्यश्च शत्रुभ्यः बिम्बे चापहृते सति ||

सर्वनाशो भवेत्सद्यः राप्यां कूपतटाकयोः |
प्रासादादिषु सर्वत्र यदि स्थाने समुद्भवाः ||

दहने खण्डिते स्फोटे चलिते निम्नगे शिवे |
पतिते नामृते भिन्ने वाहने परिवारके ||

ध्वजादकलशे भिन्ने बलिपीठे प्रमादतः |
क्षेत्रपाले द्वारपालौ चलिते पतिते सति ||

दीपस्तम्भे चोर्ध्वमाला भिन्ने जाते प्रमादतः |
प्राकेरे च बहिश्चैव अन्तःप्राकारकेषु च ||

वीथिमध्ये बहिश्चैव आरामे मण्टपे स्थले |
उत्सवे बलिकाले वा नित्यनैमित्तिकेऽपि वा ||

काम्ये वा यदि कालेषु जायते च शृणु प्रिये |
बलिबिम्बे च पतने छिन्ने भिन्ने प्रमादतः ||

पादुकें बलिपात्राणि छत्रचामरकादि च |
पताका विजनं देवि दर्पणं जलपात्रकम् ||

पर्णपात्रं तदुच्छिष्टं * * दीनां गिरीन्द्रजे |
प्. ७) उद्भवं चेदिदं देवि तत्तस्थाने प्रचक्षते ||

तेषां नामानि वक्ष्यामि उत्पातान् शृणु पार्वति |
स्वयम्भुवादिलिङ्गे च बिम्बे वा यदि पार्वति ||

रोधनं रुधिरोत्पत्तिः स्वेदकम्पं च नादकम् |
स्फुटितं पातितं देवि विवर्णं धूमसंभवः ||

वह्निश्वेदुदकं रक्तं पयः कीटकदर्शनम् |
तिष्ठत्यूर्ध्वमुखो देवः करपादविहीनकः ||

अधोमुखाद्यनेकानि हीनास्यः कृशवामनः |
लिङ्गनाशे च बिम्बे वा चोरैर्वा शत्रुभिः प्रिये ||

गर्भागारादि वक्ष्यामि उत्पातान् शृणु पार्वति |
गर्भगेहे प्राङ्कणे वा लक्ष्मीमण्टपसंज्ञके ||

प्राकारे गोपुरे देवि शिखरे शिखरान्तरे |
मण्टपे वाहने देवि परिवारालयादिके ||

द्वारदेशे सभास्थाने ईशान्यामष्टकोणकम् |
ऐन्द्रशाङ्करयोर्मध्ये वृत्तकुण्डं तु कारयेत् ||

यावन्मानं तु विस्तारं तावन्मानं प्रमाणकम् |
प्. ८) त्रिमेखलासमायुक्तं सर्वलक्षणलक्षितम् ||

हस्तद्वययुतं खातं ऊर्ध्वमेखलया सह |
इत्येवं कारयेत्कुण्डं द्वात्रिंश  म्भसंयुतम् ||

चूतपल्लवरम्यैश्च पताकध्वजशोभितम् |
प्राग्द्वारे पीतवर्णं च दक्षिणे कृष्णवर्णकम् ||

पश्चिमे रक्तवर्णं च उत्तरे श्वेतमेव च |
पूर्वादिद्वारदेशं च तौरणैश्चाप्यलङ्कृतम् ||

कदलीं स्थाप्य मतिमान् नववस्त्रेण वेष्टयेत् ||
पण्टपञ्चाप्यलङ्कृत्य सफलङ्कुरपुष्पकैः |
इत्येवं मण्टपे रम्ये शान्तिं कुर्याद्विचक्षणः ||

नवाहं सप्तरात्रं वा पञ्चत्रि * * * * * |
* * * * * * * * * * * * * * * * * * ||

* सूर्ये समुत्पन्ने स्वस्थानं नाशमाप्नुयात् |
राष्ट्रदुर्गबलं देवि परराज्ञाहृत भवेत् ||

द्विजादिश्च त्रयोवर्णाः शूद्रत्वं प्राप्नुवन्ति हि |
निस्सत्वं निर्जनत्वं च सर्वकर्माणि नाशनम् ||

प्. ९) इति दोषहरं देवि दर्शयेच्च नृपोत्तमः |
चन्द्रतारानुकूले च नक्षत्रकरणान्विते ||

राज्ञो राष्ट्रानुकूले च उद्दिश्य दिवसे गुरुः |
मण्टपान् कारयेद्देवि तव लिङ्गादिके स्थले ||

पूर्वे वा चोत्तरे वापि ईशान्यां मण्टपं गुरः |
विंशद्धस्तप्रमाणं तु चतुरश्रं सवेदिकम् ||

नवकुण्डं च परितः पूर्वादिषु यथाक्रमम् |
तत्पूर्वे चतुरश्रं स्यात् आग्नेयां तु भगाकृतिः ||

अर्धचन्द्रं तु याम्यायां नै-ऋ-ऋत्यां तु त्रिकोणकम् |
वारुणे वर्तुलं कुण्डं षट्कोणं चैव वायवे ||

उत्तरे पद्मकुण्डं तु * * * * * * * * |
* * * षादिसंप्राप्ते शान्तिं कुर्याद्गुरूत्तमः ||

सर्वदोषहरं सद्यः अपमृत्युनिवारणम् |
सर्वभोगांश्च लभते सत्यं सत्यं मचोदितम् ||

ओ इति श्रीवातुलोत्तरे

प्रायश्चित्तखण्डे उत्पातजातस्थानविधिर्नाम चत्वारिंशत्पटलः ||




श्रीदेव्युवाच -

सम्यगुक्तं त्वया शम्भो उत्पाता * * योद्भवाः |
तत्सर्वं च श्रुतं देव दोषं शान्तिं पृथक् कथम् ||

वदस्व कृपया देव सर्वलोकहिताय च |

शिवः -

अथातः संप्रवक्ष्यामि दोषं शान्तिं पृथक् पृथक् ||

तत्फलं च क्रमेणैव विस्तराच्छृणु पार्वति |
भूमिकम्पे दिशांदाहे जाते यदि महद्भयम् ||

तद्राष्ट्रं नाशमाप्नोति त्रिमासान्तं न संशयः |
पट्टणे राजधान्यादि सर्वस्थाने च कम्पने ||

राज्ञस्तु मरणं सद्यः सर्वनाशं भवेत्प्रिये |
प्रति * * * * देवि राजदानी विनश्यति ||

बहुधा शत्रुबाधास्युः अनावृष्टिर्नसंशयः |
नदी गेहे च संप्राप्ते त्रिमासा मृत्युमाप्नुयात् ||

प्रजापीडा गर्भपीडा नृपपीडा द्विजादिषु |
वेतालक्षेत्रपालाश्च ज्वरापस्मारकादयः ||

प्. ११) एवमादीनि चान्यानि देशे तत्र प्रजायते |
तद्दोषशमनार्थाय शान्तिं कुर्यान्नृपोत्तमः ||

देव्यौवाच -

महदुत्पातजनने अरिष्टे चागते सति |
शान्तिं कृताचेद्देवेश नाशनं च कथं वद ||

शिवः -

यथा भुजगदष्टस्तु गारुडेनौषधेन च |
स्वस्थो भवति देवेशि तथा शान्तिर्तृणा प्रिये ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन औषधं भिषजा सदा |
तथा दौ* * * * * * * * * रणे सति ||

पत्तनादि गृहे देवि वने चोपवने स्थले |
पर्वते चोद्भवे देवि शृणु देवि यथाक्रमम् ||

गोवधे स्त्रीवधेश्चैव द्विजादीनां च नाशने |
व्यालेतेर्पावदुष्टेभ्यः शस्त्राद्यैश्च महेश्वरि ||

मण्डूकेन मृतेदेवि कूपे कूभसमुद्भवे |
अनड्वान् महिषव्याघ्रखरोष्ट्रादि प्रवेशने ||

प्. १२) अगाधे भूमिपतने ग्रामादीनां महेश्वरि |
गम्भीरैश्च नदीस्रोतैः लिङ्गे ग्रामादिनाशने ||

चैत्यवृक्षादिपतने वने वा सर्वपादपैः |
पर्वते शकलैर्भिन्नैर्यदि भूमे निपातिते ||

एवमादीनि नामानि उत्पातानि महेश्वरि |
तत्र दोषं प्रवक्ष्यामि शृणु देवि वरानने ||

राज्ञस्तु मरणं सद्यः चतुरङ्गबलक्षयः |
तद्राष्ट्रपत्तनं * * आयुधानां महेश्वरि ||

वेत्रं च बलिदीपं च शङ्खभेर्यादिपातने |
देशिके पारके देवि बिम्ब दारुक एव वा ||

वाद्यके सेवके देवि पतिते च महेश्वरि |
शिबिके रथभङ्गे च वाहने पतिते तथा ||

वाहनार्थं गजाश्वाद्यैः वृषभैश्चाप्यलङ्कृतैः |
सेनानायकवस्त्राणां धारकैश्च नृभिः प्रिये ||

परस्परविरोधेन पतिते रक्तपातने |
मुष्टियुद्धे दण्डयुद्धे नखदन्तक्षते सति ||

प्. १३) शस्त्रैर्वाहतदुष्टेभ्यः एतैः प्राणि मृते सति |
प्रवेशे मरणे प्राप्ते शृणुदेवि समुद्भवम् ||

वन्यैर्वा प्राणिभिर्दुष्टैः दूषिते च चतुष्पदैः |
द्विपदैः क्षुद्रजन्तू नदीं व्यालैर्पा हंसगृध्रकैः ||

मधुपञ्जरसंभूतैः वल्मीकैश्च समुद्भवम् |
बृहत्पिपीलिका क्षुद्रप्रवेशेतेकमेव वा ||

शान्तिकर्मप्रकुर्वीत दीक्षां कुर्याद्गुरुः प्रिये |
वपनं स्नानमौनं च शुक्लाम्बरधरं शुचिः ||

क्षीरान्नभोजनं नित्यं दुस्सङ्गादिविवर्जितः |
ब्रह्मचर्यव्रतं कुर्यात् आचार्यादि द्विजां प्रिये ||

दीक्षाकर्म प्रकर्तव्यं नवरात्रौ यथाविधि |
त्रिरात्रं चैकरात्रं च दीक्षाकर्म न कारयेत् ||

यागद्रव्याणि संपाद्य होतृभिर्जापकादिभिः |
प्रातरुत्थाय विधिवद्दन्तधावनपूर्वकम् ||

प्रातस्स्नानं प्रकुर्वीत आचार्यो यजमानकः |
सन्ध्याकर्म प्रकुर्वीत नित्यकर्मविधाय च ||

प्. १४) मृत्तिकास्नानपूर्वं च कुशगोमयभस्मना |
सर्वघोषसमायुक्तं पुण्यस्त्रीभिः समन्वितम् ||

नानामङ्गलवाद्यं च वेदघोषैश्च सूक्तकैः |
स्नानं कृत्वा विधानेन शान्तिं कुरु महेश्वरि ||

ततो देवालयं गत्वा फलपुष्पं समर्प्य च |
प्रार्थयेन्यजमानेन नमस्कारैश्च भक्तितः ||

आचार्यः सहविप्रैश्च प्रविशेद्यागमण्टपम् |
आचार्यवन्दनं पूर्वं पूर्वेवा चैशकोणके ||

दर्भासने चोपविश्य प्राणायामं समाचरेत् |
पूण्याहं पञ्चगव्यं च प्रोक्षयेत्प्रशन प्रिये ||

दशदिग्बन्धनं कृत्वा मातृकान्यासपूर्वकम् |
दिनसङ्ख्यं समुद्दिश्य सङ्कल्प्य विधिपूर्वकम् ||

गणेशं च समाराध्य नान्दीकर्म समाचरेत् |
पुण्याहं पञ्चगव्यं च प्रोक्षयेत्प्राशन प्रिये ||

वरये भूसुरान् देवि आचार्यादिद्विजोत्तमान् |
स्वशाखोक्तरतान् सर्वान् ब्रह्मदेशिकहोतृकान् ||

प्. १५) घोषकान् जापकान् देवि स्वस्वशाखयुताः प्रिये |
वरये भूसुरान् मन्त्री फलं दत्वा पृथक् पृथक् ||

अलङ्कारं सुवस्त्रं च मधुपर्कं च दापयेत् |
अङ्कुरार्पणपूर्वं च शोधयेन्मण्टपे गुरूः ||

द्वारतोरणकुम्भांश्च स्थापयेत् पूजयेत् प्रिये |
राक्ष(सो)घ्नं वास्तुहोमं च पूजा बलि समाचरेत् ||

गणेशक्षेत्रपालं च भूसूक्तं वास्तुसंज्ञकम् |
राक्षोघं चतुरस्त्रं च मृत्युञ्जयनवग्रहम् ||

महासौरं सप्तशतिं प्रासादं च महेश्वरि |
शक्तिपञ्चाक्षरीं जप्य वेदपारायणं पृथक् ||

विनिद्राकर्म कुर्वीत पुनः सूर्योदये प्रिये |
नित्यकर्माणि कुर्वीत पुण्याहं प्रोक्षणादिकम् ||

मण्टपं पूर्वदिग्भागे ग्रहमण्डलमुल्लिखेत् |
चतुरस्रं समं कृत्वा ग्रहाकारं विचक्षणः ||

ग्रहसंख्यानि कुर्वीत तत्र कोष्ठे महेश्वरि |
तत्तद्वर्णविभेदैश्च लिखेत्तं पञ्चरङ्गिकम् ||

प्. १६) गोधूमादीनि धान्यानि तत्तत्स्थानेषु पूरयेत् |
कर्षमात्रसुवर्णैश्च अर्धं वापि तदर्धकम् ||

तत्तद्ग्रहविभेदैश्च प्रतिमां च प्रकल्पयेत् |
कुम्भं तत्र प्रतिष्ठाप्य ग्रहसंख्यानि पार्वति ||

सूर्यादिग्रहभेदैश्च पूजयेच्च विधानतः |
तदग्रे पद्ममालिख्य पूरयेच्छालितण्डुलैः ||

लिखेद्यन्त्रं सूर्यबीजं द्वादशादित्यरूपकम् |
संपूज्य विधिना मन्त्री प्रतिसूर्यस्य दर्शने ||

ईशानकोणे संलिख्य पद्ममष्टदलं प्रिये |
धान्यद्रोणमितं पूर्य आधारादि यथाक्रमम् ||

सुवर्णप्रतिमां कुर्याल्लक्षणानि यथाक्रमम् |
कन्दं नालं च पद्मं च दिग्गजैश्चाष्टभिर्युतम् ||

पूर्णं कूर्मं च धरणिं कृत्वा स्थापयेत्पूजयेद्गुरूः |
दिक्पाल परितः पूज्य प्रागादिषु यथाविधि ||

भूकम्पे चेत्पिदं पूज्य तत्तन्नामादिभिः प्रिये |
वेदिमध्ये च संस्थाप्य सहस्रं वा तदर्धकम् ||

प्. १७) कलशान् पूजयेन्मन्त्री पूर्वोक्तेन विधानतः |
ततः कुण्डान्तिकं गत्वा होतृभिस्सह देशिकः ||

ब्रह्माणं धनदं देवि उपविश्य यथाक्रमम् |
कुण्डसंस्कारपूर्वं च जनयेत्पावकं प्रिये ||

तदग्निं विभरेन्मन्त्री प्रागादिषु यथाक्रमम् |
अग्निकार्योक्तवत्कुर्यात्तत्तत्कुण्डेषु मूर्तिपाः ||

प्रधानकुण्डे जुहुयात् मूलमन्त्रं महेश्वरि |
अयुतं च तदर्धं वा सहस्रं वा महेश्वरि ||

भूबीजं भुवनेशीं च आधारादीश्च पूर्वके |
अघोरं चाग्निकोणे च तदर्धार्धं महेश्वरि ||

मृत्युञ्जयं च याम्ये च नैर्-ऋत्यां च वराहकम् |
प्रासादं वारुणे कुण्डे वायव्यै शान्तिदौर्गकम् ||

पञ्चब्रह्मा च सोमे च ईशाने तत्वमन्त्रकान् |
सहस्रं च हुनेद्देवि तत्तन्मन्त्रं पृथक् पृथक् ||

समिदाज्यचरुद्रव्यैः सर्षपैश्च तिलैस्सह |
व्रीहिभिस्सक्तुभिश्चैव गोधूमैः पृथुकैर्हुनेत् || 

प्. १८) कुण्डस्य परितो दिक्षु हुतसंख्याश्च होतृकान् |
विभज्य च यथा मन्त्री दिनसंख्येन पार्वति ||

पूर्वोक्तसंख्यया हुत्वा उद्दिश्य दिवसे गुरुः |
उपहोमं ततः कुर्यात् रुत्विग्भिस्सह देशिकः ||

गणेशं क्षेत्रपालं च त्रियम्बकनवग्रहान् |
दिक्पालमन्त्रैर्हुत्वाथ स्विष्टकृत्तदनन्तरम् ||

पूर्णाहुतिं हुनेदन्ते भूकम्पे चेत्पिदं प्रिये |
प्रतिसूर्ये दर्शने च हुनेन्मन्त्री  यथाक्रमम् ||

आदित्यं पूर्वकुण्डे तु अघोरं चाग्निगोचरे |
वामे मृत्युञ्जयं हुत्वा नैर्-ऋत्यां च नवग्रहम् ||

वारुणे दिक्पतीन् मन्त्रान् वायव्येशान्तिदौर्गकाम् |
सोमे च द्वादशादित्यान् ईशे पञ्चाक्षरीं हुनेत् ||

पूर्वोक्तद्रव्यसंख्यैश्च हुनेन्मन्त्रं पृथक् प्रिये |
होमान्ते स्विष्टकृन्मन्त्री पूर्णाहुतिमथाचरेत् ||

स्थापितान् कलशान् मन्त्री सेचयेत्तव लिङ्गके |
महारुद्रांश्च विधिवन्महापञ्चामृतं प्रिये ||

प्. १९) सेचनान्ते च उद्वर्त्य महापूजां समाचरेत् |
नानापुष्पैश्च गन्धैश्च नैवेद्यं बहुधा प्रिये ||

नीराजनं च संभ्राम्य उपचारैस्समर्पयेत् |
दशदानं च दत्वाथ सूर्यं स्वर्णेन निर्मितम् ||

द्वादश प्रतिमां कृत्वा ब्राह्मणेभ्यः प्रदापयेत् |
भूचक्रं कारयेद्देवि दशनिष्कप्रमाणतः ||

ब्राह्मणाय प्रदातव्यं दक्षिणाभिः समन्वितम् |
आचार्यं पूजयित्वाथ गोभूवासो हिरण्यकैः ||

तत्रोपकरणैः सार्धं प्रदद्याच्च महेश्वरि |
दक्षिणां दापयेद्भक्त्या मूर्तिपेभ्यो यथाक्रमम् ||

ब्राह्मणान् भोजयेत्पश्चात् यथा विभवविस्तरम् |
भूमिदानं ततो दद्यात् रात्रौ दीपोत्सवं गुरुः ||

भूतेभ्यश्च बलिं दत्वा कृच्छ्रदानं प्रदापयेत् |
इत्येवं कारयेद्भक्त्या भूकम्पे च महेश्वरि ||

प्रतिसूर्ये दर्शने च शान्तिं कुर्यादिदं प्रिये |
आयुरारोग्यमैश्वर्यं सर्वसम्पत्करं नृणाम् ||

प्. २०) सुभिक्षं भवेद्भूमौ आयुर्वृद्धिकरं नृणाम् |
ब्रह्मक्षत्रियवैश्यानां स्वधर्ममभिवृद्धये ||

सर्वप्राणिहितं पुण्यं सर्वाघौघनिवारणम् |
प्रायश्चित्तमिदं देवि तव प्रीत्या मयोदितम् ||

इति श्रीवातुलोत्तरे प्रायश्चित्तकाण्डे 
भूकम्पादिप्रतिसूर्यदर्शनशान्तिविधिर्नाम एकचत्वारिंशत्पटलः ||




अतः परं प्रवक्ष्यामि इन्दुक्षयदिनं शिवे |
निशि नक्षत्रनाशे च रात्राविन्द्रधनूत्थिते ||

दिवा नक्षत्रदर्शे च यदि जाते महेश्वरि |
मांसौ चेदधिके न्यूना उभौ प्राप्ते च वत्सरे ||

क्रूरादि ग्रहयोगे च पञ्चमे वाथ सप्तमे |
द्वात्रिंशत्केतुरुत्पन्ने रूधिरस्रावपातने ||

वह्निवृष्टिस्तथा भूमौ यदि जाते महेश्वरि |

प्. २१) मसौचे |

दोषं शान्तिं लभन्देवि क्रमेण शृणु पार्वति ||

इन्दुक्षये ऋक्षनाशे रात्राविन्द्रधनूत्थिते |
दिवा नक्षत्रदर्शे चेत् यत्रकुत्र स्थले शिवे ||

देशे देशपतिश्चैव मन्त्रिसेनाधिपक्षयः |
मासौ चेदधिके न्यून उभौ प्राप्ते च वत्सरे ||

सेनाजनो ग्रामपश्च दुर्भिक्षस्यान्महेश्वरि |
क्रूरारिग्रहयोगे चेत् जाते राशौ नृणां प्रिये ||

मृत्युबाधा भवेच्छीघ्रं षण्मासान्तं न संशयः |
यदि केतुश्च ये दृष्टे त्वकस्माद्विविधे शिवे ||

क्षामक्षयौ भवेद्राज्ये भूपामृत्युमृतिं ययुः |
वह्निवृष्टिस्तथा भूमौ रुधिरस्रावपातने ||

अनावृष्टिस्तथा देवि फलनाशं च सर्वतः |
सस्यनाशं भवेल्लोके वत्सराणां न संशयः ||

तस्मात्तद्दोषशान्त्यर्थं राजधान्यां तवालये |
देशे देशे पृथग्ग्रामे शान्तिकर्म समाचरेत् ||

दशहस्तमितेनादौ मण्टपं कारयेद्गुरुः |
प्. २२) एकं वा पञ्चकुण्डं वा हस्तत्रयसमन्वितम् ||

लक्षणं पूर्ववद्देवि प्रमाणेन विचक्षणः |
द्वारादि भूषणादीनि रचयेन्मण्टपं गुरूः ||

सुतिथौ च सुनक्षत्रे राजग्रामानुकूलके |
ततः प्रात समुत्थाय स्नानसन्ध्यादितर्पणम् ||

समाप्य विधिना मन्त्री ब्राह्मणैस्सह भक्तितः |
देवालयं प्रविश्याथ विघ्नेशार्चनपूर्वकम् ||

पुण्याहं पञ्चगव्यं च नान्दीकर्म समाचरेत् |
वरयेद्भूसुरान् मन्त्री आचार्यादि यथोक्तवत् ||

अलङ्कारं भूषणादिवस्त्रहेमाङ्गुलीयकैः |
ताम्बूलं च फलं दत्वा मधुपर्कं यथोक्तवत् ||

अङ्कुरं तु प्रकुर्वीत सद्यो वाथ महेश्वरि |
मण्टपं शोधयेद्रात्रौ तत्कुम्भान् स्थाप्य होमयेत् ||

वास्तुराक्षोघ्नहवनं बलिपूजां समाचरेत् |
वेदपारायणं दिक्षु विदिक्ष्वस्त्रमनुं शिवे ||

क्षेत्रपालं वास्तुमन्त्रं मृत्युञ्जयनवग्रहम् |
प्. २३) मूलमन्त्रं दिशामन्त्रं भूसूक्तं विष्णुसूक्तकम् ||

अभयङ्करं शान्तिदुर्गाप्रासादं भुवनेश्वरीम् |
सप्तशतीन् केतुमन्त्रान् अष्टौ वाक्यं तदुक्षकान् ||

जपेत् होमावसानान्तं रक्षाबन्धं समाचरेत् |
ततः प्रात समुत्थाय नित्यकर्म विधाय च ||

ब्राह्मणैस्सह संयुक्तः संकल्प्य विधिपूर्वकम् |
पुण्याहं वाचयेद्देवि स्वकुण्डे विधिवद्गुरुः ||

जननाग्निं च कुर्वीत ब्रह्माणं होतृभिस्सह |
तदग्निं चान्यकुण्डेषु स्थापयेच्च यथाक्रमम् ||

अग्निकार्योक्तवत्कुर्यात् कुण्डस्य परितः पृथक् |
उपविश्य यथान्याययं प्रयुतं मूलमन्त्रकम् ||

प्रधानकुण्डे जुहुयादघोरं पूर्वकुण्डके |
ग्रहमन्त्रं दक्षिणे च पश्चिमेचाभयङ्करम् ||

त्रियम्बकं चोत्तरे च ततन्मन्त्रं हुनेत् पृथक् |
खदिरं च पलाशं च अर्कमौदुम्बरं तथा ||

दूर्वा च समिधं हुत्वा प्राधानादि यथाक्रमम् |
प्. २४) घृतं चरुं तिलं चेति सर्षपं पृथुकं प्रिये ||

सक्तुं व्रीहिं च गोधूमं मधुक्षीरं यथाक्रमम् |
पूर्वोक्तसङ्ख्यया हुत्वा ऋत्विग्भिः सह देशिकः ||

उपहोमं ततो हुत्वा प्रधानादि यथाक्रमम् |
शान्तिदुर्गामनुं होमं तत्तन्मासर्क्षदेवताः |

पञ्चब्रह्मं च प्रासादं सहस्रं च हुनेत्प्रिये |
स्थापयेद्वेदि मध्ये तु सहस्रं चोत्तमं शिवे ||

तदर्धार्धं च संपूज्य कलशान् विधिवद्गुरुः |
जपपारायणं कुर्यात् उद्दिश्यदिवसान्तकम् ||

पूर्णाहुति हुनेदन्ते तद्घटान् सेचयेद्गुरुः |
शतरुद्रं चातिरुद्रं तत्तत्कल्पोक्तमार्गतः ||

सेचयेत्तव लिङ्गं च महापञ्चामृतैः पृथक् |
नानासूक्तैश्चाभिषिच्य ततो गन्धविलेपयेत् ||

पूजयेत्तव लिङ्गं च नानापत्रैः प्रसूनकैः |
धूपदीपं च नैवेद्यं षड्रसान्नैश्च भक्षकैः ||

फलपक्वं च ताम्बूलं नीलाजनमनन्तरम् |
प्. २५) बलिदानं ततो दद्यात् ब्राह्मणान् भोजयेद्बहून् ||

रात्रौ दीपोत्सवं देवि रङ्गपूजां समाचरेत् |
महाभूतबलिं दद्यात् दशदानं प्रदापयेत् ||

इन्दु-ऋक्षादिनाशे च तद्रूपप्रतिमां प्रिये |
कारयेत्स्वर्णजं दद्याद्दक्षिणां च विशेषतः ||

भूरिदानं ततो दद्यात् कृच्छ्रदानं ततः परम् |
आचार्यं पूजयेद्भक्त्या वाहनैर्भूषणादिकैः ||

गोभूम्यादिनि दत्वा तु दक्षिणां च स्वशक्तितः |
ब्राह्मणं च सदस्यं च होतृकादि यथाक्रमम् ||

तत्तदंशं दक्षिणां च दापयेच्च पृथक् पृथक् |
इत्येवं कारयेच्छान्तिं सर्वमङ्गलं नृणाम् ||

राजामात्यप्रजानां च सर्वेषां वृद्धिदं शिवे |

इति श्रीवातुलोत्तरे प्रायश्चित्तकाण्डे शिवपार्वतीसंवादे 
इन्दुनक्षत्रनाशकेतुदर्शनशान्तिविधिर्नाम द्विचत्वारिंशत्पटलः ||



श्रीदेव्युवाच -

श्रुतं देव मया सर्वं नित्यनैमितिकाधिकम् |
प्रायश्चित्तविधिं सम्यक् त्वयोक्तो मे सदाशिव ||

इदानीं श्रोतुमिच्छामि उत्पाता बहवो भुवि |
कथते दुद्बलं देव कारणं वद साम्प्रतम् ||

तेषां नाम कथं देव दोषाणां च कथं पृथक् |
तच्छान्तिश्च कथं शम्भो वदस्व कृपया शिव ||

ईश्वर उवाच -

साधु देवि त्वया पृष्ठ उत्पाता बहवोद्भवाः |
कथं चेदुद्भवं देवि कारणं शृणु तत्वतः ||

केचित् स्थानविनाशाय केचिन्मृत्युभयं शिवे |
केचिच्छत्रुभयं नॄणां दुर्भिक्षं जायते भुवि ||

केचिद्वसुहरं नॄणां ग्रामे जनपुरक्षयम् |
एवमादिषु कालेषु उत्पाद्यन्ते मया भुवि ||

तस्माज्ज्ञात्वा नृणां श्रेष्ठः तद्दोषशमनाय च |
शान्तिं कुर्वीत विधिवत् सर्वप्राणि हिताय च ||

प्. २७) तेषां नामानि वक्ष्यामि क्रमेण शृणु पार्वति |
भूमिकम्पं दिशां दाहं प्रतिसूर्यस्य दर्शनम् ||

दिवा नक्षत्रमुत्पन्नं रात्राविन्द्रधनुस्थितम् |
निशिनक्षत्रनाशे च इन्दुक्षयदिने शिवे ||

मासौ चेदधिके न्यूना उभौ प्राप्ते च वत्सरे |
क्रूरारिग्रहयोगे च पञ्चमे वाथ सप्तमे ||

द्वात्रिंशत्केतुरुत्पन्ने अन्यैश्च बहुभिश्शिवे |
वह्निवृष्टिस्तथा भूमौ रुधिरस्रावपातनम् ||

दिव्यन्तरिक्षभूम्यां च जायते च महेश्वरि |
देवालये गृहे वापि ग्रामेवा नगरे स्थले ||

पत्तने राजधान्यां च वने चोपवनेऽपि वा |
नदीतीरे तटाके वा कानने पर्वते स्थले ||

सिन्धुतीरे च दिक्स्थाने भूम्या * * * * * * |
* * * * * * * * राजलक्ष्मीबहिर्गते ||

तद्बिम्बं च प्रयत्नेन पुनः प्राप्ते गुरुः प्रिये |
शान्ति कुर्याच्च संपूज्य उत्सवं च समारभेत् ||

प्. २८) यदि नाशादिके बिम्बे यथापूर्वोक्तलक्षणम् |
नवं बिम्बं च कुर्वीत प्रतिष्ठाशान्तिमाचरेत् ||

तिष्ठत्यूर्ध्वमुखे बिम्बे करपादविहीनके |
अधोमुखाद्यनेकानि हीनास्यकृशवामनाः ||

दर्शनं चेदिदं बिम्बं विस्मयीकृत्य तत्क्षणात् |
वेतालक्षेत्रपालाश्च भूतबाधा च वर्धते ||

सर्पव्याधिभयं राज्ञः देशे तत्र प्राजायते |
तद्दोषशमनार्थाय प्रायश्चित्तं समाचरेत् ||

तवलिङ्गादिबिम्बे च बिम्बदोषादिकान् क्रमात् |
सम्यगुक्तं मया देवि तच्छान्तिं विस्तराच्छृणु |

भिन्नदोषादिके प्राप्ते यथावदनुपूर्वशः |
आचार्यं भोजयेत्पूर्वं पायसेन घृतेन च ||

हेमरत्नादिकं तस्य दातव्यं वाहनादिकम् |
मण्टपं देवदक्षस्थे कलशं पूर्ववद्यजेत् ||

होमं कृत्वा विधानेन संहारोक्तेन देशिकः |
लिङ्गमभ्यर्च्य सन्तर्प्य त्रितत्वं च विसर्जयेत् ||

प्. २९) द्वारमाच्छाद्य वस्त्रेण फलपक्कं निवेदयेत् |
ततः सन्धाय पूर्वोक्तं लिङ्गं वा बिम्बमेव वा ||

प्रायश्चित्तं प्रकर्तव्यं गुरुः कुर्यान्महेश्वरि |
तवाग्रे चेशभागे च उत्तमोत्तममण्टपम् ||

नवकुण्डं प्रकल्प्याथ यथापूर्वोक्तमार्गतः |
रचयेन्मण्टपं देवि द्वारतोरणभूषणैः ||

सुतिथौ च सुनक्षत्रे सुयोगकरणान्विते |
प्रायश्चित्तं प्रकुर्वीत सद्योवाथमहेश्वरि ||

ततः प्रातः समुत्थाय ब्राह्मणैः सह देशिकः |
नित्यकर्माणि निर्वर्त्य मृत्तिकास्नानपूर्वकम् ||

धौतवस्त्राम्बरच्छन्नः विभूत्याद्यैरलङ्कृतः |
देवालयं ततो गत्वा प्रार्थयेच्च महेश्वरि ||

उपविश्यासने मन्त्री पूर्वे वा चैशकोणके |
प्राणायामं ततः कुर्यान्मातृकादि यथाक्रमम् ||

न्यासं कृत्वा ततो मन्त्री गुरुवन्दनपूर्वकम् |
दिनमुद्दिश्य संकल्प्य पञ्चसप्त नवाहकम् |

प्. ३०) ममात्मजं प्रपूज्याथ नान्दीपुण्याहमाचरेत् |
वरयेद्भूसुरान् देवि पूर्वोक्तलक्षणैर्युतान् ||

गुरुं विधिं च धनदं सदस्यं चाष्टमूर्तिपान् |
होमसङ्ख्यमितान् देवि होतृभिश्च यथोक्तवत् ||

जपार्थं च तदर्धं स्यात् वेदपाठार्थषोडशान् |
परार्थं दश विप्रांश्च रुद्रसंख्यांश्च सेचकान् ||

पूजार्थं दशविप्रांश्च नमस्कारप्रदक्षिणे |
षड्जनान् वरयेन्मन्त्री मधुपर्कं च दापयेत् ||

वस्त्रालङ्कारकं दद्यात् फलताम्बूलमेव वा |
अङ्कुरार्पणपूर्वं च मृत्तिकाहरणं गुरुः ||

ध्वजारोहे ततः पश्चात् नवरात्रौ महेश्वरि |
एक त्रिपञ्चरात्रौ तु ध्वजं वा पूजयेद्गुरुः ||

सायं सन्ध्यामुपास्याथ यागगेहं प्रविश्य च |
पुण्याहं पञ्चगव्यं च कुण्डमण्डपशोधनम् ||

विद्येशादिघटान् स्थाप्य द्वारतोरणकुम्भकम् |
तण्डुलाढ्यं जलाढ्यं च राक्षोघ्नं वास्तुहोमकम् ||

प्. ३१) बलिं च विकिरेद्वास्तो रक्षबन्धक्रियां नयेत् |
स्थानशुद्धिघटान् न्यस्त्वा बिम्बशुद्धिं तथैव च ||

लिङ्गशुद्धिं घटान् स्थाप्य पूजयेद्विधिना गुरुः |
वेदपारायणं दिक्षु विदिक्षुस्तमनुं जपेत् ||

सर्वमन्त्रान् जपेद्देवि तत्तत्सूक्तांश्च मन्त्रतः |
अधिवासं च कुर्वीत यथा पूर्वोक्तवद्गुरुः ||

लिङ्गशुद्धिं ततः पश्चात् पूर्वोक्तद्रव्यमन्त्रकैः |
विनिद्रांस्तु ततः कृत्वा तत्परे प्रातरुत्थितः ||

स्नानसन्ध्याक्रिया नीत्वा पुण्याहं वाचयेत्ततः |
देशिकाग्निं समानीय प्राधाने च न्यसेत् प्रिये ||

तदग्निं जनयेन्मन्त्री होतृभिर्जापकादिकैः |
वेदपारायणं सार्धं होमकर्मसमाचरेत् ||

मूलमन्त्रप्रधानं स्यात् लक्षं वाथ तदर्धकम् |
पूर्वादिकुण्डे जुहुयात् कलावृद्धिं च तत्वकम् ||

शान्तिदुर्गां मृत्युजितं तदर्धं च यथाक्रमम् |
विदिक्षु कुण्डे जुहुयात् चतुरस्त्रं पृथक् पृथक् ||

प्. ३२) समिदाज्यादिकैर्मन्त्री दशद्रव्येण होमयेत् |
उपहोमं ततः पश्चात् प्रधानादि यथाक्रमम् ||

लिङ्गशुद्धिं बिम्बशुद्धिं स्थानशुद्धिमनुं प्रिये |
प्रासादं च दिशामन्त्रं ग्रहहोमं च मन्त्रवित् ||

मूर्तिहोमं गणेशं च क्षेत्रपालमनुं शिवे |
सहस्रं च तदर्धं वा सर्पिषा जुहुयात् पृथक् ||

जपपारायणं कुर्यात् तत्तन्मन्त्रान् बहून् प्रिये |
स्थापयेत् कलशान् मन्त्री सहस्रं च यथोक्तवत् ||

पूजयेच्च ततः पश्चात् स्पृष्टेन्मूलमनुं प्रिये |
उद्दिश्य दिवसान्तं च होतृभिश्च पृथक् पृथक् ||

पूर्वोक्तसंख्यया हुत्वा ततः पूर्णाहुतिं हुनेत् |
होमान्ते तव लिङ्गे च कलां संयोज्य देशिकः ||

स्थापितं जीवकुम्भं च सेचयेन्मन्त्रवित्तमः |
निरीक्षाकर्म कर्तव्यं मुखवस्त्रं विसर्जयेत् ||

ततः पञ्चामृतैर्लिङ्गं सेचयेद्रुद्रमन्त्रतः |
नानासूक्तं पावमानैः तत्तन्मन्त्रेण पार्वति ||

प्. ३३) स्नापयेत्कलशैर्मन्त्री सहस्रैश्च यथाक्रमम् |
सेचनान्ते तदुद्वृत्य अष्टगन्धं विलेपयेत् ||

महापूजां च कुर्वीत नानापुष्पैश्च नामभिः |
बिल्वपत्रैर्द्राणपुष्पैः कमलैश्च महेश्वरि ||

स्वर्णेन निर्मितैः कुर्यात् पूजयेत्तवलिङ्गके |
नैवेद्यं बहुधापान्नं भक्षभोज्यैश्च पायसैः ||

निवेदयेत्ततो मन्त्री मूलमन्त्रेण पार्वति |
ताम्बूलं च समर्प्याथ नीराजनमनन्तरम् ||

बलिदानं ततः कुर्यात् उत्सवं च विशेषतः |
दिने दिने प्रकर्तव्यं उद्दिश्य दिवसान्तकम् ||

दशदानं ततो दद्यात् लिङ्गं स्वर्णमयं प्रिये |
बिम्बं वाथ प्रकुर्वीत दक्षिणां च स्वशक्तितः ||

दद्याच्च गुरवे भक्त्या कृच्छ्रदानं प्रदापयेत् |
ब्राह्मणान् भोजयेद्देवि यथा चाहुतिसंख्यया ||

दक्षिणां दापयेदन्ते आचार्यादि यथोक्तवत् |
भूमिदानं ततो दद्यात् गुरुपूजां समाचरेत् ||

प्. ३४) गोभूम्यादीनि दत्वा तु तन्त्रोपकरणैस्सह |
इत्येवं कारयेच्छान्तिं लिङ्गनाशादिके प्रिये ||

भिन्ने च स्फुटिते दग्धे खण्डिते यत्रकुत्रचित् |
तदर्धार्धं च कुर्वीत बिम्बे वाथ महेश्वरि ||

रोदनादिषु दोषेषु कीटकादि निदर्शने |
करपादविहीने तु दर्शने कृशवामने ||

पतनादिषु दोषेषु तस्यार्धं च तदर्धकम् |
शान्तिं कुर्वीत पूर्वोक्तं सर्वदोषनिवारणम् ||

सर्वशान्तिकरं लोके सर्वसम्पत्करं नृणाम् |
चतुरङ्गाभिवृद्धिः स्यात् राज्ञो राज्याभिवर्धनम् ||

पुत्रपौत्रादि वृद्धिश्च सर्वत्र विजयो भवेत् |
सर्वमृत्युहरं शीघ्रं आयुर्वृद्धिकरं प्रिये ||

सन्निधानं भवेल्लिङ्गे सर्वाभीष्टप्रदं शिवे |
गर्भागारादि वक्ष्यामि दोषं शान्तिं क्रमाच्छृणु ||

गर्भगृहे मण्टपे च प्राकारे गोपुरे तथा |
प्रासादादिषु सर्वत्र दहने स्फुटिते सति ||

प्. ३५) छिन्ने भिन्ने खण्डिते च प्रावेशे मरणे सति |
वाहने परिवाराणां ध्वजे वा कलशे यदि ||

बलिपीठे क्षेत्रपालद्वारपालौ महेश्वरि |
दीपस्तम्भे चोर्ध्वमालाश्छत्रचामरकादिषु ||

शिबिके वाहनादीनां पादुके वाद्यकादिषु |
पतिते खण्डिते दग्धे चोरैरपहृते सति ||

एवमादि समुत्पन्ने राजाराष्ट्रभयं भवेत् |
गर्भगृहे च संप्राप्ते राष्ट्रनाशं जनक्षयः ||

मण्टपे गोपुरे देवि त्रिमासान् सचिवक्षयः |
प्रासादादिषु संप्राप्ते सेनानायकनाशनः ||

वार्नने परिवारेषु यदि प्राप्ते महेश्वरि |
चोरमारिभयं तत्र दुष्टबाधा च वर्धते ||

वस्तुवाहननश्यन्ति त्रिवर्षान्तं न संशयः |
ध्वजे वा कलशे भङ्गे बलिपीठे प्रमादतः ||

क्षेत्रपाले द्वारपाले दीपस्तम्भादिके प्रिये |
शत्रुबाधाद्भवेत्सद्यः भूतबाधा च वर्धते ||

प्. ३६) न सन्निध्यं भवेल्लिङ्गे तत्स्थानं नाशमाप्नुयात् |
छत्रचामरसेवादि शिबिके पादुकादिषु ||

बलिदीपे वाद्यकादि पतिते खण्डिते सति |
राज्ञां भोगविनाशः स्यात् गजाश्वपशुनाशनम् ||

सर्वभङ्गं भवेत्सद्यः ग्रामलक्ष्मीर्बहिर्गता |
एवं दोषादिके प्राप्ते शान्तिं पूर्वोक्तमाचरेत् ||

अघोरं नियुतं हुत्वा मूलमन्त्रं च पार्वति |
दिशाहोमं शान्तिदुर्गामृत्युञ्जयमनुं गुरुः ||

तदर्धार्धं च हुत्वाथ यथादोषबलाबलम् |
सहस्रार्धं घटं मन्त्री तदर्धार्धं च सेचयेत् ||

दानं च विविधं दद्यात् सर्वं पूर्वोक्तमाचरेत् |
शान्तिकर्ममयेत्युक्तं लिङ्गबिम्बादिनाशने ||

सर्वसम्पत्प्रदं नॄणां सर्वदा मङ्गलप्रदम् |
देशकोशाभिवृद्धिः स्यात् मम लोके वसेच्चिरम् ||

इति श्रीवातुलोत्तरे प्रायश्चित्तकाण्डे शिवपार्वतीसंवादे 
लिङ्गबिम्बादिदोषशान्ति सन्धानविधिर्नामत्रिचत्वारिंशत् पटलः ||




| स्वस्तु |

प्. ३७) रथभङ्गप्रवक्ष्यामि काम्ये नैमित्तिके यदि |
वत्सराद्युत्सवादीनां आदिमध्यावसानके ||

शकटादिरथे भिन्ने पथिते शिथिले सति |
दग्धे नष्टे खण्डिते च तदङ्गे च महेश्वरि ||

तवोत्सवे चाद्भुते च यदि प्राप्ते प्रमादतः |
दोषं शान्तिं च सन्धानं तत्फलं शृणु पार्वति ||

चक्रे हीने त्वलक्ष्मी स्यात् तद्ग्रामं नाशनं भवेत् |
राज्ञा दण्डे बलं हन्ति धननाशं च पार्वति ||

तिर्यद्गाण्डे च सचिवं नाशनं पट्टिका भवेत् |
मूर्तियुक्पलके स्तम्भे स्वराज्यं पत्तनक्षयम् ||

पान्तराले च मध्ये वा यदि नम्रे च पार्वति |
रोगबाधा च तद्राज्ञः स्वस्त्रीनाशनमाप्नुयात् ||

रथद्वारादिके नाशे राजलक्ष्मी बहिर्गता |
रथभित्तौ विहीनेत्तनन्तले च विहीनके ||

दुर्भिक्षं प्राप्नुयुस्सर्वे मृत्युबाधां च पार्वति |
प्. ३८) शलाके रज्जुबन्धे च सेनानायकमन्त्रिणाम् ||

नाशनं च भवेन्मृत्युः बलिबेरस्थले शिवे |
भौमे चान्तरमध्ये वा खण्डिते म्रियतेऽपि वा ||

आकुञ्चिते वा पतने तद्राजा मृत्युमाप्नुयात् |
बलिबिम्बे च पतने देशिकादिजने सति ||

देशनाशो भवेत्सद्यः चतुरङ्गबलक्षयः |
राजदानी विनश्येत शत्रुबाधा भवेन्नृणाम् ||

छत्रे चैव पताके वा अलङ्कारविहीनके |
यशः कीर्त्यादिकं हन्ति राजभोगं च नश्यति ||

रथाग्रकलशे भिन्ने रथाग्रे पातिते सति |
तद्राज्ञः सर्वभङ्गत्वं दरिद्रत्वं न संशयः ||

त्रिमासान्मृत्युमाप्नोति राजलक्ष्मीर्बहिर्गता |
रज्जुच्छेदे ध्वजे भङ्गे तज्जनेन निपातिते ||

जयाभिगमनं नास्ति बन्धुनाशं च पार्वति |
सर्वाङ्गे शिथिले जाते सर्वार्थं नश्यति ध्रुवम् ||

रथे वा पतिते देवि खण्डिते भूतले यदि |
प्. ३९) तद्राजमरणं सद्यः चतुरङ्गबलक्षयः ||

तद्राष्ट्रं नाशमाप्नोति त्रिवर्षान्तं न संशयः |
दिक्पालं तु ततो वक्ष्ये पतिते च महेश्वरि ||

सार्वभौमक्षयप्राप्यां गेहाग्नेययां च भूपतिः |
यमे क्षयश्चक्रवर्ति मण्डलिकस्तथा सुरे ||

प्रभुक्षयश्च वारुण्यां वायव्यां प्रभुसारथिः |
सोमे मृतिर्मण्डलिकः ईशे भूपसतिक्षयः ||

तस्माच्छान्तिं प्रकर्तव्या सर्वलोकहिताय च |
सर्वदोषहरं नॄणां शान्तिं कुर्यान्नृपोत्तमः ||

रथभङ्गं तदा राज्ञः दर्शयेन्न कदाचन |
आचार्यः शिल्पिभिश्चैव सशिष्यैश्चारकादिभिः ||

रथभङ्गं तदा दृष्ट्वा पुनस्तत्रैव सन्धयेत् |
सुदृढं शिल्पिभिः कुर्यात् * * * * * * * * ||

पुण्याहं वाचयेत्तत्र विघ्नेशार्चनपूर्वकम् |
चक्रादिमन्त्रं जुहुयात् साष्टोत्तरशताहुतिम् ||

घोरमन्त्रं च तस्यार्धं मूलमन्त्रं च पार्वति |
प्. ४०) प्रायश्चित्तं च शान्तिं च दिशामन्त्रं हुनेद्गुरुः ||

समिदाज्यचरुद्रव्यै तुटिकैस्सर्षपैस्सह |
पृथङ्मन्त्रेण होतव्यं तदङ्गे शिथिले गुरुः ||

स्नापयेद्घटतोयेन साष्टोत्तरशतं गुरुः |
भिन्नस्थानं च तद्बिम्बं स्नपयेच्च महेश्वरि ||

तद्रथं स्नपयेत्पश्चात्तदर्धं च पृथक् पृथक् |
पूजयेच्च ततो मन्त्री वेदपारायणादिकैः ||

दशधा दापयेद्दानं कृच्छ्रदानं महेश्वरि |
रथस्य परितो दिक्षु प्रशस्ताश्चान्नराशयः ||

कूश्माण्डशकलैस्सार्धं ततो भूतबलिं हरेत् |
लाङ्गुल्यादिस्फलैस्ताड्य शेषं चोत्सवमाचरेत् ||

महाशान्तिं ततः कुर्यात् विधानं न गुरूत्तमः |
तद्रथं यदि सन्धानं न कृते चेत्तदा शिवे ||

तव बिम्ब चावरोप्य स्वस्तिसूक्तेन देशिकः |
शिबिकाद्यैस्समारोप्य उत्सवं च समाचरेत् ||

शेषं कर्म समाप्याथ नवं कृत्वा दृढं रथम् |
प्. ४१) यथा पूर्वोक्तवत्कुर्यात् त्रिमासे सप्तमे शिवे ||

तदूर्ध्वे वत्सरे मासे तदृक्षे तत्तिथावपि |
बीजकर्मादि तीर्थान्तं पुनरूत्सवमाचरेत् ||

महाशान्तिं च पूर्वेद्युः गुरुः कुर्याद्विधानतः |
रथोत्सवं ततः कुर्यात् ध्वजारोहादिपूर्वकम् ||

महाशान्तिं प्रवक्ष्यामि विस्तराच्छृणु पार्वति |
तवाग्रे मण्टपं कुर्यात् ईशान्ये वाथ देशिकः ||

द्वात्रिंशद्धस्तपर्यन्तं चतुरश्रं समन्ततः |
हस्तमात्रं चोन्नतं स्यात् मध्ये वेदिं सलक्षणाम् ||

द्वात्रिंशस्तम्भसंयुक्तां चतुर्द्वारं प्रकल्पयेत् |
दण्डं संस्थाप्य कुदलीं तोरणैश्चाप्यलङ्कृतम् ||

द्विहस्तसंमितं कुण्डं चतुरश्रं चतुर्दिशि |
विदिक्षु वृत्तकुण्डं स्यात् वेदिकोपरिकल्पयेत् ||

इन्द्रचैशानयोर्मध्ये वृत्तकुण्डं प्रधानकम् |
कुण्डनाभिसमायुक्तं मेखलोपरि शोभितम् ||

इत्येवं मण्टपं रम्यं शान्तिं कुर्यान्महेश्वरि |
प्. ४२) एतद्दिनेषु निश्चित्य सत्यवादी जितेन्द्रियः ||

दीक्षावान् कर्मनिष्ठज्ज्ञः विप्रानाहूय देशिकः |
प्रातः स्नानं प्रकुर्वीत नित्यकर्म समाप्य च ||

ततो देवालयं गत्वा फलपुष्पं समर्प्य च |
प्रार्थयेच्च ततो मन्त्री शान्तिं कुर्यात्तवाज्ञया ||

ततः कर्माणि कुर्वीत आचार्यादि द्विजैस्सह |
निशि सायं दिवा प्रातः कर्मारम्भं समाचरेत् ||

मण्टपं च प्रविश्याथ आसने चोपविश्य च |
गुरुवन्दनपूर्वादि प्राणायामं समाचरेत् ||

दिनमुद्दिश्य संकल्प्य यथाविभवविस्तरम् |
विघ्नेशमर्चनान्द्यादि पुण्याहं पञ्चगव्यकम् ||

मधुपर्कं च वरयेदाचार्यं यजमानकम् |
ब्रह्मणं मूर्तिपान् देवि यथा चाहुतिसंख्यया ||

दिनसङ्ख्यमितं ज्ञात्वा वरयेद्वृत्विजान् क्रमात् |
वेदपारायणार्थं तु षोडशब्राह्मणान् शिवे ||

जपार्थं च शतार्धं स्यात् सेवनार्थं च पार्वति |
प्. ४३) रुद्रसङ्ख्यान् पूजनार्थं दशविप्रान् पृथक् पृथक् ||

प्रदक्षिण नमस्कारान् षड्घनांश्च महेश्वरि |
चारार्थं दशविप्रांश्च प्रत्येकं वरयेद्गुरुः ||

वस्त्रं च भूषणं दत्वा फलताम्बूलमेव वा |
देशिकं मकुटाद्यैश्च स्वर्णयज्ञोपवीतकैः ||

दुकूलपादुकाद्यैश्च छत्रव्यजनपात्रकैः |
सुवर्णकुण्डलं चैव अङ्गुलीयं महेश्वरि ||

दत्वा विभवसारेण देशिकं तु समर्चयेत् |
मण्टपं शोधयेत्पश्चात् संमार्ज्य विप्रगोमयैः ||

देवालये वितानाद्यैः तोरणैश्चाप्यलङ्कृतम् |
दर्भदाम्ना च तान्वेष्ट्य संस्कारं च दशाष्टकान् ||

मण्टपान्तस्थकुम्भानां स्थापयेत्पूजयेद्गुरुः |
अङ्कुरं तु प्रकुर्वीत सद्यो वाथ महेश्वरि ||

वास्तुराक्षोघ्नहवनं बलिपूजां समारभेत् |
रक्षासूत्रं बन्धयित्वा आचार्यादि द्विजान् पृथक् ||

वेदपारायणं कुर्यात् तत्तन्मन्त्रं जपेत्प्रिये |
प्. ४४) रात्रौ जागरणं कृत्वा निराहारो जितेन्द्रियः ||

ततः प्रातस्समुत्थाय नित्यकर्म समाप्य च |
पुण्याहं च ततः कुर्यात्कलशान् साधयेत्प्रिये ||

सहस्रं चोत्तमं देवि पूजयेच्च यथाविधि |
जननाग्निं प्रतिष्ठाप्य गुरुकुण्डस्थपावके ||

विहरेदन्यकुण्डेषु अग्निकार्योक्तमाचरेत् |
अग्निमध्ये समावाह्य तव मूलेन पार्वति ||

अघोरं पूर्वकुण्डे तु आग्नेययां च सुदर्शनम् |
मृत्युञ्जयं दक्षिणे स्यात् पञ्चदुर्गांश्च राक्षसे ||

देव्यास्त्रं वारुणे देवि प्रासादं च ममात्मकम् |
वायव्यकुण्डेमावाह्य सोमे तत्त्वं कलां हुनेत् ||

ईशान्ये शान्तिदुर्गां च तत्तन्मन्त्रेण पार्वति |
अष्टमूर्तीस्समावाह्य मूर्तिपाश्च ततो हुनेत् ||

घोरमन्त्रं चायुतं स्यात् मूलमन्त्रं तथैव च |
तस्यार्धार्धं च जुहुयात् तत्तत्कुण्डे च पार्वति ||

गणेशक्षेत्रपालांश्च दिक्पालांश्च हुनेत् पृथक् |
प्. ४५) नवग्रहान् मूर्तिमन्त्रान् रथदेवान् हुनेद्गुरुः ||

समिदाज्यचरुद्रव्यैः त्रुटिकैस्सर्षपैस्सह |
गोधूमं च पृथक् लाजान् सक्तुं व्रीहिं च पार्वति ||

तत्तन्मन्त्रेण होतव्यं उद्देशत्यागपूर्वकम् |
पूर्णाहुतिं हुनेदन्ते उद्दिश्य दिवसे गुरुः ||

स्नपयेद्घटसाहस्त्रैः रुद्रमन्त्रैश्च सूक्तकैः |
महापूजां प्रकूर्वीत बहुधा च निवेदयेत् ||

बलिदानं ततः कुर्यात् दशदानं प्रदापयेत् |
ब्राह्मणान् भोजयेत्पश्चात् यथा चाहुतिसङ्ख्यया ||

कुम्भसंख्याथवा देवि भक्षभोज्यैर्यथेप्सितम् |
भिन्नस्थानं च तद्गात्रौ संहारोक्तेन मार्गतः ||

रथपूजां च होतव्यं स्नपनं कारयेत्प्रिये |
तद्देवांश्च विसृज्याथ महाभूतबलिं हरेत् ||

स्वर्णं वा राजतं वाथ रथं कृत्वा तु दापयेत् |
दानानि बुहुधा दत्वा भूरिदानं च कारयेत् ||

महोत्सवं ततः कुर्यादाचार्यं पूजयेत्प्रिये |
प्. ४६) गोभूम्यादीनि दत्वाथ द्रविणं च यथेप्सितम् ||

तत्रोपकरणं देवि सवस्त्रप्रतिमान्वितम् |
कलशान् मण्टपं देवि दापयेत्पूर्वकं रथम् ||

देशिकं तोषयेद्देवि सर्वदोषनिवारणम् |
दक्षिणां दापयेद्भक्त्या कर्म कुर्याच्च भूसुरान् ||

शान्तिकर्म समाप्याथ तव लिङ्गे गुरूत्तमः |
इत्थं कुर्वीत यो भक्त्या रथभङ्गे च पार्वति ||

सर्वदोषहरं नॄणां सर्वारिष्टनिवारणम् |
चिरायुष्यं मुदं भूपो पुत्रपौत्रसमन्वितः ||

स्थिरां लक्ष्मीमवाप्नोति चतुरङ्गबलान्वितः |
भुक्त्वा च विपुलान् भोगान् कीर्तिमान् धनवान् भवेत् ||

रथभङ्गेत्विदं देवि प्रायश्चितमिदं शुभम् |

इति श्रीवातुलोत्तरे प्रायश्चित्तकाण्डे रथभङ्गप्रायश्चित्त 
निरूपणविधिर्नाम चतुश्चत्वारिंशत्पटलः ||




प्. ४७) अतः परं प्रवक्ष्यामि शृणु देवि यथाक्रमम् |
वाहनार्थं गजाश्वाद्यैः वृषभैश्चाप्यलङ्कृतैः ||

एतत्प्राणिविरोधेन पतिते रक्तपातने |
नखदन्तक्षते शृङ्गी घाते यदि मृते सति ||

यदि विघ्ने च संप्राप्ते नित्यबल्यादि चोत्सवे |
पक्षे मासोत्सवे देवि अयने वत्सरोत्सवैः ||

आदिमध्यावसाने तु यदि प्राप्ते महेश्वरि |
बहुधा शत्रुबाधा स्यादनावृष्टिर्भविष्यति ||

दुर्भिक्षं संभवेल्लोके महामारिभयं नृणाम् |
निधनं प्राप्नुयाद्राजा राजलक्ष्मीर्बहिर्गता ||

न सान्निध्यं भवेल्लिङ्गे यदि नष्टे च पार्वति |
तस्मात्तद्दोष शान्त्यर्थं महाशान्तिं समाचरेत् ||

न कृते कर्मबाहुल्ये तत्काले शान्तिमाचरेत् |
कर्मारम्भावसानान्तं शेषं चोत्सवमाचरेत् ||

तदूर्ध्वमासे संप्राप्ते तदृक्षे तत्तिथावपि |
त्रिमासे पञ्चमे वापि सप्तमे नवमे शिवे ||

प्. ४८) महाशान्तिं च कुर्वीत विधानं शृणु पार्वति |
गुरुर्देवाग्रतः कुर्यात् उत्तमोत्तममण्टपम् ||

सवेदिकासमायुक्तं सर्वभूषणभूषितम् |
द्विहस्तं संमितं कुण्डं सयोनिनाभिसंयुतम् ||

वेदिकाया मध्यमस्य परितः कुण्डकल्पनम् |
चतुरश्रं तु वृत्तं वा प्रधानं परिकीर्तितम् ||

चतुर्दिक्षु प्रकुर्वीत चतुरश्रं च कुण्डकम् |
त्रिमेखला समायुक्तं गुरूस्तल्लक्षणोक्तवत् ||

द्विजानाह्वापयेद्रात्रौ विघ्नेशार्चनपूर्वकम् |
नान्दीमुखं च पुण्याहं मधुपर्कसमन्वितम् ||

वरयेद्ब्राह्मणान् सर्वान् आचार्यादीन् पृथक् पृथक् |
सद्योऽङ्कुरं प्रकर्तव्यं कुण्डमण्टपशोधनम् ||

वास्तुराक्षोघ्नहवनं बलिं वास्तोस्समाचरेत् |
विद्येशादि घटान्यष्ट्वा तोरणं गड्डुकादिकम् ||

स्थापनं च ततः कुर्याद्रक्षाबन्धं समाचरेत् |
स्थानशुद्धिं ततः कुर्यात्तत्स्थाने च महेश्वरि ||

प्. ४९) खननं हरणं दाहं पूरणं गोनिवासनम् |
विप्रोच्छिष्टं च गव्यं च स्थानशुद्धिरियं प्रिये ||

संमार्जनोपलेपं च विकिरेत्सर्वपाटिकान् |
रक्षाबन्धं ततः कुर्याद्दर्भदाम्ना च वेष्टयेत् ||

वास्तोष्पतेति मन्त्राभ्यां पावमानमुदीरयेत् |
भूसूक्तब्रह्मसुक्ताभ्यां तत्स्थानं प्रोक्षयेद्गुरुः ||

वेदपारायणं कुर्याज्जपेन्मन्त्रं यथोक्तवत् |
ततः प्रातस्समुत्थाय नित्यकर्म समाप्य च ||

विघ्नेशमर्च्य पुण्याहं सङ्कल्पविधिपूर्वकम् |
दिनमुद्दिश्य सङ्कल्प्य होमकर्म समारभेत् ||

ब्रह्माणं च सदस्यं च शतार्धान् होतृका प्रिये |
नानासूक्तादि मन्त्रज्ञान् दशपञ्च महेश्वरि ||

चतुरो वेदपाठार्थं चतुर्दिक्षु यथाक्रमम् |
परार्थं षड्घनान् देवि रुद्रसंख्यंश्च सेचकान् ||

पूजार्थं दशविप्रांश्च नमस्कारप्रदक्षिणे |
एकमेकं पृथक् मन्त्री ब्राह्मणैश्च समन्वितः ||

प्. ५०) यागगेहे चोपविश्य आसनेषु यथाक्रमम् |
प्रधाने मध्यमे कुण्डे होतृभिर्दशभिस्सह ||

धनदेन सदस्येन ब्रह्मणा सह देशिकः |
कुण्डसंस्कारपूर्वं च जनयेत्पावकं शिवे ||

अघोरेणायुतं होमं उद्देशत्यागपूर्वकम् |
प्रत्येकं दशभिर्विप्रैः चतुर्दिक्षु पृथक् पृथक् ||

होमयेन्मनुना देवि ऋत्विग्भिः सह देशिकः |
उदुम्बरशमीदूर्वा खदिरं च पलाशजम् ||

तत्तत्कुण्डेषु जुहुयात्प्रधानादि यथाक्रमम् |
घृतं चरु तिलं चैव सर्षपं तुटिकं तथा ||

मरीचं जीरकं लाजं पृथुकं च हुनेत्पृथक् |
पूर्वोक्तसंख्यया हुत्वा अन्यमन्त्रन् यथाक्रमम् ||

मृत्युञ्जयमनुं पूर्वे दक्षे पाशुपतं मनुम् |
शान्तिदुर्गा पश्चिमे च मूलमन्त्रमन्त्रं तु चोत्तरे ||

प्रत्येकमयुतं चैव कुण्डे कुण्डे यथाक्रमम् |
होमयेन्मनुना देवि जपेयुर्ब्राह्मणोत्तमाः ||

प्. ५१) नवग्रहं वास्तुशान्तिं राक्षोघ्नं भुवनेश्वरीम् |
चतुरस्त्रं क्षेत्रपालं गणेशं च सरस्वतीम् ||

मृत्युञ्जयं च प्रासादं सप्तशत्यादिकं जपेत् |
स्नपयेद्घटसाहस्रैः तदर्धैर्वा महेश्वरि ||

पूर्वोक्तेनैव संपूज्य सवस्त्रप्रतिमादिकैः |
औषधं च विनिक्षिप्य मूलमन्त्रं जपेत्प्रिये ||

होमान्ते सेचयेद्देवीं रुद्रमन्त्रैश्च सूक्तकैः |
लिङ्गं पञ्चामृतैः स्नाप्य गन्धैरालिप्यदेशिकः ||

पूजयेद्बहुधा मन्त्री नैवेद्यं बहुधा शिवे |
वल्युत्सवं ततः पश्चाद्गोभूम्यादीनि दापयेत् ||

गजाश्ववृषभं गत्वा पुनस्सन्धानमाचरेत् |
दक्षिणां च ततो दद्याद्यथा विभवविस्तरम् ||

ब्राह्मणान् भोजयेत् पश्चात् सहस्रं च महेश्वरि |
देशिकं तोषयेदन्ते तत्रोपकरणैस्सह ||

शान्तिकर्ममयेत्युक्तं सर्वदोषनिवारणम् |
सर्वपापहरं देवि सुभिक्षं तत्क्षणाद्भवेत् ||

प्. ५२) राज्यदुर्गादिवृद्धिस्स्याच्चतुरङ्गबलपदम् |
सर्वशत्रुहरं सद्यः स्थिरां लक्ष्मीमवाप्नुयात् ||

इति श्रीवातुलोत्तरे प्रायश्चित्तकाण्डे शिवपार्वतीसंवादे 
गजाश्ववृषभादिशान्तिविधिर्नाम पञ्चचत्वारिंशत्पटलः ||



अथातः संप्रवक्ष्यामि शस्त्रधारनृणां प्रिये |
सेनानायकभृत्यानामन्येषां समवायिनाम् ||

परस्परविरोधेन युद्धे जाते महेश्वरि |
मुष्टियुद्धे दण्डयुद्धे नखदन्तक्षते सति ||

पाषाणैरायुधाद्यैश्च क्षते जाते महेश्वरि |
पतिते रक्तजाते च मनुजे च मृते यदि ||

विघ्ने जाते तत्काले नित्यनैमित्तिकेऽपि वा |
उत्सवे बलिकाले वा दोषं शान्तिं शृणु प्रिये ||

मुष्टियुद्धे महारोगं दण्डयुद्धे कुलक्षयम् |
नखदन्तक्षये देवि दुर्भिक्षं जायते भुवि ||

प्. ५३) पाषाणसंभवे युद्धे प्रजा नाशत्वमाप्नुयात् |
अनावृष्टिरथान्यत्वं शोणिते पतिते यदि ||

क्षते जाते मनुष्याणां मानिनो भङ्गमाप्नुयुः |
मरणं च यदि प्राप्ते राजा मरणमाप्नुयात् ||

तव लिङ्गेन सान्निध्यं चतुरङ्गबलक्षयम् |
श्रियमायुर्हरेच्छीघ्रं ग्रामन्तं नाशमाप्नुयात् ||

तद्दोषशमनार्थाय प्रायश्चित्तं वदाम्यहम् |
पूर्वोक्तमण्टपं कुर्यान्नवकुण्डं च पञ्च वा ||

सलक्षणं च कुर्वीत द्वारतोरणभूषितम् |
तवालयं च संभूष्य क्षालयेद्गोमयोदकैः ||

ततः प्रातस्समुत्थाय नित्यकर्म समाप्य च |
आदौ गणपतिं पूज्य नान्दीकर्म ततः परम् ||

पुण्याहं पञ्चगव्यं च प्रोक्षयेन्मनुना गुरुः |
वरयेद्भूसुरान् देवि पूर्वोक्तद्विजसंख्यया ||

मधुपर्कं च दत्वाथ शोधयेन्मण्टपो गुरुः |
द्वारतोरणकुम्भांश्च पूजयेत्स्वस्वनामभिः ||

प्. ५४) वेदपारायणं कुर्याच्चतुरस्त्रं जपेत्प्रिये |
वास्तुरक्षोघ्नहवनं बलिपूजां समाचरेत् ||

देहशुद्धिं ततः कुर्यात्तत्स्थानं शोधयेद्गुरुः |
खननादि विशुद्धिं च संमार्ज्य प्रोक्षणादिभिः ||

भूसूक्तं पावमानं च विष्णुसूक्तं च पार्वति |
वास्तुसूक्तेन विकिरेत्सर्षपञ्चास्त्रमन्त्रतः ||

रक्षाबन्धं ततः कुर्यादधिवासनमारभेत् |
पूर्वोक्तेन विधानेन तत्तत्कुण्डांश्च होमयेत् ||

भूबीजं च ततो हुत्वा अष्टोत्तरशतं प्रिये |
भूतेभ्यश्च बलिं दत्वा गेहस्य परितो गुरुः ||

नृत्तगीतसमायुक्तं पुनस्सूर्योदयान्तिकम् |
पुनः प्रातसमुत्थाय नित्यकर्म समाप्य च ||

पुण्याहं वाचयेत्पश्चाल्लिङ्गशुद्धिं समाचरेत् |
बिम्बप्रासादशुद्धिं च तत्तन्मन्त्रैश्च द्रव्यकैः ||

शोधयेच्च ततो मन्त्री यागगेहं प्रविश्य च |
ब्रह्मणा धनदेनाथ होतृभिश्च यथोक्तवत् ||

प्. ५५) उपविश्य यथान्यायं प्रतिकुण्डे महेश्वरि |
जननाग्निं च कुर्वीत विहरेदन्यकुण्डके ||

होमयेन्मूलमन्त्रेण अयुतं च महेश्वरि |
आधारं पूर्वकुण्डे तु आग्नेययां तु तवास्त्रकम् ||

यामे मृत्युञ्जयं चैव दिशाहोमं तु राक्षसे |
प्रासादं वारुणे देवि वायव्ये शान्तिदौर्गकाम् ||

कलावृद्धिं सौम्यदेशे पञ्चब्रह्माणमीशके |
होमयेच्च पृथङ्मन्त्री यथापूर्वोक्तसङ्ख्यया ||

पूर्वोक्तद्रव्यहोमाञ्च उपहोमं च पूर्ववत् |
पूर्णाहुतिं हुनेदन्ते स्नपयेत्कलशैः प्रिये ||

सहस्रैर्विधिवन्मन्त्री तदर्धार्धेन वा शिवे |
पञ्चामृतं द्रोणमितं क्षीरादिद्रव्यपञ्चकम् ||

फलपञ्चामृतं देवि महारुद्रैर्यथाविधि |
अन्यसूक्तैश्च संस्नाप्य उद्वर्त्यामलकैश्शिवे ||

अष्टगन्धं समालिप्य नानापुष्पैश्च पूजयेत् |
शाल्यान्नं पञ्चभक्षाद्यैः नैवेद्यं च समर्पयेत् ||

प्. ५६) नीराजनं च ताम्बूलं प्रसन्नयजनं चरेत् |
दानं दशविधं दत्वा यथाशक्त्या बहून् प्रिये ||

तिलं च पुरुषं कृत्वा स्वर्णं वाथ महेश्वरि |
दक्षिणां दापयेद्भक्त्या यथाविभवविस्तरम् ||

बलिदानं चोत्सवं च ब्राह्मणान् भोजयेद्बहून् |
रात्रौ दीपोत्सवं कुर्याद्भूतेभ्यश्च बलिं हरेत् ||

क्रियासमर्पणं देवि कृच्छ्रदानं च दापयेत् |
दक्षिणां दापयेद्भक्त्या आचार्यादियथाक्रमम् ||

इत्येवं कारयेद्देवि सर्वदोषहरं नृणाम् |
पुत्रपौत्रादिसम्पत्तिस्सर्वत्र विजयो भवेत् ||

सर्वमृत्युहरं शीघ्रं आयुर्वृद्धिकरं मुहुः |
तव लिङ्गे च सान्निध्यं सर्वप्राणिसुखं भवेत् ||

क्षते जाते नृणां देवि नाशनं च मिदं महत् |
चतुष्पदाञ्च द्विपदां वन्यानां दुष्टजीविनाम् ||

प्रवेशे मरणे प्राप्ते पूर्ववद्दोषसंयुते |
प्रायश्चित्तं तदर्धं वा यथा दोषबलाबलम् ||

प्. ५७) शान्तिं कुर्वीत मन्त्रज्ञः यथापूर्वोक्तमार्गतः |

इति श्रीवातुलोत्तरे प्रायश्चित्तकाण्डे 
द्विपदचतुष्पदप्रवेशमरणमुष्टियुद्धविरोधशान्तिविधिर्नाम 
षट्चत्वारिंशत्पटलः ||



अतः परं प्रवक्ष्यामि पत्तनादिगृहेषु च |
उत्पाते चोद्भवे देवि प्रायश्चित्तं शृणु प्रिये ||

पत्तने राजधान्यां च तव क्षेत्रे च दुर्गके |
राज्ञां गेहे चान्यगृहे द्विजादीनां महेश्वरि ||

अनड्वान् महिष व्याघ्र खरोष्ट्रादि प्रवेशने |
यदि गेहे चाधिरोहे यद्यकस्मान्महेश्वरि ||

तत्स्थानं नाशमाप्नोति महिषी मृतिमाप्नुयात् |
प्रवेशे मरणे प्राप्ते यत्र कुत्र स्थले शिवे ||

त्रिमासान्मृत्युमाप्नोति राजपीडा भवेत्सदा |
मधुपञ्जरसंभूते छत्रकै च पिपीलिके ||

प्. ५८) वल्मीके यत्र दृश्यन्ते तद्गृहे पीड्यते सदा |
मृत्युबाधा भवेच्छीघ्रं यजमानस्य पार्वति ||

गोवधे स्त्रीवधे चैव सरटोडुप्रवेशने |
व्यालाजगरगृध्रादि प्रवेशे मरणे सति ||

तद्ग्रामनाशनवथे यजमानं न संशयः |
तस्य पुत्रस्य भ्रात्रा वा व्याधिना पीडिते भृशम् ||

मण्डूकेऽग्निमृते देवि कुण्डे कुम्भसमुद्भवे |
कपोतकाक-ऋक्षादि यदि गेहे प्रवेशने ||

गोनाशं जननाशं च अर्थनाशं च पार्वति |
राजपीडा रिपुभयं मृत्युबाधा च वर्धते ||

अन्यैर्वा प्राणिभिर्दुष्टैः दूषिते च महेश्वरि |
प्रवेशे मरणे तस्मिन् सर्वार्थं नश्यति ध्रुवम् ||

दिक्फलं च प्रवक्ष्यामि प्रवेशादि यथाक्रमम् |
पूर्वे पूत्रविनाशं स्यादाग्नेये स्त्रीविनाशनम् ||

दक्षिणे शत्रुवृद्धिस्यान्नै-ऋ-ऋते चार्थनाशनम् |
वारुणे मृत्युबाधा स्याद्वायव्ये व्याधिपीडनम् ||

प्. ५९) सोमे नृपभयं देवि ईशे सर्वार्थनाशनम् |
प्रवेशद्वारतो गच्छे मासमेकं गृहं त्यजेत् ||

यदि द्वारान्तरं देवि षण्मासं तु विवर्जयेत् |
गृहमध्ये प्रवेशे च वत्सराणां न संशयः ||

तद्गृहं वर्जयेद्देवि शयनासनभोजनम् |
गमनं देवि तच्चैव विशेषेण विवर्जयेत् ||

द्वारे कण्टकपाषाण लोष्टान्यन्यानि पूरयेत् |
देवालये राजगृहे वर्जयेन्न कदाचन ||

सद्यः  शान्तिं प्रकर्तव्यं यथापूर्वाक्तमार्गतः |
पत्तने वा गृहे देवि सप्तरात्रं विवर्जयेत् ||

ततः शान्तिं च कुर्वीत सर्वदोषनिवृत्तये |
तच्छान्तिं च प्रवक्ष्यामि राज्ञः गेहे द्विजादिषु ||

प्रवेशस्थानदेशे वा पूर्वे वाथ गृहोत्तरे |
मण्टपे वा प्रपांयां वा कुर्वीत समलङ्कृते ||

तोरणैरङ्गवाल्यादि कुण्डं वा स्थण्डिलं शिवे |
तत्स्थानं शोधयेत्पूर्वं खननं च मृदं त्यजेत् ||

प्. ६०) लवणं वा मृदं पूर्य क्षालयेद्गोमयोदकैः |
चन्द्रतारानुकूले च रुद्रक्षेत्र तिथावपि ||

तद्दिने च प्रकर्तव्यं शान्तिं चैव विधानतः |
ततः प्रातः समुत्थाय आचार्यो भूसुरैस्सह ||

मृत्तिकास्नानपूर्वं च कुशगोमयभस्मना |
स्नानं कृत्वा विधानेन सन्ध्यादि जपतर्पणम् ||

नित्यकर्मं विधायाथ गृहमागत्य देशिकः |
गुर्वादिवन्दनं कृत्वा विघ्नेशार्चनमाचरेत् ||

पुण्याहं पञ्चगव्यं च प्रोक्षणं प्राशनं प्रिये |
नान्दीं संवाच्य पूर्वोक्तं मधुपर्कं यथाविधि ||

आचार्यं वरयेत्पश्चाद्ब्राह्मणं धनदं शिवे |
ऋत्विजान् वरयेत्प्राज्ञः त्रिपञ्च-ऋषिसंख्यकान् ||

जपार्थं वेदपाठार्थं वरयेच्च पृथक् पृथक् |
गृहशुद्धिं ततः कुर्यात्प्रोक्षणैः पावमानकैः ||

यवं च सर्षपं चैव माषमुद्गं विकीर्य च |
संमार्ज्यालिप्य गन्धैश्च वायुमन्त्रेण चास्त्रतः ||

प्. ६१) भूसूक्तं पावमानं च सर्वत्र प्रोक्षयेद्गुरुः |
द्वारस्तम्भौ च संपूज्य राक्षोघ्नं होमयेत्ततः ||

वास्तुहोमं ततः कृत्वा विकिरेच्च बलिं गुरुः |
रक्षाबन्धं ततः कुर्यात्तत्परे दिवसे गुरुः ||

गृहशुद्धिं ततः कुर्यादाचार्यो ऋत्विजैस्सह |
कलशस्थापनार्थाय व्रीहिराशिं प्रकल्पयेत् ||

खारिद्वयं तदर्धं वा ततो न्यूनं न कारयेत् |
तद्रोणकुम्भं सुश्लक्ष्णं स्थापयेदव्रणं घटम् ||

नवपञ्चैककलशं पूजयेद्विधिना गुरुः |
पञ्चपल्लवसंयुक्तं पञ्चगव्यसमन्वितम् ||

पञ्चरत्नसमायुक्तं पूरयेतीर्थवारिणा |
पलार्धेन सुवर्णेन कर्षेणाथ स्वशक्तितः ||

प्रतिमां कारयेद्भक्त्या त्र्यम्बकं च शचीपतिम् |
अघोरं लोकपालांश्च गणेशं च नवग्रहान् ||

दुर्गां च क्षेत्रपालांश्च तत्तद्रूपान् पृथक् पृथक् |
कलशेषु विनिक्षिप्य वस्त्रयुग्मेन वेष्टयेत् ||

प्. ६२) पूजयित्वा ततो मन्त्री तत्तन्मन्त्रं जपेत् पृथक् |
उपचारैः षोडशभिः यद्वा पञ्चोपचारकैः ||

ततः कुण्डान्तिकं गत्वा स्थण्डिले वा गुरूत्तमः |
स्वगृह्योक्तप्रकारेण कुर्यादग्निमुखान्तिकम् ||

अयुतं च सहस्रं वा मृत्युञ्जयमघोरकम् |
नवग्रहं वास्तुमन्त्रं शान्तिदुर्गामनुं हुनेत् ||

अभयङ्करदिक्पालान् क्षेत्रपालं हुनेत् प्रिये |
पालाशसमिदाज्यं च चरु व्रीहि तिलान् पृथक् ||

हुत्वा पूर्वोक्तवान् मन्त्री जपपारायणं शिवे |
ततः पूर्णाहुतिं हुत्वा कलशैश्च यथाक्रमम् ||

प्रोक्षयेद्यजमानादीन् स्नपयेत्कलशोदकैः |
दशदानं ततः कृत्वा भूरिदानं तु दापयेत् ||

ब्राह्मणान् भोजयेद्देवि यथाशक्त्या बहून् ततः |
दक्षिणां दापयेदन्ते आचार्यादि यथाक्रमम् ||

इत्येवं कारयेच्छान्तिं सर्वारिष्टविनाशनम् |
सर्वमृत्युप्रशमनं आयुर्वृद्धिकरं नृणाम् ||

प्. ६३) इति श्रीवातुलोत्तरे प्रायश्चित्तकाण्डे शिवपार्वतीसंवादे देवालय 
राजगृहद्विजवेश्मादिदुष्टप्राणि प्रवेशनमरणशान्तिविधिर्नाम 
सप्तचत्वारिंशत्पटलः ||





देव्यौवाच -

महादेव नमस्तुभ्यं महीपतिसुखाय च |
महाजनमुदार्थाय राज्यकोशाभिवृद्धये ||

पूजकाद्याश्च संप्रोक्ता त्वल्लिङ्गे स्नानकर्मणि |
सहस्रार्धं घटार्चान्तं स्नानकर्म त्वयेरितम् ||

नवाधिकसहस्रान्तकलशस्नपनक्रियाम् |
कथं वद महाभाग विस्तरेण च मां प्रति ||

श्रीसदाशिवः -

शृणु देवि प्रवक्ष्यामि राज्यार्थं विभवाय च |
सहस्रस्नपनं कर्म नवकुम्भाधिकं प्रिये ||

सूत्रसंख्याश्च वीथिश्च तत्सन्धीन् व्यूहसंख्यकाः |
प्. ६४) व्यूहनामान्यौषधानि विस्तरात्कुम्भदेवताः ||

तासां पूजादि सर्वाणि होमकार्याणि शङ्करि |
तव लिङ्गाग्रतः कुर्यान्मण्टपं चोत्तमोत्तमम् ||

चतुरश्रसमायुक्तमष्टद्वारसमन्वितम् |
वेदितोरणभूषादि स्तम्भभूमौ मनुत्तमः ||

कुण्डखातादिकं सर्वं मम लिङ्गे यथेरितम् |
तथा कुर्वीत मतिमान् स्नानकर्मविधानवित् ||

नित्यनैमित्तिके काम्ये प्रतिष्ठायां महोत्सवे |
प्रायश्चित्ते तथोत्पाते युद्धादौ तज्जयादिके ||

सर्वसन्दिग्धकार्येषु बन्धकर्मणि शाम्भवि |
दुर्भिक्षादिषु कालेषु स्नपनं कारयेत्प्रिये ||

कुम्भसंस्थापनार्थाय सूत्रपातं समाचरेत् |
चतुश्चत्वारिञ्च सूत्राणि षट्सूत्राण्यधिकानि च ||

प्रागग्राण्युदगग्राणि सुसमानि लिखेद्बुधः |
तेषु सूत्रेषु मनुविन्मध्ये मध्ये पृथक् पृथक् ||

हित्वा चैव चतुस्सूत्रं मार्जयीत पदैकतः |
प्. ६५) दृश्यन्ते च गतव्यूहा चैव विंशाधिकास्तदा ||

नवकोष्ठसमायुक्ताः प्रतिव्यूहे पृथक् पृथक् |
मार्गद्वादश पूर्वाग्रश्चोत्तराग्रास्तथैव च ||

चत्वारिंशच्च चत्वारत्स्वधिकाः शतसन्धयः |
सन्धिसंख्याश्च वीथीनां मयेत्युक्ता तवानघे ||

उच्चस्तम्भ चतुष्कस्य मध्यवेद्युच्चतिक्रमात् |
सर्वव्यूहाः समाः कुर्युः मध्यव्यूहास्तवात्मकाः || 

तन्मध्ये च नवव्यूहाः तद्बाह्ये कालिका वृतिः ||

तन्मध्ये षोडशव्यूहास्तेषां बाह्ये रमावृतिः |
चतुर्विंशतितन्मध्ये व्यूहश्चे परिकीर्तिताः ||

तद्बाह्ये शारदाव्यूहाः द्वात्रिंशत्संयुता गजे |
वनदुर्गावृतिस्तेषां बाह्ये व्यूहा महेश्वरि ||

चत्वारिंशदिति ख्याता मध्यव्यूहं विना प्रिये |
व्यूहावरण पञ्चात्र नवव्यूहाश्च मध्यमे ||

वीथिं विनाथ संमार्ज्य कोष्ठलीनं च था भवेत् |
रजोभिः पञ्चभिः पश्चात् श्वेतपीतादिकैः पदम् ||

प्. ६६) रञ्जयेत्सर्वकोष्ठानि पद्मदष्टदलादिकैः |
वीथिश्च श्यामलाभेति रजसा पूरयेत्ततः ||

तन्मध्यस्थापनव्यूहे मध्यमे च नवाक्षरीम् |
कालिकावृत्तिमध्यस्थ व्यूहानां मध्यतोऽष्टके ||

स्वरान् षोडश संलिख्य प्राच्यादिषु यथाक्रमम् |
रमावरणव्यूहानां व्यञ्जनं मध्यमे लिखेत् ||

शारदाव्यूहमध्ये तु दिग्विदिक्षु च देशिकः |
मादि सान्ताक्षरान् लिख्य बालाबीजत्रयं परम् ||

अवशिष्टव्यूहमध्यकोष्ठके लेखयेद्बुधः |
नवदुर्गावृतिस्थानां व्यूहानां मध्यमे पदे ||

धारणाख्यांश्च नादादि प्रागादि मनुवित्तमः |
वर्णन्यासक्रमो ह्येवं पूरयेच्छालितण्डुलैः ||

तवातुक नवव्यूह मध्ये धान्यं नगोद्भवे |
प्रस्थत्रयं पृथक् पूर्व धान्यार्धं तण्डुलं तिलम् ||

तण्डुलार्धं च संपूर्य पूजयेत्त समूलतः |
कालिकावरणव्यूह मध्यकोष्ठे मनूत्तमः ||

प्. ६७) धान्यप्रस्थद्वयं देवि सार्धप्रस्थं तण्डुलम् |
प्रस्थं तिलं च संपूर्य कालिकामनुना यजेत् ||

रमयावरणव्यूहमध्यकोष्ठेषु शङ्करि |
सार्धप्रस्थमितं धान्यं तण्डुलं प्रस्थमुच्यते ||

तण्डुलार्धतिलं योज्य रमाबीजेन चार्चयेत् |
शारदावरणव्यूह मध्ये धान्ययुतं गुरुः ||

पृथक् प्रस्थं तण्डुलं च धान्यार्धं तत्र कोविदः |
तिलं तदर्धं संप्रोक्तं शारदामुख्यबीजकम् (तः) ||

पृथव्यष्ट्वा सुभक्त्यार्थः षण्मुद्रां दर्शयेत्परम् |
नवदुर्गावृतिर्व्यूह मध्यकोष्ठे ततः परम् ||

पादं न्यूतमितं प्रस्थं धान्यं धान्यार्धमुच्यते |
तण्डुलं तण्डुलस्यार्धं तिलं संपूर्य बुद्धिमान् ||

तैर्बीजैर्नवभिर्यष्ट्वा योनिमुद्रां महेश्वरि |
कोष्ठजालेषु सर्वेषु प्रस्थं धान्यं पृथक् पृथक् ||

धान्यार्धं तण्डुलं पूर्य तण्डुलार्धं तिलं गुरुः |
तानि कोष्ठानि संपूज्य तव मूलेन वल्लभे ||

प्. ६८) तालमानयुतं दर्भं पृथक्कोष्ठोपरि न्यसेत् |
सुवर्णरौप्यताम्राद्यैः मृदा मौक्तिक शुक्तिभिः ||

चषकैः कलशाः कार्याः द्रोणार्धार्धजलान्विताः |
जलेन क्षालयेत्सर्वान् वेष्टयेद्गुणतन्तुना ||

ग्रहदिग्रनिषद्दर्भैः बाणसंख्यादिकैर्गुरुः |
कूर्चं कुर्वीत मूलेन तव बीजेन वा प्रिये ||

घटमन्तस्तदूर्ध्वादः पृथक् कूर्चं त्रयं न्यसेत् |
मध्यव्यूहेषु नवसु द्रोणमानघटान् न्यसेत् ||

सर्वेषु मध्यकोष्ठेषु द्रोणार्धार्धमितान् घटान् |
परितश्चोपकोष्ठेषु प्रस्थत्रयमितान् प्रिये ||

प्रमादेव घटान्न्यस्थां पृथक् पूजीत कोष्ठके |
आदावधोमुखान् सर्वान् ततः सन्धूप्यचोन्मुखान् ||

मध्यव्यूहादि सर्वेषु मध्यकोष्ठादितो गुरुः |
यथाक्रमेण कुम्भौघान् न्यस्त्वा संपूजयेत् क्रमात् ||

नवगन्धाष्टकं देवि लोलयित्वा शुभोदके |
तत्तोयेन घटान् सर्वान् पूरयेन्मनुना गुरुः ||

प्. ६९) चन्दनञ्चैव कर्पूरमगरुं कुङ्कुमं तथा |
कपिमांसिरोचनं च चोरगन्धाष्टकं तव ||

मध्यकुम्भेषु नवसु न वरणं पृथक् न्यसेत् |
शेषव्यूहघटेष्वन्तः पञ्चरत्नानि चण्डिके ||

सार्धनिष्कप्रमाणेन सुवर्णप्रतिमा नव |
पृथक् कृत्वाथ तद्बीजं तासुसंलेख्य मान्त्रिकः ||

मध्यस्थ नवकुम्भेषु पृथङ्न्यस्त्वा यथाक्रमम् |
प्रतिमानिष्कमानेन दुर्गाबीजसमन्वितः ||

काल्यादिव्यूहमध्यस्थ घटान्तर्निक्षिपेद्बुधः | 
उपकोष्ठस्थ कुम्भेषु निष्कार्धप्रतिमां न्यसेत् ||

औषधानि प्रवक्ष्यामि मध्यकुम्भादितः परम् |
एलापत्रं लवङ्गं च उषिरं नागरं जठम् ||

जातीपलं च मरुगं दवनान्तं नव क्रमम् |
कुम्भेषु नवसु न्यस्त्वा पल्लवांश्च फलानि च ||

सप्त षट्पञ्चहस्तैश्च युक्तं वस्त्रं दुकूलजम् |
श्वेतादिवर्णभेदेन नूतनं गुणितं पृथक् ||

प्. ७०) नवकुम्भोपरि न्यस्त्वा यष्ट्वा मूलेन भक्तितः |
कालिकावरणव्यूह मध्यकुम्भेष्वथ प्रिये ||

पृथक् द्रव्याणि वक्ष्यामि क्षीरं दधि घृतं मधु |
शर्करा पञ्चगव्यं च पञ्चवृक्षोदकं तथा ||

तिलदर्भयवाश्चैव सर्षपं दाडिमं वचः |
मातुलङ्गं निशाख्यं च लाजचूर्णं तथैव च ||

द्रव्याणि षोडशैतानि मध्यगेषु च विन्यसेत् |
काश्मीरं रोचनं कोष्ठं विलङ्गं च मरीचकम् ||

चन्दनं जीरकं रास्ना द्रव्याण्यष्ट महेश्वरि |
तं तेषां परितश्चाष्ट कुम्भजालेषु विन्यसेत् ||

रमायावरण व्यूह मध्यकुम्भेष्वथोच्यते |
सहदूर्वारमाभद्र विष्णुक्रान्ता शतावरी ||

शक्रवल्ली तथा काशो वाराही भृङ्गपत्रकम् |
शमीपत्रमपामार्गद्वयं कर्णिद्वयं तथा ||

गोपुरं भस्मचणकमुद्गचूर्णं तथाढकी |
मासपिष्टं च पनस श्रीफलं नालिकेरकम् ||

प्. ७१) चतुर्विंशति सङ्ख्यान्तं द्रव्याण्येतानि शङ्करि |
प्रागुक्तमध्यकुम्भेषु पृथङ्मूलेन विन्यसेत् ||

तुलसी बिल्वपत्रं च पारिजातं तमालकम् |
हिबें भद्रमुस्ता च पद्मं नीलोत्पलं तथा ||

रमाव्यूहाष्टकुम्भेषु सर्वेषु परितः क्रमात् |
द्रव्याष्टकं पतिव्यूहे न्यसेद्भक्त्या विचक्षणः ||

शारदावरणव्यूहमध्यकोष्ठगतेषु च |
द्वात्रिंशदुदकं वक्ष्ये पुनः प्रागादितः क्रमात् ||

तुलसीमरुगाख्यं च बिल्वपत्रं च तैर्युतम् |
पत्रोदकमिति ख्यातं पद्मं नीलोत्पलं ततः ||

रक्ताख्यमुत्पलं चेति स्मृतं पुष्पोदकं तव |
नारङ्गविकचामोत्थफलैर्युक्तं फलोदकम् ||

कपित्थसारसं युक्तं वल्कं बोधिपलाशयोः |
पिप्पलाख्यमिदं तोयं शुचिर्भूतं तवात्मकम् ||

पलाशाश्वत्थचूतानां पल्लवैः पल्लवोदकम् |
प्रागादिपञ्चकव्यूहमध्यकुम्भेषु विन्यसेत् ||

प्. ७२) ह्रीबेरं भद्रमुस्ता च कुशाख्यमिति तैर्युतम् |
मूलोदकमिति ख्यातं तव सन्निध्यदायकम् ||

प्रियङ्गुशालिनीवारैर्युक्तं बीजोदकं स्मृतम् |
विदार्युत्पलपद्मानां त्रिभिः कन्दैश्च संयुतम् ||

कन्दोदकमिति ख्यातं श्रीगन्धं चागरुं तथा |
निमाख्यं चेति तैर्युक्तं गन्धाम्भस्त्विति कीर्तितम् ||

तिलैर्यवैश्च सिद्धार्थैस्सिद्धाम्बः कथितं मया |
वह्न्यादिदक्षिणव्यूह पंचके मध्यकेषु च ||

निक्षिपेन्मूलमन्त्रा च वदन् भक्त्या मनुत्तमः |
माणिक्कमुक्तवैडूर्यैर्युक्तं रत्नोदकं स्मृतम् ||

स्वर्णदुर्वर्णताम्रैश्च युतं लोहोदकं मतम् |
रविकान्तमयस्कान्तं चन्द्रकान्तं चतैर्युतम् ||

कान्ताम्भस्तूच्यते देवि मक्षिकत्रयसंयुतम् |
माक्षिकाम्भस्तु मध्यस्थे त्वभ्रकत्रयसंयुतम् ||

अभ्रकोदकमाख्यातं दैत्येशव्यूहपञ्चके |
मध्यकोष्ठगतेष्वेशि तव मूलमनुं वदन् ||

प्. ७३) न्याससूक्तादिमन्त्रेण प्राणमन्त्रं वदन् तदा |
कालयाञ्जनसौराष्ट्रैस्संयुतं ज्ञानवारि च ||

सिन्धूरगैरिकाभ्यां च धातुना सहितं त्रिभिः |
धातूदकमिति ख्यातं हरितालं मनश्शिला ||

कुचन्दनं च तैर्युक्तं रक्तोदकमिति स्मृतम् |
सरित्पतिः सरित्क्षेत्रमृद्भिर्युक्तं च मृज्जलम् ||

त्रिफलासंयुतं वारि कशायाम्भः समीरितः |
पृथक् पञ्चोदकानीत्थं पश्चिमव्यूहपञ्चके ||

मध्यकुम्भेषु विन्यस्य दुर्गासूक्तं वदन् गुरुः |
क्षीरं दधि घृतं चेति तैर्युक्तं च रसोदकम् ||

त्रिभिः कुशैश्च संयुक्तं कुशोदकमिदं भवेत् |
व्रीहिनीवारमाषैश्च युक्तं धान्योदकं त्विदम् ||

कपिकुङ्कुमकर्पूरगन्धैः संमिश्रतैर्युतम् |
कर्दमोदकमाख्यातं कान्तिमङ्गलदायकम् ||

तमालगूं च दूर्वाग्रं कुशाग्रं चेति तैर्युतम् |
अङ्गुरोदकमित्युक्तं मारुताशादिपञ्चके ||

प्. ७४) व्यूहमध्यस्थकुम्भेषु विन्यसेदर्पयेत्तदा |
द्राक्षाखर्जूरकदली त्रिभिः पक्वैश्च संयुतम् ||

पक्वोदकमिदं मुग्धे व्यूहमध्ये गते घटे |
तण्डुलं मुद्गगोधूमपृथक्पूर्णैश्च संयुतम् ||

चूर्णोदकमिति ख्यातं लोकचञ्चलनाशदम् |
तिलैर्यवाक्षतैश्चैव तण्डुलेश्वतिकैर्युतम् ||

अक्षतोदकमित्युक्तं व्यूहमध्यस्थकुम्भके |
शक्रवल्लि सहालक्ष्मी स्त्रीभिर्वल्युदकं भवेत् ||

चम्पकाशोकनाशानां कुद्मलेतैश्च संयुतम् |
कुद्मलोदकमाख्यातं जनसम्पत्प्रदायकम् ||

जलन्यैवं च सोमादि प्रतिव्यूहश्च पञ्चके |
मध्यकुम्भेषु विन्यस्येत् आर्यासूक्तादिकं वदन् ||

तिन्त्रिणीपक्वसंपन्न गुलं चूतगुलं गुडम् |
गुलेदेकं च तैर्युक्तं रजोदकमथोच्यते ||

खुरागरुपटीराणां रजोभिश्चेति तैर्युतम् |
रजोदकमिदं देवि प्राग्युग्मव्यूहमध्ययोः ||

प्. ७५) कुम्भयोर्विन्यसेत्तां च बाला बीजत्रयन्यसेत् |
द्वात्रिंशद्व्यूहमध्यस्थ कुम्भानां द्रव्यमीरितम् ||

प्रागादि परितस्तेषामष्टकुम्भेष्वथोच्यते |
देवदारुं च पेनं च तालीसांख्यं च मांसिकम् ||

रास्ना रूत्थाभिधानं च कुरुन्द्रं नागकेसरम् |
कुम्भाष्टकेषु विन्यस्य द्रव्याष्टकमिदं प्रिये ||

श्वेताकम्बकुलं चैव मल्लिकाकरवीरकम् |
पद्मं जातिश्च कंकोष्ठ चतुरङ्गुलसंज्ञकम् ||

दक्षिणस्थाष्टकव्यूह पृथगष्टघटेषु च |
क्रमाद्द्रव्याष्टकं न्यस्त्वा माधवी कुरवस्तथा ||

बन्धूकं पाटलं चैव नन्द्यावर्तं च केतकी |
जलं हेमाख्यपुष्पं च पश्चिमस्थाष्टव्यूहके ||

द्रव्याष्टकसमाख्यातमष्टकुम्भेषु विन्यसेत् |
सक्तुं ससक्तूं शिं पञ्च कुलत्थं माषचूर्णकम् ||

पक्वं जम्बूद्वयाख्यं च लाक्षाचूर्णं तथैव च |
उद्ग्व्यूहाष्टके चाष्टकुम्भेषु परितो न्यसेत् ||

प्. ७६) नवदुर्गावृतिव्यूहमध्यकुम्भेष्वथोच्यते |
चम्पकं मल्लिकां पुष्पं पुन्नागं केतकी तथा ||

पारिजातं कदम्बाख्यं पुष्पं गोविन्दसंज्ञकम् |
सेवन्तिका द्रोणपुष्पं पद्मं नीलोत्पलं तथा ||

मणी च कुञ्चगोरण्टं मन्दारं करवीरकम् |
जपापुष्पद्वयं देवि नन्द्यावर्तप्रसूनकम् ||

अशोकं दमनं चैव पाटलिं बकुलं तथा |
पलाशाख्यं कुसुम्भं च लोघ्राण्यं चिलिकासुमम् ||

श्वेतार्कं चैव रक्तार्कं बृहती वनमल्लिका |
ततो दुत्तूरकुसुमं नालिकेरप्रसूनकम् ||

पूपपुष्पद्वयं चैव शङ्खपुष्पसुमं तथा |
कर्णिद्वयं च कल्हारं पङ्कजं रक्तसंज्ञकम् ||

अर्जुनाख्यप्रसूनं च चत्वारिंशत्सुमं भवेत् |
मध्यकुम्भेषु विन्यस्येत् व्यूहानां बलिरावृतेः ||

चन्दनं घनसारं च कपिमांसीपचोरकम् |
कुङ्कुमं चागरुं देवि रोचनान्तमथाष्टकम् ||

प्. ७७) तेषां च मध्यकुम्भानां परितः पृथगष्टसु |
न्यसेत्सर्वेषु कुम्भेषु तव मूलमनुं वदन् ||

सर्वव्यूहस्थ कुम्भेषु द्रव्यमेवं मयेरितम् |
कूर्चानि पल्लवांश्चैव नालिकेरफलानि च ||

पृथक् पूगफलानेशि युग्मवस्त्राणि तत्वम् |
घटानने च परितो वेष्टयेद्वन्यसेद्गुरुः ||

देवतास्संप्रवक्ष्यामि मध्यव्यूहादि शैलजे |
शाम्भवी मूलदुर्गा च वेदमाता सुखप्रदा ||

ओङ्काररूपिणी विश्वा जगन्माया जनप्रिया |
मध्यादि नवकुम्भेषु जूषणीयान्तमर्चयेत् ||

प्रागादि कालिकाव्यूह मध्यकुम्भेषु देवताः |
काली कराली कल्याणी कान्तिदा च कलावती ||

कीर्तिदा कामिनी कान्ता कमलोत्पलगन्धिनी |
कुमद्वती कमलिनी कृशानुतपनद्युतिः ||

कृशावती काञ्चनाक्षी कुलवृद्धिकरा क्रिया |
देवताः षोडशैताश्च तेषु कुम्भेषु पूजयेत् ||

प्. ७८) माधवी मानिनी मन्या महामाया महेश्वरि |
मातङ्गी मोहदा वाणी देवताष्टसमीरिताः ||

प्राक् च व्यूहाष्टकुम्भेषु पृथक् संपूजयेद्गुरुः |
विश्वमाता च विश्वेशि विशालाक्षा विनोदिनी ||

ब्रह्मण्या विमलाद्ब्राह्मी वरदान्ताष्टदेवताः |
दक्षिणव्यूहकुम्भेषु पृथगष्टसु पूजयेत् ||

जाह्नवी च जन्माया जप्या जङ्घालवीचिका |
जया जनार्दनप्रीता ह्लादिनी मोहिनी पुनः ||

पश्चिमव्यूहकुम्भानां मध्यस्थानां कलाधरे |
परितेऽष्टघटेष्वेषु यजेद्भक्त्या सुखान्वितः ||

गङ्गा गन्धवती गौरी गुणातीता गुणावती |
गोपरागहिनी दुर्गा उद्ग्व्यूहेषु चण्डिके ||

मध्यगानां च परितः पृथगष्टसुखार्चयेत् |
कालिकावरणव्यूहदेवताः परिकीर्तिताः ||

कमलावरणव्यूह मध्यकोष्ठादिदेवताः |
प्रागादि संप्रवक्ष्यामि रमा राजीवलोचना ||

प्. ७९) राज्यप्रदा रोगहर्त्री महाकोशप्रदायकी |
मोक्षप्रदा महालक्ष्मीः भाग्यादा भोगववर्धिनी ||

धन्यदा धनदा देवी दुरितघ्नी दुरापहा |
धैर्यदा धनदा दक्षा धर्मदा विश्वनायिका ||

विश्वातीता निरातङ्का निजानन्दस्वरूपिणी |
निष्कलङ्काहगोत्पन्ना रमाव्यूह काम्बके ||

यजेन्मध्यस्थ कुम्भेषु चतुर्थ्यन्तं नमोन्तिकम् |
पृथक्स्वनामभिस्तेषामष्टकुम्भेषु देवताः ||

लावण्या ललिता पद्मा लोकेशी सर्वसाक्षिगा |
कामुकी काम्यदा तृष्णा तत्प्रागाद्यष्टसु क्रमात् ||

कोष्ठगेषु समभ्यर्च्य शान्ता शोकहरा उमा |
शुभदा शङ्खिनी रौद्री भव्या भद्रान्तमुच्यते ||

दक्षिणव्यूहजालेषु मध्यगानां स्वनामभिः |
पूजयेत्परितश्चाष्ट पृथक् कुम्भेषु सुव्रते ||

जयप्रदा जाड्यहरा जगज्येष्ठा नितम्बिनी |
भयङ्करहरो भोक्ता भूतिदा भूति भूषणा ||

प्. ८०) पश्चिमव्यूह मध्यानां कोष्ठगानां पुनर्गुरुः |
संपूज्य परितश्चाष्टकोष्ठगेषु पृथक् प्रिये ||

सुखन्द्यामरश्रेष्ठा शौर्यदा च सुवासिनी |
शूलिनी शीतला बाला ब्रह्मिष्ठान्ताष्टदेवताः ||

मध्यगानामुदग्व्यूह परितोष्टसु पूजयेत् |
एवं रमावृतिस्थानां कुम्भानां देवताः पृथक् ||

संप्रोक्ता सम्यगीराणि शारदावरणे यथा |
प्रागादि मध्यगानां च वाक्पादा वाक्यनायकी ||

वागीश्वरी वज्रहस्ता कुमारी विन्ध्यवासिनी |
सरस्वती च सर्वेशी सामगानप्रिया परा ||

कला काष्ठा तुष्टिदा च पुष्टिवृद्धिप्रदायिनी |
वर्चस्करी बलकरी प्रबला बलवर्धिनी ||

स्थैर्यदा सुभगा सौख्यस्त्रिषु सौभाग्यदायिनी |
वर्णात्मिका वर्णमयी वर्णातीता मनोन्मनी ||

मुनिस्तुता मोहहन्त्री दैत्यहृत्सौदरी मला |
द्वात्रिंशद्देवताः प्रोक्ताः गुणाधारान्तमम्बिके ||

प्. ८१) शारदावृत्तिव्यूहस्थ मध्यकुम्भेषु पूजयेत् |
चिन्मयी चितिरूपा च चञ्चला बोधिनी प्रभा ||

चन्द्रिका धारिणी सूक्ष्मा देवताष्ट मयेरिताः |
प्राक्वंस्थ व्यूहजालेषु परितोष्टघटेषु च ||

पृथक् स्वनामभिर्यष्ट्वा नमोन्तंन्देन्तिकं गुरुः |
ज्ञानात्मिका क्रियाशक्तिरिच्छाशक्तिश्च निश्चला ||

नित्या निरञ्जना नन्दा मङ्गलाष्टान्तदेवताः |
तद्रक्षस्थव्यूहजालमध्यगानां क्रमात् पृथक् ||

परितश्चाष्टकुम्भेषु स्वनामाद्यैर्यजेत्ततः |
नन्दिनी नादिनी जाया गान्धारी च तरङ्गिणी ||

मालिनी दाहिनी मान्या मध्यगानां च पश्चिमे |
परितोऽष्टसु कुम्भेषु पृथक् तं नामभिर्यजेत् ||

धन्वी धीरा मतिर्मेधा शुद्धा बुद्धिस्तपस्विनी |
घोरान्ता देवताश्चाष्ट उदग्व्यूहकदम्बके ||

मध्यगानां च परितो वेष्टितेषु प्रपूजयेत् |
शारदावरणेऽप्येवं देवतास्सम्यगीरिताः ||

प्. ८२) नवदुर्गावृतौ वक्ष्ये प्रागादिव्यूहदेवताः |
दुर्गा कपालिनी चार्या सिंहरूढा तथाम्बिका ||

महिषस्था चण्डिका च वाणी वस्तुप्रदायिनी |
चामुण्डी सरसा सर्वा वैष्णवी चण्डविक्रमा ||

कल्याणकारिणी रम्या प्रतिष्ठा च जितेन्द्रिया |
वह्न्यात्मिका चण्डघण्टा स्कन्दमाता मलापहा ||

कुश्माण्डा शिवदूती च शङ्करी शङ्करप्रिया |
निरामया निराभासा सर्वगा सर्वगोचरा ||

कात्यायिनी च कामाक्षी विष्णुमाया विमानिनी |
नारसिंही च वाराही वाममार्गप्रदायिनी ||

पवित्रा पावमानी च परमैश्वर्यभाविनी |
चत्वारिंशमिमा माये माया प्रोक्ता तवानघे ||

बहिरावरणव्यूहमध्यगे च समर्चयेत् |
सनातनि सदानन्दा सावित्री च गुणाग्रणीः ||

गगनस्था च नाकस्था त्रिकूटस्थाखिलोत्तमा |
बहिरावरणव्यूहमध्य नां घटाष्टसु ||

प्. ८३) पूर्वादिपरितस्तेषु यजेत्तन्नामभिर्गुरुः |
दक्षिणे त्वथ वक्ष्यामि रुचिरा रोगहारिणी ||

भेदिनी दण्डिनीद्रा विनिद्रा त्रिपुरान्तके |
चण्डवेगाश्चाष्टदेविश्च परितः पूजयेत्क्रमात् ||

महानादाट्टहासी च मधुरा मधुरप्रिया |
पाशहस्ता पद्महस्ता ज्ञानपुस्तकधारिणी ||

महोपायांतदेविश्वप्रतीचीव्यूहसंचये |
मध्यगानां च परितः पृथगष्टसु पूजयेत् ||

ज्ञानप्रदा ज्ञानरूपा ज्ञानपञ्जरसंस्थिता |
स्थावरा जङ्गमाख्या च कलातीता कलामया ||

शब्दातीताष्टदे विश्वे उदग्व्यूहसमूहके |
परितस्तन्मध्यगातामष्टकुम्भेषु पूजयेत् ||

एवं पञ्चावृतिस्थेषु व्यूहकुम्भेषु कालिके |
देवताश्च मयेत्युक्ताः प्रतिकुम्भे पृथक् क्रमात् ||

गुरुः स्वसाम्प्रदायेन न्देंत्रिकञ्च नमोन्तिकम् |
स्वनामभि पृथक्पूज्य मध्यकुम्भे गणादिकाः(तः) ||

प्. ८४) आवाहनादि षण्मुद्रां योनिमुद्रां च कालिनीम् |
धेनुमुद्रां च लिङ्गाख्यां प्रसन्नाख्यां प्रदर्श्य च ||

यजेत्सप्तोपपाशांश्च प्रतिकुम्भेरिचक्षणः |
आदिवा सुघटान् सर्वान् निशायामचतुर्थके ||

अर्घ्यं गन्धं च पुष्पं च अक्षतं धूपमेव च |
दीपश्चेति निवेद्यान्तं उपचाराश्च सप्त च ||

प्रातस्नानादिकं कृत्वा स्वनित्यानि समाप्य च |
तवालये पण्टपे च नान्दीपुण्याहवाचनम् ||

वरणं मधुपर्कं च नीत्वा कर्म द्विजैस्सह |
वेदिकां परितस्थेषु कुण्डेषु नवसु क्रमात् ||

होमकर्माणि कुर्वीत मूर्तिपैः पारगादिभिः |
समिदाज्य चरुव्रीहि यवैदूर्वाग्रकैस्तिलैः ||

तव मूलेन मन्त्रेण वारुणास्त्रेण देशिकः |
हुनेत्सङ्गवकालान्तमष्टोत्तरशताहुतिः ||

पुनः पूर्णाहुतिं कुर्यात् संपातं योजयेद्घटे |
लिङ्गशुद्ध्यादिकं कृत्वा नित्यपूजां समर्पयेत् ||

प्. ८५) कुम्भस्थ देवताः पश्चात् प्रसन्नार्थं यजेत्परम् |
पुनः षोडशनाड्यादौ भूसुरैः कर्मवित्तमः ||

छत्रचामरभूषाद्यै भूमिपाद्यैर्जनैर्नरः |
ब्रह्मघोषैर्वाद्यरवैर्वीणा वेणुरवैस्सह ||

नवकुम्भान् समुद्धृत्य शिष्यस्कन्धोपरि न्यसेत् |
गेहं प्रदक्षिणीकृत्य बहिरावरणे तव ||

प्रविशेद्गर्भगेहान्तस्थण्डिलोपरि विन्यसेत् |
नवकुम्भस्थकूर्चानि न्यस्त्वा त्वल्लिङ्गमस्तके ||

वस्त्राणि वस्त्रमन्त्रेण त्वल्लिङ्गे भ्रामयेत्त्रिशः |
फलमन्त्रैस्तत्फलानि वायुबीजेन पल्लवान् ||

नवकुम्भोदकैः सिञ्चेत् सुवर्णप्रतिमादिभिः |
एवं सम्यक् घटान् सर्वान् कालिकावरणादितः ||

पूर्वादि मध्यकुम्भांश्च ततश्चाष्टौ समुद्धरेत् |
स्नानमण्टपमारभ्य लिङ्गद्वारावसानकम् ||

पार्श्वयोरुभयोर्विप्राः पन्तिरूपेण संमुखे |
व्यवस्थिताः शुचिर्भूताः वदन्तस्तान् मनून् द्विजाः ||

प्. ८६) सर्वपङ्क्तिस्थकाः सर्वे घटान् सर्वान् यथाक्रमम् |
समुद्धृत्यानयेयुस्ते दापयेयुर्गुरुं प्रति ||

तैर्घटैस्सैचयेल्लिङ्गं सूक्तमन्त्रान् वदन् बुधः |
पुनस्तूद्रिक्तकुम्भांश्च तद्वस्त्राणि फलान्यपि ||

वामपङ्क्त्या नयेयुस्ते मण्टपे वेदिकोपरि |
न्यस्ता समूहरूपेण कालीसूक्तादिकान् वदन् ||

रमासूक्तं शारदाख्य अम्भस्यादि मनून् तदा |
नवदुर्गासूक्तमन्त्रान् वदेयुर्वेदपारगाः ||

सेचनान्ते महापूजां विधायोक्तं प्रकारतः |
तवोत्सवं ततः कुर्यात् मूलबिम्बे नियोजयेत् ||

क्रियाजालं समर्प्यान्ते दशदानानि तत्परम् |
तदन्ते दक्षिणां दद्याद्भोजयेद्भूसुरोत्तमान् ||

नवनिष्कं घटान् सर्वान् वस्त्राणि च फलान्यपि |
रत्नानि प्रतिमांश्चैव मण्टपं सर्वभूषणम् ||

तत्रोपकरणैस्सार्धं देशिकेन्द्राय वल्लभे |
स्वसम्पत्यै सुखार्थाय प्रदद्यान्मनुजेश्वरः ||

प्. ८७) यजमानाय षण्णिष्कं ब्रह्मणे पञ्च उच्यते |
निष्कत्रयं सदस्याय मूर्तिपे च पृथक् द्वयम् ||

सार्धनिष्कं पारगेभ्यो जापिनां निष्कमुच्यते |
चारकेभ्यः सार्धनिष्कं तदन्ते भूरिदक्षिणाम् ||

पृथक् पृथक् प्रदातव्यं फलं वक्ष्यामि तच्छृणु |
त्वलिङ्गे स्नानकर्मेति सशक्त्या मनुजाधिपः ||

सर्वसम्पद्बलं कोशं वंशवृद्धिश्रियं यशः |
पुत्र पौत्रप्रपौत्रांश्च परराष्ट्रजयादिकम् ||

कृपयानन्तराज्यानि तदा प्राप्नोत्यसंशयः |
विशेषमथ वक्ष्यामि सुगोप्यं सुरदुर्लभम् ||

पुरतो * धिकारार्थं त्वत्कटाक्षाक्षमम्बिके |
त्वल्लिङ्गे स्नपनचेति कृतं शक्रेण भक्तितः ||

पुनर्देवगणेनेत्थं स्वपदर्थं कृतं प्रिये |
दैत्यसोमौ भाग्यार्थं कृतं मातृगणेन च ||

सर्वसौभाग्य सम्पत्त्यै महीवृद्ध्यै जयाय च |
तस्माद्वीक्ष्येति कुर्वीत प्रत्यप्तं तव लिङ्गके ||

प्. ८८) इति श्रीपरमरहस्ये वातुलोत्तरे शिवपार्वतीसंवादे 
नैमित्तिककर्मकाण्डे दुर्गासहस्रकलशकर्मकथनं नाम 
त्रयोविंशति पटलः ||


स्नान कर्ममयेत्युक्तं नवदुर्गाविधिक्रियाम् |
तवोत्पत्यादि वक्ष्यामि पृथग्भेदादिकां क्रियाम् ||

आद्युत्पन्ना महानन्दा मूलदुर्गा सुखप्रदा |
जयप्रदा शत्रुहरा प्रसन्ना लोकरक्षका ||

शक्तिजालात्मकं देवि कोटिसूर्यसमप्रभा |
काली लक्ष्मीति वाणीति तया मूर्तित्रयो भवत् ||

तस्य पादादि गुह्यान्ता कालिकाख्या समुद्भवा |
रमा नाभ्या गलान्ता च कण्ठाद्या मस्तकान्तका ||

सरस्वतीति सञ्जाता तुष्टिपुष्टिप्रकीर्तिता |
दुर्गेत्यार्या शूलिनीति कुमारी चाम्बिकाभिधा ||

महिषासुरनाशी च चण्डिकेति सरस्वती |
प्. ८९) वागीत्यन्तः क्रमात्ताभ्यां पृथग्दानसमन्विताः ||

नवदुर्गात्रिमूर्तिभ्यो सदा सम्पत्प्रदायकाः |
दुर्गा च कालिका गुह्ये आर्या नाभौ समुद्भवा ||

कालीमुखे भगवती रामा पादात्कुमारिका |
रमा नाभौ चाम्बिकाख्या तन्मुखे महिषान्तकी ||

वाणी कण्ठे चण्डिकाख्या जिह्वायां च सरस्वती |
नासिकायां च वागीशी पृथगेताः समुद्भवाः ||

ताभ्यः पृथक् नवोत्पन्नाः प्रसन्ना नामधारिकाः ||
शैलजा चण्डघण्टीति सुन्दरी ब्रह्मचारिणी ||

कूश्माण्डा स्कन्दमातेति कार्त्याख्या कालरात्रिका |
गौरीति शिवदूत्याख्या माहेन्द्री चाग्निसंज्ञका ||

वाराही खड्गधारीति वारुणी मृगवाहिका |
कौबेरी शूलहस्ता च ब्रह्माणी वैष्णवी परा ||

चामुण्डेति शवारूढा जयेति विजयेति च |
जिता परा जितेत्याख्या रोचनेति दिगम्बरा ||

उद्योतनीत्युमासंज्ञा मालाधारी यशस्विनी |
प्. ९०) चित्रनेत्रा शङ्खिनीति यमघण्टा मनस्विनी ||

दण्डिनी विन्ध्यसंस्थेति गहिनीति त्रिलोत्तमा |
शङ्खिनी शरभेत्याख्या सुव्रतेति सुगन्धिनी ||

तोयेशी सोमपा देवी भ्रामरी हंसवाहिनी |
कार्मुखा मङ्गला शोणा ह्रादिनी मोहिनी क्षमा ||

रक्षणी रमणी रम्भा रोगहन्त्री सुरप्रिया |
धनुर्धरी बला बाला प्रबला स्थूलनासिका ||

वज्रिणी शक्तिहस्ता च दण्डहस्ता च मानिनी |
कापालिनी कामनीति भीमादेवीति भैरवी ||

ज्वालामुखी नादनीति हंसगा घोषिणी शुभा |
माहेश्वरी महानन्दा जगदाह्लादकारिणी ||

इत्येता नवदुर्गाख्याश्चैकाशीति समुद्भवाः |
पृथक् क्रमाः समुत्पन्नाः ताभ्याश्चानन्तशक्तयः ||

तवोत्पत्तिरितिख्याता चण्डीभेदो मयोच्यते |
एकचण्डी त्रिचण्डीति पञ्च सप्त नवेति च ||

त्रिंशच्चैकाशीतिसंज्ञा शताख्येति सहस्रका |
प्. ९१) चण्डिकाभेद इत्येतास्त्वयुता लक्षसंज्ञया (का) ||

तथैव दशलक्षाणां कोट्यान्तानन्तचण्डिका |
भेदाश्च विविधा ज्ञेया सम्पत्सान्निध्यकारकाः ||

दशलक्षादि कोट्यान्ताः सुरलोके समीरिताः |
भूतलेत्वयुतान्तेशि सम्यगुक्ता क्रिया सह ||

एकत्रिपञ्च चण्ड्यान्ता नैत्तिकेचाथमासिकाः |
त्रिंशान्ता सप्तचण्ड्यादि वरानैमित्तिके प्रिये ||

एकाशीति शतेत्याख्या सहस्राख्या शुभप्रदाः |
काम्यकर्मणि संप्रोक्ता वंशवृद्धिप्रदायकाः ||

अयुताख्येति लक्षान्ता दशलक्षाभिधागजे |
चण्डिका चैव कोट्यान्ता संप्रोक्ता जपकर्मणि ||

एकत्रिपञ्च चण्ड्यान्ता नैत्तिके च मयेरिता |
नैमित्तिके च सप्तादि नवत्रिंशान्तकाः परम् ||

एकाशीति शताख्येशि सहस्राख्या शुभप्रदाः |
काम्याकर्मणि संप्रोक्ताः दैत्यबाधानिवृत्तये ||

पुत्रदारादि वृद्ध्यर्थं प्रभुत्वार्थं च यः पुमान् |
प्. ९२) एकचण्डी सदा भक्त्या जपे नैमित्तिकर्मणि |

धनराज्याभि वृद्ध्यर्थं मण्डले कार्थमम्बिके |
त्रिचण्डि विधिना नित्यं परराज भयाय च ||

भूपार्थं सर्वभोगार्थं पञ्चचण्डीजपक्रियाम् |
सप्ताख्यां चण्डिभूम्यार्थं शत्रुनाशाय सम्पदे ||

अकण्टकमहीप्राप्त्यै शत्रुसेनाक्षयाय च |
सार्वभौमाधिकारार्थं बलकोशाभिवृद्धये ||

प्रत्यब्दे च शरत्काले तथा चान्यादिने प्रिये |
नवचण्डीं जपे भक्त्या जपपारायणादिकैः ||

वंशवृद्ध्ये च राज्यार्थं चतुरङ्गबलाय च |
धनलाभाय सम्पत्त्यै त्रिंशच्चण्डिजपक्रिया ||

कदाचिदद्भुतोत्पन्ने सङ्कटे विषमादिके |
महापापविनाशार्थं वाञ्छितार्थाय कामिनी ||

चण्डिञ्चेकाशीति संख्यामपमृत्यु हराय च |
सम्पज्जालाय यशसे पुष्ट्यै रोगहराय च ||

राज्यसम्पादनार्थाय सर्वशत्रुजयाय च |
प्. ९३) गतराज्येप्सितार्थाय नष्टद्रव्यस्य सिद्धये |

सुभिक्षार्थाय वश्यार्थं महामृत्युहराय च |
कान्त्यै सर्वजनेष्टाय शतचण्डित्रिया शुभा ||

सहस्राख्यां वाञ्छितार्थं रिपुसेना क्षयाय च |
परमैश्वर्यकाङ्क्षार्थं महामणिगणाय च ||

बलवृद्ध्यादि दारार्थं मगण्यद्रव्यसिद्धये |
राज्यदुर्गादि वृद्ध्यर्थं दुर्भिक्षे रिपुनाशने ||

अयुताख्यां महामारी भयादौ रिपुसङ्कटे |
द्वीपान्तरगतद्रव्यलाभार्थं सुरवन्दिते ||

पशुजालसमुद्ध्यर्थं गजवाजीरथाय च |
सुरत्नजालसिद्ध्यर्थं कामितार्थाय शङ्करि ||

चण्डी चैवाथ लक्षाख्यं सर्पबाधासु मारणे |
भूगतद्रव्यसिध्यर्थं यदि द्वीपस्थमेव वा ||

सिन्धुस्थं पर्वतस्थं च नदीमध्यगतं तु वा |
सर्वसम्पत्समृद्ध्यर्थं बीजकर्माणि साधयेत् ||

चण्डीजपविधिं कर्तुं द्रव्यलाभे च मानिनी |
प्. ९४) एकचण्ड्यादि पञ्चान्तं नवाब्दान्तं जपेत् प्रिये ||

सप्ताब्दान्तं च सप्तादि त्रिंशान्तं मेनकात्मजे |
एकाधिकमशीत्यादि सहस्रान्तं जपेत् क्रियाम् ||

नीत्वा भक्त्या वक्ष्यमाणा विधिना मनुवित्तमः |
युग्माष्टान्तं चायुताख्यं जपं कुर्वीत भक्तितः ||

लक्षचण्डीजपं कर्म वत्सराणां मयोच्यते |
तदर्धन्तं त्रिमासान्तं यावत्तावदयावधि ||

चण्डीभेदादिकाश्चेति मयाख्याता नगोद्भवे |
तवालयपुरोभागे प्राकारे चैशकोणके ||

चतुष्पथे तथोद्याने जपवीथिस्थमण्टपे |
ग्रामसीम्नि नदीतीरे राजधान्यां च पर्वते ||

सिन्धुतीरे ग्रामहारे जपस्थानमिदं शुभम् |
एकचण्डिक्रियाः प्रातः त्रिचण्डीसङ्गवे जपेत् ||

मध्याह्ने पञ्चसप्ताख्य जपार्चन हुतक्रियाम् |
तवयामे नवत्रिंशमेकाशीतिक्रियां गुरुः ||

शतसङ्ख्याविधिं रात्रौ गानरात्रौ सहस्रकाम् |
प्. ९५) अयुताख्यं मध्यरात्रौ जपहोमतवार्चनम् ||

लक्षसंख्याक्रियां देवि वामे कुर्वीत बुद्धिमान् |
सर्वासां चैव चण्डीनां कर्म कर्तुं वरानने ||

तव यामः शुभः श्रेष्ठः क्षिप्रमिष्टार्थदायकः |
तस्माज्ज्ञात्वेति देवेशि सर्वचण्डि क्रियां गुरुः ||

त्वल्लिङ्गे तव यामे च प्रकुर्याच्छुद्धचेतसा |
जपार्चनं होमकर्म तर्पणं भोजनं पृथक् ||

प्रवक्ष्यामि शृणु स्निग्धे तव सान्निध्यहेतवे |

इति श्रीवातुलोत्तरे नैमित्तिककर्मकाण्डे शिवपार्वती संवादे 
दुर्गोत्पत्त्यादि चण्डी भेदकर्म निरूपणं नाम पञ्चविंशतिः 
पटलः ||



अथ वक्ष्याम्यहं देवि नित्य चण्डि जपक्रियाम् |
त्वल्लिङ्गाग्रे शाङ्करे च मण्टपं चतुरश्रकम् ||

पञ्चहस्तमिति कुर्याच्चतुद्वारसमन्वितम् |
[अस्मिन् पत्रे एतावदेव वर्तते | इतः परं अलेखः]
प्. ९६) चण्डी भेदाः क्रियाश्चास्तस्सम्यगुक्ता मयागजे ||

सम्पद्राज्यजयार्थाय नवदुर्गाविधिं शृणु |
कर्मारम्भदिनात्पूर्वपक्षे चैव प्रभूत्तमः ||

तवाङ्गे शाङ्करे भागे नवहस्तैश्च मण्टपम् |
चतुरश्रसमायुक्तं दिक्षु द्वारोपशोभितम् ||

पञ्चत्रिभूमभित्त्यादि वातायनयुतं प्रिये |
दर्पणोदरसंकाशं तदग्रे कलशान्वितम् ||

तत्रिभागैक भागेन वेदिकां चतुरश्रकाम् |
तन्मध्यमे प्रकुर्वीत परितः कुण्डकर्म च ||

चतुरश्राणि वृत्तानि दिग्विदिक्षु विचक्षणः |
शिवेन्द्रयोः प्रधानाख्यं वृत्तकुण्डं सुरेश्वरि ||

विधिना नवकुण्डानि योनिनाभियुतानि च |
कुण्डसद्मानि सद्मान्तर्मेखलात्रितयानि च ||

कुण्डमानानि खातानि भूषणानि पुरोक्तवत् |
क्रिजार्थं द्रव्य जालानि सर्वद्रव्याणि सुव्रते ||

सम्पाद्य बहुधा भक्त्या संशोध्य क्षालितानि च |
प्. ९७) शुभस्थले न्यसेत्तानि तन्मूलमनुना गुरुः ||

देव्यालयमलंकृत्य ततः कर्म समारभेत् |
आश्वयुज्यां सिते पक्षे नवम्यान्तं मनूत्तमः ||

प्रतिपत्प्रातरुत्थाय स्नात्वा नद्यां द्विजैस्सह |
शुद्धात्मानश्चारकाद्यास्तदादौ गोमयोदकैः ||

लेपनं प्रोक्षणं कुर्युः तव गेहं नगात्मजे |
सम्यक् संशोध्य मूलेन वारुणास्त्रेण हंसहे ||

रङ्गवाल्यै रञ्जयित्वा तवाग्रे मण्टपादिके |
रजोभिः पञ्चभिस्तत्र पूरयेत् कमलानि च ||

स्वनित्यादिसमाल्यान्ते गुर्वाद्यास्ते द्विजोत्तमः |
वपयेयुश्च मूलेन क्षुरमन्त्रेण सुन्दरि ||

सुनद्यां चैव लोष्टाद्यैः सचेलं स्नानमाचरेत् |
तन्त्रेवाचम्य संजप्य स्वर्णरौप्यादिकं घटम् ||

नदीजलेन संपूर्य गङ्गामन्त्रेण तं(सं) जयेत् |
रथयानादिके न्यस्त्वा वेदघोषैद्विजैस्सह ||

सर्ववाद्यरवैर्नाट्यैस्तव गेहं प्रविश्य च |
प्. ९८) नदीतोयं च वर्धिन्यां योजयेन्मनुवित्तमः ||

पूजयेत्प्रार्थयेद्देवीं वक्ष्यमाणविधानतः |
शक्तिजालात्मकं देवि नमस्ते भोगदायकी ||

नवदुर्गाक्रियां कर्तुं अनुज्ञां देहि चण्डिके |
इति संप्रार्थ्य सद्भक्त्या तवाग्रे योगमण्टपे ||

मण्डलानि लिखेत्पूर्वं सम्पूज्य गणनायकम् |
गुरुर्नान्द्यादिकं गव्यं पुण्याहं वचयेत्परम् ||

देशिकं वरयेदादौ धनदं ब्रह्मसंज्ञकम् |
होमार्थमष्टमूर्तीशान् वेदार्थं षोडश द्विजान् ||

विंशद्द्विजान् जपार्थाय नव सूक्तप्रजापकान् |
तर्पणार्थं चैकविप्रं रुद्रसंख्यांश्च सेचकान् ||

त्रीन् विप्रान् चारकार्थं च तन्मूलमनुना क्रमात् |
मधुपर्कं च कृच्छ्रं च दत्वा मूलेन कौतुकम् ||

बध्नीयान्मूलबेरादि रक्षामन्त्रेण शाङ्करी |
विधिना मृदमानीय न्यस्त्वा तद्बीजमण्टपे ||

केतुं मन्त्रेण यष्ट्वाथ फलाद्यैश्च निवेदयेत् |
प्. ९९) यागभूमिं समासाद्य ब्रह्मणा धनदादिकैः ||

पुण्याहं वाच्य तन्मन्त्रैः कुर्यान्मण्टपसंस्कृतम् |
स्थानशुद्धिं च बिम्बाख्यं हुत्वा तन्मण्टपे गुरुः ||

वेदिकापूर्वभागादि द्वारकुम्भादिका न्यसेत् |
कोणाख्यं गण्डका देवि विद्येश्याख्य घटाष्टकम् ||

कुम्भत्रयं कालिकादि यागाख्यं मूलसंज्ञकम् |
द्वारदेशेषु कोणेषु द्वारकुम्भसमीपगे ||

वेदिकायां चाष्टदिक्षु मध्यदेशे च मध्यमे |
कमलानि लिखेत्तेषु चक्रमष्टदलानि च ||

शङ्खमावर्तपद्मानि त्रिकोणं वर्तुलं तथा |
यथाक्रमेण संलेख्य पूरयेच्छालितण्डुलैः ||

पृथक्प्रस्थमितं धान्यं तदर्धं तण्डुलं तिलम् |
तस्यार्धं चैव संपूर्य यजेत्तन्मूलमन्त्रतः ||

तन्तुना वेष्टितघटान् विन्यसेत्तण्डुलोपरि |
गन्धोदकैश्चन्दनाद्यैः पयोभिश्च हिमोदकैः ||

कषायैर्मधुना पूर्य मूलकुम्भं तु सर्पिषा |
प्. १००) पूरयित्वा क्रमाद्देवीं मातृकाभिर्विलोत्तमः ||

मणीचकं च मूलेन क्रमुकानि न्यसेत्पुनः |
कूर्चादि नवरत्नानि पल्लवांश्च फलानि च ||

निक्षिप्य मूलमन्त्रेण सुवर्णं प्रतिमास्ततः |
निष्कं निष्कार्धमानेन कर्तव्याः प्रतिमाः शुभाः ||

दुकूलं तन्तुजं वापि श्वेतपीतादि भेदतः |
नववस्त्रे सप्तभिर्वा कुम्भवस्त्रमितं प्रिये ||

तेनैवाच्छाद्य कलशान् प्रोच्यन्ते देवता पृथक् |
प्रागादिगङ्गायमुनां यजेद्गोदावरीं गुरुः ||

सरस्वतीं निर्मदां च सिन्दुं कावेरिकां ततः |
ताम्रपर्णीं क्रमाद्वारा कुम्भेष्वावाह्य पूजयेत् ||

कान्तिदां करुणां बालां कल्याणीं कोगेशू च |
गान्धारीं गाणि दुर्गां च गायत्रीं गानहायकीम् ||

गड्डुकाख्य घटेष्वेताः पृथक्तं नामभिस्सह |
विश्वेशीं वीतरागाख्यां वज्रहस्तां वशङ्करीम् ||

वागीशीं वसुदां(धां) वेगां वाराहीं च ततः पुनः |
प्. १०१) वेदिकाष्वष्टघटेष्वष्ट विद्येशीरर्चयेत्पुनः ||

घटत्रये च मूलेन कालीं लक्ष्मीं सरस्वतीम् |
यागकुम्भे च यागेशीं मूलदुर्गां च तट्घटे ||

आवाहनादिसंस्कारैरुपचारैश्च पञ्चभिः |
कुम्भत्रयपुरोभागे स्वर्णरौप्यादि पित्तलैः ||

पलत्रयमिते नालौ यन्त्रं कुर्वीत भक्तितः |
लिखेदष्टदलं तत्र पूरयेच्छालितण्डुलैः ||

नवाक्षरं लिखेद्यन्त्रे स्वरयुक्तः प्रकारतः |
प्राणाख्य मनुना यष्ट्वा न्यसेत्तन्मण्डलोपरि ||

यजेत्प्रागुक्तमार्गेण वेदिकापरितस्त्वधः |
नवार्ण साम्प्रदायज्ञाश्चोपविश्य पृथक् जनः ||

अर्गलादि रहस्यान्तां नवाक्षर्या समन्विताम् |
जपेयुस्ते सप्तशतिं त्रिवारं संपुटान्वितान् ||

ब्रह्मास्त्रं शङ्करे कोणे वह्नौ वह्न्यस्त्रमुच्यते |
दैत्यकोणे च चक्रास्त्रं मारुतास्त्रं तथानिले ||

प्रधानकुण्डसामीप्ये यागमन्त्रजपेद्विजः |
प्. १०२) देवीसूक्तं च तद्रक्षे नववारं जपेत् परम् ||

तर्पयेत् सौम्यदिग्भागे दशांशं च पयोम्बुभिः |
चतुद्वारे चतुर्वेदान् वदेयुश्चाष्टभूसुराः |

तवगेहे चतुर्दिक्षु तथैवाष्टप्रघोषकाः |
परितः प्राङ्कणे देवि नवदुर्गाप्रजापकाः ||

विनायकमनुं दक्षे कालीसूक्तं रमात्मकम् |
गोसूक्तं शारदाख्यं च दुर्गसूक्तं जपेत्परम् ||

सूक्तं प्रत्यङ्गिराख्यं च शान्तिदुर्गाख्यमुच्यते |
पृथक् सहस्रं प्रजपेद्यावद्धोमावसानकम् ||

सेचकान् सेचनं कुर्युः तवलिङ्गं सुधारसैः |
पयोम्बुभिश्च तन्मन्त्रैः होमकर्म समारभेत् ||

शोधयेन्नवकुण्डानि वीक्षणादि प्रभेदतः |
प्रागामि परितस्थेषु कुण्डेषु नवसु क्रमात् ||

मूर्तिपादिगुरुन् यष्ट्वा ब्रह्माणं च वसुप्रदम् |
कुण्डादि देवताः सर्वा वक्ष्यामाणविधानतः ||

गन्धपुष्पादिभिर्यष्ट्वा पृथक् तासां च नामभिः |
प्. १०३) वामदेवी वज्रिणीति वंशदा बलवृद्धिदा ||

जयप्रदा जगन्माता निष्कला च नितम्बिनी |
महामायेति संप्रोक्ताः कुण्डानां देवता इमाः ||

पृथगावाह्य संपूज्य प्रतिकुण्डे धनप्रदः |
क्षितिमूर्तिं पूर्वकुण्डे अग्न्याख्यामग्निगोचरे ||

दक्षिणे यज्ञमूर्तिं च सूर्याख्यां दैत्यकुण्डके |
वारुण्यां जलमूर्तिं च मारुताख्यामथानिले ||

सोमाख्यां सौम्यदेशस्थे व्योमसंज्ञां च शङ्करे |
कुण्डेष्वष्टसु संपूज्य प्रधाने मूलसंज्ञकाम् ||

उषादिमूर्तिपान् देवि द्विजेष्वष्टसु पूजयेत् |
विजया जनयेदग्निं ज्वालाकाष्ठादि भेदतः ||

प्रधानकुण्डयोनौ च न्यस्त्वा संस्कारमाचरेत् |
कुण्डमध्ये न्यसेदग्निं गर्भाधानादि षोडश ||

क्रियाः कुर्याद्यथान्यायं मूर्तिकुण्डाष्टसु क्रमात् |
तदग्निं सर्वकुण्डेषु विहरेच्च मुखक्रियाः ||

गुरुरादौ स्वकुण्डे च समिदाज्य चरुं प्रिये |
प्. १०४) सर्षपं चैव गोधूमं तिलं च तुटिकं ततः |

जातीफलं च दुर्वाग्रं पायसान्नं दश क्रमात् |
कालिकादिस्त्रिभिर्मन्त्रैः समिदाज्यचरून् हुनेत् ||

मूलेन च नवान्नेन षड्द्रव्यं सर्षपादिकम् |
खलि(गि)न्यादि दशश्लोकैः पायसान्नं ततः परम् ||

सर्वद्रव्याणि दुर्गाणि यामिन्यामनुवित्तमः |
होमयेयुर्मूर्तिपास्ते पृथक् कुण्डाष्टके पुनः ||

शताहुतिः कालिकाया रमाया द्विशताहुतिः |
त्रिशताश्च सरस्वत्या मूलमन्त्राहुतिस्ततः ||

सहस्रार्धाश्च संप्रोक्ता नवाक्षर्या सहस्रकाः |
दुर्गामन्त्रेण सर्वेषु कुण्डेषु नवज पृथक् ||

सहस्राहुति संख्याताः प्रतिकुण्डे नगोद्भवे |
पूर्णाहुतिश्च होमान्ते हुत्वा कुण्डबलिं हरेत् ||

मेखलायाः पृथक् कुण्डपूर्वे च हविषा परम् |
नवपिण्डान् प्रकुर्वीत गुरुकुण्डाद्यथा क्रमम् ||

न्यस्त्वा पिण्डे परिस्निग्धे काष्ठदीपान् प्रबोध्य च |
प्. १०५) होमकर्म समाख्याता वेदिकुम्भान् यजेद्गुरुः ||

ततो नवाक्षरीयन्त्रं यष्ट्वा सचातमर्चयेत् |
वेदिकाधश्च परितः कमलानि लिखेद्भुवि ||

पृथक् प्रस्थमितं धान्यं तदर्धं तण्डुलं तिलम् |
संपूर्याष्टघटान् पश्चाद्दिग्विदिक्षु न्यसेत्ततः ||

प्रधानकुण्डसामीप्ये घटं वागीशिसंज्ञकम् |
पूरयेद्गन्धतोयेन पल्लवांश्च फलानि च ||

रत्नमन्तः सुवर्णेन प्रतिमापणमानतः |
पृथक् पृथक् परिन्यस्त्वा वस्त्रमाच्छाद्य पूजयेत् ||

दुर्गाकुम्भं समादाया वेदमङ्गलनिस्वनैः |
मूर्तिपादि द्विजैस्सार्धं प्राकारे च तवालयम् ||

प्रदक्षिणवशान्मन्त्री घटमन्तः प्रवेशयेत् |
लिङ्गं संपूज्य मूलेन दुर्गाकुम्भोदकेन च ||

तस्याः सूक्तेन संसिञ्चेत् यथाविधि पुरस्सरम् |
महापूजा प्रकर्तव्या मातृकान्यास पूर्वकम् ||

गोलका पिण्डिकान्यासमध्वन्यासमनन्तरम् |
प्. १०६) षोढा न्यासादि सर्वाणि पूजाकाले समाचरेत् ||

त्रिभिर्मन्त्रैः कालिकाद्यैः कालीं लक्ष्मीं सरस्वतीम् |
दिनदुर्गां समावाह्य षण्मुद्रां दर्शयेद्गुरुः ||

तासां च नामभिः पश्चात् सहस्रैश्च पृथक् परम् |
पूजां प्रागुक्तमार्गेण विधाय विधिवद्गुरुः ||

नैवेद्यं धूपदीपाभ्यां मूलेन च निवेदयेत् |
समिदाज्यचरून् हुत्वा मूलेनाष्टोत्तराहुतिः ||

तवाग्रस्थं च नैवेद्यं विसर्ज्य विधिवत्ततः |
दद्यान्मूलेन ताम्बूलं दीपौघान् भ्रामयेत्पुनः ||

वाहनं च ध्वजं यष्ट्वा परिवारान् समर्चयेत् |
भूतानाहूय घण्टाद्यैः बलिं दद्यादथो गुरुः ||

तदन्ते चोत्सवं कुर्याद्यथा विभवविस्तरम् |
पद्मदीपैः परिभ्राम्य देवीमन्तः प्रवेशयेत् ||

प्रसन्नार्घ्यं च दत्वा युश्चन्द्रदीपं प्रदर्शयेत् |
कर्मं शालं चार्पयित्वा भूसुरान् भोजयेत्प्रभुः ||

शुद्धात्मानश्च तत्सायं देशिकाद्या द्विजोत्तमाः |
प्. १०७) देवीं पञ्चोपचाराद्यैः भक्त्या संपूज्य लालसे ||

लिङ्गस्येशानदिग्भागे प्राङ्कणे द्विजमण्टपे |
संशोध्य विधिवत्तत्र तस्मिन्नवपदं लिखेत् ||

शालिं च तण्डुलं पूर्य प्रस्थं प्रस्थार्धमेव च |
तव बीजेनार्चयित्वा त्रिपदे च त्रिपालिकाः ||

मध्य पञ्चमुखी न्यस्येत् शरावाश्च पदत्रये |
संपूज्य गन्धपुष्पाद्यैर्नवबीजानि चण्डिके ||

शालिं च सर्षपं शिम्बं माषं मुद्गं यवं तिलम् |
निष्पावं च कुलत्थान्तं सलिलाप्लावितानि च ||

सुधाबीजेन पयसा सेचयित्वाथ निर्वसेत् पे |
नवदेवि समावाह्य सोमं संपूजयेत्परम् ||

पञ्चवाद्यखैः सार्धं धूपदीपौ प्रदर्शयेत् |
क्षीरान्नं भक्षसंयुक्तं घृतपायससंयुतम् || 

निवेदयेत्सुधामन्त्रैः पृथङ्मूलेन मानिनी |
सोमकुम्भं च पयसा संपूर्याथ विधानवित् ||

बीजकर्म समाप्यान्ते गर्भगेहं प्रवेशयेत् |
प्. १०८) सिञ्चेत्पञ्चामृतैर्लिङ्गं श्रीसूक्तेन पयोदकैः ||

देवीसूक्तेन दुर्गायाः सूक्तेन च शुभोदकैः |
त्वरिताख्येन सूक्तेन निशासूक्तेन मात्रिकः ||

सेचनान्ते महापूजां गुरुरासनपूर्वकम् |
न्यासजालादिकान् देवि विधाय विधिवत् प्रिये ||

कालीं रमां शारदां च पृथक् मूलेन संजयेत् |
मूलदुर्गां दिनेशीं च डामरे च यथेरितम् ||

तत्कल्पोक्तप्रकारेण पूजाकर्म समाचरेत् |
नामभिः पूजयेत् पश्चात् साहस्रैः कालिकादिकाः ||

दुर्गा नामसहस्रैतां दिनदेवीं यजेत्परम् |
शाल्यान्नं सघृतं भक्षं पायसं च पयोदधि ||

मधुशर्करया युक्तं सूपशाकसमन्वितम् |
चित्रान्तं कुसुमान्नं च मूलेनाग्रे न्यसेत् क्रमात् ||

फलानि पञ्चजालानि नवमन्त्रेण नायकी |
निवेदयेदथाम्बाय धूपदीपादिदेशिकः ||

रङ्गपूजा प्रकर्तव्या तव तृप्तिप्रदायकी |
प्. १०९) ध्वजान्तं गोपुरान्तं वा यथाविधि विधानवित् ||

तथो नैवेद्यमुद्वास्य ताम्बूलान्यर्पयेत्ततः |
दीपौघान् भ्रामयेत् पश्चात् हिमान्तं गिरिसंभवे ||

मन्त्राशिषा मुमं दद्यादक्षतांश्च निशामयान् |
तवाग्रे वाथ परितः प्राङ्कणान्तर्मनूत्तमः ||

सुवासिनी दम्पतीश्च कन्यकाश्शतसंख्यकाः |
अभ्यङ्गोद्वर्तनाद्यैश्च तोषये स्त्रीजनादिकान् ||

पूजयेद्धूपदीपान्तं ततो वस्त्राणि दापयेत् |
नववस्त्रे सप्तभिर्वा दानवस्त्रमिदं प्रिये ||

श्वेतपीतादि वस्त्राणि कम्बुकानि तथैव च |
दुकूलादीनि वस्त्राणि नवतन्तूद्भवानि च ||

संशोध्य प्रोक्षयेत्तानि प्राजापत्यादिमन्त्रकैः |
गन्धपुष्पादिकैरर्च्य तवमूलं समुच्चरन् ||

दानकर्म ततः कुर्यादिन्द्रादीशावधि क्रमात् |
दिक्स्थानां च श्वेतवस्त्रं कञ्चुकानि तथैव च ||

कालीमन्त्रं वदन् भक्त्या कोणपार्श्वगयोस्ततः |
प्. ११०) कञ्चुकं पीतवस्त्रं च रमामन्त्रं समुच्चरन् ||

रक्तवस्त्रं प्रदातव्यं अन्तराले पृथक् तयोः |
चित्रवस्त्रं कञ्चुकादि शारदामूलमुच्चरन् ||

तृप्त्यर्थं मूलदुर्गाया मिथुनार्चा ततः परम् |
यथावित्तानुसारेण दत्वा पूजां विधाय च ||

दुर्गादिदिनदेवीश्च नवम्यान्तं क्रमात् पृथक् |
एकैकोत्तरवृद्ध्या ता यष्ट्वा वस्त्रं तथा गुरुः ||

कञ्चुकं कण्ठसूत्राणि प्रदद्यान्नूपुरादिकम् |
देवतावर्णवस्त्राणि कञ्चुकानि तथैव च ||

दम्पतीः कन्यकाश्चैव भोजयेस्त्रीकुदम्बकान् |
बीजं केतुं वाहनं च परिवारान्यजेदथ ||

जयघण्टादिकैर्नादैः पञ्चवाद्यरवैस्सह |
बलिदेवीस्समाहूय तत्तद्द्रव्यसमन्वितः ||

द्वारादि बलिपीठान्तं दिक्पालानां च मातृकम्(णाम्) |
शास्तादि बलिदेवीनां ध्वजान्तं दापयेद्बलिम् ||

पालिकान्तं पृथक् दत्वा स्वनामाद्यैर्गुरूत्तमः |
प्. १११) तदन्ते चोत्सवं कुर्यात् बहुधा विभवादिकैः ||

सभापूजां विधायाथ बलिबेरं च भक्तितः |
प्रविश्य प्राङ्कणं पश्चात् प्रदक्षिणवशात् प्रिये ||

गर्भगेहं नयेद्बिम्बं न्यस्त्वा लिङ्गस्तु दक्षिणे |
लिङ्गे संयोज्य चैतन्यं हिमदीपं प्रदर्शयेत् ||

नमस्ते जगदाधारे नमस्ते लोकपावने |
प्रतिपत्कर्मजालानि गृहाण परमेश्वरि ||

प्रार्थयित्वेति सद्भक्त्या कृतं कर्मसमर्पयेत् |
देशिकादि जनास्सर्वे वीणावेणुखादिकैः ||

वेदघोषादिकैः शङ्खैः विविधैर्वाद्यनिस्स्वनैः |
पुराणश्रवणैर्भक्त्या वन्दिमागधपाठकैः ||

कुर्यर्विनिद्रां भक्त्याद्या नर्तकैर्हासकैस्सह |
द्वारकुम्भादिकान् सर्वान् गुरुकुण्डस्थपावकम् ||

वेदिमध्यगतं यन्त्रं बीजवापं तरङ्गिणीम् |
नवम्यान्तं च संरक्ष्य जपपारायणादिकम् ||

होमक्रियां वेदिकस्थ घटार्चां यन्त्रपूजनम् |
प्. ११२) सूक्तादि सेचनं कर्म पृथक् कल्पोक्तपूजनम् ||

वस्त्रदानं चोत्सवं च सभापूजां च भोजनम् |
नवम्यन्तं क्रमादेवं सर्वं कर्म कुदम्बकम् ||

प्रकुर्वीत जगन्माये विशेषमधुनोच्यते |
द्वितीयायां तिथौ प्रातः स्नात्वा कर्म द्विजैस्सह ||

तवालयं प्रविश्याथ पुण्याहं वाच्य भक्तितः |
लिङ्गं यन्त्रं च संसेच्य प्रोक्ष्यदुर्गादिसूक्तकैः ||

पूजां पञ्चोपचाराद्यैः विधाय विधिवत्तमः |
पूर्वघस्रार्चितां दुर्गां तन्मूलमनुनात्ततः ||

स्वदेहे च समारोप्य कालीं लक्ष्मीं सरस्वतीम् |
आर्यामूलेन तां देवीं लिङ्गे यन्त्रे च तत्परम् ||

यष्ट्वा बीजं निशातोयैरूक्ष्णं कारयेत्ततः |
सेचनादि क्रियाजालं जपपारायणादिकम् ||

होमं प्रागुक्तवन्मन्त्री आर्यामूलेन तत्परम् |
कुम्भान्यन्तं यजेत्पश्चात् संपाताज्यं समर्प्य च ||

होमकर्म समर्प्यार्यः आर्याकुम्भं समुद्धरेत् |
प्. ११३) गेहं प्रदक्षिणीकृत्य घटमन्तः प्रवेश्य च ||

आर्यासूक्तेन संसेच्य शेषं पूर्वोक्तमार्गतः |
तद्रात्रौ ते वशूद्धात्मा कालिकाद्यश्च देवताः |

कल्पोक्तवद्यजेत्ताश्च तथाचार्यां समर्चयेत् |
शेषं पूर्वोक्तवत्कुर्यात् कर्मजालार्पणं ततः ||

नमस्तुभ्यं सदानन्दे जगदाह्लादकारिणी |
द्वितीया कर्मजालानि गृहाण सुरवन्दिते ||

त्रिवारमिति संप्रार्थ्य कृतं कर्म समर्पयेत् |
तृतीया प्रातरुत्थाय स्नात्वा विप्रोत्तमैस्सह ||

पुण्याहं वाच्य गर्भान्तं लिङ्गं सेच्य विधानतः |
यन्त्रं च वेदिकामध्यस्थं प्रोक्ष्य पञ्चोपचारकैः ||

संपूज्य मूलमन्त्रेण प्रागार्या स्वयमात्मनि |
संयोज्य शूलिनीं तत्र समावाह्य यजेद्गुरुः ||

सेवनादिक्रियाजालं होमकर्मावसानकम् |
हुतशेषं समर्प्याथ शूलिनीघटमुद्धरन् ||

लिङ्गं प्रागुक्तमार्गेण सेचयित्वा समर्चयेत् |
प्. ११४) कृतकर्माणि तद्रात्रौ प्रार्थनादि महेश्वरि ||

नमस्तुभ्यं कलाधारे मङ्गले मङ्गलप्रदे |
तृतीयायां कृतं कर्म गृहाणेदं सुरेश्वरि ||

बहुधा प्रार्थयित्वेति क्रियाजालं समर्पयेत् |
भेरीपटहशङ्खाद्यैर्विनिद्रामाचयेत्ततः ||

चतुर्थेऽह्निगुरु प्रातः स्नात्वा नित्यं निवर्त्य च |
एतदेवेति मन्त्रेण पुण्याहं यागसद्मनि ||

लिङ्गगेहे च संवाच्य यन्त्रलिङ्गं समर्च्य च |
शूलिनीं योजयेदेहे कुमारीमर्चयेत्तदा ||

बीजानि गन्धतोयेन सेचयित्वा विधानतः |
विधाय होमकर्मान्तं कुमारीकुम्भमुद्धरेत् ||

प्रवेश्य गर्भगेहान्तः कुमारीसूक्तमुच्चरन् |
सिञ्चेल्लिङ्गं शनैर्भक्त्या शेषं प्रागुक्तवत् प्रिये ||

देवीं संप्रार्थ्य मूलेन वक्ष्यमाणेन मानिनी |
भद्रकाली नमस्तेऽस्तु महाभयविनाशिनी ||

गृहाणेदं काम्यकर्म चतुर्थ्यां च मया कृतम् |
प्. ११५) विनिद्राकर्म कर्तव्यं पञ्चम्यां प्रातरुत्थितः ||

स्नात्वा लिङ्गं यजेद्यन्त्रं उपचारैश्च पञ्चभिः |
कुमारीं हृदि संयुज्य मूलेनावाह्य चाम्बिकाम् ||

सर्वं कर्माथ होमान्तमम्बिकाघटसेचनम् |
बीजं पयोदकैः सेच्यं रात्रौ कर्म समर्पणम् ||

सुगन्धीनि नमस्तुभ्यं सम्पज्जालप्रदायिकी |
पञ्चम्यामाम्बके कर्म गृहाणेदं तिलोत्तमे ||

इति प्रार्थ्य महादेवीं पश्चाज्जागरणं नयेत् |
षष्ट्यां प्रातः समुत्थाय सुस्नात्वा भूसुरैस्सह ||

पवमानादि मन्त्रेण प्रोक्षयेत्परितस्ततः |
संप्रोक्ष्य यन्त्रलिङ्गं च सिञ्चेत्पञ्चोपचारकैः ||

यष्ट्वाम्बिकां च मूलेन हृदि संयोजयेद्गुरुः |
महिषघ्निं समावाह्य लिङ्गे यन्त्रे च तां यजेत् ||

जलोदकेन बीजानि सेचयित्वा क्रियाः परम् |
होमकर्म समाप्यार्यः प्रागुक्तविधिनागजे ||

महिषग्नी घटेनाथ तत्सूक्तेनैव सेचयेत् |
प्. ११६) कर्मौघं मध्यरात्रान्तं कृत्वा सद्भक्तिपूर्वकम् ||

तुष्ट्यर्थं प्रार्थयेद्देवीं वंशवृद्धिप्रदायकीम् |
महिषघ्नी नमस्तुभ्यं कामितार्थप्रदायिनी ||

मया षष्ट्यां कृतं कर्म गृहाण सुरपूजिते |
इत्यर्चयेत्क्रियाजालामर्चयेन्मूलमन्त्रतः ||

ततो निद्रां निवार्यैशि सप्तमी प्रातरुत्थितः |
स्नानादीनि स्वनित्यानि समाप्य विधिना ततः ||

पुण्याहसलिलैरादौगुरुर्लिङ्गालयादिके |
यागभूमौ च सर्वत्र प्रोक्ष्य मूलाजना वरम् |

यन्त्रं लिङ्गांश्च कुम्भांश्च सप्तभिश्चोपचारकैः |
यष्ट्वा ता महिषघ्नीं च हृदि संयोज्य मूलतः ||

मूलेन लिङ्गे यन्त्रे च पुनरावाह्य चण्डिकाम् |
होमावधि क्रियाजालं चण्डिकाघटसेचनम् ||

निशि पूजामर्चयित्वा तुष्ट्यर्थं प्रार्थयेत्तदा |
नमस्ते गिरिसंभूते सर्वशत्रुभयङ्करी ||

सप्तम्यां कृतकर्मौघं गृहाणाशु धनप्रदे |
प्. ११७) इति क्रियास्समर्प्यान्ते बोधयेयुर्महाजनाः ||

तथाष्टमी प्रभाते च गुरुरुत्थाय भक्तितः |
चारकाकाद्यैर्दिजस्सार्धं स्नात्वा नित्यक्रियां नयेत् ||

पुण्याहं मनुना वाच्य लिङ्गं यन्त्रं च सेचयेत् |
संप्रोक्ष्यतं नवास्तेन यजेत्सप्तोपचारकैः ||

चण्डिकां हृदि संयोज्य मूलमन्त्रेण मानिनी |
सरस्वतीं समावाह्य मनुना लिङ्गयन्त्रयोः ||

बीजानि सेचयेदन्ते होमकर्मोक्तवत्पुनः |
मण्टपस्थघटान् यन्त्रं शारदाकुम्भमेव च ||

यष्ट्वा तत्कुम्भमादाय सर्वघोषैर्द्विजैस्सह |
पुनः प्रवेश्य गर्भान्तः तत्सूक्तेन मनुत्तमः ||

सिञ्चेत् प्रागुक्तवत्पूजां विधाय मनुनाप्रिये |
भूतरात्रावसानान्त मुक्तकर्म कदम्बकः ||

प्रार्थनाद्यर्पणं पश्चात् शारदामनुना ततः |
कलावति नमस्तुभ्यमकाराद्यक्षरात्मिके ||

दिनाष्टके कृतं कर्म गृहाणसुरनायकि |
प्. ११८) इति त्वां प्रार्थ्य सद्भक्त्या क्रियास्सर्वास्समर्पयेत् ||

निद्रां निनतिहासाद्यैः नवम्यां प्रातरुत्थितः |
स्नानं विधाय विप्राद्यैस्स्व नित्यानि निवर्तयेत् ||

पुनर्नान्दीं च गव्यं च गेहे बिम्बे च मण्टपे |
पृथक् पुण्याह तोयेन प्रोक्ष्य तन्मुना गुरुः ||

लिङ्गं यन्त्रं समभ्यर्च्य प्रोक्षणं सेचनादिकम् |
शारदां हृदि योज्याथ वागीशीमर्चयेत्पुनः ||

बीजाङ्कुराणि सम्पूज्य सुधाबीजेन तत्परम् |
होमं पूर्वोक्तवत्कुर्युः प्रतिकुण्डे च भूसुराः |

प्रतिश्लोकैः प्रधानाख्ये पायसं च घृतं तिलम् |
यथोक्तं डामरे तन्त्रे सर्वतन्त्रोत्तमोत्तमम् ||

अर्गलाद्यैस्त्रिभिः श्लोकैः सप्तशत्या पुनर्गुरुः |
जुहुयादाहुतिः सर्वा सुवस्त्रं कञ्चुकं पुनः ||

ततः पूर्णाहुतिम् पश्चान्नवकुण्डेषु सुव्रते |
समाप्य होमकर्माणि संपाताज्य सुरेश्वरि |

कुम्भे यन्त्रे च लिङ्गे च समर्च्याथ पृथग्यजेत् |
प्. ११९) यात्रार्थं पूर्णयागार्थं पूरयेत्कलशद्वयम् ||

प्राग्घटोदकमादाय वेदिमध्ये घटान्विता |
पृथक् तन्मूलमन्त्रेण पूर्ववित्वेककुम्भके ||

तत्कुम्भं चैशभागे च न्यस्त्वा यष्ट्वा जना परम् |
द्वारगड्डुककोणस्थान् विद्येश्यन्तू घटान् गुरुः ||

सुधाबीजेन मूलेन पूरयेत्कुङ्कुमोदकैः |
ब्रह्मघोषादिकैर्घोषैः वागीशाख्यघटं द्विजः ||

देशिकादि समादाय प्रविशेद्गर्भमन्दिरम् |
वागीशीसूक्तमन्त्रेण लिङ्गं संसिच्य भक्तितः ||

पूजां बलिं चोत्सवं च भोजनं पूर्ववच्चरेत् |
तत्क्षपायाञ्च सुस्नात्वा लिङ्गशुद्धिं विधाय च ||

सेचये विविधैः सूक्तैः नामपूजादिभिः परम् |
महाकाल्यादिदेवीश्च यथाकल्पं यजेद्गुरुः ||

नैवेद्यमुक्तवद्देव्याः कुसुमानि निशाक्षतान् |
समर्च्य मूलमन्त्रेण वस्त्रदानमतः परम् ||

भोजयेद्विप्रमुख्यांश्च कन्यकाश्च सुवासिनीम् |
प्. १२०) दम्पती भोजयित्वान्ते बलिदानाद्यथोत्सवम् ||

सभापूजाविधाचान्ते पूर्णयागं समारभेत् |
तवाग्रे कटकं न्यस्त्वा यष्ट्वा मूलेन शङ्करि ||

रोचनं कुङ्कुमं गन्धं निशाचूर्णं घनं गुरुः |
तवाग्रस्थे च कटके लोलयेच्च शुभोदकैः ||

पूजयेत्प्रार्थयेद्भक्त्या चूर्णं मूलेन मन्त्रवित् |
नवरात्रव्रतस्थानां संपूर्णफलदायिकी ||

नवदुर्गात्मके देवि नमस्तुभ्यं शुभप्रदे |
चूर्णोत्सवं करिष्यामि गृहाण सुरवन्दिते ||

इति संप्रार्थ्य संजप्य चूर्णतोयं मनूत्तमः |
मूललिङ्गं च बिम्बौघं पालके वाहनं ध्वजम् ||

दिगीशान्मातरश्चैव बलिदेविश्चतत्परम् |
क्षेत्रेशीमङ्कुरं देवि परिवारामरान् पृथक् ||

द्वारकुम्भादिकान् सर्वान् तद्यन्त्रं कुण्डदेवताः |
पृथक् संप्रोक्ष्य ताः सर्वाः सभाबिम्बं पुनर्गुरुः ||

तद्बिम्बमनुना प्रोक्ष्य स्वकं देहं ततः परम् |
प्. १२१) धनदाय सदस्याय ब्रह्मणे च क्रमात् प्रिये ||

मूर्तिपेभ्यः पारगेभ्यो जापकेभ्यस्ततः परम् |
प्रदद्याच्चूर्णसलिलं भूसुरेभ्यः पृथक् पुनः ||

नृपादिभ्यश्च सर्वेभ्यः तत्तोयं चैव सम्पदे |
भूतबल्युत्सवं कुर्याद्ग्रामसीमान्तमेव वा ||

ग्रामान्तं रथवीथ्यान्तं मुष्टिना विकिरेद्बलिम् |
महाबलिं समाप्यार्यः प्राकारं च प्रवेशयेत् ||

आसुजालात्मिकामन्ते तन्मूलमनुना प्रभुः |
पूज्य सन्तर्प्य सन्ताड्य नालिकेरफलादिकैः ||

बिम्बे च गर्भगेहान्तं न्यस्त्वा लिङ्गस्य दक्षिणे |
तच्चैतन्यं मूललिङ्गे भोजयित्वा सुभक्तितः ||

भ्राम्यतां हिमदीपेन प्रसन्नार्घ्यं प्रदापयेत् |
ततो मन्त्री सर्वघोष.इः यागगेहं प्रवेश्य च ||

स्वकुण्डाग्निं च संप्रोक्ष्य वह्निमन्त्रेण देशिकः |
जातादि पूर्णहोमान्तं मयादत्ताहुति प्रभो ||

स्वीकृत्य वाञ्छितार्थं मे दत्वा गच्छ हुताशन |
प्. १२२) इत्युक्त्वाग्निं विसृज्याथ यन्त्रं संप्रार्थ्य भक्तितः ||

रमादेवि नमस्तुभ्यं राज्यमङ्गलदायकी |
पूजां गृहाण कृपया राज्यैश्वर्यं प्रयच्छमे ||

इति यन्त्रं प्रार्थयित्वा यागेशाख्यघटं परम् |
यागेश्वरि नमस्तुभ्यं सर्वयागफलप्रदे ||

गृहाण तव कुम्भार्चां देहि मे धनसम्पदम् |
मूलेन प्रार्थयित्वेति पूजयेच्छारदाघटम् ||

सरस्वति नमस्तुभ्यं विद्यसम्पत्प्रदायिकी |
घटार्चनं गृहाणेदं सर्वविद्याः प्रयच्छ मे ||

महालक्ष्मि नमस्तुभ्यं धनराज्यप्रदायिनी |
कोशं वीयं जयं देहि गृहाणेदं कृतार्चनम् ||

महाकालि नमस्तेऽस्तु तव कल्पोक्तपूजनम् |
गृहीत्वा पुत्रदारादि वंशवृद्धिं च देहि मे ||

नमस्तुभ्यं मूलमाये निजानन्दस्वरूपिणी |
विविधान् विभवान् देहि गृहण तव पूजनम् ||

नमो विद्येशी नामाख्यः सदा कुम्भेषु संस्थितः |
प्. १२३) कुम्भाष्टकार्चनं यूयं गृह्णन्तु सुरन्दिताः ||

कुम्भेश्वरि नमस्तुभ्यं सर्वकुम्भाधिवासिनी |
सर्वकुम्भार्चनं देवि गृहाण कुलवृद्धिदे ||

द्वारकुम्भादिकान् सर्वान् इति प्रार्थ्य विसर्जयेत् |
कर्म द्विजैश्चारकाद्यैः वेदमङ्गलनिस्वनैः ||

वाद्यजालरवैस्सार्धं हासकैर्गीतनर्तकैः |
छत्रचामरसंयुक्तैः घण्टानादैर्जनैस्सह ||

चारकुम्भादिकान् सर्वान् तद्यन्त्रं च तदङ्कुरम् |
समुद्धृत्य क्रमाद्भक्त्या मलमन्त्रं वदन् तदा ||

प्रदक्षिणवशाद्गेहं नीत्वा गर्भं प्रवेश्य च |
यन्त्रं पीठे च विन्यस्य तन्मन्त्रं पूजयेच्छतम् ||

प्राग्घटस्थोदकैरादौ सिञ्चेत्पाटाजनापदम् |
द्वारकुम्भजलैः पीठं पीठमन्त्रेण भक्तितः ||

तत्कोणं कोणकुम्भस्थैः कोणमन्त्रेण चण्डिके |
ग्रन्थिमन्त्रेरन्तरालं गड्डुकस्थोदकैः परम् ||

लिङ्गं प्रागुक्तसूक्तेन विद्येश्यादिघटोदकैः |
प्. १२४) कालिकाद्यैस्त्रिभिः सूक्तैः तत्त्रिकुम्भोदकैः परम् ||

देवीसूक्तं वदन् पश्चान्मूलदुर्गाघटोदकैः |
कौतुकादि परित्यज्य मूलबिम्बादि मानिनि ||

न्यस्त्वा लिङ्गोत्तरे भक्त्या कौतुकं मूलमुच्चरन् |
यागकुम्भस्थोदकेन चूर्णयात्रा घटोदकैः ||

बलिबिम्बं च तद्यन्त्रं यागमन्त्रेण सेचयेत् |
रमासूक्तेन तत्सेच्य दशसङ्ख्योपचारकैः ||

यष्ट्वा बीजाङ्कुरैः पश्चात्सुधाबीजेन चार्ययेत् |
भ्रामयेद्बहुदीपौघान् मन्त्रैः पुष्पाक्षणान् पुनः ||

समर्च्य मूलमन्त्रेण नवम्यन्तं गुरूत्तमः |
प्रसन्नार्थं पुनः पूजां विधाय प्रार्थ्य शाम्भवीम् ||

नमो देव्यै महामाये सर्वदानन्दरूपिणी |
नवरात्रोक्तकर्मौघं नवम्यन्तं मया कृतम् ||

सम्यक् स्वीकृत्य तत्सर्वं क्रियापूर्णं फलं श्रियम् |
देहि मे पुत्रदारादि वंशवृद्धिं नगोद्भवे ||

इत्युक्त्वा मूलमनुना क्रियास्सर्वास्समर्पयेत् |
प्. १२५) दक्षिणां दापयेत्तत्र गुर्वादिभ्यः क्रमात् प्रिये ||

नवनिष्कं देशिकाय प्रदद्याद्धनदाय च |
पञ्च त्रिब्रह्मणे देवि सार्धनिष्कं च निष्ककम् ||

होतृभ्यः चारकेभ्यश्च जापकेभ्यश्च तत्परम् |
निष्कार्धं सूक्तजापिभ्यः सेचकेभ्यस्तथैव च ||

तथा तत्पूजकेभ्यश्च तत्तर्पण कृते तथा |
निष्कार्धार्धं प्रभू भक्त्या चारकेभ्यस्तथैव च ||

दक्षिणां च पृथक् दत्वा तासां ते भूरिदक्षिणम् |
शक्त्या वित्तानुसारेण कर्मोपकरणादिकम् ||

दद्यात्तन्मण्टपं सर्वं मन्त्रिणे मङ्गलाय च |
गोभूम्यादीनि दानानि भूसुरेभ्यः शुभाय च ||

दानान्ते भूमिपादीनां पुत्रदारादिकाङ्क्षिणाम् |
पादोदकं चाङ्कुराणि कौतुकानि प्रदापयेत् ||

सहदेवीं समभ्यर्च्य सवस्त्रं कञ्चुकादिकम् |
सुवासिन्यै च दत्वान्ते गुरुकुण्डस्थ पावकम् ||

गृहीत्वा धनदः पश्चाद्देशिकादि द्विजैस्सह |
प्. १२६) वेदघोषैर्वाद्यरवैश्शङ्खघण्टारवादिकैः ||

प्रभूत्तमादिकैस्सार्धं प्रवेश्यार्यालयं पुनः |
देशिकाग्नौ तु संयुज्य पूजयेदुपचारकैः ||

नवम्यान्तं कृतं कर्म मयेत्युक्तं तवानघे |
सर्वपापहरं दिव्यं सर्वदा मङ्गलप्रदम् ||

राज्यदुर्गप्रदं राज्ञो धनकोशबलप्रदम् |
पुत्रपौत्रप्रपौत्रादि वंशवृद्धिप्रदं प्रिये ||

आयुरारोग्यदं पुंसां धैर्यं वीर्यं मनोजयम् |
यशः प्रदं शोकहरं सर्वदारिद्र्यनाशनम् ||

नवरात्रोक्तकर्मेदं चतुर्वर्णोद्भवे नरे |
प्रत्यब्दं चैव यः कुर्यात्सद्भक्त्या शुद्धचेतसा ||

विप्रश्चेदैहिके ज्ञानं श्रियं भोगान् बहूनपि |
मोक्षमाप्नोति देहान्ते राज्यैश्वर्यं जयं यशः ||

धनानि रत्नजालानि सर्वसम्पद्बलानि च |
द्रव्यज्ञानानि धर्माणि सारूप्यं क्षत्रियोत्तमः ||

वैश्यश्चेद्धनधान्यानि सामीप्यं लभते ध्रुवम् |
प्. १२७) शूद्रसुखं सदारोग्यं वृद्धिं सालोक्यमाप्नुयात् ||

इत्थं ज्ञात्वेति कर्मौघं नवम्यन्तं पयः पुमान् |
सम्यक् कुर्वीत सम्पत्त्यै वंशवृद्ध्यै शुभाय च ||

नवदुर्गाक्रमो ह्येवं तूलाकर्म वदाम्यहम् |

इति श्रीवातुलोत्तरे दुर्गाभेदेशिवपार्वतीसंवादे काम्यकाण्डे 
नवरात्रियजनविवरणं नाम एकोनत्रिंशत्पटलः ||




देवी -

श्रुतं देव मया सर्वं त्वत्प्रसादान्महेश्वर |
इदानीं मिच्छामि तुलाभारं कद वदा ||

किं निमित्तं तदारोहः किञ्च द्रव्यं च किं फलम् |
तद्विधानं कथं सम्यक् विस्तरेण वद प्रभो ||

ईश्वरः -

प्. १२८) साधु पृष्टं महादेवि त्वया यत्परिभाषितम् |
तत्सर्वं च प्रवक्ष्यामि शृणु श्वेकाग्रमानसा ||

पुरा गङ्गानदीतीरे ऋषिदेवगणाश्रिते |
पुण्यं पापं च पप्रच्छ लोके को ह्यधिको भवेत् ||

अहं पुण्यस्याधिक स्यात् लोकेऽहं पापपूरुषः |
परस्परविरोधेन विष्णुं शरणमागतौ ||

किमर्थमागतौ ब्रूतमिति प्राह जनार्दनः |
इति तद्वचननं श्रुत्वा मा विरोधः परस्परम् ||

ततः सर्वगतो विष्णुः शूलारोहणमब्रवीत् |
तत्र पुण्यं वाधिकं स्यादथवा पापपूरुषः ||

तं दृष्ट्वा तौ विनिश्चित्य मनश्शान्तिं समागतौ |
कुपितौ सान्त्वयन् तौ हि तुलामुद्धारयेद्धरिः ||

उभौ स्थितौ तुलापात्रे मध्ये धृत्वा जनार्दनः |
अथोलयद्यथा न्याययं तुलिते तेन विष्णुना ||

पुण्यं समाधिकत्वच्च भूभागं च समाविशत् |
पापं च लाघवाद्गौरि तच्छत्वादुच्छ्रितः खिला |

प्. १२९) तुलायामधिकं दृष्ट्वा लज्जितः पापपूरुषः |
अवरुह्य तुलापात्रान् स्वयं भूमिं समागमत् ||

तदारभ्य तुलं दृष्ट्वा दूरादेव पलायते |
तस्मात्तुलामारुहन्ति देवश्चे मनुजास्तथा ||

धर्माधर्मकृतं भारं तुलया विजिगीषया |
एतस्मात् करणाल्लोके तुलाभारं विशिष्यते ||

तस्या स्मरणमात्रेण सर्वपापविनाशनम् |
कदाचिच्च तुलारोहे सर्वमृत्युभयं नृणाम् ||

अपस्मारादि संप्राप्तं तत्क्षणादेव नश्यति |
ब्रह्महत्यादिपापानां प्रायश्चित्तमिदं स्मृतम् ||

इति दत्वा वरं विष्णुः तुलायै लोकरक्षकः |
शिवालयादिषु स्थित्वा तुले त्वं पापहारिणी ||

नुद पापं नृणां नित्यं भक्तानां च हितप्रदे |
इत्याज्ञया मया विष्णुः तुलाभारमिदं प्रिये ||

तद्द्रव्यं च पृथग्भेदं तद्विधं तत्फलं शृणु |
क्रमेण संप्रवक्ष्यामि निमित्तानि पृथक् पृथक् ||

प्. १३०) स्वर्णेन वित्तशक्तश्चेत्तुलामारोहयेत्तदा |
चक्रवर्ती नृपश्श्रेष्ठः स भवेत्सप्तजन्मनि ||

तदन्ते शिवसायुज्यमिहापि सुखमश्नुते |
राजते व्याधिनाशः स्यात् पुत्रपौत्रादिसंयुतः ||

चिरं भुक्त्वा बहून् भोगान् विष्णुलोके महीयते |
ताम्रेण शत्रुनाशं स्यात् इहलोके सुखं भवेत् ||

तदन्ते ब्रह्मलोकं स्यात् फलं गुह्यं वरानने |
कांस्येन ज्वरनाशं स्यात् सर्वशान्तिकरं नृणाम् ||

त्रपुणा रोगनाशाय कीर्तये धनवृद्धये |
सीसेन पापनाशाय अपस्मारविनाशनम् ||

दारुणा सर्वनाशः स्यात् शिलया स्वकुलक्षयम् |
मृण्मयं पुत्रनाशाय तद्द्रव्यं वर्जयेत्प्रिये ||

क्षीरेण सर्वसौभाग्यं हृद्रोगादि विनाशनम् |
दघ्ना च धनवृद्धिः स्यात् सर्वशत्रुजयो भवेत् ||

आयुर्वृद्धिकरं चाज्ये सुबुद्धिश्च मनोहरे |
माक्षिकेण तुलारोहे भूतग्रस्तादि शान्ति युक् ||

प्. १३१) गुडशर्करया वापि स्थिरलक्ष्मीमवाप्नुयात् |
पञ्चगव्यतुलारोहे ब्रह्महत्यादिनाशनम् ||

तिलतैलसमारोहे अपमृत्युविनाशनम् |
नालिकेरफलारोहे शीघ्रं पुत्रादिसंपदः ||

कदलीपनसाम्राद्यैः पुत्रमित्रसमृद्धिदम् |
द्राक्षाखर्जूरकैस्तुष्टः इहलोके परत्र च ||

चन्दनागरुकर्पूरतुलारोहे महेश्वरि |
शीघ्रं श्रियमवाप्नोति सर्वतापनिवारणम् ||

क्रमुकं नागवल्लीभिः तुलारोहे शुभप्रदम् |
श्वेतवस्त्रतुलारोहे तुष्टिपुष्टिप्रदं शिवे ||

एतद्द्रव्याणि सम्पाद्य यथा शक्त्यानुसारतः |
साम्बलिङ्गादिकै क्षेत्रे हरीशे शुम्भविद्विषे ||

षण्मुखे च गणाध्यक्षे तत्समारुह्य भक्तितः |
ब्रह्मक्षत्रियवैश्यैर्वा शूद्रैश्च मनुजोत्तमैः ||

ऋषिदेवगणैर्देवि मामुद्दिश्य यथोक्तवत् |
सुदिनं चैव निश्चित्य चन्द्रतारानुकूलकम् ||

प्. १३२) देवालयपुरोभागे शाऽऽकरे वा विशेषतः |
मण्टपं कारयेद्भक्त्या कुण्डे वा स्थण्डिलेऽपि वा ||

पुष्पमण्टपिकां वापि द्वारतोरण भूषितम् |
स्तम्भं तत्र दृढीभूतं सारदारुमयं तु वा ||

पञ्चलोहेन तुलया रज्वा पत्रै प्रयुज्य च |
तुलां संयोज्य कूटस्थं विश्वकर्मोक्त शास्त्रतः ||

ततः प्रातः समुत्थाय नित्यकर्म समाप्य च |
ब्राह्मणैः सह शुद्धात्मा मङ्गलस्नानमाचरेत् ||

वस्त्राहरणमाल्यैश्च अलङ्कृत्य वरानने |
देवालयं समागत्या मण्टपं प्रविशेत्प्रिये ||

गणेश्वरं समाराध्य नान्दीपुण्याहमाचरेत् |
मधुपर्कं ततः कुर्याद्वरयेद्भूसुरोत्तमान् ||

आचार्यं यजमानं च ऋत्विजं वेदपारगम् |
ब्राह्मणं च सदस्यं च जपपारायण द्विजान् ||

सुवर्णं च फलं वस्त्रं दत्वा च वरयेत् प्रिये |
ततो निशीथे संप्राप्ते संस्कृते मण्टपे गुरुः ||

प्. १३३) द्वारतोरणकुम्भांश्च पूजयेच्च मनोहरे |
वास्तुराक्षोघ्नहोमं च बलिं वास्तोस्समाचरेत् ||

जपपारायणं कुर्याच्चतुरस्त्रं तथैव च |
गणेशक्षेत्रपालं च मृत्युञ्जय नवग्रहम् ||

आचार्य यजमानाद्यैरुपवासं च जागरम् |
पञ्चगव्यं च पीत्वा तु जितेन्द्रियदृढव्रतः ||

ततः प्रातः समुत्थाय नित्यकर्म समाप्य च |
ततो मण्टपमासाद्य गणेशं पूजयेद्गुरुः ||

होमयेन्मूलमन्त्रेण अष्टोत्तरसहस्रकम् |
मृत्युञ्जयं दिशाहोमं गृहहोमं समाचरेत् ||

चतुर्दिक्षु क्रमेणैव समिदाज्यचरून् क्रमात् |
तिलं च सर्षपं मन्त्री होमयेदृत्विजैस्सह ||

ईशान्ये पूर्वभागे च कलशान् स्थापयेत् गुरुः |
यावद्वर्षमितं मुग्धे शिवकुम्भं च वर्धिनीम् ||

तावत्संख्यान् सुसंपूज्य होमान्ते सेचयेच्चमाम् |
अष्टगन्धैस्समालिप्य वस्त्राभरणपुष्पकैः ||

प्. १३४) नैवेद्यं दीपजालैश्च तोषयेच्च सुरेश्वरि |
प्रार्थयेद्यजमानस्तु स्वर्णपुष्पकरस्थितः ||

देवदेव जगन्नाथ संसाराब्धि भयापह |
तुलामारोढुमिच्छामि त्वत्प्रीत्यर्थं त्वदाज्ञया ||

इति पुष्पाञ्जलिं दत्वा तुलामण्टपमाविशेत् |
संपूज्य च तुलां मन्त्री ब्रह्माविष्णुशिवादिकान् ||

विष्णुमायां जगद्धात्रीं प्रतिमां स्वर्णनिर्मिताम् |
तुलाकूटे च मध्ये च स्थापयेत्पूजयेच्च माम् ||

दक्षिणे विष्णुमभ्यर्च्य वामे ब्रह्माणमर्चयेत् |
दिक्पालकांश्च सम्पूज्य परितश्च यथाक्रमम् ||

तुलापात्रे च रज्वोश्च अश्विन्यौ चन्द्रभास्करौ |
शूलपाणिं परशुपाणिं चतुर्वेदान् यथाक्रमम् ||

मृत्युञ्जयं तुलाद्रव्ये पूजयेत्स्वस्वनामभिः |
गन्धपुष्पैः समभ्यर्च्य नैवेद्यान्तं सुरेश्वरि ||

प्रार्थयेद्यजमानस्तु कृताञ्जलिपुट स्थितः |
नमस्ते जगदाधारे नमस्ते सर्वसाक्षिणे |

प्. १३५) मामुद्धर तुलादेवि रक्ष रक्ष नमोऽस्तुते |
इति संप्रार्थयेद्भक्त्या फलस्वर्णकर स्वयम् ||

प्रदक्षिणत्रयं कृत्वा वेदमङ्गलनिस्वनैः |
तुलाद्रव्यं च पूर्वोक्तं स्वस्य दक्षिणतो न्यसेत् ||

वामे तुलां समारोप्य उपविश्य गुरूत्तमः |
किञ्चिद्द्रव्यं विशेषेण स्वस्माद्भारं सुरेश्वरि ||

करतालैर्वेदघोषैः गोविन्देति समुच्चरेत् |
क्षणमात्रं तत स्थित्वा मनसा चिन्तयेच्च माम् ||

त्रिरावृत्या च सन्तोल्य तुलापात्रमधो नयेत् |
अवरुह्यं फलं स्वर्णं गुरवे च समर्पयेत् ||

अलङ्कारं च वस्त्रं च गोभूम्यादि विशेषतः |
पूजयेच्च यथा भक्त्या दानानि विविधानि च ||

ब्राह्मणेभ्यश्च दत्वा तु सवत्सां गां सुरेश्वरि |
दक्षिणां दापयेद्भक्त्या कर्मकृद्भ्यश्च देशिकः ||

तुलाद्रव्यं च विभजेद्देवतार्थं विभागकम् |
भूमिदानार्थमेकं च दापयेच्च पृथक् पृथक् ||

प्. १३६) ब्राह्मणान् भोजयेत्पश्चात् यथाशक्त्या वरानने |
विप्राशीर्वचनं गृह्य तदन्ते च समर्पणम् ||

तुलाभारं मयेत्युक्तं देवतार्थं सुरेश्वरि |
तव स्नेहेन वक्तव्यं किमन्यत् श्रोतुमिच्छसि ||

इति श्रीवातुलोत्तरे दुर्गाभेदे शिवपार्वतिसंवादे काम्यकाण्डे 
तुलाभारक्रियाविवरणं नाम द्वात्रिंशत्पटलः |





|| स्वस्ति ||

वन्दे विघ्नेश्वरं देवं सर्वविघ्नादिदैवतम् |
तन्नमामि गणाध्यक्ष वन्दे वाञ्छितसिद्धये ||

देव्युवाच -

भस्मोद्धूलितसर्वाङ्ग जटाजूट दिगम्बर |
पषप्रदोषकालेषु विष्णुब्रह्मादिकैश्शिव ||

सर्वदेवगणैश्शम्भो सिद्धविद्याधरैस्सह |
किन्नरैर्यक्षगन्धर्वैर्मुनिसङ्घैस्समावृत ||

परिवारगणैस्सार्धं सर्वलोकहिताय च |
गुह्याद्गुह्यतमं सम्यक् रहस्यं सुरदुर्लभम् ||

परिपृच्छामि देवेश प्रसन्नात्मन् जगत्पते |
अष्टाविंशतिमन्त्राणि वातुलान्तानि शङ्कर ||

त्वयेरितानि गोप्यानि तानि भेदानि सम्यक् |
येष तन्त्रेषु मल्लिङ्गलक्षणादि कथं वद ||

लक्षणं पञ्च सूत्राणां सकृन्मल्लिङ्गपीठयोः |
लिङ्गाङ्गकल्पनं सम्यग्गेहबन्धनलक्षणम् || ६ ||

प्. १३८) लिङ्गगेहादिमानानि मटपं प्राङ्कणादिकम् |
प्राकारद्वारहर्म्यादि मूलप्रासादलक्षणम् ||

द्वारादिबलिदेवानां वाहनस्य ध्वजस्य च |
तेषां पृथक् पदं देव वापी कूपतटाकयोः ||

परितः परिवाराख्यविम्बानां लक्षणं कथम् |
तेषां च निलयानां चेदायतं चोन्नतं वद ||

द्रव्याम्बर नागारगेहे बन्धन लक्षणम् |
स्नान याग सभास्थान कुण्डानां चैव लक्षणम् ||

आयुधानमथास्त्राणां लक्षणं तत्पदं वद |
प्रासादगोपुराग्रादि कुम्भन्यासक्रमः कथम् ||

देशिकादि द्विजातीनां पदं तद्गेहबन्धनम् |
नृपादीनां च सर्वेषामालयानां च लक्षणम् ||

गोशालादि गजाश्वानां कथमापणिकादिनाम् |
चाराणां सेवकादीनां वाद्यकानां गृहादिकम् ||

कथं रतिस्थलं देव वैश्यानां निलयं वद |
स्वर्णकारादिजातीनां कांस्यताम्रकृतां पदम् ||

प्. १३९) रजकाद्यम्बरकृता चक्रिणां ध्वजिनां गृहान् |
शिल्पिनामम्बराणां च पदं सन्धिकृतां वद ||

पुष्पोद्यानस्थलं कुत्र सूत्रसोपानलक्षणम् |
पुष्पन्यासस्थलं देव तुलस्या वाल लक्षणम् ||

शिबिकादिरथाङ्गानां निलयं लक्षणादिकम् |
आतिथेयान्न संस्थानं दीपस्तम्भस्य लक्षणम् ||

दीपजालादिमालानां रथवीथ्यादि लक्षणम् |
सोपानस्योपवीथीनां लक्षणं च कथं वद ||

पूजकास्पर्शकाश्चैव लिङ्गस्या स्पर्शकां पद |
आचार्यलक्षणं किं वा नित्यकर्मक्रमः कथम् ||

नैमित्तिकार्चनं कर्म पवित्रारोपणं कथम् |
नित्यनैमित्तिके काम्ये स्नानकर्मक्रमः कथम् ||

तवोत्पत्तिः कथं भेदं नवदुर्गाविधिः कथम् |
तुलाभारक्रियां देव कृतिकादीपलक्षणम् ||

वत्सरोद्युत्सवं कालं रथारोहक्रमं वद |
दमनारोपणं देव वसन्तोत्सवलक्षणम् ||

प्. १४०) बन्धोत्सवक्रियाजालं बन्धनत्पेषणं वदा |
तद्द्रव्यं साम्प्रदायं च बन्धे जीर्णे कथं वद ||

जयघण्टा महाघण्टा क्षुद्रघण्टादिनां हर |
करकापात्रजालादि करणानां च लक्षणम् ||

भेरीपटहशङ्खादि वाद्यानां मौरिणां तथा |
वीणामृदङ्गतालादि तित्तिवीणादिनादकम् ||

नित्यादि कर्मलोपानां प्रायश्चित्तविधिः कथम् |
लिङ्गे बिम्बे तदङ्गेचेद्भिन्ने नष्टे हृते कथम् ||

मूलप्रासादशिखरे मण्टपे गोपुरादिके |
तदग्रकलशे देव प्राकारे प्राङ्कणादिके ||

दीपस्तम्भे ध्वजे द्वारे परिवारे च वाहने |
बलिपीठ गणे यत्र पात्रजालादिकेऽथवा ||

देशिकादिजनस्तोमे चारके सेवकादिके |
वाद्यजाले वादके चेत्पतिते च मृते कथम् ||

हलिते खण्डिते भिन्ने पलिते दहने यथा |
कदाचिदद्भुतोत्पाते परराजभये कथम् ||

प्. १४१) यस्मिन् तन्त्रे च यद्गुह्यं मन्त्रमुद्रादिलक्षणम् |
देवताविवृतिं सर्व कर्मणां नैत्रिकादिनाम् ||

एतत्तन्त्रे च तत्सर्वं विस्तरा प्राणवल्लभा |
प्रीत्या मुदा महादेव मम सान्निध्य हेतवे ||

ससाम्प्रदाय युक्तात्मन् ब्रूहि मे भोगदायक |

इति श्रीपरमरहस्ये वातुलोत्तरे शिवं प्रति पार्वतीसंवादे प्रश्ने 
निरूपण पटलः प्रथमः ||




अथातः संप्रवक्ष्यामि तव लिङ्गादिलक्षणम् |
कलाभेदं चोद्भवं च सकृत्त्वल्लिङ्गपीठयोः ||

लक्षणं पञ्चसूत्रं च गेहबन्धनलक्षणम् |
तदङ्गे कल्पनं देवि क्रमेण शृणु पार्वति ||

लयं गच्छन्ति भूतानि संहारे त्वखिलं यतः |
सृष्टिकाले यथा सृष्टिस्तस्माल्लिङ्गमुदाहृतम् ||

द्विविधं लिङ्गमाख्यातं निष्कलं सकलं प्रिये |
प्. १४२) निष्कलं मम रूपं च सकलं तव रूपकम् ||

उभयोस्संपुटं यत्र लिङ्गाकारसमुद्भवम् |
परात्परतरं ह्यस्मात् शिवशक्तेस्समुद्भवम् ||

निष्कलं हि कलाहीनं सकलं तु कलान्वितम् |
सकलं निष्कलोपेतं लिङ्गाकारं महेश्वरि ||

मुनिदेवमनुष्यैश्च पूजितं लिङ्गमादरात् |
योगिनां रक्षणार्थाय शास्त्राणामुद्भवाय च ||

प्राणिनामुपकाराय देवतानां हिताय च |
राक्षसानां वधार्थाय तस्माल्लिङ्गसमुद्भवम् ||

स्वयम्भुवं साम्बलिङ्गं दुर्लभं च वरानने |
स्वर्णरेखा च मद्भेदं तव भेदं च चिह्नितम् ||

तव भागे चाधिके च सर्वलिङ्गोत्तमोत्तमम् |
सर्वाभीष्टप्रदं लिङ्गं तव लोके प्रशस्यते ||

राजतं यत्र दृश्यन्ते चिह्नं विष्णोश्च शक्तयः |
प्रवालं यत्र दृश्यन्ते ब्रह्मशक्त्या सरस्वती ||

ऊर्ध्वरेखा भवेच्छक्तिः तिर्यग्रेखा शिव स्मृतः |
प्. १४३) इति चिह्नानि वर्तन्ते दुर्लभं शृणु पार्वति ||

त्र्यङ्गुलोर्ध्वे यदा लिङ्गं दृश्यते च महेश्वरि |
पञ्चाङ्गुलं नवान्तं च भुक्तिमुक्तिप्रदं नृणाम् ||

फक्वजम्बूफलाकारं नालिकेराकृतिं शिवे |
वर्तुलं पङ्कजाकारं त्वल्लिङ्गं पुत्रपौत्रदम् ||

नदीतीरे सङ्गमे च उद्याने पर्वते तटे |
एषु स्थाने समुद्भूते नवलिङ्गे महेश्वरि ||

सर्वाभीष्टप्रदं लोके राज्ञो राज्याभिवृद्धिदम् |
लिङ्गलक्षणमाख्यातं पीठलक्षणमुच्यते ||

लिङ्गस्य विस्तरं पीठं उन्नतं वा महेश्वरि |
तत्समं चतुरश्रं स्यात्तन्नालं च तदर्धकम् ||

उन्नतं च तदर्धं स्यात् एकदित्रि च पट्टिकाम् |
वाणीं लक्ष्मीं महाकालीं ब्रह्माविष्णुं च रुद्रकान् ||

तव पीठं च शक्तिश्च आश्रितं च उभौ स्थितः |
लिङ्गमूलेन संस्थाप्य सर्वलक्षण लक्षितम् ||

ऊर्ध्वभागं च त्यक्त्वादौ लिङ्गं संयोज्य पीठके |
प्. १४४) पूर्वास्यं च स्थितं लिङ्गं प्रणालं चोत्तरे न्यसेत् ||

प्रत्यङ्मुखस्य लिङ्गस्य प्रणालं दक्षिणे न्यसेत् |
उदङ्मुखस्य लिङ्गस्य पश्चिमाभिमुखे न्यसेत् ||

दक्षिणाभिमुखे लिङ्गे पूर्वस्याभिमुखे न्यसेत् |
पीठाधिके भवेन्मृत्युः हीने लिङ्गे महेश्वरि ||

पञ्चसूत्रविहीनश्चेत् कुलक्षयकरं नृणाम् |
पीठस्य लक्षणं प्रोक्तं गेहबद्धं ततः शृणु ||

प्रीतस्य त्रिगुणं गर्भं तदर्धं चान्तरं प्रिये |
द्वारद्वयसमायुक्तं लक्ष्मीमण्टपबाह्यतः ||

गर्भस्य द्विगुणं कुर्यात् तद्द्वारं च प्रकल्पयेत् |
मण्टपस्य त्रिगुणितं प्राकारं परित प्रिये ||

वाहनं मण्टपं कुर्यात् तदर्धां च पार्वति |
प्राकारं च त्रिगुणितं बहिः प्राकारकल्पनम् ||

मण्टपस्याधिकं द्वारं बहिद्वारं तु पार्वति |
प्रथमे लिङ्गभित्तिस्याद्द्वितीये द्वारभित्तिका ||

तृतीये गोपुरे देवि चतुर्थे पीठभित्तिका |
प्. १४५) बहि प्राकारभित्ति स्यात् पञ्चमावरणं प्रिये ||

गर्भगृहे चतुस्तम्भं तद्बाह्ये चाष्टभिः प्रिये |
मण्टपे द्वादशस्तम्भं प्राकारादिषु सर्वतः ||

अष्टोत्तरशतस्तम्भं द्विशतं त्रिशतं प्रिये |
मूतियुक् पट्टिकादीनि अन्तरं च तदन्तरम् ||

गेहार्धं शिखरं कुर्यात् तदर्धं कलशे न्यसेत् |
स्वर्णरौप्यादिताम्राद्यैः कुम्भं कृत्वा च शिल्पिना ||

एक त्रिपञ्च कुम्भं स्यात् सप्तकुम्भं न्यसेत् प्रिये |
प्रासादादिषु सर्वत्र तत्कुम्भं स्थापयेद्गुरुः ||

शिल्पिशास्त्रोक्तमार्गेण गेहं कृत्वा विधानतः |
यदि हीने कृतं गेहे लक्षणं पूर्वमुक्तवत् ||

पूजा नार्हति तल्लिङ्गं पिशाच ब्रह्मराक्षसैः |
स भवेच्च महामारी तद्ग्रामे पीड्यते सदा ||

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन लक्षणं वीक्ष्य मुक्तवत् |
उपदेशद्गुरोश्शिल्पी कुर्वीत तव चालयम् ||

शिलाया निर्मितं गेहं कुलकोटि समुद्धरेत् |
प्. १४६) अन्ते मम पुरं प्राप्य इहैव सुखमश्नुते ||

चेष्टके दारुजं वापि पुत्रपौत्रादि सम्पदः |
सर्वभोगांश्च लभते सर्वत्र विजयो भवेत् ||

देहान्ते मम लोकं तु आप्नोत्येव न संशयः |
लक्षणं चालयस्योक्तं तदाङ्गानि निगद्यते ||

कुम्भं पीठं च वास्तुं च वाहनध्वजसंयुतम् |
एतत्पञ्चाङ्गमित्युक्तं तत्र दोषो मयोच्यते ||

कुम्भनाशे कीर्तिनाशं पीठनाशे धनक्षयम् |
वास्तुवाहननाशे तु ध्वजनाशे भवेद्यदि ||

नित्यादि सर्वकर्माणि पूजा नार्हन्ति च तदालये |
धर्मार्थं काममोक्षाणां न प्रशस्तं च पार्वति ||

देवतां सन्निधानार्थमसुराणां च नाशनम् |
तस्मात् पञ्चाङ्गयुक्तं च आलयं परिकल्पयेत् ||

आलयं चाङ्गमित्युक्तं द्वारपालादिकान् शृणु |

इति श्रीवातुलोत्तरे नित्यकाण्डे लिङ्गलक्षणादि 
गेहबन्धनलक्षणविधिर्नाम द्वितीयः पटलः |




अतः परं प्रवक्ष्यामि द्वारपालादि लक्षणम् |
वाहनं ध्वजपीठं स्यात् परिवारालयं शृणु ||

शिलादिताम्रकं वापि कांस्यं वा पित्तलं प्रिये |
राजतं स्वर्णजं श्रेष्ठं तव लिङ्गे विशेषतः ||

लिङ्गस्य पञ्चगुणितं उच्छ्रितं च महेश्वरि |
त्रिपञ्चहस्तमानं वा तव बिम्बाकृतिं गुरुः ||

हस्ते दण्डं च धृत्वाथ शङ्खचक्रादिधारिणः |
अन्तर्द्वारे गोपुरे च द्वारस्योभयपार्श्वतः ||

चण्डिकामम्बिकान्नाम द्वारपाले महेश्वरि |
श्लादिनी मोहिनी नाम गोपुरोभय पार्श्वतः ||

कात्यायिनी जयन्ती च लक्षणेन समन्विते |
सुदृढं स्थापयेद्देवि यथा विध्युक्त मार्गतः ||

तव लिङ्गे द्वारपाले लक्षणं कथितं प्रिये |
वाहनं च प्रवक्ष्यामि शिलादि द्रव्य भेदतः ||

लिऽऽगस्योर्ध्वं च कुर्वीत विस्तारं सार्धहस्तकम् |
लिङ्गस्य त्रिगुणं वाथ पञ्चस्यो लक्षणोक्तवत् ||

प्. १४८) स्थापयेद्विधिना मन्त्री पीठमण्टपयोर्ध्वजे |
इति भेदस्थले देवि वाहनस्य तु लक्षणम् ||

ध्वजस्य लक्षणं वक्ष्ये तव लिङ्गे महेश्वरि |
शिलादण्डं चन्दनं च देवदारुं च गन्धजम् ||

पद्मसारं गर्भसारं दृष्ट्वा दण्डं परिग्रहेत् |
शिखरस्थ घटाग्रस्य मिदं दण्डायतं प्रिये ||

पञ्चहस्ताधिकं कृत्वा खात्वा स्तम्भं च भूतले |
चतुरश्रं दण्डमूले एकद्वित्रिं च पट्टिकाम् ||

तदूर्ध्वे चाष्टधाराश्च तस्योर्ध्वे वर्तुलाकृतिः |
मस्तके वाहनं न्यस्य ध्वजवेदिं प्रकल्पयेत् ||

शिलाचेष्टकया बद्ध्वा सार्धहस्तप्रमाणतः |
पञ्चत्रयान्तरं कुर्यात् स्थापयेद्विधिना गुरुः ||

शिलादण्डं स्थापनं च वंशवृद्धिकर प्रिये |
दारुजं सर्वसंपत्तिः ताम्राद्यैः कवचे कृते ||

सर्वशत्रुजयं नॄणां स्वर्णं राज्यप्रदं शिवे |
ध्वजलक्षणमित्युक्तं बलिपीठं ततः शृणु ||

प्. १४९) शिलादि निर्मितं पीठं त्रिपञ्चाङ्गुलविस्तृतम् |
तस्योर्ध्वं च प्रकुर्वीत चतुरश्रं च वृत्तकम् ||

तत्तन्मूर्त्यङ्कितं पीठं पद्मं वाथ महेश्वरि |
चण्डिकाद्या देवताश्च कल्पये स्थापयेद्गुरुः ||

देवतांश्च ततो वक्ष्ये शृणु देवि यथाक्रमम् |
चण्डिकामम्बिकां सिंहं द्वारस्योभय चाग्रतः ||

दक्षिणे गणनाथं च शंकरं च महेश्वरि |
स्वस्वदिक्षु च दिक्पालान् ब्रह्माणं शाङ्करे दिशि ||

अनन्तं नैर्-ऋते स्थाने प्रथमावरणे शिवे |
द्वितीये सप्तमातृश्च पीठलक्षणमुच्यते ||

हस्तमात्रं च विस्तारं ऊर्ध्वं सप्ताङ्गुलं प्रिये |
वीरभद्रं गणेशं च तत्पीठे द्वारदेशतः ||

पङ्क्तिरूपं च तत्पीठे कमलाकृतिसप्तकम् |
तद्बहिश्च चतुर्दिक्षु ऊर्ध्वाधश्च स्थले शिवे ||

मातृभ्यो लोकमातृभ्यः सर्वमातृगणेष्वपि |
सर्वमातृगणाध्यक्षो लक्ष्मी भूचरि खेचरी ||

प्. १५०) यमदेशे च संप्राप्य शास्तारं च समीपतः |
वायोश्च पुरतो दुर्गा दुर्गासामीप्यतो गुहम् ||

धनदं सोमसामीप्ये स्थापयेच्च महेश्वरि |
सोमेशानन्तरे मध्ये मुण्डिनीं स्थापयेद्गुरुः ||

लिङ्गपीठाकृतिं कुर्यात् सप्ताङ्गुलसुविस्तरम् |
सप्ताङ्गुलं तदूर्ध्वे तु पञ्चसूत्रं सलक्षणम् ||

गोपुरद्वारपार्श्वे तु बहिरन्तश्च स्थापयेत् |
गोपुराग्रे महाकालीं करालीं वह्निगोचरे ||

यमदेशे च विरजां दैत्यदेशे च मन्दराम् |
विन्ध्याख्यां चैव वारुण्यां सुप्रभां वायुगोचरे ||

सौम्यस्थाने सिंहवक्त्रां शाङ्करे दैत्यमर्दिनीम् |
प्रागादि स्थापयेत्पीठं क्षेत्रपालं च शाङ्करे ||

विस्तारं हस्तमात्रं च चतुरश्रं सुपङ्कजम् |
त्रिपीठं च समायुक्तं तदूर्ध्वं हस्तमात्रकम् ||

क्षेत्रपालं च संस्थाप्य महापीठं ततः शृणु |
सार्धहस्तमितं कुर्यात् चतुरश्रं सविस्तरम् ||

प्. १५१) तदूर्ध्वं च समं लिङ्गं अष्टपत्रं च मूर्धनि |
त्रिपीठं च समायुक्तं पट्टिकां कारयेत् प्रिये ||

अधः पीठे चाष्टदिक्षु कमलाकृतिमुक्तवत् |
लिङ्गग्रे ध्वजसामीप्ये गोपुरद्वार बाह्यतः ||

स्थापयेच्च महापीठं देवताः परिकल्पयेत् |
ब्रह्मघोषीं सुघोषीं च यथेष्टं सुखरागिणीम् ||

सुमुखीं सुभुजां चैव प्रमोदिह्यात्मनीं पुनः |
प्रागादि परितः पीठे कल्पयेच्च महेश्वरि ||

पिङ्गलाख्यां त्वधः पूज्य सुकेशीमूर्ध्वतः प्रिये |
एवं संस्थाप्य तत्पीठे तव गेहे गुरुः शिवे ||

पीठस्य लक्षणं प्रोक्तं परिवारालयं शृणु |
बहिः प्राकारपरितः ईशानादि यथाक्रमम् ||

गर्भगृहं मण्टपं च पञ्च सप्तकरं प्रिये |
चतुरश्रायतं कुर्याद्धस्तमात्रं तदुच्छ्रयम् ||

भित्यन्तरद्वयं कुर्यात्तत्र द्वारं प्रकल्पयेत् |
चतुस्तम्भं चान्तराले तद्बहिश्चाष्टभिः प्रिये ||

प्. १५२) कूटाकारं च कुर्वीत शिल्पिशास्त्रोक्तमार्गतः |
तदग्रे कलशं न्यस्य कुम्भमेकं च स्वर्णजम् ||

स्थापयेत्परिवारांश्च वीरेशादि यथाक्रमम् |
षण्मुखं च गणेशं च गोपालं मारुतात्मजम् ||

तत्तन्मूर्तिं प्रकुर्वीत शिलादिद्रव्यभेदतः |
एकहस्तं त्रिहस्तं वा पञ्चहस्त नव प्रिये ||

लक्षणेन समायुक्तं तत्तदायुधभूषणम् |
तत्तद्वाहनसंयुक्तं शिल्पिशास्त्रे यथोक्तवत् ||

स्थापयेद्विधिना मन्त्री यथापूर्वोक्तमार्गतः |
परिवारालयं श्रेष्ठमन्यैश्च बहुभिः शिवे ||

कारयेद्बहुधा भक्त्या तत्तन्मूर्तिं तदालयम् |
स्थापयेद्विधिना मन्त्री बहिः प्राकारदेशके ||

परिवारालयं प्रोक्तं कूपस्थानं शृणु प्रिये |
तवालये चैशभागे प्राकारे च महेश्वरि ||

भूमिं खात्वा जलान्तं वा चतुरश्रं च वृत्तकम् |
विस्तारं च त्रिपञ्चा वा बध्वा चेष्टशिलादिभिः ||

प्. १५३) पुरुषान्तं जलं चान्तः द्वित्रिपूर्षमितं प्रिये |
मत्स्यः कूर्मं पङ्कजं च स्वर्णं वा राजतं प्रिये ||

निक्षिपेज्जलमध्ये तु छादयेत्फलकं प्रिये |
दर्शनं च न कुर्वीत शोधयेद्वर्षवर्षके ||

कूपलक्षणमित्युक्तं तटाकालक्षणं शृणु |
तवालयाग्रतः कुर्यात् पश्चिमे वाथ चोत्तरे ||

अशीतिहस्तं खात्वाथ चतुरश्र समन्ततः |
सोपानं च चतुर्दिक्षु शिलाभिश्चेष्टकैः प्रिये ||

बध्वा च पट्टिकां शिल्पी त्रिपञ्चनवकं पृथक् |
जलान्तं च दृढं वध्वा जलं च पुरुषावधि ||

पञ्चत्रीणिमितं खात्वा जलस्थानं प्रकल्पयेत् |
मत्स्यं कूर्मं पङ्कजं च कारयेल्लक्षणान्वितम् ||

विन्यसेच्च ततो मन्त्री मध्ये मण्टपलक्षणम् |
कारयेत्तव लिङ्गाग्रे तटाकं च मनोहरम् ||

यः कुर्याद्देवदेवेशि नृपो वा भूसुरोत्तमः |
वैश्यः शूद्रोऽथवा देवि सर्वान् कामानवाप्नुयात् ||

प्. १५४) अन्ये च मम सामीप्यं सत्य सत्यं वरानने |

इति श्रीवातुलोत्तरे नित्यकाण्डे द्वारपालादि तटाकलक्षणविधिर्नाम 
तृतीयः पटलः |




अथातः संप्रवक्ष्यामि द्रव्यागारादिलक्षणम् |
धनागाराम्बरगृहं स्नानयागगृहं पृथक् ||

नमस्ते देवदेवेश सर्वदेवनमस्कृत |
लिङ्गसंपूजकाक्के च रथाद्युत्सवकर्मणि ||

आचार्यत्वे च क श्रेष्ठः के जनास्पर्शका वद |
तथैवा स्पर्शका देव गर्भागारादि भेदतः ||

तत्र दोषं फलं शान्तिं श्रोतुमिच्छाम्यहं गुरो |

शिवः -

शृणु वक्ष्याम्यहं देवि सर्वं लोकहिताय च ||

राज्यकोशाभिवृद्ध्यर्थं रहस्य सुरदुर्लभम् |
चतुरङ्गबलार्थाय सुभिक्षार्थं मनोहरे ||

दीक्षावान् सकुलीनश्च वेदशास्त्रागमान्वितः |
प्. १५५) वंशवान् तत्त्ववेदी च स द्विजो लिङ्गपूजकः ||

कुटुम्बी सत्यवादी च लिङ्गार्चनरतः शुचिः |
लिङ्गसान्निध्यवेत्ता च मितभाषी जितेन्द्रियः ||

याज्ञिकश्चास्तिको धर्मी कृतसंस्कारपूर्वकः |
वर्णाश्रमाचारपरः तव लिङ्गार्चनार्हकः ||

मदमात्सर्यरहितः कृतदीक्षोधिदीक्षितः |
दयावान् दानशूरश्च सदा सन्तुष्टवान् क्षमी ||

जनानुसारमतिमान् साम्बलिङ्गार्चने वरः |
स्थिरलिङ्गादिलिङ्गानां पूजका स्पर्शका इमे ||

आचार्यलक्षणं वक्ष्ये शृणु देवि वरानने |
आर्यावर्तोद्भव श्रीमान् सर्वलक्षणलक्षितः ||

यत्र विप्रास्सदाचाराः यतयश्च तपोधनाः |
सन्ति वेदास्तथा यज्ञाः आर्यावर्त इति स्मृतः ||

वयष्षोडशकादूर्ध्वमधस्सप्ततिरुच्यते |
क्रियादिज्ञानपर्यन्तमेकतन्त्रे सुनिश्चितम् ||

अध्यापनं च कर्तव्यमष्टाविंशति संहिताः |
प्. १५६) उक्तानि प्रतिसिद्धानि पुनः संभावितानि च ||

सापेक्ष निरपेक्षाणि मम वाक्याह्यनेकधा |
प्रतिष्ठाद्युत्सवन्नृत्त कर्म कुर्याद्विचक्षणः ||

देवाग्निपूजको नित्यं गुरुभक्तिपरायणः |
सांप्रदाय विशुद्धात्मा दीक्षां दद्याच्च शिष्यके ||

देवताव्याप्तितत्वज्ञः षड्विधाध्व विशारदः |
आस्तिकः कर्म कुर्वीत आचार्यः श्रेष्ठ उच्यते ||

अन्यथा तु कृतं यत्तु आभिचारस्तथैव च |
तत्फलं देवदेवेशि कर्तुर्वंशस्य नाशनम् ||

देवी -

आचार्य वंश देवेश भवेद्बहुजने यदि |
तत्कर्मकेन कर्तव्यं वदशम्भो मयि प्रिय ||

शिवः -

शृणु देवि वरारोहे तव स्नेहान्मयाधुना |
प्रवक्ष्यामि समासेन शिवदं वृद्धिदं प्रिये ||

वयोवृद्धेन तद्वंशे तान्त्रिकं तु समाचरेत् |
प्. १५७) तदन्येन कृतं चेत्तु शत्रभिर्भयमादिशेत् ||

रोगबाधा भवेत्सद्यो तद्राष्ट्रे तु विशेषतः |
तस्माद्यत्नेन गिरिजे वयोहीनो न कारयेत् ||

तद्वृद्धेनैव कुर्वीत कीर्ति श्रीराज्यसिद्धये |
राजवंशे तथा देवि प्रभुवंशे तथैव च ||

गृहिणा यज्विना वंशे तत्तदार्येण कारयेत् |
अन्यथा दोषमाप्नोति तस्माद्यत्नेन वर्जयेत् ||

इति सम्यक् समाख्यातं प्रश्नोत्तरमहं प्रिये |

देवि -

यद्यकस्माद्वय श्रेष्ठो पूजाञ्चोत्सवकर्मणि ||

न कृते चेत्तदादेक कथं कर्मकृतं वद |
देशिकेन्द्रेण न कृते यद्यकस्मान्महेश्वर ||

उत्सवादीनि कर्माणि कर्तव्यं केन च प्रभो |

शिवः -

उत्सवादीनि कर्माणि न कृते च गुरुः प्रिये ||

देशिकेन्द्रस्य सहजः कनिष्ठो वा महेश्वरि |
प्. १५८) तत्पुत्रो वाथ पौत्रो वा बान्धवो वा तदाज्ञया ||

सदीक्षितास्तदादेशाः आगमार्थ विशारदाः |
सगोत्रजांश्च कुर्वीत नोक्तदोषः कथञ्चन ||

आर्यकेनार्चिते मूढैः गायत्र्याक्षर समन्वितम् |
यावद्वर्षसहस्राणि तवन्निरयमश्नुते ||

तत्कर्म निष्फलं देवि न सान्निध्यं न संशयः |

देवी -

इदानीं श्रोतुमिच्छामि आचार्यस्य जटाधर ||

ब्रह्महत्यादि पापे च यदि प्राप्ते कथं वद |

शिवः -

शृणु देवि प्रवक्ष्यामि आचार्यस्य द्विजस्य च ||

ब्रह्महत्यादि पापं वा उपपातकमेव वा |
ज्ञानादज्ञानतो वापि यदि प्राप्ते वरानने ||

तत्र कर्म न कुर्वीत आचार्यः सर्वकर्मसु |
प्रायश्चित्तं कदा नास्ति ब्रह्महत्यादि संभवे ||

यद्यकस्मात्परोक्षेत पातके चोपपातके |
प्. १५९) प्रायश्चित्तेन शुद्धिः स्यात् यथा दोषबलाबलात् ||

तत्पापं च निवृत्याथ नृपस्यानुज्ञया शिवे |
ततः कर्मार्हको देवि तत्र कर्म समाचरेत् ||

प्रायश्चित्ताद्विना तन्त्र कर्म कुर्यान्न बुद्धिमान् |
न स्पृशेल्लिङ्गबिम्बे वा नार्चयेच्च महेश्वरि ||

यदि बिम्बं स्पृशेल्लिङ्गं पूजां चोत्सवमाचरेत् |
न सान्निध्यं भवेल्लिङ्गे लक्ष्मीर्ग्रामाद्बहिर्गता ||

चतुरङ्गबलं हन्ति तद्राजा मृत्युमाप्नुयात् |
शत्रुभिः पीड्यते देवि ज्वरापस्मारकादिभिः ||

तस्माद् ज्ञात्वा गुरुः सम्यक् प्रायश्चित्तं समाचरेत् |
आचार्यलक्षणं प्रोक्तं अस्पृश्यान् शृणु पार्वति ||

लिङ्गस्या स्पर्शकान् देवि कृतदोषजनानपि |
अदीक्षितोर्चिते लिङ्गे त्वसान्निध्यं भवेद्ध्रुवम् ||

अदीक्षितश्चतुर्वेदी न स्पृशेच्चापि मार्चयेत् |
बुभुक्षुर्वा मुमुक्षुर्वा समयी साधकोऽपि वा ||

आचार्यो दीक्षितो देवं पूजयेत्स्वर्थसिद्धये |
प्. १६०) यथा मृगपतिं दृष्ट्वा भीतो याति वने गजः ||

अदीक्षितेऽर्चिते लिङ्गे तथा भीतो महेश्वरि |
श्रद्धाहीनोऽति कृपणो बहुभाषितदीक्षितः ||

कृतघ्नो वेदहीनश्च दुराचारी च दुर्जनः |
लिङ्गमस्पर्शकाश्चैते सत्यहीनादयो द्विजाः ||

तव लिङ्गादिकं लिङ्गं स्थिराख्यं सम्पदात्मकम् |
तस्माद् ज्ञात्वा द्विजा ह्येते न स्पृशेयुः कदाचन ||

प्रमादा स्पर्शयेयुस्ते त्वसान्निध्यं भवेद्ध्रुवम् |
तस्मादित्थं मुहुर्ज्ञात्वा शान्तिकर्म समाचरेत् ||

गेहप्रवेशकान् वक्ष्ये मुखनास्यादि भेदतः |
श्रोत्रियास्सुखनास्यन्तं गन्तुं योग्यं वरानने ||

रमामण्टपमध्यन्तं द्विजास्सर्वेऽपि वन्दिताः |
प्रमादादग्रगतिषु मूलं प्राणमनुं जपेत् ||

पृथक् सहस्रसंजप्य शतकुम्भैश्च सेचयेत् |
द्विजेतरा खा(पा)लिकान्तं क्षत्रिया वाहनान्तकाः ||

वैश्याः शूद्राः प्राङ्कणान्तं तदग्रगमनादिषु |
प्. १६१) महाशान्तिं प्रकर्तव्यं नान्दी गव्यादि मान्त्रिकः ||

पुण्याहं वाच्य वरयेद्देशिकं च हिरण्यदम् |
चत्वारो होतृकान्वेदपारगांश्च तथा गुरुः ||

जापकं दशविप्रांश्च सेचकान् रुद्रसंख्यकान् |
वरयेन्मूलमन्त्रेण लिङ्गपञ्चामृतादिकैः ||

रुद्रमन्त्रैश्च सूक्ताद्यैस्सलिलैर्गन्धसंयुतैः |
होमयेत्तव मूलेन तवास्त्रेण कलाधरे ||

मनुना शान्तिदुर्गाया घोरदुर्गादिमन्त्रकैः |
समिदाज्यं चरुं क्षौद्रं तुटिकं सर्षपं तिलम् ||

गोक्षीरं चैव दूर्वाग्रमयुतार्धाहुति क्रमात् |
जपपारायणैस्सार्धं होमयेन्ननुवित्तमः ||

तवमूलं तवास्त्रं च पञ्चदुर्गामनून् क्रमात् |
गणेशं योगिनीमन्त्रान् चण्डीन् सप्तशतीन् गुरुः ||

अयुतार्धं सहस्रं च पृथक् मन्त्रं जपेत्तदा |
पुनः पूर्णाहुतिं कुर्यात्सम्पातं च समर्पयेत् ||

सहस्रार्धघटैस्सिञ्चेत् तस्यार्धैश्च तदर्धकैः |
प्. १६२) बहुधा पूजयेद्देवीं शाल्याद्यन्नं निवेदयेत् ||

दीपजालं परिभ्राम्य दानं दशविधं पुनः |
दत्वा विप्रगणान् भोज्य क्रियाजालं समर्पयेत् ||

दक्षिणां दापयेदन्ते प्रवेशाघहराय च |
शान्तिं विनाशदुर्भिक्षं सन्निधानं विनश्यति ||

तस्माच्छान्तिं प्रकर्तव्या गुरुः प्रागुक्तमार्गतः |
रजको नापितश्चैव कर्मकारी ध्वजी प्रिया ||

चित्रतारः कुलालश्च पुनरम्बरसन्धिकृत् |
कैवर्तकः स्वर्णकारी ध्वजान्तं प्रविशेत्सदा ||

दोषभागग्रगमने राष्ट्रनाशो बलक्षयः |
राजा च निधनं यायारनावृष्टिर्भविष्यति ||

मूलेन घोरदुर्गाया मन्त्रेण च गुरूत्तमः |
शान्तिं प्रागुक्तवत्कुर्यात् सहस्रार्धघटैः शिवाम् ||

विप्रमुख्यांश्च संभोज्यां महाभूतबलिं हरेत् |
मृतजातादिकोत्पन्नसूतकाविष्टमानुषे ||

बलिद्वारादिलिङ्गाङ्गं प्रविष्टे चेत्कथं वद |
प्. १६३) प्राकारे प्राङ्कणे देवि वाहनाख्ये रमा स्थले ||

नास्यङ्गभीसभास्थाने परिवारालयादिके |
द्रव्यम्बर धनागारमातिथेयान्नसद्मनि ||

नैवद्यभक्षशालायां प्रासादशिखरादिके |
ध्वजालये महापीठे गोपुरे धर्ममण्टपे ||

तवालये च सर्वत्र रथवीथ्यां च मानिनी |
वृद्धिक्षय मघारिष्टजने चैव प्रवेशिते ||

पृथक् दोषं प्रवक्ष्यामि विस्तरेण नगोद्भवे |
दुर्भिक्षं रोगबाधा स्याच्छत्रुबाधा भवेत्सदा ||

परराजभयं राज्ञो राजसैन्यं विनश्यति |
तद्राजा मृतिमाप्नोति बलनाशो धनक्षयः ||

निधनं कोशनाशश्च राजदानि विनश्यति |
धान्यनाशं च सस्यादि राज्यनाशं न संशयः ||

कीर्तिनाशो भूतबाधा महामारी भयं नृणाम् |
सम्पज्जालादिकं सर्वं नाशमाप्नोत्यसंशयः ||

इत्यद्यांश्च महुर्ज्ञात्वा धनरज्याभिवृद्धये |
प्. १६४) सूतकाविष्टमनुजः कदाचिन्न प्रवेशयेत् ||

सकृप * * क्ष्यामि शान्तिं विघ्नेशार्चनपूर्वकम् |
नान्दीगव्यादि पुण्याहं वाचयेत्तदनन्तरम् ||

गुरुं च धनदं चैव होतृकान् घोषकान् पृथक् |
चतुरो वरयेद्देवि जापकान् नवसंख्यकान् ||

सूतकांश्च तथा विप्रान् सेचकारुद्रसंख्यकान् |
लिङ्गशुध्यन् गव्यमन्त्रैरादौ गव्येन सेचयेत् ||

पुनः पुण्याहतोयेन लिङ्गं पञ्चामृतैः परम् |
रुद्रमन्त्रैश्शुद्धजलैः सूक्तैश्च नवभिः शिवाम् ||

सूक्तनामानि वक्ष्यामि श्रीसूक्तं तव संज्ञकम् |
पञ्चदुर्गादिसूक्तांश्च सूक्तं प्रत्यङ्गिराख्यकम् ||

रमासूक्तादिभिः स्निग्धे सूक्तनाम मयेरितम् |
गव्यमन्त्रेण तद्गव्यं प्राणाख्येन पयो गुरुः ||

चरुभिः समिदाज्याद्यैः गव्येन पयसा हुनेत् |
तथा सहस्रसंख्यान्तश्चाहुतिर्मनुवित्तमः ||

सहस्रार्धाहुतिभिर्वा शतमष्टोत्तराहुतिः |
प्. १६५) पुनः पूर्णाहुतिं कुर्यात् सम्पाताज्यं समर्पयेत् ||

सूतकाविष्टमत्ये चेत् यत्र यत्र गमिष्यति |
तत्तन्मूलेन होतव्यं पृथगेवं विचक्षणः ||

शतकुम्भे तदा सिञ्चेत् सर्षपं लवणं तिलम् |
कूश्माण्डं माषधान्यं च भूसुरेभ्यः प्रदापयेत् ||

बहुविप्रांश्च संभोज्य पूजयेन्मूल देवता |
साधारणक्रमो ह्येवमधिपं प्रोच्यतेऽधुना ||

गर्भे नास्यां रमास्थाने प्रतिष्ठे सूतकान्विते |
द्विजे चैव महाशान्तिक्रिया प्रागुक्तमार्गतः ||

प्राणमन्त्रेण मूलेन तवाङ्गमनुभिस्ततः |
अयुतार्धश्च तस्यार्धतदर्धश्चाहुतीर्हुनेत् ||

स्नपये घटसाहस्रैस्सहस्रार्धेस्तदर्दकैः |
गोभूम्यादीनि दानानि दद्यात्तद्दोष शान्तये ||

विप्रांश्चैव बहून् भोज्या शेषं कर्म पुरोक्तवत् |
ब्रह्महा मद्यपा स्वर्णस्तेयी च गुरुतल्पगः ||

तत्संयोगादयो विप्राः लिङ्गगेहं नगात्मजे |
प्. १६६) न विशेयुर्न सन्देहो प्रमादाद्देवतालयम् ||

यदि प्रवेशयेयुस्ते प्राकारादिप्रभेदके |
पृथक् दोषं च तच्छान्तिं शृणु देवि यथाक्रमम् ||

ब्रह्महत्यापिते मन्त्ये प्राकारान्त प्रवेशिते |
राज्ञो राष्ट्रस्य भङ्गत्वं दुर्भिक्ष स्यान्न संशयः ||

तज्जनं च परित्यज्य विधिवच्छान्तिमाचरेत् |
तत्र शान्ति प्रकुर्वीत अकृते बहुदोष भाक् ||

मण्टपे सुख नास्ये चेत् प्रविष्टे ब्रह्मघातके |
परराजभयं राज्ञो विराज्यत्वं न संशयः ||

धनदारादि नाशस्यात् राजभोगस्तथैव च |
तस्माज्ज्ञात्वेति दोषौघान् तत्क्षणात्तं परित्यजेत् ||

शान्तिं च विधिवत् कृत्वा महाभूतबलिं हरेत् |
ब्रह्महा गर्भगेहान्तः प्रविष्टे चेन्महेश्वरि ||

प्रमादाल्लिङ्गसंस्पर्शे सन्निधानं विनश्यति |
राज्ञो मृतिर्भवेत्सद्यो राजदानी तथैव च ||

शत्रुबाधा विराज्यत्वं राजवंशक्षयो भवेत् |
प्. १६७) तस्यामात्यास्सैन्यपाद्याः विनश्यन्ति न संशयः ||

महामारीभयं नॄणां प्रजानाशो भविष्यति |
परित्यज्य तदै शू ब्रह्महादि जनान् गुरुः ||

पुनः शान्तिं प्रकर्तव्या वक्ष्यमाणेन मार्गतः |
तच्छान्तिं संप्रवक्ष्यामि संक्षेपेण कलाधरे ||

विनायकं समभ्यर्च्य नान्दीकर्म ततः परम् ||

पुण्याहं वाचयेत्तत्र पवमानादिमन्त्रकैः |
प्राकारवेशनी देवमष्टोत्तरशतैर्घटैः ||

सेचयेत्तद्विधानेन न प्राङ्कणे च प्रवेशिते |
स्नपये द्विशतैः कुम्भैः अष्टायुग्माधिकैः शिवान् ||

मण्टपे भूसुराभ्ये च सुखशालां प्रवेशिते |
सहस्रार्धघटैः सिञ्चैः देव देवीं च शाम्भवीम् ||

लिङ्गगेहं प्रविष्टश्चेल्लिङ्गसंस्पर्शने यदि |
विधिवद्घटसाहस्रैः साम्बलिङ्गं तवात्मकम् ||

ततो होमं प्रकुर्वीत मम गायत्रिमन्त्रतः |
मूलमन्त्रेण घोरेण प्राणमन्त्रेण देशिकः ||


प्. १६८) अयुतार्धार्धाहुतिभिः अयुतार्धाहुतिर्हुनेत् |
अयुतं मण्टपेनास्यां लिङ्गगेहप्रवेशने ||

समिदाज्यादिभिर्द्रव्यैः हुनेत् सार्धायुताहुतिः |
गायत्रीं मूलमन्त्रं च घोरमन्त्रीं नवाक्षरीम् ||

ब्रह्ममन्त्रं च दिक्पालान् परिवारमनूनपि |
जपेद्धोमावसानान्तं दशदानं ततः परम् ||

अन्नदानादिकं दद्यात्तद्दोषशमनाय च |
भोजयेद्बहुविप्रांश्च प्राकारादि स्थले शुचा ||

इति श्रीवातुलोत्तरे दुर्गाभेदे नित्यकर्मकाण्डे शिवपार्वतीसंवादे 
लिङ्गपूजकादि निरूपणं नाम अष्टादश पटलः |




महादेव नमस्तुभ्यं महीपति हिता (सुखा)य च |
नमस्ते जगदाधार नमस्ते फाललोचन ||

मल्लिङ्गे नैत्तिकं कर्म घटिभेदेन शङ्कर |
तत्कर्मनिवृतिर्नाम घटिभेदेन विस्तरात् ||

प्. १६९) उषत्कालादि रात्रान्तं गुरुः कालादि मानिनी |
शृणु वक्ष्ये विशेषेण सम्पद्राज्याभिवृद्धये ||

उषःकाले कमुत्थाय स्वगुरुं चिन्तयेद्बुधः |
नमस्ते देवदेवेश सर्वदेवनमस्कृत ||

लिङ्गसंपूजकाः के च रथाद्युत्सवकर्मणि |
आचार्यत्वे च कः श्रेष्ठः के जना स्पर्शका वद ||

तथैवास्पर्शका देव गर्भागारादि भेदतः |
तत्र दोषं फलं शान्तिं श्रोतुमिच्छाम्यहं गुरो ||

श्रीशङ्करः -

शृणु वक्ष्याम्यहं देवि सर्वलोकहिताय च ||

राज्यकोशाभिवृद्ध्यर्थं रहस्य सुरदुर्लभम् |
चतुरङ्गबलार्थाय सुभिक्षार्थं मनोहरे ||

दीक्षावान् सत्कुलीनश्च वेदशास्त्रागमान्वितः |
वंशवान् तत्त्ववेदी च स द्विजो लिङ्गपूजकः ||

कुटुम्बी सत्यवादी च लिङ्गर्चनरतः शुचिः |
लिङ्गसान्निध्यवेत्ता च मितभाषी जितेन्द्रियः ||

प्. १७०) याज्ञिकश्चास्तिको धर्मी (इदुहिन्दि सम्मन्ध) कन्नडलिपि
महादेव नमस्तुभ्यं महीपतिसुखाय च ||

महाजनमुदार्थाय राज्यकोशाभिवृद्धये |
नमस्ते जदाधारे नमस्ते फाललोचन ||

मल्लिङ्गे नैत्तिकं कर्म घटिभेदेन शंकर |
तत्कर्मविवृतिर्नाम कथं कर्ममितं शिव ||

विप्रसंख्यान्दैशिकादि पृथक् तेषां च दक्षिणाम् |
तत्तन्मन्त्रं तत्पलं च श्रोतुमिच्छाम्यहं वद ||

शङ्कर उवाच -

त्वल्लिङ्गे नैत्तिकं कर्म घटिभेदेन विस्तरात् |
उषःकालादि रात्रान्तं गुरुः कालादि मानिनी ||

शृणु वक्ष्ये विशेषेण सम्पद्राज्याभिवृद्धये |
उषःकाले समुत्थाय स्वगुरुं चिन्तयेद्बुधः ||

चारकादि द्विजैस्सार्धं नदीं गत्वारुणोदये |
शौचाचारविधिं नीत्वा स्नात्वा विप्रगणैस्सह ||

नाड्याञ्च नव पञ्चाशत् स्वनित्यानि समापयेत् |
प्. १७१) तवालयं समागत्य विप्रबृन्दादिकैस्सह ||

पालिके प्रार्थयित्वार्यः कवोटोद्घाटनं क्रियात् |
जयघण्टादि नादेन शङ्खभेर्यादि निस्स्वनैः ||

सर्ववाद्यरवैस्सार्धं स्तोत्रं गीतं च नर्तनम् |
वीणीवेणुरवैर्देवि वादयेत्तव बोधने ||

सम्यक् प्रबोध्य दीपांश्च दीपमन्त्रं वदन् बुधः |
देशिकानुज्ञया विप्राः लिङ्गं पीठं च तद्गृहम् ||

संशोध्य क्षालयेयुस्ते सिद्धिसाधनमसूयकैः |
संमार्ज्य वायुबीजेन प्रोक्षणं सौधबीजतः ||

क्षालनं वारुणास्त्रेण तव मूलेन शैलजे |
सुखनासिं मण्टपं च वाहनाख्यं च गोपुरम् ||

सभामण्टपहर्म्यादि परिवारालयादिकम् |
षष्टिनाड्यां द्विजाद्याश्च वर्णभेदेन चारकाः ||

तत्र तत्र पृथक् कुर्युः बहिर्द्वारावधि प्रिये |
तवाग्रे द्वारदेशे च धर्मश्रवण मण्टपे ||

घटिस्थाने सभाख्ये च परिवार निकेतने |
प्. १७२) रञ्जयेद्रङ्गवाल्याद्यैः रजोभिः पञ्चभिः परम् ||

नडिका प्रथमादौ तु घटिकापात्रमर्चयेत् |
तन्यस्त्वा सौरमन्त्रेण वेदघोषादिभि स्वनैः ||

नदीतोयं समानीय वर्धन्यां योज्य मूलतः |
स्वशाखोक्त द्विजैस्सार्धं तववन्दनपूर्वकम् ||

गुरुरन्तः प्रविश्याथ लिङ्गदक्षिण भागके |
मण्डलानि लिखेदादौ समाराध्य विनायकम् ||

नान्दी कर्मादि पुण्याहं मूललिङ्गगृहादितः |
सूपधान्यादि सर्वत्र वापयेद्वरयेद्द्विजान् ||

गुरुं पितामहं द्रव्यदायकं बिम्बवाहनम् |
सदस्यं चतुरो वेदघोषकान् पञ्चसूक्तकान् ||

श्रीरुद्रसेवकन् पञ्च पूजकान् जापकान् तथा |
प्रदक्षिण कृतस्त्रींश्च नृत्यर्थं त्रीन् जनान् तदा ||

चारार्थं दशविप्रांश्च पृथक् तन्मूलमन्त्रतः |
पवमान घटं न्यस्य कुम्भं यष्ट्वा विधानतः ||

काली घणं(टं) रुद्रकुम्भं यजेत्पञ्च सुधारसान् |
प्. १७३) गव्यकुम्भस्थ गव्येन गव्यमन्त्रमुदीरयेत् ||

पावमानेन सूक्तेन तद्घटस्थोदकेन च |
सिञ्चेल्लिङ्गञ्च गङ्गायाः सहस्रैर्नामभिः परम् ||

यष्ट्वा पञ्चोपचाराद्यैः तव बीजसमन्वितैः |
सार्धद्विनाड्या दध्यन्नं समर्प्य मनुना तव ||

ताम्बूलं दापयेद्देव्याः सवत्सागां निरीक्षयेत् |
पञ्चाङ्गश्रवणं पश्चात् नीराज्यं भ्रामयेत्ततः ||

मन्त्रैः पुष्पं समभ्यर्च्य पुनः पञ्चामृतैः शिवाम् |
तैर्मन्त्रैस्सेचयेल्लिङ्गं रुद्रमन्त्रेण तत्परम् ||

रुद्रसंख्यावृतं रुद्रं त्वदन्तः सेच्य भक्तितः |
कालीसूक्तेन दुर्गायाः सूक्तेनार्याभिधेन च ||

शूलिनीसूक्तमन्त्रेण सेचयित्वा पृथक् गुरुः |
रुद्रकुम्भोदकेनान्ते कालीघटजलेन तु ||

तवालय चतुर्दिक्षु वेदपारायणादिकम् |
कालीमनुं च सौरं च नतिकं तर्पणं तदा ||

दुर्गामनुं च वह्न्यस्त्रं शूलिनिमनुमुत्तमम् |
प्. १७४) जपेत्तवोपहारान्तं पृथक् पल्लवसंयुतम् ||

प्रदक्षिणं नतिं चैव बलिदानावधि प्रिये |
कालीमालामनुं पश्चाद्दुर्गामालाभिधं गुरुः ||

आर्या भगवती मालां तव मालामनुं क्रमात् |
जपन् सहस्रमर्धं वा शतमष्टोत्तरं तु वा ||

त्वल्लिङ्गदक्षिणे भागे पश्चिमे वाथ चोत्तरे |
कोणे कोणान्तराले वा मूलगेहे त्वथापि वा ||

मण्टपे वाहनाख्ये च पृथङ्मन्त्रान् जपेत् तदा |
कर्वीत मनुना प्रार्थ्य कालीकल्पोक्तवद्गुरुः ||

यष्ट्वा तन्नामभिर्लिङ्गं सहस्रैः बीजसंयुतैः |
दुर्गार्यशूलिनीनां च सहस्रैर्नामभिर्यजेत् ||

पञ्च पुष्पाञ्जलिर्दत्वा साम्प्रदायोक्तवद्यथा |
उपचारैष्षोडशभिः तव मूलं जपेच्छतम् ||

मुद्गान्नं घृतसंयुक्तं सूपशाकरसान्वितम् |
मधुशर्करया युक्तं बालचूतफलैर्युतम् ||

पायसं भक्षपानीय लेह्यचोष्यादि संयुतम् |
प्. १७५) पञ्चनाड्यञ्च मूलेन धूपदीपादिकं गुरुः ||

निवेदयेत्ततो भक्त्या द्वारमाच्छाद्य वस्त्रतः |
होमगेहं प्रविश्याथ मूलेनाष्टोत्तरं शतम् ||

हुत्वा सम्पातमादाय तव मूलन् वदन् बुधः |
प्रक्षाल्य पादावाचम्य घण्टाताडनपूर्वकम् ||

त्यजेदाच्छादनं पश्चान्निवेद्यानि विसर्जयेत् |
प्रसन्नार्घ्यां च दत्वान्ते ताम्बूलार्पणमादितः ||

भ्रामयेद्दीपजालांश्च नीराज्यान्तं च बुद्धिमान् |
नीरदीपं दर्शयित्वा मन्त्रपुष्पार्चनं ततः ||

परिवारान् समभ्यर्च्य जयघण्टारवादिकैः |
भूतानाहूय मूलेन मालामन्त्रेण देशिकः ||

बलिदानं च षण्णाड्यामुत्सवं च प्रचारयेत् |
पद्मदीपं समर्च्येशि पादप्रक्षालनादितः ||

तव बिम्बं प्रविश्यान्तः चन्द्रदीपं प्रदर्शयेत् |
कर्मजालं समर्प्यान्ते सद्भक्त्या मन्त्रवित्तमः ||

कर्म संपूर्णतावाच्यै कृच्छ्रं दद्यात्परं गुरुः |
प्. १७६) पञ्चोत्तरं षष्टिकर्म प्रातःकाले मयेरितम् ||

सर्वभोगप्रदं दिव्यं सर्वाघौघविनाशनम् |
सुभिक्षदं शोकहरं सर्वशत्रुजयप्रदम् ||

वंशवृद्धिकरं सद्यः कामितार्थप्रदं प्रिये |

इति श्रीवातुलोत्तरे दुर्गा भेदे नित्यकर्मकाण्डे शिवपार्वतीसंवादे 
घटिभेदेन दुर्गाः प्रातःकाल नित्यकर्म विवृतिविधाननिरूपणं 
नाम एकोनविंशति पटलः |




मध्याह्न नैमित्तिक कर्म प्रवक्ष्याम्यथ सुन्दरि |
सङ्गवी सप्तनाड्यादि द्वादशान्तं मनूत्तमः ||

शुद्धात्मा भूसुरैस्सार्धं स्वनित्यानि समाप्य च |
देशकालौ च संकीर्त्य तव पुत्रं यजेत्परम् ||

पुण्याहं वाच्य वरयेदुक्तवद्भूसुरोत्तमान् |
गुरुं च धनदं चैव सदस्यं सर्वतोऽधिकम् ||

सेचकान् रुद्रसंख्यांश्च वाहकं वेदवादिकम् |
प्. १७७) सूक्तकान् पूजकान् देवि पृथक् पञ्च द्विजोत्तमान् ||

मन्त्रपल्लवसंयुक्तान् जापकान् पञ्चविंशतिः |
प्रदक्षिण जनान् पञ्च नत्यर्थं पञ्च भूसुरान् ||

धर्मशास्त्र प्रवक्तारं ज्योतिषज्ञं जनप्रिये |
वरयेत्तव मूलेन कृच्छ्रं दद्यात्स्वशक्तितः ||

रुद्रसंख्यद्विजैस्सार्धं यष्ट्वा रुद्रघटं पुनः |
सुधारसैरमाकुम्भं न्यस्त्वा तद्विधिनार्च्य च ||

लिङ्गं सुधारसैस्सिञ्चेत् ते सर्वे न्यासपूर्वकाः |
रुद्रमन्त्राम्बदन्तस्थे पृथगैकादशाहुतिः ||

सेचयित्वा जनैर्लिङ्गं मन्त्रजालान् जपेत् क्रमात् |
चतुर्वेदान् गेहदिक्षु विदिक्ष्वस्त्रमनून् पुनः ||

ब्रह्मास्त्रं वारुणास्त्रं च तवास्त्रं चक्रसंज्ञकम् |
रमामन्त्रं कुमार्याख्यमम्बिका मनुसंयुतम् ||

नवदुर्गामनुं देवि वाहनाख्यं गणेश्वरम् |
स्कन्दं च वीरभद्रं च वायुपुत्रमनुं गुरुः ||

पालिके परिवाराख्यं तव मूलमनुं तदा |
प्. १७८) चण्डीं सप्तशतीं तत्र विवार्णज्ञा द्विजोत्तमाः ||

तव संख्याश्च ते प्रोक्ताः साम्प्रदायविदस्तदा |
रमाकुम्भस्य पूर्वादि परितः परिवेष्टिताः ||

जपेयुस्तं स्पृशेयुस्ते सेचनान्तं विचक्षणाः |
नति प्रदक्षिणं चैव दीपान्तं परिवर्तयेत् ||

धर्मशास्त्र पुराणानि वाचयित्वा तदग्रके |
रुद्रकुम्भोदकेनान्ते लिङ्गं सेच्य मनूत्तमः ||

नैवेद्यं विविधं स्थाप्य दीपजालांश्च दर्शयेत् |
त्रयोदशे च नाड्यादौ सिञ्चेत्पञ्चामृतैः पुनः ||

पञ्चपुष्पैस्समभ्यर्च्य रमासूक्तेन तत्परम् |
कुमार्याश्चैव सूक्तेन देवीसूक्तेन मन्त्रवित् ||

अम्बिकासूक्तमनुना घनसारोदकादिकैः |
वनाख्यायाश्च सूक्तेन रमाकुम्भोदकेन च ||

रमानामसहस्राद्यैः कुमारीनामभिस्तदा |
सहस्रैरम्बिकायाश्च महिषान्तक्याश्चनामभिः ||

गायत्रीनामभिः पश्चात् सहस्रैः कुसुमाक्षतैः |
प्. १७९) यष्ट्वा संप्रार्थ्य बहुधा लिङ्गमुद्रां प्रदर्शयेत् ||

नैवेद्यं धूपदीपाद्यमर्पयित्वा विधानतः |
घटिकातिथिसंख्यान्तं भक्त्या पूजां विधाय च ||

महापूजा प्रकर्तव्या रमाकल्पोक्तवद्गुरुः |
पूजयेत्सोपचाराद्यैस्तव मूला जना तदा ||

शाल्यान्नं सूपशाकाद्यं घृतभक्षसमन्वितम् |
पायसं लेह्य चोष्यादि षड्रसैः संयुतं प्रिये ||

देवस्यत्वेति मन्त्रेण पुष्पाक्षतजलान्वितः |
निवेदयेत्ततो देव्यै द्वाराच्छादनपूर्वकम् ||

पालिके वाहनं यष्ट्वाहविर्दद्यात्स्वनामभिः |
ब्रह्मणा धनदेनार्यः सदस्येन सदेहवत् ||

यागभूमिं ततो गत्वा कुण्डे वा स्थण्डिलादिके |
समिदाज्यैश्च पयसा सर्पिषा चरुणा सह ||

तव मूलेन जुहुयात् अष्टोत्तरशताहुतिः |
पूर्णाहुतिं हुनेदन्ते होमकर्म समाप्य च ||

तच्छेषं च समादाय मूलमन्त्रं वदन् गुरुः |
प्. १८०) लिङ्गग्नेययां च निक्षिप्य सम्पाताज्यसमन्वितः ||

संक्षाल्य हस्तौ पादौ च आचम्य सह भक्तितः |
घण्टाताडन पूर्वादि द्वारस्याच्छादनं त्यजेत् ||

नैवेद्यं विसृजेदन्ते तत्र संक्षाल्य तत्परम् |
प्रसन्नार्घ्यं च ताम्बूलं तत्वार्च्य गुरुराचमेत् ||

कपिलांगां समानीय प्रदक्षिणवशात्ततः |
सवत्सां मण्डनैयुक्तां मूलेनाग्रे यजेत्तदा ||

निरीक्ष्यार्च्य हविर्दत्वा प्रार्थयित्वा विधानतः |
वेदमङ्गलघोषाद्यैः पञ्चवाद्यरवैस्सह ||

सद्भक्तैर्गायकाद्यैश्च वन्दिमागधपाटकैः |
प्रभूत्तमैर्जनैस्सार्धं दीपौघान् भ्रामयेद्गुरुः ||

धूपं दद्यात्पटाकारं दीपं वृत्तेन भ्रामयेत् |
त्रिवारं चैकदीपं च पञ्चवारं शराख्यकान् ||

सप्त शेषाख्यकान् देवि चक्रदीपांस्तथैव च |
नववारं भौमदीपान् दश नीराजनं ततः ||

त्रिवारं चैव चन्द्राख्यं तत्तन्मन्त्रान् वदन् बुधः |
प्. १८१) पृथक् संभ्रामयेदन्ते मन्त्रपुष्पार्चनान्वितः ||

परिवारान् समभ्यर्च्य धूपदीपादिकैः परम् |
भूतानाहूय घण्टाद्यैः नाड्यानष्टादश क्रमात् ||

द्वारादि बलिपीठान्तं बलिं दद्यात् स्वनामभिः |
क्षेत्रपाय ततो दत्वा तत्तन्मन्त्रेण देशिकः ||

तदन्ते चोत्सवं कुर्यादुत्सवान्ते तदग्रके |
तव बिम्बं परिभ्राम्य पद्मदीपेन सुव्रते ||

तत्पाङ्कणं प्रविश्याथ निशामन्त्रेण मन्त्रवित् |
निशातोयं समादाय तव बेरं त्रिशःपुनः ||

तव मन्त्रं वदन् भ्राम्य विसृजेद्वामगोचरे |
तव बिम्बं प्रवेश्यान्तः पादप्रक्षालनादितः ||

लिङ्गस्य दक्षिणे न्यस्त्वा तच्चैतन्यं नियोजयेत् |
अर्घ्यं दत्वा प्रसन्नार्थं चन्द्रदीपं प्रदर्श्य च ||

कर्मजालं समर्प्यान्ते तव मूलं जपेच्छतम् |
पादोदकं तु निर्माल्यं विप्राणां कर्मचारिणाम् ||

भक्तानां चैव सर्वेषां दद्याद्वाहन दक्षिणे |
प्. १८२) वलभ्यां बन्धयेद्वारं नाड्यं विंशति देशिकः ||

चतुर्विंशति नाड्यान्त आतिथेयादि भूसुरान् |
दम्पतिं कन्यकाश्चैव विप्रमुख्यान् नगात्मजे ||

कृशानन्धांश्च बधिरान् दरिद्रांश्च कुटुम्बिनः |
अनन्यगतिकांश्चैव भोजयेत्तोष्य भक्तितः ||

कर्मसप्तति विख्यातं मध्याह्नान्तं नैत्तिकम् |
सर्वपापहरं दिव्यं राज्यकोशाभिवृद्धिदम् ||

सर्वरोगहरं सौख्यं तापत्रयविनाशकम् |
त्रैलोक्यवश्यदं देवि भूपतेर्विभवप्रदम् ||

देहान्ते तव रूपत्वप्रदं सायुज्यदं प्रिये |

इति श्रीवातुलोत्तरे दुर्गा भेदे नित्यकर्मकाण्डे शिवपार्वतीसंवादे 
घटिभेदे नवदुर्गमध्याह्न नित्यकर्मविवृति विधाननिरूपणं 
नाम विंशतिः पटलः |




Pअगे णो. १८२ इस् मिस्सिन्ग्

प्. १८३) सायादि भूरूरात्रान्तं कर्मजालं च नैत्तिकम् |
प्रवक्ष्यामि नगोद्भूते विस्तराच्छृणु सांप्रतम् ||

विप्रोत्तमैश्चारकाद्यैः सार्धं स्नात्वा गुरूत्तमः |
तव गेहं प्रविश्याथ भेरीशङ्खरवादिभिः ||

सप्तविंशति नाड्याश्च द्वारबन्धं त्यजेत्पुनः |
संमार्ज्य प्रोक्ष्य गर्भादि सर्वत्र क्षालयेत्तदा ||

प्राजापत्यादि मन्त्रेण पुण्याहं वाच्य भूसुरान् |
वरयेद्देशिकादींश्च तव मूलेन सुव्रते ||

देशिकं धनदं चैव ब्रह्माणं सर्वबोधकम् |
त्वरिताख्यं रुद्रसंख्यान् बल्यर्थं बिम्बधारकम् ||

सूक्तार्थ नामपूजार्थं पञ्च पञ्च पृथक् द्विजान् |
प्रदक्षिणार्थं नत्यर्थं षड्घनान् वरयेत् परम् ||

धर्मशास्त्रपुराणाय न्यायशास्त्राय चण्डिके |
द्वौ विप्रौ वरयेत्पश्चाच्चारार्थं दश भूसुरान् ||

त्वरिताख्यघटं यष्ट्वा शारदाख्यं सुधारसान् |
समर्च्योक्तविधानेन रुद्रसंख्याद्विजास्तदा ||

प्. १८४) नमो रुद्रेभ्य इत्यादि वदन्ति न्यासपूर्वकम् |
सिञ्चेत्सुधारसैर्लिङ्गं पुनः शुद्धोदकैर्द्विजाः ||

तद्घटस्थोदकेनान्ते गुरुस्तद्विधिनार्चयेत् |
अर्धाम्बिकेशमन्त्रेण सहस्रैर्नामभिः परम् ||

बहून्यन्तानि नैवेद्यं विविधं भक्षसंयुतम् |
पायसं सूपशाकाद्यं क्षीरमध्वाज्यसंयुतम् ||

नाड्यां चैकोनविंशत्यां समर्प्य तव मूलतः |
दर्शयेद्दीपजालांश्च मन्त्रैः पुष्पार्चनं परम् ||

ततो गोधूलिकाकाले त्रिंशन्नाड्यावसानके |
घटियन्त्रं समुद्धार्य तन्मूलमनुना गुरुः ||

गोसूक्तं प्रवदन् सेच्य समर्चोक्तविधानतः |
भूषिताङ्गान् समानीय लक्षणैर्वत्ससंयुताम् ||

गेहं प्रदक्षिणीकृत्य समर्च्योक्त हविर्ददेत् |
नैवेद्यमर्च्य मूलेन दीपजालां प्रदर्शयेत् ||

पञ्चपुष्पार्पणान्ता च बलिदीपनतिं तदा |
पुनः सुधारसैः सिञ्चेद्रात्रिसूक्तेन मन्त्रवित् ||

प्. १८५) चण्डिकायाश्च सूक्तेन वाणीसूक्तेन तत्परम् |
सूक्तेन भुवनेश्वर्याः लिङ्गं संसेचयेत्पृथक् ||

वाणीघटोदकेनान्ते सेचयित्वार्चयेत् ततः |
वाणीकल्पोक्तवन्मन्त्री पूजाकर्म समाचरेत् ||

पारायणं दिक्षु कुर्यात्पुराण पठनादिकम् |
विदिङ्मन्त्रन् चण्डिकादि वाणी वागीशसंज्ञकान् ||

प्रत्यङ्गिरः पञ्चदुर्गां मृत्योस्तुल्यं च सुन्दरीम् |
रक्षाघ्नं वास्तुमन्त्रं च धारणाख्यां च बालकाम् ||

इन्द्राक्षीं शिवकवचं तु साध्यनामा सहैव तु |
नतिं प्रदक्षिणं चैव भूताह्वानान्तमुच्यते ||

चण्डिकानामभिश्चादौ शारदायाश्च नामभिः |
सहस्रैर्वाक्यनायक्या ललितानामभिः परम् ||

सहस्रैश्च पृथक् पूज्य जपेन्मूलमनुं गतम् |
ततो नाड्या त्रयस्त्रिंशे नैवेद्यं विविधं गुरुः ||

समर्प्य तव मूलेन दीपौघान् भ्रामयेत्तदा |
पञ्चपुष्पाणि मूलेन दत्वा नत्वा विधानतः ||

प्. १८६) तदन्ते च महापूजां न्यासजालादि मान्त्रिकः |
मातृकां गोलकान्यासमध्यन्यासं च पीठकाम् ||

षोडान्यासादि सर्वाणि विधाय तव मूलतः |
यष्ट्वा लिङ्गं च बहुभिः पत्रैः पुष्पैस्तिलाक्षतैः ||

उपचारत्वसंख्यायां धूपदीपसमन्वितम् |
निवेदयेत्ततो देव्या होमगेहं प्रविश्य च ||

मूलेन समिदाज्यादि हवि व्रीहीन् पयस्तिलान् |
दूर्वाग्रं च हुनेदग्नौ शतमष्टोत्तराहुतिः ||

व्याहृत्या मूलमनुना पुनः पूर्णाहुतिं हुनेत् |
होमशेषं गवे दत्वा सम्पाताज्यसमन्वितः ||

प्रक्षालिताङ्घ्री हस्तौ च मन्त्रेणाचमनीयकम् |
नीत्वा द्वारं च यष्ट्वार्यः तद्वस्त्रं च विसर्जयेत् ||

हविरुद्वास्य तच्छेषं मुण्डिन्यै च प्रदापयेत् |
प्रसन्नार्घ्यं च दत्वान्ते ताम्बूलान्यर्प्य भक्तितः ||

रङ्गपूजा प्रकर्तव्या ध्वजान्तं च विशेषतः |
पुरान्तं गोपुरान्तं वा गेहद्वारावसानकम् ||

प्. १८७) पार्श्वयोः परितश्चैव बहुदीपान् प्रबोधयेत् |
बोधयेच्चन्द्रदीपान्तं दीपजालान् विचक्षणः ||

मन्त्रैः पुष्पं समर्च्य(र्प्या)न्ते परिवारान् यजेत्तदा |
जयघण्टादिकैर्वाद्यैर्भूतानाहूय मूलतः ||

अष्टत्रिंशद्गुरुं नाड्यां बलिदानं स्वनामभिः |
दत्वा समाप्य बल्यन्ते वीणाकाहलनिस्वनैः || 

पञ्चवाद्यरवैस्सार्धं दुत्सवं बहिरावृतौ |
नीत्वा बिम्बं चोत्सवान्ते निजभक्तजनैस्सह ||

चत्वारिंशद्विनाड्यादौ प्रविश्यास्थानमण्टपम् |
तदन्तरादिभेदेन प्रवक्ष्यामि मनोहरे ||

देवान्तरं च दीपाख्यं तदन्ते देशिकान्तरम् |
विप्रान्तरं च दण्डाख्यं पञ्चान्तरमृदाहृतम् ||

देवान्तरं च देवेशि न्यस्त्वा संपूजयेत्पुनः |
दीपस्तम्भौ च दीपाख्ये तव दक्षिणवामयोः ||

विन्यसेत्तां देवसघ्यौ दीपपात्रत्रयान्वितौ |
स गुरोरन्तरे देवि तथैव गुरुवाहकौ ||

प्. १८८) प्रतिष्ठेतां गुरोर्वामे धनदश्च पितामहः |
ज्योतिषज्ञ सम(द)स्यादि विप्रमुख्या व्यवस्थिताः ||

तव पृष्ठे गुरोश्शिष्याश्चारा वाहकदक्षिणे |
पुनर्विप्रान्तरे देवि दक्षिणे वेदपारगाः ||

बिम्बपृष्ठे जापकाद्याः तद्वामे स्तोत्रवाचकाः |
तवाग्रे पार्श्वयोश्चैव धर्मशास्त्रप्रबोधकौ ||

दण्डान्तरे स्वर्णदण्डबिभ्रकौ स्तोत्रवाचकौ |
व्यवस्थितौ च तद्दक्षे पृष्ठे वामप्रदेशके ||

व्यवस्थिताः शुचिर्भूताः बलिदीपधरा जनाः |
दण्डान्तरादधस्थाने तवाग्रे च समस्थले ||

पञ्चहस्तान्तरं तिर्यग्घित्वा भूमिं सुरेश्वरि |
तत्पार्श्वयोर्द्वयोर्देवि पङ्क्तिरूपेण वाग्यताः ||

अर्धहस्तान्तरं मध्ये पङ्क्तिस्थानान्यथाक्रमात् |(मम्) |
नीत्वा पृथक् पृथक् तत्र सेवकादि प्रभेदतः ||

छत्रकौ वायुपटकौ मङ्गलायुधसंयुतौ |
दण्डवीजनमर्त्यौ च गायकौ वायुबीजकौ ||

प्. १८९) रूपयौवन संपन्न चामरस्त्रीकदम्बकौ |
ताम्बूलबिभ्रके देवि ताम्बूलोच्छिष्टपात्रके ||

बिभ्रके जलपात्रे च पुनरादर्शदर्शके |
बलिदीपधरौ मर्त्यौ पुष्पवृष्टिकरौ नरौ ||

विप्रोत्तमा दक्षपङ्क्तौ वामपङ्क्तौ नृपादिकाः |
वाद्यका नाट्यका स्निग्धे गणिका नृत्तवेदिकाः ||

व्यवस्थिताः पयौः पङ्क्तौ गजाश्वाद्या ध्वजान्विताः |
भक्ता भटा दर्शकाद्या तयोरग्रे व्यवस्थिता ||

ततो देवीं समाराध्या चणकैश्च फलादिकैः |
पक्वैश्च विविधैस्सार्धं धूपदीपायुतं गुरुः ||

नैवेद्यं चार्पयेत्तस्मात्ताम्बूलं दापयेत्परम् |
भौमाख्यान् चक्रदीपांश्च पद्मनीराजसंज्ञकम् ||

हिमान्तं भ्रामयेद्देवीं मनुपुष्पार्चनं ततः |
सेवाजालं च वेदादि श्रावयेत्प्रार्थनादिकम् ||

नमस्तुभ्यं महाकालि सिद्धगन्धर्वसेविते |
राज्ञो राज्याभिवृद्ध्यर्थं ऋग्गृचं शृणु पार्वति ||

प्. १९०) महालक्ष्मि नमस्तुभ्यं ब्रह्मादि सुरसेविते |
धनकोशाभिवृद्ध्यर्थं यजुर्वेदमनुं शृणु ||

सरस्वति नमस्तुभ्यं सर्वदेवगणान्विते |
कीर्तिकान्ति सुभिक्षार्थं सामगानं शृणु प्रिये ||

मूर्तित्रयात्मकं देवि नमस्तुभ्यं महेश्वरि |
अथर्वण ऋचं श्रुत्वा वाञ्छितार्थं प्रयच्छमे ||

क्रमाद्वेदमनून् श्राव्य पुष्पं दद्यात् पृथक् पृथक् |
वेदान्ते गायकौ गाने शङ्खनादं तदन्तरे ||

मौखीचक्रवाद्यानि पञ्चवाद्यानि तत्परम् |
वादयेद्गतिवाद्यानि नर्तनं भरतोक्ततः ||

नर्तको मर्दकश्चैव गायको वंशकस्तथा |
ततो मौरलिकाश्चैते पञ्चाचार्याः प्रकीर्तिताः ||

रूपयौवनसंपन्नास्त्री नाट्ये कुशलान्विताः |
नर्तको मर्दकश्चैव तव दक्षे व्यवस्थितौ ||

गायको वंशकाख्यश्च वामभागे व्यवस्थितौ |
अग्रे मौरलिका सौम्ये वादयेन्मुखं तथा ||

प्. १९१) गणिका नर्तनं कुर्युः सर्वलक्षणसंयुताः |
नर्तनन्ते पद्मदीपान् वक्ष्यमाण विधानतः ||

स्वर्णदौर्पण ताम्रात्थ दीपपात्राणि कारयेत् |
तालमानानि वृत्तानि दलाष्टकयुतानि च ||

कर्णिकाभिः संयुतानि तेषां मध्ये विचक्षणः |
नवपात्राणि वा सप्त पञ्च त्रीण्येकमेव वा ||

तेषु दीर्घान् प्रबोध्यान्ते त्रिवारं भ्रामयेत्प्रिये |
दिवा रात्रौ सहार्चायां गणिका नृत्तलालसाः ||

गानशास्त्रोक्तमार्गेण भ्रामयेयुः स्त्रिशः परम् |
दीपान्ते सर्ववाद्यानि वादयेयुश्च वादकाः ||

चणकादिफलं पक्वं नवधा विभजेत्पुनः |
तव निर्माल्यदानान्ते देशिकादि प्रभेदतः ||

एकभागं देशिकाय भागार्धं वाहकाय च |
द्वौ भागौ विप्रमुख्येभ्यः नृपादिभ्यस्तथैव च ||

त्रीन् भागान् सेवकादिभ्यः प्रदद्याद्दण्डधारकः |
अर्धभागं स्वयं गृह्य सेवाजालं समाप्य च ||

प्. १९२) सेवाजालं समन्तेत * * * * * * * * |
* * * तव बिम्बं च प्राङ्कणं प्रविशेद्गुरुः ||

प्रदक्षिणवशात्तत्र मूलमन्त्रं वदन् प्रिये |
ततो गानेन निश्शब्दैश्शनैर्गेहं तवात्मकम् ||

चत्वारिंशत्पञ्चनाड्यां बिम्बमन्तः प्रवेश्य च |
तव बिम्बातु चैततन्य मूललिङ्गे निवेशयेत् ||

पुनः पञ्चोपचाराद्यैरर्चयित्वा महेश्वरीम् |
क्षीरान्नं च कशायोत्थं जलताम्बूलसंयुतम् ||

समर्च्य तव मूलेन नीराज्यं हिमसंज्ञकम् |
दीपं प्रदर्शयित्वार्यः प्रसन्नार्थं यजेत्वरम् ||

क्रियान्यूनातिरिक्तार्थं सुविप्राय स्वशक्तितः |
कृच्छ्रं दत्वा प्रतोष्याथ कर्मजालं समर्पयेत् ||

भक्तानां परिवाराणां सेवकादि नृणां प्रिये |
क्पाथोदकं तु निर्माल्यं दद्यात् त्वल्लिङ्गवामके ||

चत्वारिंशत् सप्तनाड्यां कवाटं बन्धयेद्गुरुः |
परितो गेहरक्षार्थं शतसंख्यजनाः परम् ||

प्. १९३) वसेयुश्च विनिद्रास्ते गृहं गच्छेन्मनुत्तमः |
विंशोत्तरं शतं कर्म निशार्धे सम्यगीरितम् ||

सम्पज्जालप्रदं सौख्यं राज्ञो राज्ञां च वंशदम् |
नित्यं कालत्रयेप्येवमुक्तं कर्म नगोद्भवे ||

नियमेनैव यः कुर्यात् कस्यं पुण्यं वदाम्यहम् |
ऐहिके च बहून् भोगान् सुभिक्षं च जयं यशः ||

प्राप्नुयात्सार्वभौमत्वं सप्तजन्मस्य संशयः |
देहान्ते तव रूपत्वं ममत्वं च मनोहरे ||

रहस्यं तत्र वक्ष्यामि त्रिकाले नाडि भेदतः |
काले काले प्रकर्तव्यमुक्तं कर्मविचक्षणः ||

कालातीते निष्फलं स्याद्दुर्भिक्षं राज्यनाशनम् |
तस्माद् ज्ञात्वा मयोक्तेन नाडी भेदेन पार्वति ||

काले सम्यग्गुरुः कुर्यात् क्रियाजालमतन्द्रितः |
सप्तदेवेष्विदं कर्म कर्तव्यं मनुवित्तमः ||

पृथक् तन्मन्त्रभेदेन क्रियाभेदेन शाम्भवि |
कर्मपूर्णफलावाप्त्यै राज्ञः श्रेयोऽभिवृद्धये ||

प्. १९४) त्वल्लिङ्गे नित्यकर्मार्थं प्रत्यब्दे दक्षिणां क्रमात् |
धनदादि प्रवक्ष्यामि सेवकान्तं महेश्वरि ||

विंशोत्तरशतं निष्कं धनदाय प्रदापयेत् |
शतनिष्कं देशिकाय कर्मोपद्रविणैस्सह ||

निष्कसप्ततिकं देवि ब्रह्मणे दापयेत्परम् |
शतार्धं च सदस्याय सर्वबोधककर्मिणे ||

चत्वारिंशद्वाहकाय ज्योतिषज्ञाय तत्परम् |
घटिकास्थापनार्थाय त्रिंशनिष्कं कलाधरे ||

धर्मशास्त्रपुराणानि वक्तृभ्यां पञ्चविंशति |
विंशन्निष्कं चतुर्वेदघोषकेभ्यः पृथक् पृथक् ||

श्रीरुद्रजापकेभ्यश्च निष्कं चैकोनविंशकम् |
दद्यात्तेषां सेवनार्थं पृथक् दद्यात् प्रभूत्तमः ||

निष्कं चाष्टादश प्रोक्तं सूक्तकेभ्यः सुरेश्वरि |
त्वन्नामपूजकेभ्यश्च निष्कमष्टादशं पृथक् ||

सप्तशत्यादि विप्रेभ्यः निष्कसप्तदश क्रमात् |
जापकेभ्यः कलासंख्यनिष्कंदद्याच्च तत्परम् ||

प्. १९५) प्रदक्षिण नमस्कार कृद्भ्यश्च तिथिसंख्यकम् |
पृथक् कुम्भार्चकेभ्यश्च तद्द्रव्यै सह बुद्धिमान् ||

निष्कं चतुर्दशं प्रोक्तं चारकेभ्यश्च तत्परम् |
पृथक् दण्डधराभ्यां च निष्कं द्वादश उच्यते ||

दशनिष्कं छत्रकेभ्यः पटकेभ्यस्तथैव च |
दण्डवीजनमर्त्यानां नव निष्कं च दापयेत् ||

विंशन्निष्कं गायकाभ्यां वीजकाभ्यां नवं पृथक् |
वारस्त्रीणां चामरादि पृथक् षण्णिष्कमुच्यते ||

बलिदीपजनेभ्यश्च पञ्चनिष्कं पुनः परम् |
धूपधूमकराभ्यां च चतुर्निष्कं प्रभूत्तमः ||

निष्कत्रयं पुष्पवृष्टिकृद्भ्यां दत्वाथ सुन्दरि |
वन्दिभ्यो मागधेभ्यश्च पाटकेभ्यः पृथक् पृथक् ||

दशनिष्कं प्रदातव्यं निष्कं सार्धशतं पुनः |
वाद्यकेभ्यो नृत्तविद्भ्यः पृथक् दद्याच्च वेतनाम् ||

वैजन्ती बिभृकेभ्यन्त्री निष्कं चैव वल्लभे |
रक्षकेभ्यो गजाश्वादीन् पृथक् द्वादशसंख्यकान् ||

प्. १९६) द्वारादि पालकेभ्यश्च दद्याच्च मनुसंख्यकम् |
द्रव्याम्बर धनागार पालकेभ्यस्त्रयोदश ||

नव निष्कं चातिथेयाद्यन्नकृद्भ्यः प्रदापयेत् |
परितः परिवाराणामर्चकेभ्यश्चतुर्दश ||

निष्कं पृथक् प्रदत्वान्ते तोषयेद्बहुधा जनान् |
त्वद्गेहरक्षकादिभ्यः सप्तनिष्कं नगेश्वरि ||

सर्वमुक्तं मयादेवि दक्षिणा कर्मचारिणाम् |
चारादि सेवकादीनां सर्वेषां वेतनं क्रमात् ||

प्रत्यब्दं नियमानेत्थं दत्वा तोष्य महाजनान् |
भक्त्या नत्वा नत्यकर्म कर्तव्यमिति वाचयेत् ||

कर्म न्यूनं न कर्तव्यं काले काले च देशिकः |
यदि न्यूने तु संप्राप्ते राजसम्पत्क्षयो भवेत् ||

तस्मान्मन्त्री मुहुर्ज्ञात्वा सर्वलोकहिताय च |
धनधान्यादि वृद्ध्यर्थं सुभिक्षार्थं वरानने ||

सम्पद्राज्यसमृद्ध्यर्थं सर्वभोगार्थमेव वा |
न्यूनं विना प्रकर्तव्यं क्रियाजालं नगात्मजे ||

इति श्रीवातुलोत्तरे दुर्गाभेदे नित्यकर्मकाण्डे शिवपार्वतीसंवादे 
घटिभेदे नवदुर्गनिशि कर्मविवृतिनिरूपणं नाम एकविंशति 
पटलः 




देवदेव जगन्नाथ लोकानुग्रहकारक |
मल्लिङ्गे प्रातरारभ्य नित्यार्चनविधिः श्रुतः ||

सम्यगुक्तस्त्वया देव सर्वलोकहिताय च |
इदानीं श्रोतुमिच्छामि काम्यार्थं साधकाय च ||

नैमित्तिकार्चनविधिः वक्तव्यः परमेश्वर |

शिवः -

तत्सर्वं तव वक्ष्यामि यत्त्वया परिपृच्छितम् ||

त्वल्लिङ्गे च विशेषेण काम्यार्थं तव पूजनम् |
विधानं विस्तराद्देवि शृणुष्वैकाग्रमानसः ||

सर्ववृद्धिकरं लोके श्रीकरं पुत्रपौत्रदम् |
अकालमृत्युशमनं शत्रुणां विजयो भवेत् ||

प्. १९८) सर्वव्याधिप्रशमनं आयुर्वृद्धिकरं नृणाम् |
साधकानां त्वया देवि कलौ सिध्यति नान्यतः ||

स्मरणाद्दर्शनाच्चैव त्रयोलोकश्चकम्पिरे |
भक्त्या संपूजिते लिङ्गं त्रैलोक्यं च वशी भवेत् ||

चिन्तितार्थ प्रदं नॄणां भोगमोक्षप्रदं शिवे |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन काम्यार्थं तव पूजनम् ||

कस्यां तिथौ च पूजायां वक्ष्यामि शृणु पार्वति |
माघे वा फाल्गुने मासे चैत्रे वैशाखमासके ||

ज्येष्ठमासे चाश्वयुजे कार्तिकेष्टशुभे दिने |
द्वितीया पञ्चमी चैव अष्टमी नवमी शुभा ||

दशमी च त्रयोदश्यां चतुर्दश्यां च पौर्णमी |
सोमो बृहस्पतिः शुक्रः भौमवारे शुभं भवेत् ||

चन्द्रतारानुकूले च पूजाद्रव्यः समाहरेत् |
प्रातरुत्थाय विधिवत् नित्यपूजां विधाय च ||

ब्राह्मणैः सहसंयुक्तः देशिकादि जनैः प्रिये |
नदीस्नानं प्रकर्तव्यं षट्कोणं बीजपूर्वकम् ||

प्. १९९) लिखत्वा तीर्थमध्ये तु स्नानार्थं तर्पणं चरेत् |
तव प्रीत्यै च संकल्प्य निमज्जेच्च त्रिवारकम् ||

धौतवस्त्राम्बरच्छन्नः विभूत्याद्यैरलङ्कृतः |
मूलमन्त्रं जपेत्तत्र अष्टाविंशतिसंख्यकैः ||

स्वर्णपात्रादि संपूर्य तव मूलेन चण्डिके |
तत्तीर्थं च समादाय अघमर्षणमन्त्रतः ||

वेदमङ्गलपाठैश्च नृत्तगीतादि वाद्यकैः |
देवालयमलङ्कृत्य फलपल्लवतोरणैः ||

सिञ्चेयुर्गन्धवारिभ्यः स्थलशुद्धिं विधाय च |
भूषयित्वा गृहं गत्वा वन्दयेत्परमां शिवाम् ||

नमस्ते देवि कल्याणि वाञ्छितार्थप्रदं शिवे |
नैमित्तिकस्य पूजार्थं अनुज्ञां भक्तवत्सले ||

इति संप्रार्थ्य सद्भक्त्या तदग्रे स्थापयेत्फलम् |
निर्विघ्नार्थं च संपूज्य गणेशं च समारभेत् ||

नान्दीं संवाच्य पुण्याहं द्रव्यशुद्धिं तु कारयेत् |
कर्मार्थं वरयेत्प्राज्ञः देशिकादि द्विजोत्तमान् ||

प्. २००) कर्मजालं प्रकर्तव्यं श्रीरुद्रं पावमानकम् |
लक्ष्मीसूक्तं प्रकर्तव्यं तत्तत्कल्पोक्तमार्गतः ||

सेचयेत्तव लिङ्गं च पञ्चामृतविधानतः |
प्रस्थादि द्रोणमानान्तं द्रव्यसंख्यमितीरितम् ||

विधिना सेचयेन्मन्त्री लिङ्गशुद्धिरिदं भवेत् |
देवाग्रे चेराभागे च रचये पद्ममुत्तमम् ||

अष्टोत्तरशतं देवि तदर्धं पञ्चविंशतिः |
नव द्वादश पञ्चैव स्थापयेत्कुम्भमुत्तमम् ||

विधिना पूरयेत्पश्चात् रत्नाणीं गन्धवारिभिः |
क्षीरं च पञ्चगव्यं च कषायं च सुतैलकम् ||

फलोदकैश्च विविधैः सवस्त्रप्रतिमान्वितैः |
चतुर्थ्यन्ते च मन्त्रेण देवमावाह्य पूजयेत् ||

कलामन्त्रैर्मूलमन्त्रै स्पृष्ट्वा जप्य गुरूत्तमः |
गणेशं क्षेत्रपालं च मृत्युञ्जयनवग्रहम् ||

अधोरास्त्रं सप्तशतिं नवदुर्गामनुं शिवे |
तव मूलेन मन्त्रेण सहस्रं संजपेद्गुरुः ||

प्. २०१) प्रदक्षिणनमस्कारं शतमष्टोत्तरं प्रिये |
कुण्डं वा स्थण्डिलं कुर्याच्चैशभागे विशेषतः ||

जननाग्निं च संस्थाप्य मूलमन्त्रेण होमयेत् |
शान्तिदुर्गामनुं पश्चात्तदर्धं जुहुयाद्गुरुः ||

शतमष्टोत्तरं देवि सहस्रं चोत्तमं भवेत् |
समिदाज्यं पायसं वा सप्तद्रव्येण होमयेत् ||

अर्पणं मूलमन्त्रेण सुगन्धपयसाम्बुभिः |
पूर्णहुतिं ततः कुर्यात् अभिषेकं समाचरेत् ||

स्नापयेद्घटतोयेन तव लिङ्गं मनूत्तमः |
स्नानं विचित्रतैलेन सुगन्धेन मनोहरैः ||

उद्वर्त्य पिष्टचूर्णैश्च निशापूर्णैर्महेश्वरि |
उष्णोदकेन संस्थाप्य कस्तूरीकुङ्कुमोदकैः ||

अष्टगन्धं समालिप्य अक्षतांश्च मनोहरान् |
तिलकं च स कस्तूरी हरिद्राचूर्णमञ्जनैः ||

पट्टवस्त्रैः स्वर्णयुतैः नवतन्तुसमुद्भवैः |
वस्त्रद्वयं ततो दद्यात् कञ्चुकं च समर्चयेत् ||

प्. २०२) मुक्तावैडूर्यखचितताटङ्कं भूषणादिभिः |
सुगन्धपुष्पमालाभिः पूगपुष्पं सर्पयेत् ||

आवाहनादि संपूज्य षोडशैरुपचारकैः |
सहस्रैर्नामभिः पूज्य प्रणवादि समन्वितैः ||

बिल्वपत्रैश्च कमलैः द्रोणपुष्पैस्तिलाक्षतैः |
मल्लिकाद्यैश्च पुष्पैश्च पूजयेन्मन्त्रवित्तमः ||

तदन्ते स्वर्णजं देवि यथा शक्त्या समर्पयेत् |
धूपदीपं च नैवेद्यं षड्रसान्नं सभक्षकम् ||

फलं नानाविधं देवि सूपशाकसमन्वितम् |
पानीयं च सकर्पूरं ताम्बूलं च समर्पयेत् ||

नीलाञ्जनं मन्त्रपुष्पं स्तोत्रपाठं गुरूत्तमः |
बलिदानं ततो दद्यान्नैमित्ये च विशेषतः ||

ब्राह्मणान् भोजयेद्देवि होमसंख्यान् महेश्वरि |
दम्पतीन् पूजयेत्पूर्वं नवसंख्यसुवासिनीः ||

सहस्रं चोत्तमं देवि शतमष्टोत्तरं पृथक् |
गुरुपत्नीं समायुक्त पतिव्रतधरास्त्रियः ||

प्. २०३) तैलाभ्यङ्गं विधायाथ शुचिर्भूत्वा पृथक् पृथक् |
तवालयस्य परितः पङ्क्तिरूपं सुपीठके ||

उपविश्य यथान्यायं गुरुपूजां समाचरेत् |
मम रूपं च संपूज्य तव रूपं समन्वितम् ||

शिवं शक्तिं समावाह्य पाद्यमाचमनादिकम् |
वस्त्रालङ्कारकं दद्यादुभयोश्च पृथक् पृथक् ||

यथाविभवसारेण पूजयित्वा यथाक्रमम् |
उपायनं ततो दद्यात्परमान्नं सशर्करम् ||

अपूपं च फलं देवि चण्डिका प्रियतामिति |
ततः सुवासिनीपूजां कुर्याद्भक्तियुतः प्रिये ||

आवाहनार्घ्यपाद्यादि पृथक् सहस्रनामभिः |
शतमष्टोत्तरं वापि नवसंख्यानि पार्वति ||

तवमष्टोत्तरशतं नवदुर्गांश्च पूजयेत् |
नामभिश्च चतुर्थ्यन्तैः पृथक् संपूज्य दापयेत् ||

नालिकेरफलं देवि नागवल्लिदलैर्युतम् |
पूगपुष्पं निशामूलं तण्डुलं कञ्चुकादिभिः ||

प्. २०४) सुवस्त्रं च ददेद्भक्त्या मूलमन्त्रं वदन् गुरुः |
तव प्रीत्या च दत्वाथ आशिषं प्रतिगृह्य च ||

भोजयेद्भक्ष भोज्याद्यैः ताम्बूलं च ददत् पृथक् |
रात्रौ संपूजयेत् पश्चात् रङ्गपूजां समाचरेत् ||

गेहली तोरणाद्येषु दीपमुग्धोदये प्रिये |
बलिदानं ततो दद्यात् नैमित्ये चाहुतिर्ददेत् ||

रथे वा शिबिकायां वा वाहने वा विभूषिते |
उत्सवं च ततः कुर्यात् ग्रामसीमान्तमेव वा ||

प्रविश्य देवीं संपूज्य क्रियाजालं समर्पयेत् |
ततः प्रात समुत्थाय स्नानसन्ध्यादितर्पणम् ||

विधाय देवतागारं तव लिङ्गे महेश्वरि |
संपूज्य स्नपयेन्मन्त्री कर्मलोपार्थमम्बिके ||

तवमष्टोत्तरशतं जपेन्मूलमनुं गुरुः |
सवत्सां गां ततो दद्यात् दक्षिणां दापयेद्गुरुः ||

भूरिदानं ततो दद्यात् कृच्छ्रदानं ततः परम् |
इत्येवं कारयेद्भक्त्या ब्राह्मणश्च नृपोत्तमाः ||

प्. २०५) कामितार्थ प्रदं शीघ्रं सत्यं सत्यं मयोदितम् |
मनसा चिन्तितं कार्यं पूजयाश्च प्रभावतः ||

सर्वान् कामानवाप्नोति विधिना पूजिते प्रिये |
महापूजाविधिः सम्यक् तवस्नेहेन चोदितम् ||

इति श्रीवातुलोत्तरे दुर्गाभेदे शिवपार्वतीसंवादे नित्यकर्मकाण्डे 
नैमित्तिकपूजाविधिर्नाम द्वाविंशतिः पटलः ||




|| स्वस्ति ||


देवी -

देवदेव महादेव सर्वज्ञ करुणानिधे |
अचिन्यगुण रूपाढ्य शिव सर्वजगत्प्रभो ||

सप्तकोटिषु मन्त्रेषु प्रतिष्ठाद्युत्सवेषु च |
वह्निहोमविधिः प्रोक्तः त्वया गुह्यः सदाशिव ||

पृथक् विधानं वह्नेश्च हवनं च कथं वद |
किन्निमित्तं कथं होमः किं च द्रव्यं च तत्फलम् ||

प्. २०६) त्वन्मुखाच्छ्रोतुमिच्छामि विस्तरेण वद प्रभो |

शिवः -

साधु पृष्टं त्वया देवि गुह्याद्गुह्यतमं महत् ||

अग्निकार्यं सुरश्रेष्ठं सर्वकामफलप्रदम् |
मम तेजोमयो वह्निः तवरूपं न संशयः ||

जिंह्वारूपेण नौ देवि तत्तद्द्रव्यं हि भुज्यते |
अन्यत्र भुज्यते दृष्ट्वा तृप्ति भवेत्प्रिये ||

एतस्मात्कारणाच्छ्रेष्ठं वह्निहोमं च कारयेत् |
रहस्यं परमं देवि मुक्तिदं च द्विजन्मना ||

हव्यदत्तं तु भुञ्जीत यदि श्रेष्ठं द्विजोत्तमः |
शूद्रत्वं कर्महीनत्वं पतितत्वं न संशयः ||

सायं प्रतर्नित्यहोमं प्रकुर्वीत द्विजोत्तमः |
इहापि सुखमाप्नोति अन्ते सामीप्यमीश्वरि ||

लक्षहोमादि कोट्यन्तं काम्यकर्मणि कारयेत् |
होमाद्दशांशं तन्मन्त्रजपसंख्या महेश्वरि ||

शतांशं तर्पणं कुर्यात्सहस्रं कुम्भपूजनम् |
प्. २०७) अयुतं भोजयेद्विप्रान् प्रदक्षिणनमस्कृतिम् ||

दानानि विविधं दद्यात् गोभुम्यादि विशेषतः |
इत्थं कुर्याद्विधानज्ञः सर्वमृत्युनिवारणम् ||

सर्वशान्तिकरं चैव शत्रूणां नाशकारणम् |
आयुरारोग्यदं देहे देजोबलविवर्धनम् ||

लक्ष्मीप्रदं विशेषेण सन्तानादि विवर्धनम् |
तुष्टिदं पुष्टिदं राज्ञां राज्यकोशविवर्धनम् ||

गजाश्व सैन्यदुर्गादि वृद्धिदं कीर्तिदं तथा |
दिव्यन्तरिक्षाद्युत्पातदुस्स्वप्नादि विनाशनम् ||

ग्रहभूतपिशाचादि विनाशनकरं परम् |
भुक्तिदं मुक्तिदं चैव सर्ववाञ्छाफलप्रदम् ||

अमुना होमविधिना बहुप्रीति भवेन्मम |
ब्रह्माद्या मयि संतुष्टे तुष्टा देवा न संशयः ||

इत्थं श्रेष्ठं होमकर्म कलौ सिद्धिप्रदायकम् |
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन कारयेद्धोममर्थवान् ||

तद्विधानं प्रवक्ष्यामि लक्षहोमविधैः पृथक् |
प्. २०८) तत्कालं तत्स्थलं कुण्डमण्टपादि सलक्षणम् ||

दिनसंख्यां च तत्कर्मण्याचार्यादींश्च ऋत्विजः |
होमद्रव्यं तत्फलं च विस्तरेण शृणु प्रिये ||

कार्तिके मासि कुर्वीत पौर्णम्यादिन्दुवासरे |
माघमासे कृष्णपक्षे चतुर्दश्यां महेश्वरि ||

फाल्गुने मासि कुर्वीत अष्टमी दशमी दिने |
चैत्रे मासि त्रयोदश्यामेकादश्यामथापि वा ||

वैशाखे च तृतीयायां ज्येष्ठमासि शुभे दिने |
अन्यत्पुण्यतिथौ मन्त्री ग्रहणे रविसोमयोः ||

अमौढ्ये नाधिमासे च चन्द्रतारानुकूलके |
शुभलग्नग्रहयुते दुष्टग्रहविवर्जिते ||

कर्तुश्चैवानुकूलर्क्षे शुभग्रहनिरीक्षिते |
एवगुणयुते काले लक्षहोमं च कारयेत् ||

साम्बलिङ्गशिवक्षेत्रे आरामे पर्वते तटे |
उद्याने श्रोत्रियागारे सङ्गमे च नदीतटे ||

अन्यत्पुण्यस्थले देवि होमं कुर्या नृपोत्तमः |
प्. २०९) तत्स्थलं च समावीक्ष्य पूर्वे वह्ने तथैशके ||

खननादि प्रकुर्वीत शोधयेद्दुष्टवर्जिते |
चतुरश्रं समं कृत्वा षट्त्रिंशद्धस्तमात्रक ||

एकविंशति हस्तं वा सप्तोत्तरदश प्रिये |
तावन्मण्टपविस्तारं यावत्कुण्डमितिर्भवेत् ||

रत्निमात्रसमुत्सेधं दर्पणोदरसन्निभम् |
तत्त्रिभागैकभागेन मण्टपस्य महेश्वरि ||

कुण्डानि रचयेन्मन्त्री नव पञ्चैकमेव वा |
पूर्वे च चतुरश्रं स्यादाग्नेयां तु भगाकृतिः ||

अर्धचन्द्रं तु याम्यायां नैर्-ऋत्यां तु त्रिकोणकम् |
वारुणे वर्तुलाकुण्डं वायव्यां च षडश्रकम् ||

उत्तरे पद्मकुण्डं तु ईशान्यामष्टकोणकम् |
ऐन्द्र शाङ्करयोर्मध्ये वृत्तकुण्डं तु कारयेत् ||

चतुर्दिक्षु च चत्वारि चतुरश्रं तु कारयेत् |
वृत्तकुण्डं तथैशान्यां पञ्चकुण्डेऽथवा शिवे ||

कुण्डमेकं च कुर्वीत वृत्तं वा चतुरश्रकम् |
प्. २१०) ईशाने पूर्वभगे वा कल्पयेच्च महेश्वरि ||

चतुर्हस्तं चैककुण्डं त्रिहस्तं पञ्चकुण्डकम् |
द्विहस्तं नवकुण्डं च तावं खातप्रमाणतः ||

विस्तारं तावदूर्ध्वं स्यादूर्ध्वमेखलया सह |
कुण्डस्य यादृशं रूपं तादृशी मेखला भवेत् ||

त्रिमेखलं च युक्तं स्यादष्टषट्चतुरङ्गुलैः |
षड्भिश्चतुर्भिश्च तथा द्विकर त्रिकरस्य तु ||

मेखलोपरि मध्ये तु योनिः पिप्पलपत्रवत् |
षडङ्गुलस्य विस्तारा विस्तारार्धं तदूर्ध्वतः ||

मुष्टेरेवं तथान्येषामङ्गुलाङ्गुलवर्धनात् |
एकाङ्गुलं समुत्सेधमष्टाङ्गुलसविस्तृतम् ||

प्रणीता स्थानमेतद्धि ब्रह्मस्थानं तथा भवेत् |
चतुरश्रं प्रणीतायां ब्रह्मणे पद्ममेव च ||

इत्थं कुण्डं प्रकल्प्याथ लक्षणेन महेश्वरि |
स्थण्डिले च न कर्तव्यं देवताशापदं भवेत् ||

अलक्षणकृतं कुण्डं कुलक्षयकरं भवेत् |
प्. २११) पूर्वोक्तन विधानेन कुण्डं कुर्याद्विचक्षणः ||

तन्मध्ये वेदिकां कुर्याद्धस्तमात्रं तदूर्ध्वतः |
चतुस्तम्भं च तन्मध्ये परितो द्वादश क्रमात् ||

तद्बहिर्विंशतिस्तम्भाः उन्नतं चाष्ट षट्करैः |
तद्बहि पञ्चहस्तं स्यात् स्थापये पोतिकादिभिः ||

एकभौमं त्रिभौमं वा कारयेन्मण्टपं शिवे |
चतुद्वारसमायुक्तं चतुस्तोरणभूषितम् ||

प्राग्द्वारे पीतवर्णं च दक्षिणे कृष्णवर्णकम् |
पश्चिमे रक्तवर्णं च उत्तरे श्वेतवर्णकम् ||

चक्रत्रिशूलडमरुपद्मनन्दिविचिह्नितम् |
एवं द्वारं प्रकुर्वीत पूर्वादिक्रमतः प्रिये ||

चतुर्दिक्षु ध्वजं कुर्यात्पताकास्युर्दिशि स्थिताः |
दशस्तोध्वजे दण्डः चतुरश्रश्च वृत्तकः ||

सप्तहस्ताः पताकाःस्युः दीर्घदण्डप्रमाणतः |
सप्तहस्तध्वजपटः वसना नूतनेन च ||

तत्तद्वाहनचिह्नानि लेखयेच्छिल्पिना गुरुः |
प्. २१२) विंशत्यङ्गुलविस्ताराः पताका स्युर्महेश्वरि ||

लोकपालानुवर्णेन वाहनायुधलाञ्छनैः |
दिग्विदिक्षु प्रकुर्वीत स्थापयेद्विधिना गुरुः ||

वस्त्रैराच्छादयेस्तुङ्गान् वितान फलशोभितान् |
द्वारे द्वारे च कुम्भौ द्वौ कुम्भौ तारणमूलकौ ||

चूतपल्लवशोभाढ्यौ प्रत्येकं कण्ठवाससौ |
कदलीस्तम्भविन्यासै स्रग्दामा चूतपल्लवैः ||

शोभयित्वा बहिः पश्चाद्दर्भदाम्ना च वेष्टयेत् |
एवं मण्टपकुण्डानि कुर्वीत विधिना प्रिये ||

नवाहं सप्तरात्रं वा पञ्च त्र्येकाहमेव वा |
लक्षहोमं प्रकुर्वीत उत्तमं मध्यमं भवेत् ||

अधमं च न कुर्वीत दिनसंख्यविधौ शिवे |
वपनं स्नानमौनं च शुक्लाम्बरधरः शुचिः ||

क्षीरान्नभोजनं नित्यं दुस्सङ्गादि विवर्जितः |
ब्रह्मचर्यव्रतं कुर्यादृत्विग्भिः सह देशिकः ||

इत्थं दीक्षा प्रकर्तव्या नवरात्रे महेश्वरि |
प्. २१३) त्रिरात्रे चैकरात्रे च दीक्षाकर्म न कारयेत् ||

यागद्रव्याणि सम्पाद्य होतृभिः जापकान् द्विजान् |
दीक्षावान् कर्मतत्वज्ञः सत्यवादी जितेन्द्रियः ||

सपत्नीकान् द्विजश्रेष्ठान् आहूय यजमानकः |
तैलाभ्यङ्गादिकं कृत्वा आचार्यर्त्विक्समन्वितः ||

सुतिथौ च सुनिश्चित्य पूर्वोक्तेन महेश्वरि |
प्रातरुत्थाय विधिवद्दन्तधावनपूर्वकम् ||

प्रातः स्नानं प्रकुर्वीत आचार्याय द्विजोत्तमैः |
सन्ध्याकर्म प्रकुर्वीत नित्यकर्म समाप्य च ||

मृत्तिकास्नानपूर्वं च कुशगोमयवारिणा |
सर्वघोषसमायुक्तस्तत्तन्मन्त्रेण लेपयेत् ||

नानामङ्गलवाद्यैश्च वेदघोषैश्च सुक्तकैः |
स्नानं कृत्वा ततो मन्त्री होमार्थं च द्विजोत्तमैः ||

धौतवस्त्राम्बरच्छन्नः विभूत्याद्यैरलङ्कृतः |
देवर्षितर्पणं कृत्वा नमस्कृत्वा दिवाकरम् ||

ततो देवालयं कृत्वा फलपुष्पसुवर्णकैः |
प्. २१४) ममाग्रे विन्यसेद्देवि यजमानः सुभक्तितः ||

पञ्चोपचारैरभ्यर्च्य प्रार्थयेच्च कृताञ्जलिः |
शिवादि सर्वदेवानां सद्यः तुष्टिकरं भवेत् ||

लक्षहोमं करोमीति स्वामिविज्ञापनं चरेत् |
इति विज्ञाप्य देवेशं प्रविशेद्यागमण्टपम् ||

प्रक्षाल्य पाणिपादौ च पूर्वे वा चैशकोणके |
पद्मपीठं च संस्थाप्य नववस्त्रोपरिन्यसेत् ||

तस्योपरि न्यसौ * भान् आसनेषूपविश्य च |
गुरुवन्दनपूर्वादि प्राणायामं समाचरेत् ||

दिनमुद्दिश्य संकल्प्य यथाविभवविस्तरम् |
विघ्नेशमर्च्य नान्द्यादि पुण्याहं पञ्चगव्यकम् ||

मधुपर्कं विधायाथ वरयेद्देशिकादिकान् |
आचार्यन्धनं देवि ब्रह्माणं च सदस्यकम् ||

भवादि मूर्तिपानष्टौ होतृभिश्च यथोक्तवत् |
दिनसंख्यमितान् ज्ञात्वा वरयेच्च पृथक् पृथक् ||

जपार्थं तु शतार्धं स्याद्वेदपारायणं शिवे |
प्. २१५) षोडश ब्राह्मणः कुर्यात् तर्पणार्थं दश द्विजान् ||

कुम्भार्चने चैकमेवं नमस्कारप्रदक्षिणे |
दश विप्रांश्च वरयेऽऽरर्चार्थ द्वादश द्विजान् ||

आचार्यादीन् स्वशाखादि प्रवरप्रोच्य गोत्रकम् |
शर्माथ वृणुयात्कर्ता श्लोकैरेभिश्च तान् क्रमात् ||

सर्वकर्मधुरीणस्त्वं शिवतुष्ट्यै द्विजोत्तमः |
त्वामाहं गुरुमाचार्यमस्मिन् होमविधौ वृणे ||

कर्तुः प्रतिनिधित्वे तु द्विजमन्यं तदाज्ञया |
आचार्यो वृणुयादत्र श्लोकेनैव ततोऽमुना ||

कर्तुः प्रतिनिधित्वेन कर्मकारयितुं द्विज |
त्वामहं यजमानार्थं तस्मिन् होमविधौ वृणे ||

यथा चतुर्मुखो ब्रह्मा स्वर्गेलोके पितामह |
ब्रह्माणं चामहं साक्षात्तस्मिन् होमविधौ वृणे ||

मन्त्रतन्त्रादिलोपांश्च द्रष्टुं नस्युर्यथा तथा |
अस्मिन् होमविधौ विप्र सदस्यं त्वामहं वृणे ||

होमार्थं मूलमन्त्रांश्च तत्तन्मन्त्रं शिवस्य तु |
प्. २१६) ऋत्विजोऽस्मिन् होमविधौ द्विजा युष्मानहं वृणे ||

तर्पणार्थं च पूजार्थं कलशस्य महेश्वरि |
मूलमन्त्रजपार्थाय वेदपारायणार्थकम् ||

प्रदक्षिण प्रणामार्थं द्विजा युष्मानहं वृणे |
इत्येवं वरणं कृत्वा तेभ्यः पाद्यादिकं ददेत् ||

पाद्यमर्घ्यं तथाचामं मधुपर्कं तथैव च |
कुण्डले चाङ्गुलीयादि भूषाश्च विविधा अपि ||

रुद्राक्षमकुटाद्यैश्च स्वर्णयज्ञोपवीतकैः |
दुकूलपादुकं देवि छत्रवीजनजामरैः ||

आचमं जलपात्राणि यागोपकरणानि च |
फलं स्वर्णं च ताम्बूलं दापयेन्मनुना शिवे ||

मूलेन मम गायत्र्या पञ्चब्रह्माणुभिस्तथा |
आचार्याय प्रदत्वौवं गन्धाद्यैस्तं समर्पयेत् ||

एवं ब्रह्म सदस्यादीन् तथैवान्यान् द्विजान् क्रमात् |
यथा यथोचितं वस्त्रभूषणाद्यैश्च तोषयेत् ||

अङ्कुरार्पणपूर्वं च मृत्तिकामाहरेत्ततः |
प्. २१७) सद्योङ्कुरं वा कुर्वीत दिनसंख्यमितं शिवे ||

ध्वजस्थापनपूर्वोक्तं पताकान् स्थापयेत्प्रिये |
वृषयागं ततः कुर्यात्पताकध्वजदेवताः ||

सम्पूज्य विधिवन्मन्त्री तत्तन्मन्त्रेण पार्वति |
पञ्चगव्यं हुनेदन्ते गणेशं च नवग्रहान् ||

तत्तन्मूलेन होतव्यं तत्तद्द्रव्यं पृथक् पृथक् |
एतत्कर्म दिवाकाले गुरुः कुर्यान्महेश्वरि ||

सायं सन्ध्यामुपास्याथ शुचिर्भूत्वा गुरूत्तमः |
प्रक्षाल्य पाणिपादौ च मूर्तिपाद्यैर्द्विजोत्तमैः ||

प्रविश्य पश्चिमे द्वारं यागगेहं महेश्वरि |
अस्त्रदृष्ट्या विलोक्याथ दिक्पतीन् रक्षोणद्यत्तत् ||

नै-ऋत्यां दिशमासाद्या उपविश्यासने गुरुः |
गुरुवन्दनपूर्वादि दिशदिग्बन्धनं शिवे ||

भूतशुद्धिं न्यासजालान् सङ्कल्पं च विधाय च |
गणेश स्थण्डिले पूज्य सुगन्धकुसुमादिभिः ||

स्थापयेत्कलशं देवि योजयेत्पञ्चगव्यकैः |
प्. २१८) एकांशकं तु गोमूत्रं गोमयं च तदर्धकम् ||

सप्तांशकं तु गोक्षीरं त्र्यंशकं तु दधि स्मृतम् |
आज्यमेकांशमित्येवं सद्योजातादि पञ्चकैः ||

अस्त्रमन्त्रेण संस्पृष्ट्वा शतमष्टोत्तरं जपेत् |
पुण्याहं वाचयेत्पश्चादृत्विग्भिः सहितो गुरुः ||

मण्टपं मार्जयेद्देवि वायुमन्त्रेण देशिकः |
पालाशपल्लवैर्दर्भैः वह्न्यादीशावसानकम् ||

मम गायत्रिमन्त्रेण लेपयेद्गोमयाम्भसा |
अस्त्रमन्त्रं शतावृत्या ततो राजीश्च देशिकः ||

विकीर्य मार्जयेन्मुष्ट्या मण्टपे मनुवित्तमः |
प्रक्षाल्यं हस्तौ देवेशि पुष्पाणि दश दिक्षु च ||

निक्षिप्य मम गायत्र्या चक्रमुद्रां प्रदर्शयेत् |
ससूत्रदर्भमालां च युक्तं बोधिदुपल्लवैः ||

अस्त्रमन्त्रशतं जप्त्वा वेष्टयं मण्टपं शिवे |
अभ्युक्ष्य पञ्चगव्येन मूलमन्त्रेण देशिकः ||

विकीर्य मार्जनं मन्त्री पुनः पूर्वोक्तमन्त्रतः |
प्. २१९) गन्धतोयेन संप्रोक्ष्य गुरुरापः पुनन्त्विति ||

द्वारपूजन्ततः पश्चादक्षतैः कुसुमादिभिः | कैः |
अस्त्रतोयेन संप्रोक्ष्य पूर्वाद्रिक्रमतः प्रिये ||

शान्ति भूति बलारोग्या संज्ञाभिस्तोरणे न्यसेत् |
युग्मात्विदान्यजेदूर्ध्वे शूलेष्वर्कपुरोदितान् ||

प्रशान्तशिशिरादींश्च प्रत्यूषादि वसूनपि |
भूर्भुवादिकलोकांश्च सोमभौमादिकान् ग्रहान् ||

शान्तिर्निद्रानिवृत्तिश्च प्रतिष्ठाद्वारमूर्धनि |
गणेशं भारतीं लक्ष्मीं सर्वद्वारोपरि न्यसेत् ||

पूर्वद्वारं समारभ्य शाययोर्दक्षवामयोः |
नन्द्यादिद्वारपालांश्च गङ्गादिसरितस्तथा ||

संपूज्य तान् चतुर्थ्यन्तान् शिवज्ञां श्रावयेदथा |
यज्ञस्य रक्षणार्थेन स्थातव्यं महदादरैः ||

वज्रादीनि पताका स्युः कुमुदादि ध्वजेषु च |
पूर्वोक्तान् विन्यसेद्देवि सर्वविघ्न भयङ्करान् ||

द्वारतोरणसंपूज्य प्रार्थयेनमुना गुरुः |
प्. २२०) मण्टपस्तम्भपूजां च प्रारभे तु ततः प्रिये ||

अन्तस्तम्भेषु सर्वेषु आधारादि यथाक्रमम् |
प्रणवादि नमोन्तैश्च धर्मादिषु समर्चयेत् ||

विद्येशादि घटश्चेषु द्वारतोरणकुम्भकान् |
यागेश्वरं च दिक्पालान् स्थापयेत्पूजयेत्प्रिये ||

निष्कं निष्कार्धहेम्ना वा प्रतिमान् विन्यसेद्गुरुः |
सुवस्त्रं सुफलं न्यस्त्वा प्रार्थयेद्देशिकोत्तमः ||

भो भो शक्र त्वया स्वस्यां दिशि विघ्नप्रशान्तये |
सावधानेन यागान्तं स्थातव्यं तु शिवाज्ञया ||

सर्वेषां लोकपालानां अनेकक्रमयोगतः |
इति विज्ञाप्य दिक्पालान् यागेशं प्रार्थयेत्ततः ||

शङ्कराय नमस्तुभ्यं विश्वरूपधराय च |
मया प्रवर्तितश्चायं लक्षहोमः कृते तव ||

लक्षणीयः त्वयैतर्हि समाप्तिर्यावदस्य हि |
इति संप्रार्थ्य यागेशमक्षतैरवकीर्य च ||

अतः संपूज्य वास्तुं च राक्षोघ्नं वास्तुहोमकम् |
प्. २२१) बलिं च विकिरेद्देवि स्वस्वमन्त्रैर्गुरूत्तमः ||

ततः प्रतिसरं बध्वा यागार्थं च यथोक्तवत् |
आचार्यं यजमानं च ब्रह्माणं च सदस्यकम् ||

मूर्तिपान् तर्पणं देवि यागेशप्रतिमादिषु |
बध्नीयुरूर्णासूत्रैश्च तन्मन्त्रं च पुरोक्तवत् ||

वह्निसाधनकं पश्चात् होतृभिः सह देशिकः |
सूर्यकान्तोद्भवं श्रेष्ठकाष्ठज्ञो मध्यो भवेत् ||

श्रोत्रियागारजो वह्निरधमः परिकीर्तितः |
सूर्यकान्तशिलायां वा बोधिवृक्षादिवा शिवे ||

आदाय मन्तः साराणि कृत्वा मरणिकद्वयम् |
संयोगः क्रमतः कुर्यात् शिल्पिशास्त्रोक्तमार्गतः ||

त्रिहस्तरज्जुना वेष्ट्या सुदृढं त्रिगुणीकृतम् |
गोमयालेपितं भूमिं शतपत्रं सुकर्णिकम् ||

लिखेत् संपूरयेच्चूर्णं पञ्चवर्णं विभेदतः |
शालिसंपूरयेत्पीठं द्रोणमात्रं महेश्वरि ||

अरणिं विन्यसेत्पीठे दर्भदाम्ना च वेष्टयेत् |
प्. २२२) गन्धपुष्पैः समभ्यर्च्य आचार्यो ऋत्विजैः सह ||

आवयोश्च समावाह्य नैवेद्यान्तं महेश्वरि |
मूलमन्त्रजपं कुर्यात्पञ्चब्रह्मादि सूक्तकैः ||

मथित्वा प्रणवेनाग्निः तुषकार्पासकादिभिः |
करीशं च समायोज्य अग्निजातकणादिकैः ||

ज्वलयेच्च ततो मन्त्री ताम्रपात्रे शरावके |
अग्निबीजेन चैतन्यं हृदा संहारमुद्रया ||

आदाय योजयेद्बिन्दौ पूरकेण ततो हृदि |
स्थापयेन्मनुना देवि अग्निश्च चितिमन्त्रतः ||

तेजोरूपमहं वह्निं साक्षाद्ब्रह्मस्वरूपकम् |
एवं ध्यात्वा ततो मन्त्री संपूज्य च हुताशनम् ||

दापयेद्गुरुणा पश्चात् यजमानाय भक्तितः |
देवस्यत्वा ततोद्धृत्वा ऋत्विजांश्च ततो ददेत् ||

रक्षणीयं द्विजः श्रेष्ठाः होमार्थं च महेश्वरि |
इत्युक्त्वा यजमानाय कृताञ्जलिपुट स्थितः ||

आचर्यं पूजयेद्दत्वा शययावाहनभूषणैः |
प्. २२३) धेनुश्च ऋत्विजां दद्यात् अथवा वाससीं ददेत् ||

इत्थं दत्वा तु देवेशि वह्निः सुप्रीतदो भवेत् |
ततो जागरणं पश्चात् वेदपाठं द्विजोत्तमैः ||

इत्थं कृत्वा तु देवेशि पुनः सूर्योदयान्तिके |


इति श्रीवातुलोत्तरे काम्यकाण्डे उमामहेश्वरसंवादे 
लक्षहोममण्टपादि विधिर्नाम पञ्चचत्वारिंशत्पटलः |




अथातः संप्रवक्ष्यामि करणानां च लक्षणम् |
कुण्डशोधनपूर्वं च वह्नेर्जननकर्म च ||

पात्राणां साधनविधिं क्रमेण शृणु पार्वति |
आचार्यस्तु शुचिर्भूत्वा कृत्वा चैवाह्निकक्रियाम् ||

ऋत्विग्भिः सह देवेशि यागगेहं प्रविश्य च |
सम्पूज्यादौ गणेशानं फलाद्यैस्तोषयेत्ततः ||

पुण्याहवाचनं कुर्यात् मूर्तिपैश्च द्विजोत्तमैः |
गत्वा कुण्डान्तिकं मन्त्री विष्टरे पूर्वदिङ्मुखः ||

प्. २२४) उपविश्य समानीय साधनान्युञ्चितानि वै |
गुरुवन्दनपूर्वादि आत्मशुद्धिं समाचरेत् ||

ततो जुह्वाङ्गमनुना न्यासजालं विधाय च |
ततः संपूजयेन्मूर्ध्नि स्वगुरून् देशिकोत्तमः ||

हृत्पद्मे पूजयेद्देवं गणेशानमथोर्चयेत् |
कुण्डशुद्धिं प्रकुर्वीत वक्ष्यमाणेन वर्त्मना ||

मूलमन्त्रन् जपन् मन्त्री तत्कुण्डं च समीक्षयेत् |
अस्त्रमन्त्रेण संताड्य दशदिग्बन्धनं ततः ||

संप्राक्ष्य वर्मणा मन्त्री तारेणखननं शिवे |
मृत्तिके हन मन्त्रेण उद्धरे मृत्तिकां ततः ||

पूजयेच्च हृदा मन्त्री समीकृतिदृशाणुना |
सेचयेदमुना कुर्यात् कुट्टयेदस्त्रमन्त्रतः ||

मार्जयेत्कवचेनाथ लेपनं हेतिनाणुना |
कलात्मकं कलाभिस्तु त्रिसूत्रीकरणं शिवे ||

कवचेनार्चयेन्मन्त्री हृन्मन्त्रेण च पार्वति |
अस्त्रेण वज्रीकरणं हृन्मन्त्रेण कुशैस्ततः ||

प्. २२५) चतुष्पथं तनुत्रेण तनुयादक्षपाटनम् |
इत्येते कुण्डसंस्काराः अष्टादश महेश्वरि ||

चतुरश्रं पुरा कृत्वा कुण्डमध्ये च वालुकैः |
देवस्यत्वेति मन्त्रेण ह्रादकेन शलाकया ||

आदाय च लिखेद्रेखां पूर्वाग्रे चोत्तराग्रके |
तिस्रः पूर्वमुखा रेखास्तद्वत्सौम्यमुखास्तथा ||

ब्रह्मा वैवस्वतः सोमो मध्ये दक्षिणवामयोः |
रुद्रो विष्णुश्च शक्रश्च मध्ये पश्चिमपूर्वयोः ||

ब्रह्मजज्ञानमन्त्रेण नाके मनु यथाक्रमम् |
षड्रेखां च लिखेन्मन्त्री भूशुद्ध्यर्थमिहेश्वरि ||

गन्धपुष्पादिभिश्चैव ततो नाम्नैव पूजयेत् |
ततो यन्त्रं समुद्धृत्य पूर्वाग्रे चोत्तराग्रके ||

भवत्येकोन पञ्चाशत्पदाद्यन्त्र तदास्फुटम् |
बहिरीशानकोष्ठादि तन्मध्य च महेश्वरि ||

मातृकां वर्णसंलेख्य प्रदक्षिण्येन देशिकः |
तन्मध्येऽष्टदलं पद्मं कर्णिकाकेसरैर्युतम् ||

प्. २२६) विष्टरार्थं सुकूर्चं तु विंशद्दर्भकृतं ततः |
पीठपूजां च तत्रैव आवाह्य पुरुषं परम् ||

ततः पार्श्वे महादेव्या चिन्तयेच्च गुरु प्रिये |
द्विनेत्रां द्विभुजां रम्यां पीनीन्नतपयोधराम् ||

मुक्ताभरणसंयुक्तां पद्महस्तां सुलोचनाम् |
शुद्धस्फटिकसंकाशां रक्तावाहोग्रिभूषिताम् ||

ऋतुस्नातां सुकूर्चस्थां वागीशस्य च वामके |
कारणं जगतां देवं सर्वज्ञं सर्वसाक्षिणम् ||

अनादिनिधनं शुद्धं साक्षाद्ब्रह्मस्वरूपिणम् |
एवं ध्यात्वा ततो मन्त्री समर्च्य च महेश्वरि ||

देवदेवौ च संपूज्य मूलमन्त्रेण पार्वति |
पाद्यमर्घ्यादिकं दद्यात् कुङ्कुमं रक्तचन्दनम् ||

रक्तपद्मानि संपूज्य धूपदीपादिकं प्रिये |
शिवबीजेन तारादि नमोन्तेन ततः परम् ||

तदेकतां समापन्नां भूवयेत्नं विचिन्तयेत् |
दर्शयोद्योनि मुद्रां च लिङ्गमुद्रां तथा हृदा ||

प्. २२७) इत्येवं मनसा भाव्या क्रीडार्थं च प्रदर्शयेत् |
तदा रतिस्त्रयोर्यावत् तावदग्निमथाङ्गुरुः ||

पाणिना साम्भसा योनिं स मृज्यादस्त्रमन्त्रतः |
पश्चाद्देवस्य देव्याश्च दद्यादाचमनीयकम् ||

वध्नीयां गर्भरक्षार्थं दर्भं कङ्कणवत्करे |
एकीकृत्य त्रदर्भेण बध्नीयान्मूलमन्त्रतः ||

साधितं च ततो वह्निं भस्मधूमादिवर्जितम् |
गुरुपत्न्या च ऋत्विग्भ्यं आदाय च महेश्वरि ||

कुण्डयोनौ प्रविन्यस्य देवस्यत्वेति मन्त्रतः |
वह्निबीजजपन् मन्त्री क्रव्यादाशं परित्यजेत् ||

अस्त्रमन्त्रेण संप्रोक्ष्य दक्षद्रुष्पादि वीक्षणैः |
शोषदाहप्रवनानि ततन्मन्त्रेण पार्वति ||

अकुञ्चनं ततो दीप्तं बहिः पिङ्गलया गुरुः |
व्यवर्गस्य द्वितीया तु बिन्दुना भूषितं च यत् ||

वह्निबीजमिदं प्रोक्तं त्रिवारं च समुच्चरन् |
बिभाव्य निर्गतं तत्र योजयेदान्तरा * नम् ||

प्. २२८) स्पृष्ट्वा दर्भद्वयेनैव जप्त्वा तारेण चाष्टशः |
धेनुमुद्रां प्रदृश्याथ रक्षयेदस्त्रमन्त्रतः ||

अवकुण्ठ्य तनुत्रेण मूलमन्त्रेण पार्वति |
पञ्चोपचारैरभ्यर्च्य जानुयुग्मं * * * ||

कुण्डोर्ध्वं त्रिः परिभ्राम्य मूलमन्त्रमनुस्मरन् |
तन्मध्ये विन्यसेदग्निं आत्मनोऽभिमुखं गुरुः ||

संप्रोक्ष्य काष्ठशिरसा निक्षिपेच्च महेश्वरि |
चित्पिऽऽगलं च मनुना ज्वलयेदनलं शनैः ||

व्यजनं धमनीं वाथ प्रणयेन्मन्त्रवित्तमः |
अग्निं प्रज्वलितं वन्दे मनुनानेन प्राञ्जलिः ||

प्रार्थयित्वाप्युपस्थाय गुरुस्तन्मुपसीदतु |
गुरुवन्दन पूर्वं च दश दिग्बन्धनं ततः ||

ततो न्यासं विधायाथ कृशानो मनुभिर्न्यसेत् |
जिंहाङ्गमूर्तिमनुभिः हिरण्यादि यथाक्रमम् ||

लिङ्गेपाने तथा मूर्ध्नि वदने च गुरूत्तमः |
नासिकानयनद्वन्द्वे सर्वाङ्गेषु च विन्यसेत् ||

प्. २२९) ऋष्यादिमङ्गविन्यासं हृदयादि न्यसेद्गुरुः |
जातवेदाः सप्तजिह्वो हव्यवाहनसंज्ञकः ||

ध्रुवाग्नये पदाद्याश्चन्द्रेणमोन्ताः क्रमादमून् |
मूर्धांस पार्श्वकट्यादि प्रदक्षिणवशाद्बुधः ||

इत्थं न्यासं विधायाथ प्राणायामं समाचरेत् |
पञ्चसंख्य समद्भिश्च साधयेच्च महेश्वरि ||

ततः संकल्पमुच्चार्य जुहुयाच्च पृथक् पृथक् |
सद्योजातादिभिर्मन्त्रैः समिद्भिश्च यथाक्रमम् ||

इध्मबन्धनरज्जूंश्च बध्वा चैकीकृतं प्रिये |
दक्षिणे च प्रविन्यस्य दर्भमुष्टिं तथोत्तरे ||

पालाशोदुम्बराश्वत्थ प्लक्षन्यग्रोधजोद्भवः |
अष्टादश पुनस्तिस्रो कुण्डमानसमुच्छ्रिताः ||

अष्टोत्तरसहस्रं वा परिस्तरणदर्भकैः |
षडङ्गुलसुविस्तारं मुष्टिदर्भं शतं गुरुः ||

रज्जुद्वे तत्वसंचैश्च प्रोक्षणी सप्तदर्भकैः |
प्रणीतार्णवदर्भैश्च द्वादशैर्ब्रह्मकूर्चकम् ||

प्. २३०) स्रुक्स्रुवौ मानुनं सप्त आज्यसंस्कार षट्कुशैः |
द्वेदर्भे चरुशुद्धिः स्यात् पात्राणां साधनार्थके ||

शतार्धं च तदर्धं वा कुशकुप्तिविधीयते |
स्वर्णं वा राजतं वापि ताम्रं वाथ शरावकम् ||

पूरितप्रस्थमेकं वा तन्यूनं च न कारयेत् |
स्रुक् स्रुवौ हस्तमात्रौ च शुक्तिमात्रप्रपूरितम् ||

एतत्पात्राणि संपाद्य कालभिन्नानि वर्जयेत् |
ततः परिसमूह्याग्निं जुष्टेदाहुतिमन्त्रतः ||

परिषिच्य जलेनाथ अस्त्रमन्त्रेण देशिकैः |
दिक्परिस्तरणं कुर्यात् देवस्यत्वेति मन्त्रतः ||

दक्षिणानुत्तरान् देवि नुत्तरानधरान् गुरुः |
मेखलापरि मध्ये तु विन्यसेच्च यथाक्रमम् ||

पात्राणां साधयेत् पश्चात् कुण्डस्योत्तर पार्श्वगे |
भूतले कुशमास्तीर्य प्रणीतां प्रोक्षणां तथा ||

आज्यपात्रं चरुस्थालीं स्रुक्स्रुवौ कुशमुष्टिकम् |
इध्मप्रवश्चनं देवि साधयेद्देशिकोत्तमः ||

प्. २३१) द्वन्द्वरूपेण हस्ताभ्यां मन्त्रेणास्मिन्नधोमुखम् |
अर्घ्योदकेन संप्रोक्ष्य दर्शयेदस्त्रमुद्रिकाम् ||

प्रोक्षणीमन्मुखं कृत्या सुकूर्चं विन्यसेत्ततः |
जलेरापः पुनन्त्वेति पूरयेद्धेनुमुद्रया ||

कराभ्यां तत्त्रिरुत्पूय तज्जलैः प्रोक्ष्य चास्त्रतः |
विध्मं विस्रस्य ग्रन्थिं च वर्मणा च महेश्वरि ||

पात्राण्येतानि तासुक्ष्य उन्मुखीकृत्य प्रोक्षयेत् |
दक्षिणे पद्मपीठं च दर्भकूर्चं न्यसेत्ततः ||

आवाह्य च द्विजश्रेष्ठं भूपतेत्वथ मन्त्रतः |
अर्वावसोः समावाह्य गन्धपुष्पैः समर्चयेत् ||

तत्पुरस्तात्प्रणीतानां निधायाद्भिः प्रपूरयेत् |
ब्रह्मबीजौ मन्त्रेण सिद्धमन्त्रेण पार्वति ||

आवाह्य वरुणं पश्चाद्ब्रह्माणं च समर्चयेत् |
दोर्भ्यां नासान्तमुद्धृत्य ब्रह्मणश्चाप्यनुज्ञया ||

धनेशेश्वरयोर्मध्ये पूर्वपीठं कुशोपरि |
निधाय दर्भमाच्छाद्य * * * अष्टवारं गुरुः ||

प्. २३२) घृतस्थालीं समादाय प्रोक्षयेदस्त्रमन्त्रतः |
तत्र गोघृतमापूर्य नेत्रमन्त्रेण वीक्षयेत् ||

वायव्यां दिशि मास्थाप्य मेखलस्य समीपतः |
तनुत्रेण च नीराज्यं तदग्नौ निक्षिपेद्गुरुः ||

पुनर्दर्भद्वये मन्त्री अस्त्रमन्त्रेण पार्वति |
त्रिवारं दर्शयित्वा तु मनुनाग्नौ विनिक्षिपन् ||

आदाय योनौ विन्यस्य अङ्गारान् सह योजयेत् |
दर्भौ प्रादेशमात्रेण मध्ये ग्रन्थियुतेन च ||

शुक्रमसीति मन्त्रेण वह्निमध्ये च निक्षिपेत् |
चरुं च श्रपयेत्पश्चात् निर्वपामीति मन्त्रतः ||

अग्नये वो जुष्टं प्रोक्ष्यामि अग्नये वो जुष्टं निर्वपामिति देवता च 
प्रधानकम् |

त्रिवारमिति मुच्चार्य दर्भौ सन्दर्श गामयेत् |
अभिघार्योत्तरे न्यस्य जननाग्निर्न कर्म च ||

स्रुक्स्रुवौ शोधयेत्पश्चात् दक्षवामकरद्वये |
अग्रमध्यममूलेषु कुशयुगस्य शोधयेत् ||

प्. २३३) अग्नौ निष्टप्य संमृज्य मूलमन्त्रेण वै त्रिशः |
एवमेव स्रुचं शोध्य न्यसेत्तत्रैव तान् पुनः ||

परिधींश्च गृहीत्वाथ वर्मनेत्रासुमन्त्रकैः |
पश्चिमे दक्षिणे न्यस्य उत्तरे च महेश्वरि ||

तदूर्ध्वसमिद्धन्यस्य कवचेन द्वयं गुरुः |
अनुयाजसमित्तत्र प्रणीतोर्ध्वे न्यसेद्गुरुः ||

पावकं गन्धपुष्पाद्यैः जिंह्वादि परिपूजयेत् |
लोकपालादिकान् पूज्य कुण्डमेखलदेवताः ||

ब्राह्मी वज्री तथा चैन्द्री धन्विराक्षी महेश्वरी |
शबला च तथा वेगा क्रमात्कुण्डानि देवताः ||

परिधिं परिस्तरणं देवि ब्रह्माणं च यथाक्रमम् |
वाणीं लक्ष्मीं पार्वतीं च क्रमादावाह्य पूजयेत् ||

समिधं च ततो हुत्वा परिषेचनमारभेत् |
अदितेत्यादि मन्त्रेण परितश्च यथाक्रमम् ||

अग्नये जातवेदाश्च अर्चयेदुक्तमार्गतः |
ग्राह्यं पञ्चदशेध्मं तु गन्धपुष्पैः समर्चयेत् ||

प्. २३४) प्रश्नीतायामिमां रज्जुं न्यसेद्वलयवत्ततः |
समित्समूहमाज्येन सम्यगाप्लाव्य देशिकः ||

द्विशीर्षं चैकहृदयं चतुश्रोत्र द्विनासिकम् |
आस्यद्वयं च षण्णेत्रं पिङ्गलं सप्तहस्तकम् ||

त्रिमेखलं त्रिपादं च सप्तजिंह्वाभिरावृतम् |
चतुशृङ्गं वृषारूढं बलादित्यसमप्रभम् ||

उपवीतसमायुक्तं जटामकुटमण्डितम् |
सव्यभागे चतुर्हस्तं त्रिहस्तमपसव्यके ||

स्रुक्स्रुवौ चाक्षमालां च शक्तिं दक्षिणहस्तके |
तोमरं व्यजनं चैव घृतपात्रं तु वामके ||

एवं ध्यात्वा ततो मन्त्री ब्रह्मणोऽनुज्ञया पुरा |
इध्महोमं ततः पश्चात् स्रुवेणाज्यं हृदाणुना ||

नाडीसन्धौ तु विज्ञेया वक्त्रोद्घाटनमादरात् |
दक्षनेत्रेग्नये स्वाहेत्युदरन् जुहुयात् गुरुः ||

वामतस्त्वाज्यमादाय वह्ने वामविलोपने |
हृदा जुहोतु सोमाय स्वाहेति च गुरुः प्रिये ||

प्. २३५) मध्यनेत्र ततो वह्ने गृहीत्वा मध्यतो घृतम् |
अग्नीषोमाभ्यां स्वाहेति सृवन्मन्त्रेण नेत्रतः ||

घृतमादाय देवेशि दक्षभागाद्धृदाणुना |
वह्निवक्त्रेऽग्नये स्विष्टकृते स्वाहेति होमयेत् ||

वह्निमन्त्रं ततो हुत्वा तारव्याहृतिभिस्त्रिशः |
जिंह्वाङ्गमूर्तिमनुभिः जुहुयाच्च यथाक्रमम् ||

ऋषि त्रिष्टुभ मन्त्रैर्णैस्संजप्य च गुरु प्रिये |
आदौ मूलेन संपूज्य उपचारैश्च देशिकः ||

जुहुयात् समिधं पश्चात्तन्मूलमनुवित्तमः |
अष्टाष्टाज्याहुतिर्हुत्वा क्रमेण च पृथक् पृथक् ||

गर्भाधानादिकाः कुर्यात् विवाहान्ताः क्रियाः क्रमात् |
गर्भाधानं पुंसवनं सीमन्तं बलिजातके ||

स्यान्नामकरणं पश्चादुपनिष्क्रमणं ततः |
अन्नप्राशनकं चौलमुपनीतं ततो गुरुः ||

चत्वारि वेदप्रथिता व्रतानि स्नानकर्म च |
विवाहान्तमिति प्रोक्ताः गर्भाधानादि कर्मणाम् ||

प्. २३६) पश्चात् कर्म करोमीति प्रत्येकं समिधं हुनेत् |
आज्येन होमयेदन्ते वह्नो पूर्णाहुतिं हुनेत् ||

ततः सूतकशुद्ध्यर्थं जातकर्मविधौ कृते |
तत्परिस्तरणादीनि साधनानि परित्यजेत् ||

संप्रोक्ष्य गोमयजलैः तत्कुण्डं च महेश्वरि |
पूर्ववत्साधनं कुर्याद्यथावदनु देशिकः ||

जिंह्वामन्त्रैर्मूर्तिमन्त्रैः दशभेदविभेदितैः |
महागणपतेर्मन्त्रैः पूर्वपूर्वापितैर्हुनेत् ||

पीठपूज्याथ तद्वह्नौ देवं ध्यात्वा ततो गुरुः |
उद्दिश्य देवतारूपं यजेत्सावरणादिकैः ||

संमुखीकरणार्थं च पञ्चविंशाहुतिर्हुनेत् |
देवताह्यतनामैक्यं भावयेन्मूलमन्त्रतः ||

एकादशाहुतिर्नाडी सन्धानाय हुनेत्ततः |
एकैकमावृतीनां च देवताभ्यो घृताहुतिः ||

इत्येवं च गुरुः कुर्यात् वह्नेर्जननकर्मणि |
न कुर्याच्च हुनेद्धोमं तद्धोमो निष्फलं भवेत् ||

प्. २३७) इति श्रीवातुलोत्तरे उमामहेश्वरसंवादे काम्यकाण्डे 
अग्निजननविधानं नाम पञ्चचत्वारिः पटलः |



अतः परं प्रवक्ष्यामि मूर्तिपैः सहितो गुरुः |
द्रव्यहोमादि पूर्णान्तं तर्पणं कुम्भपूजनम् ||

तत्तज्जपं तत्फलं च क्रमेण शृणु पार्वति |
मण्टपान्तस्थकुम्भेषु मूर्तिपाश्चोपविश्य च ||

आसनादि विशुद्धिं च न्यासं कुर्यान्महेश्वरि |
कुण्डशुद्धिं प्रकुर्वीत सद्योजातादि पञ्चकैः ||

शोधनं क्षालनं चैव शोषणं पालनं तथा |
अभ्युक्षणं च पञ्चैते स्त्वन्यकुण्डेषु संस्मरैः ||

आचार्यकुण्डादनलं पूर्वादि विहरेत्ततः |
अग्निमीलेति मन्त्रेण पूर्वोपस्थाय चानलम् ||

इषे त्वोर्जेति मन्त्रेणाग्नेयाञ्च न्यसेत्ततः |
दक्षिणे च त्वमग्नेति उपत्वाग्ने च नैर्-ऋते ||

प्. २३८) वारुणे जातवेदादि वायव्ये व्याहृतिं प्रिये |
अग्निं दूतं चोत्तरे च अग्निमग्नीति चैशके ||

विहरेदनलं पश्चात् प्राणायामं समाचरेत् |
जिंह्वाङ्गमूर्तिन्यासादि ततः संकल्पपूर्वकम् ||

हुत्वा द्रव्याणि संख्याभिः देवतानाममोच्चरन् |
अबाधानादि देवेशि गुरुमूर्तिधरा पृथक् ||

स्वस्वकुण्डे च तैस्सर्वैरुक्तवत्कारयेत् क्रमात् |
चरुं विना न कर्तव्यं ब्रूहिता ब्रह्मपक्वकम् ||

परिधिं च महेशानि मूर्तिपैश्च न कारयेत् |
भवाद्यं मूर्तिमावाह्य पूजयेत्पीठमन्त्रकैः ||

एकैकशश्च जुहुयुः जिंह्वादि मनुभिस्तथा |
ऋत्विजो देशिकाद्याश्च ऋषिच्छन्दांसि मूलतः ||

पक्वाहुतिं च जुहुयुः पञ्चभिश्चाघृताहुतिम् |
द्रव्याणामाहुतिं पश्चाज्जुहुयुर्देशिकादिकाः ||

हृदये वंशशून्यं च उदरे वृष्टिनाशनम् |
कटौ तु स्थाननाशं च जानुमुच्चाटनं भवेत् ||

प्. २३९) मरणं बाहुमूले तु जिंह्वायां सर्वकामदम् |
तस्मादग्नेर्विशेषेण जिंह्वायां होममाचरेत् ||

हुत्वा मुद्रां च देवेशि मृगी हंसी च सूकरी |
मयूरी कुक्कुटी चैव होमद्रव्यगृहे प्रिये ||

मुद्राहीनस्तु यो होमः स सर्वो निष्फले भवेत् |
आज्यं समिद्धविश्चैव गोधूमं सर्षपं शिवे ||

तिलं च त्रुटिकं लाजान् सक्तुं क्षीरं दश क्रमात् |
द्विसहस्रं गोघृतं च कुडुपं च महेश्वरि ||

पालाशी खादिरी वाथ षडङ्गुलसुविस्तृता |
अनाद्रा वक्रहीना च शोभिता च समिद्भवेत् ||

शाल्युद्भवैस्तण्डुलैश्च प्रस्थं पञ्चशतं भवेत् |
हरिद्रासंयुतं पक्वं क्लिष्टदोषादिवर्जितम् ||

गोधूमादि द्रव्यमन्यत् तदर्धं परिकीर्तितम् |
क्षालितं शोधितं पात्रे पूरयेन्मूलमन्त्रतः ||

उद्दिश्यदेवतामन्त्रं प्रणवादि यथाक्रमम् |
मूलमन्त्रं च जुहुयात् गुरुमूर्ति धराः पृथक् ||

प्. २४०) सहस्रोर्ध्वं पञ्चशतं चाष्टाहुति गुरुं प्रिये |
प्रधानकुण्डे जुहुयादुद्देश्यत्यागपूर्वकम् ||

होमयेयुर्मूर्तिपास्ते पृथक् कुण्डाष्टके पुनः |
सहस्रं त्रिशतं देवि दशसप्त चतुस्तथा ||

मूर्तिपानां पृथक् होमोदितं प्रतिदिदिनं प्रति |
पृथक् द्रव्यं लक्षमितं पूर्वाज्यं चापराज्यकम् ||

उत्तमं च हुनेद्धोमो उद्दिश्य दिवसान्तकम् |
दश द्रव्याणि वा देवि हुनेर्लक्षं गुरूत्तमः ||

द्रव्यान्ते होमयेदाज्यं मध्यमं च महेश्वरि |
सर्वद्रव्यं हुनेर्लक्षं अधमं परिकीर्तितम् ||

ततो वै वेदिकामध्ये पञ्चविंशोत्तरं शतम् |
पदं पूर्वोक्तवत् कुर्यात् पद्ममालिख्य देशिकः ||

पञ्चवर्णकचूर्णैश्च पूरयेच्च पृथक् पृथक् |
शालितण्डुलमापूर्य द्रोणार्धं च तदर्धकम् ||

प्रस्थं प्रस्थं च सर्वेषां प्रधानादि यथाक्रमम् |
स्वर्णादिकुम्भं संगृह्य पञ्चविंशोत्तरं शतं ||

प्. २४१) द्रोणवारि धृतं कुम्भं तदर्धं च तदर्धकम् |
अन्येषां पूरितं प्रस्थं छिन्नभिन्नादि वर्जितम् ||

क्षालितान् कलशान् देवि अस्त्रमन्त्रेण देशिकः |
वर्मणा तन्तुनावेष्ट्या धूपैः संधूप्य मूलतः ||

स्थापयेत्कलशं पश्चात् कवचेन महेश्वरि |
अधोमुखं च कुम्भं च पूजयेच्च कलात्मकम् ||

अस्त्रमन्त्रेण संप्रोक्ष्य कुम्भमुद्धृत्य चोन्मुखम् |
षट्त्रिंशदर्भकूर्चं च पञ्चविंशतिकुर्चकम् ||

सप्तविंशति कूर्चं च पञ्च पञ्च यथाक्रमम् |
दर्भकूर्चं च विन्यस्य पयसा पूरयेद्घटम् ||

वारिणाभ्यष्टगन्धं च पञ्चगव्यं कुशोदकम् |
पञ्चामृतं कषायं च पूरयेन्नर्मलोदकम् ||

नवरत्नं पञ्चरत्नं विन्यसे मातृकादिकान् |
दशनिष्कं सुवर्णं च प्रधानकलशे न्यसेत् ||

अष्टविद्येशकुम्भेषु प्रतिमां पञ्चनिष्ककाम् |
निष्केण प्रतिमां हेम्नां बहिरावरणे न्यसेत् ||

प्. २४२) पणेन हेम्ना प्रतिमामन्येषु कलशेषु च |
विन्यसेत् प्राणमन्त्रेण औषधानि विनिक्षिपेत् ||

चूतपल्लवमेतेषु विन्यसे नेत्रमन्त्रतः |
नालिकेरफल न्यस्त्वा कवचेन महेश्वरि ||

दुकूलवाससाच्छाद्य अस्त्रमन्त्रेण पार्वति |
विचित्रैर्नववासोभिः श्वेतवस्त्रैर्यथाक्रमम् ||

सर्वकुम्भान् समाच्छाद्य कूर्चं शिरसि मन्त्रतः |
प्राणायामादि विन्यासं पीठपूजां समाचरेत् ||

कुम्भेष्वावाह्य देवेशान् विद्येशादि यथाक्रमम् |
सर्वान् देवान् समावाह्य प्र * मावरणादिकान् ||

पञ्चविंशोत्तरशतम् आवाह्याभ्यर्च्य मान्त्रिकः |
कलान् संपूज्य देवेशि षट्त्रिंशत्तत्वमन्त्रतः ||

पञ्चब्रह्ममनून् पश्चादुपचारैस्समर्चयेत् |
दश विप्रांश्च परितो जपेयुर्मूलमन्त्रतः ||

सहस्रं पञ्चविंशत्या ऋष्यादिन्यासपूर्वकम् |
चतुरस्त्रं चतुर्दिक्षु गणेशं क्षेत्रपालकम् ||

प्. २४३) दुर्गामनुं च वाणीं च प्रासादं च त्रियम्बकम् |
भुवनेशीं च वास्तुं च राक्षोघ्नं च नवग्रहान् ||

श्रीरुद्रं पावमानं च श्रीसूक्तं विष्णुसूक्तकम् |
भूसूक्तं ब्रह्मसूक्तं च धृतसूक्तमनुं ततः ||

जपेत् सप्तशतिं देवि परितश्च यथाक्रमम् |
चतुर्द्वारे चतुर्वेदान् वदेयुर्भूसुरोत्तमान् ||

तर्पयेत् सौम्यदिग्भागे दशांशं च पयोम्बुभिः |
दशविप्रांश्चोपविश्य पद्ममालिख्य मण्डले ||

शालितण्डुलमापूर्य तत्र पात्राणि विन्यसेत् |
पयसा वारिणापूर्य गन्धपुष्पं च निक्षिपेत् ||

आवाह्य पूजयेद्देवं तर्पयेत्तिलतण्डुलैः |
सहस्रं द्विशतं सार्धं मन्त्री मूलाणुना युतः ||

यावद्धोमावसानान्तं नवं कुर्यान्महेश्वरि |
होमान्ते स्विष्टकृद्धोमो यदस्येत्यणुना गुरुः ||

कृत्वानुयाजसमिधं रज्जुं हुत्वा ततः परम् |
जयादिंश्च ततो हुत्वा प्रायश्चित्ताहुतिं ततः ||

प्. २४४) ततो महाव्याहृतिभिरेकैकां सर्पिषाहुतिः |
ततः पूर्णाहुतिं देवि ब्रह्माणं च विसृज्य च ||

हामं समापयेदन्ते बलिदानं समाचरेत् |
नवपिण्डान् प्रकुर्वीत आज्येन हविषा ततः ||

गुरुकुण्डादिका न्यस्त्वा काष्ठदीपान् प्रपद्य च |
वेदिकुम्भान् यजेत् पश्चादाचार्यो यजमानकः ||

शिष्यमाहूय तत्कुम्भं प्रधानं च महेश्वरि |
शिरसा धारयेन्मन्त्री वेदमङ्गलविस्वनैः ||

सर्वान् कुम्भान् समादाय मूर्तिपादि द्विजोत्तमैः |
प्रदक्षिणवशान्मन्त्री घटमन्तः प्रवेशयेत् ||

लिङ्गं संपूज्य मूलेन प्रधानादि यथाक्रमम् |
तस्याः सूक्तेन संसिञ्चेत् मूलमन्त्रेण पार्वति ||

महापूजा प्रकर्तव्या प्रागुक्तेन महेश्वरि |
सर्वेभ्यश्च बलिं दत्वा तत्सर्वं च समर्पयेत् ||

सहस्रद्विशतं सार्धं भूसुरान् भोजयेत् प्रिये |
शाल्यान्नं सघृतं क्षीरसूपशाकस्वादुसमन्वितम् ||

प्. २४५) भक्षं पायससुक्षीरशर्करा मधुसंयुतम् |
भूक्तेषु तेषु देवेशि ताम्बूलं च प्रदापयेत् ||

मन्त्राशीर्वचनं ग्राह्यं यजमानेन भक्तितः |
एवमेव समुद्दिष्टदिनान्तं च दिने दिने ||

पूर्णाहुतिस्तदन्ते तु कृत्वा चावभृतक्रियाम् |
विसुज्य कङ्कणं पश्चात् शुद्धस्नानं समाचरेत् ||

यागगेहं प्रविश्याथ गुरुकुण्डसमीपतः |
भूसुरेभ्यश्चोपविश्य यजमाने गुरुः प्रिये ||

गोभूम्यादीनि दानानि छागं च महिषं तथा |
खड्गं च तिलतैलं चानड्वाहं च दापयेत् ||

पुष्पं फलं च ताम्बूलं पानीयं शयनादिकम् |
दध्योदनं यज्ञसूत्रं कन्यादानं महेश्वरि ||

विजनं पादुकं छत्रं चामरं स्वर्णकुम्भकम् |
तदन्ते गुप्तदानं च कृच्छ्रं दद्यान्महेश्वरि ||

भूसुराणां देशिकादि दक्षिणां विधिवद्बुधः |
पञ्चविंशतिनिष्कं च विजनं वाहनं तथा ||

प्. २४६) छत्रं च चामरं चैव तन्त्रोपकरणैः सह |
गुप्तदानं च दासं च देशिकाय प्रदापयेत् ||

तदुक्तं मान्त्रिकायाथ दद्याद्विभवविस्तरम् |
सप्तं च दशनिष्कं च पर्यङ्कं शयययावृतम् ||

स्वयं गृह्य महेशानि आचार्याय प्रदापयेत् |
दशनिष्कं सुवस्त्रं च ब्रह्मणे दापयेत् प्रिये ||

सप्तनिष्कं पादुकं च सदस्याय प्रदापयेत् |
मूर्तिगानां पञ्चनिष्कं पृथक् दद्याच्च कुण्डलम् ||

सार्धनिष्कं द्विजातिभ्यः तर्पकेभ्यः पृथक् पृथक् |
सार्धनिष्कद्वयं वेदघोषकाणां प्रदापयेत् ||

जापकानां सार्धनिष्कं मूलमन्त्रस्य पार्वति |
अन्येषां जापकादीनां चाराणां निष्कमुच्यते ||

प्रदक्षिणकृतां चैव पूजकानां तथैव च |
दीनान्धबधिरादीनां यथाशक्त्याथ दक्षिणाम् ||

इति दत्वा क्रमेणैव संपूर्णफलमश्नुते |
उक्तार्धे च फलार्धं स्यादुक्तांशे च फलांशकम् ||

प्. २४७) ज्ञात्वा धर्ममिति प्राज्ञो स्ववंशस्याभिवृद्धये |
लक्षहोममिमं देवि यः कुर्याच्च नृपोत्तमः ||

ब्रह्महत्यादि पापघ्नं सर्वमृत्युनिवारणम् |
सर्वदुःखोपशमनं सर्वदा मङ्गलप्रदम् ||

सर्वशान्तिकरं ज्ञेयं पुत्रपौत्राभिवृद्धिदम् |
तुष्टिपुष्टिप्रदं देवि कीर्तिदं कान्ति वृद्धिदम् ||

आयुर्वृद्धिकरं सौख्यं सर्वत्र विजयं भवेत् |
भूमिदानेन यत्पुण्यं तत्फलं बहुभिर्मखैः ||

देहान्ते मम सायुज्यं त्रिस्सप्तकुलसंयुतः |
कामितार्थफलं शीघ्रं सत्यं सत्यं मयोदितम् ||

इति श्रीवातुलागमे उमामहेश्वरसंवादे काम्यकाण्डे 
लक्षहोमविधि कर्मविधिविवर विधानं नाम सप्तचत्वारिंशत् 
पटलः ||



|| स्वस्ति ||

यस्मिन् देवे भवेद्देवि नित्यकार्यबलिद्वयम् |
तदा नैमित्तिके मन्त्री त्रिकालं बलिमाहरेत् ||

नित्ये वा वर्तमाने तु त्रिकालं बलिकर्मणि |
तदा नैमित्तिकं कुर्यान्नित्यबल्या सहैव तु ||

अथवान्यप्रकारेण भवे नैमित्तिके बलिः |
प्रातरेव विनिर्वत्य बलिं नित्यं महेश्वरि ||

मध्याह्ने चैव सायाह्ने बलिं नैमित्तिकं हरेत् |
नित्यमादौ विनिर्वर्त्य बलिं नाडीद्वयात्परम् ||

नैमित्तिकबलिमन्त्री प्रकुर्यादेवमेव वा |
काम्ये बलिविधौ देवि विशेषः क्वचिदिष्यते ||

मध्याह्ने वाथ सायाह्ने कुर्यात्तद्द्वितयेऽपि वा |
नित्यबल्या सहैवात्र पृथग्वा पूर्व तद्बलिम् ||

एवं नित्यादिके देवि बलिक्रम इतीरितः |
परिवारामराणां च संतृप्तिर्नित्यकर्मणाम् ||

परिपूर्णफलावाप्तिर्देवस्य च भवेद्यतः |
प्. २५९) सुखं च सर्वजन्तूनां तस्मान्नित्यं चरेद्बलिम् ||

ब्रह्मलोकादिलोकेषु संस्थिता ये सुरादिकाः |
तेषां प्रीतिर्भवेद्येन भूपतेः सर्वसम्पत् ||

शिवस्यातिप्रियः कुर्यात्तस्मान्नैमित्तिकं बलिम् |
कर्तुः काम्यफलावाप्तिः सर्वशत्रुनिवारणम् ||

सर्वशान्तिर्भवेद्येन तस्मात्काम्यबलिं चरेत् |
पूर्वाह्वे ब्रह्मणः प्रीतिः विष्णोर्मध्यन्दिने भवेत् ||

सायाह्ने शङ्करस्यैव बलिदानं हि पार्वति |
सृष्ट्यादि भेदतः कल्प्य बलिःकालत्रये त्रिधा ||

अत्राधिदेवा विज्ञेया ब्रह्मविष्णुशिवस्तथा |
द्विवरं च त्रिवारं च चतुर्वारं पृथक् क्रमात् ||

नित्ये नैमित्तिके काम्ये देवताभ्यो बलिं हरेत् |

|| स्वस्ति ||

अतः परं प्रवक्ष्यामि कालभेदेन साम्प्रतम् ||

शिवादीनां च देवानां क्रमेण शृणु पार्वति |
प्. २५०) नित्यादि कर्मभेदेषु बलिदानविनिर्णयम् ||

बलिभुग्देवताश्चापि बलिद्रव्यं तथैव च |
बलिमन्त्रांश्च बल्युक्तवाद्यानि त्रिविधानि च ||

इन्द्रादितालगानानां नामान्यत्र वदाम्यहम् |
तृप्त्यर्थं सर्वदेवानां सुखार्थं सर्वदेहिनाम् ||

राज्ञां विजय राज्य श्रीपुत्रायुष्यादि वृद्धये |
सर्वारिष्टनिवृत्त्यै च सर्वलोकहिताय च ||

बलिदानं प्रकर्तव्यं तस्माद्देवि प्रयत्नतः |
प्रातःकाले च मध्याह्ने सायाह्ने च क्रमेण वै ||

बलिदानं प्रकुर्वीत नित्ये नैमित्तिके तथा |
काम्ये चापि विधौ मन्त्री यथाविधि महेश्वरि ||

मध्यन्दिने च सायाह्ने नित्यकर्मणि चाथवा |
बलिं दद्यान्महोत्पाते महास्नपनकर्मणि ||

प्रायश्चित्ते गुरौ चैव प्रतिष्ठायां विशेषतः |
महोत्सवादि कालेषु त्रिकालं बलिमाहरेत् ||

शैवे शास्तरि चैवं स्यात् बलिदानविधिक्रमः |
प्. २५१) दुर्गायां गणनाथे तु बलिन्नित्यादि कर्मसु ||

मध्याह्ने चैव सायाह्ने कुर्याद्वाचोत्सवादिषु |
कालत्रये च विष्णौ तु षण्मुखे शङ्कराच्युते ||

द्विकालं वा त्रिकालं वा नित्यादिषु बलिं हरेत् |
एवं शिवादि देवानां नित्यनैमित्तिकादिषु ||

बलिकालविभेदोक्ता बलिदेवान् शृणु प्रिये |
नन्दी चैव महाकालो गणेशो दक्षिणेश्वरः ||

शूलपाणिं परशुपाणिं दिक्पालाः ससुराधिपाः |
ततः परं महानन्दी वीरभद्रो विनायकः ||

ब्राह्मी माहेश्वरी चैव कौमारी वैष्णवी तथा |
वाराही च तथेन्द्राणी चामुण्डास्सप्तमातरः ||

मातरश्च तथा लोका मातरस्सर्वमातरः |
सर्वमातृगणा लक्ष्मीर्भूचरी खेचरी तथा ||

शास्ता दुर्गा गुहः श्रीदश्चण्डनाथस्तथैव च |
तीक्ष्ण दौंष्ट्र मृगास्यौ च गोपुरद्वारपालकौ ||

भृङ्गी चैव महाकालो भूतनाथो महीधरः |
प्. २५२) पर्वतेशो गुहेशश्च कालपाशकपालिनौ ||

तदन्त्ये क्षेलपालश्च महापीठे तु तत्परम् |
भूतिदो दुर्निरीक्षश्च भीमरूपं सुलोचनः ||

सुमुखश्च सुबाहुश्च कालपाशकपालिनौ |
अधःपिङ्गलकेशाश्च हरसेनस्तदूर्ध्वतः ||

एते बलिभुजो नित्ये देवाः शैवे समीरिताः |
चण्डः प्रचण्डो गरुडोऽनन्तो विघ्नेश्वरः शिवः ||

दिक्पालवीरभद्रैकदन्तौ ब्राह्म्यादिकस्तथा |
शास्ता दुर्गा च धनदो विष्.वक्सेनोऽथ गोपुरे ||

चक्रपाणिः शङ्खपाणिः श्रीभूमिः परितो बहिः |
कुमुदः कुमुदाक्षश्च पुण्डरीकोऽथ वामनः ||

शङ्कुकर्णः सर्पनेत्रः सुमुखःसंप्रतिष्ठितः |
क्षेत्रेशोन्त्ये चाथ बलिपीठे किष्कन्धपूर्वकाः ||

किष्किन्धः शङ्करो भौमो भीमश्च सुकुमारकः |
ततो बाहुलकश्चैव विजयोऽनन्तविक्रमः ||

प्. २५३) पुनः पिङ्गलकेशाक्षो हरसेनस्तु मध्यतः |
द्वारादि बलिपीठान्तं बलिदेवा इमे हरौ ||

चण्डिका चाम्बिको सिंहो दक्षिणे गणपेश्वरौ |
दिक्पा वीरेश विघ्नेशमातृकाद्याः पुरोदिताः ||

शास्ता दुर्गा च धनदो मुण्डिनी गोपुरे ततः |
ह्लादिनी मोहिनी द्वारि विजयन्ती ततः परम् ||

कात्यायनी बहिरथो काल्याद्या बलि देवताः |
काली कराली विरजा मन्दरा विन्ध्यवासिनी ||

सुप्रभा सिंहवक्त्रा च दैत्यमर्दिन्यतः परम् |
क्षेत्रेशो बलिपीठे तु ब्रह्मघोष्यादि देवताः ||

ब्रह्मघोषी सुघोषी मा यथेष्टी सुखरागिणी |
संमुखी सुभगा दिक्षु प्रमोदिन्यथ चात्मनि ||

ब्राह्मी मध्ये चैवमुक्ता दुर्गाया बलि देवताः |
वज्रपाणिः शक्तिपाणिः सुकुमाराह्वयस्ततः ||

प्. २५४) भद्रसेनः शिखी भास्य दक्षिणामूर्तिलोकपाः |
मातृशास्त्रम्बिकाःस्कन्दो धनदो धूर्तसेनकाः ||

अग्निकेतुः सूर्यकेतुः गोपुरद्वारि तद्बहिः |
देवसेनापतिश्चाग्निनेत्रो दग्धोसिधार्यथ ||

पाशहस्तां हयः केतुहस्तसंज्ञो गदाधरः |
ततः शूलविलासिन्यादीशान्यन्तस्तथोपरि ||

विप्रप्रियोऽथ क्षेत्रेशो बलिपीठे ततः परम् |
भूतिदाद्यास्तु शैवोक्ता देव अत्रैव चोदिताः ||

बलि देवा इति प्रोक्ताः स्कन्दस्य परमात्मनः |
क्षुरिका खड्गपाण्यन्तद्वारपालौ बहिस्तथा ||

वीरबाहुर्महावीरो नीलाश्मेभास्यशंकरौ |
दिक्पालमातरः शास्ता धनदो घोषवांस्तथा ||

तीक्ष्णश्च तीक्ष्णदन्तश्च गोपुरे परितो बहिः |
गोप्ता च पिङ्गलाक्षश्च वीरसेनश्च शाम्भवः ||

त्रिदिक् शूली दक्षभीमरूपा क्षेत्रप एव च |
प्. २५५) वीरबाहुर्महावीरो विद्युद्वासविलासिनौ ||

तीक्षश्च तीक्ष्णदन्तश्च ताराक्षश्च भवोद्भवः |
अधः पिङ्गलकेशाक्षः शास्त्रसेनस्तथोपरि ||

बलिपीठे त्विमे शास्त्र बलिदेवा इतीरिताः |
वज्रदन्तगजास्यौ च महापाशो विनायकः ||

शिवदिक्पा मातृशास्तृदुर्गास्कन्दां हयास्ततः |
कुम्भोदरो गोपुरे तु चण्डविक्रमसंज्ञकः ||

ततो विघ्नकरो दिक्षु वज्रदन्तो गजास्यकः |
भीमश्च महिषास्यश्च मेघनादस्तथैव च ||

विरूपाक्षश्च वरदः सर्वभक्षक एव च |
तदान्त्यक्षेत्रपालश्च गजवक्त्रादिकस्ततः ||

गजवक्त्रगणेशाख्यौ ततश्चैव विनायकः |
चण्डविक्रमको विघ्नकरशूर्पायुमेखलाः ||

शूर्पकर्णस्ततो नागदन्ती स्याद्रुद्रवक्त्रजः |
बलिपीठस्य दिक्षु स्युरध उर्ध्वे त्विमे स्मृताः ||

प्. २५६) एवं द्वारादि संप्रोक्ता विघ्नेशबलिदेवताः |
नन्दी चण्ड जयत्सेन विष्वक्सेन वृषास्तथा ||

गरुडोऽनन्त विघ्नेशौ शिव दिक्पालमातरः |
शास्ता दुर्गा गुहश्चैव चण्डसेनोऽथ गोपुरे ||

शूलारिणौ बहिर्दिक्षु नन्दी चैव समन्ततः |
महाकालां हयः पश्चाद्भूतनाथो महीधरः ||

कुमुदः कुमुदाक्षश्च पुण्डरीकोऽथ वामनः |
क्षेत्रपालस्तथैशान्यां बलिपीठे ततः परम् ||

आयान्तु पाशदाः सर्वे शाङ्करा वैष्णवाश्च ये |
बलिपीठेऽत्र सन्तुष्टा निवसन्तु यथासुखम् ||

ओन्नमो युक्पार्षदेभ्य इत्याराध्य बलिं हरेत् |
इतः परं च शर्वादि बलिद्रव्यं शृणु प्रिये ||

घृतान्नं बिल्वपत्रं च जातीकुसुममेव च |
श्रीगन्धं चाक्षतं वारि धूपदीपौ तथैव च ||

बलिद्रव्यमिदं शैवे दध्यन्नं तुलसी तथा |
प्. २५७) कल्हारकुसुमं रक्तचन्दनाद्यं समीरितम् ||

अगरुं जम्बुपत्रं च मल्लिकाकुसुमं तथा |
क्षीरोदनं च दुर्गायामन्यत्सर्वं च पूर्ववत् ||

स्कन्दे गोरोचनोपेतं गन्धं चैव गुडोदनम् |
शतपुष्पं च निर्गुण्डी पत्रञ्चापगणाधिपे ||

कुचन्दनं च मध्वन्नं पुनिपुष्पं तथैव च |
न्यग्रोधच्छन्दनं वाथ मुद्गान्नं शङ्करच्यते ||

कर्पूरागरुयुग्गन्धं द्रोणपुष्पं तथैव च |
अपामार्गदलं प्रोक्तं शास्तर्च्यथ निगद्यते ||

कृसरान्नं च कर्पूरमिश्रचन्दनमेव च |
नन्द्यावर्तसुमं बिल्वपत्रं चान्यत् पुरोक्तवत् ||

देवेषु निखिलेषूक्तद्रव्यालाभेऽथवैषु च |
शुद्धोदनं वा द्रव्येषु यथालब्धानि केवलम् ||

गन्धपुष्पाणि पत्राणि भवेयुर्बलिकर्मणि |
बलिद्रव्यमिति प्रोक्तं बलिमन्त्रान् शृणु प्रिये ||

ध्यात्वादौ देवमभ्यर्च्य मन्त्री गन्धादि मुद्रिकाः |
प्. २५८) प्रदृश्य तत्तदुक्तैश्च बलिमन्त्रैर्बलिं हरेत् ||

गन्धं कनिष्ठया पुष्प अङ्गुष्ठाग्रेण देशिकः |
धूपं दद्याच्च तर्जन्या दीपं मध्यमया तथा ||

अनामयान्नमित्युक्ता मुद्रागन्धादिकाः क्रमात् |
ओन्नमोन्तं सवेदादि देवनाम जलं ततः ||

अर्चयामुच्चरेद्देवं पत्रं पुष्पं तथैव च |
एवमन्नं वदेन्मन्त्री वह्निजायावसानकम् ||

पृथक् पृथक् द्वारपादि देवानां च यथाक्रमम् |
बलिमन्त्रा इमे नित्यविधौ सर्वामरेषु च ||

सन्ति नैमित्तिकाद्ये तु बलिकर्मणि केनचित् |
उपस्थानान्नवश्चैव मालामन्त्राः सदां तथा ||

मनवः पार्षदां चैव मातॄणां तत्र तत्र वै |
बलिदेवगणाधीशाः केचित्पार्षदादिकाः ||

नोच्यं तत्र मयोक्तत्वादुत्सवेषु सविस्तरम् |
बलिमन्त्रा इति प्रोक्ता वाद्यानि शृणु साम्प्रतम् ||

श्रेष्ठं द्वादशवाद्यं स्या सप्तवाद्यं च मध्यमम् |
प्. २५९) अधमं पञ्चवाद्यं स्या वाद्यानि त्रिविधेति च ||

भेरीशङ्खमृदङ्गाश्च पणवो मद्दलस्तथा |
वीणावेणुश्च तालं च कहलं नागवाद्यकम् ||

यल्लरी कम्बुवाद्यं स्यादेवं द्वादशवाद्यकम् |
शङ्खो मृदङ्गः पणवो वीणा तालं तथैव च ||

कहलं दुन्दुभिश्चेति सप्तवाद्यं प्रकीर्तितम् |
मद्दलश्चैव तालं च तथैव जयघण्टिका ||

शङ्खश्च कलहंचेति पञ्चवाद्यं प्रकीर्तितम् |
इन्द्रादि तालनामानि प्रोच्यन्तेऽथ यथाक्रमम् ||

समतालं सुरेशस्य वह्नेर्बन्धापणांह्वयम् |
याम्यं स्या भृङ्गितालं तु मल्लतालं तु नैर्-ऋतम् ||

वारुणं नव तालं स्यान्नागतालं तु मारुतम् |
कौशिकाख्यं तु सौम्यं स्याद्दक्करीशानतालकम् ||

वृषतालं महोक्षस्य मातॄणां शशितालकम् |
स्कन्दस्योत्कलतालं स्याद्दौर्गं तटप्रहारकम् ||

चण्डनाथस्य विषममथगानं समीर्यते |
प्. २६०) प्राच्यां तु गानं गान्धारं कोल्लि चाग्नेयगोचरे ||

दक्षिणे कौशिकी चैव नटभाषा च नैर्-ऋते |
वारुणं कामरं गानं कर्कशी वायुगोचरे ||

तत्तद्रागं चोत्तरे तु शालापाणी च गोचरे |
एवं तालानि गानानि नित्ये बल्युत्सवे विधौ ||

नित्यमूर्तिं भ्रामयेत्तु यदा नैमित्तिकादिके |
नैमित्तिक्या सहैवैनां बलिमूर्त्या गुरुस्स्तदा ||

असुराजेन संयुक्तामन्तलिङ्गेन चाथवा |


इति परमेश्वरतन्त्रे अष्टत्रिंशत्पटलः ||




ओङ्कारं भुवनेश्वरीं क्षितिपारं गोरोचनाढ्यम्
वन्दे द्वाकारं तु विरूढसंपुरं पदम् |

नित्योत्सवाय बेराणि कल्पितानि वधूनि चेत् |
तदर्धं कल्पयेत्तेषु यथेष्टं बेरमुन्नतम् ||

एककालं द्विकालं वा त्रिचतुःपञ्चकालम् |
प्. २६१) षट् सप्तवसुकालं वा सर्वदा चार्चयेच्छिवाम् ||

नित्येत्वेवं समादिष्टसर्वाभीष्टफलप्रदा |
प्रातःकाले तु मध्याह्ने सायाह्ने यदि पार्वति ||

बलिकर्मणि हीने तु प्रायश्चित्तं समाचरेत् |
पुण्याहं वाचयित्वा तु नान्दीकर्म विधाय च ||

अघोरास्त्रेण वङ्कुर्यादष्टोत्तरशतं तथा |
पञ्चब्रह्मषडङ्गैश्च होमं कुर्याद्यथा विधि ||

स्नापयेत्कलशैर्देवं पञ्चभिर्नवभिस्तु वा |
देवं सावरणं पूज्या निवेद्यं मधुरं ददेत् ||

देवताभ्यो बलिं दद्याद्ब्राह्मणान् भोजयेत्ततः |
एवं प्रातर्विधि प्रोक्तो मध्याह्ने द्विगुणं भवेत् ||

सायाह्ने तत्समं देवि प्रायश्चितविधिक्रमात् |

इति चन्द्रज्ञाने |

###########   END OF FILE  #######