####################################################
MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE
Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0
Catalog number: E0010
Uniform title: vijayottaratantra
Secondary title: trisahasrasaṃhitā
Manuscript : IFP transcript T0190

Description: 
IFP transcript 190 copied from a MS belonging to the GOML, Madras, No. R 13659.

The Vijayottara also called trisahasrasaṃhitā is an Upāgama of
the śaivasiddhānta. It deals with śaiva ritual.


 See Muktabodha digital library, IFP/EFEO collection at www.muktabodha.org for full bibliographic details.


Notes: 
Transcribed by the staff of Muktabodha under the supervision of Mark S. G. Dyczkowski.

Revision 0: Feb. 16, 2013

Internet publisher : Muktabodha Indological Research InstituteMuktabodha
Publication year : 2013
Publication city : 
Publication country : United States
####################################################




विजयोत्तरतन्त्रम्

शिवार्चन पटलः

इष्टिर्विधीयते शम्भोस्सामान्ये तदरूपिणे |
राजाद्रव्यपरित्यागे जीव * * दिश्यभावः ||

सा च लिङ्गाग्रयाग्रेषु शिवेन परिभावितः |
लिङ्गस्य गुरुमूर्तिञ्च वह्निर्वा मन्त्रसंस्कृतः ||

शिवविद्याधिपासार्धं शिवेद्यर्थविवेकलम् |
लिङ्गाग्निशिवविद्यासु तुल्यप्रीतिं निवस्थितिः ||

स्थण्डिले(मण्डल)मण्डलं यद्वा समूर्तिरपरं च यत् |
युक्ते स्थान तया सर्वं शम्भोमूर्तिरनिन्दिता ||

मूर्ध्निक्तिस्तु द्विविद्या शम्भो साक्षिका च निराक्षिका |
काम्यामन्यापरामूर्ति नित्याविज्ञानरूपिणी ||

तया नित्यं शरीरीशः परैर्विज्ञातनुश्शिवः |
लिङ्गाद्यन्यतमामूर्तिमेवं निश्चित्यसाधकः ||

प्रत्यहं पूजयेद्देवं पञ्चशुद्धि पुरस्सरम् |
आत्मस्थान गुणाधार द्रव्यमन्त्रविशुद्धयः ||

शुद्धयः पञ्चमन्त्रोक्तविध्युच्यते क्रमेण तु |
तन्त्रमन्त्रकृतस्नानं क्षालिकांघ्रिकरः शुचिः ||

कृतहस्ताङ्गविन्यासः सामान्यार्घ्येण पूजयेत् |
गणेशं भारतीमूर्ध्वे लक्ष्मीं मध्ये प्रपूजयेत् ||

प्. २)

द्वारस्य दक्षिणे भागे नन्दि गङ्गे प्रपूजयेत् |
अन्यत्रकालयने गन्धैः पुष्पाक्षतैः शुभैः ||

प्रविश्य सव्यपादेन विद्याङ्गास्त्रमथा यजेत् |
वास्तु मध्ये तदीशस्यश्च ततः संश्रुत्यविष्टरम् ||

हरहस्तञ्च सम्पाद्य तेनैव भवरूपिणा |
संयोजयेच्छिवे शुद्धे मार्गं ध्यात्वा सिरश्शमम् ||

हृत्पुटेन सान्तेन शिवातीते शिवात्मनि |
प्रदीप्तकरणे विभुना यद्वा सूर्यमण्डले ||

हृद्गुहा * हिनो बिम्बाच्च शक्तितेजात् सृजे सः |
उद्यत्पतङ्गसङ्काशमात्मानं प्राणरूपिणम् ||

आत्मानमेवसंयोज्य भूतशुद्धिं समाचरेत् |
भूताद्यं त्रिनिवृत्ताद्य कलास्तत्वादि धारजः ||

* क्तं मन्त्रितं पीतं अश्रुध्यायेत् कमण्डलुम् |
पञ्चोत्पत्तौ इतान्तं संहितेनैव शोधयेत् ||

धरां शुद्ध्यां स्वतः प्राप्तमप्तत्वं क्षीरसन्निभम् |
नाभि बी * तमब्जाभं स्मरेत् खण्डेन्दुसन्निभम् ||

लान्तस्थं शिखयाशोध्यं प्राणायामचतुष्टयम् |
एवं प्रतिष्ठां संशोध्य कर्णान्तपादतोनलम् ||

त्रयश्रं स्वस्तिके विद्यात् रूपं विद्यान्तरोचिरम् |
समृ * त्वोद्धाते स्त्रिभिः पश्चाद्भ्रूयुर्तमनिलं क्षिपेत् ||

प्. ३)

षट्कोणं बिन्दु षट्कास्यां कृष्णं ह्ये * शोधयेत् |
हुं फडन्ताः समायोज्या निवृत्ताद्या विशुद्धये ||

व्योमतन्त्रं ततोगात्रं व्यापकं बिन्दु संज्ञकम् |
शुद्धस्फटिकसङ्काशं वृत्तमस्त्रेण शोधयेत् ||

अस्त्रं शिवास्त्रमेवोक्तं नान्यत्पाशुपतास्त्रकम् |
एवं कलादि शुद्ध्यादि शोधिताशेषबन्धनम् ||

मूर्त्यासञ्चिन्तयेन्मूर्तिं प्रणवात्मिकयात्मकाः |
आनीय तस्य सात्मानममृतं चिन्तयेत् ततः ||

मूलेन वौषडन्तेन तव मध्ये शिवासनम् |
तत्र मूर्तिश्च सम्भाव्य ब्रह्माण्यङ्गुष्ठतो न्यसेत् ||

रु(ई)शादीनि विभाप्रेस्य शक्यतं मन्त्रविग्रहम् |
दत्वानेत्रं समावाह्य शिवमङ्गानि विन्यसेत् ||

कनिष्ठान्तः शिवं भूयः परं करणाय च |
विन्यस्य * वंमणावेष्ट्य योजयेत् सर्वकर्मसु ||

देह न्यासं ततः कुर्यात् समुद्राभि यथोच्यते |
रु(ई)शं तत्पुरुषाघोरं गुह्यकाजातशम्बरात् ||

आस्य हृद्गुह्यजान्युग्मतक्रूरुद्धवादिति मुखेषु च |
ब्रह्मवक्त्राख्य यागंस्यादालालोभंश्च विन्यसेत् ||

रु(ई)शानं परिमूर्ध्नाम्ना पुरुषेण मुखानि तु |
दुत्कर्णांसद्वयं नाभिर्जठरं चावरो रसि ||

प्. ४)

कुर्यादघोरमन्त्रेण वसुरूपेण मन्त्रवित् |
गुह्यलिङ्गो गजस्सानु जङ्घासीत् द्वितयः कटिः ||

पार्श्वे च कल्पयेन्मन्त्री वामदेवमनु स्मरन् |
पादपाणीतलं घ्राणं शिरोबाहूरु जानुषु ||

एवं विद्यातनुं स्मृत्वा शिवस्तद * पं न्यसेत् |
शिवाङ्गानि न्यसेत् पश्चात् हृदादीनि हृदादिषु ||

हृदये हृदयं मन्त्री शिरः शिरसि विन्यसेत् |
शिखायां तु शिखां न्यस्य कवचं सर्वगात्रकम् ||

स्वहस्ततलयोरस्त्रं अवस्थानं प्रकृत्यजेत् |
अन्तर्यागं ततः कुर्यात् हृदये भाव भक्तिभिः ||

आसनं मनसा कृत्वा शिवमूर्ति द्वयं ततः |
आवाह्य च शिवं साङ्गं अर्घ्यपाद्यादि कल्पयेत् ||

पञ्चामृताभिषेकाद्यैर्दिव्यगन्धानुलेपनैः |
दुकूलपट्टमेवाङ्गवासोभिर्विविधैरपि ||

हेमरक्तमयैः पुष्पैः धूपदीपपवित्रकैः |
नैवेद्यैर्विविधैर्देवं सावारं बाह्यवद्यजेत् ||

नाऽस्तिनेगं तथा कृत्वा सिद्धं सन्दर्पयेद्दिवि |
बिन्दोर्निरर्गलस्यन्ति परिशुद्धमृतैश्शिवैः ||

निर्धूपं धूपदीपाहं बिन्दौ शैव स्मरे सह |
एवं कृत्वान्तरिष्ठस्य स्थानशुद्धिं समाचरेत् ||

प्. ५)

तलं त्रयास्त प्रकारं कवचावेष्टितैः क्रमात् |
ततोऽर्घ्यपात्रमानीय प्रक्षाल्यास्त्रेण वारिणा ||

पुष्पतण्डुलसिद्धार्थ यवदर्भयवस्तिलैः |
अर्घ्यं संहितया कृत्वा सुरभ्याचामृतीकृतम् ||

अमृतं तोयमाधार शक्तिस्तस्य च कुण्डली |
तद्विकारस्थिलाद्यर्थामृताधारोधरादयः ||

अर्घ्यं विशिष्यते तेन येन शम्भुः प्रसीदति |
तेन द्रव्याणि संप्रोक्ष्य शरेण(म)मन्त्रयेद्धृदा ||

तनास्नानं सममर्च्य मन्त्रशुद्धिं समाचरेत् |
ओंकारादि नमः प्रोक्तान् मन्त्रानेकादशोच्चरन् ||

वारावन्निष्ठुरपदं प्राप्तानु तनु लिङ्गकः |
गायत्रिष्वापुरापूजां सामान्यार्घ्येण वाचयेत् ||

सपीठलिङ्गमस्त्रेण क्षालयेन्निर्मलं यथा |
आसनं कल्पयेत् तस्य विधिवत्तद्विधीयते ||

शक्तिमादौ हृदा कुर्यात्समस्ताधाररूपिणीम् |
तथा नन्दं हृदा * यम्य ज्ञानं वैराग्यसम्पदः ||

अग्नितस्तद्विपर्यासेः प्राप्ते गात्राणि कल्पयेत् |
माया विद्येमदिभ्रूते पद्मकर्णिकया सह ||

वामादि शक्तिसूर्येन्दु वह्निबिम्बारिसाधिपम् |
हृदासंकल्पयेद्देवं पञ्चासनमयं विभो ||

प्. ६)

श्वेतरक्तञ्च पीतञ्च कृष्णं पादान्विचिन्तयेत् |
नानावर्णानि गात्राणि * दग्नेन रक्तपाण्डरे ||

पद्ममष्टदलं श्वेतं कर्णिकां पीतवर्णकम् |
शक्तयः सूर्यसंकाशमा नवमी स्फटिकोदयम् ||

योगपीठे विभोर्येवं मूर्तिस्मिन्निवेशयेत् |
हृन्मन्त्रं पुटिअं सद्य मूर्तिमबिन्द्वतगोचरम् ||

चतुर्मूर्तिमयं रक्तं शान्त्यतीतकलान्वितम् |
ब्रह्मभिः सकली कुर्यात् षट्संख्यैस्तण्डुलोचनैः ||

एषा विद्यातनुः शम्भोः स्वशक्ति करणात्मिका |
तत्र विद्या तनुं कृत्वा ब्रह्मरन्ध्रान्तगोचरम् ||

शुद्धस्फटिकसंकाशं पञ्चवक्त्रं त्रिलोचनम् |
दशहस्तं जटाजूडैरारक्तैः पञ्चभिर्युतम् ||

खड्गश्च शूलश्शक्ति प्रसादाभय सत्कराम् |
सर्पाक्षमाला समरुत्पलसाडिमवाहिरम् ||

सुश्वेतेशानवदनं कुङ्कुमाभपुराननम् |
करालं याम्यपदमामुक्तोत्तर दिङ्मुखम् ||

क्षीराब्धिपश्चिमोशास्यात् षोडशाब्दोपलक्षितः |
ध्यात्वैवं परमां शम्भोस्तनां सकलरूपिणीम् ||

तस्यमावाहये * * * * सर्पाध्वमूर्ध्वगम् |
पूर्णा पुष्पाञ्जलिः कुम्भिनिवृत्तान्य मनोगिति ||

प्. ७) 

हृत्कण्ठतालुभ्रूरन्ध्र बिन्दुपर्यन्तगोचरम् |
इनेन सहोद्गीर्य * * * * * सुसन्निभम् ||

सद्यमन्त्रं समाविश्य विशन्तीं ब्रह्मवर्त्मनाम् |
स्फुरद्रक्त * * नाद्यैः ललटे कूटसन्निधिम् ||

अपाने समरे द्वि द्वारा वाहनमिदं |
सदीप्त किरण पूर्णा मार्गेण निर्गतं ||

पुष्पं जलगतं मूर्तौ हृदासंगस्स्थापयेच्छिवम् |
सन्निधिं सन्निरोधञ्च हृदाद्यङ्गानि विन्यसेत् ||

महामुद्रा प्रयोगञ्च मूलेन विधिवन्नयेत् |
एवमावाहनाद्यैस्तु महामुद्रा विपश्चिमैः ||

यागाधिकरणं कुर्यात् संस्कारैष्षड्भिरीश्वरम् |
तत्र ब्रह्मादिसोपान त्यागेनाथ शिवात्मना ||

अह्यतिरध्वामिस्य बिन्दावसुद * * सूतिः |
आहत्य पुरे * * * * * शस्थापनं विभोः ||

आहतस्योपविष्टस्य स्वदास्य विनयोदभिः |
तत्तत्प्रतिगृहीतत्वं यत्तदीशस्यसन्निधिः ||

अस्य सन्निधि तस्य निरोध इति व्याख्यातो प्रभावतः |
हृदयादिभिरस्त्रान्तैमक्तित्थर प्रधृष्यति ||

अवकुण्ड्यत मन्मोक्तं व्यापी * * * * * * |
पशुत्वस्य शिवत्वस्य मोचनात्वाद्रावणादणोः ||

प्. ८)

द्व्यक्षरार्थोपपन्नेषु मुद्रारुचिवर्धनी |
अस्मादत्विक्रियायांते विश्वानुग्रहकारिणी ||

त्वधीं * * * सप्त प्राप्तव्यमयमयाखिलम् |
एभूषादपि विच्छिन्नं मधि दैव तथागतः ||

अत प्रहृष्टवदनं सर्वावयवसुन्दरम् |
स्मृत्वासपात्रमुत्क्षिप्य पाद्यमाचमनं तथा ||

सम्मुखेन करेणाख्यं संविदद्युद्धुदा विभो |
धूपयित्वा ततश्शम्भुं दूर्वापुष्पाक्षतैरपि ||

गव्यपञ्चामृताद्यैस्तु स्नापयित्वा सविस्तरम् |
तो * प्रसूनधूपार्घ्यप्रदानान्तरितं यथा ||

पिष्टामलक रजन्याद्यैर्विरुक्ष्यैरां सपिण्डकम् |
प्रक्षाल्य निर्मलैस्तोयैरन्ते गन्धोदकेन च ||

चन्द्रचन्दनकाश्मीरपिष्टेनालिप्य धूर्जटिम् |
सोमं दुकूलपट्टाद्यैर्वसनैः परिधाय च ||

मुकुटाद्याभरणा प्रोक्ता विसृजैनाविधैरपि |
दत्वा ब्रह्माङ्गसंघातं यथास्थानं विभोस्तनौ ||

इष्टसुधूपमारात्र्या दत्वा चमनमर्घ्ययोः |
उद्भूतौ तु हविर्दद्यात्समुद्गमब्रह्मभिर्विभोः ||

ततस्ताम्बुलदानान्ते कन्यादिभ्यो बलिं क्षिपेत् |
पश्चादावृतिसंपूज्य ब्रह्माण्यङ्गान्यनुज्ञया ||

तत्तत्स्थानात् समाहृत्य गन्धपुष्पादिभिर्यजेत् |
मध्यं प्रागाद्यसाम्यान्तंमग्नीशासु रचायुषु ||

यजेद्विधिवदस्त्रं तु चातुर्दिक्षुदलाग्रतः |

प्. ९)

ततो धूपं समुत्क्षिप्य प्रोक्षितं हृदयार्चितम् |
आरात्रिकं च परितो दीपाश्चावृतकल्पिताः ||

रक्षोघ्नं तिलकं दत्वा ललाटेषु च भस्मना |
आदर्शं चामरं छत्रं यदन्यमपि मङ्गलम् ||

हृदा निवेदयेत् पूर्वं शिवं वाद्यादि मङ्गलैः |
आरात्रिकप्रदानान्ते रात्रौ नीराजन क्रिया ||

कल्प्या तद्विधिश्चेह प्रसङ्गादुच्यतेऽधुना |
महानसेऽथवाऽन्यत्र कृते गोमयमण्डले ||

पात्राणि हेमरौप्यादि कृतानि क्षालितानि च |
न्यस्या तत्र न्यसेत् वह्नि कुण्डान्तेरारतेश्वरा ||

नोचेदावतितोद्ब्रह्मे करागुरुवर्तिषु |
घृताक्तेषु ततस्तानि गवाद्व्यादि मङ्गलैः ||

वाहयित्वाऽङ्गनाभिर्वा यदि वा परिचारकैः |
शिवाग्रे मण्डलं कृत्वा सदयोरेषु मध्यतः ||

नव * बापञ्च यद्वैकमुज्ज्वद्दीपसंचयात् |
संप्रोक्ष्यहेतिनार्घ्येण हृदाधूपान्तमर्चयेत् ||

सामान्यवृत्तिसंभूतय * दीपास्समाहृताः |
तदा नाभ्युदिनादग्नेस्संयोज्याहृत्यविन्यसेत् ||

पुरकोद * * क्तिभ्यां नीत्वा सद्यादि पञ्चकम् |
तता पूर्वोक्तसंस्कारान् कृतोपमभ्रमयेद्विभोः ||

प्. १०)

त्रिधात्रिस्येकधा वापि लवणाद्यैश्च हृष्टवत् |
ततो भस्मप्रदानान्ते दीपान्तात् प्रक्षिपेद्बहिः ||

तत्रैव नित्यहोमं वा कुर्वीत समिदादिभिः |
हेमरौप्यादि पात्रेषु यन्त्रिकासारपत्रिषु ||

नैवेद्याभ्याय संसिद्धि नैवेद्यं विविधं ततः |
सोपस्कारविशेषेण सावाराय त्रिशूलिने ||

पानीयं च पृथक् दत्वा भस्तोद्बाहाय चन्दनम् |
ताम्बूलं चन्द्रसंयुक्तं दत्वा चण्डायदापयेत् ||

नन्द्यादि परिवाराणां बलिं च परितोऽथ वा |
परिवारतया यत्र बहिर्बाह्याङ्गसंस्थितिः ||

तदा बलि प्रदानान्ते नैवेद्यापनयादिकम् |
दूर्वा पुष्पाक्षतं यज्ञ सूत्रञ्च परमेष्ठिनः ||

सौवर्णं वासकार्पासं दत्वा मूलाणुनादतः |
पूर्ववच्छिवमावाह्य धूपमारात्रिकं नयेत् ||

जप्त्वा शक्त्या हृदा दद्यात् गुह्येप्यादिकया गिरा |
गन्धाम्बु विधिना गुप्तं अस्त्रेण कवचेन च ||

गेय नृत्त स्तुति स्तोत्रैर्जयशब्दादि मङ्गलैः |
प्रणामस्तवनाद्यैश्च तोषयेत् परमेश्वरम् ||

ततो होमाय लब्धज्ञो यायादनलसंश्रयम् |
हुत्वा च तत्र विधिवत् बाल्या चमनपश्चिमम् ||

प्. ११)

कृत्वाङ्गकर विन्यासो होमकर्म समर्पयेत् |
कारयित्वोत्सवं नित्यं ताण्डवं च विधानतः ||

पराङ्मुखेन हस्तेन सदातादिव मूर्ध्निषु |
दत्त्वार्घ्यमङ्गानुत्थाप्य हेतिमुद्रा प्रयोगतः ||

यथा स्थानं ततो शम्भोः अङ्गजालमुपाहरेत् |
विसर्जनस्यापेक्षश्च शिष्टलिङ्गेषु सन्ततम् ||

भूयोप्यर्घ्य प्रदानेन शिवस्याप्युपसंहृतिः |
गमिदं निरपेक्षं स्यात् स्थण्डिलादिषु सर्वदा ||

निरपेक्षं शिवं त्यक्ते लिङ्गशुद्धिर्विधीयते |
निर्माल्यमन्यथा लिङ्गे पुष्पादिकमवस्थितम् ||

प्रतिमाया यजेद्देवं चतुःसन्ध्यामथाऽपि वा |
पूर्वमध्याह्न तत्प्रातः सायं सायान्तकेषु वा ||

पूर्वमध्याह्न सायाह्नेषु पूर्व मध्याह्नयोस्तु वा |
नियतात्मा यजेद्देवं गतिहंस ततो तदा ||

अष्टपुष्पिकाया सोव्यादि स्नपनान्तरम् |
अशक्तो हीनवृत्तो वा सा च लेशान्निगद्यते ||

शिवासनं ततो मूर्ति मूलमङ्गानि पञ्च च |
दानमेभि प्रसूतानां स्याच्छिवायाष्टपुष्पिका ||

अष्टपुष्पिकया पूर्व सस्वनं न समाप्यते |
सायान्ते देवदेवेश देव्या सह समर्चयेत् ||

पुष्कलैर्गन्धपुष्पाद्यैरपूपाद्युपदंशकैः |
समन्तात्पुष्पमालाभिरलं कृत्यसुविस्तरम् ||

प्. १२)

पूजावसाने स्वगुरुं गन्धपुष्पपवित्रकैः |
सम्पूज्य श्रद्धया नित्यं स्वेष्टलिङ्गविधे वरम् ||

स्वस्य धारणं लिङ्ग स्वेष्टमन्यत्परेष्वपि |
स्वेष्टं स्वस्यैव फलदं अन्यदन्यत्फलावहम् ||

ब्राह्मण क्षत्रियोवैश्यश्शुद्रा वापि तदङ्गना |
सौवर्णाद्यनु लोमाश्च स्वेष्टयागाधिकारिणः ||

अन्येष्वपि च पूज्येष्टा प्रदक्षिण जवात्मिका |
सामान्यलिङ्गे पूजां वा नान्ये जात्यन्तरोऽपि वा ||

साधारणेषु लिङ्गेषु पराऽनुग्रह रूपिणी |
पूजयेत्ततस्तत्र समयनाथकारवित् ||

अभिषिक्तस्ततो न्येव साधको दीक्षितोऽथवा |
स सारणार्चये योग्या शिवतत्वादि तत्पराः ||

स्वेष्टलिङ्गा विधौ नष्टौ विधिनित्योत्सवात्मिका |
चोदिता शिवपूजैषा सर्वमन्त्रसनातनी ||

सर्वतन्त्र प्रवेशोऽस्य शेष्यते शंकराय तत् |
गोपनीया प्रयत्नेन प्राग निर्यागनिर्मभिः ||

अत ऊर्ध्वं समासेन वह्निकार्यं विधीयते |

इति विजयोत्तरे त्रि सहस्त्रिसंहितायां शिवार्चनपटलः ||


सर्पार्चितोयागविधिः 

अथ सर्पार्चितो यागं कामायातो विधीयते |
आग्नेययां कारयेत् कुण्डं वृत्तं वा चतुरश्रकम् ||

हास्तिकं मेखला सूत्रं योन्या चोपर शोभितम् |
हस्तमात्रायता कुण्डं द्वित्रिवेदाङ्गुलोदयाः ||

मेखलास्तद्धनश्चान्तः कर्णमानाद्बहिः स्थितः |
कुण्डिका तत्प्रमाणेन विस्तार सदृशं मतम् ||

द्विहस्तादि मानान्ता त्र्येष्ट विभाजिते |
तेषु भातोङ्गुको ज्ञेयं स्तेन तम्मेखलां नयेत् ||

वसु मात्र ततिः कार्या दैर्घ्यतो द्वादशांगुला |
गजेषु सदृशे योनि कार्य वा कुण्डसन्निधिः ||

कर्णपादववृत्तार्ध पुरः पञ्चाशयोगता |
योनि कुण्डं भवेदेव द्योन्य हन्यद्योगिकम् ||

वसु भागं द्रुमादर्घं शभु क्रोध शशाङ्गकैः |
त्रिभाग वृद्धितोमत्स्यै स्त्रिभिर्नैशाचरं भवेत् ||

दशांश वृद्धितो वृत्तं मग्रमादखिलकामदम् |
षड्भासवृद्धितो मत्स्येषस शृच्चागनैनिलैः ||

पद्माभमेखलं पद्मं मर्दनं दण्डन स्थितम् |
गायत्रियांगयिकदार कर्णात् द्युमानतः ||

आ कर्णां लोचने यष्टा पट्टनि * दि कांक्षिणाम् |
स्थण्डिलं तदभावे तु यद्वा गोमयमण्डलम् ||

सम्पाद्या लोक्यदूलेन हेतिना प्रोक्ष्यवर्मणा |
अभ्युक्ष्यास्त्रेण सन्तास्या खननोद्धारपूरया ||

समीकरणसेकौ च तथा कुट्टन पार्जरे |
लेपदं कुण्डनिर्माणा परिधानार्चने तथा ||

प्राङ्मुखाभिस्त्रिरेखाभि रुदग्रेशाविनिर्मिता |
वज्रीकरण भृङ्गादौ कर्तव्यौ मननासिना ||

* * त्यस्त्रेणा लेखया * * * भूषणं तथा |
ततो विष्ठुतमध्यस्थं कृत्वा दिपेन विष्टरम् ||

तं मध्ये पूजया मन्त्री हृदा वागीश्वरा विभो |
स्मृत्यादीशंशु तद्योगजवी मध्यवमि वा नलम् ||

गर्भन्या स्यां क्षिपेत् तस्याः परित्यक्ष्य सुरांशकम् |
समेत्य वह्नि त्रितय मन्य स वा तत्रानु लक्षणम् ||

मन्त्रसंहिताया लभ्य धेनु मुद्रामृती कृतम् |
रपूर्जितं कृतं कृत्वा यमकुण्डोपरित्रिधा ||

ततोऽपि शीणु मनलं * * सद्रव्यं क्षिपेत् |
गर्भाधानाय सद्येन सम्पूज्य जुहुया धृतः ||

पुं * त्वा वामेन पूज्यशिरसा जुहुयाद्धृदा |
इष्वावोषेण शिखया हुनेत्सुमन्त कर्मनि ||

तयै च लक्तरण्यङ्गानि दर्भे नाग्नेः प्रकल्पयेत् |

प्. १५)

निकृत्युद्घाटने दत्वा ततोऽग्नेर्जनन क्रिया ||

ततोग्निं दीपयेद्विद्वान् स्वसेन शिवं स्मरन् |
नरे नेष्वातनुत्रेण तिस्रो दद्यात् तिलोहुतिः ||

ततस्सूतक नाशाय कुण्डमर्घ्येण सेचयेत् |
आस्तीर्य परितो दर्भान् नासीनालालभानयेत् ||

सकृत् कृत्वा हुनेत् पञ्च समिधः पञ्च एव च |
विन्यसेद्विष्टरस्तेषु ब्रह्मरुद्राच्युतेश्वरान् ||

मेखलासु च लोकेशान् रक्षार्थंकारि योजयेत् |
रु(ई)शानानामकर्मार्थमिष्ट्वास्त्रेणाहुतीर्दिशेत् ||

नाम कुर्यात् ततो वह्नेः शिवाग्निस्त्वमिति ब्रुवन् |
ततः स्रुक् स्रुवयोः शुद्धिर्विधेया याग कर्मणि ||

स्रुक् स्रुवौ वैकङ्कती कार्या यद्वा यज्ञ तरुद्भवः |
सा च स बाहुमानाय सर्पाङ्गुलकृतानना ||

एक कर्णापि सद्वेति द्विमात्रा स च चतुष्किका |
द्विसप्त दण्ड्यकूले तु चतुष्कलशशोभिना ||

द्विमात्रा वा षट् वृत्त घृतपुष्कर शोभितान् |
पृष्टतोष्ठ दलोपेतकराचाकारमण्डलान् ||

कनिष्ठिका प्रमाणानि भागक्ताज्य निर्गमाः |
स्रुवेगमचलोप्यण्यु स्वाधम षट्त्रिंशदंशकम् ||

आनेपोपि दैर्घ्यतो मात्रै तैरेवत्रस्त्र्यष्ट संमिधैः |

प्. १६)

अङ्गुष्ठमानकर्मास्य सक्र्मषाधारपुष्करः |
द्विपुटं पुरतोऽन्यत्र गजमस्तकसन्निभम् ||

मूलं च कर्षया धारैः कर्तव्यो नाहतस्समौ |
आकण्डरं कृशः कार्यो गोष्पालमिव कूलताः ||

कर्तव्यौ स्रुक् स्रुवापीथं सदा विश्वफलार्थिभिः |
सर्व तन्त्रेषु सामान्यं विमानं चाहमश्वरः ||

स्रुक् क्रिया रूपिणी शक्तिस्स्रुवः साक्षान्महेश्वरः |
तास्याभिदक्रियते होमौ ततस्तौ शुभलक्षणौ ||

कृत्वैवं स्रुक् स्रुवावद्भिः प्रक्षाल्येदं हनोपरि |
भ्रामयित्वाथमग्रेण मध्यं मध्येन बर्हिषा ||

दूलर्मूलेन स्पृष्ट्वा सर्वे सर्वात्मनात्मनः |
न्यस्तो परित्रिखण्डञ्च शिवशक्ति तयोर्यजेत् ||

ततो गव्यं सुपात्रस्थं परिशुद्धञ्च वाससा |
आनीयाग्नौ प्रताप्योर्धे नाभेत्संप्लवौ नयेत् ||

दर्घाग्रद्वितयं मध्य ग्रन्थितं सत्पवित्रकम् |
अनामाङ्गुष्ठयोगा एन्त्रया अनलस्संमुखम् ||

तं मन्त्रेण त्रिधा तद्वत् हृदयेनात्मसंमुखम् |
तं मन्त्रेण त्रिधा तद्वत् हृदयेनात्मसंमुखम् ||

प्रादेशमात्रदर्भाग्रमाज्यमध्ये ततो न्यसेत् |
नीराज्योदीत्य बर्हिर्भिः वक्ष्यर्थं व स्मरेत् ||

प्. १७)

मध्यतोऽग्नि स मध्या तु सोमद्यात् पदद्वयम् |
अग्निस्विष्ट कृतञ्चैव हुनेत् पक्षे सिते गुरुः ||

सितेतरेन्यधा किंतु सोमं हुत्वा रविं हरेत् |
एवं कृते भवेद्वह्नि शिखाय शिव कर्मसु ||

ना शिवे शिवकर्माणि कर्तव्यानि कदाचन |
ततो हेतोः शिवः कार्या प्रयुक्तेन हुताशनः ||

प्रवृत्तिरस्य बाटित्वा संस्कारानितरा नपि |
गर्भाधानादि संस्काराः पञ्चभित्वा शिवागमः ||

त्रयाग्नेन न्यथा सिद्धा संस्काराः कृते पुनः |
अभिचारादि कृत्येषु विज्ञाने नैव सिद्धये ||

अन्यथा सिद्धिसंस्कारे पर्णमन्त्रांश वात्माने |
हुनेद्यसिद्धये दूदौ नाशयत्य विचरेणतम् ||

शैवा नामेव * * * होमः प्रोक्तः शिवानले |
अन्येषां प्रागतस्तत्र शिवाग्नि * च्छिवात्मशः ||

मन्त्रं वै वैदिकायां च क्रियाभेदादि चोदिताः |
शिवेऽनले नियुक्तश्चेत् स होतु वितिपात्रकृत् ||

अस्मिन्नवसरे वाच्यं हव्यकव्यादि लोतले |
आवास्रित शिवे होम इति शास्त्रार्थ निर्णयः ||

अरणे संभवे योऽग्निना गर्भादि संस्क्रियाम् |
गायत्री वारणी यस्मात् सन्ति तस्याः प्रजायते ||

प्. १८)

अमन्त्रो योग भवेदग्निः शृकान्तादि सम्भवः |
कर्तव्यस्तस्यसंस्कारः प~चगर्भानध्ः क्रमात् ||

एवं शिवानले सिद्धे विन्यसेत् प्राश्यनानलम् |
तस्मिन्मूर्तिद्वयं नीत्वा व्यक्ताव्यक्त स्वरूपकम् ||

तत्र भूयः शिवं प्राग्वत् अन्यद्वा वरणान्वितम् |
समित्सर्पस्तिलैर्ब्रीहिर्यवस्योदिनादिभिः ||

समस्ते रथवार्यस्ते होमकार्यो निजेच्छया |
आज्या भावात् तिलैर्होमः कर्तव्यः कृष्णपर्जसा ||

शिवदिदांशके होम स्वङ्गानां ब्रह्मणामपि |
एवं हुत्वा स्वमन्त्रोभिश्चदूतांबुलपञ्चिमम् ||

मन्त्रयित्वा ततो भस्म शिवं प्राग्वत् विसर्जयेत् |
वह्निं संरक्षयेन्नित्यं चतुर्व्याहृतिहोमतः ||

यद्वा विसर्जयेद्वह्निं पुनः संस्कृत्य योजयेत् |
प्रत्यहं कुण्डसंस्कारो भस्मापनयपूर्वतः ||

ततो मण्डलकं कृत्वा गन्धपुष्पादिभिः क्रमात् |
रुद्रादीन् परितोऽभ्यर्च्य बलिनस्तोषयेत् तथा ||

प्राच्यां रुद्राः स्थिता याम्ये मातरः पश्चिमे गणः |
यक्षसौम्ये ग्रहास्सर्वे सप्तार्चिषु सुर स्थितः ||

पालाश्यानीन्द्रतौ वायौ नागनक्षत्रराशयः |
तथा विश्व * * चाता क्षेत्रपो वायु दक्षिणे ||

प्. १९)

यथा स्थानं स्थितो तेजः सन्तर्प्य बलिभिः शुचिः |
उपसंहृत्यतान्यायात् सार्ध्यपात्रः शिवान्तिकम् ||

समर्पिता क्रिया पुनरष्टा सकृच्छिवम् |
विसर्जये तत्रकदेवं तत् प्रकारः पुरोदितः ||

विसर्जयित्वा देवमग्नि मध्ये स्थितं पुरा |
चरमं लिङ्गमध्यस्था * * निमित्तकेव्य च ||

रात्रौ प्रजागिरं हुत्वा शिवार्चा परिकल्प्यते |
निशाची भवनं पूजा गिरं हुत्वाशिवार्चापरिकल्प्यते ||

निशाची भवनं पूजामित्याह भगवाञ्छिवः |
अग्निकार्यं समाप्तेऽस्मिन् कार्यो नित्योत्सवो विधिः ||


सकलाराधन क्रमम् ||

अथ वक्ष्ये विशेषेण सकलाराधन क्रमम् |
स्वतः प्रधान मङ्गञ्च द्विधा तत्परिकीर्तितम् ||

घरिवारियुतानाञ्च द्वितीयं तद्विवर्जितम् |
पुनस्तद्द्विविधं ज्ञेयं मलयाचल भेदतः ||

चल लोहमयं प्रोक्तं शैलजं रत्नजं तु वा |
पटादि लिखितं बेरं मृण्मयं काष्ठजं तु वा ||

एत देव स्थिता कार्यं पट चित्रविवर्जितम् |
चित्रहीनं चलं शैलं चित्रतं चेत् स्थिरं भवेत् ||

चित्रितां चार्घ चित्रञ्च तथाऽऽभासमिति त्रिधा ||

प्. २०)

चित्रं सर्वाङ्ग दृष्टं स्यात् दर्भमर्भाभुगदर्शनम् |
निम्नोन्नतत्पहीने यत् पटभीमादि कल्पितम् ||

चित्रभासमिति प्रोक्तं दैविकं मातृषु तथा |
कर्मार्च सहितं पूज्य चित्रयुक्तं यदाखिलम् ||

मणिलिङ्गं तु वा पीठं रूपददर्पणं तु वा |
कर्मार्चस्वानुके योज्यं केवल स्थण्डिलं तु वा ||

मूले बेरो च्छ्रयोत्थाय द्विभज्याथनवां स्मृतम् |
उत्तमादि प्रभेदेन नवधा समुदीरितम् ||

त्रिमात्रादपि पात्रं वा पञ्चापञ्चाङ्गलान्तकम् |
पदाद्युष्णीषपर्यन्तं मानं द्वादशधा मतम् ||

द्वारार्थं नवधा कृत्वा भागभान्योत्तनादिकम् |
नवधामानकददिष्टुं धामपदार्थमेव वा ||

आयादि षट्शुभोपेतं अंशैरंगुलिभिस्त्वया |
मूलबेराकृतिं श्रेष्ठं कृत्वा बालेन्दुशेखरम् ||

सोमास्कन्देश्वरं वाथ यजमानेन लब्ध वा |
स्वतन्त्रेशुद्ध नृत्ताङ्गं नैवेद्यान्तं तथैवरे ||

स्नानादि नित्यानिर्वृत्य प्रविशेद्बाह्यमण्टपम् |
विशुद्धभूतले तत्र सुखासीनो पदं मुखम् ||

भूतशुद्धिं पुनः कृत्वा दिव्यदेहं विचिन्त्य च |
आप्लाव्यामृत धाराभिरन्तर्यागं विधाय च ||

प्. २१)

स्नानशुद्धिं ततः कुर्यादस्त्र प्राकार कल्पयेत् |
कवचेनावकुण्ठ्याथ वेदिकाकल्पनादपि ||

द्रव्याणि शोधयेत्पश्चात् पूजार्थं कल्पितानि तु |
सामान्यार्घ्य जले प्रोक्ष्य स्पृशेत् सर्वार्थमन्त्रितः |

ततस्तु शोधयेन्मन्त्री ओंकारादि नमोन्तकात् |
सकृता नादान्ता शुद्धं तत्वं समाश्रयात् ||

गन्धपुष्पाक्षतोपेतं सामान्यार्घ्यं तु हे निरे |
कल्पयित्वा तु पाद्यादीन् क्रमशः परिकल्पयेत् ||

हेमरूप्यादिके पात्रे शंखं वा यत्रिकास्पतेः 
क्षालिते हेतिना तोयैः पूरितो त्रितये पुनः ||

चन्दनो रुधिरसंयुक्तं पुष्पोदकमथाऽपि वा |
पाद्यं संकल्प्य पादाभ्यां सद्योजातेन पावकम् ||

लवङ्गकुटिकर्पूरं पुष्पजातिफलान्वितम् |
मुखेष्वा चमनं धीमान् कल्पयेन्मुखमन्त्रितः ||

क्षीरतण्डुलसिद्धार्थं कुशाग्रं समनःशिलम् |
यबेरबहितं चार्घ्यं केवलं गन्धपुष्प युक् ||

कल्पितं संहिता मन्त्रैः कवचेनावकुण्ठितम् |
क्षीरं क्षीरसुनाकारं मुद्रया संप्ररोचयेत् ||

अथ वा वर्धनी पात्रे संकल्प्य चण्दमुद्बुधः |
अर्घ्यपात्रोदकेनैव प्रोक्षयेद्द्वारकं बुधः ||

प्. २२)

सदा घण्टारवैस्सार्धं द्वारपालान् समर्चयेत् |
द्वारदक्षिणशाखायां तिगर्भां च वामके ||

कालीकलीगकन्यां च ग * मूर्ध्वे सरस्वतीम् |
नन्दिश्यामनिभास्त्र्यक्ष चतुर्दण्डमण्डितः ||

अभयं सुचिमुद्राञ्च वामदक्षकरद्वये |
वरावृताङ्गुलिं वामे तदान्तोमरमेव वा ||

काली कुङ्कुम वर्णाभो नेत्रहस्तं च नन्दिपत् |
महद्विर्ग पयदींश युतं तु क्षुकर द्वयम् ||

भस्मचाभयसंयुक्तं वामपाणितले द्वयम् |
जटाकूटसंयुक्तमाव्याल यज्ञोपवीतिनौ ||

दंष्ट्राकरालवदने नन्दीकालो विचिन्तयेत् |
यद्वा द्विभुजयुक्तं चेत् अन्यैः पूर्वोक्तवत्सुधीः ||

रक्तवर्णं चतुर्बाहुं गजवक्त्रं स्वदन्तकम् |
सलस्सलकुठाराक्षा मालाभसित त्रिलोचनाम् ||

वागीशं श्वेतवर्णाभं चतुर्हस्तत्रिलोचनम् |
सदृशपुस्तकं चाक्षमालामथकमण्डलम् ||

धारयन्ति प्रसन्नास्या जटामकुटमण्डिताः |
गन्धादिनार्चयेद्द्वार पालान्वेतान्वनामभिः ||

दिव्यन्तरिक्षभूमिष्ठान् पुष्टिपुष्टांघ्रि निग्रहैः |
अस्त्रेणोच्चाटयेद्विघ्नान् वामशाखापसारितम् ||

प्. २३)

प्रविश्य गर्भगेहं तु विन्यस्यास्त्र दुर्बरैः |
तद्विघ्नोच्चटमार्थं तु महाप्यर्णां प्रतासयेत् ||

पार्परो परिमृष्ट नास्तिक प्रतिलोमकैः |
अदर्शनार्थं तत्काले क्षिपेद्यवनिकाकांबुधः ||

वास्तोष्पतिञ्च सम्पूज्य देवदेवश्य पारथम् |
प्रणम्य दण्डवद्भूमौ पूजां विज्ञाप्य देशिकः ||

पूर्वसन्ध्यार्चितां पूजां गायत्र्याभ्यर्च्ययो मरुत् |
ब्रह्मभिर्माल्यमादाय चण्डेशाय निवेदयेत् ||

आद्यं चेद्धोरमन्त्रेण शोधयेद्दासकादिभिः |
शुद्धं कृत्वा तु तद्देवं जलेनार्घ्याम्बुना सह ||

न शुन्यमस्तकं देवं कुर्यामन्त्रि कदाचन |
आधाररूपिणीं शक्तिं गोक्षीरधवलप्रभाम् ||

चतुर्भुजं त्रिणेत्रञ्च पाशांकुशवराभयम् |
वेदपद्मासनासीनां ततो नन्दं प्रपूजयेत् ||

दशबाहुं चतुर्वक्त्रं कुन्देन्दु सदृश प्रभम् |
खड्गखेटधनुर्बाण कमण्डलसूत्रिणाम् ||

वराभय करोपेतं शूलपङ्कज पाणिनम् |
आसनाम्बूरुहात्मानं शक्तिबुद्धाब्धिसंभवम् ||

धर्मज्ञानञ्च वैराग्यमैर्श्वर्यं चरणा नमून् |
सिता काश्मीरताम्बूल चारुं सिंहाकृतिं स्मरेत् ||

प्. २४)

अग्निरक्षो मरुत्सर्पाकष्ठासु च विपर्ययात् |
पूर्वादि चित्र वर्णांञ्च गात्रकान् परिकल्पयेत् ||

अत ऊर्ध्वं चिते तत्र रक्तपाण्डर सन्निभैः |
नैर्-ऋतेशानयोर्न्यस्य नालंग्रथ्यन्तकं स्मरेत् ||

तदूर्ध्वेष्ट दलं पद्मं कर्णिका केसरान्वितम् |
केसरेषु च वामाद्या सूर्यकोटिसमप्रभम् ||

चतुर्भुजास्तथैकस्य पद्मावराऽभयान्विता |
पूर्वपादे चाभिमुखः कर्णिकायां मनोन्मनीम् ||

ज्योत्स्न भावे मण्डलीनीकं स्वस्वरूपेण चिन्तयेत् |
मण्डलाधिपतिं देवान् ब्रह्मविष्णुहरात्मकान् ||

अथोर्ध्व व्यापिनीं शक्तिं पूजयेत्कुटिलात्मिकाम् |
व्याधि शुद्ध विद्यान्तं व्याप्तं शिवासनम् ||

स्नानात्पूर्वं यजेद्गन्ध पूष्पधूपैर्विचक्षणः |
मण्डलत्रयसंजातां व्यक्ताव्यक्तस्वरूपिणीम् ||

मूर्तिमीश्वरत्वांगी मूर्तिमन्त्रे प्रपूजयेत् |
तत्तद्वेरानुसारेण विद्वान् देहं विभावयेत् ||

ब्रह्मणि ब्रह्मभूतं या तन्यासाङ्गं स्वस्वदेशिके |
मूर्तयो बहुधा शम्भोस्तत्तत्कर्मानुसारतः ||

दृश्यन्ते निष्कलस्यापि साधकानुग्रहे प्रिया |
निरोधनं पुरुषेणैव कवचेनावकुण्ठनम् ||

प्. २५)

अमृतीकरणं पश्चात् मूलमन्त्रेण देशिकः |
इत्येवं पजक्ति संस्कारसंस्मृतं परमेश्वरम् ||

उपचारैर्यथा भाव उपदिष्टेत् समाहितः |
सोमास्कन्देश्वरंश्चेत्तु तयोरावाहनादिकम् ||

विदध्यात् स्वस्वमन्त्रेण स्वस्वव्यक्तगुरुत्तमाः |
ताम्बूलं मुखवासं च भक्तितो हृदयाणुना ||

रणपूजात्म तं मध्येषु प्रयत्नतः * * * |
स्कन्दोमा सहितं देवं * द्येभ्यर्च्य समन्ततः ||

ईशपीटकवं रुद्रं ऊर्ध्वन्नेद्रे कुङ्कुमवन्नरः |
दक्षिणे जनवद्घोरं सौम्येव कुसुमं भवेत् ||

चन्द्रांशु निर्मलं सद्यं पश्चिमे तु विचिन्तयेत् |
एक वक्त्रा त्रिणेत्राश्च जटामकुटसंयुतम् ||

हृदयाद्धृदयं श्वेतं आग्नेययां तु हृदा ततः |
शिरसं शिरसैशान्यां शिरसा कनक प्रभम् ||

नैर्-ऋतेयां शिवाङ्गं च * * * शिखरारुणम् |
सर्वाङ्गं कवचं कृष्णं वायव्यां कवचेन तु ||

नेत्रं कपिलवर्णं तु शिवस्थानेन पूजयेत् |
पूर्वाद्यादि चतुर्दिक्षु हत्रिकालाग्नि सन्निभम् ||

एवमावरणं यष्ट्वा पुनर्देशं प्रपूजयेत् |

देवी स्कन्दादि युक्तानां चेराणाममदङ्गं च सर्वेषानावृतपूजनम् |

प्. २६)

स्नानं प्रोक्षणं वाऽपि कुर्यान्नित्यार्चना विधौ |
नैमित्तिके प्रभोः कुर्यात् स्नपनं मण्डपादिषु ||

परिवेष्टक्रमं कृत्वा गेयनृत्तादिसंयुतम् |
विशुद्धतैलं भस्मार्ध हस्तथा दुर्वाङ्कुराक्षतम् ||

पिष्टलक्षणं सारं र * * * मलकादिवत् |
वर्णोनं च वच्छूद्राद्यु पिष्वादि परिकल्पयेत् ||

सुगन्ध वस्त्रपुष्पाद्यमन्यद्वांगला हिम |
विप्राद्यैर्वाहयित्वाभि शंखतूर्यायवादिभिः ||

स्नपनाद्योग्यदेशे तु देवदेवादिमं बुधः |
संप्रोक्ष्य कैतकन्नम्रती कृत्यमुद्रया नत्वा पर्यापकम् ||

पश्चात् ताम्बूल मुखवास युक् |
शैलं संस्थाप्य देवाग्रे संप्रोक्ष्याभ्यर्च्य हेतिना ||

तैलाद्यं वस्त्रभिः पुष्पैः बिन्दु देवस्य मूर्धनि |
दत्वाऽथ पादयोर्बाहौ मूर्ध्निदूर्वाङ्कुराक्षतैः ||

पश्चात् पिष्टावनोपर्ण द्व्यन्यलं सारं * दोदकैः |
उद्धृत्य देवं मूर्धानं अभिषिच्योदकैः शुभैः ||

रजन्या लेपयेत्पश्चात् पुष्पदानान्तरी कृतिम् |
ततो ग्रामार्चनं कुर्याद्देवाग्रस्सापिनैश्शनैः ||

वर्णकश्चैव वज्राद्यैः लाजिकास्त्रात्र चन्दिना |
देवत्वा नेनमीशः स्यात् शुद्धवस्त्रे प्रमृज्य च ||

प्. २७)

वस्त्रमाभरणं गन्धं माल्यं च धूपदीपकम् |
परिवा * निवोद्येथ कुर्यादारात्रिकं शुभम् ||

सप्तपञ्चति पात्रस्थैर्दीप स्थपकैनुस्थरैः |
प्रभूतोपिष्टसंस्थैराजिनी * * द्विजातिभिः ||

सर्वालंकारसंयुक्तैः देवाग्रे दक्षिणे यथा |
विश्वाधामस्त्रमावाह्य स सार्पपरिवेशितः ||

मध्यादीशानपर्यन्तं गन्धपुष्पाभि पूजितैः |
हस्त द्विकेश्वरं ब्रह्मं प्यरन्ध्रति ऋच्यरुन्धतीवतैः ||

मुदितैर्गोस्तनेनैव रथस्यादि मनादिकैः |
दत्तेथमङ्गलैस्स्तोत्रैरातोद्य ध्वनिमिशितैः ||

पादतोष्णीषपर्यन्तं पुष्पाणि स तु हेतिना |
उच्चैरुच्चैस्तरस्सम्यक् नीचैर्नीचैस्तरावपि ||

देवदेवस्य विशाखेन सह भक्तियुतो गुरुः |
सोमास्कन्देश्वरं चेत्तु केवलं देवमेव वा ||

दत्वा चाचमनार्घ्यं च भादायाभि मन्त्रितम् |
अंगुष्ठानामिकाभ्यां तु मथि * र्पधिपोपरि ||

त्रिं कृत्वा प्रक्षिपेद्दीपे तस्य विघ्नोपशान्तये |
क्षिपेन्मूर्ध्नि ललाटे च गले हृदि तथांवयोः ||

नाभौ पाद द्वयोः पृष्ठे ककुद्देशे क्रमाद्बुधः |
देव्या ललट गलयोस्स्कन्दे देव वदा चरेत् ||

प्. २८)

भस्मशेषं ततो दद्यात् चण्डायाऽथ प्रसाधिनाम् |
शंतदीपनिवात्राणि वाहयित्वाङ्गनादयः ||

महापीठाग्रतो वापि तटाके पादवाग्रतः |
क्षिपेयुः शंखतूर्याभि दिनादैर्बहुदीपकैः ||

श्रीमान् पञ्चमहाशब्द दर्पणच्छत्रचामरैः |
गेयान् रक्तस्तु तैस्स्तोत्रैः दामभिर्नन्दयेत् ||

प्रभूतं तु हविर्दद्यात् सर्वोपचारसंयुतम् |
प्रदापयेत् प्रभूताद्यैः निवेद्यानि पृथक् पृथक् ||

हेमरूप्यादि पात्रेषु पादादारभ्य पत्रिषु |
दघ्यन्न पायसादीनि शाकपर्यस्तकानि तु ||

दद्यादाचमनं चान्ते हस्तोद्वर्तन पूर्वकम् |
ताम्बूलं मुखवासं च जपं कुर्यात् ततो गुरुः ||

पूजां निवेद्यदेवाय तृप्तवाञ्छेमितं फलम् |
अन्वक्षमन्यतन्त्रेषु ज्ञात्वासम्पूज्य चाचरेत् ||

एवं नैमित्तिके पुण्यं सर्वदुर्भिक्षनाशनम् |
ज्वरग्रहमहामारी प्रमुखा नपि नाशनम् ||

अभ्यङ्गनादि निर्वाच्या रहितस्सेव चाम्रता |
द्ये द्रव्यैय नीराजन मथवस कल्पना लेपनं च पुष्पम् ||

धूपं च दीपहरविदनहविरमुदं हरेत् |

पुन * * मदानां गेयचाद्यसानृत्तं तिलकतसुरण मात्रिकान्ते च 
पञ्च |

प्. २९)

? पञ्चनादि पस्कृति

? रथ मुकुरंच्छत्रं दानं जपो देवासवस्तत् |
? पदयजनपरिति नमस्कारं द्वात्रिशत्यते शिव यजनविधौ 
? चोदितास्ते परेश ज्यष्ठशृ क्वचित्षो साक्ष्यदिवात्र पञ्चास्यम् ||


इति विजयोत्तरे सूत्रसंग्रहे त्रिसहस्रसंहितायां सकलाराधनपटलः ||


अङ्कुरार्पणम् 

अद्यते संप्रवक्ष्यामि संक्षेपान्मङ्गलांकुरम् |
तदङ्कुरञ्च मूलं स्यात् पुंस्याकाममहामरुः ||

स्थापनो स्थापने तीर्थ संस्थानेत महोत्सवे |
दमनोत्सव यागेयं चातुर्मास्य विधावपि ||

अन्यस्मिन्नपि कल्याणे विदध्यान्मङ्गलांकुरम् |
द्विविधं तत्समुद्दिष्टं व्यक्ताव्यक्तविभागतः ||

तत्तत्कर्म दिनात् पूर्वं न च सप्तेषु वह्निषु |
तमिनेषु च या बीजा नाथव्यो व्यक्तना महत् ||

प्रत्यासत्यकालस्य स जा बीजपुरणम् |
फलपल्लवसंयुक्तं नालिकेरप्रसूनकम् ||

पालिकादिषु संस्थाप्यं खण्डितमुखाक्षतैः |
पवित्रैर्वर्णकैर्वाथ साधाराङ्कुरुवत्तरम् ||

प्. ३०)

व्यक्ताव्यक्तं च मित्युक्तं अन्यद्भूताङ्कुरात्मकम् |
निर्दिष्ट दिवसात्पूर्वात् रात्रै देवांकुरार्पणम् ||

उक्त ऋक्ष क्षपायां तु मर्त्यानां मङ्गलांकुरम् |
मृतकुम्भादि वत्वेन कालात्मानं यजेद्दिनम् ||

पाली घटिशरावाख्यास्तदाधारः त्रिधा मतः |
हेमजास्तारजस्ताम्रं संभव त्रयमत्रयन्तु वा ||

प्रत्येकं कल्पयेदष्टौ चतुरो वा स्वशक्तितः |
तद्वर्तकं समासेन वक्ष्ये तं मानपूर्वकम् ||

अंगाङ्गुलं समारभ्य व्योमाङ्गुले विवृद्धृतः |
विंशत्यन्तं विशालोच्च तत्क्षेत्रस्य समीरितम् ||

एकाशीति पदं क्षेत्रं प्रविभज्यसमाङ्गणम् |
ओष्टस्यदन्तधानां तुङ्ग मूर्धादि तत्समः ||

व्योमाग्निलसक्षांशैः क्षेत्रव्यासो धरान्तकम् |
नवसप्तेषु कोष्टेषु पालिकार्णा गताब्जवत् ||

दण्डं त्रिभागविमलं तत्पादं सप्तभिः पदैः |
पालिका वर्तनं प्रोक्तं शरावाकृतिरुच्यते ||

पीनोष्ठं तत्र पैतोक्तं येश्च श्रावससंहृदम् |
चतुरंशोनताशोच्चं किन्तु पाली प्रभा मतः ||

आस्यधृकलशाकारं दण्डपाद यथाक्रमम् |
शिवव्योमरथाग्नीन्दु भावोच्च भवरांगितैः ||

प्. ३१)

अहं वेद फलीन्द्रार्पी मानभागैस्सुविस्मृताः |
वर्तयेत्कलशाकारमुक्तमानेषु भित्तिषुभिः ||

मुखं पादं च तन्नाभं घटयेदति सुन्दरम् |
आननाग्नि चतुर्दिक्षु * * रिद्व्यङ्गुलेन तु ||

घटिका निगदृह्येवं वक्ष्ये सूपन क्रमम् |
पदाद्येश्वर पञ्चाशत् कृत्वा विष्टाक्तसमत्रतः |
मध्य कोष्ठवृतं बाह्ये रेखान्तं लेपयेत्पदम् ||

पूर्वपश्चिमवासोस्तु बहिःकोणपदाष्टिके |
संस्थाप्य येच्छरावार्णि तदन्त पालिकाष्टकम् ||

अर्काकीपाश चन्द्रेषु तदश्च द्विपगस्थितम् |
संस्थाप्य घटिका चाष्टौ पादानामष्टके क्रमात् ||

भद्रसंस्थापनं प्रोक्तं क्षुद्रस्य विधिरुच्यते |
तत्वैर्विभज्य तं क्षेत्रं मध्ये पद चतुष्टयम् ||

संस्थाप्य लेपयेद्बाह्य रेखातमभितं पदम् |
पदद्वयमथैकैक दिक्षु कोणेष्ववस्थितः ||

शरावपालिकाकुम्भा क्रमादीशानतो न्यसेत् |
उक्तं मानव कल्याणैः पालिकापञ्चकं क्वचित् ||

क्षेत्रेनैव पदेनैवं दिक्षु कोष्ठ चतुष्टयम् |
पुत्रकालानुरोधेन निश्चित्येक मतः क्रमात् ||

शूलास्त्रं चण्डकुद्दालं समस्त व्यस्त योगतः |

प्. ३२)

वस्त्रादिभिरलंकृत्य यथारोप्य रथादिषु |
स्नानैः शुक्लाम्बरैः शैवैः सोष्णीषैस्स साधनैः ||

धारयित्वाङ्कुरा धारा नग्रतः शार्धमेधसे |
आकीर्णं रुद्रकन्याभि रुद्रतदासिभिरावृतम् ||

ब्रह्मघोषसमायुक्तं हरिशब्दसमाकुलम् |
संगीतनृत्तवादित्र वेदिभिर्ज्येसवैदितम् ||

च्छत्रचामरसंकीर्ण धूपदीपैस्समायुतम् |
नानापरिणोपेत देवस्या नृपतेरिवा �.. ||

वास्तुं प्रदक्षिणीकृत्य प्रासादं वा पुरादिकम् |
नीत्वा सरित्तटां शुद्धामुद्यानं चैत मेव च ||

यद्वा प्रदक्षिणस्थानं प्रागुत्तर मुखस्थितः |
संप्रोक्ष्य भूतलं तत्र गन्धतोयेन भेदिना ||

नवखण्डं प्रकल्प्याथ समध्ये साधारणात्मके |
साद्यकोष्ठेऽथवाभूमिं अर्चयित्वा स्मन्त्रितः ||

अस्त्र मूर्तिञ्च कुद्दालमपि संपूज्य हेतिना |
खात्वा मृदं समाहृत्य पात्रेषुस्खालिकादिषु ||

अतर्य द्वैस्सद्वस्त्रैरभ्यर्च्य हृदयेनताः |
प्रविशेदालयं पश्चात् वाहयित्वा गजादिभिः ||

वास्तुं प्रदक्षिणं पश्चात् यदद्या पूर्वदा हृदः |
अन्त्रं परीक्ष्य धाताय मूर्तिकां वा प्रदक्षिणम् ||

प्. ३३)

यात्रा पुरस्तद्यदि वासो मे सोमार्धशेखरे |
अन्यस्मिन्न न पोदेशे मण्डपादौ विनिर्मिते ||

मण्टपेऽथ विना नित्ये बीजनिर्वापमारभेत् |
घट्टस्य घटिकादीनां मध्ये तदभिमतं क्रमात् ||

आसनं कल्पयेत् पश्चात् पद्मशालिभिस्तण्डुलैः |
लाजतिलैश्च सन्दर्भ प्रस्थान फल पल्लवैः ||

अलंकृत्यासनं मध्ये पूजयेत् प्रणवासनम् |
न्यस्त्वां सर्वात्मनां मध्ये चन्द्रक्ताम्भमनोहरम् ||

तन्तुना वेष्टयेद्गन्ध वारीणांग चलावधिः? |
स्रग्वस्त्र भूषितं हेम चन्द्रमण्डलगर्भितम् ||

पिधानं कूर्चसंयुक्तं इन्दुमूर्ति मयं परम् |
दूर्वा पञ्चांकुरां चण्डा मालाभिस्समलंकृतम् ||

दूर्वापुष्पाक्षताश्चैव कुशानां चण्डपूजिताः |
अष्टमूर्तिकया पूर्णा पूर्णाङ्क यमलाहरान् ||

सटपाली शरावास्तु विन्यसेदनुपूर्वशः |
प्रोक्षयित्वाथ पुण्याहं गन्धार्घ्य जलबिन्दुभिः ||

सिताग्नितोमसन्ताना मृत्ये प्रत्ये बटोदरे |
कुन्दपुष्पनिभं सौम्यं कुम्भद प्रसवास्पदम् ||

प्रत्यङ्वदनसंकल्प रोहिण्यां सप्तवामकम् |
शब्दं मात्रतत्वान्तं व्याप्ति कर्मसमर्चयेत् ||

प्. ३४)

स्थाणुना गन्ध पुष्पाद्यैः दत्वान्ते पायसं हविः |
ताम्बूलं मुखवासं च सोमा मन्त्रयेत् पुनः ||

ओं चन्द्र चन्द्रिकया जालसंभुदित जगत्त्रयम् |
बीजान्यत्फलार्प्यर्प्यै समादिमुखं कुरु ||

चातुर्वमर्दे दण्डं महेशासु * * * * स्तु |

शक्तिसंभवेषु संपूज्य लाजा स पमुद्गानिमाषशाल्यासकादि च |

स तिलान्यादितश्शक्यस्संगृह्येकमङ्गमः(म्) |
पात्रस्थ क्षीरसंस्थाप्य मनप्पामोबशक्तिदम् ||

प्रोक्षयित्वास्त्रमन्त्रेण समालभ्य हृदाणुना |
अभ्यर्च्य सोमबीजेन धेनुमुद्रां प्रदर्शयेत् ||

बीजान् निर्वपेत्पश्चात् स्वस्वमन्त्रेण देशिकः |
आवाह्य च वरं शैव सिद्धान्त पदवर्तिभिः ||

वादयेदपि वा ब्रह्म निष्ठातैर्वेदनेषुतैः |
शंखकम्बलवादित्रैः स्तोत्रमङ्गलवाचकैः ||

ताम्बूलं पुष्पकं दत्वा मङ्गलांकुर सेवितम् |
ध्यायन् पूरिता कुम्भं कुशादिकमनन्तरम् ||

नितरांबबा पुरैर्चन्द्रकुम्भ हृदं शुभः |
प्रोक्षयित्वा सुखं बीजं सिंचन्निवसुधाकणैः ||

पूजयित्वा पुनर्देवं रोधयित्वा क्षताय च |
तोषयित्वा कुण्टकालयोक्तन्न मुद्रकादिभिः ||

प्. ३५)

यत्रैवं क्रियते देशे कालदेशः प्रवर्षति |
ईतयो नैव वर्तन्ते तत्राङ्गं ककथा न्यसत् ||

कदाचिद्भुविदम्पत्योः न भवेद्विरहव्यथा |
किंतुर्बबहुनोक्तेन मयबीजाङ्कुरो धनम् ||

सदैव सर्वजन्तूनां वर्धन्ते काम्य तत्क्रमा ||

इति विजयोत्तरे त्रिसहस्रसंहितायां अंकुरार्पण पटलः ||


शिवोत्सवविधि पटलः 

अथ वक्ष्ये विशेषेण शिवोत्सव विधिक्रमम् |
अज्ञान मलसंलग्नात् जन्तूनुद्धृत्य बन्धनात् ||

प्रसूतिं कुरुते तेषां ज्ञानस्येत्युत्सवो मतम् |
उद्भूत सृष्टिकारित्वाच्चाथ दुःखनिवारणात् ||

नित्यो नैमित्तिकः काम्यस्त्रिविधस्स तु कीर्तितः |
नित्यपूजा वसाने तु यत्र * तो नित्य उच्यते ||

चैत्र मासादि मासेषु तत्तन्मासादिना विधिः |
राज्ञां जन्मान्तनक्षत्राद्यन्तो नैमित्तिको भवेत् ||

प्रार्थितार्थ प्रसिद्ध्यर्थं कृतं काम्यं विधिर्बुधः |
स्वरूपेण तयोर्भेदो यन्नैमित्तिक काम्ययोः ||

तस्मान्नैमित्तिकोक्तिर्या काम्योक्तिरविधा दयेत् |
त्रयाणामपि चैतेषां नित्य पूर्वमुदाहृतम् ||

आद्यन्ते परमेशस्य वक्ष्यते नैमित्तिकोत्सवम् |

प्. ३६)

चित्राविशाखमूलाश्च चोत्तराषाढ दिनान्तकम् |
तथा श्रवणपुषाथाऽश्विनी कृत्तिकान्तकम् ||

आद्या पुष्यमघार्क्षान्तमुत्तरान्त मनु क्रमात् |
प्रकुर्यादुत्सवं प्राज्ञो मेषमासादिषु प्रभो ||

आर्द्रान्तं सर्वमासेषु ज्येष्ठेषु भ्यन्तमेव च |
राजाभिषेक निर्याणं त्रिर्जन्मर्क्षावसानकम् ||

लोकदेव प्रसं ऋक्षं नीव्यन्तमपि बुद्धिमान् |
चक्रवर्ती महाराज्ञो यत्र वारोचिते मनः ||

तद्दिनान्तञ्च तल्लिङ्ग प्रतिष्ठाभान्तमेव च |
सौरमासः प्रशस्तः स्यात् चान्द्रमासो प्रशस्तिकाम् ||

तीर्थर्क्ष द्वयसंप्राप्ते एक मासे परं वरम् |
यत्र योग बलं पूर्णं योगो यद्वानुकूलतः ||

पूर्वस्मिन्नपि कर्तव्यो यथा वित्तनुसारतः |
स्नायादत्रमहादेवः तत्र पर्वप्रधानतः ||

संवीक्ष्य कल्पयेत्तीर्थं उक्तां संक्षेपाश्च योस्तव |
ध्वजा रोहस्तथा तीर्थमेक मासे द्वयोस्तु वा ||

अन्त्यमे तद्दिनं श्रेष्ठं पूर्वं चेत् कर्तृनाशनम् |
एकत्रिपञ्चसप्ताह नवाहानु दिनेषु च ||

तथा पञ्चदशाहेषु नामान्यत्र यथाक्रमम् |
शैवं गौणं विभूतिञ्च भौवनं दैविकं तथा ||

प्. ३७) 

पैतृकं विजयं चेति भिद्यन्नथ त्रिधा पुनः |
पुष्कलं विजयाख्यं च केवलं च क्रमेण तु ||

निर्दिष्ट दिवसात् पूर्व रात्रौ यत्राधिवासनम् |
भवेद्बिम्बोत्सवो यत्र केवलान्तं विनिर्दिशेत् ||

तदेव भ्रमणिमाहुर्वशात् पक्षोत्सवादिषु |
ध्वजारोहणपूर्वादि भेदैर्भिन्नास्त्रिधा पुनः ||

शैवं भौणं विभूतौ च वर्जयेत् केतुरोहणम् |
भौवना द्विजयान्तौ च ध्वजारोहणमारभेत् ||

तत्रोक्त दिनमात्रे च द्विगुणे द्विगुणे क्रमात् |
अंकुरार्पण पूर्वं च कारयेदुत्सवं सुधीः ||

ध्वजारोपयित्वाह्नि भेरीं सन्ताड्य तं निशि |
उत्सवस्यादि रात्रौ तु यत्रस्यादंकुरार्पणम् ||

ध्वजारोहणपूर्वं तु विजानीयाद्विचक्षणः |
पूर्वं निधिस्समुक्ता स्यात् भेरीं पश्चात् ध्वज क्रियाम् ||

कृत्वां कुरार्पणं यत्र कुर्याद्वै पूर्ववन्निशि |
भेरी ताडन पूर्वं स्यात् रात्रै चैवांकुरार्पणम् ||

ध्वजारोह दिनात्पूर्वं द्यासादर्वाक् शुभे दिने |
दारु संगहणं कुर्यात् यथा तेरनुस कर्मणि ||

अनुरूपशमेपेतं वनमुद्यानमेव च |
प्रविश्य पूर्वरात्रै तु देशिकः शिल्पिभिस्सह ||

प्. ३८)

भूम्यस्त्रेण समायुक्तं चण्डनाथसमन्वितम् |
वृक्षं संपूज्य सन्तर्प्य कौतुकं बन्धयेद्धृदा ||

ततः प्रभाते विमले शूलास्त्रसहितो मुरुः |
पूर्ववत्पूजयित्वाथ विसृज्यवनदेवताम् ||

वृत्तात्तेन कुठारेण च्छीरद्या मृत्युजितं जपन् |
शिल्पिभिः च्छेदयेत्पश्चात् वास्तुविद्याविशारदैः ||

पादं विलक्षयेत् तस्य शुभाशुभ विभेदतः |
अन्तर्न्यत्तत्पलाशांबुमरुद्दिक्षु न शोभनः ||

पातो वनस्पतेः शिष्टं दिक्षु पादसुशोभनः |
देशिकं पूजयेत् पूर्वं वस्त्रहेमांगुलीयकैः ||

दैवज्ञं पूजयेत्पश्चात् ताम्बूलं दापयेज्जनैः |
एवं सग्रीषु वृक्षादीनारोप्य शकटादिकैः ||

कर्मशाला निवेश्याथ विन्दतीकरथोदिकान् |
तद्दिनेषु मुहूर्तेषु तु कुर्यान्मङ्गलैः सह ||

तत्र यानं प्रपादीनां मुहूर्तस्तम्भ वेशनम् |
प्राकारं गोपुरं शालां मण्टपाद्यन्तरं तथा ||

परिचारा लयं पीठं ऋषभं तच्च तुष्करम् |
कारयुक्तसुधापिण्ड कृतानिसन्निबन्धनम् ||

तत्साधु धवलं कृत्वा चित्रयेच्चित्रक्तिमैः |
यत्रालंकृतलीलार्थं आस्थानं कुरुते विभुः ||

तत्र तत्र विधातव्या मण्टपाद्यास्सुशोभताम् |

प्. ३९)

साघ्रकेश घृतालिप्या रंगलेखा चितांचताः |
वितानवस्त्रातपत्रेण संयुक्तादामभूषितः ||

शुभाभिर्वैजयन्तीभिः उत्पतन्ती वृता परी |
हैमरत्नार्चिता चित्र दुकूलाम्बरभूषिता ||

स पौष्पा देव देवस्य विधातव्या रथारयः |
नाना विधानि यन्त्राणि कर्तव्यानि पृथक् पृथक् ||

अथादिस्तम भानु हुनेन दारुचर्ममयं जपेत् |
शैल ऋंचेष्टकं चान्य नासी कुर्याद्विचक्षणः ||

अंकुराण्यर्पयित्वादौ पूर्वोक्तविधिना गुरुः |
वृषयागं ततः कुर्याच्छिवं विज्ञाप्य देशिकः ||

ध्वजारोहण पूर्वेद्युः नीतगन्धादिना वृषम् |
अर्चयित्वा शिवाग्रस्थं कौतुकं बन्धयेन वा ||

शृङ्गेसवृषमन्त्रेण बद्धाऽग्रे पृष्ठतोऽपि वा |
देशे संभाधनिर्मुक्ते शालिभिस्तण्डुलैः तिलैः ||

तत्र देशानुरोधेन संकल्प्य स्थण्डिल द्वयम् |
पृथमास्थापयेत्केतुं तल्लक्षणमिहोच्यते ||

दृसलक्ष्याः सितः सूक्ष्मो घटितः पुनकर्तृभिः |
लोकचिर ध्वजा नष्टा ववीयद्वा समानयेत् ||

शिवध्वजाद्दशांशादि लितान्ताय विस्तरान् |
तद्वाहने युतो पेतान् स्वस्ववर्णानुसारतः ||

प्. ४०)

रक्त पीतोऽथवा कृष्ण श्रुत्वा वसवस्सुतपसैः |
रसैर्भूतकरैस्सम्यगायतो रोमवाजितः ||

शो * था चेक्षप्रमाणेन कर्तव्यास्तु ध्वजः |
देवादि सर्वदेवानां उत्सवस्थापनादिषु ||

ध्वजवस्त्रादि सर्वाणि शालिकास्यधिकारितः |
तद्वंश जाति कन्याभिः कर्तृतै तन्तुभिः शुभैः ||

पवित्रारोहणाद्यंतु कर्मसर्वत्रसंस्थितम् |
आयामे पञ्च षट् सप्त भागे भागेन विस्मृतः ||

तन्मान समपूजो वा किञ्च न्यूनाधिकोथवा |
तदर्ध शिखरोपेतस्तद्भागशिरोऽपि वा ||

वेत्रद्वयसमोपेतस्तदग्रे रज्जुयत्रवत् |
ध्वजमेवं समारोप्य तन्मध्ये वृषमालिखेत् ||

द्वारोर्चन्नवधा कृत्वा भाग भाग प्रमाणतः |
ज्येष्ठादि कन्यासान्तानि नवमानानि कल्पयेत् ||

मुखद्वालाभिपर्यन्तं वानंथत्वा वृषांगुलैः |
कलाकोलकभागादि * * कल्प्यबुद्धिमान् ||

शिल्पशास्त्रोक्त मार्गेण स्थितं वा शयितं तु वा |
पद्मासनसमारूढः पार्श्वे दीपाद्यथान्वितम् ||

च्छत्रचामरसंयुक्तं पूर्णकुम्भात्मरान्वितम् |
त्रिशुलास्त्रैः समायुक्तं रहितं वा विचक्षणः ||

शिल्पिना कारयित्वैवमाचरेदक्षिमोचनम् |

प्. ४१)

प्रोक्षितं पुष्यतोयेन स्थापयित्वा शिवाम्भसा ||

संप्रोक्ष्यवृषमन्त्रेण गन्धाद्यैरर्चयेद्गुरुः |
तदग्रे स्थण्डिलं न्यस्त्वा नवकुम्भा नलं कृतान् ||

वृषं लोकेश्वरा नष्टौ मध्यमे परितो यजेत् |
तदग्रे स्थण्डिले होमं समिर्द्यरुध्रतैर्गुरुः ||

वृष गायत्रि मन्त्रेण शतमर्धार्धमेव वा |
हुत्वातामग्रतो दण्डं स्थापयित्वाधिवासयेत् ||

धामद्वित्रिगुणं वाथ समं वा शिखरावधिः |
नासिकान्तं गलान्तं वा वृषस्थलसमं तु वा ||

चतुस्त्रि द्वितलान्तं वा बहुभूमिषु सद्मसु |
नवहस्तं समारभ्य यद्वा तिथि करावधि ||

वैणवं सारदारूढं क्रमुकं वाऽप्यनिन्दितम् |
तत्वाङ्गुलादि भान्वन्तं शुभनामसमन्वितम् ||

वैणवं क्रमुकं दण्डं गृह्णीयात् स्वप्रमाणतः |
सुरेश भानु निम्नाङ्ग रस वेदसमांगुलैः ||

आयतारि वियतैस्तारर्धं धनसंयतैः |
दर्वाकारैर्यथा योग्यं रन्धैस्स्कन्दैस्त्रिभिर्युतम् ||

यथा बलं यथाशोभं दर्व्यनाभान्वि तेन च |
वैणवाद्युपदण्डेषु तु यन्त्ररज्वा श्रयेण तु ||

लोहजेन तु नीलेन कटकेन समन्वितम् |

प्. ४२)

ज्येष्ठाङ्गुलिना हेतु बलयस्यो न रज्जुना |
ध्वजारोह क्रियायोग्य दैवेन च समन्वितम् ||

दर्भमालासमायुक्तं प्रोक्षितां चास्त्रतो यतः |
गन्धादिभिरथाभ्यर्च्य जयशब्दादि मङ्गलैः ||

पीठगोपुरयोर्मध्ये वृषगोपुरयोरपि |
पीठाग्रे वा वृषाग्रे वा पृष्ठे वाऽप्युभयोरपि ||

चतुस्ताल प्रमाणेन खात्वा मृत्सदवर्जिते |
नम्मत्रले हेमजं कूर्म प्रणवेन विनिक्षिपेत् ||

दण्डं संस्थाप्य यन्त्रेण तन्मूले वेदिकां कुरु |
शिला पार्श्वेष्टकोद्भूतौ यद्वापक्षेष्टकान्विताम् ||

एकहस्ता त्रिहस्तान्ता त्र्यङ्गुलार्घ्यासुविस्तृताम् |
समाद्यष्टांश वृद्ध्या तु साधान्तं पञ्चतोनताम् ||

उच्चार्धोर्धोन्नत व्यास पञ्चत्रिंशद्वशोभितम् |
उच्चाद्यात्वादि रुद्रान्त भागेष्वेकांश मानतः ||

पतोपानपतीमूले यदि वा मेखलावतीम् |
मानाङ्गुल वशात् कुर्यात् मात्रांगुल वशेन तु ||

वेदिमथसोपाद्य कृत्वा शिल्पिविसर्जनम् |
गोमया लेपनं कृत्वा रजोभिस्तु विचित्रयेत् ||

शुद्धतोयेन सम्प्रोक्ष्य पूर्वनिश्यधिवासयेत् |
अथवा ध्वजदण्डां तु सद्य एवाधिवासयेत् ||

प्. ४३)

एवमेवाधिवास्याथ सर्वालंकारसंयुतम् |
त्रिशूलेन समायुक्तं दद्याद्ग्राम बलिर्न वा ||

प्रभाते नित्यपूजान्ते ध्वजं पुष्पाद्यलंकृतम् |
गन्धादीनां समभ्यर्च्य मुद्गान्नं विनिवेदयेत् ||

ताम्बूलं मुखवासञ्च श्रीमत्पञ्च महाध्वनिः |
आतपत्रं च मुकुरं चामरे च प्रदर्शयेत् ||

कला न्यादि शिवप्रान्तं प्रपञ्चाधाररूपिणम् |
शक्तिं ध्यात्वा वृषं साक्षात् देवदेवं च शूलिनम् ||

समारोप्य रथेरङ्गे शिबिकायां रथेषु वा |
नाना वाद्य समायुक्तं नाना गानैः समन्वितम् ||

अस्त्रमूर्तिसमायुक्तं दिक्पतिभ्यो बलिं क्षिपेत् |
एवं प्रदक्षिणं नीत्वा प्रसादाभ्यन्तरं विशेत् ||

ध्वजं स्थण्डिलसंयुक्तं ब्रह्मघोषसमन्वितम् |
ग्राम प्रदक्षिणं कृत्वा दण्डस्थानं प्रविश्य च ||

मुहूर्ते देव निर्मुक्ते यजमानशुभ प्रदे |
पुण्याहं वाचयित्वा तु प्रोक्षयित्वा तदम्भसः ||

विद्यादेहमयं दण्डं ध्यात्वा गन्धादिभिर्यजेत् |
तद्दण्डस्य चतुर्दिक्षु नृत्तगेय रवान्वितम् ||

रज्जु यन्त्रेण संयोज्य ध्वज घण्टासमन्वितम् |
वृषमन्त्रं समादाय कुम्भमान् वृषहृदि न्यसेत् ||

प्. ४४)

गन्धाद्यैरर्चयित्वाऽथ विप्रस्वाध्यायघोषणैः |
ध्वजमारोहयेन्मन्त्री न द्रुतञ्च विलम्बितम् ||

लोकपालघटस्तोयैः योजयेद्दण्डमूलतः |
अस्त्रं सम्पूज्य गन्धाद्यैर्मुद्गान्नं विनिवेद्य च ||

आमन्त्रयेद्ध्वजं पश्चात् भ्रमणं चेह तत्र च |
कार्याद्वया स्थिरेणापि भोगमोक्षार्थ सिद्धये ||

प्रासादध्वजमप्यस्मिन् काले चारो पयेत्सुधीः |
ध्वजारोहणवेलायां वृषभस्य निवेदितम् ||

भुक्त्वा चास्या लभेत् पुत्रमीश्वरांशं न संशयः |
यत्रैतत् क्रियते राष्ट्रे ध्वज यष्टिनिवेशनम् ||

ना कालमृत्युस्तत्राऽस्ति नाऽलक्ष्मीः पापकृत्स्वपि |
स्वकला च त्रिपर्जन्यः सुभिक्षं विजयी नृपः ||

भवानि सहितं देवं आरोप्यशिबिकादिषु |
ध्वजेन वा तदन्ते वा सर्वमङ्गलसंयुतम् ||

पुरं प्रदक्षिणीकृत्यामयेदास्थानमण्डपम् |
परिवेष क्रमं कृत्वा सोपचारं यथोचितम् ||

पुनरस्तं गते भानौ भागं निर्वर्त्यनैत्तिकम् |
मुहूर्ते समनु प्राप्ते भेरीताडन मारभेत् ||

देवाग्रे वाऽथ लिङ्गाग्रे शालिभिस्तण्डुलैस्तिलैः |
स्थण्डल द्वितयं कृत्वा गर्भपुष्पाद्यलंकृतम् ||

प्. ४५)

एकस्मिन् क्षपयित्वास्त्रं गन्धाद्यैरर्चयेद्गुरुः |
तदग्रे स्थापयेद्भेरीं लक्षणोक्तामनिन्दिताम् ||

अग्रे पृष्ठे यथासव्यं वामात्मकमुखद्वयम् |
सौरं चान्द्रं यथादेहं मुखसंकल्प्य च ||

पुण्याहं वाचयित्वाथ प्रोक्षयित्वा च तोयतः |
नन्दी बीजं न्यसेन्मध्ये सौरश्चान्द्रमुखस्य योः ||

सम्पूज्यगन्धपुष्पाद्यैः नैवेद्यान्तैरूपस्करैः |
आमरू युक्ततो मन्त्री नन्दिकेशं सुमन्त्रतः ||

दुन्दुभिध्वनिनादो वार्थं परमानन्द नन्दिकः |
नन्दीश्वर नमस्तुभ्यं त्रिणेत्राय महात्मने ||

सन्तास्य हेतिमन्त्रेण त्रिःकृत्वा प्रथमं गुरुः |
आहूय शुद्धं शैवदीक्षा सम * * * न्वितम् ||

सम्प्रोक्ष्य गन्धतोयेन तत्वतोरुसमंक्षिपेत् |
सौख्याचारैर्विदग्धै भेरीद्गेनोद्यपञ्चभिः ||

तत्पुष्पं तत्र निक्षिप्य मनस्कृत्वा तनिन्दितम् |
वादयेत्सुमुखो भूत्वा वाद्य विद्या विचक्षणः ||

नर्तको मर्दनश्चैव गायकोवंशकस्तथा |
तण्डिमोरविकश्चेति पञ्चाचार्य उदाहृताः ||

पञ्चाचार्य विधौवर्णा अनुलोमाश्च सर्वतः |
नानावाद्यैरथातोद्यैर्भेरी पटहमर्दिकैः ||

प्. ४६)

तुमुलो झल्लरीभिश्च सरित्कारीत् तथा परैः |
वीणा वेणु मृदङ्गैश्च शंखकाहलकच्चक्तैः ||

सककीम भिज जयाखण्डाभिरिन्द्र बहुभाषितैः |
श्रीमत्पञ्च महायज्ञे ब्दर्देव श्रुतिसुतिप्रदैः ||

वादयेकश्शान्त समतालादि तालकात् |
चर्मच्छन्नं च सक्तञ्च धरणं वंशमेव च ||

गानश्चेति विदुः पञ्च महाशब्दामनीषिणः |
क्वचित्तदभिसंज्ञाभिः कीर्तिता परमेष्ठिना ||

ततोदितालगेयञ्च तत्तद्दिक्पाल तृप्तये |
ब्रह्मणि समब्ध्ना च भृङ्गिणी मल्लतालकम् ||

नवाख्यो बलि तालञ्च छोटितालं चढक्करी |
गौरी कुटि वरादी च कूर्जरी भेरिपस्तथा ||

देशारिशीर्ष त्रयंन्त इत्येते गानमुच्यते |
अन्तालि मेघ नागञ्च कोल्लिकौशिकपञ्चमः ||

शालको नट्टनागञ्च तुङ्गनागञ्च तर्कशः |
ब्रह्मादीशानपर्यन्तं तालकेयाः प्रकीर्तिताः ||

ततो देवास्समाहूय तदा मन्त्रेण पूर्वकम् |
देशिको वाऽथ तच्छिष्यं सम्पाद्य बलि साधनम् ||

ग्रामप्रदक्षिणं कुर्यादस्त्रमूर्तिसमन्वितम् |
शुद्धौदनेन साज्येन दिक्पतिभ्यो बलिंक्षिपेत् ||

प्. ४७)

दिक्पाला एवयेत्सर्वान् तत्तिर्क्षञ्च विचक्षणाः |
भेर्याघोषेण चेलाय दद्यास्तु दिवसं निधे ||

प्राणिनः सर्वथा तस्मात् न गच्छेयुस्सिचेकिनः |
ततो देवेशकल्याणं सव्यमातीर्थकर्षणम् ||

तीर्थ स्नानं ततोऽन्ये कार्यमारोग्यकांक्षिभिः |
चक्रवर्ती महाराज्ञा नैवायं नियमो भवेत् ||

परा यत्नात्मन्यं पुंसामपि तस्यात्मनाहते |
देवेशेथ ध्वजारोहे भवे नैवान्तरध्वजः ||

देवकल्याण वेलाय नृपकल्याणं तथा भवेत् |
विघ्नयाग नादर्वाक् ध्वजारोह दिनोपरि ||

पक्षवारोत्सवादिश्च नैव कुर्वीत वा सुधीः |
ऊर्ध्वतानपि तत्काले समारब्धे महामखे ||

कुण्डास्त्रानल कॢप्तस्स्यान्न पृथग्याग यामिनी |
यागेश्वरार्चनं होमं तत्तद्द्विगुणमाचरेत् ||

बिम्बोद्भवं ततः कुर्यात् नैववाक वाञ्छिता |
यागार्थं मण्टपं कुर्यात् वितानध्वज यादृशम् ||

तदात्र निखिलं वक्ष्ये शर्वैन्द्रो वाररा ले |
कर्ता शयानरूपेण सोन्यत्रापि समीरितः ||

कन्यसो मध्यमं ज्येष्ठस्त्रिविधोऽपि त्रिधा भवेत् |
पञ्चभ्यो सप्तमैर्हस्तैः यावस्त्रिसप्त यत्नयः ||

प्. ४८)

मानं हिते बहिर्मध्य भ्यन्तरं भुयो गतः |
तत्र भक्ति यथा स्तम्भाश्शुद्धाष्पट्टारवोथवा ||

घनोघोषधी रागश्च काञ्चनं कामरामकौ |
सुघोषा सर्वरोदक्षा मण्टपा नव मानताः ||

शैलजं वेष्टके वाथ मृण्मयं याग मन्दिरम् |
समार्थं निर्गमं कक्ष्ये गीतो वेद च तोरणम् ||

चतुर्दिक्षोदको वापि मुखशालाविराजितम् |
प्रागाप्यवाहितद्द्वारं संबोधेत दिगन्तरे ||

समन्ततः प्रचाच्छायाच्छन्न प्राङ्कणभूतलम् |
सुविभक्ताङ्गसम्पूर्णं भद्रं यज्ञ निकेतनम् ||

कारयेच्छिल्पिकोचिदो * * * नाथ शिल्पिना |
नाना कारोप भिन्नैर्वा कुण्डैर्नवभिरन्वितम् ||

पञ्चभिर्वै कृतो वाऽथ मूर्तिभेद वशो न वा |
तन्मण्डलैरलं कुर्यात् परितो मखमण्डपम् ||

शान्तिभूति बलारोग्य संज्ञानितादितो न्यसेत् |
त्रिकारा स च पञ्चान्त पाद पाद विवर्धनात् ||

उत्सेधाय विशालानि संछन्त्यूनाधिकानिव |
तोरणानि पयो वृक्ष (जाति)जातिभेदेन वैकतः ||

शाखा विस्तार बाहुल्यं द्व्यङ्गुलाद्याविधङ्गुलम् |
अष्टाङ्गुलात्करा भारि शूलशृङ्गाण्यथोपरि ||

प्. ४९)

ऊर्ध्वशाखा ललाटस्थ मध्यमे तु विनायकम् |
तत्सव्ये वामभागे च श्रियं वागीश्वरीमपि ||

पार्श्वयोः स्वस्तिकं पद्मं उत्पलं वा निवेशयेत् |
अभावे पादपानां तु यथाला * प्रमाणतः ||

आत्मार्थे वा परार्थे वा तोरणानि प्रकल्पयेत् |
अष्टमङ्गलसंयुक्तं वज्रायुधसमारथम् ||

स्रवन्ती वारि सम्पूर्णैः त्रिपादाधारवर्तिभिः |
आज्ञादि पल्लवास्तीर्णवत्यै फल विभूषितैः ||

पूर्णकुम्भे प्रतिद्वारं रम्भास्तम्भैश्च भूषयेत् |
भीमेन्द्रायुध बन्दूक कृष्णनीलाघनोपमैः ||

हेमाम्भोज निभैः शार्व ध्वजैश्च परिमण्डितम् |
सवितार समादञ्च सम्प्रोक्ष्य च समाचरेत् ||

मण्डपश्शांकरं धाम निर्वृत्यादि कला मयम् |
सदाशिवं स्मरेत् साक्षात् पाताकश्शक्तिलक्षितम् ||

तन्मध्ये वेकों कुर्यात् हस्तैर्भक्तिवशेन वा |
त्रि चतुः पञ्चहस्तैर्वा तद्विस्तारं त्रिभागतः ||

एकहस्तसमुत्सेद्याः यद्वामुष्टिसमुन्निताम् |
उपवेदिकयोपेता यथाशोभप्रमाणतः ||

दर्पणोदर वच्छुद्धांमसृणां तद्वदेव तु |
कुण्डानि परितः कुर्या नव पञ्चैक भेदतः ||

प्. ५०)

वेदियोशशाङ्कार्ध त्र्यश्रावृत्तानि पञ्चसु |
ते सुश्राश्च जाष्ठ कोणानि दिक्षु न्यासं प्रकल्पयेत् ||

वतुलं नवमं मध्ये वारुणां वृषाङ्कयोः |
सर्वत्र चतुरश्राणि भवेयुर्वर्तुलानि च ||

चतुरश्रामयेकंश्चेत् वर्तुलं पद्ममेव वा |
बहिरङ्गुष्ठकाभत्वा च स्त्रीद्यङ्गुलाः क्रमात् ||

अर्ध्वतोमेवलास्तिस्रो यदि वेकाशडङ्गुलाः |
उत्तराभिमुखा तेषु नाभिनकनलाकिषु ||

पूर्वाननास्तृतान्येषु यथाशोभं समन्ततः |
वेदि तोरणकुण्डानां तस्यवादि प्रभेदतः ||

मानं मानाङ्गुलैर्मात्रांगुलैर्वा कल्पयेद्गुरुः |
इत्थं विनिर्मिते तत्र कृत्वाशिल्पिविसर्जनम् ||

गोमया लेपिते वास्तु होमकर्मसमन्विते |
पुण्याह प्रोक्षणोपेते विशुद्धे मखमण्टपे ||

शैवादि विजयान्तानां उत्सवं विजयात्मकम् |
कर्तुरिच्छेद्यथदा यत्र ध्वजारोहनोमितः ||

द्वादशेऽहनि विघ्नार्थ मर्चयित्वा यथाविधिः |
नानाविद्येपहरणि निवेद्यप्रार्थयेद्गुरुः ||

भगवान्मादि शैवोऽस्याहं महोत्सवः |
प्रवर्तित प्रधात्वन्तं विघ्नं तव सन्निधौ ||

प्. ५३)

एवं संप्रार्थ्यविघ्नेशं सर्वमङ्गलसंयुतम् |
ग्रामं प्रदक्षिणी कृत्य प्रविश्य भगवान् ततः ||

कौतुकं बन्धयेत्सोमं यद्वा सोमार्ध धारिणम् |
उत्पात धौकं वाधैवं वा नैकं वा कर्तृवाच्छया ||

चोराद्यैः संकुलो ष्ट्रे शूलास्त्रं केवलं तु वा |
संस्नाप्य देवदेवेशं शुक्लाम्बर विभूषितम् ||

शुक्लोत्तरीय सममाल्या मण्डपादा बलं कृते |
स्थापयित्वाथ तस्याग्रे स्थण्डिले शालि निर्मिते ||

हेमरौप्यादि पात्राणि तण्डुले च प्रपूजयेत् |
त्रिपाद्युपरि विन्यस्य तदूर्ध्वे कौतुकं न्यसेत् ||

सौवर्णं राजतं वापि क्षौम कार्पासतन्तुजम् |
निष्कमर्धं तदर्धं वा पञ्चत्रिसरजं तु वा ||

भस्म ताम्बुल पूर्वं स्यात् पुण्याहं वाचयेद्द्विजान् |
गन्धादिभिर्हृदाभ्यर्च्य देशोको मन्त्र विग्रहः ||

सोष्णीषः सोत्तरास्स कुण्डलाद्यैरलंकृतम् |
ताम्बूलं पुष्कलं दद्यात् केवं सेवाद्यतां नृणाम् ||

मुहूर्ते समनुप्राप्ते त्र्यम्बकेन तु मन्त्रतः |
तद्भस्मन्यासमालभ्य ध्यात्वा तत्तु पणिमकङ्कणम् ||

देवस्य दक्षिणे हस्ते बन्धयेत्कोतुकं(सु)हृदा |
ध्यात्वा चन्द्रकला रूपं देव्याः सव्येकराम्बुजे ||

प्. ५२)

स्कन्द नन्दीश चण्डेश यदि तत्पार्श्ववर्तिनः |
तेषामपि करे सव्ये सन्धयेत् स्वस्वमन्त्रतः ||

भस्मनापि कला दद्यात् द्रक्षोघ्ना लौकिकं विभो |
अत्राविशिष्टा तद्भस्मा भक्तितो भक्तिं नयं निथौ ||

नन्दयन्ति पित्रान् सर्वान् मन्दन्ति यमलत्रयम् |
सर्वमंगलसंयुक्तं अस्त्रलोकेश हेतिभिः ||

नये दन्तेथ देवेशं पीनो वामल त्रयम् |
सकृतः पुण्यतोयैश्च गर्वैर्गन्धोदकैरपि ||

प्रोक्षयित्वास्त्रमन्त्रेण समन्ताद्यागमन्दिरम् |
सम्पूज्य द्वारशाखासु दघादि द्वारपालकान् ||

प्रविश्यान्तरथैशान्यां कृत्वास्थण्डिलमुत्तमम् |
तदूर्ध्वे विन्यसेदस्त्रं लोकेशास्त्र समद्वृतः ||

सम्पूज्य गन्धपुष्पाद्यैर्हविरन्तैरूपस्करैः |
शिवाग्निं कल्पयित्वान्द्रे त्वीशानशु मध्यमेऽथवा ||

सर्वमुर्तात्मकं ध्यात्वा तर्पयेत्समिदादिभिः |
पालाशसमिदाज्यान्तं लाजानथ तिलानपि ||

सिद्धार्थमकस्य राजान्नं शिवेनाङ्गरनु क्रमात् |
हुत्वा तदन्ते ताम्बुलं पूर्णामन्ते विधाय च ||

ततोऽन्तर्बलिदानान्ते रोधयित्वा युवानलम् |
आदिश्यबलिसामग्री दद्याद्ग्राम बलिं पुनः ||

प्. ५३)

ब्रह्मादीशान्तकं यत्र द्वादशाश्शंकरावपि |
बहुविधियुते ग्रामे मध्ये वा तद्बहिस्तु वा ||

कर्तव्यस्तु विचारेण यथा योगं बलिं क्रमात् |
चतुष्पथेषु परिता वलिक * रि दण्डके ||

केवलैः दण्डकैः पूर्वोदीशानान्तं यथाविधि |
तत्तद्दिनाथ ए धानां उक्तद्रव्येण मन्त्रवित् ||

द्रव्यास्त्रं लोकपालास्त्रं अन्नलिङ्गसमन्वितम् |
समारोप्य रथे अस्मिन् पिञ्छाद्यैस्समलंकृतम् ||

बलिवाद्यसमुद्घोषैः सुरेतर भयंकरैः |
ग्रामप्रदक्षिणं कृत्वा क्षिपेद्भूत बलिं क्रमात् ||

शुद्धोदनेन साज्येन दधिकान्नेन वा गुरुः |
ततो ग्राम बलिं दद्यात् तदन्ते तं प्रविश्य च ||

महापीठे बलिं दद्यात् तदन्येन्य प्रविश्य च |
यक्षादि स्वस्वमन्त्रतः * * * * * * * * ||

अन्नलिङ्गं विसृज्यास्त्रं साव्रतीन् सर्व विन्यसेत् |
एवं दत्वा बलिं प्रातः कालं सायं तनेऽपि वा ||

तदन्ते कारयेद्देवं ग्रामादिषु महोत्सवम् |
नानाविध महारत्न सूक्तहेमाम्बरादिकम् ||

दुकूलपट्टकार्पास सद्वस्त्रैरावृतं बहुम् |
दिव्यरत्नमयाकलैर्मण्डितं मकुटादिभिः ||

प्. ५४)

अपरिव्यक्तसौरभ्य नाना सृक्दामभूषितम् |
ललट लोचनालोक निरस्त निखिलासुरम् ||

दक्षिणो पादङ्गदानात्त मनोरथ महाजनम् |
गौरी मुखाम्बुजा सक्त वामाकी भ्रमरं हरम् ||

बोधयन्तमिवा दित्यमदनिद्रावशं गतान् |
अशेषः प्राणिनः पद्म कुड्मलानीव भास्करः ||

शिबिकादौ समानीय वेदातोद्यरवान्वितम् |
आतपत्रेण शुभ्रेण हेमदण्डेन चोपरि ||

निरस्तकटकप्रभाजालं विद्यमानीं च चामरैः |
नाना परिकरोपेतं राज्ञामिव महाजनाम् ||

अग्रतो गम्यमानाभिरप्सरोभिरलंकृतम् |
हिरण्यकासांसि वासांसि पक्षयन्तं तदस्थिषु ||

* * * * * * वेदी शाब्द सन्दर्भ गर्भितैः |
निम सभक्तिश्चर्वीक सीमतमनोम्बुजैः ||

आमन्दित जनाकीर्णं प्रयुक्तस्तोत्रसंविदैः |
नीलनीररु(ह)छाया तस्करैरायतेक्षणैः ||

दवस्यो भयो मुक्तेरे पौरैरर्च्यमानं विकासिभिः |
क्वचित् सेवान्तिके शैवे क्वचिद्भैरवतान्त्रिकैः ||

वामस्थैः कुलमार्गस्थैः भूततन्त्रार्थवेदिभिः |
गुरुसैरितिमार्गज्ञैः क्वचिदध्यात्मवादिभिः ||

प्. ५५)

वेदिकैर्लौकिकैरन्यैः परलोका * * दिभिः |
स्वस्वसिद्धान्तमार्गेण स्तवानैश्चानु सेवितम् ||

कामकालानुकाघात त्रिपुरध्वंसनादिभिः |
नानाविधपिशाचैश्च स्तूयमानपराक्रमम् ||

संसारसागरोद्धार पौरभूतपुरोगसाम् |
वालुकाविलसाध्वस्त शिखाशोधितभूतलम् ||

चन्दनक्षेथ सौगन्धिकोत्पलोमिश्रवारिभिः |
जलदैरिवसंसिक्त सर्वमङ्गलविधिंक्रमाम् ||

ध्वजस्रग्दर्भमालाभिराकीर्णा भवनाखिलम् |
आबद्धकिंकिणीमाला समुत्क्षिप्तमहाध्वजम् ||

स पूग कदलीस्तम्भ बद्धकाञ्चन तोरणम् |
दीपांकुरोपकुम्भाद्यैः प्रतिद्वारं विभूषितम् ||

सन्ताद * * * धूपगन्धादि कृतदिङ्मुखम् |
दिव्यपानीयताम्बूल मुखवासा ननु क्रमात् ||

तत्तत्कालोचिताचारैर्देवाय प्रतिचत्वरम् |
सन्ध्यामारभ्य तत्काले भूयो भूयो निवेदयेत् ||

वास्तु प्रदक्षिणं कुर्यात् सोमसोमार्धमूर्धजम् |
यस्मिन् पुरा पुरा दातु यदि ताम्रा करोति च ||

बिम्बोत्सवञ्च तत्रैव कारयेत् तत्र वित्तमः |
विप्रकृष्टमधिष्ठानं नद्याद्यन्तरिक्षात् यदि ||

प्. ५६)

तदन्य त्राप्यधिष्ठानेन दोषाय महोत्सवम् |
तुषारचार चोराद्यैस्संबाधे तत्र वास्तु कृति ||

बलि चात्र विधिं कृत्वा शान्ति होमं समाचरेत् |
तदन्ते देव देवे * भयेदास्थानमण्टपम् ||

भद्रं पीठे समासीने देवदेवं जगत्पतिम् |
मण्टपे वाऽथ रङ्गे वा प्रपाद्ये वा मनोहरे ||

दुकूलाम्बरपुष्पादि वितानाद्यैरलंकृतम् |
परिवेषसमासाद्य तत्रोक्त विधिपूर्वकम् ||

पाद्यमाचमनं चार्ग्यं दत्वा देवाय पूर्ववत् |
उपचारैर्यथायोगं उपतिष्ठेत् समाहितः ||

हेमाभरण वस्त्रादि कर्मकारालयोत्सवे |
सायं प्रातः यथाशक्त्या स्नपनं शान्ति होमकम् ||

नृत्तवादित्र गीताद्यै रथकालं विलंबयेत् |
एवं दिनानि चत्वारि नीत्वा पञ्चमवासरे ||

सरित्तटे वोद्याने केदारे वा मनोहरे |
सर्वालंकारसंयुक्तं प्रापयित्वा महेश्वरम् ||

प्राङ्मुखः सा गताभूमिं नाज्ञामाहर्तुं ईप्सिताम् |
तत्तत्पदे यजेद्भूमिं ध्यात्वा पूर्वोक्त विग्रहम् ||

पृथ्वी बीजेन गन्धाद्यैर्भूमिमामन्त्रयेत् ततः |
ओं भव्य सुगन्धरे भद्रे सर्वभद्राश्रये स्थिते ||

प्. ५७)

सर्वकाम प्रदे देवि भूपतेरचला भव |
एवमभ्यर्च्य गन्धाद्यैः देवीमामन्त्रयेत् ततः ||

भूपतिर्विजयी भूयाद्भूमिः संवर्धतामपि |
तज्जनाः सुखिनस्सर्वे भूयासं चोत्तरोत्तरम् ||

आहरेदिष्ट कोष्ठस्थां भूमिं तद्वासु रूपिणीम् |
हेमरूप्यादि पात्रेषु तद्बीजेन गुरूत्तमः ||

इत्यादाने नृपश्रेष्ठं आहरिष्यामि भूतलम् |
परमेश विशेषोऽयं यागास्त्र विजयात्मनः ||

मृत्संग्रहेऽङ्कुरार्थञ्च विधिरेषस्सनातनः |
तृतीये दिवसे वास्त्र मूर्तिं चण्डसमन्वितम् ||

सौवर्णाद्यङ्कुराधारैरग्रतः समलंकृतैः |
नीयमानैर्महेशांशै वेरूष्णीष धारिभिः ||

वास्तुं प्रदक्षिणी कृत्य नित्योद्गानादिकांशुभिः |
संप्रोक्ष्य हेतिना भूमिं खात्वाकुद्दालतो मृदम् ||

गृहीत्वा भवनं नीत्वा याति चास्तं गते सति |
कृत्वां कुरार्पणं पूर्व विधिना देशिकोत्तमः ||

सुमुहूर्ते शुभे लग्ने विस्तीर्णायागमारभेत् |
अलब्ध्वा विधिसामग्रीमस्त्रयागमहोत्सवे ||

अनर्च्यास्त्रं महाघोरं कोवाशत्रून् जयिष्यति |
अमोघेनास्त्रयागेन नृपास्त्रस्थाप्यमोघतः ||

प्. ५८)

मूलध्वजाः चतुः पञ्च षडंशेन प्रमाणकम् |
यद्वातत्थि दिक्पाल हेति वाहन लक्षितम् ||

सतं ताम्बूल हर्म्यादि दिक्ष्वष्टासु ध्वजाष्टकम् |
अन्तहीराङ्गणे मध्ये हारस्स्यादि भित्तिके ||

अष्टौ दण्डान् न्यसेत् प्रोक्तास्तेऽपि मूलप्रमाणतः |
चतुःपञ्च षडंशे तत्पीठे तथैव च ||

स्कन्दोपदण्डरज्वादीन् यथार्हं परिकल्पयेत् |
प्रासादाभिमुखान् केतु तत्तद्दिक्पालमन्त्रतः ||

आरोप्य पूर्ववन्मन्त्री गन्धाद्यैरर्चयेत् ततः |
दिक्पालवर्णमन्नं वा शुद्धान्नं वा निवेदयेत् ||

द्वारपूजा 

ततोयाग गृहं प्राप्य द्वारपूजादिकं चरेत् |
तोरणानि घटान्यष्टौ न्यस्त्वा पूर्वादितः क्रमात् ||

चतुर्दिक्षूत्तमाङ्गेषु विघ्नेशं भारतं श्रियम् |
नन्दिं कालं यजेत् पूर्वेऽथाद्य भृङ्गी विनायकौ ||

वारुणे वृषभस्कन्दौ देवी चण्डौ यथोत्तरे |
स्वाभिधानैश्चतुर्थ्यन्ते नान्यन्तैः प्रणवादिभिः ||

ततस्तोरण शाखासु तद्भावैः सह पूजयेत् |
निधी नष्टौ यजेत् प्रोक्तं प्रशान्तशिशिरो ततः ||

पर्जन्या शोक नामानौ भूसंजीवनतामृतौ |
धनश्रीदौ च कुम्भेषु प्रणवेन हृदा तथा ||

प्. ५९)

कृत्वा त्रिविध विज्ञान मण्डपादपसारयन् |
विशेत्पञ्चाद्यमार्गेण वामपादपुरस्सरम् ||

प्रदक्षिण क्रमेणाब्ज मण्डला स्थान दक्षिणे |
स्थित्वोत्तरा ननो यज्ञ द्रव्याणि शुभलोकयन् ||

भद्रपीठे समासीने तत्वदृष्ट्या समाहितः |
प्राकृतीं तनुमुत्सृज्य शैवमापाद्यशंबरैः ||

इष्ट्वा हुत्वा समाधाय शिवं हीनोभबिन्दुषु |
कृत्वा व्यपात्रं तद्द्रव्यैः कर्महस्तं विधाय च ||

वर्धनी

संहृत्यतानथैशान्यां वर्धन्याधारकल्पने |
अहं गन्धार्घ्य पानीयैः संप्रोक्ष्यमखमण्डपम् ||

ईशान्यां स्थण्डिले कुम्भं शिवार्घ्यं विकिरोपरि |
न्यस्त्वा पश्चिमदिग्नाला वर्धनीमपि देशिकः ||

विधात सूत्रतत्कूर्चं फलपल्लवसंयुतम् |
स हेम पुष्पं कुम्भाया पूजयेत् तज्जलासनम् ||

मूर्तिञ्च देवं खड्गं च मन्त्रिगन्धादिभिर्यजेत् |
वर्धन्यां सिंहसंस्थायां न्यसेत्पाशुपतास्त्रकम् ||

इन्द्रादि घटसंस्थेषु लोकपालांश्च सायुधान् |
वर्धनीं सौम्यमादाय घटप्यष्टानु गामिनीम् ||

वर्धनीधारयायुक्त शिवकुम्भं परिभ्रमेत् |
शिवाज्ञा श्रावयन् लोकपालेभ्यो यागरक्षणे ||

प्. ६०)

संस्थाप्य कुण्डवर्धन्यो यजेद्देवं स्थिरादसम् |
वर्धन्यासंयजेत् पश्चात् स्थण्डिलं वेदिकोपरि ||

शालिभिर्विमलैरर्घस्तत्तद्दलैः स्तिक्तैः |
लाजदर्भैः प्रकल्प्याथ पञ्चद्यैरेक वृद्धिदः ||

तत्वान्तस्य नलिनं सम्यगालिखेत् |
मध्यमे विन्यसेत् कुम्भं शिवाख्यं वर्धनीं तथा ||

उत्तरे नालनं युक्तं विद्येश्वर घटानपि |
तत्सूत्र वेष्टनोपेतान् सापिधानान् स कूर्चकान् ||

खारिद्रोणप्रमाणैश्च शिवकुम्भादिकान् क्रमात् |
नवरत्नं शिवाख्ये तु वर्धन्यां पञ्चरत्नकम् ||

अभावे पञ्चरत्नानां वर्धन्यां हेम निक्षिपेत् |
विद्येश्वर घटेष्वेवं हेमपुष्पाणि विन्यसेत् ||

रत्नभागे गुरुहेम पुष्पं शिवघटे न्यसेत् |
शिवाख्ये वस्त्र युग्मं च वर्धन्यामेकवस्त्रकम् ||

* * ष्वेकैव वस्त्रं च लोकपालघटेष्वपि |
एवं सम्पाद्य सर्वं तु देवेशं प्रपूजयेत् ||

विशेष स्नपनोपेतं विशेषयतनान्वितम् |
प्रभूतहविषोपेतं ताम्बूलादि समन्वितम् ||

ततो विस्तीर्ण यागार्थं सोमास्कन्देश्वरादिके |
विशेषस्नपनोपेतः प्रा पत्कौतुकमाचरेत् ||

प्. ६१)

ततो मण्टपमासाद्य देवेशसहितं तु वा |
शिवकुम्भं यजेद्देवं साधनं च समूर्तिकम् ||

साङ्गां मनोन्मनीं देवीं वर्धन्यासंप्रपूजयेत् |
यजेद्विद्येश्वरा प्रोक्त निशानान्तघटेष्वपि ||

दर्पणादौकमादर्के जलादेक्षपदागिदीन् ? |
श्रियं सरस्वतिंन्दुमर्चयन्तं यजेद्गुरुम् ||

प्राग्वत् संस्कृत्यकुण्डाद्यं शिवाग्निंमन्त्रकल्पयेत् |
नवधा पञ्चधा कृत्वा स्वस्वकुण्डे स्वदिग्गतम् ||

तस्याग्निं मध्यमांशे तु शिवंसाङ्गं च तर्पयेत् |
द्रव्यैः पूर्वोदितैरेवं शतमष्टोत्तरं गुरुः ||

जुहुयात् स्वस्वमन्त्रेण शिवाण्वर्धेन मूर्तिपाः |
अन्ते तु जुहुयात् पूर्णं ताम्बूल प्रभृतीनपि ||

होमान्ते तु बलीं दद्यात् होमादौ वा विचक्षणः |
सर्वादि तत्रानृत्तं च सर्वालंकारसंयुतम् ||

ऋग्यजुः सघनं मन्त्र जपं स्तोत्रं जपं तथा |
चतुर्दिक्षु प्रकर्तव्या दद्यादन्तर्बलिं ततः ||

दद्याच्चन्दन ताम्बूलान् जनेभ्यो गुरुपूर्वकम् |
तदन्ते बलिदानं स्यात् तद्विधानमिहोच्यते ||

नवान्नलिङ्गकं कुर्यात् दधिमिश्रहविर्मयम् |
प्राग्वत् प्रधानं तद्बाहु पतात्रिं गन्धपुष्पकैः ||

प्. ६२)

लोकपालादिकान्येषु अन्नलिङ्गेषु पूजयेत् |
तन्तस्त्रि शूलसंयुक्तं दशायुधसमन्वितम् ||

वृषादि परिवाराणां बलिं दद्याद्ध्वजावधि |
प्रविश्यनगराद्यं तु देवतार्चन देशके ||

बलिं दद्यात् क्रमेणैव देशिकः शिष्य एव च |
गुलापूजादि भक्ष्यं च प्रथमेह्नि गणेश्वरम् ||

पायसं पद्मपुष्पञ्च ब्रह्म प्रिय द्वितीयके |
तृतीये कृसरान्नं तु भूतानां स घृतं बलिम् ||

चतुर्थ रात्रौ चूर्णान्नं गन्धर्वाणां घृतान्वितम् |
पञ्चमेह्नि प्रियं यन्न साज्यमिन्द्र प्रियार्थकम् ||

वेण्वन्नं दधिमृषीणां षष्टमेऽहनि |
गुलान्नं घृतसंयुक्तं ऋषीणां षष्ठमेऽनि ||

दधात्तु सप्तमे * * * * * * * * * 
* |
अष्टमे राक्षसानां तु माषान्नं तु घृतान्वितम् ||

शुद्धान्नं दधिसंयुक्तं शिवस्य नवमेहनि |
ब्रह्मस्थाना * * * * * * * त बलिं क्षिपेत् ||

सर्वेषां दिन देवानां शुद्धान्नेन बलिस्तु वा |
ततो लोकेश तृप्त्यर्थं शुद्धान्नं दधिसंयुतम् ||

बलिं दद्यात् स्वमन्त्रेण प्रासादं संप्रविश्य च |
बलिपीठ * * * * * * सर्वान्न लिङ्गकम् ||

प्. ६३)

सप्ताहे वाऽथ पञ्चाहे त्रिदिनो व्योमरात्रिके |
बेरधात्रा भवेत् प्राग्वत् प्रदीप बहुलान्वितम् ||

पूर्वोक्त सर्वालंकार सर्वमङ्गलसंयुतम् |
एवं प्रदक्षिणीकृत्य प्रविश्या स्थानमण्टपम् ||

परिवेष क्रमं नीत्वा यथायोग्यसमन्वितम् |
दत्वा पाद्यादिकं धूप दीपं भस्म च दापयेत् ||

एवं प्रतिदिनं सायं उषश्चाह्नि विधिक्रमम् |
द्वितीय दिनमारभ्य प्रातः सायान्तरेऽपि वा ||

त्रिपुरघ्नादि देवानां यानं कुर्याद्विशेषतः |
तेषां तत्पूर्वरात्रौ तु कृत्वा कौतुकबन्धनम् ||

यानान्ते स्नपनं कार्यं हविर्दत्वा प्रवेशयेत् |
तृतीय दिनमारभ्योत्सवं चन्द्रशेखरम् ||

चतुर्थ दिनमारभ्योमास्कन्दोत्सवं भवेत् |
पञ्चम दिनमारभ्य वृशेश्वरमथार्चयेत् ||

षष्ठ दिनमारभ्यार्ध नारीश्वरं तथा |
पूर्वरात्रौ कौतुकं सर्व * * * * देवताम् ||

चतुर्थे पञ्चमे षष्ठे कुङ्कुमागरुकर्दमम् |
चन्दनञ्च क्रमेणैव समालिप्य विशेषतः ||

अलंकृत्य च देवेशं यानं तैलं कृत्वा समाचरेत् |
सप्तमेऽहनि सायाह्ने तैलाभ्यङ्गं समाचरेत् ||

प्. ६४)

देवाग्रे तण्डुलं धार्यं तैलं तदुपरि न्यसेत् |
प्रोक्ष्यार्घ्येण च तम्मन्त्र संहिता मनुना लभेत् ||

अवकुण्ठ्य तनुत्र्येण हृदा गन्धादिभिर्यजेत् |
दन्तकाष्ठं च ताम्बूलं दत्वा दर्शनकं हृदा ||

तैलं शिवाणुना देवा क्रुद्धवादो दापयेद्गुरुः |
देवादि दन्तकाष्ठादि क्रमेणैव तु दापयेत् ||

नन्दि चण्डेश्वरादीनां दापयेत्तु पृथक् पृथक् |
तैल ताम्बूल सहिते * * भ्यो गुरुपूर्वकम् ||

प्रदद्याद्देवदेवेशं स्नपनाद्यं विधाय च |
तत्तदन्ते समानीयात् कल्पिपतं याग मण्डपे ||

देवं स्नाप्य सम्पूज्य विनोदालोकनं नयेत् |
ग्रामप्रदक्षिणं कृत्वा भवन * प्रपूजयेत् ||

अष्टमेऽहनि देवेशं मृगयात्रार्थ मानयेत् |
युद्धारम्भ क्रियोपेतं नागवाजिसमन्वितम् ||

पुनश्चण्डेश्वरोपेतं मृगयात्रां समाचरेत् |
मृगयात्रा वसाने तु देवे * स्नपनादिभिः ||

विधाय पूर्वविधिना पुनः सायन्तन क्रिया |
तद्रात्रावपि नृत्तेशं स्नापयित्वा विचक्षणः ||

सितवस्त्रादिभिर्देवं अलंकृत्य विशेषतः |
धूपदीपादिकं दत्वा कौतुकं बन्धयेत् ततः ||

प्. ६५)

प्रागुक्त विधिना तत्र सर्वमङ्गलसंयुतम् |
प्रभूतहविषं दद्यात् अपूपादिसमन्वितम् ||

शिबिकायां समारोप्य सर्वालंकारसंयुतम् |
नानादीपसमायुक्तं प्रदक्षिणवशं नयेत् ||

आस्थानमण्डपे तत्र नृत्ताद्यैर्जागरं नयेत् |
ततः प्रभाते नृत्तेशं अर्घ्यगन्धविधिर्गुरुः ||

सहस्रं वा तदर्धं वाऽष्टोत्तर शतं तु वा |
ऊनमेकं तु पञ्चाशत् अथवापञ्चविंशतिः ||

अग्न्याधानादिकं सर्वं अग्निकार्योक्तमार्गतः |
प्रायश्चित्तं तु विधिना अन्ते पूज्याहुतिं हुनेत् ||

स्नापयेत् कलशं पश्चात् वस्त्रमाच्छादनं परम् |
नानाभरणसंयुक्तं नानामालासमन्वितम् ||

अलंकृत्य ततोदद्यात् धूपनैवेद्यकादिकम् |
तत्पार्श्वे स्थण्डिलं कृत्वा पात्राग्निं यक्षकर्दमम् ||

कर्पूरादि समायुक्तं स्थण्डिलोपरि विन्यसेत् |
संप्रोक्ष्य हेतिनामन्त्र्य संहिताहि समालभेत् ||

गन्धादिभिर्हृदाभ्यर्च्य कवचे नैव कुण्ठयेत् |
तदग्रे स्थण्डिलं कुर्यात् शिवाग्निं विधिवद्गुरुः ||

समिदाज्येन चरुणा हुत्वा मूलाणुना शतम् |
उद्भूते ये तदांशेन अङ्गा नामाहुतिर्भवेत् ||

प्. ६६)

आन्ते पूर्णाहुतिं कुर्यात् शिवाग्निञ्च विसर्जयेत् |
पात्रस्थं तत्समाधाय नृत्तेशे मूलमन्त्रतः ||

भावाद्यथाङ्गमालिप्य देवीनां दापयेद्गुरुः |
ततो भक्त जनेभ्यश्च दापयेद्यक्ष कर्दमम् ||

सवत्सांगां सुवर्णञ्च तण्डुलं लवणं तिलम् |
सर्पिस्तैलं क्रमेणैव दद्यादाचार्यं तृप्तयेत् ||

जलप्रदानसंयुक्तं यात्रादानमिति स्मृतम् |
सर्वालंकारसंयुक्तं मुखेणसमन्वितम् ||

स्थानाचार्य समोपेतं आरोप्य शिबिकोत्तमे |
पञ्चप्राकार मध्ये वा तद्बाह्ये वा प्रदक्षिणम् ||

कृत्वा यान क्रमं प्रोक्तं योग्यमङ्गलसंयुतम् |
प्रविश्य मण्टपं पश्चात् परिवेषक्रमं नयेत् ||

तदा पाद्यादिकं दत्वा * * नादि समन्वितम् |
नालिकेर जलाद्यन्तु दत्वाऽऽचमनं पुनः ||

अग्रतः प्रकीर्याथ दूर्वा पुष्पाक्षतादिकम् |
धूपदीपादिकं दत्वा सर्वालंकारसंयुतम् ||

विनोद दर्शनोपेतं ततः संस्नापयेच्छिवम् |
कौतुकं तु विसृज्याथ गुरवे तत्प्रदापयेत् ||

विशेषस्नपनोपेतं गन्धाद्यैः संप्रपूज्यतः |
प्रभूतहविषोपेतं ताम्बूलं संप्रदापयेत् ||

प्. ६७)

* * * * * * * * * * यानं 
समाचरेत् |
सायाह्नसमये देवं अलंकृत्य विशेषतः ||

यानं तदङ्कणे कुर्यात् पूर्व * * * दन्तिके |
नीराजनं ततः प्राग्वत् प्रकुर्यान्मङ्गलैः सह ||

रात्रं ते तु समारोप्य * * वेशं प्रवेशयेत् |
महानसे तथा याग मण्डपे समलंकृतम् ||

निवेद्य देवं तत्रैव लाजैः पाद्य होमभूतिं सदापयेत् |
द्विज प्रविश्य घ्नं पश्चात् स्नपनादि क्रमाचरे �. ||

तद्रात्रौ तद्दिनस्यो दयात् पूर्वे गत्व चैवं जलाशयम् |
* * * * * * * * * * * ह्मणं 
गुरुः ||

हे देवि गङ्गे यमुने नर्मदे च सरस्वतीम् |
सिन्धो गोदावरीत्वञ्च कावेरी सन्निधिर्भवेत् ||

इति रूध्वं रवेरस्तमनं ये तु दीक्षिताम् |
पापशुद्ध्यै च तन्मध्ये त्रिशूलपश्चाच्छिवमन्त्रमनुस्मरन् ||

वाच्यं * * तुकं तीर्थं प्रकुर्याद्देशिकोत्तमः |
दशमेऽहनि होमान्ते चूर्णोत्सवमथा चरेत् ||

गोमया लेपनं नीत्वा तत्पुरः स्थण्डिलद्वयम् |
एकत्र शूलमन्यत्र लुखलं मुसलं नयेत् ||

न्यस्त्वा दूर्वाक्षतं तैलं ताम्बूलं बहुलं तथा |
उलूखले रात्रि चूर्णं तु निक्षिप्य तदनन्तरम् ||

प्. ६८)

पूजयेद्देवदेवेशं पाद्याद्यैर्धूप चारितम् |
दूर्वाङ्कुराक्षताद्यैस्तु कुर्याद्धृतशिरोर्पणम् ||

शिव तत्वादितो वात्मा तत्वादीनामथापि वा |
स मुखं वापि देव्यां शूलं तथां तथम् ||

मुसले उलूखले बीजं आधाराख्यं क्रमाद्यजेत् |
तयोर्दूर्वा प्रधानञ्च कर्तव्यं देशिकादिभिः ||

ततोऽसिना त्रिधा रात्रिंर्वाद्यैः चूर्णयेत् क्रमात् |
अस्त्रेणादाय तच्चूर्णं नानापात्रेषु भावितम् ||

लिङ्गबेर त्रिशूलार्थं जनार्थं कलशादिषु |
तैलं पृथक् पृथक् पात्र लिङ्गबेरार्थमाहरेत् ||

प्रोक्षदिना हृदायष्ट्वा दद्यात्तम्बुलपूर्वकम् |
रात्रि चूर्णञ्च देयं स्यात् त्रिशूले * * समन्वितम् ||

कुर्याच्चूर्णोत्सवं शीघ्रं गम्यानु परिचारकैः |
जनेभ्यः तैलताम्बूलं दापयेद्गुरुपूर्वकम् ||

ततः समुद्रनद्यादौ महातीर्थार्थमानयेत् |
बेरी त्रिशूलसंयुक्तं सर्वालंकारसंयुतम् ||

स्थण्डिल द्वितयं तीरे कुर्याच्छाल्यादिना ततः |
एक त्रिशूलं संस्थाप्य मन्यत्र कलशं न वा ||

सूत्रकूर्च समायुक्तान् सवस्त्रादि स पल्लवान् |
पुण्याहं वाचयित्वा तु तेषु गन्धादिकां यजेत् ||

प्. ६९)

देवानाहूय पूर्वोक्त दामदोष विसर्जयेत् |
कौतुकस्य विसृज्याथ शूलं संस्नाप्येत्तुतैः ||

तीर्थ मध्ये ततः प्राग्वत् अवगाहनमाचरेत् |
जलात्रिशूल मूर्तिर्यत्तत्तीरे विनिवेद्य च ||

पूजयित्वा ततः शूलं भवनं सन्निवेशयेत् |
त्रिशूलेन सहस्नानं ये कुर्वन्ति नरोत्तमाः ||

तेऽपि यान्ति शिवस्थानं न तेषां तु पुनर्भवेत् |
यागमण्डपमासाद्य पूर्णाहुतिमथा चरेत् ||

ततो मध्याह्न समये देवं सम्पूज्य देशिकः |
यागस्थ कुम्भमानीय सर्वमङ्गलसंयुतम् ||

प्रदक्षिणवशान्नीत्वा लिङ्गपीठ मनु क्रमात् |
देव देवीं च विद्येशान् ईशा स्यात् परितो न्यसेत् ||

* * * येन संप्रोक्ष्य विशेष स्नपनान्वितम् |
ततः सम्पूजयेत् पश्चात् यथा विभवविस्तरम् ||

सायाह्न समये पश्चात् नयेत्तीर्थार्थमुत्तमम् |
तद्रात्रौ लोकपालानां * * * मवरोहणम् ||

कृत्वा तद्दिनमारभ्य परिवेषक्रमं नयेत् |
सप्ताह सर्ववाद्यादि सहितं यानहीनकम् ||

मौनं सप्तदिनं पश्चात् यजनेन समन्वितम् |
चण्डपूजां तदन्ते तु होमस्तवनसंयुतम् ||

पुरश्चण्डेश्वरं नीत्वा यानं सप्ताह माचरेत् |

प्. ७०)

(सप्ताह सर्ववाद्यादि सहितं यानहीनकम् |)
तदन्ते पूर्ववत्तीर्थं त्रिशूल सहितं नयेत् ||

ध्वजारोहण तद्रात्रौ विदध्याद्विधिपूर्वकम् |
विजयाख्योत्सवः प्रोक्तः विशेषाद्येषु गम्यते ||

विजयोक्तं नयेत्सर्वं त्रिपञ्चाहादि पैतृकैः |
लोकपाला ध्वजं चाष्टौ भक्तलिङ्ग विहाय च ||

देवि कोद्दिष्टशाहानि पैतृ * * * दाचरेत् |
देविके भवने तीर्थं दिने रात्र ध्वजस्य हि ||

अवरोहं त्रिपञ्चाब्धि ग्रहरुद्र गणेषु च |
विश्वपञ्च दशक्षो वा प्रायश्चित्तं तदूर्ध्वतः ||

ध्वजावरोह नक्षत्रे शुद्धाख्यैः स्नपनं नयेत् |
लिङ्गे बेरे वृषे शूले स्नपनोक्तप्रकारतः ||

अर्चनोक्तं समभ्यर्च्य मालाभिरभि भूषयेत् |
तद्रात्रौ पूजयेच्चण्ड ईश्वरं स्नपनं युतम् ||

शुद्धा वद्यकं दत्वा होमेन च युतं तु वा |
ज्ञानतोऽज्ञानतो वाऽपि कृतं न्यूनाधिकं मया ||

ततस्तु मर्मसंपूर्णं चण्डनाथ तवाज्ञया |
ध्वजपीठादिकं पश्चात् गत्वा होमं नयेद्गुरुः ||

विसर्ज * र्थमुक्षस्तु शताहुत्यावृषाणुना |
ततो विसृज्य वृषभं * * * चत्वारो हयेत् ||

प्. ७१)

ततो ग्रामबलिं दद्यात् अन्नलिङ्गसमन्वितम् |
त्रिशूलेन युतं सर्वं वाद्यघोषन * * * ||

बलि प्रदान काले तु सर्ववाद्यं प्रघोषयेत् |
अन्यत्र मौनमास्थाय मौनाख्यं बलिमाचरेत् ||

ग्रामं प्रविश्य ब्रह्मादीन् बलिं दत्वा विसर्जयेत् |
ततः प्रविश्य भवनं बलि पीठे बलिं क्षिपेत् ||

उत्सवादौ च मध्ये च भक्तानामुत्सवं भवेत् |
उत्सवान्ते स एव स्यात् कर्तव्यं चा वशेन तु ||

दमना रोहणादौ तु मासपूजार्थमुत्सवम् |
विधाय कौतुकं पूर्वं रात्रौ वाद्य एव वा ||

आचार्य पूजा कर्तव्या वस्त्र हेमाङ्गुलीयकैः |
निन्दा त्रिपञ्च निष्कान्तं तद्वृद्ध्या दक्षिणा भवेत् ||

यागोपयुक्तं यद्द्रव्यं देशिकाय प्रदापयेत् |
एवं महोत्सवं कुर्याच्छ्रद्धापूर्वं नरोत्तमः ||

त्रि सप्त कुलमुद्धृत्य शैवं स्थानमवाप्नुयात् |


इति विजयतन्त्रे त्रिसहस्रसंहितायां ��� भक्तोत्सव पटलः ||


इति विजयोत्तरतन्त्रं समाप्तम् 




###########   END OF FILE  #######