####################################################
MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE
Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0
Catalog number: M00250
Uniform title: yogajāgama
Manuscript : IFP/EFEO transcript T0024

Description: 
Copied from a manuscript belonging to M.K.S. Bhattar, Madurai


Notes: 
Copied from IFP/EFEO transcript T0024.

Data-entered by the staff of Muktabodha under the supervision of Mark S. G. Dyczkowski.

Revision 0: Feb. 05, 2012

Internet publisher : Muktabodha Indological Research Institute
Publication year : 
Publication city : 
Publication country : India
####################################################






हरिः ओम्

तेन ता वै शिध्याय ओमी फडश्च नयन प्रर-इ |
विनिशिश्चैव भान्तञ्च हश्चन्येताश्चतुश्च ये ||

ज्ञार्वश्च मश्च पदेदैके क्रमेण पदविन्यसेत् |
पिग्रिस्थिश्च ममूयश्च योनिवातञ्च फित् पुनः ||

पुवश्च सञ्चमुश्चैव वश्च सार्पिश्च सागवः |
सश्च नश्च इति ख्याता द्वितीयावरणे न्यसेत् ||

व्यानासनश्च नश्चैव दश्च मुक्तश्च अश्वरु |


अध्यर्ध ऊर्ध्वपद्मन्तु रसांशं ग्रीवमुच्छ्रयम् |
कंपन्ती पृच्छसार्धांशं लग्नकण्डञ्च शाङ्करम् ||

कुमुच्छ्रयं पञ्चभागार्धमेवं स्यूपिरुदाहृतम् |
एवमेव प्रकारेण प्रासादं कारयेत्ततः ||

प्रासादार्ध प्रमाणेन अर्धमण्टपमिष्यते ||

असमाप्तोऽयं गन्र्थः |
प्. १) 
|| हरिः ओम् ||

|| योगजागमः ||

तेन ता वै शिध्याय ओ मी फडश्च नयन प्रर-इ |
निनीशिश्चैव भान्तञ्च हश्चन्येताश्चतुश्चये || १ ||

ज्ञार्वश्च मश्च पदेदैके क्रमेण पदविन्यसेत् |
पिग्रिस्थिश्च ममूयश्च योनिवातञ्च फित् पुनः || २ ||

पुवश्च सञ्चमुश्चैव वश्च सार्पिश्च सागवः |
सश्च नश्च इति ख्याता द्वितीयावरणे न्यसेत् || ३ ||

व्यानासनश्च नश्चैव दश्च मुक्तश्च अश्वरू |

प्. २)

वेश्चरूश्च तिदे स्वश्च शिवये भस्मदश्वना || ४ ||

क्षश्च पश्च वमोश्चैव तृतीयपङ्क्ति संलिखेत् |
गुर्वश्च यश्च ओं भूत प्रेतीश्च नाश्च वै ? || ५ ||

अद्यो नाश्चैव ओं पश्च ते त ऋपुश्च अञ्चसा |
गश्च शीरश्च वा तेषाञ्चतुरावरणे स्थितिः || ६ ||

सयवीरं रजागोश्च ज्योतापित् किञ्च अश्चव |
अश्वहापश्वश्चैव शिश्च यश्च सगुश्च व || ७ ||

रतिविक्षय पञ्चमे |

यथागरागवेद्याय ययेर इज्योह्य भुश्च नोत् || ८ ||

मयिर्वसुश्च वस्थिश्च गसुवाश्चैव षष्ठगे |

प्. ३)

पानायाहाश्च वा अश्चद्यों ह्योता अश्च अश्चज || ९ ||

शब्दवाता न वा संख्या क्रमेण परिपठ्यते |
द्योन्ताश्च ने भवभ्याह्या गावपिन्तेश्च यूश्च यू || १० ||

मश्च ते प्रसश्चैव षविमतं शमपदं श |
नेनशा यो वृषश्चैव गुंगुं घोराश्च द्याश्च ते || ११ ||

अयूनिश्च महामद्बहवः मताश्च वश्च रुब्दम |
एकादशपदे लाख्या सर्वेषामात्मनः फलम् || १२ ||

पिश्च ययोर्वश्च रुश्च पञ्चम एव च |
व्यश्चश्च पश्चश्च मिथश्च मीनात्मा च न || १३ ||

सिश्च भश्च ब्रश्च स्तरुशन्नद्वादशे पदे |

प्. ४)

शुद्यायवद्यं सुपुदेन सुमेद्यो प्रतद्धुर || १४ ||

प्रवोरव अस्तुनाश्चैव ओं त्रयोदशके पदे |
पायूनिय तत्त्मश्च यरमिन् म अनानि च || १५ ||

पश्चञ्चश्च भकतैश्चैव रुज्ञाश्च चतुर्दश |
व्योशियश्च वायश्च नानाद्योश्च यश्चपि || १६ ||

नाश्च अश्चर्येमुश्च पथ्यैश्च चुनस्त्वश्च स |
एवं पञ्चदशे वृत्तं व्योमव्यापिरिति स्मृतम् || १७ ||

व्योमव्यापिरिति मन्त्राः व्योमरूपिगता कुरु |
व्योमव्यापि महामन्त्रमृषिच्छन्दे देवतान् कुरु || १८ ||

अगस्त्य ऋषितृष्टुप्छन्दं ईश्वरस्तत्र देवताः |

प्. ५)

अथ सद्यामि मन्त्राणां उद्धारणं वदाम्यहम् || १९ ||

शिवाङ्गवत्स्थितं चक्रं सप्तमावरणैर्विना |
पूर्वकानार्च्यमूलेन प्रणवं दीपकं न्यसेत् || २० ||

मिकारञ्च ततस्थाप्य संविसर्गोम एव च |
वेश्च वश्च विसर्गेण मोक्षश्च वशक एव च || २१ ||

मोश्च नश्च यकारश्च मनाभ्यश्च विसर्गकः |
रश्च तश्च विसर्गेण स्तेदुहानोस्तथैव च || २२ ||

ईश्च मीश्च तथा ब्रुश्च शिकारं वोश्च इति स्मृतः |
द्यानभक् भश्च नद्राश्च मकारसविसर्गयुत् || २३ ||

नश्चर्मरश्च नादश्चत्मवे सार्वसंयुतम् |
सविसर्गो मकारश्च तन्मंतश्चैव एव च || २४ ||

ओंकारञ्चैव ताकारं नमां शीकरमेव च |
पश्च वैश्च यो यश्च रुश्च नयस्तथा || २५ ||

णथतञ्च मनायोश्च वस्योश्च सश्चन एव च |
ओं स्वं ह फश्च यान्या त ब्रह्मताश्च तथैव च || २६ ||

प्रश्च यश्चैव नाभश्च वामो यश्चारस्तथा |
मश्च भूम अनेभ्यो स विसर्गाम एव च || २७ ||

मश्च दश्च विभूतिश्च क्रमेण परिपठ्यते |
तश्च ताश्च तथैवामान्देन लाकारमेव च || २८ ||

पर्वतश्च तथा मोश्च ओं घोरेर्पश्च एव हि |

प्. ७)

पेश्च विश्च तथाधी च चोर्वष्ट वस्तु एव च || २९ ||

जाजाभश्च तया स्वश्च तथैव हि |
रकंप फलसञ्चैव नमस्यश्च तु सञ्चरू || ३० ||

यय प्रसस थीपुश्च षष्ठमे पदविन्यसेत् |
एवं सद्यादिमन्त्राणां बिन्द्वतीतं शतं भवेत् || ३१ ||

द्वाद्यो द्यो यजश्च पाषामविलनश्च |
* * * * अरञ्चैव चित्रश्च तथैव च || ३२ ||

षादवाश्च नीचैव वरणेञ्चैव सप्तमे |
सहश्च भश्च भित्रिंशदक्षरं षट् षष्ठिवाममन्त्रकम् || ३३ ||

अघोरं षट्त्रिंशकैर्युक्तं चतुर्विंशति पुरुषकम् |

प्. ८) 

त्रयस्त्रिंशदीश्वरञ्चैव प्रणवेन समायुतम् || ३४ ||

ऋषिच्छन्दो दैवतानामधुना संप्रवक्ष्यते |
कौशिकं काश्यपञ्चैव भारद्वाजोऽत्रिरेव च || ३५ ||

पराशरश्च पञ्चैते सद्यादि ऋषिरुच्यते |
अनुष्टुप् तृष्टुपश्चैव आर्योवृत्तकमेव च || ३६ ||

गायत्री चैव पञ्चैते सद्यादि छन्दसं स्मृतः |
ब्रह्माविष्णुश्च रुद्रश्च ईश्वरश्च सदाशिवः || ३७ ||

सद्यादीनान्तु पञ्चानां अवस्थेताः परिकीर्तिताः |
ऋग्यजुस्सामाथर्वश्च चतुर्वेदान्तसारकम् || ३८ ||

सद्यादिमन्त्रमुद्धारं भञ्ज्यमेतदुदाहृतम् |

प्. ९)

गन्धब्रह्ममिति प्रोक्तं भज्यमङ्गमिति स्मृतम् || ३९ ||

ब्रह्माङ्गस्थूलरूपस्य सूक्ष्म ओङ्कार पूर्वकम् |
सूक्ष्मरूपं शिवं प्रोक्तं स्थूलरूपं सदाशिवम् || ४० ||

पूर्वाच्चक्रं विन्यस्य चतुरावरणैर्विना |
ओङ्कारश्च यवोशि च ते शुयश्च पुनश्च फट् || ४१ ||

शश्चैव तथाऽथो भूयश्चैव तथा परः |
सान्ते च सकसा भूयो वश्चजस्सविसर्गकः || ४२ ||

हन्ती च ततश्चा च गश्च यश्च तथान्तकम् |
वारव्यस्तथैवेह सौ दीर्घाश्च द्वितीयकः || ४३ ||

पुकारश्च रकारश्च हकारप्रचविस्तरः |

प्. १०)

ऋकारो पर्वयार्णश्च इकारं प्रणवस्ततः || ४४ ||

चर्मयान्ते पुनर्नेय रन्ध्यनज्ञ हिकौ तथा |
दशप्रश्च तथागश्च हेश्चम्रियोन्त एव च || ४५ ||

पुकप्रमाविसर्गेण पिङ्गसश्शुक्रम् |
मोक्ते षष्ठस्य मार्गस्य कारुशाशवगाकरी || ४६ ||

कहो चैव तता हा च यक्रमावश्चरा पुनः |
लकारस्तुच्छदेकार परुना नमे पथे व्ये || ४७ ||

रन्ध्रिमा मकरश्चैव हश्च च ततोन्ततः |
स सा ह्वूय च तं ह्या च किलिकेशश्च यस्तथा || ४८ ||

मेघनादद्वितीयञ्चकप्राश्च ममोश्वनि |

प्. ११)

स्वशौ शियवावाक्षुश्च विपारुचाश्च म एव च || ४९ ||

कट्ययज्वत्त चा सूर्य रमाश्चैव ततश्च हि |
प्रहप्रलिहशिष्या च स त घातश्चतुर्दश || ५० ||

रावसानिममाघश्च द्विरता नो विरामतः |
यभन्ना स्वाज्ञहाज्ञाश्च ज्ञकारं पुनराश्चशी || ५१ ||

यो कारश्च वनोहाश्चवे धष्ठा चनुस्ततः |
खा चा चन्तपुनर्गा च हश्च मो च ततोऽक्षरः || ५२ ||

मरुतस्तरुतः प्रश्च ययोस्तु शिकमास्ततः |
तथा तत्र वकारश्च हश्च यश्च यवो ततः || ५३ ||

योद्गते एव प्रज्ञाश्च यदे हुदौ पुनस्ततः |

प्. १२)

गमो स्वात्माश्च वन्दश्च शस्तंगश्च फट् च यत् || ५४ ||

सञ्च सञ्च तथा हाप कमपिसश्च निभौस्तथा |
यश्च तश्च तथोत्कारः पर्वौ प्रणव एव च || ५५ ||

मगौ बलतथा याश्च गमजुङ्कारमेव च |
अनन्ते वासुगो लब्धजुहू प्रभेद ऊष्मणः || ५६ ||

सर्वात्मा सर्वज्ञहृदयमीक्षणानि तु सप्ततिः |
ओङ्कारादि हकारान्तं उद्धरेत्क्रमशः पुनः || ५७ ||

अष्टाक्षरं शिवं तस्मात् सुशिवाक्य समुद्धरेत् |
ज्वनी परतस्तार्व्याच्छिवामेकादशाक्षरम् || ५८ ||

षंश्युरशितं तस्मादक्षराणान्तु पिङ्गलम् |

प्. १३)

अघोरास्त्रं ततस्त्रिंशद्वादशाक्षरलक्षितम् || ५९ ||

चतुर्विंशती च गायत्री मुद्धरेत्क्रमशस्तथा |
नेत्रत्र्यक्षरं तस्माद्विन्द्यानामालयं परम् || ६० ||

* * * * क्तं विज्ञेयमक्षराणां शतद्वयम् |
हृदयादि विभागेन कथितं सिद्धिमुक्तिदम् || ६१ ||

एवं शिवाङ्गमित्युक्तं ब्रह्मलक्षणमुच्यते |
पदब्रह्मस्थनामानि पञ्चानां पञ्च व्रिन्यसेत् || ६२ ||

चतुर्थ्यात्त्रीण्यत्रिहाहाकारांतान्त मध्यमम् |
आद्यन्ते कामनिर्देशो विभक्त्यन्ते तु नामानि || ६३ ||

अष्टषष्ट्यक्षरं शैव तकारात्परतस्ततः |

प्. १४)

हार्दन्तु पञ्चमस्तस्मा त्रिंशद्दिक्षु च मूर्छितम् || ६४ ||

ईकारं मूर्छितं शैवं द्वितीयन्तु ततः पुनः |
पञ्चाक्षरं चतुर्थ्यन्तं तामावेद्यमतः परम् || ६५ ||

एकोनविंशतिं वामं एकारान्त मनोन्तथा |
शव्य सर्वात्मना युग्म पदमेकं चतुर्थकम् || ६६ ||

ऐकाराश्चरसद्भिन्नं वकारद्वयकं न्यसेत् |
द्विरिश्या सपदादेकमष्टमाच्छैवमक्षरम् || ६७ ||

आदित्त्रीणि पदाद्यन्ते ब्रह्ममिच्छन्नामतः परम् |
पूर्वमेव द्विरभ्यासात्पदमन्याक्षरं विना || ६८ ||

योगाधिपत पदस्यादीन् पदान्तं परं ततः |

प्. १५)

अन्नं छिन्दुद्वयं क्षीण न पदादष्टमं पदम् || ६९ ||

जाक्षरांत् सप्तमं शैवमामूचितमथोक्षरम् |
ततो मन्त्रसमाप्त्यर्थं मुञ्च मुञ्च पदात्पदम् || ७० ||

पञ्चमं विन्यसेद्धीमान् बीजस्य षोडशं हृदि न्यसेत् |
वामपादमूर्ध्वपाद स्थूलसूक्ष्मद्वयकम् || ७१ ||

एकारेण ततो भिन्नं रुद्राण्यां परमाक्षरम् |
अनन्तं पिङ्गलं तस्मात् समाप्ते नवमाक्षरम् || ७२ ||

गङ्गानि यत्कृतं यश्च न्यसेत्सूक्ष्मपदं पुनः |
रुद्रनामं चतुर्थ्यन्तं त्रिमूर्तिं त्रिभिरेव च || ७३ ||

ताभ्याञ्च पैङ्गलं दीर्घं ऌकाराद्व्यक्षरद्वयम् |

प्. १६)

यनति पूर्ववत्ताभ्यां यथा संस्थन्तु पैङ्गलम् || ७४ ||

यागक्रियाक्षरं षष्ठं पैङ्गलं पूर्वमक्षरम् |
द्वितीयमपरं तस्मात् विद्याङ्गं शिरसोऽक्षरम् || ७५ ||

अपथ्युत्युषकारस्थं शैवं द्विगुणविन्यसेत् |
यनती तु ततस्तस्माद्वामदेवपदानुगे || ७६ ||

संस्थाप्य विन्यसेद्वर्णं झङ्कारं पिङ्गलात्मकम् |
लकारानाद्यमं भूयस्थाप्य तत्र द्वितीयकम् || ७७ ||

इकाराद्वयसंभिन्नं कुर्या न दात्मवित्तमः |
बलकाराक्षराद्वन्येस्व शिवार्गं पैङ्गलं न्यसेत् || ७८ ||

आद्यन्तस्ततस्ताभ्यां विद्याङ्गास्त्र्यक्षरं द्वयम् |

प्. १७)

पञ्चाक्षराच्छिवाच्छैषा षष्ठमञ्च तथोक्षरम् || ७९ ||

सर्वात्मकाद्वितीयञ्च पदं तत्परतो न्यसेत् |
ब्रह्मास्वादेस्तृतीयस्य पृष्ठमध्ये पदस्य तु || ८० ||

विन्यसेदितरस्यापि पदार्थस्यातिमाक्षरम् |
तृतीयन्तु ततश्शैवं सप्तविंशकमेव च || ८१ ||

द्वितीयस्य पदस्यान्तं पदं सूक्ष्मान्तरानुगम् |
इदमेव पदं सूक्ष्म * बिन्दुपरिकीर्तितम् || ८२ ||

गात्रियामाक्षरञ्चैव द्वितीयं विन्यसेद्बुधः |
त्रिमूर्त्त्यन्तेन तस्मान्नियमाक्षरद्वयम् || ८३ ||

न्यसेन्मन्त्र समाप्त्यर्थं पुनर्यदुपवर्णितम् |

प्. १८)

विद्याङ्गा स्तृतीयन्तु एकारान् परतोऽक्षरम् || ८४ ||

विन्यस्य तु पदस्तस्माद्घोरारादिति विन्यसेत् |
अघोरास्रात्मकाद्वर्ण सप्तमाष्टमघोरतः || ८५ ||

रेभ्योकारमतो भावं पुनरेवाक्षरद्वयम् |
पैङ्गलाघोक्षरं स्थाप्य तच्चत्वारो परिस्थितम् || ८६ ||

विन्यसेदेकरुद्रान्तं सर्वाकारक्षरद्वयम् |
एकादशमघोरास्त्रं तकारं सविसर्गकम् || ८७ ||

कर्मेन्द्रियं परं तस्मात् मनुर्मुखो व्यश्च ये युतम् |
रव्योकारश्च न तस्ताज्ञेयस्तेया शैवमेव च || ८८ ||

रुद्राकारो ततेरूश्च वेश्यव्यश्च ततः पुनः |

प्. १९)

चतुर्थस्य तु गायत्र्या षष्ठमाद्याक्षरत्रयम् || ८९ ||

न्यस्ते दवञ्चतुर्थ्यन्तं महादेवपदे पुनः |
पदत्रयोत्तरं तस्मात् गायत्र्यर्णं चतुष्टयम् || ९० ||

अन्यञ्चान्यं तयोर्मध्ये ना रुद्रास्तु शिवान्तकम् |
वामदेहोत्तरे हार्दै षष्ठं गायत्र्यक्षरम् || ९१ ||

सप्तमस्य तु मेतानि ततो मध्यादि विन्यसेत् |
अष्टमं नाक्षरञ्चैव ममनस्कं समन्वितम् || ९२ ||

पदैशानादि भूयोऽपि विन्यसेत् परतो बुधः |
स्पर्शन्तमातृकस्यापि पदस्योर्ध्वमथोत्तरम् || ९३ ||

सविसर्गे पुनर्हार्दे भूताकाराक्षरद्वयम् |

प्. २०)

शैववर्गाद्बिन्दुसंयुक्तं ब्रह्माश्चैव मतः परम् || ९४ ||

यसोदोङ्कारसंभिन्नमेकारं वावदेवतः |
धियत्पदे फपोतान्ते अष्टमं शोष्टमक्षरम् || ९५ ||

ब्रह्म आयक्ततोरेक पूर्ववत्कान्तरं न्यसेत् |
अनन्तेशं चतुर्थ्यन्तं वोहाद्यं वै शवमष्टमम् || ९६ ||

स्तुंकारस्तरतश्शैवमनन्तेशञ्च विन्यसेत् |
विन्यसेदेकरुद्रान्तं मूर्छितमनोक्षरम् || ९७ ||

ततः पञ्चमषष्ठे तु सर्वान्ते तु शिवात्मकौ |
अनुष्टुप् छन्दस्समायुक्तं त्रयो मन्त्राः प्रकीर्तिताः || ९८ ||

यज्ञजुषा वामदेवस्तु गायत्र्येण चतुष्टयम् |

प्. २१)

इति योगजे प्रतिष्ठातन्त्रे मन्त्राद्धारविधिः पटलः |


अथ वक्ष्ये विशेषेण शौचाचमनविधिक्रमम् |
प्रातरुत्थापयेन्मन्त्रं शुद्धस्थानगते सती || १ ||

वल्मीके च शिवस्थाने जलाश्रयो गुरुसन्निधिः |
वृक्षसङ्घे च गोकोष्ठे पयि भस्मनि गोमये || २ ||

देवस्थानसमीपे तु नदी स्थाने विशेषतः |
शिलाञ्च पर्वताग्रेषु कुर्यादावश्यकं बुधः || ३ ||

शिरो वस्त्रोऽवकुण्ठी च उपवीतञ्च कण्ठयोः |
कुर्यादावश्यकं कार्यं मौनी भूतशिवद्विजः || ४ ||

प्. २२)

रात्रौ दक्षिणतः कृत्वा रविं दक्षिणतोऽपि वा |
एवं कृत्वा तु तन्मन्त्री गच्छेत्प्रतिजलं बुधः || ४ ||

वामहस्तेन गृह्णीयात् प्रपूजनञ्चैव यत्नतः |
मृत्पिण्डं दक्षिणे हस्ते गृह्णीयात्तु जलं बुधः || ५ ||

अमलीफलमात्रन्तु मृत्पिण्डं सव्यहस्तके |
दशधा क्षालयेद्वारं मृत्पिण्डेन पुनः पुनः || ६ ||

दक्षिणे सप्तमन्त्रीणि न खिलं गन्तु शोधयेत् |
गन्धलेपक्षयहरं शौचं कृत्वा शनैश्शनैः || ७ ||

एतच्छौचं गृहस्थानां द्विगुणं ब्रह्मचारिणाम् |
त्रिगुणं वानप्रस्थानां यतीनान्तु चतुर्गुणम् || ८ ||

प्. २३)

यावन्मात्रामनश्शुद्धिः तावच्छौचं समाचरेत् |

इति योगजे शौचविधिः पटलः |


अथ वक्ष्ये विशेषेण आचमनविधिवत्पुनः |
उदङ्मुखतप्राङ्मुखो भूत्वा शिखामाबन्धयेद्विधि || १ ||

* * यज्ञोपवीतञ्च पादं प्रक्षालनं शुचिः |
नान्तर्जलेन तिष्ठञ्च न हसन्न ब्रुवन् तथा || २ ||

ब्रह्मणे दक्षिणकरे पञ्चतीर्था भवन्ति हि |
* * * * * * * * रेणैव सर्वमाचरेत् || ३ ||

स्थले तु दक्षिणं पादं वामपादं जले स्थितम् |

प्. २४)

ब्रह्माविष्णुश्च रुद्रश्च मघवानिति शैविकम् || ४ ||

अङ्गुलीनाममेतद्धि पञ्च तीर्था भवन्ति हि |
अङ्गुल्यग्रे ऋषितीर्थं अङ्गुलीमध्ये च दैविकम् || ५ ||

तर्जन्यङ्गुष्ठयोर्मध्ये पैतृकं तीर्थमुच्यते |
अङ्गुष्ठांगुलिरेखायां ब्राह्मतीर्थमुदाहृतम् || ६ ||

गोकर्णवत्करतलं ममाषमग्नाजलं गृहेत् |
तृं पिपेदृग्यजुस्समां प्रीणां तद्विपरिमृजेत् || ७ ||

अथर्ववेदेतिहासाः दुःखमेकन्तु संव्रजेत् |
पद्भ्यामभ्युक्षणं कुर्याद्भूमदेव्याः प्रियं भवेत् || ८ ||

ब्रह्मतीर्थं शिरोऽभ्युक्ष्य क्षततस्त्वङ्गे तु संव्रजेत् |

प्. २५)

अङ्गुष्ठानामिकाभ्यन्तु चक्षुषो समुपस्पृशेत् || ९ ||

अङ्गुष्ठतर्जनीभ्यान्तु चक्षुषोस्समुपस्स्पृशेत् |
सर्वाङ्गुल्या स्पृशे हृदयं शिरो वै सर्वतोङ्गुलम् || १० ||

एवं कृत्वा तु मन्त्रज्ञं प्रयङ्गेष्वपि संस्पृशेत् |
शिरः पादौ तथाभ्युक्षं ऋषीणां सप्त तृप्तये || ११ ||

मूर्ध्नि चक्षुस्पृशेनैव शर्वादित्ये तु काष्ठ च |
नासौ वै स्पर्शनप्रीतिः अर्चिन्यामधिदेवता || १२ ||

बाह्यौ नाभिहृदयं मिन्द्रो विष्ण्वशिरेव च |
मूर्ध्नि संस्पर्शने चैव सर्वदेवप्रियं भवेत् || १३ ||

क्षते च कच्छजाते च सद्यमाचमनं कुरु |

प्. २६)

अङ्गुष्ठेनाऽस्य संस्पृश्य पश्चादाचमनं भवेत् || १४ ||

एवमाचमनं प्रोक्तं मन्त्रस्नानविधि शृणु |

इति योगजे आचमनविधि पटलः |


अतः परं प्रवक्ष्यामि स्नानं पापहरं परम् |
मृत्पिण्डं गोमयं पुष्पं तिलमामलकं कुशम् || १ ||

तटाके वाऽपि कूपे च हृदनिम्नजलेऽपि वा |
आचम्य विधिवत्पूर्वं पादौ हस्तौ च क्षालयेत् || २ ||

जलस्नानं पुरा कृत्वा मानसञ्च ततः परम् |
सद्योजातेन मन्त्रेण मृत्पिण्डन्तु त्रिधा भवेत् || ३ ||

प्. २७)

पूर्वञ्च दक्षिणञ्चैव उत्तरञ्च प्रकल्पयेत् |
पूर्वं तत्पुरुषेणैव अघोरेण तु दक्षिणे || ४ ||

वामदेवेन मन्त्रेण उत्तरञ्चापि मन्त्रयेत् |
अस्त्रेण प्रक्षिपेद्दिक्षु दशस्वपि यथाक्रमम् || ५ ||

दक्षिणेन मृदञ्चैव मङ्गमालिपि मन्त्रतः |
शिरो वक्त्रञ्च हृदय गुह्यं पादौ विभागशः || ६ ||

हृदये नैव घोरेण सर्वाङ्गमुपलेपयेत् |
उत्तरेण मृदञ्चैव शिवतीर्थं प्रकल्पयेत् || ७ ||

स्नानार्थे चोपचारेण सुगन्धामलकादिभिः |
पञ्चब्रह्मशिवाङ्गैश्च अभिषेकं प्रकल्पयेत् || ८ ||

प्. २८)

गोमयेन पुनश्चैव स्नापयेदुपलिप्य च |
कलशमुद्रान्तु बद्ध्वा तु प्रासादेनाभिषेचयेत् || ९ ||

तत्तीर्थन्तु समासाद्य रजन्यालेपनं कुरु |
पश्चात्स्नानं समासाद्य आचम्य च यथा विधि || १० ||

सद्येनैवोदकं प्राश्यमीशानेन तु मार्जयेत् |
तत्पुरुषेण मन्त्रेण जपेदष्टशतं पुनः || ११ ||

सूर्यश्चेति च मन्त्रेण उदकं प्राश्य यत्नतः |
पश्चादाचमनं कुर्यादधिक्राविण्णेति प्रोक्षयेत् || १२ ||

भूर्भुवस्वेति मन्त्रेण पूर्वे पूर्वन्तु निक्षिपेत् |
उपस्पृश्य ततो जप्त्वा पञ्चब्रह्मसभाङ्गकैः || १३ ||

प्. २९)

कलामन्त्राणि सर्वाणि व्योमव्यापिं तथैव च |
देवान् ऋषीन् पितृंश्चैव तर्पयित्वा यथाक्रमम् || १४ ||

देवाश्च वामदेवे च अघोरेण ऋषिंस्तथा |
पितॄणां सद्यमन्त्रेण एवमेवं क्रमेण तु || १५ ||

तर्पयित्वा विधानेन आचम्य विधिवत्पुनः |
देवी केन तु तीर्थेन देवान् तर्प्योदपुष्पयुक् || १६ ||

आर्षेण तु तीर्थेन ऋषींस्सर्वांश्च तर्पयेत् |
पैतृकेन तु तीर्थेन पितॄन् सर्वांश्च तर्पयेत् || १७ ||

अपसव्यक्रमेणैव उपवीतत्रयेण च |
आचम्य तु विधानेन व्योमव्यापी तथैव च || १८ ||

प्. ३०)

श्रीरुद्रं पुरुषसूक्तं च विष्णुसूक्तं जपेत्ततः |
हुङ्कारेण तु मन्त्रेण तीर्थञ्चैव तु संस्मरेत् || १९ ||

पुष्पेण ऋषिदेवांश्च तिलेन पितृतर्पणम् |
कुशपुष्पाणि सर्वाणि सर्वकर्म समाचरेत् || २० ||

सावित्र्याञ्च जपं तत्र यावच्छक्तिसमाचरेत् |
उदित्यञ्चित्रमन्त्रञ्च हंसशुद्धिं ततो जपेत् || २१ ||

प्रदक्षिणं ततः कृत्वा गुणसंख्या तथैव च |
पुष्पहस्तं गृहीत्वा तु आलयं प्रविशेद्बुधः || २२ ||

इति योगतन्त्रे स्नानविधिः पटलः |


प्. ३१)

अतः परं प्रवक्ष्यामि भस्मस्नानविधिं परम् |
गावश्शिवपुरात्पञ्च क्षितिं प्राप्ताश्शिवेच्छया || १ ||

पञ्चगावसमुत्पन्ना सर्वा लोकस्य मातरः |
नन्दा भद्रा च सुरभि सुशीला सुमनायतः || २ ||

कपिलं श्वेतकृष्णञ्च धूम्ररक्तं तथैव च |
नन्तादि सुमनान्तं स्याद्वर्णमेतत्प्रकीर्तितम् || ३ ||

सर्वलोकोपकारार्थं देवानां तर्पणाय च |
गोमातरस्थिता भूमौ स्नानार्थञ्च शिवाय च || ४ ||

गोमयं रोचनां मूत्रं क्षीरंदधिघृता गवाम् |
षडङ्गानि पवित्राणि सर्वसिद्धिकराणि हि || ५ ||

प्. ३२)

गोभिर्यज्ञां प्रवर्तन्ते गोषु देवाः प्रकीर्तिताः |
गोभिर्वेदास्समुत्तीक्ष्णास्साङ्गोपाङ्गपदक्रमात् || ६ ||

शृङ्गमूले भवान्नित्यं ब्रह्माविष्णुश्च संस्थितः |
शृङ्गाग्रे सर्वतीर्थानि स्थावराणि वराणि च || ७ ||

शिरोमध्योग्यहं वत्सभूतैः प्रक्षालनं कुरु |
आचम्यं विधिवत्कृत्वा सन्ध्याकर्म समाचरेत् || ८ ||

नोक्तकार्यञ्च सर्वेषां पूर्ववत्कारयेद्विधिः |
माहेन्द्रं स्नानमाख्यातं मारुतं स्नानकं शृणु || ९ ||

गोवासन्तु समावेश्य गोधूली पञ्चगव्यकम् |
गोगन्धेन समाविष्टं मूलमन्त्रं जपेत्ततः || १० ||

प्. ३३)

पश्चादाचमनं कुर्यान्नोक्तं पूर्ववदाचरेत् |
मारुतं स्नानमाख्यातं मन्त्रस्नानमतः शृणु || ११ ||

सपादप्रक्षालनं कृत्वा आचम्य विधिवत्कुरु |
ताम्रपात्रे जलं गृह्य आपोहिष्ठेति मन्त्रतः || १२ ||

हिरण्यं पवमानञ्च कुशाय प्रोक्ष्य बुद्धिमान् |
अन्यकर्माणि सर्वाणि पूर्ववत्कारयेत्सुधीः || १३ ||

वारणं भस्ममाहेन्द्रं मारुतं मन्त्रसंज्ञकम् |
एवं पञ्चविधस्नानं सर्वकार्येषु योग्यतम् || १४ ||

इति शौचाचमनस्नानसन्ध्यावन्दन आलय प्रवेशन 
कृकवाकोद्घाटनमार्जनालेपनप्रोक्षणं आत्मशुद्धि-

प्. ३४)

द्रव्यशुद्धि द्विजशुद्धि मन्त्रशुद्धि आसनकल्पनदेवावाहन स्थापन सन्निधासन्निधिकोपेन | 
अङ्गप्रत्यङ्गोपनकलनगन्धपुष्पधूपदीपनिवेद्यबलिहुततिस्ताम्र-नित्योत्सवनृत्तक्षेत्रं पूजाविधिम् |
इति योजगे प्रतिष्ठातन्त्रे आत्मशुद्धिविधि पटलः |


अथ वक्ष्ये विशेषेण अर्चनाविधिमुत्तमम् |
अर्चनं द्विविधं प्रोक्तं आत्मार्थञ्च परार्थकम् || १ ||

अन्तरे स्थितिलिङ्गानां जङ्गमंत्विति कीर्तितम् |
पीठाद्येन समं बन्धं जङ्गमं लिङ्गमुच्यते || २ ||

प्. ३५)

ब्रह्माविष्णुशिवैर्युक्तं स्थावरं लिङ्गमुच्यते |
स्वयंभुरोहणञ्चैव देवमानुषराक्षसम् || ३ ||

बाणलिङ्गादिलिङ्गानां परार्थमिति कीर्तितम् |
एषु नित्यस्थितो देवो व्यक्ताव्यक्तन्तु मानुषम् || ४ ||

सन्ध्याकाले तु सुव्यक्तमव्यक्तञ्चान्यकालके |
ब्रह्मविष्णुश्च रुद्रश्च ईश्वरश्च सदाशिवम् || ५ ||

उत्तरादीनि मूर्त्यन्तं दक्षिणामूर्तिमन्त्रतः |
वामं सद्यमघोरञ्च तत्पुरुषमीशाननामकः || ६ ||

उत्तरादीनि वक्त्राणि क्रमेण परिपठ्यते |
सर्वद्वयारोद्भवञ्चैव वामादापसमुद्भवाः || ७ ||

प्. ३६)

अघोरात्तैजसंभूतं पुरुषाद्वायुसमुद्भवम् |
ईशादाकाशमुत्पन्न इत्येते भूतसंभवाः || ८ ||

आसनं मूर्तिमावाह्य ते तु तृतीयमध्वनि |
आसनं शुद्धविद्यान्तं मूर्तिशक्त्यन्तगोचरम् || ९ ||

आवाह्य सशिवं प्रोक्तो मन्त्रमूर्तिस्सदाशिवः |
सदाशिवं मन्त्रसंभूतेरष्टत्रिंशत्कलान्वितम् || १० ||

मन्त्रन्यासशिवं यावत् सदाशिवमिति स्मृतम् |
अयं मन्त्रमिति ख्यातश्शिवार्चनमिति स्मृतः || ११ ||

आकाशात्संभवा रेखा द्वितीयमर्धचन्द्रकम् |
तृतीयं कुटिलाकारं चतुर्थं वह्निसंभवम् || १२ ||

प्. ३७)

पञ्चमन्तु ध्वजाकारं * * * * * * * * |
शिवमन्त्रमिति प्रोक्तं सर्वयोनि हृदि स्थितम् || १३ ||

अर्धाक्षरं पदन्यासं शक्तिस्थानन्तु षट्पदम् |
एतन्यासं कृतं नित्यं लिङ्गस्य परिणामिके || १४ ||

विद्याङ्गास्रशिवाङ्गास्र अघोरास्रं पाशुपतास्त्रकम् |
क्षीरक्षस्त्रन्तु पञ्चैते शिवमन्त्रसमर्थितम् || १५ ||

शिवादुत्पद्यते शक्ति शक्तेरुत्पद्यते तथा |
तस्यास्सदाशिवोत्पत्तिस्सदाशिवेश्वर स्थितिः || १६ ||

ईश्वरं रुद्रसंभूतं रुद्राविष्णु समुद्भवम् |
विष्णोर्ब्रह्मा समुत्पन्नो ब्रह्मणो विश्वसंभवम् || १७ ||

प्. ३८)

वाच्यध्याचका हितो वाङ्मनातीतगोचरः | 
शिवं शुद्ध इति प्रोक्तो अरूपी अव्ययीश्वरः || १८ ||

वाच्यं सदाशिवं मन्त्रं अवाच्यं शिवमन्त्रकम् |
गुह्याद्गुह्यतरं गुह्यं स्वानुभूत्यावगम्यते || १९ ||

लोकरक्षानिमित्ताय सदाशिवसमुद्भवम् |
तस्मात्सर्वप्रयत्नेन पूजयेत्तु सदाशिवम् || २० ||

लोकशान्तिकरं ह्येवं परार्थं पूजयेद्बुधः |
आत्मार्थञ्च परार्थञ्च आदिशैवार्हणं भवेत् || २१ ||

लिङ्गेक्षणो विना मर्त्यं कूर्मभक्षयते सदा |
तस्मात्सर्वप्रयत्नेन शिवलिङ्गार्चनं कुरु || २२ ||

प्. ३९)

प्रथमं तनुशुद्धिं स्याद्वितीयस्थानशुद्धिकम् |
तृतीयं द्रव्यशुद्धिञ्च चतुर्थं लिङ्गशोधनम् || २३ ||

पञ्चमं मन्त्रसिद्धि स्यादित्येते पञ्च शुद्धयः |
पूर्वोक्तविधिमार्गेण देहशुद्धिं समाचरेत् || २४ ||

देवन्यासक्रमेणैव देहशुद्धिं समाचरेत् |
भूमिं समतलं कृत्वा सुखासीन उदङ्मुखः || २५ ||

रेचकं पूरकञ्चैव कुंभकं दशमात्रकम् |
दश दिक्ष्वस्त्रमन्त्रेण दिग्वरेचनमारभेत् || २६ ||

शङ्खतोयस्य तन्मध्ये सुरभिमुद्रां प्रदर्शयेत् |
शिवमन्त्रं न्यसेद्विद्वान् गन्धपुष्पकुशैर्युतम् || २७ ||

प्. ४०)

तदंभसि शिवे नाम्ना स्वदेहं प्रोक्ष्य मन्त्रवित् |
करन्यासं पुरा कृत्वा सृष्टिमार्गेण बुद्धिमान् || २८ ||

अङ्गुष्ठादिकनिष्ठादि सृष्टिन्यासमिदं स्मृतम् |
कनिष्ठाद्यङ्गुष्ठान्तं यत्संहारन्यासमुच्यते || २९ ||

दक्षिणे मध्यमादि स्यात् वामे ह्यनामिकान्तिकम् |
स्थितिन्यासमिदं प्रोक्तं सर्वकर्मस्वयं विधिः || ३० ||

मूर्धादि सृष्टिरः प्रोक्तं पदादि संहृदि न्यसेत् |
ईशादिष्टवष्टविन्यासं सद्या संहृदिं न्यसेत् || ३१ ||

अघोरादि स्थितिन्यासमित्येवं मन्त्रविन्यसेत् |
हृदयं हृदये न्यस्य शिरः शिरसि विन्यसेत् || ३२ ||

प्. ४१)

शिखां शिखायां विन्यस्य कवचस्तनमध्यतः |
अस्त्रं हस्तेन विन्यस्य नेत्रं नेत्रेण विन्यसेत् || ३३ ||

जानोर्नाभिगले चैव ललाटे मूर्ध्नि देशिके |
पृथिव्यादीनि बीजानि योजयेत्तु विशेषतः || ३४ ||

पृथिव्यादीनि बीजानि लवलयहकारकाः |
पीतं शुक्लं तथा रक्तं कृष्णं धूम्राभवर्णकम् || ३५ ||

चतुरग्रार्धचन्द्रञ्च त्रिकोणञ्च षडग्रकम् |
सुवृत्तञ्च पृथिव्यादि मण्डलात्तु तथा क्रमात् || ३६ ||

ततस्सप्तशतं देवं शिवं प्रणवसंस्थितम् |
त्रिकोणमग्निदेवञ्च वृत्तञ्चेन्द्रसूर्ययोः || ३७ ||

प्. ४२)

मण्डलाकारमेवोक्तमग्निकार्य शशाङ्कयोः |
हृदयञ्च शिरश्चैव शिखाकवचमेव च || ३८ ||

नेत्रमङ्गषडङ्गानि कीर्तितानि क्रमेण तु |
पृथिव्यादीनि पञ्चानि पूजयेत्तु विशेषतः || ३९ ||

पृथिव्यादीनि गत्यानां ब्रह्माद्याः पञ्चमूर्तयः |
पञ्चोद्घातश्चतस्त्रश्च त्रयश्च द्वयमेकशः || ४० ||

ह्लां ह्रीं ह्वीं ह्रूं हेण रकारञ्च क्रमेणैवोर्ध्वयेत् |
निवृत्तिश्च प्रतिष्ठा च विद्याशान्तिस्तथैव च || ४१ ||

पृथिव्यादीनि भूतानि हुं फट् संयुक्तबुद्धिमान् |
जानुनाभिगले चैव ललाटं मूर्ध्निदेशके || ४२ ||

प्. ४३)

हृदयादीनि मन्त्रेण बन्धयेदादिशैवकः |
तद्बन्धं पञ्चग्रन्थिं स्यादिति शास्त्रस्य निश्चयः || ४३ ||

पाशुपतेन शास्त्रेण पञ्चग्रन्थिं स्तु छेदयेत् |
ह्लादयादीनि मन्त्रेण पृथिव्यादीनि योजयेत् || ४४ ||

शिखामग्रे द्वादशाङ्गुले हंहेनात्मनि योजयेत् |
संहारमुद्रया चैव शिवतत्वे नियोजयेत् || ४५ ||

अग्निमण्डलमध्ये तु अग्निबीजं न्यसेद्बुधः |
कलेबरं दहेत्पश्चादग्धरज्जुं विचिन्तयेत् || ४६ ||

आपूर्यं ततो ध्यात्वा आत्मानं मृततेजसा |
प्रणवं श्वेतकमलं योगपीठमधोमुखम् || ४७ ||

प्. ४४)

स्रवन्तममृतं ध्यात्वा चन्द्रमा स्थलमध्यमे |
तेन आचितपिण्डन्तु शरीरस्थितिकं कुरु || ४८ ||

आत्मानमानयेन्मन्त्रं कारयेत्पूर्ववत्सुधीः |
अकारादिक्षकारान्तं वर्णमन्त्रक्रमं न्यसेत् || ४९ ||

अकारं मूर्ध्नि विन्यस्य आकारन्तु ललाटके |
इ ई चक्षुर्द्वये चैव उ ऊ ओष्ठद्वयोरपि || ५० ||

ऋ ॠ चक्षुर्द्वये चैव ऌ ॡ नाडिद्वये न्यसेत् |
ए ऐ श्रोत्रद्वये चैव ओ औ जिह्वागले विदुः || ५१ ||

अं अः कक्षद्वये चैव अक्षरं विन्यसेत्सुधीः |
कवर्गं दक्षिणे पार्श्वे * * * * * * * * || ५२ ||

प्. ४५)

टवर्गं दक्षिणे पादे तवर्गं वामपादके |
पवर्गं दक्षिणे हस्ते यवर्गं वामहस्तके || ५३ ||

लक्षलिङ्गमपाने च वर्णस्थानं विधीयते |
कालाशक्तिकलान्यासं क्रमेणैव तु योजयेत् || ५४ ||

पञ्चब्रह्म शिवाङ्गश्च तत्तद्देशेषु विन्यसेत् |
मूर्धादि पादपर्यन्तं दशाक्षराणि विन्यसेत् || ५५ ||

प्रासादं विन्यसेत्पश्चात् शिवोऽहमिति भावयेत् |
करार्चनं ततः कृत्वा पश्चाद्देहार्चनं कुरु || ५६ ||

पूर्ववद्देहन्यासञ्च यथाक्रमेण योजयेत् |
एवं कृत्वा विशेषेण आत्मशुद्धिं समाचरेत् || ५७ ||

प्. ४६)

त्रिकालं चैककालं वा आत्मार्थं संप्रपूजयेत् |
नाडीमूलादधः पद्मं तुर्याङ्गुलि प्रमाणतः || ५८ ||

मूलाधारमिदं प्रोक्तं शतृनाभिध्वनिं विदुः |
बिन्दुनादसमायुक्तं शक्तिरित्यभिधीयते || ५९ ||

अग्निमध्ये रविस्थानं रविमध्ये तु चन्द्रमाः |
तस्य मध्ये तु पूर्वज्ञो व्यक्ताव्यक्तमिति स्मृताः || ६० ||

आत्मानञ्चान्तरात्मानं परमात्मानमुच्यते |
क्रमेणैवोर्ध्वतत्सर्वं सात्त्विकादिगुणैर्युतम् || ६१ ||

भ्रूमध्ये संस्थितं देवं नाभिमध्ये प्रतिष्ठितम् |
हृदये योजनं कुर्यान्नाभो होमं प्रकल्पयेत् || ६२ ||

प्. ४७)

हृत्पद्मे चार्चयेन्नित्यं त्रिकालं वा द्विकालकम् |
अथवा एककालन्तु संयजेन्मानसेन तु || ६३ ||

अङ्कुरं नाभिमूले तु हृदये सुप्रतिष्ठितः |
समनो मन्यास्तु संयोज्य * * * * * * * || ६४ ||

चतुरष्टद्विरष्टौ च द्वात्रिंशद्विगुणीकृतम् |
षडाधारन्तु पद्मं स्यादूर्ध्वाधः क्रमयोगतः || ६५ ||

त्रिधाधारमधोभागे ऊर्ध्वभागं तथैव च |
हंसाधारमिदं प्रोक्तं सर्वस्यापि सदाशिवः || ६६ ||

घण्टाजिह्वास्थयोगन्तु तदुत्पत्तिरिति कथ्यते |
एवमेव प्रकारेण चिन्तयेन्मानसेन तु || ६७ ||

प्. ४८)

आत्मशुद्धिरिदं प्रोक्तं स्थानगूढमतः शृणु |
मार्जनालेपनञ्चैव वितानध्वजभूषितम् || ६८ ||

शोधनीमुद्रया चैव फट्कारेण तु योजयेत् |
* * * * * * * * प्रासादाभ्यन्तरे बहिः || ६९ ||

हस्तमात्रप्रकारेण मण्डलञ्चतुरग्रकम् |
आवाहयेत्ततो भूमिं सर्वाभरणसंयुतम् || ७० ||

द्विनेत्रा द्विभुजा श्यामा शुकहस्तन्तु पिङ्गलाम् |
गलपुष्पादिभिः पूज्य स्वनादा देशिकोत्तमः || ७१ ||

भूमिशुद्धिरियं प्रोक्ता द्रव्यशुद्धिं ततः शृणु |
गन्धतैल * * * * * * * * * कं तथा || ७२ ||

प्. ४९)

कषायं गन्धोदकञ्चैव प्रोक्तवस्त्रं तथैव च |
पाद्यमाचमनं चार्घ्यं गन्धपुष्पञ्च धूपकम् || ७३ ||

दीपञ्चैव निवेद्यञ्च पानीयञ्च तथैव च |
तांबूलमुखवासञ्च नीराजनञ्च तर्पणम् || ७४ ||

चामरं तालवृन्तञ्च छत्रं पादुकमेव च |
सौवर्णरजतं ताम्रमथवा कांस्यमेव च || ७५ ||

* * * * * * * * * * * * * * येत् |
शङ्खपत्रादिपात्राणां जलद्रोणिञ्च वर्धनम् || ७६ ||

त्रिपादीनि च सर्वाणि शोधयेन्मूलमन्त्रतः |
* * * तत्र द्रव्याणि शोधयेत्तु तथैव च || ७७ ||

प्. ५०)

पूर्वे च पश्चिमे याम्ये सौम्ये चैव क्रमेण तु |
यथा क्रमेण विन्यस्य पञ्चवक्त्रक्रमागतः || ७८ ||

तमातराक्षरानिष्ठा धृतिक्षाणि स्मृतिक्षमा |
आघोरस्य कुलानान्तु अष्टौ वै शक्तयः क्रमात् || ७९ ||

हृदये कण्ठदेशे तु अंसयोरुदरेऽपि च |
नाभौ पीठोरसोश्चैव अघोरस्य कला न्यसेत् || ८० ||

राजा रतिप्पाल्या कामा संयमनीयका |
कृष्णा मोहा क्षुधा चिन्ता ग्रामणी भ्रामिणी तथा || ८१ ||

वामदेवकलानान्तु शक्त्यस्त्रयोदश |
गुह्ये गुचे गुर्व्योश्च जान्वोर्जङ्घद्वयोरपि || ८२ ||

प्. ५१)

प्रतिष्ठायां कटी पार्श्वे तु वामदेवकला न्यसेत् |
सिद्धिं रिद्धि द्वितीलक्ष्मी मेधाकान्तिस्वधा प्रणाः || ८३ ||

यद्यमन्त्रकलाष्टौ तु दिव्यदेहे तु कल्पयेत् |
पादयोरुद्वयोश्चैव हस्तयोरुभयोस्तथा || ८४ ||

बाह्यो नास्योश्शिरस्यैव ब्रह्मभागमधस्थितम् |
मध्यमे विष्णुभागं स्यात्तदूर्ध्वे शिवभागकम् || ८५ ||

शिवभागं चतुर्थ्यंशं पदमेकांशमुच्यते |
द्वितीयं जंभभागञ्च तृतीयं मरुमेव च || ८६ ||

चतुर्थं कटिदेशञ्च पञ्चमं घटिरूर्ध्वतः |
ईशभागं नाभिदेशञ्च सप्तमं उदरं विदुः || ८७ ||

प्. ५२)

अष्टमं हृदयं प्रोक्तं नवमं स्तनमध्यतः |
दशमं कण्ठदेशं स्याच्चिबुकमेकादशं स्मृतम् || ८८ ||

अधरं उत्तरोष्ठञ्च त्रयोदश इति स्मृतम् |
चतुर्दश ललाटं स्यात् पञ्चदशेन मूर्ध्निषु || ८९ ||

मूर्ध्नादिपदपर्यन्तमष्टत्तृंशत् कलां न्यसेत् |
शशिनी ऊर्ध्वमूर्ध्निस्तु अङ्गदं पूर्वमूर्ध्निषु || ९० ||

इष्टां दक्षिणमूर्तिस्तु मरीची उत्तरमूर्ध्निषु |
ज्वालिनीपञ्चमूर्ध्निस्तु प्रणवेनोर्ध्ववक्त्रकम् || ९१ ||

अव्यक्तकला इति ख्यातमूर्ध्ववक्त्रमिति स्मृतम् |
निवृत्तिश्च प्रतिष्ठा च विद्याशान्तिस्तु शेषतः || ९२ ||

प्. ५३)

* * * शोधितांश्चैव सादराद्द्रव्यभूपकान् |
शिपीकृतेन तोयेन प्रोक्षयेन्मूलविद्यया || ९३ ||

द्रव्यशुद्धिर्भवेदेवं लिंगं शुद्धमतः शृणु |
कनिष्ठानामिकामध्ये पुष्पान् गृह्य विचक्षणः || ९४ ||

पूर्वसन्ध्यार्चितं पुष्पं अङ्गुष्ठेन विसर्जयेत् |
विसर्जने तु तत्काले पुष्पं मूर्ध्नि निधापयेत् || ९५ ||

देहन्यासं क्रमं कृत्वा मन्त्रदेहं सदाशिवम् |
अव्यक्तानान्तु लिंगानां व्यक्तमेतत् सुचिन्तयेत् || ९६ ||

तस्मिन् लिङ्गे वसेदेवो व्यक्ताव्यक्तस्सदाशिवः |
सन्ध्याकाले तु सा व्यक्तमव्यक्तञ्चान्यकालके || ९७ ||

प्. ५४)

आवाहनविसर्गाश्यां सुखो विकलोऽपि च |
काष्ठेन मर्दयेत्काष्ठं प्रक्रियामतसंभवम् || ९८ ||

एष सर्वेश्वरो जातः सर्वव्यापि शिवात्कृतः |
स्वभावतः शिवं प्रोक्तं काष्ठमध्ये तु चाग्निवत् || ९९ ||

उपकाष्ठन्तुमतीत्वा वा सदा शिवस्तु जायते |
तावत्सदाशिवं प्रोक्तं शिवलीलाप्रवर्तके || १०० ||

ज्ञानयोगक्रियाचार्या सदाशिवन्तु बन्धयेत् |
तच्छिवं पूजाकाले तु क्रिययोद्धृत्य अग्निवत् || १०१ ||

स्वाहामव्यक्तकं प्रोक्तं क्रियाकाले तु व्यक्तकम् |
कुंमाकृति शिराकारमामलस्याकृतिं वपुः || १०२ ||

प्. ५५)

कूश्माण्डफलवद्रूपं पनसेफलरूपकम् |
तालफलवदाकारं आर्षं लिङ्गमुच्यते || १०३ ||

निंबञ्च नारिकेलञ्च बिल्वञ्चैव कपित्थकम् |
चूतञ्च मातुलङ्गञ्च कदंबफलमल्लिका || १०४ ||

इत्येवं दक्षिणैर्युक्तं मानुषं लिङ्गमुच्यते |
स्वयंभुवरुषदेवानां त्रिसूत्रमुकुलैर्विना || १०५ ||

यथेष्टाकृतिसंयुक्तं स्वाङ्गपिङ्गलमुच्यते |
त्रिसूत्रमकुलैर्युक्तं मानुषं लिङ्गमुच्यते || १०६ ||

लिङ्गायामतिभागैकं गोविजातकला न्यसेत् |
गौरीकलास्त्वहं वक्ष्ये गौरीबीजसमुद्भवम् || १०७ ||

प्. ५६)

तारा ईशकला ज्ञेया विद्यावक्त्रकला न्यसेत् |
हृदयेन च बाह्येऽत्र स्वशने नाभिदेशके || १०८ ||

ऊर्वोर्जानुद्वये चैव दत्तपङ्क्तिद्वयोरपि |
वामदेवकलाह्येते देवि देहे तु विन्यसेत् || १०९ ||

अकारादि क्षकारान्तं विन्यसेत्तु विशेषतः |
शिरोललाटनेत्रेषु कर्णयोश्च द्विगण्डयोः || ११० ||

आस्यामोष्ठद्वयोश्चैव दत्तपङ्क्तिद्वयोरपि |
जिह्वायां तालुरन्धेषु स्वरान् षोडशकान् न्यसेत् || १११ ||

कवर्गं दक्षिणे हस्ते ववर्गं वामहस्तके |
टवर्गं दक्षिणे पार्श्वे तवर्गं वामपादके || ११२ ||

प्. ५७)

पफौ दक्षिणपार्श्वे च बभौ वै वामपार्श्वके |
मकारं कण्ठदेशे तु क्रमेण परिपठ्यते || ११३ ||

यकारादि सकारान्तं रसास्त्रं मांसदेहकः |
अस्थिमज्जा शुक्लञ्च क्रमेणैव तु विन्यसेत् || ११४ ||

हकारं हृदये न्यस्य लकारं वृषणे न्यसेत् |
क्षकारं मेढ्रदेशे तु विन्यसेत्तु विशेषतः || ११५ ||

षडध्वतुङ्गं पूर्णं दिव्यदेहमिति स्मृतम् |
पृथिव्यापस्तथा ज्योति वायुराकाशमेव च || ११६ ||

श्रोत्रत्वक् चक्षुजिह्वा घ्राणञ्चैव तु पञ्चमम् |
वाक्पाणिपादपायुरुपस्थञ्चैव पञ्चमम् || ११७ ||

प्. ५८)

मनोबुद्धिरहंकार प्रकृतिः पुरुषस्तथा |
रागमाया च विद्यां च कलानियतिरेव च || ११८ ||

विग्रहेश्वरसकलं शुद्धविद्या तथैव च |
शुद्धविद्याशुद्धमयं शुद्धं शिवमिति स्मृतम् || ११९ ||

षट्त्रिंशत्तत्वमित्युक्तं तत्वं घ्राणन्तु मुच्यते |
कलाध्वात्त्वङ्गमित्युक्तं तत्वाप्राणेन मेव च || १२० ||

वर्णाध्वैव ध्वजोपेतं मन्त्राध्वा रुधिरान्विता |
भुवनाध्वा रोमकूपं पदाध्वासरमेव च || १२१ ||

ततः सप्तदशं देवं शिवं प्रणवसंस्थितम् |
पूर्ववत्सकलं कृत्य शिवमावाहयेत्ततः || १२२ ||

प्. ५९)

कपालीशस्त्वजो बन्धज्ञ देह * नु मर्दनः |
विभूतिरव्ययः शास्ता पिनाकी त्रिदशाधिपः || १२३ ||

इत्येषां पूर्वदिग्भागे दश देवाः प्रकीर्तिताः |
अग्निरुद्रो हुताशश्च पिङ्गलश्च घातको हरः || १२४ ||

ज्वलन्त्यो दहनो बभ्रू भस्मान्तकक्षयान्तकः |
इत्येषामग्निदिग्भागे दश देवाः प्रकीर्तिताः || १२५ ||

याम्योग्नीनो हरो घाता विधाता च तथेश्वरः |
कर्ता भोक्ता विधाता चा धर्त्ता धर्मपतिस्तथा || १२६ ||

इत्येषां क्रमदिग्भागे दश देवाः प्रकीर्तिताः |
नृतिर्मरणो हन्ता क्रूरदृष्टिर्भयानकः || १२७ ||

प्. ६०)

ऊर्ध्वकेशो विरूपाक्षो धूम्रलोहितदंष्ट्रवान् |
इति नै-ऋतदिग्भागे दश देवाः प्रकीर्तिताः || १२८ ||

बालो पाशहस्तो महीहाश्चलीश्वेतो एव च |?
जयभद्रश्च दिव्यहस्तो जीलाधिपदमेघनादकः || १२९ ||

सुगादश्च इति ख्यातो वारुणे दिशि देवताः |
शीघ्रो लघुर्वायुवेगसूक्ष्मक्षणक्षयान्तकः || १३० ||

पञ्चान्तकः पञ्चशिखः कपर्दी मेघवाहनः |
इति वायव्यदिग्भागे दश देवाः प्रकीर्तिताः || १३१ ||

निधीशो रूपवान्धन्यो सौम्यदेहे व्यवस्थितः |
लक्ष्मीधरो रत्नधरः श्रीधरश्च प्रसादकः || १३२ ||

प्. ६१)

इत्येषामुत्तरे देशे दश देवाः प्रकीर्तिताः |
विद्याधिपश्च ईशश्च त्रिदशस्सर्व एव च || १३३ ||

ज्ञानभुक् वेदपारश्च सुरेशस्सर्व एव च |
ज्येष्ठाश्च भूतपालश्च बलप्रियश्च एव च || १३४ ||

ऐशान्ये देशदिग्भागे दश देवाः प्रकीर्तिताः |
ब्रह्मो वृषधरश्चैव अनन्तक्रोध एव च || १३५ ||

मरुताशनग्रासनश्च उदुंबरीश एव च |
फणीन्द्रो वज्रदंष्ट्रीव इत्यधो दिशि देवताः || १३६ ||

शंभुर्विभुर्गणाध्यक्ष स्त्रियक्ष स्त्रिदिवेश्वरम् |
संवाहनश्च विवानश्च नभो विस्मृति लोचनः || १३७ ||

प्. ६२)

इत्यूर्ध्वदिक्षु देवाश्च दश देवाः प्रकीर्तिताः |
तदुपरि वीरभद्रं भद्रकालीद्वयं न्यसेत् || १३८ ||

ब्रह्माविष्णुरुद्रश्च ईश्वरश्चक्रमान् न्यसेत् |
इति सप्तशतं देवमावाह्यन्तु विचक्षणः || १३९ ||

निवृत्तिकला पृथिवी तत्व क्षकारे वर्णमुच्यते |
हृदयं सर्वमन्त्रेण कालाग्नि क्रूश्माकौ भागकः || १४० ||

ब्रह्माविष्णुश्च रुद्रश्च अधिदेवाः प्रकीर्तिताः |
ब्रह्माण्डमध्ये भुवनानि रुद्रः प्रकीर्तिताः || १४१ ||

निवृत्तिकलया चैव पृथिवीतत्वमुच्यते |
क्षकारे वर्ण इत्येषां भुवनमष्टाधिकशतम् || १४२ ||

प्. ६३)

नमो नमश्शिवाय | ओं सर्वदस्सर्वशिव | सूक्ष्म सूक्ष्म | शब्द | शब्दज्ञान ज्ञान | पिङ्ग पिङ्ग पतङ्ग 
पतङ्ग | क्रूर क्रूर | साक्षि साक्षि | पूर्वस्थित | पूर्वस्थितः | अर्चित अर्चित | ब्रह्मविष्णुरुद्रपर | 
सर्वसान्निध्यकर | सर्वभूत सुखप्रद | भवोद्भव | भव भव | शर्व शर्व | प्रथम प्रथम | मुञ्च मुञ्च 
| 
योगाधिपतये महातेजाय सद्भावेश्वराय महादेव | इति | सव्योमव्यापि महामन्त्रमष्टाविंशत्पदं भवेत् | 
निवृत्तिकालाय व्याप्तं षड्विधाध्वमिति स्मृतम् || १४३ ||

प्रतिष्ठा कलया वक्ष्ये आपाग्निर्वायु व्योमकम् |

प्. ६४)

गन्तोरसन्तरूपञ्च शब्दतन्मात्रपञ्चकम् || १४४ ||

वाक्पाणि पायूरुपस्थं कर्मेन्द्रियं मतम् |
श्रोत्रत्त्वक् चक्षुजिह्वा च घ्राणबुद्धीन्द्रियं मतम् || १४५ ||

मनोबुद्धिरहङ्कारमन्तः करणत्रयस्मृतम् |
गुणा प्रकृतिरित्युक्ता चतुर्विंशत्त्वमेव च || १४६ ||

गकारादिहकारान्तं वर्णत्रयोविंशति |
शिरस्य वाममन्त्रेण मन्त्रद्वयमिहोच्यते || १४७ ||

षट्पञ्चाशद्भुवनानां यथा क्रममिति स्मृतम् |
अमरेशः प्रभासेनो नौमीशः पुष्करः स्मृतः || १४८ ||

अत सिद्धि मुण्डी च हारभ्रतिलकुलीश्वरः |

प्. ६५)

इत्यष्टकतत्वानां पदं तत्त्वमनुस्मृतम् || १४९ ||

मध्यमेके महाकालो केदारे भैरवेश्वरः |
इत्यष्टकसंज्ञायां अग्नितत्वे प्रकीर्तिताः || १५० ||

गया चैव कुरुक्षेत्रं नागलोचनखस्तथा |
विमलेशोष्टभासञ्च महेन्द्रो हि महेश्वरम् || १५१ ||

इत्येवमष्टभुवनमाकाशतत्वकीर्तिताः |
चक्रद्वण्डो द्विरण्डश्च माकोटो मण्डलेश्वरः || १५२ ||

कालाञ्जनश्शङ्कुकर्ण समूलेश्वर इति स्मृताः |
इत्येवमष्टभुवनं अंकारे तु स्थितं भवेत् || १५३ ||

पैशाचं राक्षसं याक्षं गान्धर्वमैन्द्रमेव च |

प्. ६६)

सौमं शैलब्रह्मणञ्च इत्यष्टौ बुद्धिके स्थितम् || १५४ ||

अकृतञ्च कृतञ्चैव भैरवं ब्राह्मवैष्णवम् |
कौमार औमकञ्चैव श्रीकण्ठमिति कथ्यते || १५५ ||

इति योगाष्टकर्तव्यं गुणप्रकृतिरुच्यते |

एवं नव सप्तकानि |

एकविंशति पदं मध्ये महेश्वरपराक्रमान् || १५६ ||

शषर्व | शिवनिधनो भव | निधने | अनिधन | ओंभुवः धू धू धू | ना ना ना ना | अनादे | अभस्म | अधूम 
| अग्निरूप | अरूप अनग्निज्योति | ज्योति तेज | तेजस्तेज प्रथम प्रथम | अरूपिन् महेश्वर | पदादारभ्यरूपी | 

प्. ६७)

अनन्तादि एवं पञ्चविधमध्वानं षष्ठया प्रतिष्ठा कलाव्याप्तं सञ्चिन्तयेदिति षड्विधाध्वा व्याप्तिविद्या 
कलाया पुनः पुरुषरागविद्या कालाग्नि नियति मायानि तत्वानि सप्त | वर्णा घकारान्ता मन्त्रा अघोरशिवाः | 

भुवनानि सप्तविंशतिः | वामभीमतूग्रभुव इश एर वीर इति पुरुषं प्रचण्ड उमापतिः | अजः 
अनन्तश्चैकवीरक इति भुवनपञ्चकम् | रागक्रोधः चण्डेशविद्यायां ज्योतिसंवर्तकालायां 
सूकारञ्चान्तकोन्ययतम् | एकवीरशिखाकाले महातेजं वा महादेवं भुवश्चोद्भव एकपिङ्गलः एकेक्षण 
ईशानः |

प्. ६८)

अङ्गुष्ठमात्र इति मण्डलेश्वराष्टकमाया एवं भुवनानि देवतस्नानानि पदानि विंशतिः | व्यापिन्यव्यापिन् | 
व्योमिन्यव्योमिन् | अचेतनचेतनापरमेश्वर परायज्योतीरूपाय सर्वयोगाधिकृताय अनिधनाय गोप्त्रे गुह्यातिगुह्याय 

ओन्नमो नमः | सद्योजातमूर्तये व्योमदेवगुह्याय अघोरहृदयाय तत्पुरुषाय वक्त्राय ईशानमूर्ध्नाय 
सर्वप्रभवेऽधिपाय ओन्नमः | ध्यानाहाराय इति व्यापिनासिध्यानाहारान्तानि एवं एवं पञ्चविधं अध्वा 
विद्याकलाव्याप्तं शान्तिकलायां पुनः | शुद्धविद्याचैश्वर सदाशिवशिवाख्ये तत्वत्रयम् |

प्. ६९)

वर्णास्त्रयो खगकां मन्त्रात्पुरुषकवच प्रभुवनान्यष्टादश | नामा ज्येष्ठा रुअद्री कराली कलविकरणी | 
बलप्रमथिनी सर्वभूतदमनी मनोन्मनीति | भुवननवकं शुद्धविद्याया |

अनन्तेशश्च सूक्ष्मश्च शिवोत्तमश्च एकनेत्रकः |
एकरुद्रस्त्रिमूर्तिश्च श्रीखण्डश्च शिखण्डिनः || १५७ ||

भुवनाष्टकमीश्वरतत्वे | सदाख्यं सदाशिवेति भुवनानि पदान्येकादश | नित्ययोगिने योगपीठसंस्थाय 
ध्रुवाय शिवाय सर्वव्यापिने व्योमाय रूपाय व्योमव्यापिने मित्ययोगिने आदिव्योमव्यापिने एतानि पदानि |

प्. ७०)

एवं पञ्चविधम् | षड्विधानमषड्विधात्य शान्तिकला व्याप्तसञ्चिन्तयेदिति सड्विधाध्वव्याप्तिः | 
शान्त्यतीतकलायां पुनश्शिवतत्त्वम् | वर्णाष्षोडश स्वरा विसर्गाद्या अकारान्ताः | शिवेशानामस्त्रम् 
मन्त्रं भुवनानि पञ्च दश | निवृत्तिश्च प्रतिष्ठा च विद्याशान्तिस्तथैव च | शान्त्यतीते बिन्दुकला 
भुवनानि | ईलिका दीपा रोचिका मोचिका ऊर्ध्वगामी | नीतिनादकला भुवनानि विपिनी व्योमरूपाऽनन्त अनाथा 
अनाश्रितेति शक्तिकलाभुवनानि व्योमव्यापि मन्त्राद्योत कृतपदमित्येवमध्वपञ्चकम् 

प्. ७१)

शान्तिकलाव्याप्ति भावयेदिति षड्विधाऽध्व व्याप्तिः | एवमेव मातृषडध्वव्याप्ति व्याख्याता | तत्र 
कलापञ्चतत्वानि षट्त्रिंशत् | वार्णाः पञ्चाशत् मन्त्र एकादश | भुवनानि चतुर्विंशत्यधिकशतद्वयम् | 

पदान्येकाशीतिः | एवं षडध्वा ज्ञानसंपन्नो मुच्यते | पाशबन्धनान्मोचयति |

पदाध्वो कुसिरामांस शुक्लं मज्जास्थितत्वगः | 
सदाशिवषडध्वात्मा तस्य प्राणशिव स्मृतः || १५८ ||

हृदयाद्यङ्गसंपूर्णो ध्याने सकलरूपधृक् |
कुन्देन्दुस्फटिकाभासां जटामकुटमण्डितम् || १५९ ||

पञ्चमूर्ध्ना पञ्चवक्त्रं नेत्रपञ्चदशैर्युतम् |

प्. ७२)

सर्वाभरणसंयुक्तं दशदोर्भिस्समन्वितम् || १६० ||

शूलं परशुखड्गञ्च वज्रञ्चाभयदक्षिणे |
पाशं नागाङ्कुशञ्चैव घण्टां वह्निञ्च वामके || १६१ ||

सद्यन्तु क्षीरसदृशं वामं रक्तनिभं भवेत् |
अघोरमञ्जनप्रख्यं पुरुषं कुङ्कुमप्रभम् || १६२ ||

शुद्धस्फटिकवर्णाभमीशानं मुखमुच्यते |
ईशानं कनकं वर्णं वामं मुखमिति स्मृतम् || १६३ ||

दिव्यांबरधरं देवं दिव्यपुष्पैरलङ्कृतम् |
दिव्यगन्धानुलिप्ताङ्गं शान्तरूपं स्मिताननम् || १६४ ||

स्थितमासीन शयन लिङ्गाकृतिवशान्नयेत् |

प्. ७३)

वर्तमानस्थितं लिङ्गमासीनन्तु शिवाधिकम् || १६५ ||

त्रैराशिकं शयनं ज्ञेयं समखण्डत्त्रिकं महान् |
चतुर्विंशदङ्कृतं * * तुं गमयो ब्रह्मभागं ईशं पुनर्मध्यमे | विष्णुभागं वत्सरञ्च नवांशं 
शिवांशं भवेद्व्यर्धमाम् |

समभागं ब्रह्मविष्णुं शिवभागाधिकं तथा || १६६ ||

शिवाधिकमिति प्रोक्तं समखण्डसमं भवेत् |
एकत्त्रिंशति भागेन दशैव ब्राह्मवैष्णवम् || १६७ ||

रुद्रारुद्रमिति प्रोक्तं त्रिराशिकमिति स्मृतम् |
स्वायंभुवादि लिङ्गानां समाकारं स्थितं भवेत् || १६८ ||

प्. ७४)

स्थूलमूलं कुशाग्रन्तु आसीनन्तु प्रवक्ष्यते |
कुशमूलन्तु स्थूलाग्रं शयनन्तूपपद्यते || १६९ ||

त्रिकर्महान्मध्यस्थूललिङ्गानामाकृतिः स्मृताः |
पीठे शक्तिं समावाह्य तत्र रू * * पठ्यते || १७० ||

उपानं पादमेकं स्यात् जगतीजङ्गमुच्यते |
कुमुदं कुक्षिरित्याहुः बाहुभ्यां कंपमेव च || १७१ ||

कर्णं कर्णमिति प्रोक्तं अधरेऽधर पट्टिका |
महापट्टिमुखं ज्ञेयकृतवारीशिरस्तथा || १७२ ||

मन्त्रोद्धारे स्मरेन्मन्त्री द्विनेत्रा द्विभुजान्विता |
रक्तवर्णं स्त्रिभङ्गाङ्गी चित्रवर्णेन वेष्टिताम् || १७३ ||

प्. ७५)

सर्वाभरणसंपूर्णां पीनोरुजघनस्तनम् |
नूपुरा पादजाला च उदरबन्धनसंयुतम् || १७४ ||

सुमुखाङ्गश्च पुष्पाभ्यां कोशालक विभूषिताम् |
पद्मोत्पलधरां देवीं वरदाभयपाणिनीम् || १७५ ||

एवं ध्यात्वा सुपीठे तु गौरी देहं विचिन्तयेत् |
षड्विंशति कलाह्येते गौरी देहे तु विन्यसेत् || १७६ ||

अकारादि क्षकारान्तं पूर्ववद्विन्यसेत्क्रमात् |
वृत्तपीठे स्थितो योगी गौरी आसनं भद्रपीठके || १७७ ||

शयनं भद्रपीठे स्यादन्येषु च वरावरा |
एवं ध्यात्वा तु मन्त्रज्ञः सर्वपीठविशेषतः || १७८ ||

प्. ७६)

अग्नौ निर्-ऋतौ वाऽपि स्थित्वा देवं प्रपूजयेत् |
हस्ताधिकप्रमाणे तु स्थित्वा देवं प्रपूजयेत् || १७९ ||

हस्ताधीनन्तु लिङ्गानां सुखाधीनं सुपूजयेत् |
आधारस्वमधिष्ठानं म पूर्वं मणार्हकम् || १८० ||

विशुद्धमाज्ञा स्थितं स्थानमित्युक्ते आधारशक्तयः |
आधारं गुदमित्युक्तस्वाधिष्ठानन्तु लिङ्गकम् || १८१ ||

अर्णपूर्णं व्यन्नाभिमध्यस्तं हृदये अणर्हतं तथा |
पुष्पेषु गन्धवत् ज्ञेयं तिलेषु तैलवत्तथा || १८२ ||

कर्णदेशे विशुद्धन्तु आज्ञामद्विति कीर्तितम् |

प्. ७७)

आधारमासनं प्रोक्तमाधेयं परमाश्शिवम् || १८३ ||

नादलिङ्गमिति प्रोक्तं बिन्दुपीठमिति स्मृतम् |
न शिवेन विना शक्तिः न हितश्शिवः || १८४ ||

देहे च प्राणवच्छक्ति तस्माद्युक्तं प्रपूजयेत् |
शिवशक्तिस्तु संयोगात् अन्यरूपस्य चोद्भवम् || १८५ ||

आधारशक्तिर्यथा रूपं तद्रूपञ्च मनोन्मनी |
पुष्पेषु गन्धवत् ज्ञेयं तिलेषु तैलवत्तथा || १८६ ||

मनोन्मनाशिवसंयोगात् सदाशिवगौर्युद्भवम् |
सदाशिवगौरिसंयोगात् महेशो महानिचोद्भवम् || १८७ ||

महेशो नाममित्याहुः नृत्तमूर्तिरिति स्मृतम् |

प्. ७८)

महेशो भवानिसंयोगादुमारुद्रसमुद्भवम् || १८८ ||

विष्णुश्री भूमिसंयोगात् ब्रह्माङ्गौ शिवगायत्रिकम् |
ब्रह्मासरस्वति संयोगात् दिती अदिति संभवम् || १८९ ||

ब्रह्मासावित्रिसंयोगात् दिति वेधा समुद्भवम् |
अदिती अजसंयोगात् आदित्यादि समुद्भवम् || १९० ||

द्वादशादित्यसंयोगात् एकादश गुणान्विता |
त्रयस्त्रिंशद्देवता ह्येते स्वर्गलोकाधिवासिनः || १९१ ||

इति धाता श्रुसंयोगाद्दान वा रक्षि चोद्भवम् |
आदित्यसंसृता काले उषादेवि समुद्भवम् || १९२ ||

आदित्या उषसंयोगान्मनुब्रह्मा समुद्भवम् |

प्. ७९)

दानवा रक्षसंयोगाद्राक्षसो यक्षिसंभवम् || १९३ ||

मनुब्रह्मादिसंयोगात् स्रष्टा पाशस्तु जन्यते |
स्रष्टा पाशस्य संयोगात् पक्षिजातस्तु संस्मृता || १९४ ||

राक्षसो यक्षिसंयोगात् सर्पा अमृतसंस्मृताः |
सर्पो अमृतिसंयोगात् सरीसृपवृक्षसंभवम् || १९५ ||

सरीसृपवृक्षसंयोगात् वृक्षाणां सुस्मृता स्मृतम् |
एवन्नरो मृगञ्चैव पशुपक्षिसरीसृपम् || १९६ ||

वृक्षाणामेव सर्वेषां यथाक्रमेण संस्मृताः |
महादव्यक्तसंज्ञातं व्यक्तादाकाशसंस्मृता || १९७ ||

आकाशाद्वायुसंज्ञातं वायोरग्निश्च संस्मृता |

प्. ८०)

अग्नेरापसमुद्भूतं आपः पृथिवी संस्मृता || १९८ ||

पृथिव्यप्तेजोवायुराकाशसमवायं प्रणतो स्थितम् |
तस्य प्राणस्य विहितं घटाकाशमुदीरितम् || १९९ ||

घटञ्चेदस्य काले तु आकाशवत्प्रणतोस्थितम् |
सर्वप्राणिस्तु जननं सर्वप्राणिलयं तथा || २०० ||

आकाशवल्लिङ्गमित्याहुः वायुना लिङ्गमुच्यते |
लिङ्गात् प्रापणोदर्शं गशब्दात् गमनं स्मृतम् || २०१ ||

सर्वप्राणिस्तु गमनं सर्वप्राणिलयं भवेत् |
लिङ्गानामिति प्रोक्तं तल्लिङ्गं पूजयेत्सदा || २०२ ||

गर्भाकारगृहैर्युक्तं पूजयेत्तु सदाशिवम् |

प्. ८१)

तत्वानामादितत्त्वन्तु शिवतत्त्वमिति स्मृतम् || २०३ ||

द्वितीयं शक्तितत्वन्तु तृतीयं सदाशिवं स्मृतम् |
चतुर्थमीशतत्त्वन्तु शुद्धविद्यादिपञ्चमम् || २०४ ||

शुद्धतत्त्वमिदं प्रोक्तं शिवतत्वादि पञ्चकम् |
इच्छाज्ञानक्रियाशक्तिः शिवलीला इति स्मृतम् || २०५ ||

क्रियाख्य शक्त्योनापकर्षोत्कषयोरहपञ्च तत् |
सदाशिवमिति ख्यातं इच्छाशक्त्योस्तु जन्यते || २०६ ||

कल्पज्ञानक्रियाधिक्यमीशतत्वमिति स्मृतम् |
अल्पज्ञानं क्रियाहीनं विद्यातत्वमिति स्मृतम् || २०७ ||

विद्यारुद्रमिति ख्याता शुद्धतत्वन्तु पञ्चधा |

प्. ८२)

एयाद्यवनिपर्यन्तं तत्वलक्षणमुच्यते || २०८ ||

मायायां कालसंभूमेः मायायां नियतं स्मृतम् |
मायायाः कालसंभूतं शुद्धविद्यामिति स्मृतम् || २०९ ||

तत्कालवियासंभूति विद्याद्रागविनिर्गतम् |
रागादव्यक्तजननं व्यक्तात् गुणसंस्मतम् || २१० ||

तद्गुणं त्रिविधं प्रोक्तं सात्विकादि महागुणम् |
सात्विकं राजसञ्चैव तामसं क्रमता स्मृतम् || २११ ||

गुणेन बुद्धिसंज्ञातः बुद्ध्याद्धंकारसंस्मृता |
चेतसोऽहङ्कारजं न्यस्तं * इत्यभिधीयते || २१२ ||

ततो वैरिकामहङ्कारात् बुद्धीन्द्रियं प्रसूयते |

प्. ८३)

भूतादिकमहङ्कारा तन्मात्रपञ्चसंभवम् || २१३ ||

मन इन्द्रियमात्रान्त महङ्कारेषु जन्यते |
यथा जातमिदं सर्वं तथा लयं प्रकीर्तितम् || २१४ ||

मायाद्यवनिपर्यन्तं तत्तल्लक्षणमीरितम् |
सर्वेषामपि तत्त्वानां शिवजन्मं ततो लयम् || २१५ ||

नादबिन्दुकलालातैः सदाशिवमिहाश्रिता |
तदेव वेतनावर्ग सदाशिवसमायुतम् || २१६ ||

तदेव वर्गमित्युक्तमचेतनमिति स्मृतम् |
अनन्तेशादि विद्येशानीशतत्वविनिर्गतम् || २१७ ||

मन्त्रमर्थमिदं सर्वं विद्यातत्वे तु संभवम् |

प्. ८४)

एवमेव प्रकारेण तत्वानामुद्भवं स्मृतम् || २१८ ||

एवमेव गृहीतान्तु शिवलिङ्गार्चनं कुरु |
अज्ञानिस्पर्शने लिङ्गं सर्वदोषमिति स्मृतम् || २१९ ||

तस्मात्सर्वप्रयत्नेन ज्ञानपूजां समाचरेत् |
उदितो तेन संस्पृष्टं सर्वसंपत्सुखावहन् || २२० ||

अस्तमयोदित स्पृष्टं यथा लाभं प्रकीर्तितम् |
अस्तमयास्तमनं स्पृष्टं सर्वदोषमिति स्मृतम् || २२१ ||

उदितास्तमयामन्त्र शिवमन्त्रेण पूजयेत् |
अध्यात्मशिवसंस्थानि अध्वामाश्शिवपूजयेत् || २२२ ||

भगमध्ये स्थितं लिङ्गं लिङ्गमध्ये स्थितं भगम् |

प्. ८५)

सदाशिवासनं लिङ्गं लिङ्गमासनपिण्डिका || २२३ ||

पिण्डिकासनभूमिस्थं देशिकध्यानमासनम् |
एवं सन्ध्या तु मनसा पराशक्तिस्तु जन्यसे || २२४ ||

अंबी चैव गुणांबी च गङ्गा गौरी उमांबिका |
ईशानस्यांबिका ज्ञेया तत्पुरुषस्य गणांबिका || २२५ ||

गङ्गां वाममुखा शक्तिः गौरीशक्तिस्तु शक्तिभिः |
अघोरे ऊर्मिका ज्ञेया शक्तिरित्यभिधीयते || २२६ ||

चन्द्रार्कनाशेयजनं सर्वसंपत्सुखावहम् |
संक्रान्ते विषुवे पूजा न कर्तव्या कदाचन || २२७ ||

अर्केन्दुवारिता पूजा निष्फलन्त्विति कीर्तितम् |

प्. ८६)

निर्माल्यन्तु विसर्जाथ लिङ्गपीठञ्च वारिणा || २२८ ||

शोधितान् क्षालितांश्चैव पुनः पुष्पन्निधापयेत् |
लिङ्गशुद्धिरिदं प्रोक्तं मन्त्रशुद्धिमतः शृणु || २२९ ||

पञ्चब्रह्मशिवाङ्गञ्च क्षुरिकापाशुपदास्त्रकम् |
व्योमव्यापि शिवाख्यञ्च शक्तिमन्त्रञ्च पाणिकम् || २३० ||

गायत्रीञ्चैव सर्वैषां श्रीसूक्तञ्च तथैव च |
विद्येश्वरगणेशञ्च दिक्पालकदशायुधम् || २३१ ||

दशाक्षरं गूढाक्षरं परिवारद्वारपालकम् |
श्रीसूक्तं पवमानञ्च पुरुषसूक्तं त्र्यंबकम् || २३२ ||

ब्रह्मसूक्तं विष्णुसूक्तं गौरीगायत्रीमन्त्रकम् |

प्. ८७)

अरिणन्त्वरिणं रुद्रञ्च ज्येष्ठासोमं तथैव च || २३३ ||

विकर्णं जातवेदञ्च देवस्यत्वेति मन्त्रतः |
दुर्गासूक्तमुमासूक्तं परिवार द्वारपालकम् || २३४ ||

गाणपत्यं स्कन्दमन्त्रं सूर्यमन्त्रं सरस्वती |
अन्यत्सर्वेषु देवानां पूजासमुद्धरेत् || २३५ ||

आलयान्तर्गतं लिङ्गं लिङ्गस्यान्तर्गतं शिवम् |
कुंभमध्ये तु संस्थाप्य किं लिङ्गे न्यासयेच्छिवम् || २३६ ||

यथा कुण्डतलञ्चाग्नि तथा विहरिणा ज्वला |
प्राणप्रकृतिसंबन्धं लिङ्गं जङ्गमथान्यसेत् || २३७ ||

यत्र पूजाहतो मन्त्र तन्त्रमन्त्रं समुच्चरेत् |

प्. ८८)

उमास्कन्दादिदेवानां तस्य लीलान्तु भावयेत् || २३८ ||

स्थितञ्च नृत्तमूर्तिञ्च शयनं किं समर्चनम् |
आचार्यं मनसा ध्यात्वा आसनं संप्रकल्पयेत् || २३९ ||

तस्य रूपेण संपूज्य तत्र मन्त्रं समुच्चरेत् |
ओङ्कारादि नमोन्ताश्च मन्त्रान् समुद्धरेत् || २४० ||

पञ्चशुद्धिक्रमं ज्ञात्वा पश्चादेव समुच्चरेत् |
मुखमण्डलद्वारेषु द्वारपालान् समर्चयेत् || २४१ ||

कृताञ्जलिपुटस्तिष्ठन् तत्स्थले नन्दिकेश्वरम् |
दक्षिणे तुं महाकालो पूर्वद्वारे प्रकीर्तिताः || २४२ ||

नन्दिसूचिमुखो हस्तकृताञ्जलिश्च दक्षिणम् |

प्. ८९)

दण्डधारी नागधारी वामहस्तप्रकीर्तितम् || २४३ ||

हलपद्माञ्जली चैव दक्षिणे कालहस्तकम् |
दण्डाधराञ्च मुद्राञ्च वामहस्तञ्च कालकम् || २४४ ||

वामपादञ्च दण्डाध्वकुञ्चितं दक्षिणस्थितम् |
किञ्चित्त्रिभङ्गिगङ्गायां वामपादस्तु कुञ्जितम् || २४५ ||

करण्डमकुटोपेतं करालं वक्त्रदंष्ट्रकम् |
त्रिणेत्रं चतुर्भुजञ्चैव रुद्रभावसमन्वितम् || २४६ ||

कटिसूत्रोदरबन्धञ्च यज्ञोपवीति नागभाक् |
कुण्डलक्षणसंयुक्तं पद्मपीठोपरि स्थितम् || २४७ ||

गन्धपुष्पादिभिः पूज्य स्वनामेनैव देशिकः |

प्. ९०)

नन्दीशं रक्तवर्णं स्यात् कलं वैष्णववर्णकम् || २४८ ||

सर्वाभरणसंयुक्तं उग्ररूपन्तु ध्याययेत् |
अथवाऽन्यप्रकारेण हस्तरूपञ्च वक्ष्यते || २४९ ||

नन्दीशंश्यामवर्णञ्च द्विहस्तं परसंयुतम् |
परशुं वामहस्तन्तु दक्षिणे वेणुदण्डकम् || २५० ||

नन्दीशः कुङ्कुमाभस्तु परशुं वेणुदण्डयुक् |
द्विनेत्रौ त्रिभुजौ चैव नन्दिकालवधो पुनः || २५१ ||

पूर्वद्वारे स्थितो यत्र नन्दिकालौ महात्मनौ |
अनन्तं पशुपतिञ्चैव दक्षिणद्वारपालकौ || २५२ ||

अनन्तो रक्तवर्णस्तु वज्रायुधसमन्वितम् |

प्. ९१)

पशुपतिं नीलवर्णस्तुं शक्तिहस्तोग्रलोचनाः || २५३ ||

पश्चिमद्वारपालौ तु सिण्धिमुण्डिं तथैव च |
सिन्धी धुरे वा पाहं खगहस्तोग्रदंष्ट्रकम् || २५४ ||

मुन्दि कुन्देन्दुवर्णन्तु भिन्धि सालयुतस्तथा |
विजयञ्चैव भृङ्गीशा उत्तरद्वारपालकौ || २५५ ||

विजयश्चेन्द्रगोभागं शूलहस्ते भयङ्करः |
भृङ्गीशो भृङ्गवर्णस्तु क्षुरिकायुधहस्तयुक् || २५६ ||

त्रिभङ्गी कुञ्चिकं पादमुग्रदंष्ट्रसमन्वितम् |
प्रासादमण्डपद्वारे द्वारे चैव प्रकीर्तिताम् || २५७ ||

गोपुरद्वारदेशेषु भूताकाराणि कारयेत् |

प्. ९२)

संवृत्तञ्च श्रियावृत्तं कुण्डोदरं बृहोदरम् || २५८ ||

सिंहमुखं गजमुखञ्चैव एकपादस्त्वधोमुखम् |
श्वेतश्यामनिभं सर्वं खड्गहस्तसमन्वितम् || २५९ ||

केचिच्छूलायुधञ्चैव द्वारे द्वारेषु भूतकाः |
प्रकारगोपुराह्येव चतुर्द्वारेषु कल्पितम् || २६० ||

शङ्खवर्णं कालकष्टं मण्टपद्वारकल्पितम् |
अभयं शूलहस्तञ्च द्विनेत्रं श्यामवर्णकम् || २६१ ||

वानरमुखमश्वमुखमुखनृत्तमण्टपभूतकाः |
प्राकारगोपुराह्येव चतुर्द्वारेषु कल्पितम् || २६२ ||

बहिर्गोपुरद्वाराणि भूतमेवं प्रचक्ष्महे 

प्. ९३)

ऊर्ध्वपादं विरूपाक्षं कलङ्कं वक्रपादकम् || २६३ ||

वामनं गलकञ्चैव दण्डपालमहाबलम् |
महागोपुरद्वारेण वेणुदण्डधरा स्मृताः || २६४ ||

सर्वेषां द्वारपालेन तीर्वादग्ने प्रकल्पयेत् |
श्यामं पीतनिभञ्चैव शूलायुधञ्च ताशयुक् || २६५ ||

द्विनेत्राद्विविधाश्चैव द्वारे द्वारे च भूतकाः |
पश्चिमानालयद्वारे सुलभं सुमुखं न्यसेत् || २६६ ||

श्वेतं पीतनिभञ्चैव वेणुदण्डधरान्विता |
सर्वेषां द्वारपाले तु पुंस्त्वन्तु प्रकल्पयेत् || २६७ ||

स्त्रीद्वारे स्त्रीत्वमेव स्याद्यथा क्रमेण प्रकल्पयेत् |

प्. ९४)

द्वारस्थान् प्रथमं यष्ट्वा द्वारपाला द्वितीयकम् || २६८ ||

वृषभादित्तृतीयन्तु इन्द्रादिस्तु चतुर्थकम् |
पञ्चमं भद्रपीठन्तु इत्येवं बहिरावृतम् || २६९ ||

यत्र यत्र मुखद्वारं कवाटाभ्यान्तु देशिकः |
तत्र तत्र विशेषेण सप्तदेवान् समर्पयेत् || २७० ||

ऊर्ध्वाधस्कन्दपट्ट्याञ्च विघ्नेशं पूजयेद्बुधः |
गङ्गाञ्च यमुनाञ्चैव श्रीदेवीञ्च सरस्वतीम् || २७१ ||

दक्षिणे दक्षिणे चैव यथा क्रमं यजेद्बुधः |
भुवङ्गञ्च पतङ्गञ्च योगद्वयमिहोच्यते || २७२ ||

विमलञ्च सुबाहुञ्च पूजयेत्तु कवाटयोः |

प्. ९५)

विमलं दक्षिणे पूज्य सुबाहुं वामके यजेत् || २७३ ||

स्वनामात्रेण मन्त्रेण पूजयेत्तु विशेषतः |
वृषादिबलिपीठान्तं परिवारं प्रपूजयेत् || २७४ ||

पूर्वे तु वृषभं पूज्य तीक्ष्ण शृङ्गाय मन्त्रतः |
आग्नेययां दुर्गं संपूज्य कात्यायनीति मन्त्रतः || २७५ ||

दक्षिणे सप्तमात्रश्च वर्णवाहनछिन्नधृक् |
स्वनामाद्यक्षरेणैव पूजयेत्तु विशेषतः || २७६ ||

पूर्वे तु वीरभद्रञ्च विघ्नेशं पश्चिमे न्यसेत् |
वीरभद्रञ्च विघ्नेशं सप्तमात्रञ्च पूजयेत् || २७७ ||

नै-ऋत्यां गणेशं संपूज्य गणानां त्वेति मन्त्रतः |

प्. ९६)

वारुणे सुकुमारन्तु सुब्रह्मण्याय मन्त्रतः || २७८ ||

वायव्ये ज्येष्ठ संपूज्य काकध्वजाय मन्त्रतः |
सौम्ये विष्णुं समभ्यर्च्य इदं विष्ण्वीति मन्त्रतः || २७९ ||

ऐशान्ये चण्डमभ्यर्च्य चण्डेश्वराय मन्त्रतः |
इन्द्रादिलोकपालांश्च वर्णवाहनचिह्नधृक् || २८० ||

स्वनामाद्यक्षरेणैव पूर्वादीनि प्रदक्षिणम् |
अस्त्रं संपूजयेत्तत्र बालयौवनदेवतान् || २८१ ||

आमोदञ्च प्रमोदञ्च प्राङ्मुखोदङ्मुखस्तथा |
अविघ्नं विघ्नकर्तारौ बलिपीठे तु पूजयेत् || २८२ ||

भूतपीठस्य चाग्रे तु चन्द्रपीठन्तु कल्पयेत् |

प्. ९७)

आग्नेयादीशपर्यन्तं स्वस्वस्थाने तु पूजयेत् || २८३ ||

अतः मण्डलबाह्ये वा भित्यंभ्यन्तरकेऽपि वा |
इन्द्रादिलोकपालांश्च पूजयेत्तु विशेषतः || २८४ ||

द्वारस्योत्तरपार्श्वे तु ब्रह्माणं पूजयेद्बुधः |
पितामहोनयोर्मध्ये अस्वरो गण एव च || २८५ ||

वरुणवायव्ययोर्मध्ये पूजयेत्सप्तरोहिणी |
याम्ये नै-ऋतयोर्मध्ये मुनीनां पूजयेद्बुधः || २८६ ||

वायव्यसोमयोर्मध्ये अष्टवस्त्रं च पूजयेत् |
उत्तरैशानयोर्मध्ये रुद्रैकादश पूजयेत् || २८७ ||

द्विप्रकारेऽथवा यत्र त्रिप्रकारेऽथवा पुनः |

प्. ९८)

एकप्रकारे स्थानन्तु उक्तस्थाने तु पूजयेत् || २८८ ||

उक्तस्थाने तु संपूज्य बलिपीठं तथोच्यते |
बलिपीठं ततः कृत्वा चतुर्दिक्षु विशेषतः || २८९ ||

बाह्याभ्यन्तरतः पीठं पूर्वद्वारे तु विन्यसेत् |
अभ्यन्तरे मृतपीठं बाह्यपीठं पिशाचकम् || २९० ||

यक्षाणां दक्षिणे पीठं राक्षसानान्तु पश्चिमे |
गन्धर्वाणान्तु सौम्ये तु मध्यमं पूर्वपश्चिमे || २९१ ||

अधमन्तूग्रमेवन्तु अधिपाभ्यन्तरे बुधः |
स्वनामाद्येन मन्त्रेण ओङ्कारादि नमोस्तुते || २९२ ||

हुङ्कारेण तु मन्त्रेण महाघण्टान्तु ताडयेत् |

प्. ९९)

अस्त्रमन्त्रं समुच्चार्य पटं तत्राऽपि नीय च || २९३ ||

गर्भगेहं ततो प्राप्य गर्भद्वारे तु पूजयेत् |
दक्षिणे ज्ञानशक्तिं स्यात् क्रियाशक्तिन्तु चोत्तरे || २९४ ||

द्विभुजश्यामवर्णन्तु स्वनामे नैव पूजयेत् |
गर्भंगेहं ततः प्राप्य आसीनो वा स्थितस्तु वा || २९५ ||

शङ्खतोयस्य तन्मध्ये अमृतसुरभमुद्रया |
शिवमन्त्रं न्यसेत्पश्चात् गन्धपुष्पकुशैर्युतम् || २९६ ||

शक्तिरेवासकं प्रोक्तमाधारागमयोगतः |
चतुष्कोणं महासिंहमासनं पादनिर्मितम् || २९७ ||

चतुरश्रायतं प्रोक्तं स्नाने सिंहासनं भवेत् |

प्. १००)

योगासनं दशाग्रन्तु चित्रवर्णं सुशोभनम् || २९८ ||

दशाक्षरेण विन्यस्य पूर्वादीनि प्रदक्षिणम् |
चतुष्पादं महावृत्तञ्चतुर्वेदन्तु धारकम् || २९९ ||

गुणत्रयेण सञ्च्छाद्य चतुर्दिक्षु क्षुलिका न्यसेत् |
एवं योगासनं प्रोक्तं आवाहयेत्सदाशिवम् || ३०० ||

पूर्वोक्तलक्षणैर्युक्त सद्यमन्त्रेण वाहयेत् |
आवाहनासनं योगं स्नानं विमलमासने || ३०१ ||

पादौ पाद्यं हृदा दद्यादाचमनन्तु दापयेत् |
सिंहासनं ध्याययेन्मन्त्री अभिषेकं समाचरेत् || ३०२ ||

जलद्रोणीजलं ग्राह्य गण्डिकामभिषेचयेत् |

प्. १०१)

आढकं पूरितान् गन्धान् क्रमेण स्नापयेद्बुधः || ३०३ ||

आमलीफलचूर्णैश्च शिवास्त्रैरभिषेचयेत् |
पुष्टचूर्णेन चालिप्य देहं मर्दयेत् पुनः || ३०४ ||

स्नापयेत्तु शनैश्चैव क्रमेणैव तु पूजयेत् |
* * * गन्धपुष्पैश्च अपरेण तु अर्चयेत् || ३०५ ||

रजन्यालेपनं पश्चात् गन्धोदकैश्च पूजयेत् |
त्रिभारमुत्तमं प्रोक्तं द्विभारं मध्यमं स्मृतम् || ३०६ ||

अष्टद्रोणो धर्मज्ञेयं पूजयेत्तु जलं क्रमात् |
उशिरञ्चन्दनञ्चैव एवञ्चैव जयोपितम् || ३०७ ||

मन्त्रपुष्पञ्च मूर्ध्नेन मन्त्रं हविः प्रदापयेत् |

प्. १०२)

स्नानान्ते वस्त्रमावेष्ट्य आर्द्रवस्त्रं परित्यजेत् || ३०८ ||

वेदाध्ययनं चतुर्दिक्षु वाद्यगीतसमायुतम् |
पञ्चब्रह्मशिवाङ्गैश्च त्र्यंबकं विष्णुसूक्तकम् || ३०९ ||

ब्रह्मसूक्तं गौरिसूक्तं श्रीरुद्रं पवमानकम् |
षट्सूक्तवरुणञ्चैव त्वरितरुद्रमतः परम् || ३१० ||

स्वस्तिसूक्तञ्च सर्वेषां जपेत्संपूज्य कालके |
दशाक्षरेण मन्त्रेण हृदयेनैव विन्यसेत् || ३११ ||

पश्चादनन्तासन कल्प्याचार्चयेत्तु विशेषतः |
शक्तिबीजाङ्कुरनालं पश्चाद्धर्मादि विन्यसेत् || ३१२ ||

धर्मज्ञानञ्च वैराग्यमैश्वर्यञ्च ततः परम् |

प्. १०३)

वैराग्यं पीतभूतस्यादैश्वर्यं सितवारिणा || ३१३ ||

धर्मज्ञानञ्च वैराग्यमैश्वर्यं दिक्षु विन्यसेत् |
गुलका चतुर्युगा चैव पुरुषा न नपुंसका || ३१४ ||

श्वेतं रक्तं तथा पीतं कृष्णं तेषान्तु वर्णकम् |
ऐशान्ये तु शिरोयुग्मं पादयुग्मन्तु नै-ऋते || ३१५ ||

आग्नेययान्तु चतुष्पादं वायव्ये तु चतुष्पदा |
तस्योपरि न्यसेदेता नष्टौ विद्येश्वरान् क्रमात् || ३१६ ||

अनन्तरद्येकनेत्रान्तं पूर्वदिक्षु च विन्यसेत् |
ईशानं दिक्षु कोणेषु एकरुद्रादि विन्यसेत् || ३१७ ||

जपानि पञ्च कुञ्जानं बन्धूका शोककुङ्कुमम् |

प्. १०४)

पद्मनाभं जनाभञ्च विद्येशानान्तु वर्णकम् || ३१८ ||

त्रिणेत्रं चतुर्भुजं सौम्यं जटामकुटमण्डितम् |
वरदाभयहस्तञ्च कृष्णं परशुधारिणम् || ३१९ ||

एवं न्यस्त्वा विधानेनानन्तासनमिहोच्यते |
अनन्तासनेर्च्चयेदेवं गन्धपुष्पादिभिः क्रमात् || ३२० ||

अर्चितं राजितं मूर्ध्वं नालं पद्मं स कर्णितम् |
ऊर्ध्वे दलाष्टकोपेत केसरैश्च समायुतम् || ३२१ ||

ध्याने चैव समालोच्य शक्तिञ्चाष्टदलान्यसेत् |
वामाज्येष्ठा च रौद्री च पश्चिमोत्तरदक्षिणे || ३२२ ||

कालिञ्चैन्द्रे तु विन्यस्य कलविकरणिन्तु पावके |

प्. १०५)

बलविकरणिन्तु नै-ऋत्यां बलप्रमथिनीञ्च वायवे || ३२३ ||

सर्वभूतदमनीन्तु मनोन्मनीमीशके दिशि |
अतसीकुसमप्रख्या तु द्विनेत्री धारणी तथा || ३२४ ||

वामी ज्येष्ठी धूम्रवर्णी * * पाशमहाबला |
बलविकरणी कृष्णा परशुहस्तत्त्रिणेत्रिणी || ३२५ ||

बलप्रमथिनी देवी रक्तवर्णयुगायुधा |
सर्वभूतदमनी देवी गदाहस्ता सुगांबरी || ३२६ ||

शुद्धस्फटिकवर्णाभा मनोन्मनी चाक्षमालिनी |
एवं ध्यात्वा विधानेन गन्धपुष्पादिनार्चयेत् || ३२७ ||

सद्यमङ्कुरसंयुक्तं वामदेवस्तु नालकम् |

प्. १०६)

अघोरं दलसङ्कीर्णं पुरुषं कर्णिका भवेत् || ३२८ ||

ईशानं चैव पात्राणि पद्मलक्षणमीरितम् |
एवं पद्मासनं प्रोक्तं पश्चाद्वामेनाचमनं ददेत् || ३२९ ||

पवित्र हृदतन्त्रेण कवचेनोपवीतकम् |
गन्धं दद्यास्तु वामेन पुष्पमीशानमन्त्रकम् || ३३० ||

मकुटं कुण्डलञ्चैव कटिसूत्रोदरबन्धनम् |
शिखामन्त्रेण दातव्यं हारं हृदयमन्त्रतः || ३३१ ||

भूषणैर्हेमपुष्पञ्च दापद्धृदयेन तु |
स्वर्णतोरण स्वर्णपत्रं पत्रच्छेदफलान्वितम् || ३३२ ||

कवचेन तु दातव्यं चित्रवस्त्रेण वेष्टयेत् |

प्. १०७)

दुकूलवर्गदेवाङ्गैः कंबलं पञ्चवर्णकम् || ३३३ ||

सर्वाभरणसंयुक्तं पुष्पमाल्यैश्च शोभितम् |
धूपं दद्याद्यथा न्याययं क्रमेणैव विशेषतः || ३३४ ||

अगरुञ्चटवञ्चैव निर्यासं गुल्फलं तथा |
कर्पूरं कस्तूरिकाञ्चैव मधुसर्पिगुलैर्युतम् || ३३५ ||

सर्वगन्धसमायुक्तं धूपं दद्याद्यथाक्रमम् |
लिङ्गपीठं विशेषेण चन्दना लेपयेद्धृदा || ३३६ ||

कस्तूरीकर्पूरसंयुक्तं पेष्टयेल्लेपनं तथा |
तदूर्ध्वे वस्त्रमाभरणं पश्चाद्धूपं प्रदापयेत् || ३३७ ||

प्रच्छन्नपटमावर्ज्य महाघण्टान्तु ताडयेत् |

प्. १०८)

धूपं पूर्वेण दातव्यं घण्टानादसमन्वितम् || ३३८ ||

हस्तेन घण्टां संगृह्य शिखरं हस्तमायुतम् |
दक्षिणे धूपमादाय कपित्थं हस्तसंयुतम् || ३३९ ||

एवं धूपं प्रदातव्यमायमनन्तु दापयेत् |
पुष्पं हस्तेन संगृह्य पदाकावक्रसंयुतम् || ३४० ||

ऊर्ध्वादौ पञ्चमुखं दत्वा पश्चाज्जलन्तु दापयेत् |
दीपं दद्यात्तदन्ते तु घण्टानाद समन्वितम् || ३४१ ||

जलं दत्वा शङ्खपात्रेण हस्तद्वयसमन्वितम् |
पुष्पाञ्जलिः ततः कृत्वा सुरभिमुद्रां प्रदर्शयेत् || ३४२ ||

लिङ्गमुद्रां ततः प्राप्य नीराजनन्तु दापयेत् |

प्. १०९)

मुखवासं समायुक्तं भस्मं दद्यात्पञ्चमूलसु || ३४३ ||

ललाटं हृदयं नाभिं पादञ्चैव यथाक्रमम् |
बाहुद्वयौ च कर्णौ च वृषङ्गी वा समायुतम् || ३४४ ||

अथवाऽन्यप्रकारेण अष्टत्त्रिंशत्कलान्वितम् |
भस्मं दत्वा विशेषेण तथा षोडश सन्धि वा || ३४५ ||

हस्तं प्रक्षाल्य तत्काले तथा गौरी सुपूजयेत् |
सकलानन्ततः पश्चात् अनोक्तक्रमेण तु || ३४६ ||

लिङ्गानामर्चनान्ते तु पञ्चावरणपूजयेत् || ३४६ १/२ ||

ब्रह्माङ्गकानां प्रथमावरणं स्याद्विद्येश्वराणां च गणेश्वराणाम् |

प्. ११०)

दिक्पालकानाञ्च दशायुधानामीशस्यपञ्चावरणं क्रमेण || ३४७ ||

प * * वरणमिति प्रोक्तं तत्तद्देशेषु विन्यसेत् || ३४८ ||

शुक्लं रक्तं तथा पीतं कृष्णाभं क्षीरसन्निभम् |
सद्यादि ब्रह्मवर्णा स्यात्त्रिणेत्रश्च चतुर्भुजा || ३४९ ||

टङ्कशूलसमायुक्तामभयं वरदान्वितम् |
शान्तमीशानमित्युक्तं अन्ये रौद्रा इति स्मृताः || ३५० ||

हृदयश्शिरश्शिखाकवचमस्त्रनेत्रसंयुतम् |
षडङ्गैश्च समभ्यर्च्य ब्रह्माङ्गं पूजयेत्ततः || ३५१ ||

जपनीलञ्चक्रबन्धुकाशोक कुङ्कुमम् |

प्. १११)

पद्मनाभं जनाभञ्च विद्येशानाञ्च वर्णकः || ३५२ ||

त्रिणेत्रं चतुर्भुजं सौम्यं जटामकुटमण्डितम् |
वरदाभयहस्तञ्च कृष्णापरशुधारिणम् || ३५३ ||

एवं लक्षणसंयुक्तं विद्येशानं सुपूजयेत् |
शुद्धकाञ्चनवैडूर्यं पद्मरागसमप्रभम् || ३५४ ||

मरतकं बिसनीपत्रं शरदामृगसन्निभम् |
रजतं रक्तवर्णञ्च गणेशानां तु वर्णकम् || ३५५ ||

पूर्वोक्तलक्षणैर्युक्त गणेशानान्तु पूजयेत् |
श्वेतं रक्तं तथा पीतं कृष्णं शुक्लञ्च धूम्रकम् || ३५६ ||

रजतं शुक्लनिभञ्चैव अतिबालान्निभं भवेत् |

प्. ११२)

तत्तदायुधवर्णन्तु तत्तद्रूपसमायुतम् || ३५७ ||

जङ्गमं माहिषं सिंहमेगं कूर्ममृगं तथा |
ऋषभवाहनमेतेषां तत्तद्वाहनमेव च || ३५८ ||

पञ्चावरणपूजानां गन्धपुष्पसमायुतम् |
पञ्चावरणं संपूज्य पश्चाद्धूपं ददेद्बुधः || ३५९ ||

धूपदीपञ्च पुष्पञ्च तालवृन्तञ्च चामरम् |
व्यञ्जरं दर्पणञ्चैव हृदयेन प्रदापयेत् || ३६० ||

सकलाधारणं पश्चान्मन्त्रगेयसमन्वितम् |
सकलार्चनकाले तु पञ्चमावरणं विना || ३६१ ||

पश्चाद्विमलासनं कल्प्य भोजासनमेव तु |

प्. ११३)

वृत्तन्तु विमलं प्रोक्तं शुद्धस्फटिकसन्निभम् || ३६२ ||

गुणांबिका उत्तरेन्यस्य ऐन्द्रञ्चैव महातपम् |
ततो गौरी च याद्यायां वारुणे तु प्रदापयेत् || ३६३ ||

पीतं रक्तं तथा श्वेतं कृष्णं तेषान्तु वर्णकम् |
द्विनेत्राञ्चारुवदनां पीनोन्नतपयोधराम् || ३६४ ||

चतुर्दिक्षु च संस्थाप्य गन्धादीनां समर्चयेत् |
विमलासनस्य चोर्ध्वे तु सदाशिवन्तु ध्यानयेत् || ३६५ ||

नैवेद्यविधिमार्गेण हविर्देवेच्छ दापयेत् |
एवं मानसमाख्यातं तत्तत्काले तु कल्पयेत् || ३६६ ||

आवाहनासनं योगस्नाने सिंहासनं भवेत् |

प्. ११४)

अर्चने अनन्तपद्मं स्याद्विमलं भोजनासनम् || ३६७ ||

पञ्चासनमिति प्रोक्तं पञ्चभूतात्मिकास्त्विमे |
तत्तत्काले प्रकल्प्याथ आसनन्तु यथाक्रमम् || ३६८ ||

सिंहासनञ्च चतुरं प्रोक्तं योगासनाग्रकम् |
आत्मासनं पद्ममेवं स्यादनन्तं कूर्मवज्ञयम् || ३६९ ||

* * * विमलं प्रोक्तमासनाकारमेव च |
श्वेतं रक्तं तथा पीतं कृष्णञ्चैव विचित्रितम् || ३७० ||

गुणत्रयेण सञ्च्छाद्यमाद्यपादस्तु केशवः |
आसनानान्तु सर्वेषां पट्टमाच्छादयेत्ततः || ३७१ ||

अग्निसूर्यशशाङ्कैश्च क्रमेणैवाग्नि विन्यसेत् |

प्. ११५)

रजश्चैव तमश्चैव सत्वञ्चैवोपरि न्यसेत् || ३७२ ||

आत्मानञ्चान्तरात्मानं परमात्मानञ्च विन्यसेत् |
गन्धादिभिस्समभ्यर्च्य हृदयेन स्वबीजयुक् || ३७३ ||

ध्यात्वा सदाशिवं रूपं पूर्वोक्तैर्लक्षणैर्युतम् |
एवं ध्यात्वा च मनसा सदाशिवं पूजयेत्क्रमात् || ३७४ ||

पूर्वाह्ने ब्रह्मजज्ञानं मध्याह्ने तु त्र्यंबकम् |
इदं विष्ण्विति मन्त्रेण सायंकाले सु पूजयेत् || ३७५ ||

पार्थिवान्धमथ स्कन्दं ना बाह्यान्तमेव च |
आकाशान्तं हि पीठं स्यात् पञ्चभूतात्मिकास्त्विमे || ३७६ ||

एवं मानसकल्प्या तु यथाक्रमेण पूजयेत् |

प्. ११६)

विमलासनस्य चोर्ध्वे तु हविश्चैव प्रदापयेत् || ३७७ ||

आसकं वा तदर्धं वा द्रोणद्रोणार्धमेव वा |
शालिस्वर्णमयं प्रोक्तं तण्डुलं शुक्लवर्णकम् || ३७८ ||

तत्समं मुत्सभारञ्च तदर्धं वाऽपि पाचयेत् |
गुलखण्डं समासाद्य पयसा दधि समन्वितम् || ३७९ ||

उपदंशसमायुक्तं नालिकेरन्तु दापयेत् |
निवेदयेत्पुरुषेणैव दिक् बलिञ्च समाचरेत् || ३८० ||

कालादीनान्तु सर्वेषां परिवारं निवेदयेत् |
नित्याग्निं कारयेत्पश्चात् अग्निकार्योत्तमा चरेत् || ३८१ ||

नित्योत्सवं ततः कृत्वा नृत्तगेयसमायुतम् |

प्. ११७)

हविः काले तु गेयं स्यादूर्ध्व नृत्तन्तु कारयेत् || ३८२ ||

चुलिकोदन्ततः पश्चात् आगमार्चनमाचरेत् |
एवं प्रातस्तु मध्याह्ने सायंकाले समाचरेत् || ३८३ ||

किञ्चिदत्र विशेषोऽस्ति सायंकाले तु पूजयेत् |
रात्रीरादौ ततः प्राप्य नृत्तमण्टपं शोधयेत् || ३८४ ||

प्रोक्षयेत्पुरुषेणैव पूर्वं पुष्पं व्यपोह्य च |
नृत्तमूर्तिरलङ्कृत्य शुद्धनृत्यन्तु ध्याययेत् || ३८५ ||

गणिकायास्तु सर्वेषामलङ्कृत्य विशेषतः |
वाद्यगेयसमायुक्तञ्चतुष्षष्टिकरान्वितम् || ३८६ ||

वाद्यगान्वाचयेन्नित्यं तदन्ते धूपदीपकम् |

प्. ११८)

उपसाय रक्षा प्रदातव्यं शास्त्रमार्गेण देशिकः || ३८७ ||

सायरक्षां प्रदातव्यो भूतपात्रञ्च निक्षिपेत् |
लक्षणं कार्पासहस्तञ्च दीपपात्रन्तु पुष्पकम् || ३८८ ||

पञ्चपात्रं समारोप्य त्रिपादी देवपूर्वके |
गन्धपुष्पञ्च धूपञ्च पात्राणाञ्च पृथक् पृथक् || ३८९ ||

सुरभिमुद्रां प्रदातव्या दिग्बन्धञ्चापि कारिणा |
दीपञ्चैव त्रिपञ्चैव सप्तमं नव कल्पयेत् || ३८९ ||

त्रिःकृत्वा भ्रमणं देवं देवीञ्चैव तु कारयेत् |
अक्षणं कार्पासभस्मञ्च त्रिभ्राम्य च विसृज्य च || ३९० ||

दीपेन सर्वनिक्षिप्य रुद्रकन्या प्रदापयेत् |

प्. ११९)

पीठाग्रे तु विनिक्षिप्य एवं यं क्रमान्यसेत् || ३९१ ||

सायरक्षा प्रदातव्यं पश्चात्पूजां समाचरेत् |
आहं कालं विना यत्र सायंकाले तु रक्षकम् || ३९२ ||

नीराजनं सर्वकाले तु भस्मञ्चैव विनिक्षिपेत् |
अथवाऽन्यप्रकारेण रात्रिकाले विशेषतः || ३९३ ||

मकुटं स्वर्णपुष्पञ्च अर्धचन्द्रन्तु गोलकः |
यज्ञोपवीत कटकं हेमरत्नसमायुतम् || ३९४ ||

शिरोमाला रुद्रमाला होतारश्चोत्तरीयकाः |
पत्रं छेदविधिं कुर्यात्तद्दृतु चित्रन्तु बिल्वकाः || ३९५ ||

हेमप्रसादसंयुक्त मृगोरस्य तु तोरणम् |

प्. १२०)

एवं कृत्वा तु सायाह्ने पूर्ववत्पूजयेत्क्रमात् || ३९६ ||

काञ्चनं वापि रौप्यं वा सर्वरत्नविचित्रितम् |
पुष्पमण्डलमेवं वा यथा शोभं प्रकल्पयेत् || ३९७ ||

सङ्क्रान्ते वा अ* * * ज्ञे जन्मनि दिनेऽपि च |
जयमानं दिने कोऽपि मरणान्तमथाऽपि वा || ३९८ ||

अन्येषु पुण्यनक्षत्रे सूर्यवारे विधीयते |
कृत्वा पञ्चमुखं लिङ्गं सप्तहेममनन्तकम् || ३९९ ||

लिङ्गाकारं कृताहेमं रौम्यं वा ताम्रमेव वा |
एतद्वै गोलकाकारं मुखं पञ्च समन्वितम् || ४०० ||

तल्लिङ्गं निक्षिपेल्लिङ्गे पूजयेत्पूर्ववत्क्रमात् |

प्. १२१)

अर्चनं पूजनञ्चैव शान्तिकञ्च त्रिधा भवेत् || ४०१ ||

दीपान्तमर्चनं प्रोक्तं बाल्यं तं पूजनं भवेत् |
उत्सवान्तं शान्तिकं प्रोक्तं त्रिधा कर्म समाचरेत् || ४०२ ||

अथवाऽन्यप्रकारेण पश्चिमद्वारवेश्मनि |
सद्यादि पूजयेद्धीमान् परिवारमथोच्यते || ४०३ ||

कुमारस्थाने वृषभं वृषस्थाने कुमारकम् |
आदित्यवारे पूजान्ते नित्योत्सव समाचरेत् || ४०४ ||

अष्टदिक्षु स्तु गणिकाऽभ्येषा नृत्तं समाचरेत् |
दण्डहस्तेन संगृह्य चारिकान्तु पृथक् पृथक् || ४०५ ||

एवं कृत्वा विशेषेण पूजयेत्तु सदाशिवम् |

प्. १२२)

निर्माल्यञ्च विसृज्याऽथ चण्डेशाय प्रदापयेत् || ४०६ ||

तांबूलमुखवासञ्च पानीयञ्च प्रदापयेत् |
पञ्चावरणशक्त्यादि सर्वशान्ति ततः शृणु || ४०७ ||

अंबी चैव गणांबी च गङ्गा गौरी उमा तथा |
पञ्चब्रह्म शक्त्यास्तु षडङ्गसहितं स्मृतम् || ४०८ ||

ब्रह्मे स्वधा तथा कान्ति गृह पुष्टि श्रुतिस्तथा |
कीर्तिं मे तथा चाष्टौ विद्येशानान्तु शक्त्यः || ४०९ ||

पदया देवनायी च कुन्ती काली च मन्त्रिणी |
मालिनी च उमा चैव वज्रिणी गणशान च || ४१० ||

शशी देवी प्रलोमी च स्वाहा चैव स्वधा तथा |

प्. १२३)

कालकाली च जातारी नीली च सुकेशिनी || ४११ ||

लायिनी महिनी चैव लिङ्गिनी महिषी तथा |
वृत्तिश्चैव निवृत्तिश्च वसुधा च स्वरूपिणी || ४१२ ||

सावित्री सरस्वतीत्येते लोकपालाद्विशक्तयः |
विलासिनी विरूपी च धारिणी विमुखी तथा || ४१३ ||

निखी च दमुखी चैव मतिश्री हंसमालिनी |
एते दशायुधाश्शक्तिं पञ्चावरणशक्तयः || ४१४ ||

प्रथमं आसनं कल्प्य द्वितीयमावाहयेत् शिवम् |
तृतीयं पाद्यद्रव्यञ्चतुर्थमाचमनीयकम् || ४१५ ||

पञ्चममर्घ्यदातव्यं धूपं दद्यात्तु षष्ठकम् |

प्. १२४)

सप्तमं अभिषेकन्तु अष्टमं गन्धपुष्पकम् || ४१६ ||

नवमं वस्त्राभरणञ्च दशमं धूपदीपकम् |
एकादशन्तु मुद्राणां द्वादशन्तु निवेदनम् || ४१७ ||

त्रयोदशं बलिं दद्यात् नित्याग्नीनां चतुर्दश |
नित्योत्सवं पञ्चदश षोडशं नृत्तमेव च || ४१८ ||

इति पूजाक्रमं प्रोक्तं पञ्चशुद्धिक्रमात्कृतम् |
अथ व्युहक्रमं वक्ष्ये विद्याव्यूहादि व्यूहकम् || ४१९ ||

विद्याव्यूहोऽत्र विज्ञेयो वामदेवादिको महान् |
वनपर्वस्थितश्चासौ स्मृतिमार्गोऽवलंबिनः || ४२० ||

वामादिशक्तयश्चासौ विद्याव्यूह इति स्मृतः |

प्. १२५)

अघोराद्यष्ट या प्रोक्ता विग्रहेश्वरव्यूहकम् || ४२१ ||

अघोराश्चातिघोराश्चाघोरासूक्ष्मं शिवस्तथा |
सर्वतश्शर्वसर्वेभ्यो उमारूपे इति स्मृतः || ४२२ ||

विग्रहेश्वरव्यूहानामष्टधा परिकीर्तिता |
अंबिका ब्रह्मवेताली त्रिगुणी स्थाणिमन्यपि || ४२३ ||

रूपिणी च महाज्वाला मालिनी च तथा परा |
सुवेताली भवेद्गौरी शक्त्यघोरा च नन्दिनी || ४२४ ||

एकादशविधौ राज्ञां धूहाव्यूहमहाबलौ |
रुद्रव्यूहौ भवेद्रौद्रौ वृतश्च बलिशालिनः || ४२५ ||

ऊर्ध्वकोग्ययुतं वृत्ता तत्वमैश्वरमास्थितम् |

प्. १२६)

विद्येश्वराद्य सज्येत मूर्तीशञ्च गणेश्वरः || ४२६ ||

अनन्तेशादि विद्येशान्व्यूहं व्यूहक्रमान्यसेत् |
शर्वपशुपतिश्चोग्रारुद्रश्चैव भवस्तथा || ४२७ ||

ईशानश्च महादेवो भीमश्च वसवस्तथा |
उमयादि गणेशानं व्यूहं व्यूहक्रमाद्यजेत् || ४२८ ||

ततः सदाशिवं तत्वं परव्याप्तं तथा स्थितम् |
तत्र ब्रह्माङ्गमन्त्रैश्च नदौ बिन्दुस्सदाशिवः || ४२९ ||

शान्त्यतीतेंबिकाशक्तिः दीपिका रोचिका तथा |
मोचिका चोर्ध्वगाश्चैव व्यापिका व्योमरूपिणी || ४३० ||

अनन्ताचानाथा च अनाश्रिता च तथा भवेत् |

प्. १२७)

मन्त्रयोनिर्महामाया पुनश्शक्तिश्च निष्कला || ४३१ ||

अतीन्द्रियश्शिवस्तस्य निष्कला निर्गुणोऽक्षरः |
चिद्रूपोऽयं समाख्यातः शुद्धत्वे तत्वपञ्चकम् || ४३२ ||

शब्दादि दशके यस्मात् गुणैर्युक्ताञ्च य समे |
अङ्गाङ्गिभावविहितो विशेषमक्षमादितः || ४३३ ||

अक्षरब्रह्मनात्मानि वर्णब्रह्ममनन्तरम् |
भुवनब्रह्ममित्येषा ब्रह्मनामेति कथ्यते || ४३४ ||

सदाशिवं लिङ्गकुंभं महेशं यागमूर्तिकम् |
उत्क्रमं रुद्रदैवत्यं इत्येते अधिदेवताः || ४३५ ||

आत्मतत्वे न्यसेत्सर्वे विद्यातत्वन्तु सौम्यके |

प्. १२८)

शिवतत्वा न्यसेन्मध्ये ध्यानकाले सदाशिवम् || ४३६ ||

एवमेव त्रिसन्ध्यायां वैप्यकयेदादि शैवकम् |
निर्माल्यञ्च निवेद्यञ्च भूत्वा चान्द्रायणञ्चरेत् || ४३७ ||

चण्डदत्तं हि निर्माल्यं भूमौ वह्नौ जलं क्षिपेत् |
गवांश्च कर्मदासांश्च दापयेत्तु विचक्षणः || ४३८ ||

षोडशप्रथमांश्चैव विघ्नेशक्षेत्रपालकम् |
परिवारादिभिश्चैव गुरुपुस्तकवह्निना || ४३९ ||

यक्षनागेन्द्रयोगीनां विष्णुब्रह्मा च दुर्गया |
काली च सूर्यदेवांश्च अन्यत्सर्वाश्च देवताः || ४४० ||

सुगन्धगरुकर्पूरं चन्दनं कस्तूरिकान्वितम् |

प्. १२९)

लेपयेत्तु च हृन्मन्त्री लिङ्गं पीठञ्च गौरिका || ४४१ ||

जातीकनककदंबानि द्विकर्णी च त्रिकर्णिका |
नन्द्यावर्तं श्रियावर्तं नीलोत्पलञ्च मल्लिका || ४४२ ||

एवमादिसुगन्धानि पुष्पमाल्यैश्च पूजयेत् |
शिवमन्त्रेण देवेशं अर्चयेत्तु विशेषतः || ४४३ ||

गौरीर्मिमाय मन्त्रेण गौरीं वामेन स्थापयेत् |
ध्यायेच्छदाशिवं रूपं देवीरूपं विचिन्तयेत् || ४४४ ||

धूपं क्रमादघोरेण घण्टारवसमन्वितम् |
कर्पूरावर्तितं दीपं कार्पासकुलसंयुतम् || ४४५ ||

गोव्यतं दीपमुज्वाल्य त्र्यङ्गुलमुत्तमं स्मृतम् |

प्. १३०)

दीपं दद्याद्विशेषेण प्रशान्तायेति मन्त्रतः || ४४६ ||

द्रोणखण्डं शिवा * पि गुणखण्डसमायुतम् |
मरीची लवणैर्युक्तं नालिकेरञ्च मुद्गकम् || ४४७ ||

अपूपञ्च प्रदातव्यं वायसान्नं गुलैर्युतम् |
कदलीपनसाम्रैश्च त्रिफलञ्च निवेदयेत् || ४४८ ||

पानीयं दापयेत्तत्र मुखवाससमन्वितम् |
तांबूलं तत्र कर्पूरं * * * तैलसंयुतम् || ४४९ ||

इष्टकाम्यप्रसिध्यर्थं लभते नात्र संशयः |
एवं काम्यार्थ्यहं प्रोक्तमधिदेवाः प्रकीर्तिताः || ४५० ||

अष्टपुष्पं त्रिषुगन्धं सप्तवारि निवेदयेत् |

प्. १३१)

त्रिपुष्पञ्च त्रिधा धूपं घण्टातसनमष्ट च || ४५१ ||

प्रच्छन्नाश्च चतुर्णां वै द्वयोर्मुद्रां प्रदापयेत् |
आवाहनार्घ्य पात्रेषु स्नाने धूपेऽनुलेपयेत् || ४५२ ||

निवेज्य च विसृज्याथ अष्टपुष्पं सुयोजयेत् |
अर्घ्ये प्रलेपने स्नाने त्रिषु गन्धं सुयोजयेत् || ४५३ ||

आवाहनार्घ्य पात्रेषु स्नाने आचमने तथा |
निवेद्य विसर्जने चैव वारिसप्तं नियोजयेत् || ४५४ ||

आवाहनेषु पूजान्ते विसर्गान्ते तथैव च |
अर्घ्यं दद्यात्तु मन्त्रज्ञा त्रिष्वेवं प्रकल्पयेत् || ४५५ ||

आसनार्चनकाले तु स्नानान्ते पूजनेऽपि च |

प्. १३२)

निवेद्य विसर्जने चैव वारि सप्तं नियोजयेत् || ४५६ ||

आवाहनेषु पूजान्ते विसर्गान्ते तथैव च |
अर्घ्यं दद्यात्तु मन्त्रज्ञा त्रिष्वेवं प्रकल्पयेत् || ४५७ ||

आसनार्चनकाले तु स्नानान्ते पूजनेऽपि च |
अथवासनं पूजान्ते महाधूपं प्रशस्यते || ४५८ ||

स्नानारंभे तदन्ते च धूपादाने विशेषतः |
निवेद्यकाले तस्यान्ते उत्सवादौ तदन्तके || ४५९ ||

नृत्तान्ते प्रवरे धीमान् महाघण्टानि ताडयेत् |
निर्माल्यापनये चैव पुष्पालङ्कारकर्मणि || ४६० ||

निवेद्यकाले सन्ध्यान्ते प्रच्छन्नपटमीरितम् |

प्. १३३)

आवाहने तु पूजान्ते मुद्रादर्शनमिष्यते || ४६१ ||

गन्धं दद्यात्तु पुष्पेण पुष्पं गन्धेन योजयेत् |
धूपं दद्यात्तु दीपेन दीपं दीपेन योजयेत् || ४६२ ||

देवानामर्चने काले प्रच्छन्नपटसंयुतम् |
पापरोगीव्रतभ्रष्टे नास्तिकैः व्रतदूषकैः || ४६३ ||

राक्षसैरसुरैश्चैव पिशाचैर्ब्रह्मराक्षसैः |
देवनिन्दाकृतार्थञ्च दूरतः परिवर्जयेत् || ४६४ ||

गच्छेत्प्रकारबाह्ये तु घण्टाघोषैश्च संयुतम् |
मूलमन्त्रजपं जप्त्वा देवसान्निध्य चिन्तयेत् || ४६५ ||

चिन्तयेत्तु नरास्सर्वे शिवमात्मनि भक्तितः |

प्. १३४)

स्वयमभ्यर्चनं श्रेष्ठं पश्चाद्भोजनमारभेत् || ४६६ ||

अर्चनायामशक्तश्चेत् स्पर्शनं वाऽपि कारयेत् |
स्पर्शने वाऽप्यशक्तश्चेल्लिङ्गदर्शनमुत्तमम् || ४६७ ||

दिवारात्रिं त्रिसन्ध्यायां प्रविशेत्तु शिवालयम् |
बाह्यप्रकारदेशे तु सव्यमार्गप्रदक्षिणम् || ४६८ ||

सव्यापसव्यमार्गेण अन्तर्भारा प्रदक्षिणम् |
प्रदक्षिणं ततः कुर्यात् सोमसूत्रन्तु लङ्घयेत् || ४६९ ||

सोमसूत्रोपरिष्ठात्तु शक्तिलङ्घनकारयेत् |
निर्माल्यलङ्घनं दोषं पतती धरणीतले || ४७० ||

कीटकण्टपतङ्गाद्यैः जायती धरणीतले |

प्. १३५)

तस्मात्सर्वप्रयत्नेन सव्यापसव्यकं कुरु || ४७१ ||

प्रदक्षिणां द्विगुणञ्चैव नमस्कारफलं भवेत् |
पञ्चाङ्गञ्चैव अष्टाङ्गं नमस्कृत्वा विचक्षणः || ४७२ ||

बाह्योः श्रोत्रद्वयोश्चैव मस्तकञ्चैव पञ्चसु |
प्रभुनाममिति ख्यातं पञ्चाङ्गमिति कथ्यते || ४७३ ||

हस्ताभ्यां मूर्ध्नितश्चैव नमस्तुत्वा प्रयत्नतः |
दण्डनमस्कारमित्युक्तं दण्डवद्रज्जुसंयुतम् || ४७४ ||

पादौ जानुद्वयोश्चैव हस्तयोरुभयोरपि |
ललाटे कर्णयोश्चैव अनुना धरणीं स्पृशेत् || ४७५ ||

अष्टाङ्गमिति विख्यात सर्वैश्वर्य सुखप्रदम् |

प्. १३६)

एवं कृत्वा तु मनसा शिवलोकं स गच्छति || ४७६ ||

प्रदक्षिणं नमस्कृत्वा आत्मनोऽर्पणमेव च |
अथवाऽन्यप्रकारेण भक्तिगम्यं यथा चरेत् || ४७७ ||

बुचुलुकोदकं तत्पश्चात् कायशुद्ध्यर्थकारणात् |
उपचारमहं वक्ष्ये पुरार्थे देवपूजने || ४७८ ||

दशोपचारदीर्घान्ते भविष्यन्ते तु षोडश |
बल्यन्ते पञ्चविंशश्च षट्त्रिंशं ताण्डवान्तके || ४७९ ||

आवाहनार्घ्यपाद्यानि आचमनन्तु स्नानकम् |
गन्धपुष्पञ्च धूपञ्च नैवेद्यन्तु विसर्जनम् || ४८० ||

दशोपचारविज्ञेयमित्यन्तेन समाचरेत् |

प्. १३८)

आवाहने तु संस्थाप्य पाद्यमाचमनार्घ्यके || ४८१ ||

स्नानं वस्त्रोपवीतञ्च भूषणं गन्धपुष्पकम् || 
धूपदीपनिवेद्यञ्च नमस्कारे विसर्जने || ४८२ ||

षोडशैवोपचारैश्च भविष्यन्ते समाचरेत् |
आवाहने तु संस्थाप्य स्वागतञ्चातुमान्यकम् || ४८३ ||

पाद्यमाचमनार्घ्यञ्च स्नानं वस्त्रोत्तरीयके |
भूषणं गन्धपुष्पञ्च धूपदीपं तथार्घ्यकम् || ४८४ ||

नीराजनमञ्जनञ्चैव चामरञ्चात्र दर्पणम् |
दश मुद्रादर्शनञ्चैव पञ्चावरणपूजनम् || ४८५ ||

नैवेद्यहोमकर्मन्तु बलिदानं जपं तथा |

प्. १३९)

समाधिस्तोत्रनमस्कारमुत्सवं गीतनृत्तकम् || ४८६ ||

विसर्जनञ्च षट्त्रिंशदुपचारमिति स्मृतम् |
नृत्तान्ते पौष्टिकेप्येवं परार्थे देवपूजनम् || ४८७ ||

आत्मार्थमुपचारञ्च अहं वक्ष्ये शृणुष्वहम् |
आवाहनं स्थापनञ्च स्वागतं सन्निरोधनम् || ४८८ ||

अङ्गप्रत्यङ्गकल्पञ्च पाद्यमाचमनार्घ्यकम् |
गन्धपुष्पञ्च धूपञ्च दीपं स्नानं तथैव च || ४८९ ||

वस्त्रोपवीतं गन्धञ्च पुष्पं धूपञ्च दर्पणम् |
नीराजनं भूषणं गीतं नाट्यनृत्तं तथैव च || ४९० ||

मुद्रादर्शनमेवोक्तं आवृतार्चनमेव च |

प्. १४०)

नैवेद्यहोमकर्मञ्च समाधिर्मन्त्रजपं तथा || ४९१ ||

प्रदक्षिणं नमस्कृत्वा चुलमोदमाचमनीयकम् |
चत्वारिंशद्विधानेन आत्मार्थे नैव पूजना || ४९२ ||

ससन्धाया लक्षणं वक्ष्ये शृणुष्वेकाग्रमानसम् |
स्वस्थन्नराक्षन्निमिष्टश्चतुर्भाग तुटिस्मृतम् || ४९३ ||

तद्वयन्तु लयं प्रोक्तं निमिषं तद्वयं भवेत् |
निमिषं पञ्चदशं काष्ठातिथि कलाअ स्मृताः || ४९४ ||

त्रिंशत्कालमुहूर्तञ्च तदेव घटिकाद्वयम् |
भास्करोदयमारभ्य त्रिपादेन त्रिनाडिका || ४९५ ||

रात्रान्तकमिति प्रोक्तं ज्ञात्वैवं सर्वमाचरेत् |

प्. १४१)

जलसङ्ग्रहणञ्चैव पुष्पसङ्ग्रहणं तथा || ४९६ ||

देवता स्थापनं तीर्थं रात्रान्ते वा विशेषतः |
तच्छेषमर्चनञ्चैवापरात्रिर्दशनाडिका || ४९७ ||

उदयाद्यस्तमयाद्यञ्च चतुर्यामं प्रकीर्तितम् |
अस्तमयादुदयान्तञ्च चतुर्यामं प्रशस्यते || ४९८ ||

अष्टयाममिति ख्यात महोरात्रमिति स्मृतम् |
अधिवासनानि सर्वाणि मध्यरात्रे तु कारयेत् || ४९९ ||

उदयादि मध्यानान्तं प्रतिष्ठादिकर्म योग्यतः |
अपराह्णं न कर्तव्यं मृगा यत्राक्रमं कुरु || ५०० ||

उशीरञ्चन्दनञ्चैव दूर्वासिद्ध्यर्थकैर्युतम् |

प्. १४२)

पाद्यद्रव्यमिति ख्यातं पादौ पाद्यन्तु निक्षिपेत् || ५०१ ||

एलालवङ्गकर्पूर तन्वपूजादिफलं नरम् |
षडङ्गमाचमनं द्रव्यमाचमनन्तु दापयेत् || ५०२ ||

आपक्षीरकुशाग्राणि यवैस्सिद्धार्थतण्डुलैः |
यवदूर्वा च संयुक्तमर्घ्यद्रव्याः प्रकीर्तिताः || ५०३ ||

अगरुञ्चन्दनञ्चैव कोट्टं कुङ्कुम एव च |
तदर्धं पादमेवन्तु कर्पूरेण समायुतम् || ५०४ ||

गन्धद्रव्यमिदं प्रोक्तमेवञ्च विधिरुच्यते |
श्वेतं रक्तं तथा कृष्णं सत्वरजस्तमस स्मृतम् || ५०५ ||

पीतवर्णन्तु शोणन्तु * * * * उदीरितम् |

प्. १४३)

श्वेतं सद्येन दातव्यं रक्तं वामेन मन्त्रतः || ५०६ ||

पीतं पुरुषमन्त्रेण अघोरं कृष्णपुष्पकम् |
नानावर्णैश्च पुष्पैश्च पञ्चवक्त्रमुदीरितम् || ५०७ ||

नीलोत्पलसमं पुष्पं न भूतो न भविष्यति |
नन्द्यावर्तं श्रियावर्तं श्वेतार्कमुदये ददेत् || ५०४ ||

करवीरद्रोणपुष्पं पद्मं मध्यदिने न्यसेत् |
मल्लिका चैव दुर्धूरा पट्टचञ्चकमुच्यते || ५०९ ||

सायाह्ने तु प्रदातव्यमन्यत्सर्वं प्रदापयेत् |
जातीकनकदंबानि द्विकर्णिश्चार्धरात्रिके || ५१० ||

नन्द्यावर्तं श्रियावर्तं मन्दारं शतपत्रिका |

प्. १४४)

श्वेतार्कमालती चैव पुन्नागं कुरवं तथा || ५११ ||

एवमादिषु पुष्पाणि सात्विकानि प्रचक्ष्महे |
रक्तोत्पलं तथा पद्मं बृहती धूरपाटली || ५१२ ||

एवमादीनि रक्तानि राजसानीति कथ्यते |
कर्णिका धुर्धुरञ्चैव पुष्पिकारश्रयं तथा || ५१३ ||

एवमादीनि चान्यानि मिश्रकानि इति स्मृतम् |
तुलसी चे नृपञ्चैव जंबूको नागनन्दिका || ५१४ ||

एकपत्रारविन्दञ्च विष्णुक्रान्ती तथैव च |
अपामार्गं कुशापूर्वा पञ्चबिल्वं शमीं तथा || ५१५ ||

एतानि पत्रजातीनां तामसानीति कथ्यते |

प्. १४५)

पत्रजातिषु सर्वेषु सर्वकालं प्रपूजयेत् || ५१६ ||

ततो नीलोत्पलादन्यो तामसन्त्विति कीर्तितम् |
करञ्जं वकुलञ्चैव केतकं माधवी तथा || ५१७ ||

लाकुलीन्धूक निर्गण्डी किंशुकञ्चैव वर्जयेत् |
अतिपक्वमपक्वञ्च मुकुलञ्चैव वर्जयेत् || ५१८ ||

कोशकीटोपविद्धञ्च लूतसूत्रावृतानि च |
स्वयं पतितपुष्पाणि सञ्चितानि च वस्त्रके || ५१९ ||

एकाहोषित पुष्पाणि वर्जयेत्तु विशेषतः |
शमी बिल्वमपामार्ग कुशादूर्वा महा तथा || ५२० ||

नागनन्दी रुद्रवल्ली धातकीपत्रमेव च |

प्. १४६)

भद्री चैव महाभद्री द्रोणरूपं तथैव च || ५२१ ||

पत्रजातिषु सर्वेषु बिल्वपत्र समञ्चहि |
पुष्पजातिषु सर्वेषु नीलोत्पलसमन्नहि || ५२२ ||

पुष्पलक्षणमाख्यातं धूपलक्षणमुच्यते |
अगरुञ्चैव भागं स्यान्निर्यासं निर्गुणं भवेत् || ५२३ ||

चन्दनं त्रिगुणं प्रोक्तं मध्यमं तिलमुच्यते |
वृक्षवीजां भवेत्स्नेहे शिवदीपन्तु वर्जयेत् || ५२४ ||

धूपद्रव्यमलाभे तु घृतं पुष्पं विनिर्दिशेत् |
गोघृतं तदलाभे तु शुद्धतैलेन पूजयेत् || ५२५ ||

शुद्धतैलमलाभे तु मधूकतैलं च दीपयेत् |

प्. १४७)

स्नानद्रव्यमलाभे तु शुद्धतोयेन पूजयेत् || ५२६ ||

गव्यानामलाभे तु घृतञ्चैवभिषेचयेत् |
हविषामप्यलाभे तु दीपारोहणमर्चयेत् || ५२७ ||

वस्त्राणामप्यलाभे तु वर्त्तिणाञ्चैव पूजयेत् |
मन्त्राणामप्यलाभे तु पञ्चाक्षरेण पूजयेत् || ५२८ ||

गन्धानामप्यलाभे तु भस्मालेपनमाचरेत् |
हेमद्रव्यमलाभे तु पत्रिणाञ्चैव पूजयेत् || ५२९ ||

पञ्चामृतमलाभे तु घृतञ्चैव तु पूजयेत् |
सर्वं ध्यायेत्तु मनसा सर्वद्रव्यमलाभके || ५३० ||

त्रिसन्ध्यां बलि दातव्यं दूरादिपीठकान्तरम् |

प्. १४८)

दिक्देशमस्त्रसंयुक्तं बलिञ्चैव प्रदापयेत् || ५३१ ||

महाभूतं ददेत्पीठं आमोदापूर्वमादिकम् |
आमलीफलमात्रे वा अष्टिं वा बलि दापयेत् || ५३२ ||

गन्धपुष्पं समभ्यर्च्य वाद्यतालसमन्वितम् |
बलिप्रदानमेवोक्तमुदकादीन् क्रमाद्ददेत् || ५३३ |

एवं बलिविधानान्ते नित्याग्निं कारयेद्बुधः |
आग्नेययान्तु प्रकर्तव्यमग्निकार्योक्तमाचरेत् || ५३४ ||

समिदाज्यचरुं लाजान् सर्षपांश्च यवान् तिलान् |
कदश्च कदलीवाम्रं क्रमेणैव तु होमयेत् || ५३५ ||

शतमर्धं तदर्धं वा तदर्धं होममाचरेत् |

प्. १४९)

होमद्रव्यन्तु कूसुंबं समित् षोडशमेव च || ५३६ ||

कुण्डं वा स्थण्डिलं वाऽपि वृत्तं प्रधानकं कुरु |
गार्हपत्यं गृहस्थानां पितॄणां दक्षिणानलम् || ५३७ ||

आहवनीयञ्च देवानां तत्तद्रूपं वदाम्यहम् |
बालयौवनवृद्धाग्निस्त्रिविधं तत्प्रकीर्तितम् || ५३८ ||

बालानामग्निकर्तव्यं प्रतिष्ठा कालकर्मणि |
उत्सवादीनि कर्माणि कारयेद्यौवनाग्निषु || ५३९ ||

सव्यापसव्यं नित्याग्निं वृद्धाग्निं नित्यहोमकम् |
अग्निकार्योक्तमार्गेण शेषकार्यं समाचरेत् || ५४० ||

एवमग्निं समभ्यर्च्य नित्योत्सवमथाचरेत् |

प्. १५०)

पूर्वाह्णे पुष्पलिङ्गञ्च मध्याह्ने वान्नलिङ्गकम् || ५४१ ||

सायाह्ने चार्घ्यलिङ्गन्तु द्वादशाङ्गुलमानतः |
सर्वकाले * * * ध वारोहणन्तु * * चेत् || ५४२ ||

न लिङ्गन्तु पुष्पं निक्षिप्य यत्नतः चन्द्रशेखरम् |
* * * * मुक्तिनामुमास्कन्दसंहितन्तु वा ?|| ५४३ ||

केवलं वा प्रकर्तव्यं सर्वाभरणभूषितम् |
गन्धपुष्पादिनाभ्यर्च्य पादुकारोहणंन्त्यजेत् || ५४४ ||

देवदासी शिवोद्धृत्य क्रमात्कृत्वा प्रदक्षिणम् |
स्वर्णं मरतकञ्चैव स्फटिकं रजताम्रकम् || ५४५ ||

पादुकञ्च प्रकर्तव्यं लिङ्गं स्वर्णञ्च राजकम् |

प्. १५१)

ताम्रं मरतकञ्चैव स्फटिकञ्चैव कारयेत् || ५४६ ||

लिङ्गाकारां कौतञ्चैव दृष्टिशैवकरोपरि |
सशिबिका गर्जयानं वहयवाहनमेव च || ५४७ || ?

नरवाहनमेवं वा सर्वालङ्कारसंयुतम् |
उष्णीषण्यून्युत्तरयञ्च पवित्रं हस्तसंयुतम् || ५४८ ||

शिरौ वहेदात्रिशैनाशनैश्शनैः प्रदक्षिणम् |
शुद्धनृत्तसमायुक्तं गीतवाद्यसमायुतम् || ५४९ ||

मन्त्रपाठकसंयुक्तं स्वस्तिवाचसमायुतम् |
वितानस्वजसमायुक्तं छत्रचामरसंयुतम् || ५५० ||

दण्डनृत्तसमायुक्त यष्टिनृत्त समन्वितम् ||

प्. १५२)

व्यजनस्तालवृन्तैश्च क्रमेणैव समाचरेत् || ५५१ ||

पिञ्छचामरसंयुक्तं श्वेतचामरसंयुतम् |
प्रज्वाल्य दीपसंयुक्तं पुष्पवृष्टिसमायुतम् || ५५२ ||

दण्डनृत्तसमायुक्त यष्टिनृत्त समन्वितम् |
डोलानृत्तसमायुक्तं नित्योत्सवन्तु कारयेत् || ५५३ ||

प्रथमं प्रदक्षिणं कुर्यादन्तहारे विशेषतः |
द्वितीयं प्रदक्षिणं कुर्यान्मध्यहारे विशेषतः || ५५४ ||

गोपुरे वाद्यहीने तु बलिहीनं प्रदक्षिणम् |
अन्तहारे पुनर्गत्वा प्रदक्षिणमथाचरेत् || ५५५ ||

प्रथमं प्रदक्षिणं कुर्यान्मङ्गणीतालवाद्यकम् |

प्. १५३)

परिवाराणां द्वितयन्तु प्रदक्षिणमथाचरेत् || ५५६ ||

वृषस्य वृषतालन्तु होतव्यमङ्गिणी तथा |
मातृणां चण्डवाद्यञ्च विघ्नेशस्य तु ठङ्करी || ५५७ ||

वारुणे चर्चपुटायां ज्येष्ठायां पुन्नितालकम् |
तटप्रहारसौम्याया विषमं विघ्नचण्डके || ५५८ ||

गोपुरे वाद्यनिर्घोषैः शङ्खघोषसमन्वितम् |
पुरा स्थितं पङ्क्ति कृत्वा प्रदक्षिणमथाचरेत् || ५५९ ||

शांबरे बलिपीठस्य प्रविश्याभ्यन्तरं ततः |
एकप्रकारयुक्तन्तु कारयेतिं प्रदक्षिणम् || ५६० ||

त्रिप्रकारयुतं गेहं पीठमेकप्रदक्षिणम् |

प्. १५४)

गान्धारद्वारदेशे तु आग्नेययां कौशिकं तथा || ५६१ ||

दक्षिणे कामरश्चैव नै-ऋत्यान्तर्करागकम् |
कोल्ली पश्चिमदेशे तु वायव्यां नृपसङ्करम् || ५६२ ||

सोमेतकेकशिरित्युक्तं रामगिरीशगोचरे |
बलिपीठेण्डकीञ्चैव तालं गीतसमायुतम् || ५६३ ||

मघराजावकञ्चैव देवसन्निधिगीतकम् |
इत्येवङ्गी भाषायां प्रदक्षिणमथाचरेत् || ५६४ ||

एवं प्रदक्षिणं कृत्वा प्रविशेदालयं सुधीः |

इति योगजतन्त्रे प्रतिष्ठातन्त्रे अर्चनाविधिः पटलः |




प्. १५५)

पादुकार्चनकं कार्यं गन्धपुष्पादिभिः क्रमात् |
शुद्धनृत्त समायुक्तं स्वस्थाने देवमर्चयेत् || १ ||

अष्टोत्तरशतं नृत्तं भावयेद्गणिकां ततः |
नृत्तस्यान्ते विशेषेण देवदेवं विशेषतः || २ ||

अभिमुखीकरणं यत्तु तदावाहनमुच्यते |
पूजा परिसमाप्ते तु मुखं गत्वा बहिस्थितम् || ३ ||

सकलार्चनकाले तु पञ्चमावरणं विना |
आसनन्तु प्रकर्तव्यं अर्चानोक्तमथापि वा || ४ ||

गन्धपुष्पादिभिः पूज्य स्वनामेनैव देशिकः |
आगमार्चनकं कुर्यात् स्वगृहं प्रविशेद्बुधः || ५ ||

प्. १५६)

नित्योत्सवेन पूजायां तस्यां * * * * * * |
* * * कारयेत्तु विशेषेण अन्यथा चेन्नकारयेत् || ६ ||

बलिनित्यानि श्रीबल्यं त्रिकालस्तु समाचरेत् |
अर्धरात्रौ बलिं कुर्यात् काम्यार्थन्तु विशेषतः || ७ ||

एवं क्रमेण विधिवद्यथा विभवविस्तरः |

इति योगजे प्रतिष्ठातन्त्रे पादुकार्चनविधिः पटलः |



अथ वक्ष्ये विशेषेण मुद्रालक्षणमुत्तमम् |
तनुभ्यां ताडयेत्तालं शोधयेच्छोधनी भवेत् || १ ||

तर्जनीमूलपर्वस्थामङ्गुष्ठाङ्गे विनिक्षिपेत् |

प्. १५७)

शङ्खमुद्रा इति ख्याता स्नानकाले प्रदर्शयेत् || २ ||

मणिबन्धं ततः कुर्यात् अङ्गुष्ठौ तलमध्यगौ |
तर्जमूलपर्वस्था मध्या लग्नौ प्रकीर्तितौ || ३ ||

कनिष्ठाभ्यन्तरं नामी मुद्रैवं सुरभि स्मृताः |
संयोज्य हस्तौ द्वौ कर्तौ अन्तरे सुषरं कृतम् || ४ ||

बिसनीमुकुलाकारं स्नानकाले प्रदर्शयेत् |
न्यस्त्वा करतलाङ्गुष्ठौ शेषं श्लष्णोर्ध्वगं क्रमात् || ५ ||

कृत्वा वाहनमाख्यातं कुर्यादावाहने तथा |
मुष्टिं कृत्वा चतुर्हस्ते करपृष्ठे तु योजने || ६ ||

कनिष्ठौ विसृतौ दीर्घौ निष्पुरासन्निरोधने |

प्. १५८)

अङ्गुष्ठौ प्रक्षिपेन्मध्ये कनिष्ठविसृतौ युतौ || ७ ||

बीजमुद्रौ यमाख्याता दर्शयेच्छक्तिकल्पने |
द्वौ हस्ततलकौ योज्यौ मध्याङ्गुलाग्रहं युतौ || ८ ||

तर्जन्यनामिके योज्य अङ्गुष्ठाभ्यां कनिष्ठके |
इदं पञ्चमुखीमुद्रा दर्शयेद्वस्त्रकर्मणि || ९ ||

कराभ्यामञ्जलिं कृत्वा स वक्त्रस्यादनात्मिका |
तयोरग्रे तु संलग्नौ शेषाश्च विसृताश्च यः || १० ||

द्रव्यमुद्रा भवेदेषा द्रव्याभावे प्रदर्शयेत् |
उत्तानौ तु करौ पश्चान्मणि बन्धन्तु कारयेत् || ११ ||

प्रसार्य मध्यमाङ्गुल्यौ सिवाख्यां स्थापनावहम् |

प्. १५९)

वामाङ्गुलीयप्रसृता अंगुष्ठं मूर्ध्नि संयुतम् || १२ ||

दक्षिणे दक्षिणे मुष्टिमङ्गुष्ठौर्ध्वगस्थितम् |
मुष्टिमूर्ध्वगतं कृत्वा संहारमुद्रया विदुः || १३ ||

उत्तानौ तु करौ कृत्वा कनिष्ठाङ्गुष्ठसंयुतम् |
तर्जनी मध्यमौ युक्तौ अनामिकौर्ध्वं कृतासनम् || १४ ||

इति श्री योगजे प्रतिष्ठा तन्त्रे मुद्रालक्षणः पटलः |


पूर्वोक्तलक्षणोपेतान् पादद्यादक्षुपुरितान् |
पूर्वोक्तवस्त्रहोमा स्यात् कूर्चसूत्रलतान् कुरु || १ ||

सापिधानञ्च सर्वेषां शिवकुंभानितो न्यसेत् |

प्. १६०)

शिवव्यूहे न्यसेन्मध्ये कुंभं तस्य प्रधानकम् || २ ||

आसिकद्वयसंपूर्णान् शेषाण्याढकपूरितम् |
व्यूहं प्रधानद्रव्याणी वक्ष्यते क्रमयोगतः || ३ ||

ईकारेन्धु विन्यस्य ऌकारे इक्षुकं न्यसेत् |
कदलीफलमेकारे गुलिमेकारके न्यसेत् || ४ ||

ओकारे तु न्यसेल्लाजे नव ओङ्कारके न्यसेत् |
अंकारे तु तिलं प्रोक्तं अंकारे स तुकं न्यसेत् || ५ ||

सकारे सर्षपं न्यस्य खकारे सितसर्षपम् |
गकारे नारिकेलञ्च वेणुबीजं घकारके || ६ ||

दकारे भस्म विन्यस्य मातुलीगञ्च कारके |

प्. १६१)

छकारे पनसं न्यस्य आम्रञ्चैव जकारके || ७ ||

माणिक्कञ्चैव वज्रञ्च पद्मं पद्मप्रवालकम् |
पुष्पं स्फटिकवैडूर्यं रत्नोदं स्याण्डकारके || ८ ||

हैमं रौप्यादकूटैश्च ताम्राकांस्यायसैरपि |
पत्रसीसकसंयुक्तं लोहं न्यस्त्वात्र कारयेत् || ९ ||

सौराष्ट्रे रोचनाश्यामे हैरिकाञ्चनतारकैः |
नमश्शिलाञ्जनं न्यस्त्वा टकारेण तु विन्यसेत् || १० ||

श्यामप्रियङ्गुकाश्यामां तिलषष्ठिकसर्षपैः |
यवनी वारको द्रव्यं बीजोदं स्यात्सकोरकैः || ११ ||

नवनीतञ्च नाभ्यञ्च लघुकर्पूरपत्रके |

प्. १६२)

त्वगे लवङ्गोषु मुमेस्तीन् चुकुङ्कुमजातिभिः || १२ ||

लघुकच्चेलयुक्तान्ते गन्धोदं स्याद्डकोरके |
सामुद्रं वृषशृङ्गस्थं क्षेत्रपर्वतसंभवैः || १३ ||

गजदन्तकुशं मूलं कर्कटामृत्कुरु |
जलं मृदांभ इत्युक्तं ढकारेण तु विन्यसेत् || १४ ||

विष्णुक्रान्तीसहं देव्यानी शेलं दीश्वरमोक्षरैः |
कृताञ्जलिशिरीषाभ्यां मार्जारो दण्डकारके || १५ ||

पद्मदूर्वाङ्कुशागौरसर्षपे भद्रसंयुतम् |
परिमार्जनमित्युक्तं जलं न्यासान्तकारके || १६ ||

तुलसीबिल्वमपामार्गं शमीभृङ्गबकारके |

प्. १६३)

जलं पत्रोदकं प्रोक्तं विन्यसेच्छेदकारके || १७ ||

पद्मके शूलपत्रासी परशुं कन्धकारके |
अञ्जनेनार्ध निष्केण हेमेनैव कृतास्त्रकैः || १८ ||

उत्तमस्त्रोदकं ह्येतन्नकारे विन्यसेद्बुधः |
नारिकेलाम्रपनसैः कदली मातुलङ्गके || १९ ||

नारङ्गद्वयकञ्चैव जलैर्युक्तं फलोदकम् |
पकारे विन्यसेत्तत्र स्थण्डिलोपरि विन्यसेत् || २० ||

पलाशप्लक्षजंबूक पार्गल्यश्चर्थयोरपि |
वर्गो दुंबरयोश्चैव त्वभिर्युक्तन्तु यज्जलम् || २१ ||

कर्षायोदकमित्युक्तं पकारे विन्यसेत्क्रमात् |

प्. १६४)

अभ्रकत्रयमुक्तांबुप्रोक्तमाढ्योढकान्वितम् || २२ ||

जलं कान्तोदकं प्रोक्तं मकारे विन्यसेद्बुधः |
श्रीकृष्णे शिरराभ्यञ्च पुष्करेण समायुतम् || २३ ||

पीवरीभिरिवेराभ्या मूलोदं स्यात्मकारके |
गोमूत्रं गोमयं क्षीरं दधिसर्पिः कुशोदकम् || २४ ||

मयूरशिखया भृङ्गं भृञ्जाञ्जलिसुरोचके |
जलकात्युदकं प्रोक्तं विन्यसेद्वैयकारके || २५ ||

लोध्रद्वयलवङ्काभ्यां भूर्जयुक्तन्तु यज्जलम् |
पुष्पोदकमिति प्रोक्तं रकारे विन्यसेद्बुधः || २६ ||

लकारे चैव गोधूम्नि वारं स्यादुकारके |

प्. १६५)

शकारे गन्धतैलं स्यात् षकारे चम विन्यसेत् || २७ ||

वकारे च जनीचूर्णमीषत्कर्पूरसंयुतम् |
कन्यसं मृतपत्राच्चमन्यर्धे मनसा युतम् || २८ ||

सापिधानं भवेदेवं व्यूहेशानं प्रकीर्तितम् |
व्यूहं प्रतीशपतितः कलशावरणद्वयम् || २९ ||

लक्ष्मीदाता कुशामूर्वा अपामार्गञ्च विल्वकम् |
शम्यष्टा सर्वव्यूहानां प्रथमावरणस्य च || ३० ||

चंपकापद्मतुलसी नन्द्यावर्तञ्च मल्लिका |
जातिद्रोणञ्च मन्दाराद्विकर्णी करवीरकम् || ३१ ||

विष्णुक्रान्ती सितार्का च ए * त्राचारविन्दकम् |

प्. १६६)

वकुलीकुरवञ्चैव रक्तोत्पलं तथैव च || ३२ ||

सर्वेषाञ्चैव व्यूहानां द्वितीयावरणस्य च |
कलशेष्वेव धर्मकूर्च चक्राद्यानपिधाय च || ३३ ||

व्यूहे चाभिमुखादि स्यात् सर्वेषाञ्च प्रदक्षिणम् |
स्थापनं पूजनोद्वाह उत्तमत्रितयस्य च || ३४ ||

सर्वेषामपि देवानां कलशं शिरसा वहेत् |
क्षिप्रपक्वफलालाभे अपक्वफलमाचरेत् || ३५ ||

वृत्रादिलाभे तु पुष्पं स्यात् पुष्पलाभे तु मूलकम् |
द्रव्यलाभे जलं पूर्य इति शास्त्रस्य निश्चयः || ३६ ||

इति योगजे प्रतिष्ठातन्त्रे स्नपनविधिः पटलः |



प्. १६७)

अथ वक्ष्ये विशेषेण शीतकुंभविधिक्रमम् |
ज्वरापस्मारनाशाय वसूरीरुण्णदाहकम् || १ ||

सर्वरोगविनाशाय वर्षार्थन्तु प्रकल्पयेत् |
द्वात्रिंशत्प्रस्थसंपूर्णबिंब प्रभवसंभवम् || २ ||

त्रिसूत्रे वेष्टयित्वा तु यवान्तरसमन्वितम् |
शिवाग्रे स्थण्डिलं कृत्वां दलाष्टकसमन्वितम् || ३ ||

स्थण्डिलैश्शोभितं कृत्वा लाजदर्भतिलैस्तथा |
वस्त्रपूतेन तोयेन पूरयेत्कुंभमुत्तमम् || ४ ||

सर्वगन्धसमायुक्तं पञ्चरत्नसमन्वितम् |
स वस्त्रं सापिधानञ्च सकूर्चं हेमसंयुतम् || ५ ||

प्. १६८)

स्थण्डिले विन्यसेत्कुंभं सर्वमन्त्राणि विन्यसेत् |
आचापकरणैर्युक्तो गन्धपुष्पाक्षतादिभिः || ६ ||

पूर्वेद्युरथवास्य स्याद्रात्रौ जागरमाचरेत् |
आचार्यश्शिष्यकुंभन्तु कुस्पृष्टा जपञ्चरेत् || ७ ||

व्योमव्यापि महामन्त्रं रोगशान्तिस्तु स्पृष्टयेत् |
इति होमं प्रतन्तव्यं तस्याग्रे तु विशेषतः || ८ ||

प्रभाते देवदेवेशं मूर्ध्निमध्ये तु विन्यसेत् |
चतुष्पादन्तु विन्यस्य याज्ञिकैः व्रत्वकैश्शुभैः || ९ ||

लिङ्गोर्ध्वे हस्तमुत्सेधं चतुर्दिक्षु विचष्टरम् |
वृत्तं वा चतुरश्रं वा षोडशाङ्गुलविस्तरम् || १० ||

प्. १६९)

एकतालप्रमाणेन मध्ये सुषिरमुच्यते |
वस्त्रेणावेष्टि कुंभञ्च पुष्पमाल्यैर्विभूषितम् || ११ ||

कुंभान्वितस्य तन्मूले सुषिरं कारयेद्बुधः |
लोभसूच्याग्रमानेन नालं हेममयं भवेत् || १२ ||

द्विगुणं क्षीरायामं मधुनी त्रिगुणं तथा | 
हृदयेन तु मन्त्रेण कुंभमारोप्य यत्नतः || १३ ||

शिवकुंभन्तु संस्थाप्य स्थण्डिले पूर्ववद्बुधः |
सप्ताहे चैव पञ्चाहे त्र्यहे वा विशेषतः || १४ ||

स्रावस्यं मूध्न्यहोरात्रं सर्वशान्तिकरस्मृतम् |
नित्यपूजाविशेषेण काले काले विशेषतः || १५ ||

प्. १७०)

द्विगुणं पूजयेत्तत्र यथा शक्तया तु पूजयेत् |
उपकुंभन्तु निक्षिप्य जलं वा क्षीरमेव वा || १६ ||

कुंभावरोहणं यावत्तावच्छान्तिं समाचरेत् |
आचार्यं पूजयेत्तत्र वस्त्रहेमाङ्गुलीयकैः || १७ ||

अर्धे कुंभं परित्यज्य अस्त्रमन्त्रेण मन्त्रवित् |
स्नपनं तु यथा शक्त्या यथोक्तं कारयेद्बुधः || १८ ||

प्रभूतहविषं दत्वा पूर्वोक्तविधिना सह |
सर्वभक्तजनानाञ्च अन्नपानादि दापयेत् || १९ ||

इति योगजे प्रतिष्ठातन्त्रे शीतकुंभविधिः पटलः |

प्. १७१)

अथ वक्ष्ये विशेषेण शिवोत्सवविधिक्रमम् |
सर्वदोषनिवृत्यर्थं सर्वलोकसुखावहम् || १ ||

सर्वदेवप्रियार्थं स्यात् सर्वप्राणिसुखावहम् |
राजाविजयवृध्यर्थे सर्वरक्षार्थसाधनम् || २ ||

उत्सवं नवधा प्रोक्तं पुष्पलं विजयान्वितम् |
सव इत्युच्यते सृष्टिस्तं वन्द्याच्छब्दभाषितः || ३ ||

उत्सवं सृष्टिकारित्वादुत्सवः कथितः क्रमात् |
प्रतिष्ठोत्सवविधिञ्चैव मासोत्सवविधिक्रमम् || ४ ||

अमावास्यां समारभ्य मासोत्सेवनमेव च |
वसन्तोत्सवविधिञ्चैव पुष्ये पुष्योत्सवं तथा || ५ ||

प्. १७२)

चैत्रमासे त्रयोदश्यां मासपक्षं हि चन्द्रयोः |
वैशाखे तु विशाखान्तं वसन्तोत्सवमेव च || ६ ||

यजमाने दिने चैव * * * राजने तथा |
सर्वमासेषु कर्तव्यं महोत्सवविधिक्रमम् || ७ ||

प्रातःकाले व्यवज्ञत्वं सर्वकाले समारभेत् |
निश्चित्य मासनक्षत्रे कथितं मुरसं तथा || ८ ||

षोडशस्सर्वरक्षार्थं पैतृकं द्वादशं तथा |
सौख्यं नवविधं प्रोक्तसप्ताहं श्रीकरं भवेत् || ९ ||

पार्थिवं पञ्च निधनञ्चैव त्रियहं सात्विकं तथा |
एकाहं शिवमेवोक्तमुत्सवं कारयेद्बुधः || १० ||

१७३)

संपूज्य देवदेवेशं ज्ञापयेदुत्सवं कुरु |
सप्तविंशतिनक्षत्र ध्वजारोहणपूर्वकम् || ११ ||

भेरीमादौ समारभ्य अष्टाविंशद्दिनं भवेत् |
अङ्कुरार्पणपूर्वं हि पश्चाद्ध्वजं समर्चयेत् || १२ ||

तद्दिनात्पूर्वरात्रौ तु वृषयागं समाचरेत् |
प्रतिष्ठादिक्रमेणैव मण्टपञ्च प्रकल्पयेत् || १३ ||

ध्वजपटं लक्षणञ्चैव कार्पाससितमेव च |
द्वादशं दशहस्त स्यान्नव हस्तमथापि वा || १४ ||

ध्वजपटलपञ्चभागं स्यात् शिखरं हस्तमेव च |
हस्तार्धं पुच्छमेवोक्तं त्रि * * * * पुच्छकम् || १५ ||

प्. १७४)

तत्पटं पञ्चधा भज्य मध्यभागे वृषं लिखेत् |
तमूर्ध्वे भस्त्रदेवलमूर्ध्वे च्छत्रचामरम् || १६ ||

पार्श्वे तु दीप * * * मधमं कुरुमेव च |
यूपवर्णमिति प्रोक्तं पूर्णकुंभैरलङ्कृतम् || १७ ||

श्वेतं रक्तं तथा पुष्पं सर्वालङ्कारमेव च |
वृषभं श्वेतवर्णाङ्गं सर्वसिद्धिप्रकारयेत् || १८ ||

कामार्थरक्तवर्णेन आहिचां कृष्णवर्णकम् |
स्थितां वा शयनञ्चैव ऋषभन्तु लिखेद्बुधः || १९ ||

शृङ्गौ च रक्तवर्णाभां बालपीतेन शोभितम् |
नेत्रन्तु कृष्णवर्णञ्च रक्तनीलं तमिश्रमम् || २० ||

प्. १७५)

सर्वाभरणसंयुक्तं सर्वपुष्पैरलङ्कृतम् |
शिवाग्रे मण्टपं कुर्यात् गोमयालेपनं तथा || २१ ||

दर्भमाला समावेष्ट्य मुक्तासृक् दामलंबितम् |
तन्मध्ये स्थण्डितं कुर्यान्निद्राकुंभन्तु स्थापयेत् || २२ ||

अभितोऽष्टौ पदान्यस्त्वा स्थापयेत्पूर्ववत्क्रमात् |
तन्मध्ये वृषमावाह्य स्वर्णपुष्पसमन्वितम् || २३ ||

परितोऽष्टौ पटान्यस्त्वा स्वस्वबीजेन विन्यसेत् |
उक्षञ्च गोपतीश्चैव शङ्कुकर्णं तथैव च || २४ ||

तीक्ष्णशृङ्गं तथा नन्दी वृषाणीञ्च पशुस्तथा |
महोदराक्षमञ्चैव स्वस्वनामेति पूजयेत् || २५ ||

प्. १७६)

वृषगायत्रिमन्त्रेण वृषकुंभे न्यसेत्क्रमात् |
तदग्रे स्थण्डिलं कुर्यात् सितैस्सिकतमेव च || २६ ||

चतुरश्रं समं कुर्यात् हस्तमात्रेण देशिकः |
प्राक् सूत्रन्तु सूत्रं स्यादुदक् सूत्रं तथैव च || २७ ||

ब्रह्मजज्ञानमन्त्रेण मध्यरेखा समालिखेत् |
नाके सुपर्णमन्त्रेण दक्षिणे तु लिखेद्बुधः || २८ ||

आप्यायस्वेति मन्त्रेण उत्तरे तु समालिखेत् |
यो रुद्र इति मन्त्रेण उदक् सूत्रं तथैव च || २९ ||

इदं विष्ण्विति मन्त्रेण पूर्वरेखासमन्वितम् |
इन्द्रं वोहोति मन्त्रेण मध्यरेखा समालिखेत् || ३० ||

प्. १७७)

शिवां भवो तु संप्रोक्ष्य कू * प्रादेवापूजयेत् |
वागीश्वरन्तु वागीशमा * * * * पूजयेत् || ३१ ||

तन्मध्ये वह्नि संस्थाप्य होमं कृत्वा विचक्षणः |
पूर्ववदग्निसंस्कार पूजयेद्वृषभं कुरु || ३२ ||

ब्राह्मणं दक्षिणेऽभ्यर्च्य उत्तरे विष्णुमेव च |
परिस्तरैस्तु दर्भैश्च पूर्वादीनि परिस्तरेत् || ३३ ||

प्रोक्षणीमूर्ध्वतस्थाप्यथा प्रणीतपत्रकम् |
आज्यस्थालीं ततः कुर्यात् चरुस्थालीन्तु स्थापयेत् || ३४ ||

प्रणीतां प्रोक्षणीञ्चैवाज्यस्थालीं त्वधोमुखम् |
सृक् स्रुवमुत्तरे स्थाप्य अधोमुखन्तु साधयेत् || ३५ ||

प्. १७८)

प्रादेशमात्रसमिधा परिधित्रयमेव च |
समिधाद्वायुपूर्वे तु विष्टरेण समन्वितम् || ३६ ||

इन्धनं तत्र कुर्वीत अग्निप्रज्वालयेत्क्रमात् |
आहुतित्रितयं कुर्याद्व्याहृतिं जुहुयात्क्रमात् || ३७ ||

पञ्चब्रह्मषडङ्गेन जुहुयाद्वै क्रमात्सुधीः |
वृषगायत्रिमन्त्रेण सर्षपं कवचेन तु || ३८ ||

आढकं मुद्गमाषञ्च शूलिनं जुहुयात्तथा |
शिवमन्त्रेण जुहुयात् प्रत्येकन्तु दशाहुतिः || ३९ ||

जयादिरभ्यधानञ्च राष्ट्रभृच्चक्रमाद्धुनेत् |
पूर्णाहुतिञ्च शिरसा अग्निबीजमनुस्मरन् || ४० ||

प्. १२९)

होमान्ते वृषकुंभस्यात् वृषकुंभन्तु मूर्तिनाम् |
तदन्ते भेदमेव स्यात् स्थण्डिलोपरि विन्यसेत् || ४१ ||

ब्रह्माविष्णुश्च रुद्रश्च अधिदेवाः प्रकीर्तिताः |
गन्धपुष्पञ्च धूपञ्च दीपञ्चैव निवेद्यकम् || ४२ ||

अर्चयेद्भेरिदेवं स्यादाचार्यं ताडयेत्क्रमात् |
ब्रह्मजज्ञानमन्त्रेण प्रथमं ताडयेत्क्रमात् || ४३ ||

* * * दर्विमन्त्रेण द्वितीयं ताडयेत्क्रमात् |
त्र्यंबकेन मन्त्रेण तृतीयं ताडयेत्क्रमात् || ४४ ||

आहूय वाद्यकं पश्चात् शुद्धपारशवस्तथा |
अङ्गपूर्णसमायुक्तं शक्तिं सहितमेव च || ४५ ||

प्. १८०)

शक्तिहीनं विना कुर्याद्वर्जयेत्तु विचक्षणः |
नन्दिकेश्वरमावाह्य वाद्यकान् हृदि संपुटम् || ४६ ||

यजनं धूपदीपं स्यात् पुष्पं हस्ते निधापयेत् |
तत्पुष्पं निक्षिपेद्भेरीं नमस्कृत्वा तु पाद्यकम् || ४७ ||

सप्त तालविधं प्रोक्तमाचार्यश्शिष्यमेव च |
अस्त्रदेवं समभ्यर्च्य मध्ये पत्रे तु रुद्रकम् || ४८ ||

ब्रह्माणं दक्षिणे पत्रे वामपत्रे जनार्दनम् |
गौरीं मध्यममूले तु सरस्वतीं दक्षिणं तथा || ४९ ||

लक्ष्मीञ्च वामपत्रे तु तन्मूले तु यजेद्बुधः |
गणेशं पालिकामध्ये स्कन्ददण्डाग्रमेव च || ५० ||

प्. १८१)

अनन्तादि शिखण्ड्यन्तपालिकोपरि विन्यसेत् |
क्षेत्रपालं तथैशान्त्या दण्डमध्ये तु शास्तवत् || ५१ ||

चन्द्रसूर्यान्तनक्षत्रे दण्डेनैव तु पूजयेत् |
चण्डेशं दक्षिणे मूले सर्वदेवेन संग्रहेत् || ५२ ||

सर्वदेवतमावाह्य अस्त्रेणैव समाचरेत् |
धूपदीपसमायुक्त सर्वदेवे निवेद्यकम् || ५३ ||

अस्त्रदेवान्यलिङ्गं बलिपात्रं तथैव च |
प्रतिमाचन्द्रधारञ्च वृषध्वजसहैव च || ५४ ||

ग्रामप्रदक्षिणं कुर्यात्सन्धिभेदान् समर्चयेत् |
दिनदेवतमावाह्य पीठाग्रे वा ध्वजाग्रके || ५५ ||

प्. १८२)

प्रथमं विघ्नरात्रं स्यात् पैशाचन्तु द्वितीयकम् |
तृतीयं ब्रह्मरात्रं स्यात् गन्धर्वन्तु चतुर्थकम् || ५६ ||

पञ्चकं भूतरात्रं स्यात् षष्ठमं गुहरात्रकम् |
सप्तमं ऋषिरात्रं स्यादष्टकं नागरात्रकम् || ५७ ||

नवमं चैन्द्ररात्रं स्याद्दशमं विष्णुरात्रकम् |
एकादशं रुद्ररात्रं स्यात् द्वादशं शिवरात्रकम् || ५८ ||

गणरात्रं त्रयोदश्यां चतुर्दशं राक्षसं तथा |
पञ्चदश * रात्रं स्यात् शक्तिरात्रन्तु षोडशम् || ५९ ||

विघ्नादि शिवपर्यन्तं पैतृकोत्सवमेव च |
विघ्नादिचैन्द्रपर्यन्तं सौख्य उत्सवमेवं च || ६० ||

प्. १८३)

विघ्नादि ऋषिरात्रान्तं * * * तृतीयं भवेत् |
विघ्नादिभूतपर्यन्तं पार्थिवोत्सवमेव च || ६१ ||

विघ्नादि ब्रह्मपर्यन्तं पार्थिवोत्सवमेव च |
विघ्नादिभूतपर्यन्तं सात्विकोत्सवमेव च || ६२ ||

प्रथमं गणरात्रन्तु अपूपतिलचूर्णकम् |
शुद्धान्नन्तु निवेद्यं स्याद्विघ्नरात्रं बलिक्षिपेत् || ६३ ||

शुद्धान्नं त्रिसरान्नञ्च मासयुक्तं दधिप्लुतम् |
द्वितीयेऽहनि दातव्यं पैशं मन्त्रमुच्चरन् || ६४ ||

शुद्धान्नं ब्रह्मती सर्षं दधिक्षीरन्तु विश्रमम् |
तृतीयेऽहनि दातव्यं ब्रह्ममन्त्रमनुस्मरन् || ६५ ||

प्. १८४)

कूसरान्नं लड्डुकं सर्पिकदलीगुलसंयुतम् |
चतुर्थेऽहनि दातव्यं गन्धर्वमन्त्रमुच्चरन् || ६६ ||

मुक्तान्नं गुलसंयुक्तं मधुक्षीरं घृतं तथा |
पञ्चमेऽहनि दातव्यं भूतमन्त्रमनुस्मरन् || ६७ ||

पायसान्नं घृतञ्चैव कदलीं गुलसंयुतम् |
षष्ठमेऽहनि दातव्यं स्कन्दं मन्त्रमुदीरितम् || ६८ ||

शुद्धान्नं घृतसंयुक्तं बृहतीफलमेव च |
सप्तमेऽहनि दातव्यमृषिमन्त्रमनुस्मरन् || ६९ ||

शुद्धान्नं मुद्गसंयुक्तं गुलं घृतेन संयुतम् |
अष्टमेऽहनि दातव्यं नाममन्त्रमनुस्मरन् || ७० ||

प्. १८५)

शुद्धान्नञ्च घृतं क्षीरं पनसाम्रफलं तथा |
नवमेऽहनि दातव्यमिन्द्रमन्त्रमनुस्मरन् || ७१ ||

शुद्धान्नं दधिसंयुक्तं गुलखण्डसमन्वितम् |
कदलीपनसञ्चाम्रं नारिकेलफलान्वितम् || ७२ ||

दशमेऽहनि दातव्यं विष्णुमन्त्रमनुस्मरन् |
माषान्नघृतसंयुक्तं क्षीरन्तु गुलखण्डकम् || ७३ ||

एकाद * * * कुर्याद्रुद्रमन्त्रमनुस्मरन् |
उद्धान्नविधिसंयुक्तं बृहतीमूलसंयुतम् || ७४ ||

द्वादशेऽहनि दातव्यं शिवमन्त्रं बलिं क्षिपेत् |
कृसरान्नं गुलं सर्पि मधुक्षीरफलं तथा || ७५ ||

प्. १८६)

त्रयोदशेऽहनि दातव्यं गणानां मन्त्रमुच्चरन् |
माषान्नं मासमित्युक्तं गुलक्षीरघृतं तथा || ७६ ||

चतुर्दशेऽहनि दातव्यं राक्षसं मन्त्रमुच्चरन् |
पायसं घृतसंयुक्तं गुलखण्डसमन्वितम् || ७७ ||

पञ्चदशेऽहनि दातव्यं शास्त्रमन्त्रमनुस्मरन् |
दिनदेवतमावाह्य नित्यमेव बलिं क्रमात् || ७८ ||

ब्रह्मादैशानपर्यन्तं लोकपालबलिं क्षिपेत् |
शुद्धान्नं घृतसंयुक्तं दधिक्षीरन्तु मिश्रितम् || ७९ ||

* * त् स्वनाममन्त्रेण लोकपालबलिं क्षिपेत् |
पश्चिमद्वारहर्म्ये तु वास्तुभूतबलिं क्रमात् || ८० ||

प्. १८७)

ब्रह्मादि नि-ऋ-ऋत्यन्तं वरुणादि प्रदक्षिणम् |
एतद्बलिक्रमं कुर्यान्नित्यमेव बलिं क्षिपेत् || ८१ ||

तद्वारे बलि निक्षिप्य वृषभं तत्र पश्चिमम् |
ज्येष्ठादिविघ्नपर्यन्तं स्वस्वनाम बलिं क्षिपेत् || ८२ ||

दिनदैवतमावाह्य पीठाग्रे वा बलिं क्षिपेत् |
तद्वारे तु महालक्षीं गोस्थाने तु सरस्वतीम् || ८३ ||

भूपे चैव महामोदिमन्त्रं मन्त्रन्तु बलिं क्षिपेत् |
ईशाने सुन्दरी चैव देविकोष्ठे बलिं क्षिपेत् || ८४ ||

लिङ्गमेव महापीठं न लिङ्गं विसर्जयेत् |
जले तु भृगतं कुर्यात् सर्जयेदन्नलिङ्गकम् || ८५ ||

प्. १८८)

आवाहबलिं कुर्यादुद्वाहनबलिं क्षिपेत् |
द्वात्रिंशेन बलिं कुर्यात् षोडशं दिनमेव च || ८६ ||

चतुर्विंशद्बलिं कुर्याद्वादशं दिनमेव च |
अष्टादश बलिं कुर्यात् सौख्यसेवं विधीयते || ८७ ||

मनुना कौशिकश्चैव एकाहन्तु बलिक्रमम् |
बलिसंख्या इति प्रोक्ता उत्सवस्य विधिं शृणु || ८८ ||

उत्सवं कारयेद्धीमान् पुण्यनक्षत्रमेव च |
प्रतिष्ठादुत्सवा हीने यथेष्टं मासि वा नयेत् || ८९ ||

राजा जन्मनि नक्षत्रे सुखप्रीतिकराय च |
यद्वारे तु महापीठं प्रासादञ्चूर्ध्वमेव च || ९० ||

प्. १८९)

व्यापिलिङ्गवती * * यजेदुत्सवमेव च |
प्रतिष्ठादिशिखरं हीने उत्सवं वर्जयेद्बुधः || ९१ ||

अङ्गोपाङ्गप्रत्यङ्गं परिवारसमन्वितम् |
प्रासादद्वारपीठानां अङ्गमेवमिहोच्यते || ९२ ||

हीने तु उत्सवे हीने वर्जयेत्तु विचक्षणः |
प्रारब्धमुत्सवे हीने यथेष्टं मासि वा नयेत् || ९३ ||

आगतं सहसा कृत्वा पश्चादुत्सवमाचरेत् |
पूर्वोत्सवविहीने च यथेष्टं मासवान्नयेत् || ९४ ||

* * तनकाले नष्टे पुनरुत्सवमाचरेत् |
प्रायश्चित्तविधिं कुर्याच्छान्तिहोमं समाचरेत् || ९५ ||

प्. १९०)

मासनक्षत्रतीर्थान्तं मार्द्रान्तमुत्सवं परम् |
ग्रामनक्षत्रतीर्थान्तं प्रतिष्ठानक्षत्रमेव च || ९६ ||

राजा जन्मनि नक्षत्रे यजमानवशाद्बुधः |
चन्द्रनक्षत्रमित्युक्त सौरसापनतीर्थकम् || ९७ ||

सर्वमासे प्रकर्तव्यमुत्सवं कारयेत्क्रमात् |
नित्यनैमित्तिकं काम्यमुत्सवं त्रिविधं भवेत् || ९८ ||

नित्यं नित्योत्सवं कुर्यान्नैमित्तिकविशेषतः |
यथेष्टकाम्यमित्युक्तमुत्सवं त्रिविधं भवेत् || ९९ ||

नित्योत्सवं ततः कुर्यान्नैमित्तिकमथोत्सवम् |
इष्टमासे तु काम्यार्थमुत्सवं कारयेद्बुधः || १०० ||

प्. १९१)

नित्योत्सवं विना यत्र महोत्सवं विसर्जयेत् |
ध्वजं सवाहयित्वा तु वर्जयेत्तु विचक्षणः || १०१ ||

यजमानेच्छया कुर्याद्यथेष्टं मासि वा नयेत् |
ध्वजे ध्वजो न कर्तव्यं कर्तव्यं वृषभध्वजम् || १०२ ||

उद्यत्सोत्सवकं कुर्याद्विष्ट शैवोत्सवो द्विजा |
विष्णुकल्याणमेवोक्तं शिवाङ्गञ्च समाचरेत् || १०३ ||

शिवाङ्गं तत्र कुर्वीत विष्णुयागं विनाचरेत् |
देवानामपि कल्याणे नृपकल्याणं न कारयेत् || १०४ ||

ग्रामे च नगरे चैव पत्तने राजधानिके |
सर्वे देवोत्सवं कुर्यादेकस्मिन् एकवास्तुनि || १०५ ||

प्. १९२)

हरिपृष्टं सुशान्त स्याद्धरपृष्ठन्तु शोभितम् |
सर्वदेवोत्सवं कुर्यादेकवास्तुबलक्रमम् || १०६ ||

उत्सवं कारयेद्धीमान् पुष्यमासे तु पुष्यकम् |
माख्यान्तं माघमासे तु फाल्गुन्यामुत्तरान्तकम् || १०७ ||

शुक्लपक्षे तृतीये तु रोहिण्यां तं विशेषतः |
पूर्णे तु मास-ऋक्षे तु समुद्रस्नानमुत्तमम् || १०८ ||

पूर्वाषा * * * न्न पक्षे तु अश्वा श्व मासके |
कार्तिके कृत्तिकान्तं वा आर्द्रान्तं मार्गशीर्षके || १०९ ||

सर्वमासेषु कर्तव्यमार्द्रान्तमुत्सवं परम् |
विफलार्द्रास्त्वमासे तु सौरमासं प्रशस्तकम् || ११० ||

प्. १९३)

सर्वोत्सवेन मे वाऽपि सौरसंख्यानमेव च |
आरंभं त्रिविधं तेषां केतुरोहणपूर्वकम् || १११ ||

गरीताडनपूर्वञ्च अङ्कुरार्पणपूर्वकम् |
अङ्गुरं वृषयागन्तु वृषभन्तु प्रतिष्ठितम् || ११२ ||

उत्सवाङ्कुरं द्वितीयन्तु र्पोमतु माया |?
ऋक्षे तु समुद्रस्नानं तीर्थाङ्कुरं तृतीयते || ११३ ||

यकसर्वेषामुत्तमं अङ्कुरं त्रिविधं भवेत् |
नयनं मोक्षणञ्चैव जलाथ वासनं तथा || ११४ ||

आचार्यः शिल्पहस्तेन नयनोन्मीलनं कुरु |
शालितण्डुलतन्मध्ये वृषभं स्थाप्यमेव च || ११५ ||

प्. १९४)

अष्टदिक्कलशे तेषु उक्षां कलशे न्यसेत् |
पुण्याहं वाचयेत्तत्र होमं कुर्याद्विशेषतः || ११६ ||

हेमसूपि प्रकारन्तु सुमूहूर्ते विचक्षणः |
मधुसर्पिं तथा कुर्यान्नयनाल्पशिलां तथा || ११७ ||

धूपदीपं तथा कुर्याद्धान्यदर्शनसंभवेत् |
दर्पणमभिषेकन्तु मुद्गान्नन्तु निवेदयेत् || ११८ ||

शिल्पन्नन्त्वविसृज्याथ गोमयालेपनं तथा |
मध्ये समतलं कृत्वा मध्ये स्थण्डिलमेव च || ११९ ||

नलिनं न्यसेत्तत्र मध्यमे वृषकुंभकम् |
अभितः कलशानष्टौ उक्षादीनि क्रमान्यसेत् || १२० ||

प्. १९५)

* मेमङ्क * दूर्वाञ्च स्थण्डिलं तत्र कारयेत् |
होमान्ते नयनोन्मीलं मजसर्पिलोचनं स्पृशेत् || १२१ ||

दर्शयेद्द्रव्यसंयुक्तमभिषेकं तर्पणं तथा |
दर्पणतलाधि वासञ्च प्रतिष्ठा कारयेद्बुधः || १२२ ||

शिवाग्रे मण्टपं कुर्यात् गोमयालेपनं तथा |
मण्डपे स्थण्डिलं कृत्वा दृष्टद्रोणैश्च शालिभिः || १२३ ||

तन्मध्ये स्थण्डिलं कृत्वा स्थापयेद्वृषभध्वजम् |
कौतुकं बन्धयेद्धीमान् स्वर्णराजससूत्रकम् || १२४ ||

अथवा कार्पससूत्रं स्यात् बन्धयेद्वृषशृङ्गकौ |
पुण्याहं वाचयेत्तर कौतुकं बन्धयेत्क्रमात् || १२५ ||

प्. १९६)

त्रियंबकेन मन्त्रेण दक्षां सूत्रन्तु बन्धयेत् |
शयनं स्थण्डिलं कुर्यात्तदग्रे वृषकुंभके || १२६ ||

अभितः क्रवशानष्टौ इक्ष्वादीनि क्रमान्यसेत् |
तदग्रे अग्निसंस्थाप्य होमयेत्पूर्ववत्कुरु || १२७ ||

तदग्रे भेरिदेवं स्यात् स्थण्डिलं तत्र कारयेत् |
पश्चिमे अस्त्रदेवन्तु शालिभि स्थण्डिलं क्रमात् || १२८ ||

लाजपुष्पैरलङ्कृत्य दर्भमाला समन्वितम् |
अग्निकार्योक्तमार्गेण होमयेत्तु विचक्षणः || १२९ ||

प्रोक्षणं प्रणीतापात्रं आज्यस्थालीन्तु विन्यसेत् |
उत्तरे आसनं कल्प्य अधोमुखन्तु साधयेत् || १३० ||

प्. १९७)

प्रोक्षणीपात्रमादाय तोयं कुशाक्षतैर्युतम् |
प्रादेशं कूर्चसहितं त्रिभिः स्पर्शतलं तथा || १३१ ||

आज्यस्थालीं प्रणीताञ्च ऊर्ध्वमुखं पात्रमेव च |
प्रोक्षयेत्तु कुशाग्रेण प्रोक्षणीन्तु जलं तथा || १३२ ||

प्रणीतापात्रं जलं पूर्य कुशपुष्पाक्षतैर्युतम् |
जनार्दनन्तु आवाह्य उत्तरे स्थाप्यमेव च || १३३ ||

दक्षिणे तु यजेद्ब्रह्मा कूर्चं पुष्पाक्षतान्वितम् |
प्रादेशा कूर्चसहितं त्रिस्पर्शनं जलं तथा || १३४ ||

अग्निसंस्कारमेवन्तु आज्यसंस्कारमेव च |
आज्यस्थालीं घृतं पूर्य कूर्चप्रादेशमात्रतः || १३५ ||

प्. १९८)

त्रिप्रादेशं स्पर्शनं कुर्याद्विसर्जेदग्निमेव च |
दर्भाग्निं प्रदक्षिणं कुर्यादाज्यसंस्कारमेव च || १३६ ||

समिधाज्यचरुं लाजा माषाशालियवास्तथा |
तिलसर्षपदुग्धादि गुलखण्डदशस्मृतः || १३७ ||

परिस्तरेणां परिधिं विष्टरत्रयमेव च |
तदूर्ध्वं समिधा कृत्वा परिषेचनमन्तरे || १३८ ||

अग्निसंस्कारमेवन्तु आज्यसंस्कारमेव च |
समिधा सद्यमन्त्रेण आज्यं वामेन हूयते || १३९ ||

अघोरेण चरुं हुत्वा लाजां तत्पुरुषेण च |
तिलमीशानमन्त्रेण सर्षपं कवचेन तु || १४० ||

प्. १९९)

मुद्गमाषयवाश्चैव शिवमन्त्रेण भूयते |
वृषमूलञ्च गायत्रीं शतमष्टोत्तरं शतम् || १४१ ||

द्रव्यते व्याहुतिं हुत्वा स्विष्टमग्नेति मन्त्रतः |
जयादीरभ्याधानञ्च राष्ट्रभृच्च हुनेत्क्रमात् || १४२ ||

पूर्णाहुतिञ्च शिरसा अग्निबीजमनुस्मरन् |
तांबूलं दापयेत्पश्चात् मूर्तिं वृषभकुंभके || १४३ ||

मन्त्रन्यासं ततः कुर्याद्वृषमूलेन मन्त्रवित् |
भेरीघोषं ततः कुर्यात् आवाहनमथोच्यते || १४४ ||

आहूय वाद्यकान् पश्चात् शुद्धपारशवस्तथा |
दीक्षितानान्तु सर्वेषां आचार्यं ताडयेत्क्रमात् || १४५ ||

प्. २००)

नववस्त्रोत्तरीयञ्च यज्ञोपवीतमेव च |
सर्वाभरणसंयुक्तं सर्वपुष्पैरलङ्कृतम् || १४६ ||

पुष्पाञ्जलिसमायुक्तं गौरीयोषसमन्वितम् |
ताडयेन्नव तालं स्यादाचार्यश्शिष्य एव च || १४७ ||

आन्त्रदेवन्तु संपूज्य देवतावाहनं भवेत् |
शिवादिचण्डपर्यन्तं आवाहनविधिं कुरु || १४८ ||

हविर्न्निवेदयेद्धीमान् सर्वे देवन्निवेदयेत् |
बलिपात्रसमायुक्तमन्नलिङ्गास्त्रमेव च || १४९ ||

ध्वजं चण्डेश्वरञ्चैव ग्रामप्रदक्षिणं तथा |
अन्येषकं समादाय ध्वजपटं बन्धयेत्क्रमात् || १५० ||

प्. २०१)

सन्धिदेवतमावाह्य दिनदेवसमन्वितम् |
अन्तर्बलिं क्रमं पूर्वं यागान्ते वा बलिं क्षिपेत् || १५१ ||

सर्वमभ्यर्चयेद्धीमान् पश्चाद्वास्तुबलिं क्षिपेत् |
ग्रामप्रदक्षिणं कृत्वा महापीठे बलिं क्षिपेत् || १५२ ||

ध्वजपटं स्थलिका चैव दण्डमूले सुसंस्थितम् |
दण्डलक्षणमेवोक्तं दारुजं वाऽथ कारयेत् || १५३ ||

असनं खादिरञ्चैव बिल्वं चंपकमेव च | 
देवदारुकसंयुक्तं क्रमुकं खण्डदण्डकम् || १५४ ||

मयूकं अर्जुनञ्चैव कृष्णवृक्षसमन्वितम् |
मुनिवृक्षसमायुक्तं क्रमुकं वेणुदण्डकम् || १५५ ||

प्. २०२)

वक्रं भिन्नञ्च सुषिरं कृमिकोटरमेव च |
अन्तस्सारपुमानञ्च वह्निस्सारंत्ति मेव च || १५६ ||

सूप्यन्तं वा गुलान्तं वा उक्षस्थलसमन्तु वा |
तद्गीवस्य समं वाऽपि गोपुरस्य समन्तु वा || १५७ ||

त्रयस्त्रिंशस्तमेवोक्तं पञ्चविंशति हस्तकम् |
अथवा हस्तमेवोक्तं दण्डयामं विधीयते || १५८ ||

क्षीरवृक्षन्तु संग्राह्य यष्टिं कृत्वा विचक्षणः |
चतुर्हस्तप्रमाणेन त्रितायन्तु समन्वितम् || १५९ ||

अग्न्यङ्गुलघनं प्रोक्तं तं वषट्कारमेव च |
द्वयं सुषिरसंयुक्तं मध्यचन्द्रमथापि वा || १६० ||

प्. २०३)

उपदण्डप्रमाणेन वेणुदण्डं विधीयते |
नवतालोत्तमं कुर्यात् सप्ततालन्तु मध्यमम् || १६१ ||

षट्तालं पञ्चतालं वा कन्यसंमपदण्डकम् |
यष्टिबन्धं समायुक्तं दर्भमालासमन्वितम् || १६२ ||

अयसा वलयं वाऽपि बन्धयेदुपदण्डकम् |
कार्पाससूत्ररज्जुं वा वलयद्विगुणमेव च || १६३ ||

कनिष्ठाङ्गुलिपरिणां दण्डमूला तथाश्रितम् |
भूमिसंप्रोक्षणं कुर्यात् खानयेत्पृथिवीं ततः || १६४ ||

त्रिहस्तन्तु प्रमाणेन द्विहस्तं खानयेत्क्रमात् |
दण्डन्तु स्थापितं कुर्याच्छालितण्डुलकूर्मकम् || १६५ ||

प्. २०४)

रत्नजं रजतञ्चैव कूर्मासनन्तु लोहजम् |
पञ्चलोहसमायुक्त * * शूले तु योजयेत् || १६६ ||

पुण्याहं वाचयेत्तत्र सुमुहूर्ते विचक्षणः |
वेदिलक्षणमेवोक्त शिलायामिष्टकावथ || १६७ ||

अथवा मृत्तु संगृह्य त्रिमेखलसमन्वितम् |
हस्तयामन्तु विस्तारमुत्सेधं हस्तमानकम् || १६८ ||

रत्निमात्रसमुत्सेधं मुष्टिमात्रमथापि वा |
विस्तारसमुत्सेधं हस्तमथोत्तमम् || १६९ ||

चतुर्विंशाङ्गुलिं हस्तं मात्राङ्गुलेन कारयेत् |
वेदिकालक्षणं प्रोक्तं दण्डमूले विचक्षणम् || १७० ||

प्. २०५)

शिल्पितं विसर्जयेद्धीमान् गोमयालेपनं तथा |
कौतुकं बन्धयेत्तत्र दण्डमध्ये सुबन्धकम् || १७१ ||

विनायकं पूरयेत्तत्र पुण्याहं वाचयेत्ततः |
अथवा सलयं रज्जु द्विगुणं मूलमाश्रितम् || १७२ ||

दर्भमालासमायुक्तं पुष्पमालाञ्च शोभितम् |
ध्वजपटं बन्धयेद्धीमान् किङ्किणी पुष्पशोभितम् || १७३ ||

वृषकुंभन्तु मूर्ति स्याद्धूपदीपसमन्वितम् |
सुमुहूर्ते तु यत्कुर्या ध्वजारोहणमेव च || १७४ ||

स्तोकस्तोकेन संयुक्तं बन्धयेत्तु दृढं बुधः |
विपरीतं परोगेण प्रायश्चित्तं विधीयते || १७५ ||

प्. २०६)

* * * शान्ततः कृत्वा पुनस्सन्धानमेव च |
सर्वदेवतमावाह्य दण्डमूले तु योजयेत् || १७६ ||

लोकपालान् समभ्यर्च्य दिक्तालं बन्धयेत्क्रमात् |
नृत्तगीतसमायुक्तं सर्वघोषसमन्वितम् || १७७ ||

मुद्गान्नन्तु निवेद्यं स्यात्पायसान्नं निवेदयेत् |
नव पिण्डं ततः कुर्याद्दिग् दिक्षु च मेव हि || १७८ ||

गर्भोत्पत्तिसमायुक्तं प्रथमं गर्थदापयेत् |
अमङ्गलि कन्यकाचैव अपस्मारदृढं तथा || १७९ ||

आचार्यं पूजयेत्तत्र वस्त्रहेमाङ्गुलीयकैः |
शिवाग्रे मण्टपं कुर्यात् गोमयेन तु लेपयेत् || १८० ||

प्. २०७)

उमाञ्च देवदेवस्य कौतुकं बन्धयेत्क्रमात् |
स्वश्रं रतं वापि अथवा कार्पासमेव च || १८१ ||

त्र्यंबकेन मन्त्रेण रक्षाबन्धनकर्मणि |
स्थलिकां तण्डुले चैव तन्मध्ये तन्तु रक्षकम् || १८२ ||

परिचारकहस्तेन प्रकारे तु प्रदक्षिणम् |
नववस्त्रसमायुक्तं सर्वदोषसमन्वितम् || १८३ ||

सर्वस्याग्रे स्थितं कुर्यात् पुण्याहं वाचयेत्क्रमात् |
गन्धपुष्पादिभिः पूज्यमघोरेण देशिकम् || १८४ ||

त्र्यंबकेन मन्त्रेण रक्षासूत्रं प्रबन्धयेत् |
उमासहितमेवोक्तं चन्द्रशेखरमेव च || १८५ ||

प्. २०८)

एकरूपं द्विबेरं वा त्रिबेरं वा विशेषतः |
षोडश प्रतिमायाञ्च कौतुकं बन्धयेत्क्रमात् || १८६ ||

यागशालां ततः कुर्यात् कूटं वा मण्टपं तथा |
ऐन्द्रे च पावके वाऽथ यमो वै राक्षसेऽपि वा || १८७ ||

वायुसोमस्तथैशान्यां यागमण्टपमेव च |
मण्टपे समलं कुर्यात्तन्मध्ये वेदिकां कुरु || १८८ ||

रत्निमात्रं समुत्सेध दर्पणोदरसन्निभम् |
हस्तद्वयन्तु विस्तारमुपवेदिसमायुतम् || १८९ ||

नवाग्निमुत्तमञ्चैवं मध्याग्निं मध्यमं भवेत् |
एकाग्निमधमं प्रोक्तं वृत्तं वा चतुरश्रकम् || १९० ||

प्. २०९)

एकाग्निं वाऽथ कुर्वीत पूर्वपश्चिममेव च |
यद्वाराभिमुखं लिङ्गं तद्वारं कुंभपूजयेत् || १९१ ||

तदग्रे अग्निकुण्डं वा होमयेत्तु विचक्षणः |
षोडशस्तंभसंयुक्तं द्वादशस्तंभमेव च || १९२ ||

चतुस्तंभसमायुक्तं चतुर्द्वारसमन्वितम् |
युगतोरणसंयुक्तं दर्भमालासमन्वितम् || १९३ ||

गात्रवेष्टनसंयुक्तं वितानध्वजसमायुतम् |
वेदिकास्थण्डिलं कुर्यात् अष्टद्रोणैश्च शालिभिः || १९४ ||

तदर्धं तण्डुलं प्रोक्तं तदर्धन्तु तिलैरपि |
तन्मध्ये नलिनं लिख्य अष्टपत्रं स कर्णिकम् || १९५ ||

प्. २१०)

मध्ये सदाशिवं कुंभं वर्धनीकृतन्तु तथोत्तरे |
अष्टविद्येश्वराह्येते पूर्वादिक्रमविन्यसेत् || १९६ ||

शिवकुंभं ततोद्धृत्य शिवमन्त्रमनुस्मरन् |
शिवशक्तिं वर्धनीं पूज्य पराशक्तिसमन्वितम् || १९७ ||

अष्ट विद्येश्वरा ह्येते तत्तत्स्वनाममन्त्रकैः |
द्वारकुंभं समादाय पूर्वादीशान्तमुच्यते || १९८ ||

प्राग्भूतं कुंभं तदेकाग्निकुंभाक्षिण्यवैदेहं नै-ऋत्यदाग्निम् |
वारुण्यषट्कं तथैश्विन्यवायौ सोमे युगस्यात्रिः कुंभमीशे || १९९ ||

प्. २११)

तत्तत्स्थ नाममन्त्रेण द्वारकुंभं समर्चयेत् |
सर्वदेवतमावाह्य गन्धपुष्पादिनाऽर्चयेत् || २०० ||

धूपदीपसमायुक्तं होमं कृत्वा विचक्षणः |
पुण्याहं वाचयेत्तत्र कौतुकं बन्धयेत्क्रमात् || २०१ ||

कौतुकमग्निकुण्डञ्च प्रति प्रति विशेषतः |
कुण्डसंस्कारमेवोक्त निर्मलज्वालमेव च || २०२ ||

अग्निकार्यविधिं प्रोक्तं प्रतिकुण्डन्तु होमयेत् |
आचार्यशिष्यस्तैर्युक्तं होमं कुर्याद्विचक्षणः || २०३ ||

पालाशोदुंबरञ्चैव अपामार्गोपप्लक्षका |
बिल्वञ्च खादिरञ्चैव न्यग्रोधं वह्निमेव च || २०४ ||

प्. २१२)

वैकङ्कतीञ्च काश्मीरं संमित्थ समुदाहृतम् |
परिस्तरेण दर्भाणां परिधित्रयमेव च || २०५ ||

पूर्वे ऊर्ध्व समीधाय द्वयमिष्टरमेव च |
ब्रह्माणं दक्षिणेऽभ्यर्च्य उत्तरे तु जनार्दनम् || २०६ ||

परिषेचनं ततः कुर्यात् प्रोक्षणं पात्रमेव च |
प्रणीतापात्रमादाय जनार्दनं पूजयेत्क्रमात् || २०७ ||

कुण्डञ्च आज्यं संप्रोक्तं स्वाहासहितमेव च |
होमान्ते तु बलिं कुर्यात् मेखलोपरि विन्यसेत् || २०८ ||

तत्तत्स्वनाममन्त्रेण लोकपाल बलिं क्षिपेत् |
बहिर्बलिविधिं कुर्यात् अन्तर्बलिमथाचरेत् || २०९ ||

प्. २१३)

कुण्डपार्श्वे पावकञ्च अन्तर्बहिर्बलिं क्षिपेत् |
प्रथममष्टनागञ्च द्वितीयं द्वादशादिकम् || २१० ||

नागादिबलिनिक्षिप्य पूर्णाहुतिमथाचरेत् |
अग्निमन्त्रमनुस्मृत्य स्वाहेति इति योजयेत् || २११ ||

अग्निमूर्तिसमावाह्य कुंभमध्ये सुयोजयेत् |
हविर्निवेदयेत्तत्र सर्वदेवनिवेद्यकम् || २१२ ||

होमान्ते भेरिघोषं स्यान्नवतालविधं भवेत् |
आहूय पाद्यकं पश्चात् आचार्यश्शिष्य एव च || २१३ ||

यागान्ते भेरिघोषं स्यात् वास्तुभूतबलिं क्षिपेत् |
प्रथममन्तर्बलिं कुर्यात् द्वितीयं दिनदेवता || २१४ ||

प्. २१४)

ध्वजानि बलिपीठान्तं बलिभोज्यक्रमं शृणु |
उमास्कन्देश्वरं देवं ग्रामप्रदक्षिणं तथा || २१५ ||

रथे वा शिबिके वाऽपि स्थापयेद्देवमेव च |
शङ्खघोषसमायुक्तं ब्रह्मघोषसमन्वितम् || २१६ ||

सर्ववाद्यसमायुक्तं श्रोत्रमङ्गलवाचकैः |
छत्रन्तु चामरौ चैव व्यजनं ध्वजमेव च || २१७ ||

सर्वं दीपसमायुक्तं यत्त्रदीपमनन्तरे |
सर्वभक्तजनानान्तु नृपतीन् ब्रह्ममेव च || २१८ ||

आचार्यो दक्षिणे पार्श्वे नृपतिर्वामपार्श्वके |
मध्यमं रुद्रकन्यायां गान्धर्वन्तु शिवाग्रके || २१९ ||

प्. २१५)

ग्रामप्रदक्षिणं कुर्यात् आस्थानमण्डपं तथा |
पाद्याचमनं चार्घ्य धूपदीपसमन्वितम् || २२० ||

आरात्रिकमर्चयेद्धीमान् भस्मानं दापयेद्बुधः |
दर्पणञ्चामरञ्चैव व्यजनं छत्रमेव च || २२१ ||

भस्म सन्तापनं कुर्यात् नृपभक्तजनान्वितम् |
नालिकेरसमायुक्तं पनसं कदलीफलम् || २२२ ||

निवेदयेत्तदा मन्त्री तांबूलन्तु निवेदयेत् |
तद्दिनन्तु समारभ्य यज्ञं सप्तदिनं भवेत् || २२३ ||

तद्दिनात्सप्तदिवसे तैलाभ्यङ्गी न कर्मणि |
आस्थानमण्टपं कुर्यात् गोमयालेपने शुभे || २२४ ||

प्. २१६)

स्थण्डिलं तत्र कुर्वीत अष्ट द्रोणैश्च शालिभिः |
तन्मध्ये तैलसंस्थाप्य पूर्वाक्षतसमन्वितम् || २२५ ||

पुण्याहं वाचयित्वा तु तैलं शिरोर्पणं तथा |
दूर्वाक्षतसमायुक्तं मूर्ध्नि निक्षेपयेद्बुधः || २२६ ||

अस्त्रभेर्यादिसंयुक्त तैलाभ्यङ्गनकं तथा |
स्नपनं कारयित्वा तु पञ्चाशत्पञ्चविंशतिः || २२७ ||

शुद्धवस्त्रपरीधानं श्वेतमाल्यविभूषितम् |
मुक्ताभरणसंयुक्तं श्वेतचन्दनलेपितम् || २२८ ||

बहुनैवेद्यसंयुक्तं उपदंशसमन्वितम् |
शुद्धवस्त्रपरीधानं श्वेतमाल्यविभूषितम् || २२९ ||

प्. २१७)

मुक्ताभरणसंयुक्तं श्वेतचन्दनलेपितम् |
बहुनैवेद्यसंयुक्तं उपदंशसमन्वितम् || २३० ||

तांबूलन्तु निवेद्यस्यात् धूपदीपसमन्वितम् |
इत्येवं लक्षणैर्युक्ता नारी पुंसा विवर्जयेत् || २३१ ||

अङ्गाल्याय समायुक्तं हस्ताल्प्याय समन्वितम् |
अभिनिर्याय संयुक्तं तालविन्दालसंयुतम् || २३२ ||

सर्वालङ्कारसंयुक्तशुद्धनृत्तं स गेयकम् |
एतल्लक्षणसंयुक्तं गान्धर्वं समुदाहृतम् || २३३ ||

न दीक्षितेन यो नृत्तं दोषमेवं प्रकीर्तितम् |
तद्दोषसमनार्थाय स्नपनं पञ्चविंशतिः || २३४ ||

प्. २१८)

लिङ्गे वा कौतुके वाऽपि गन्धपुष्पादिनार्चयेत् |
शुद्धनृत्तादिना पूर्वं निशायामधिवासयेत् || २३५ ||

मण्टपस्योत्तरे देशे स्थण्डिलं शालिना कुरु |
शयनं कल्पयेत्तत्र अजातीनि च कल्पयेत् || २३६ ||

तन्मध्ये रुद्रनारीणां ममामेष्याह तव स्मृतम् |
शाययेत्कौतुकं बध्वा स्वर्णसूत्रन्तु सूत्रयेत् || २३७ ||

नर्तको मर्दकश्चैव गायको वंशकस्तथा |
मौनको वाद्यकञ्चैव निशायामधिवासयेत् || २३८ ||

स्थण्डिलं तत्र कुर्वीत चतुर्द्रोणैश्च शालिना |
तदर्धे स्थण्डिलैश्चैव तदर्धैश्च तिलैरपि || २३९ ||

प्. २१९)

नवभिः कलशान् स्थाप्य नवशक्तिसमन्वितम् |
स कूर्चान् सपिधानांश्च स वस्त्रैःपल्लवैर्युतम् || २४० ||

गन्धपुष्पादिनाऽभ्यर्च्य धूपदीपसमन्वितम् |
प्रातःकाले समुद्धृत्य शौचाचमनपूर्वकम् || २४१ ||

दन्तशुद्धिसमायुक्तं स्नानं कुर्याद्विशेषतः |
नवभिः कलशैस्थाप्य दीक्षामन्त्रमनुस्मरन् || २४२ ||

गन्धपुष्पादिनाऽभ्यर्च्य वस्त्राभरणं ददेत् |
हृदयेन तु मन्त्रेण पुष्पं शिरसि विन्यसेत् || २४३ ||

हस्ते पुष्पं विनिक्षिप्य पुष्पञ्च पतिते यथा |
तन्नामं वाचयेन्नित्यं रुद्रनारी यथाक्रमम् || २४४ ||

प्. २२०)

पश्चात्प्रदक्षिणं कुर्यादालयन्तु प्रवेशयेत् |
विघ्नेशञ्च नमस्कृत्वा फलपुष्पहविर्ददेत् || २४५ ||

गङ्गासरस्वती चैव श्री देवीन्तु समर्चयेत् |
गन्धपुष्पहविर्दत्वा तांबूलञ्च प्रदापयेत् || २४६ ||

मध्याह्ने पायसान्नन्तु रुद्रनार्या सुभोजनम् |
ततः प्रकरनारीणां प्रविशेन्मण्टपं प्रति || २४७ ||

ईशानादि समारभ्य वास्तुदेवान् सुपूजयेत् |
सायंकाले बलिं दद्यात् मण्टपस्याधिदेवता || २४८ ||

मण्टपस्य तु तन्मध्ये स्थण्डिलं वाऽनिलां कुरु |
तन्मध्ये मुखं स्थाप्य गन्धपुष्पादिनाऽर्चयेत् || २४९ ||

प्. २२१)

आच्छाद्य हतवस्त्रेण हविष्यन्तु प्रदापयेत् |
नन्दिकेश्वरमभ्यर्च्य गन्धपुष्पादिभिः क्रमात् || २५० ||

प्रथममात्मशुद्धिश्च द्वितीयं करशोधनम् |
तृतीयं वंशतालाख्यं ओङ्कारगणमुदाहृतम् || २५१ ||

चतुर्थं गानशुद्धिश्च पञ्चमं मुखाद्यकम् |
षष्ठकं वाद्यकैर्युक्तं सप्तमं पुष्पमोक्षमम् || २५२ ||

अष्टमं मणिबन्धञ्च नवरंभा च भावयेत् |
दशमं नृत्तसंपूर्णं इत्येते नृत्तलक्षणम् || २५३ ||

देवस्य दक्षिणे भागे देशिकस्सुखमास्थितः |
देवस्योत्तरे देशे नृत्तस्य सुखमास्थितौ || २५४ ||

प्. २२२)

देवस्य पश्चिमे भागे परिचारकसुस्थितः |
नर्दको मर्दकैश्चैव दक्षिणेन तु संस्थितौ || २५५ ||

गायको वंशकश्चैव उत्तरेण तु संस्थितौ |
* * * * * * * णां परिधित्रयमेव च || २५६ ||

पूर्वे विष्टरसंकल्प्य समिधाहुतिमाचरेत् |
समिधा सद्यमन्त्रेण आज्यं वाऽनेन मन्त्रकैः || २५७ ||

अघोरेण चरुं हुत्वा लाजं तत्पुरुषेण तु |
तिलमीशानमन्त्रेण सर्षपं कवचेन तु || २५८ ||

मुद्गमाषञ्च शालीनां नेत्रमन्त्रेण हूयते |
पायसं गुलखण्डञ्च शिवमन्त्रेण हूयते || २५९ ||

प्. २२३)

प्रति प्रति तथा कुर्यात् पुनः पुण्याहमाचरेत् |
त्र्यंबकेन मन्त्रेण कौतुकन्तु नटेश्वरम् || २६० ||

शक्तिन्तु वामहस्तेन कौतुकं बन्धयेत्सुधीः |
कौतुकं अस्त्रदेवानां मृगं वाद्यन्तु कौतुकम् || २६१ ||

धूपदीपसमायुक्तं आरात्रिकेनमर्चयेत् |
सुमुहूर्ते विशेषेण बन्धयेत्कौतुकं हृदा || २६२ ||

ब्राह्मणान् भोजयेत्तत्र चतुर्वेदसमन्वितान् |
नृत्तगीतञ्च वाद्यन्तु पुराणं कथितं क्रमात् || २६३ ||

अपूपं निवेदयेद्धीमान् बहुनैवेद्यसंयुतम् |
निवेदयेत्ततो मन्त्री तांबूलन्तु निवेदयेत् || २६४ ||

प्. २२४)

धूपदीपसमायुक्तमारात्रिकेनचार्चयेत् |
छत्रञ्च चामरञ्चैव दर्पणं दर्शयेत्क्रमात् || २६५ ||

भस्मशेषन्तु नृपति भक्तानां दापयेत्सुधीः |
नववस्त्रैरलङ्कृत्य कौतुकं पूर्ववत्क्रमात् || २६६ ||

सर्वाभरणसंयुक्तं मुक्ताभरणभूषितम् |
श्वेतपुष्पैरलङ्कृत्य श्वेतचन्दनलेपितम् || २६७ ||

नीलोत्पलसमं पुष्पं न भूतो न भविष्यति |
स्थण्डिलप्रभसंयुक्तं बिंबप्रभसमन्वितम् || २६८ ||

हर्म्यप्रदक्षिणं कुर्यात् आस्थानमण्टपं स्थितम् |
धूपदीपसमायुक्तं नीराजनं विशेषतः || २६९ ||

प्. २२५)

भस्मन्तु दापयेत्कृत्वा छत्रचामरदर्शयेत् |
नृपती भक्तजनानान्तु शेषभस्मन्तु दापयेत् || २७० ||

प्रातःकाले समारभ्य गन्धोत्सवविधिक्रमम् |
आचार्यस्नानमेवन्तु प्रतिस्नानं समाचरेत् || २७१ ||

चित्रवस्त्रैरलङ्कृत्य सर्वाभरणभूषितम् |
देवाग्रे स्थण्डिलं कुर्यादष्टद्रोणैश्च शालिभिः || २७२ ||

तन्मध्ये नलिनं लिख्य त्रिपादीन् तत्र विन्यसेत् |
स्थालिका तण्डुलैः पूर्य कृष्णगन्धसमन्वितम् || २७३ ||

कस्तूरीञ्चैव कर्पूर कृ * गन्धन्तु मिश्रितम् |
शङ्खं दुन्दुभिनिर्घोषैः स्तोत्रमङ्गलवाचकैः || २७४ ||

प्. २२६)

ग्रामप्रदक्षिणं कुर्यात् प्रविश्य स्थानमण्डपम् |
देवसन्निधिसंप्राप्ते होमं कृत्वा विशेषतः || २७५ ||

पूर्ववदग्निसंस्थाप्य अग्निकार्योक्तमाचरेत् |
पुण्याहं वाचयेद्धीमान् होमं कृत्वा विचक्षणः || २७६ ||

सर्वगन्धसमायुक्तं कृष्णगन्धप्रधानतः |
होमान्ते कृष्णगन्धं स्यात् लेपयेत्तु नटेश्वरम् || २७७ ||

शक्तिं शिवं नटं प्राप्य सुमुहूर्ते विचक्षणः |
ब्राह्मणान् भोजयेत्तत्र स्वस्वसूत्र समन्वितम् || २७८ ||

अस्त्रदेवश्च भेरि स्यामृदवाद्यं ताडयेत्ततः |
मूलबेरसुगन्धं स्यात् परिवारसमन्वितम् || २७९ ||

प्. २२७)

योगेश्वरञ्च देवानां कृष्णगन्धन्तु दापयेत् |
चतुर्वेदं जपं कृत्वा भूसुरान् भोजयेत्क्रमात् || २८० ||

शुद्धनृत्तं विशेषेण गीतवाद्यसमन्वितम् |
गेयन्तु दर्शनं प्राप्य कन्यादर्शनकं भवेत् || २८१ ||

भेरीन्तु ताडयेत्कृत्वा आचार्यं हस्तमेव च |
गन्धद्वारेति मन्त्रेण ताडयेत्तु विशेषतः || २८२ ||

आहूय वाद्यकान् पश्चात् गन्धपुष्पन्तु निक्षिपेत् |
पुष्पाञ्जलिं नमस्कृत्वा वाद्यकान् ताडयेत्क्रमात् || २८३ ||

सप्ततालविधिं प्रोक्तमाचार्यश्शिष्यमेव वा |
नन्दिमन्त्रसमुच्चार्य मृदवाद्यन्तु ताडयेत् || २८४ ||

प्. २२८)

आचार्यं ताडयेत्कुर्या वाद्यकान् दाडयेत्क्रमात् |
झल्लरीमुखञ्चैव पटहं मर्दलं तथा || २८५ ||

महानाट्यसमायुक्तं महाघोषसमन्वितम् |
एवं सप्तविधं कुर्यात् महानाट्यं तथैव च || २८६ ||

देवदेवं नमस्कृत्वा पाद्याचमनमेव च |
धूपदीपसमायुक्तं नीराजनं विशेषतः || २८७ ||

भस्मन्तु दापयेत्कुर्याद्दर्पणं दर्शयेत्क्रमात् |
छत्रञ्च चामरौ चैव व्यजनन्तु क्रमात्सुधीः || २८८ ||

शेषागन्धसमायुक्तभूपतिश्च विशेषतः |
सर्वभक्तजनानान्तु सर्वेषां गन्धमेव च || २८९ ||

प्. २२९)

सर्वभक्तजनानान्तु सर्वेषां गन्धमेव च |
महाहविर्निवेद्यस्यात्तांबूलन्तु निवेदयेत् || २९० ||

धूपदीपसमायुक्तमारात्त्रिकन्तु मर्चयेत् |
सर्वपुष्पैरलङ्कृत्य सर्वयोषसमन्वितम् || २९१ ||

शङ्खनादसमायुक्तं दुन्दुभिर्मर्दलान्वितम् |
पुष्पप्रभसमायुक्तं चित्रप्रभसमन्वितम् || २९२ ||

रथे वा शिबिकायां वा छत्रदीपसमन्वितम् |
सप्तगृहं ततः कुर्यात् प्रविश्यास्थानमण्टपम् || २९३ ||

पाद्यमाचमनं चार्घ्यं धूपदीपसमन्वितम् |
नीराजनं ततः कुर्यात् भस्मन्तु दापयेत्क्रमात् || २९४ ||

प्. २३०)

नलिकेरसमायुक्तं कदलीपनसं तथा |
तांबूलं दापयित्वा तु दर्पणं दर्शयेत्क्रमात् || २९५ ||

छत्रञ्च चामरञ्चैव गीतवाद्यसमन्वितम् |
स्नपनं कारयित्वा तु पश्चाच्च पञ्चविंशतिः || २९६ ||

स्नपनं कारयित्वा तु पूर्ववत्परिकल्पयेत् |
तालचूर्णं सकृच्चूर्णं उदकं ग्राह्य बुद्धिमान् || २९७ ||

अभिषेकं तत्र कुर्वीत स्नपनं कारयेत्क्रमात् |
पुण्याहं वाचयेत्तत्र वेदध्वनि समन्वितम् || २९८ ||

शुद्धवस्त्रपरीधानं श्वेतमाल्यविभूषितम् |
श्वेतचन्दनसंयुक्तं कर्पूरमेव मिश्रितम् || २९९ ||

प्. २३१)

श्वेतयज्ञोपवीतञ्च श्वेतवस्त्रोत्तरीयकम् |
हविर्निवेदयेद्धीमान् तांबूलं तत्र कारयेत् || ३०० ||

शिविकान्ते ततः कुर्यात् प्रकारे तु प्रदक्षिणम् |
शिवाग्रे मण्टपं कुर्यात् विशेदास्थानमण्टपम् || ३०१ ||

धूपदीपसमायुक्तं आरात्रिकसमन्वितम् |
पैशाचनृत्तसंयुक्तं महानाटकसंयुतम् || ३०२ ||

प्रातःकाले समारभ्य चित्रवस्त्रेण वेष्टितम् |
सर्वाभरणसंयुक्तं सर्वमाल्यविभूषितम् || ३०३ ||

सर्वमङ्गलवाद्यैश्च शङ्खगहलमेव च |
ग्रामप्रदक्षिणं कुर्यात् प्रविशेतालकं कुरु? || ३०४ ||

प्. २३२)

आस्थानमण्टपं स्थित्वा धूपदीपसमन्वितम् |
आरात्रिकसमायुक्तं भस्मं दत्वा विशेषतः || ३०५ ||

दर्पणं छत्रचामरं व्यजनं दर्शयेत्क्रमात् |
शेषभस्मं ततः कुर्यात् भूपतिश्च विशेषतः || ३०५ ||

सर्वभक्तजनानाञ्च भस्मं दत्वा तु दापयेत् |
नालिकेरसमायुक्तं पनसं कदलीफलम् || ३०६ ||

स्नानं कृत्वा यथान्यायं महाहविर्निवेदयेत् |
मृगयात्रां समारभ्य पूर्वरात्राधिवासयेत् || ३०७ ||

त्रिपुरघ्नं प्रथमं कुर्यात् कल्याणं सुन्दरं तथा |
वाजियज्ञास्तदन्ते तु गच्छ यत्र गजस्तथा || ३०८ ||

प्. २३३)

दारुकैर्न्यदृच्छाया केचित्काले शिवोत्सवे |
केचित् खड्गधराश्चैव केचित्परशुद्धरस्तथा || ३०९ ||

परिधयस्तथा सर्वे बहुधा धनशस्तथा |
युद्धारम्भे तथास्सर्वे शीघ्रं गच्छेत्समाकुलम् || ३१० ||

मृगपक्षिवराहश्च मयूरं कुक्कुटस्तथा |
सर्वालङ्कारसंयुक्तं वनयात्रसमन्वितम् || ३११ ||

हेलालीला स कथितं गच्छेद्भक्तजनैर्युतम् |
गौरीचण्डेशनन्दीशो महाकालो वृषस्तथा || ३१२ ||

ग्रामप्रदक्षिणं कुर्यात् प्रविशेदालयं प्रति |
प्रदोषकालसमये तीर्थाधिवासनं तथा || ३१३ ||

प्. २३४)

शिवाग्रे मण्टपं कुर्यात् अष्टद्रोणैश्च शालिभिः |
तं मध्ये ललितं कुर्यात् त्रिपादी तत्र विन्यसेत् || ३१४ ||

स्थण्डिला तण्डुलैः पूर्य तं मध्ये कौतुकं हृदा |
उमास्कन्देश्वरश्चैव मन्त्रदेवसमन्वितम् || ३१५ ||

गौरीदेवं समभ्यर्च्य चण्डेशंप्रतिमं तथा |
कौतुकं बन्धयेद्धीमान् उमास्कन्देश्वरं तथा || ३१६ ||

पुण्याहं पूर्ववत्कृत्वा कौतुकं बन्धयेद्धृदा |
त्र्यंबकेन मन्त्रेण रक्षासूत्रं सुबन्धयेत् || ३१७ ||

अस्त्रन्तु कौतुकं कुर्यात् भेरिकौतुकबन्धनम् |
नदीतटाकमुद्रेण अस्त्रतीर्थसमन्वितम् || ३१८ ||

प्. २३५)

सर्वदेवतमाह्वानं सप्ततीर्थसमन्वितम् |
स्थण्डिलं तत्र कुर्वीत स्थापयेन्नवकुंभकान् || ३१९ ||

पुण्याहं वाचयेत्तत्र गन्धपुष्पसमन्वितम् |
सप्ततालविधं कुर्यादाचार्यश्शिष्यसंयुतम् || ३२० ||

स्नानं कृत्वाऽस्त्रदेवानां सर्वभक्तजनैस्सह |
ग्रामप्रदक्षिणं कुर्यात् प्रविशेदालयं प्रति || ३२१ ||

तीर्थाधिवासनं कृत्वा महातीर्थं ततः शृणु |
प्रातःकाले समारभ्य अवभृथस्नानमुत्तमम् || ३२२ ||

प्रातः सन्ध्यावसानेषु यागान्ते वा चलिं क्रमात् |
ग्रामप्रदक्षिणं कुर्यादुमास्कन्देश्वरं तथा || ३२३ ||

प्. २३६)

आस्थानमण्टपे स्थित्वा धूपदीपसमन्वितम् |
चूर्णोत्सवं ततः कुर्यान्मण्टपाग्रविशेषतः || ३२४ ||

गोमयालेपिते शुद्धे श्वेतचूर्णैरलङ्कृतम् |
तन्मध्ये स्थण्डिलं कुर्याल्लूखलं मुसलेन तु || ३२५ ||

लूखलं ब्रह्मदैवत्यं मुसलं विष्णुदैवतम् |
वस्त्रदूर्वासमायुक्तं दर्भैः पुष्पैः परिस्तरेत् || ३२६ ||

रजनीद्रोणसंयुक्तं लूखलं चूर्णमेव च |
रुद्रकन्यासमायुक्तं स्नानं कृत्वा विशेषतः || ३२७ ||

त्रिपुण्ड्रभस्मसंयुक्तं श्वेतवस्त्रैरलङ्कृतम् |
धूपदीपसमायुक्तं पुष्पहस्ते प्रदापयेत् || ३२८ ||

प्. २३७)

लूखलन्तु नमस्कृत्वा रजनीचूर्णमेव च |
शङ्खघोषसमायुक्तं सर्ववाद्यसमन्वितम् || ३२९ ||

रजनीस्थे लि क पूर्य देवसन्निधिसंयुतम् |
तैलदूर्वाक्षतान् पुष्पैः कूर्चमन्त्रैव विन्यसेत् || ३३० ||

मङ्गलाङ्कुरैरावृत्य सुमुहूर्ते विचक्षणः |
पुण्याहं वाचयेत्तत्र घृतशीरोर्पणं तथा || ३३१ ||

मूलदेवपरीवारतैलाभ्यङ्गनकर्मणि |
उमास्कन्देश्वरञ्चैव अस्त्रभेरीन्तु तैलकम् || ३३२ ||

दुर्वाङ्कुराक्षतैर्मूर्ध्निरर्चयित्वा विशेषतः |
धूपदीपसमायुक्तमारात्रिकसमन्वितम् || ३३३ ||

प्. २३८)

हस्तं दत्वा विशेषेण तांबूलं तत्र कारयेत् |
दर्पणं दर्शयेत्कृत्वा चामरं व्यजनं तथा || ३३४ ||

ब्राह्मणान् भोजयेत्तत्र चतुर्वेदसमन्वितान् |
प्रतिमामस्त्रदेवानां रजनीचूर्णमस्तकम् || ३३५ ||

तैलारंभेषु सहसा चूर्णं कृत्वा विचक्षणः |
तैललस्त्रं चूर्णपात्रं अस्त्रदेव समन्वितम् || ३३६ ||

शङ्खघोषसमायुक्तं वास्तुदेव बलिक्रमम् |
प्राकारे तु प्रदक्षिण्यां शीघ्रं गच्छेत्समाकुलम् || ३३७ ||

भूपतीशैश्च संयुक्तं महाजनसमन्वितम् |
यकोवाद्यनृत्तं वा गणिकाभिस्समन्वितम् || ३३८ ||

प्. २३९)

तैलारंभसमं कुर्यात् जलक्रीडासमन्वितम् |
परिस्तरेण भाजानामर्चयेत्कलशन्नव || ३३९ ||

सर्वदैवतमावाह्य सर्वतीर्थसमन्वितम् |
सप्ततालविधं प्रोक्तं आचार्यश्शिष्य एव वा || ३४० ||

अस्त्रेण सर्वभक्तानां सह स्नानं विधीयते |
ग्रामप्रदक्षिणं कुर्यात् प्रविशेदालयं ततः || ३४१ ||

मूलदेवस्य स्नपनं प्रतिमास्नपनं तथा |
यागे संपूजयेत्तत्र पूर्णाहुतिमथाचरेत् || ३४२ ||

शिवकुंभं ततोद्धृत्य आचार्यं परिचारकैः |
ग्रामप्रदक्षिणं कुर्याच्छिवाग्रे मण्टपं तथा || २४३ ||

प्. २४०)

पुण्याहं वाचयेत्तत्र अभिषेकञ्च कारयेत् |
वागीश्वरस्य देवानामपि बाह्ये प्रदक्षिणम् || ३४४ ||

स्नपनं तत्र कुर्वीत वस्त्रेण भोजनं कृतम् |
उमास्कन्देश्वरञ्चैव स्नपनं तत्र कारयेत् || ३४५ ||

अष्टोत्तरशतं श्रेष्ठं पञ्चाशत्पञ्चविंशतिः |
देवाग्रे स्थण्डिलं कृत्वा अष्टद्रोणैश्च शालिभिः || ३४६ ||

पुण्याहं वाचयेत्तत्र स्नपनस्नापनमाचरेत् |
शुद्धवस्त्रपरीधानं श्वेतमालाविभूषितम् || ३४७ ||

बहुनैवेद्यसंयुक्तं तांबूलं तत्र कारयेत् |
धूपदीपौ समारोप्य नीराजनं विशेषतः || ३४८ ||

प्. २४१)

मौनव्रतधरास्सर्वे ग्रामप्रदक्षिणं तथा |
लाजपुष्पं गृहीत्वा तु ब्राह्मणां स्वस्तिवाचकैः || ३४९ ||

आलयन्तु प्रविश्याऽथ आचार्यं पूजयेत्ततः |
यागोपचारं सङ्गृह्य वस्त्रहेमाङ्गुलीयकैः || ३५० ||

ब्राह्मणान् भोजयेत्तत्र भक्तानां परिचारकैः |
ध्वजदेवं समभ्यर्च्य मुद्गान्नन्तु निवेदयेत् || ३५१ ||

अवकाहरणं कुर्यात् शङ्खकाहलमर्दलैः |
भेरीघोषसमायुक्तं सर्वालङ्कारमेव च || ३५२ ||

प्रकारे तु प्रदक्षिण्यां चण्डयागं समाचरेत् |
चण्डेशस्थानसंयुक्तं वस्त्रैराभरणैर्युतम् || ३५३ ||

प्. २४२)

चण्ड्याग्रे होमसंयुक्तं अग्निकार्यमथारभेत् |
होमान्ते तु निवेद्यं स्यात् तांबूलन्तु निवेदयेत् || ३५४ ||

धूपदीपसमायुक्तं अर्चयित्वा विशेषतः |
अन्नलिङ्गसमायुक्तं बलिपात्रसमन्वितम् || ३५५ ||

अस्त्रदेवं समादाय मौनं बलिमथाचरेत् |
मौनव्रतधरास्सर्वे सन्धिदेवान् विसर्जयेत् || ३५६ ||

दीपहीनं ततः कुर्यात्प्रहरायान्तु घोषयेत् |
ग्रामप्रदक्षिणं कुर्यान्महापीठे बलिं क्षिपेत् || ३५७ ||

पादप्रक्षालनं कृत्वा प्रविशेदालयं तथा |
गौरीयागमहं वक्ष्ये पूर्वरात्राधिवासयेत् || ३५८ ||

प्. २४३)

साये चोत्सवमारभ्य उमास्कन्देश्वरं तथा |
ग्रामप्रदक्षिणं कुर्यात् भक्तोत्सवमनन्तरेत् || ३५९ ||

सर्वलोकहितं पुण्यं सर्वराष्ट्रविवर्द्धनम् |
सर्वदारिद्र्यनाश स्यात् राज्ञो विजयवर्द्धनम् || ३६० ||

भोगमोक्षफलञ्चैव उत्सवः कथितः क्रमात् |

इति योगजे प्रतिष्ठातन्त्रे महोत्सवः पटलः |


|| ओम् ||

आरंभस्य क्रियाकाले दोष उत्पद्यते यदि |
उत्सवस्य विशेषेण प्रायश्चित्तं विधीयते || १ ||

प्. २४४)

छिन्नं भिन्नञ्च पतितं चोरग्रस्तादिसंभवेत् |
ध्वजस्य ध्वजदण्डस्य पटस्य तु विशेषतः || २ ||

कृत्वा तु पूर्ववत्सर्वं पुनरुत्थापनं कुरु |
हृदयेन शतं हुत्वा स्नापनं पञ्चगव्यकैः || ३ ||

यागकालविहीनेन मूलमन्त्रं शतं जपेत् |
होमद्रव्यविहीने तु हृदयेन शताहुतिः || ४ ||

बलिदानविहीने वा न्यूने वा व्यतिरिक्तके |
हृन्मन्त्रेण शतं हुत्वा सर्वशान्तिनिमित्ततः || ५ ||

शूलास्त्रं पतितं वाऽपि आयुधञ्चाष्टमं गलम् |
शूलस्य पतनञ्चैव सर्वेषाञ्च शताहुतिः || ६ ||

प्. २४५)

प्रतिमापतने चैव स्पृष्टे चैवान्यजातिभिः |
कृत्वा तु स्नपनं तत्र मूलमन्त्रेण हूयते || ७ ||

प्रमादाच्छिन्नभिन्नानि सवानां पूर्ववत्क्रमात् |
तिथिवारमुहूर्ते च कालापेक्षां न कारयेत् || ८ ||

अधिवासनानि सर्वाणि सद्य एव तथा भवेत् |
प्रतिदिक्कर्म सर्वेषां पूर्ववत्कारयेद्बुधः || ९ ||

अथवा उत्सवान्ते तु प्रतिष्ठां कारयेद्बुधः |
कलहे रुधिरस्रावे अग्निदण्डे तथैव च || १० ||

यागगृहे मण्टपे चैव तस्करादौ रजस्वला |
सूतिकामृतसंस्पर्शे दर्शने तु विशेषतः || ११ ||

प्. २४६)

पूर्वभाण्डं विसृज्याथ नवभाण्डं प्रकल्पयेत् |
शान्तिहोमं ततः कृत्वा पञ्चगव्येन प्रोक्षयेत् || १२ ||

उत्सवादीनि कर्माणि एकाहं सुविहीनके |
पूर्ववत्तु ध्वजारोहं पुनरुत्सवमाचरेत् || १३ ||

रुद्रनारीस्तु दाशीश्च भक्तांश्च वाद्यगायकैः |
पतितैर्व्याधिपीड्यांश्च मूलादिरुधिरस्रवम् || १४ ||

क्रियाकाले संभवञ्चैव पञ्चगव्येन प्रोक्षयेत् |
पुण्याहं वाचयेत्तत्र अस्य नारीक्रिया भवेत् || १५ ||

वाद्यतालक्रियाकाले तत्काले छिन्नभिन्नकम् |
पुनर्वाद्यं समारोप्य पवमानं समुच्चरन् || १६ ||

प्. २४७)

इति योगजे प्रतिष्ठातन्त्रे उत्सवप्रायश्चित्तविधिः पटलः |

|| ओं श्री गुरुभ्यो नमः ||

अथ वक्ष्ये विशेषेण शक्तिस्थापनमुत्तमम् |
सर्वलोकहितार्थाय सर्वप्राणिहितावहम् || १ ||

स्थापन स्थापनञ्चैव शक्तिस्थापनमेव च |
स्वस्थापनप्रतिष्ठा च प्रतिष्ठापञ्चभेदकः || २ ||

स्थापनं शैलजं प्रोक्तमास्थापनमधातुजम् |
सौतं स्थापनसिद्धिञ्च जीर्णोद्धारं सुसंस्थितम् || ३ ||

प्रतिष्ठामन्त्रसंयोज्यमेवं तत्पञ्चधोच्यते |
शैलजं लोहजं वाऽपि सौधजं रत्नजं तथा || ४ ||

प्. २४८)

शिलायान्तु शिलायां गृहमूर्ते विचक्षणः |
शिला परीक्षिताञ्चैव सव्यं वै स्त्रीशिला बुधः || ५ ||

आचार्यः शिल्पिभिः कृत्वा शोतज्योतिषिकं तथा |
दिनवारमुहूर्तञ्च कुर्याद्वै शिल्पिभिस्सह || ६ ||

शङ्खनादसमायुक्तं पूर्णकुंभैश्च शोभितम् 
रुद्रस्त्रीनवमासञ्च मधुक्षीरन्तु दर्शनम् || ७ ||

विप्रद्वयसमायुक्तं गौलीदक्षिणसंयुतम् |
ऋषिदक्षिणपार्श्वेन मध्याह्ने तु प्रकाशयेत् || ८ ||

प्रातःकाले तु वामेन पक्षीजाती जनार्दनम् |
शङ्खदुन्दुभि निर्घोषैः मुहूर्तन्तु विचक्षणः || ९ ||

प्. २४९)

पर्वताग्रे समायुक्तं होमं कृत्वा विचक्षणः |
दिग्विदिक्षु बलिं कुर्यादाचार्यश्शिल्पिभिस्सह || १० ||

आचार्यं पूर्ववत्कृत्वा पश्चाच्छिल्पी तु ताडयेत् |
लोहजे तु मधूच्छिष्टं सङ्ग्रहे तु विचक्षणः || ११ ||

सौधजे दारुजं ग्राह्यं रत्नजन्तु ग्रहे बुधः |
षोडशांशमथैकैकं तत्तद्भागेन चोपरि || १२ ||

गुणभूताब्धिरन्ध्रांशं रुद्रांशं प्रतिमोदयम् |
तथैव मानहीनं वा तन्मानं वा गृहे पुनः || १३ ||

त्रयस्त्रिंशत्प्रमाणेन गृहे मानमथोच्छ्रयम् |
उदयञ्चतुराशीति द्विषष्ठी च तथैव च || १४ ||

प्. २५०)

चतुर्विंशत् षोडशांश भज्येकांशेन योजयेत् |
एवमाद्योदयं कुर्यात्तेन मानाङ्गुलेन तु || १५ ||

त्यजेदलीनां विप्रेण गुणयेत्तु विचक्षणः |
गुणेन गुणितं यत्र दुस्वैवे वसुभिः क्रमात् || १६ ||

शिष्टयोनिरिति ख्यातं वसुभिर्गुणितं पुनः |
ह्रस्वैर्द्वे सप्तविंशेन शेषमश्वादिगं भवेत् || १७ ||

रन्ध्रेन गुणितं तच्च धात्वंशेनैव हारिते |
शेषकर्मादि वा स्याद्वै तेनैव वसुभिर्गुणैः || १८ ||

अर्कांशेन हारित्वादायं शेषांशमेव तु |
नवेन गुणितं यत्र तद्दशांशक्रमाद्बुधः || १९ ||

प्. २५१)

शेषं व्ययमिति ख्यातं वेदेनैव गुणैस्ततः |
नन्दांशकेन यत्कार्यं शेषांशमंशकं विदुः || २० ||

आयाधिक्यं धनाधिक्यं व्ययाधिक्यं धनक्षणम् |
योनिष्कध्वजसिंहाख्यो गजो वृषेन्द्रगोधनः || २१ ||

निधनं शेषमाख्यातं वर्जयेत्तु विचक्षणः |
वारेषु सितवित्सोम गुरवश्च शुभावहाम् || २२ ||

अशुभानि तथाऽन्यानि वर्जनीयं प्रयत्नतः |
अंशेषु तत्तदीशेन उक्ता शक्तिस्तथैव च || २३ ||

वित्तनी च नृपतीभ्यासमृद्धिश्च शुभावहः |
शेषाश्च शुभमाख्याता एतेषां शुभदं परम् || २४ ||

प्. २५२)

नृपश्च यजमानश्च देशिकश्च तथैव च |
ग्रामश्चाशानकूलांश्च संग्रहे तु विचक्षणः || २५ ||

नृपकर्तृविना वाऽथ दिव्यक्षान्तामथापि वा |
जन्मसंपद्विपत्क्षेम प्रत्यरं साधको वधः || २६ ||

मैत्रं परममैत्रञ्च जन्मादीनि पुनः पुनः |
विपत्प्रत्यरनैधञ्च तथा चन्द्राष्टमं भवेत् || २७ ||

वैनाशिकं तथा चैव वर्जनीयं प्रयत्नतः |
अर्थोत्तरन्तु सङ्ग्राह्य अशुभं * * * मतम् || २८ ||

एवं संवीक्ष्य बिम्बान्तं कल्पयेत्कल्पवित्तमः |
मूललिङ्गनिरूपेण प्रोच्यते सकलन्त्विह || २९ ||

प्. २५३)

मानुषं लिङ्गमानेन कृत्वा बेरान्तमानवम् |
दैविकं लिङ्गमानेन कृत्वा वै बिंबमाकृतिः || ३० ||

आर्षेण चैव मानेन कृत्वा वै वावहं भवेत् |
अव्यक्तं बिन्दुरूपं हि सर्वेषां शक्तिमारभेत् || ३१ ||

धात्री सरस्वती देवी महालक्ष्मीस्तथैव च |
महामोटीञ्च दुर्गाञ्च सप्तमातृगणास्तथा || ३२ ||

सर्वशुद्धिसमुद्भूतां बिन्दुरूपेण चोच्यते |
एवं लक्षणमाख्यातं शक्तिरूपं विधीयते || ३३ ||

चतुर्भुजं त्रिणेत्रञ्च करण्डमकुटान्वितम् |
पद्मनीलोत्पलं हस्तमभयं वरदान्वितम् || ३४ ||

प्. २५४)

सुस्थितं पादसंयुक्तं चरणांबुजमेव च |
एवं देवि समाख्यातं विशेषमधुना शृणु || ३५ ||

चतुर्भुजं त्रिणेत्रञ्च जटामकुटमण्डितम् |
कमण्डल्वक्षहस्तेन अभयं वरदान्वितम् || ३६ ||

स्वस्तिकं दक्षिणं पादं वामपादन्तु कुञ्चितम् |
प्रभाहीनं प्रभायुक्तं सर्वाभरणभूषितम् || ३७ ||

एवं देवी समाख्यातं विशेषमधुना शृणु |
चतुर्भुजं त्रिणेत्रञ्च मृगटङ्कसमन्वितम् || ३८ ||

जटामकुटसंयुक्तमभयं वरदान्वितम् |
वामहस्तसमायुक्तं टङ्कं परिधि किङ्किणी || ३९ ||

प्. २५५)

एवं देवी समायुक्तं षड्भुजञ्च ततः शृणु |
अभयं वरदं पूर्वं परहस्तसमन्वितम् || ४० ||

द्विपद्मं टङ्कशूलञ्च कारयेत्तु विशेषतः |
परिधाय वाचका ह्येते कामकोष्ठमिति स्मृतम् || ४१ ||

गौरीरूपमिदं प्रोक्तं स्थापनीयमिदं शृणु |
अष्टदिक्ष्वन्तरालन्तु हर्म्याग्रे तु विशेषतः || ४२ ||

कामक्रोष्ठालयं प्रोक्तं स्थापयेत्तु विशेषतः |
वामे वा दक्षिणे वाऽपि स्थापनीयं मनोन्मनी || ४३ ||

अष्टाष्टस्तंभयं युक्तं कलास्तंभसमन्तु वा |
द्वादश स्तंभसंयुक्तं मण्टपन्तु त्रिधा भवेत् || ४४ ||

प्. २५६)

मध्ये नन्द व * * * कल्पयेत्कल्पवित्तमः |
रत्नन्यासं तथा पूर्वे द्वितीयं नयनमोक्षणम् || ४५ ||

तृतीयं बेरशुद्धि स्यात् चतुर्थं ग्रामप्रदक्षिणम् |
पञ्चमन्तु जले वासं षष्ठमं मण्टप * * || ४६ ||

सप्तमं शयनं स्थाप्य होमकर्म तथाष्टकम् |
नवमं नार्घ्यविन्यासं दशमं स्थापनं परम् || ४७ ||

प्रासादस्य पुरे वाऽपि प्रतिष्ठामण्टपं कुरु |
ऐशे वा पावके वाऽथ ऐन्द्रे वा सोममेव वा || ४८ ||

यमे वा राक्षसे वायौ वारुणे वाऽपि कारयेत् |
प्रतिष्ठामण्टपं कुर्यात् कारयेत्तु विशेषतः || ४७ ||

प्. २५७)

प्रतिष्ठामण्टपं कुर्यात् कारयेत् विशेषतः |
पञ्चविंशतिहस्तैर्वा दशपञ्च करेऽपि वा || ५० ||

द्वादशैर्दशहस्तैर्वा चाष्टहस्तैरथापि वा |
* * * गुलमुत्सेधं तालं तत्रैव कारयेत् || ५१ ||

द्वितालं वेदिकोत्सेधं दर्पणोदरसन्निभम् |
द्विहस्तं वेदिविस्तारं द्विहस्तन्तु चतुष्करम् || ५२ ||

उपवेदिसमायुक्तकुण्डानि परितः क्रमात् |
योनिकुण्डं चतुर्दिक्षुं विदिक्षु पद्मकुण्डकम् || ५३ ||

इन्द्रमीशानयोर्मध्ये वृत्तकुण्डं प्रधानकम् |
नवाग्निं कल्पयेद्धीमान् एकपञ्चाग्निकारयेत् || ५४ ||

प्. २५८)

शास्त्रयुक्तप्रमाणेन पश्चाच्छिल्पि विसर्जयेत् |
गोमयेनानुलिप्यात्र मण्टपं कुण्डवेदिका || ५५ ||

मण्टपस्योत्तरे भागे स्नानमण्टपवेदिका |
ब्राह्मणान् भोजयेत्तत्र पुनर्गोमयवारिणा || ५६ ||

जलेनार्द्रीकृतेनैव लेपयेत्सर्वमेव च |
पुनः पुण्याहमारभ्य वास्तुहोमं समारभेत् || ५७ ||

राक्षसैर्वास्तु गीर्वाणा होमं कृत्वा विशेषतः |
स्थापनस्य दिनात्पूर्वे अङ्कुराण्यर्पयेद्बुधः || ५८ ||

सप्त पञ्च त्रिरात्रं वा एकरात्रमथापि वा |
सद्याङ्कुरं तथा चैव सद्याधिवासनं कुरु || ५९ ||

प्. २५९)

निर्दिष्टस्य दिनात्पूर्वे पञ्चाहे त्रयहेऽपि वा |
एकाहे वा तथा चैव रत्नन्यासं तथा भवेत् || ६० ||

मण्डपं मध्यदेशे तु शिवाग्रे वा विशेषतः |
गोमयालेपनं कृत्वा स्थण्डिलं विधिना कुरु || ६१ ||

पीठमध्ये तु विन्यस्य प्रोक्षयेत्कुशवारिणा |
पूजयेत्तस्य मध्ये तु ततोऽनन्तासनं तथा || ६२ ||

रत्नानि विन्यसेत्तत्र मध्यादीशान्तकं क्रमात् |
माणिक्कमध्यमं कुर्यात् इन्द्रनीलस्य मेव च || ६३ ||

वैडूर्यं वह्निदिग्भागे तथा वैरवगोचरत् |
नीलं वै याम्यदिग्भागे गोमेतकं निर्-ऋती तथा || ६४ ||

प्. २६०)

स्फटिकं वारुणे भागे पूज्यरायन्तु वायवे |
वज्रं तत्सौम्यदिग्भागे प्रवालं शाङ्करे दिशि || ६५ ||

नवबीजेन विन्यासो स्थितस्थैवस्य नो परि |
स्थापयेत्प्रतिमन्त्रस्य स्निग्धं सुदृढं तथा || ६६ ||

शिल्पिना तीक्षणेनैव नेत्रान्मीलनकर्म च |
अर्चयुक्तदिनात्पूर्वं * * परक्रमा विदुः || ६७ ||

त्रीणि पञ्चमयुक्ता च दग्धकारणनेत्रकम् |
तस्मात्तु फणयेत्तत्र नेत्र युग्मदिने कृते || ६८ ||

स्थण्डिलं शालिना कुर्याद्धटे नाडौ तु विन्यसेत् |
तन्मध्ये बेरमादाय स्थापयेद्धृदयेन तु || ६९ ||

प्. २६१)

शिल्पिना दक्षहस्तेन बिंबमस्त्रेण शोधयेत् |
हेमप्रभप्रहारेण लेपयेदृष्टिमण्डले || ७० ||

कृष्णमण्डलमध्ये तु ज्योतिर्मण्डलमध्यमे |
वर्तयेत्तत्क्रमेणैव रजतं सप्तमक्रमात् || ७१ ||

भूरेखा पक्ष्मरेखा च तद्बहिः क्रमशः कुरु |
शिल्पिनन्तु विसृज्यात्र पुण्याहं कारयेद्बुधः || ७२ ||

बेरसिद्धिं ततः कुर्यात् पञ्चगव्येन शुद्ध्यति |
मधुघृतं पयश्चैव प्रतिप्रस्थन्तु पात्रके || ७३ ||

सौवर्णपङ्कजञ्चैव पूर्वाण्यासूत्रपात्रके |
स्थण्डिलं पूर्ववत्पूर्वे बेरं तस्योपरि न्यसेत् || ७४ ||

प्. २६२)

घृतमिक्षुघृतन्यासं क्षरमप्यायतेन तु |
पूजयेद्गन्धपुष्पाद्यै प्रणवेन तु बुद्धिमान् || ७५ ||

नखत्रयन्तु स्वर्णेन दीक्षहस्ते करागृहे |
न यजेन्नेत्र मन्त्रेण नेत्रमुन्मीलनं कुरु || ७६ ||

जाग्रत्स्वप्नं सुषुप्तञ्च तुर्यं तुर्यादिपञ्चकम् |
तस्माज्जाग्रादिपञ्चैते वर्तते दिव्यजाग्रकम् || ७७ ||

तत्काले चाक्षिमोक्षञ्च कारयेद्देशिकोत्तमः |
पञ्चगव्याभिषेकन्तु श्रीपत्रं कुशाया सह || ७८ ||

घषयेद्बिल्वपत्रेण चन्दनेनानुलेपयेत् |
दर्शयेद्धेनुमुद्राञ्च नेत्रमन्त्रमनुस्मरन् || ७९ ||

प्. २६३)

सूर्यचन्द्राग्नि मात्रेण प्रतिमण्टपमर्चयेत् |
स्वर्णपुष्पक्रमेणैव घृतं तत्रैव विन्यसेत् || ८० ||

वर्मपङ्कजमात्रेण पुष्पावतीतमन्त्रतः |
गोधेनु हव्यमन्त्रेण सवत्साङ्गं प्रदर्शयेत् || ८१ ||

ब्रह्मजज्ञानमन्त्रेण कर्निकायां प्रदर्शयेत् |
प्रच्छन्नपटमाज्या ते तद्द्रव्याद्यादिनिभैस्सुरैः || ८२ ||

इक्षुखण्डसमायुक्तं दधिक्षीरं सुदर्शनम् |
धान्यञ्च ब्रीहिसंयुक्तमुद्गमाषकुलं तथा || ८३ ||

सर्वालङ्कारसंयुक्तं ग्रामं व्रतञ्चरेत्पुनः |
जलतीरे तु संस्थाप्य जलेनैवाभिषेचयेत् || ८४ ||

प्. २६४)

प्राक् शिरश्चोर्ध्व वक्त्रं स्याल्लोकपालान् घटान्वितान् |
वामादिशक्तयश्चाष्टैर्वर्धनीं विन्यसेद्बुधः || ८५ ||

अहोरात्रं त्रियामं वा द्वयामं वाधिवासयेत् |
रात्रौ यत्यन्तके चैव जननी वा रथे स्थितम् || ८६ ||

शिबिके वा समारोप्य देशिकः पुत्रकैस्सह |
स्नानमण्टपमावेश्य वेदिका तस्य चोपरि || ८७ ||

वस्त्रं कूर्चान् सहस्तव्यस्नानपूर्वोक्तवद्बुधः |
पञ्चमृत्पञ्चगव्यैश्च बिल्वपत्रैश्च वर्षयेत् || ८८ ||

सुगन्धादि महोल्कानि लेपयेत्तु पुनः पुनः |
नम कुंभाभिषेकान्ते वस्त्रेण सेव्यमन्त्रवित् || ८९ ||

प्. २६५)

पुण्याहं कारयेत्तत्र गन्धादीनर्चयेद्बुधः |
कौतुकं बन्धयेद्धीमान् ब्रह्मघोषसमाकुले || ९० ||

ततो मण्टपसंस्थानं कारयेत्तु विचक्षणः |
पूर्वोक्तेन विधानेन मण्टपं पूजयेत्क्रमात् || ९१ ||

दर्भमालासमायुक्तं मुक्तासृक् दामलंबितम् |
चतुर्द्वारसमायुक्तं चतुस्तोरण भूषितम् || ९२ ||

अष्टमं गलमावृत्य वेदिकोपरि विन्यसेत् |
स्थण्डिलं पूर्ववत्कुर्यादष्टद्रोणैश्च शालिभिः || ९३ ||

तदर्धं तण्डुलं भूष्य तदर्धन्तु तिलैरपि |
दारुपञ्चभुजञ्चैव रोमजं पक्षिपिञ्च्छजम् || ९४ ||

प्. २६६)

उपेयुस्तरणयत्ने ते पञ्चधा शयनं भवेत् |
दारुजं फलका चैव मुकुलं केवलं तथा || ९५ ||

अलाभे कार्पासकेनैव वस्त्रेणाच्छाद्यमेव |
दारुश्च परिवेषश्च कल्पयेच्छयनं तथा || ९६ ||

पूजयेच्छयनं मध्ये वामादीनामनुक्रमात् |
देवीमासनमारभ्यच्छादयेच्छयनोपरि || ९७ ||

प्राक् शिरश्चोर्ध्व वक्त्रं स्यात् प्रणवेन तु मन्त्रतः |
सद्याधिवासनं तत्र प्रतिमं यानिकं तथा || ९४ ||

लंबकूर्चाद्विवक्त्रं स्यात् पूजादैश्चैव संयुतम् |
पूजयेद्गन्धपुष्पाद्यैः आचार्यं पुत्रकैस्सह || ९९ ||

प्. २६७)

पुण्याहं पूर्ववत्कुर्यात् वस्त्रेण लक्षणं कुरु |
गन्धादीनर्चयेत्सर्वान् तत्र देवीं स्वनामतः || १०० ||

पञ्चभिर्ब्रह्ममन्त्रैस्तु विन्यसेत्प्रतिमोपरि |
सुरभिर्दर्शयेद्विद्वान् तथोत्तराभिमुखे स्थितः || १०१ ||

प्राणायामत्रयं कृत्वा पावकी चतुरो भवेत् |
अन्तर्ध्यानेन वेदीशमुद्भिस्तं प्रतिमारभेत् || १०२ ||

पुष्पैरञ्जलिमापूर्य तत्तन्मूलमतः परम् |
प्रणवादि नमोन्ताश्च योजयेत्तदनुक्रमात् || १०३ ||

आवाह्य द्वारमन्त्रेण प्रधाने तु घटा न्यसेत् |
स्थापनं चैव सान्निध्य सन्निरोधं तथैव च || १०४ ||

प्. २६८)

नमस्कारमुद्रया ध्यात्वा दर्शयेत्तु विशेषतः |
ब्रह्माङ्गं विन्यसेत्पश्चात् दिग्विदिक्षु क्रमाद्बुधः || १०५ ||

शान्तिमुद्रां तथा पद्मं मुकुलीशशिकर्णिकाम् |
मनोरंभं नमस्कारदर्शयेत्तु विशेषतः || १०६ ||

पाद्यादि दापयेत्तत्र मूलमूले तु विन्यसेत् |
अङ्गैरङ्गानि विन्यस्य पूजयेत्तु यथाविधिः || १०७ ||

वामादि शक्तयश्चाष्टौ विन्यसेत्तु विचक्षणः |
ततो मन्त्रं न्यसेच्चैव गन्धादीनामर्चयेत् || १०८ ||

वज्रमुद्रं तथा बध्वा नमस्कारविशेषतः |
ततो होमं प्रकुर्वीत तस्य तत्क्रममुच्यते || १०९ ||

प्. २६९)

कुण्डानि शोधयेत्तत्र संस्कारं तदनन्तरे |
अधिदेवा न्यसेच्चैव पूर्वादीनि प्रदक्षिणम् || ११० ||

प्रधानेन तथादेशं वामादीनष्टकुण्डलम् |
अग्न्याधानादिकं सर्वमग्निकार्योक्तमाचरेत् || १११ ||

पुनश्चाभिमुखं गत्वा परिषेचनमारभेत् |
समिधाज्यान्नलाजैश्च सर्षपांश्च यवान् तिलान् || ११२ ||

अश्वत्थोदुंबराप्लक्ष वटं पूर्वादिभिः क्रमात् |
अपामार्गार्कजञ्चैव खदिरं पावकादिषु || ११३ ||

पलाशञ्चैवादिकुण्डेषु प्रधाने तु तथैव हि |
तमुत्पर्यायसर्वेषु अलाभे तु पलाशकैः || ११४ ||

प्. २७०)

समिधाहुतिमूलेन आज्यं वक्त्रेण हूयते |
चरुं वै घोरमन्त्रेण लाजं वामेन हूयते || ११५ ||

सर्षपं सद्यमन्त्रेण हृदयेन यवाहुतिम् |
शिरसा च तलं हुत्वा प्रत्येकं विविधाष्टकम् || ११६ ||

एवं क्रमेण सर्वत्र कुण्डं होमे समाचरेत् |
द्रव्यान्ते व्याहृतिं हुत्वा स्पर्शयेद्बेरवर्धनी || ११७ ||

तद्धोममन्त्रभिस्सार्धं तत्तद्भागेषु संस्पृशेत् |
सर्वद्रव्याहुति द्रव्या तत्तत्कुण्डानि मूर्तिनाम् || ११८ ||

तत्तन्मन्त्रेण जुहुयात् कुलेनैव विचक्षणः |
मधुक्षीरशतं शर्करादीन् शतं हुनेत् || ११९ ||

प्. २७१)

चतुर्दिक्षु च कुण्डेषु शनैरध्ययनं कुरु |
ऋग्यजुस्सामवेदाश्च अथर्वं वेदाध्ययनं कुरु || १२० ||

उमासूक्तं जपेच्चैव श्रीसूक्तञ्चैव देशिकः |
भवेत्कुर्याद्विशेषेण तांबूलन्तु निवेदयेत् || १२१ ||

अधिवाससमेवोक्ति रात्रिशेषं व्यपोह्य च |
सद्याधिवासनञ्चैव दिक्काले विशेषतः || १२२ ||

प्रभाते विमले तत्र देशिकः पुत्रकैस्सह |
स्नानं कृत्वा विशेषेण नित्यकर्म समाचरेत् || १२३ ||

शुक्लवस्त्रोत्तरीयञ्च पञ्चाङ्गं भूषणैस्सह |
सुमुहूर्ते सुलग्ने च देवीमभ्यर्चयेत्ततः || १२४ ||

प्. २७२)

अग्निं प्रज्वालनं कुर्यात्परिषेचनमारभेत् |
सद्द्रव्याहुतिं हुत्वा तत्तन्मूर्त्याहुतिं शतम् || १२५ ||

सर्वात्मनेति मन्त्रेण एकैकमाहुतिं हुनेत् |
जयादिरभ्याधानञ्च राष्ट्रभृच्छक्रमाद्धुनेत् || १२६ ||

हृदा पूर्णाहुतिं हुत्वा परिषेचनमारभेत् |
मूर्तिमान् साधयेत्पश्चात् परिधीञ्च परिस्तरेत् || १२७ ||

विष्टरांश्चैव सर्वेषां गृहिभ्यश्चरतः क्रमात् |
निक्षिपेदग्निमध्ये तु तदोत्थाय तु देशिकः || १२८ ||

नववस्त्रैरलङ्कृत्य उष्णीषञ्चोत्तरीयकम् |
सर्वपत्रकरैर्युक्त शुक्लमाल्यैरलङ्कृतम् || १२९ ||

प्. २७३)

बिंबमुत्थाययेद्विद्वान् हृदयेन विचक्षणः |
सवस्त्रकूर्चान् सर्वत्र वर्जयेत्तु विशेषतः || १३० ||

स्तोत्रमध्ययनं विद्यानृत्तगेयादिना कुले |
स्नानमण्टपमध्यन्तु पीढे बिंबं निवेदयेत् || १३१ ||

पूजयेद्गन्ध पुष्पाद्यैः शुद्धिं कृत्वा तु देशिकः |
पञ्चकृत् पञ्चगव्यैश्च ज्ञात्वा देवीस्त्र्यंबकम् || १३२ ||

गौरीमिमायमन्त्रेण मायामन्त्राणि पूजयेत् |
गन्धोदकोदनं स्थानं हरिद्रामलकैस्सह || १३३ ||

देवीं पीठे दृढं स्थित्वा अभिषेकं समाचरेत् |
शिल्पिं विसर्जयेत्तत्र पञ्चगव्याभिषेचयेत् || १३४ ||

प्. २७४)

पुनः पुण्याहमारभ्य वर्धिनीमभिषेचयेत् |
शुद्धोदकेन बेरैश्चाभिषेकं तत्र कारयेत् || १३५ ||

ब्रह्ममात्मन्यसेच्चैव पुनराचमनञ्चरेत् |
अर्घ्यं दत्वा विशेषेण पुष्पं मूर्ध्नि च दापयेत् || १३६ ||

निद्राकुंभं ततोद्धृत्य देशिको मूर्तिपैस्सह |
बिंबाग्रे स्थण्डिलं कृत्वा स्थापयेत् पूर्ववत्क्रमात् || १३७ ||

गन्धपुष्पादिना पूज्य सुमुहूर्ते निरीक्षयेत् |
वर्णैर्ब्रह्माङ्गमन्त्रैस्तु विद्यामूर्तिविशेत्पुनः || १३८ ||

अर्चयित्वा तु वर्धन्यामुद्धृत्य मृदहस्तकम् |
ध्यायेदश्चिन्दुमन्त्रस्य हृदि मध्ये समाहितम् || १३९ ||

प्. २७५)

प्राणवृत्तितिरोरोधे न कुंभं कृत्वाऽत्रदेशिकः |
घटे घटेस्मितन्मन्त्रं जयप्राणस्तु निर्मितम् || १४० ||

तस्मात्तु मूलमुच्चार्य हृस्सरोजात उच्यते |
उत्तरे वर्धनीतोयं तन्मात्रेण तु देशिकः || १४१ ||

उद्धृत्य * रे सा मस्त्रीवस्त्रकूर्च गृहे स्थितः |
प्रतिमा हृदये न्यस्त्वा ततः कुंभाभिषेचयेत् || १४२ ||

सहस्राक्षरिमन्त्रेण क्रमेणैवाभिषेचयेत् |
संवत्सराक्षरं वाऽपि दक्षिणे पश्चिमेन वा || १४३ ||

वामादीनाञ्च कुंभेन विन्यसेदासनोपरि |
तेन तोयेन देवीं स्यादभिषेकं समाचरेत् || १४४ ||

प्. २७६)

दलमूले न्यसे चैव अङ्गैचाङ्गानि विन्यसेत् |
* * * * * * * व प्रणवं मूर्ध्नि विन्यसेत् || १४५ ||

गौरीगायत्रिमन्त्रेण मातृकां विन्यसेद्बुधः |
गन्धादीन् पूजयेत्पश्चाद्विशेषाध्यं ततः पुनः || १४६ ||

पाद्यमाचनञ्चार्घ्यं गन्धपुष्पञ्च धूपकम् |
वस्त्राभरणमाला च धूपदीपं ददेत्पुनः || १४७ ||

हविर्दत्वाऽथ देवीनां वामादीनान्तु दापयेत् |
एवमादीनि सर्वाणि हृदयेन प्रदापयेत् || १४८ ||

एवं वै शैलजं वाऽपि * * जं वाषि कारयेत् |
शैलजं प्रथमं स्थित्वा लोहजञ्च चलाचलम् || १४९ ||

प्. २७७)

लोहजे वा समासेन ततो ग्रामप्रदक्षिणम् |
तत्रादौ कौतुकञ्चैव उत्सवं पुनराचरेत् || १५० ||

अचलन्तु तथा चैव तोयाधिवासनं विना |
शयने शयनोक्तेन शेषा सर्वमयं विदुः || १५१ ||

रत्नादि विन्यसेच्चैव शूलमूलविचक्षणः |
शैलजा इति मूलेन विन्यसेन्नवरत्नका || १५२ ||

चित्रभासे तु वैचित्र्यं ततोक्तानान्तु विन्यसेत् |
तोयाधिवासनं तत्र ततोपशयनं विना || १५३ ||

एवमेव विधिं ज्ञात्वा प्रतिष्ठां कारयेद्बुधः |
सौधजं भित्तिचित्रेण पादाग्रे हस्तमात्रकौ || १५४ ||

प्. २७८)

पीठं वा पा प्रभावापि बेरं वापि प्रकल्पयेत् |
कर्मार्चरूपमेवोक्तं तत्रैव सर्वमाचरेत् || १५५ ||

कामक्रोष्ठप्रतिष्ठा च सकलस्थापनं शृणु |
श्रीमद्गुरुभ्यो नमः श्री परमेश्वराय नमः |

इति योगजे प्रतिष्ठातन्त्रे कामक्रोष्ठप्रतिष्ठा विधिः पटलः |

कौतुकं बन्धयेद्देव्या वामहस्ते तु रत्नतः |
गौरीमिमाय मन्त्रेण होमकर्मादिकं जपेत् || १ ||

मूलमन्त्रेण संस्थाप्य होमं पूर्ववदाचरेत् |
मुकुलं पद्ममुद्राञ्च बीजमुद्रां प्रदर्शयेत् || २ ||

प्. २७९)

दशास्वाध्ययनं कुर्यात्पूर्वोक्तविधिना सह |
गौरीकलाक्षस्त्वहं वक्ष्ये गौरीबीजसमुद्भवा || ३ ||

तारा ईशकला ज्ञेया विद्यावस्त्रकला स्मृता |
मृत्युश्रा * * * * रामेध्वस्वस्तिश्च वर्मणः || ४ ||

बिलिनी ज्वालिनी चैव मतिमीमामतिव्रजाः |
शान्तिभृतिक्रिया क्षान्तिघोरा वामकला न्यसेत् || ५ ||

दान्तिश्शान्तिर्दयासूतिर्द्वितिस्सन्ध्या तु सद्यजाः |
षड्विंशतिकबाह्ये तु गौरीदेहे तु विन्यसेत् || ६ ||

तारञ्च विन्यसेन्मूर्ध्नि विद्यावक्त्रेषु विन्यसेत् |
हृदये च गले बाह्योः जठरे नाभिदेशके || ७ ||

प्. २८०)

अघोरस्य कला ह्येते योनि गुह्यप्रदेशके |
ऊर्ध्वोर्जानुद्वयोश्चैव पृष्ठद्वयोश्च पार्श्वके || ८ ||

वामदेवकलाह्येते देवी देवे तु विन्यसेत् |
पादयोरुभयोश्चैव हस्तयोरुभयोरपि || ९ ||

स्तनयोरुभयोश्चैव सद्योजातकला न्यसेत् |
दण्डमूले तु संयोज्य नववस्त्रसमायुतम् || १० ||

प्रसादे मण्टपे चैव गोपुरे दीपरोहणे |
सूर्यास्तमे तु कर्तव्यं कर्तव्यं शङ्खदुन्दुभिः || ११ ||

अग्निबीजेन मन्त्रेण दीपारोहणमारभेत् |
कृत्तिकांभं प्रकर्तव्यं प्रधानं कृत्तिकां भवेत् || १२ ||

प्. २८१)

अग्निनक्षत्रकर्तव्यं तस्मात्कृत्तिकमाचरेत् |
दीपयन्त्रविधानेन महादीपं प्रकल्पयेत् || १३ ||

तदन्ते चोत्सवं कुर्याच्छालितण्डुलकं स्मृतम् 
* * * * * * * * द्विप्रस्थं बलिपात्रकैः || १४ ||

उमास्कन्दादि देवानामेकरूपं समर्चयेत् |
ग्रामप्रदक्षिणं कृत्वा बलिं पूर्वादिविन्यसेत् || १५ ||

बलिपीठे चासनान्ते दिक् देवबलिदापयेत् |
आचार्यं पूजयेत्तत्र वस्त्रहोमाङ्गुलीयकैः || १६ ||

अपूपं शालिदर्पं वा निवेदयेत्तु विशेषतः |
प्रभूतहविषं दत्वा उपदंशसमन्वितम् || १७ ||

प्. २८२)

तांबूलं दापयेत्तत्र सर्वोपचारसंयुतम् ||

इति योगजे पीठतन्त्रे कृत्तिका योगदीपविधिः नाम पटलः -


अथ वक्ष्ये विशेषेण पवित्रारोहणं कुरु |
पवित्रं नाम यत्प्रोक्तं शुद्धमित्यभिधीयते || १ ||

देवदानवगन्धर्वाः पिशाचा ब्रह्मराक्षसाः |
सर्वे ऋषिगणाश्चैव क्षेत्रसमुद्गणाः || २ ||

सर्वेषान्तु प्रियार्थं वै पवित्रारोहणं कुरु |
आषाढे श्रावणे वाऽपि कुर्याद्भाद्रपदेऽपि वा || ३ ||

आषाढे उत्तमं प्रोक्तं मध्यमं श्रावणे न्यसेत् |

प्. २८३)

भाद्रपदाधमं ज्ञेयं त्रिभिर्मासैः प्रकीर्तितम् || ४ ||

एवं मासे तु कर्तव्यं शुक्लाष्टम्यां विशेषतः |
अथवा तु त्रयोदश्यां ततो गन्ध पवित्रकम् || ५ ||

उत्तमं हेमसूत्रन्तु मध्यमं रौप्यमेव च |
अधमं ताम्रसूत्रन्तु अलाभे कार्पासमेव च || ६ ||

कुशाञ्च वल्कलञ्चैव ऋषीणां समुदायुतम् |
नेत्रपटोद्भवञ्चैव पद्मसूत्रन्तु चोत्तमम् || ७ ||

अलाभे कार्पासमित्युक्तं तन्तुना सुदृढं कुरु |
ब्राह्मणक्षत्रियो वैश्या शूद्रकन्याय सूत्रवित् || ८ ||

सूक्ष्म तन्तु तथा कुर्यात् रोमदृष्टन्तु वर्जयेत् |

प्. २८४)

शोद्धोदकेन संप्रोक्ष्य क्षालयेत्तु यथाविधिः || ९ ||

मण्डपं समलङ्कृत्य दुकूलैश्च देवाङ्गकैः |
पालिकान् पूर्णकुंभञ्च दर्पणञ्च विचित्रयेत् || १० ||

अङ्कुरार्पणयेत्तत्र पूर्वोक्तविधिना सह |
द्वादशं षोडशञ्चैव पञ्चविंशतिरेव वा || ११ ||

पञ्चादशीतिकञ्चैव अष्टोत्तरशतन्तु वा |
स्नपनद्रव्यसहितं स्थापयेद्विधिपूर्वकम् || १२ ||

सवस्त्राञ्चापिधानञ्च हेमरत्नसमन्वितम् |
पूर्वोक्तविधिना चैव कलशस्थापनं चरेत् || १३ ||

पश्चाद्धोमं प्रकल्प्याथ कुण्डे वा स्थण्डिलेऽपि वा |

प्. २८५)

समिदाज्यचरुं लाजान् सर्षपाश्चाथवा तिलान् || १४ ||

होमद्रव्याणि सर्वाणि यथा क्रमेणैव हूयते |
समिदाज्यक्रमेणैव आज्यं वामेन हूयते || १५ ||

अघोरेण चरुं हुत्वा लाजं तत्पुरुषेण तु |
ईशानं सर्वद्रव्याणि आज्यानि हृदयेन तु || १६ ||

तिलन्तु शिरोमन्त्रेण शिखायां गुलमेव च |
कवचेन मयं हुत्वा अपूपैरस्त्रमेव च || १७ ||

अक्षतैरस्त्रमन्त्रेण क्रमाद्धुत्वा विशेषतः |
पूर्णान्तु मूलमन्त्रेण एवं होमप्रकल्पयेत् || १८ ||

लिङ्गे वा कौतुके वाऽपि शुद्धस्थानेन पूजयेत् |

प्. २८६)

षोडशप्रतिमञ्चैव गन्धपुष्पादिरर्चयेत् || १९ ||

स्थाने मण्टपके वाऽपि प्रतिमामर्चयेत्क्रमात् |
महानैवेद्यकं पश्चात्तांबूलन्तु निवेदयेत् || २० ||

स्तोत्रमङ्गलपाठैश्च वेदाध्ययनघोषकैः |
शङ्खभेर्यादिघोषैश्च जयशब्दादिमङ्गलैः || २१ ||

गेयं तत्र तु कर्तव्यं पवित्रमधिवासयेत् |
निद्राभङ्गं निशा कुर्यात् समाधिकृत योगतः || २२ ||

पवित्राधि वासितं कृत्वा पश्चात्तु विधिपूर्वकम् |
अष्टोत्तरशतं कुर्यात् पञ्चाशत्पञ्चविंशतिः || २३ ||

उत्तमं मध्यमञ्चैव कन्यसञ्च प्रकीर्तिताः |

प्. २८७)

मङ्गलार्थन्तु प्रकर्तव्यं पञ्चविंशत्पवित्रकम् || २४ ||

व्यङ्गुलेन च मानेनाथवा चाङ्गुलेन वा |
बन्धनं तत्र कुर्वीत तन्तुना बन्धयेत्क्रमात् || २५ ||

कुङ्कुमेन प्रकल्प्या तु कस्तूरी तु हरिद्रया |
ग्रन्थिबन्धं ततः कृत्वा शास्त्रदृष्टेन कर्मणा || २६ ||

उशीरं हरिबेरञ्च तरङ्गं नाम पुष्पकम् |
गन्धपत्रन्तु कल्लोलं एषां ग्रन्थिं विधीयते || २७ ||

ग्रन्थिबन्धं ततः कुर्यात् सूत्रसंख्या तु संख्यया |
लिङ्गनाहप्रमाणं यत् तत्प्रमाणेन बन्धयेत् || २८ ||

गङ्गावतारचोष्णीषमेवं कुर्यात्प्रयत्नतः |

प्. २८८)

हेमराजतपात्रञ्च ताम्रकांस्यमथापि वा || २९ ||

सर्वलक्षणसंयुक्तं विशालितसुशोभनम् |
तन्मध्ये तु निधातव्यं गन्धपुष्पादिनार्चयेत् || ३० ||

परिधानन्तु कर्तव्यं नवं सर्वत्र सुवृत |
तस्योपरि न्यसेत्कूर्चं स्थापयेन्मण्टपे क्रमात् || ३१ ||

एवं कृत्वाधिवासन्तु प्रातःकाले समुद्धरेत् |
शौचाचमनं स्नानं सन्ध्यावन्दनमेव वा || ३२ ||

पूर्वेद्युर्विधिना चैव देवन्यासन्तु कारयेत् |
ईश्वरारोहणं सूत्रञ्चण्डेशाय निवेदयेत् || ३३ ||

अभितः कलशान् कृत्वा विशेष्ततः |

प्. २८९)

पुण्याहं वाचयित्वा तु स्वस्तिमङ्गलवाचकै || ३४ ||

जयशब्दे गीतनृतायै ब्रह्मघोषादिसंयुतम् |
भेरीमृदङ्गपटलैः काहलैः कांस्यघण्टकैः || ३५ ||

झल्लरी मर्दलैश्चैव कर्तरीतालवंशकैः |
शङ्खदुन्दुभिवाद्यैश्च सर्वालङ्कारशोभितम् || ३६ ||

नववस्त्रपरीधानं शिरोवेष्टनमेव च |
स्वर्णपुष्पशिरोयुक्तं स्वर्णयज्ञोपवीतिनम् || ३७ ||

हेमाङ्गुलीयकटकैः कर्णकुण्डलशोभितम् |
सर्वाभरणसंयुक्तं पुष्पमालासुशोभितम् || ३८ ||

एवमादीनि सर्वाणि आचार्यैस्समलङ्कृतम् |

प्. २९०)

साधकानामलङ्कृत्य पवित्रमुद्धरेत्क्रमात् || ३९ ||

सर्वालङ्कारसंयुक्तं आलयन्तु प्रदक्षिणम् |
ततो गर्भगृहं गत्वा आरोपयेत्पवित्रकम् || ४० ||

अर्चयित्वा विशेषेण धूपदीपक्रमाद्गतम् |
निर्गतञ्चैव तं गेहमालयं सूत्रवेष्टनम् || ४१ ||

नैवेद्यन्तु प्रदातव्यं पायसान्नं विशेषतः |
आचार्याः पूजयेत्तत्र यया वित्तानुसारतः || ४२ ||

साधकानान्तु संपूज्य भक्ताश्च पूरयेत्क्रमात् |
परिचारकपूजैश्च ब्राह्मणान् भोजयेत्ततः || ४३ ||

भूसुरान् भोजयेन्नित्यं यथा शक्त्यानुकूलतः |

प्. २९१)

आगमन्तु समारभ्य शिवधर्मपुराणकैः || ४४ ||

पुराणवक्त्रान् संपूज्य देवयज्ञ च पूजयेत् |
सर्वदेवान् समारोप्य परादीनपवित्रकैः || ४५ ||

पवित्रारोहणञ्चैव भक्तांश्च परिचारकैः |
जनान् सर्वान् प्रदातव्यं कर्णिकान् स पवित्रकम् || ४६ ||

द्वादशाहञ्च अष्टाहं पञ्चाहं त्र्यहमेव वा |
पवित्रारोहणं तत्र सन्ध्याकाले तु पूजयेत् || ४७ ||

* ने पवित्रकं त्यज्य पूजान्ते तु सुरोपयेत् |
स दारोऽहं ततः कुर्यात् सर्वालङ्कारसंयुतम् || ४८ ||

पूर्वपवित्रमादाय चण्डेशाय निवेदयेत् |

प्. २९२)

स्नपनं तत्र कुर्वीत गन्धपुष्पादिनार्चयेत् || ४९ ||

पश्चात्तपस्विनं पूज्य आच्छाद्येनं समाचरेत् |
कौपीनमुत्तरं सङ्गं योगिनान्तु प्रदापयेत् || ५० ||

केशादिवपनं दीक्षा संस्कारञ्च प्रतिग्रहम् |
सूचिकर्मादिरात्रिञ्च दिनेष्वेतेषु वर्जयेत् || ५१ ||

मण्डलं वर्जयेत्पूर्वं लतां लिङ्गोद्भवन्तु वा |
पद्ममण्डलमेवं वा अर्धचन्द्रमथापि वा || ५२ ||

आचार्यस्य मनोभङ्गं पूजयेत्पूर्वरात्रके |
मण्डलं पूजयेत्तत्र पूजावसानकालके || ५३ ||

मण्टपे तु रलङ्कृत्य सर्वद्रव्याणि साधयेत् |

प्. २९३)

दर्पणञ्चामरञ्चैव तालवृन्तञ्च चित्रका || ५४ ||

रोमारोपं ततः काष्ठा नखरोमादि छेदनम् |
आभरणं पात्रं भस्मधारं कमण्डलुं पवित्रकम् || ५५ ||

मणिबन्धोदरबन्धञ्च माधारं कौपीनमेव च |
अञ्जनैव च पात्रेण अञ्जनन्तु शलाकयोः || ५६ ||

योगपट्टञ्च दण्डञ्च मौञ्जीकृष्णाजिनन्तु वा |
शुक्तिपात्रं पञ्चलोहं अष्टमङ्गलमायुधम् || ५७ ||

कूर्मासनञ्च सर्वेषां रोपयेन्मण्टपं कुरु |
कृष्णमृगञ्च परशुं भिक्षापात्रमधस्कृतम् || ५८ ||

दिव्यायुधं दिव्यकटकं सूर्यचन्द्रन्तु अग्निकम् |

प्. २९४)

गङ्गाकेयूरमालाश्च अष्टनागविधैरपि || ५९ ||

रुद्राक्षमाला शिरोमाला उष्णीषमालया |
ललाटमाला कण्टमाला कर्णन्तु नालबन्धकाः || ६० ||

हृदादिलंबमाला च नाभ्यान्तमालया कुरु |
जपमाला बाहुमाला कोर्परैर्हस्तमालया || ६१ ||

विविधैः पात्रमादाय मण्डलाग्रे तु विन्यसेत् |
एवमेव क्रमेणैव द्रव्यप्रति च स्थापयेत् || ६२ ||

पवित्रारोहणान्तं आदिनोत्सं प्रपूजयेत् |
एवं यः कुरुते मर्त्यस्स पुण्यां गतिमाप्नुयात् || ६३ ||

पूर्वकृत्यं यथा कार्यं पवित्रारोहशुद्धयेत् |

प्. २९५)

देवियुक्तं यथा शास्त्रं शास्त्रं पवित्रारोहणम् || ६४ ||

इति योगजे प्रतिष्ठा तन्त्रे पवित्रारोहणः पटलः |

अथ वक्ष्ये विशेषेण मण्डलाकृतिरुच्यते |
मण्टपन्तु चतुर्भाग मेकभागन्तु वेदिका || १ ||

तालमात्रं समुत्सेधं दर्पणोदरसंयुतम् |
पञ्चतालप्रमाणेन मध्ये मण्डलमालिखेत् || २ ||

अष्टाष्टपदमालिख्य मध्यकोष्ठचतुष्टयम् |
पद्मपीठे समालिख्य श्वेतरक्तञ्च कृष्णकम् || ३ ||

पीतं श्यामञ्च सर्वेषां वर्त्ममालिख्य बुद्धिमान् |

प्. २९६)

पद्मपीठस्य बाह्ये तु श्वेतविधिं प्रकल्पयेत् || ४ ||

तदन्तरञ्च वीथिश्च रक्तश्यामाञ्च कृष्णकम् |
पीतञ्चैव तथा न्यायं चतुर्द्वाराणि कल्पयेत् || ५ ||

द्वारार्धमारकं कुर्यात् कर्णे कर्णे प उच्यते |
कपोलो कपोलकं कुर्यात् ब्रह्मस्थानाद्वहिष्विह || ६ ||

त्र्या * दलेन वृत्ति स्यत्र्यंङ्गुलमर्धचन्द्रकम् |
त्र्यङ्गुलं पद्ममेवं स्यात् त्र्यङ्गुलन्तु स्वस्तिकम् || ७ ||

त्र्यङ्गुलन्तु श्रीवत्सपादमानञ्चतुरश्रकम् |
श्वेतं रक्तं तथा पीतं कृष्णं श्यामं तथा न्यसेत् || ८ ||

पदं प्रतिविपरीत सर्वतो भद्रमिष्यते |

प्. २९७)

शालिपिष्टेन श्वेतञ्च सिन्धूरं रक्तधातुकम् || ९ ||

हारिद्रं पीतचूर्णं स्यात् कृष्णं श्यामञ्च पञ्चकम् |
दग्धली * च कृष्णं स्यात् पादं प्रतिकृतं कृति || १० ||

सर्वेषु मण्डलं लिख्य क्रमाद्विपरीतकम् |
एवन्तु सर्वतो भद्रं लतालिङ्गोद्भवं शृणु || ११ ||

अष्टाष्टपदकृत्वा तु मध्ये पद्म चतुष्पदम् |
दलोष्टौ पञ्चवर्णेन लेखयेत्तु विशेषतः || १२ ||

पद्मं चतुरविस्तारं कौशिकाङ्गेन भोजयेत् |
व्योमेन कर्णिकां कुर्यात् पक्षांशेनैव केसरम् || १३ ||

शेवन्तु दरमारन्तु कर्णिकाङ्कार्धमानतः |

प्. २९८)

पद्मबाह्यंशकार्धे तु श्वेतवर्णेन वीथिकम् || १४ ||

वीथीसमं चतुर्द्वारं शोभाद्वारसमाश्रितम् |
तत्समाने कपोलन्तु शोभातुल्योपशोभिकाम् || १५ ||

ईशानादिचतुर्दिक्षु रक्तपिङ्गलश्वेतकम् |
कृष्णचूर्णमिति प्रोक्तं कपोलात्तु विशेषतः || १६ ||

इन्द्रादिसोमपर्यन्तं चतुर्दिक् लिङ्गकल्पितम् |
सप्तपदं लिङ्गं कृत्वा चतुष्पदं बाह्यपीठकम् || १७ ||

ऊर्ध्वेति त्रिपदं लिङ्गं पुरुषादि मुखवर्णकम् |
इन्द्रादिसोमपर्यन्तमष्टाविंशत्पदं भवेत् || १८ ||

लिङ्गार्थं कल्पयेद्धीमान् यथा संख्या पदं भवेत् |

प्. २९९)

पीतवर्णं तथा कृष्णं श्वेतनीलं प्रकल्पयेत् || १९ ||

मध्ये रक्तसमायुक्तं पञ्चवर्णं प्रकल्पयेत् |
कोणकोणे चतुर्थन्तु विपरीतञ्च पूर्णयेत् || २० ||

लाता लिङ्गोद्भवं ह्येवमाचार्यं मनसा कुरु |
आचार्यमनोभवं वक्ष्ये शृणुष्वेकाग्रमानसः || २१ ||

भूमिं समतलं कृत्वा दर्पणोदरसन्निभम् |
प्रागग्रदेशसूत्रन्तु उदगग्रं तथैव च || २२ ||

मध्ये नवपदं पद्मं दलाष्टं केसरैर्युतम् |
चतुर्दिक्षु नवभागं स्यात् प्रासादं कारयेद्बुधः || २३ ||

षड्वर्गसहितो युक्तं नासिकाद्यैरलङ्कृतम् |

प्. ३००)

अष्टभागं समं कृत्वा प्रासादं पूर्ववत्प्रति || २४ ||

बन्धं वा पादबन्धं वा अतिष्ठाने परिलिङ्गकृतम् |
लिङ्गपीठसमायुक्तं पादवर्गात्त्रिभागगम् || २५ ||

कोणे स्वस्तिकमित्युक्तं नवभागविशेषतः |
पञ्चचूर्णं पञ्चमुखं पुरुषादि विशषतः || २६ ||

तन्मुखाभन्तु प्रासादं क्रमेणैव तु विन्यसेत् |
वामादिशक्तयश्चाष्टौ परितः परिविन्यसेत् || २७ ||

पञ्चावरणमार्गेण पूजयेदर्चनं क्रमात् |
षष्ठ्याधिकञ्च त्रिशतैः परितो मण्डलं लिखेत् || २८ ||

एकैकं विपरीतञ्च पञ्चवर्णेन कल्पयेत् |

प्. ३०१)

कदलीफलमाम्रफलं पनसं खण्डशः करा || २९ ||

मण्डलं प्रति विन्यस्य गन्धपुष्पादिनार्चयेत् |
निष्कं वाऽपि तदर्धं वा तदर्धार्धमथापि वा || ३० ||

कुर्यादुत्पलपुष्पन्तु मण्डलं विन्यसेत् |
शतनिष्कादि एकान्तं यथालाभे तु पर्वतम् || ३१ ||

मण्डलात्पूर्वदिग्भागे स्वर्णपर्वतमिष्यते |
वाचके रजताद्रिस्तु दक्षिणे ताम्रपर्वतम् || ३२ ||

राक्षसे रत्नं विन्यस्य शालाद्रिं पश्चिमे न्यसेत् |
* * * * * * स्थाप्य वायौ लवणपर्वतम् || ३३ ||

सोमे तु सर्षपाद्रिस्तु शाङ्करे च तिलाद्रिकम् |

प्. ३०२)

एवमुक्तानि सर्वाणि प्रत्येकं भारमेव वा || ३४ ||

यथा लाभं प्रकर्तव्यं पर्वतञ्च प्रकल्पयेत् |
पञ्चब्रह्मषडङ्गैश्च जयादीन् होमयेद्बुधः || ३५ ||

गन्धपुष्पादिभिः पूज्य स्वनामेनैव मन्त्रवित् |
मण्डलेचोत्तरे भागे स्थण्डिलं शालिभिः कुरु || ३६ ||

तन्मध्ये रक्तवस्त्रन्तु शयनं कल्पयेद्बुधः |
नेत्रबन्धं ततः कुर्यात् नववस्त्रेण वेष्टयेत् || ३७ ||

कौतुकं बन्धयेत्तत्र स्त्रीणां द्विनयनं कुरु |
रात्रिहोमन्तु कर्तव्यं सर्वदेवान् हविर्ददेत् || ३८ ||

द्विगुणं देवदेवस्य सर्वोपचारकं कुरु |

प्. ३०३)

प्रभाते विमले तत्र नेत्रबन्धं विसर्जयेत् || ३९ ||

स्वर्णपुष्पं समारोप्य तन्नामन्तु प्रदापयेत् |
स्नपनं कारयेद्देवं पञ्चाशत्पञ्चविंशतिः || ४० ||

अष्टोत्तरशतं वापि देवादेवा हविर्ददेत् |
स्वर्णमङ्गलसूत्रन्तु नववस्त्रन्तु दापयेत् || ४१ ||

प्रभूतहविषं दत्वा देवदेवं प्रसादयेत् |
सर्वदेवान् समभ्यर्च्य मण्डलं प्रति दर्शयेत् || ४२ ||

यागोपकरणं सर्वमाचार्याथ प्रदापयेत् |
धृतक्षीराभिषेकन्तु नालिकेरन्तु स्नापयेत् || ४३ ||

उमास्कन्दसहितं देवं प्रभूतहविषं ददेत् |

प्. ३०४)

तांबूलं दापयेत्तत्र भक्तांश्च परिवारकैः || ४४ ||

भूसुरा भोजयेत्तत्र यथा शक्त्या तु दापयेत् |
आचार्यं पूजयेत्तत्र मरणान्तं व्रतं चरेत् || ४५ ||

शिवमन्त्रोपदेशञ्च आचार्यं पूजयेत्ततः |
आचार्यस्त्वग्रतो गच्छेत् स्वगेहं प्रविशेद्बुधः || ४६ ||

इति योगजे प्रतिष्ठातन्त्रे मण्डलः पटलः |

अथातः संप्रवक्ष्यामि फलपाकविधिक्रमम् |
दूरतः शिखरं दृष्ट्वा यो नरः प्रणमश्शिवम् || १ ||

मुच्यते सर्वपापेभ्यो निर्मोहादिव पन्नगाः |

प्. ३०५)

मुरुमुरुविक्रमन्तप्रादक्षिण्यशिवालये || २ ||

तत्क्लेशान्तशिवा माया भवोत्पापविनाशनम् |
जनैस्पृष्टा तथायाश्च भूलोके तु सु जीवतु || ३ ||

उत्सवे बलिकाले तु यथा कुर्वन् प्रदक्षिणम् |
पदे पदे श्वमेधस्य फलं प्राप्नोति मानवः || ४ ||

यथा कृत्वा नमस्कारं तथा लोके तु पूजयेत् |
जलं पुष्पस्थलं पुष्पं देवमुद्दिश्य निक्षिपेत् || ५ ||

नानापुष्पैरलङ्कृत्य नानाभोगसमश्नुते |
आरामं देवदेवस्य यो नरः कृतवान् भुवि || ६ ||

एवं सधनवान् श्रीमानिह लोके सुपूजितः |

प्. ३०६)

अतियुतं योग * * श्रोत्रिये वेदपारगे || ७ ||

गोशृङ्गे नायकं देवं क्षीरं स्नाप्य स् * सं वम? |
कपिला पञ्चगव्येन कुशवारियुतेन च || ८ ||

स्नापयेद्देवदेवेशं कोटिदानफलं समम् |
नवधा स्नपनं कुर्वन् यो नरो भक्तिसंयुतः || ९ ||

नानाभोगानि भुञ्जीत शिवलोके महीयते |
नवमार्गे तु यत्कर्म भोगेऽपि नवधा भवेत् || १० ||

नवधा हविषं कृत्वा फलं तद्गुरुलाघवम् |
धूपघण्टा तु यो दद्या * * निर्-ऋति शिष्यते || ११ ||

वस्त्राण्याभरणादीनि देवदेवस्य दापयेत् |

प्. ३०७)

नानावस्त्रेण संपूज्य नानाचाभरणैस्तथा || १२ ||

पूजितस्त्विह लोके तु तच्छक्तिर्निर्विशेषतः |
भूमिं गोकर्णमात्रे तु उमापाये चलात्मकम् || १३ ||

ग्रामाणामधिपस्सोऽपि विशेषात्पूजितस्त्विह |
देवदेवस्यमभितः प्रग्निव्यामेकरुद्भवेत् || १४ ||

दीपन्तु देवदेवस्य सकृत्काले प्रदापयेत् |
लोकेषु दीपवत्सोऽपि सर्ववृत्तारुहस्मृतः || १५ ||

शिवमुद्दिश्यदारंभे प्रयोक्ताः स्वर्गभाक् पुनः |
सर्वदानतपोयज्ञं प्राप्यते तत्फलं भवेत् || १६ ||

तस्मादतिशयस्वर्गे तत्फलं महदाप्नुयात् |

प्. ३०८)

तत्क्षरक्षते येन सप्तजन्मानुयिष्यति || १७ ||

इष्टिकाशैललोहैस्वा यत्कुर्वं भवन्नरः |
काञ्चनेन विमानेन शिवलोके महीयते || १८ ||

स सिद्धेन विमाने तु स्थापितं विधमार्गतः |
शिवलोकमवाप्नोति पूज्यमानस्स चा नरैः || १९ ||

शिवलिङ्गे तु ते पश्चात् फलं सामीप्यमाप्नुयात् |
यद्रूपं स्थापितं बिंबं तद्रूपोऽथ भविष्यति || २० ||

शिवयज्ञे समाप्ते तु प्रयुक्तायामथार्चने |
एकविंशद्गुरूणाञ्च तथाऽस्य च वंशिनाम् || २१ ||

दर्शपूर्वं समिच्छन्ति समासनदशा पराक् |

प्. ३०९)

मातृपक्षे प्रसूतीनां तल्लोके स्थानमिष्यति || २२ ||

शुश्रूषकाणान्तराणि पुत्रभ्रातृकलत्रकैः |
शिवलोके नैव वा स्यात् सर्वदेवपरिव्रति || २३ ||

ततो हुत्वा तु विपुलान् प्रलये समुपस्थिते |
ज्ञानयोगं समासाद्य स तत्रैव मुच्यते || २४ ||

प्राकारमण्टपान् कुर्वन् यथेष्टं स्वर्गमाप्नुयात् |
वापीकूपतटाकञ्च देवतोद्दिश्य यत्नतः || २५ ||

कुर्वन् बहुधनाड्यस्तु तदन्ते शिवमाप्नुयात् |
तत्राऽपि भूयये चैव तस्य स्वर्गं न संशयः || २६ ||

आसनासन्निसद्भावं ज्ञात्वा संपूजयेच्छिवम् |

प्. ३१०)

सालोक्यं चैव सामीप्यं सायुज्यञ्चैव येव हि || २७ ||

सारूप्यं हि चतुर्थं स्यादुत्तमं मध्यमाधमम् |
मध्यं स्तंभं चतुष्कोण धर्मज्ञानादिदेवतम् || २८ ||

बाह्ये द्वादश स्तंभानां द्वादशादित्यदैवतः |
बाह्यानां विंशतिस्तंभं वसवो अश्विनौ तथा || २९ ||

विद्येश्वरञ्च विश्वौ च विश्वस्तंभाय देवताः |
दर्भमालाभिरावेष्ट्य पुष्पमाल्यैरलङ्कृतम् || ३० ||

तदङ्गपटमावेष्ट्य स्तंभनञ्चापि वेष्टितम् |
सितानामूर्ध्वमाच्छाद्य नेत्रपटैरलङ्कृतम् || ३१ ||

नारिकेलफलं पुष्पैर्मुक्तादामैरलङ्कृतम् |

प्. ३११)

अश्वत्थं रक्तपत्रैश्च अपूपैरुपशोभितम् || ३२ ||

गन्धपुष्पसमायुक्तं धूपदीपैरलङ्कृतम् |
गोमयालेपनं कृत्वा प्रोक्षयेद्भूतलं प्रति || ३३ ||

अङ्कुरार्पणयेत्पूर्वं पूर्वनृत्तं यथा कृतम् |
एवन्तु मण्टपं पूर्वप्रोक्तं नृत्तकालं शृणुष्वहि || ३४ ||

नित्यस्थाने समानृत्तं अर्चनान्तं तथैव हि |
क्षीरस्नाने घृतस्नाने मधुस्नाने जलेऽपि वा || ३५ ||

अन्यत्पुण्यदिने वाऽपि यत्तन्नृत्तं समाचरेत् |
नृत्तस्य प्रथमात्पूर्वे नारीनां दीक्षणं कुरु || ३६ ||

गान्धर्वप्रथमारंभे दीक्षितस्य तथैव हि ||

प्. ३१२)

नर्दको नर्दकश्चैव गायको वंशकस्तथा || ३७ ||

मौके वा रुद्रनारीणां शिवदीक्षा करोति हि |
सर्वलक्षणसंयुक्तं सर्वाभरणभूषितम् || ३८ ||

एभिस्तु लक्षणैर्युक्तशुद्धनृत्तं समारभेत् |
हीनाङ्गे नासिकांश्चैव बालो वृद्धस्तथैव च || ३९ ||

स रोगी विकटांगश्च क्षयकुष्ठादिवर्जितम् |
अपेयपानी पाषण्डी वामा * * * वर्जयेत् || ४० ||

आरात्रिमर्चयेत्कुर्यात् भस्मानं दापयेद्बुधः |
ग्रामप्रदक्षिणं कुर्यात् प्रविशेदालयं प्रति || ४१ ||

सायंकाले विशेषेण * * होमं विना चरेत् |

प्. ३१३)

पश्चाद्धोमबलिं कुर्यादस्त्रदेवसमन्वितम् || ४२ ||

अन्तर्लिङ्गबलिंपात्रं चन्द्रशेखरमेव च |
रात्रौ तु वा बलिं कुर्यात् सर्वेषां बलिमाचरेत् || ४३ ||

ग्रामप्रदक्षिणं कुर्यात् प्रविशेदालयं प्रति |
अष्टमे नवमे वापि गन्धोत्सवविधिक्रमम् || ४४ ||

तद्दिनं त्रितये वापि द्वितीये चाङ्कुरार्पणम् |
तद्दिनात्पूर्वरात्रौ तु कौतुके तु नटेश्वरम् || ४५ ||

भुजङ्गललितञ्चैव भुजङ्गत्रासमेव च |
एतन्नृत्तमिदं प्रोक्तं स्नपनं तत्र कारयेत् || ४६ ||

शिवाग्रे मण्टपं कुर्यात् आस्थानं मण्डपं तथा |

प्. ३१४)

गोमयालेपने शुद्धे स्थण्डिलं तत्र कारयेत् || ४७ ||

अष्टद्रोणैश्च शालीनां तदर्धं तण्डुलं तथा |
तदर्धं तिलसंयुक्तं देवाग्रे स्थण्डिलं तथा || ४८ ||

दर्भैः पुष्पैः परिस्तीर्य लाजपुष्पैश्च शोभितम् |
तन्मध्ये तु त्रिपाटीनां स्थण्डिक्तान् तण्डुलं भवेत् || ४९ ||

स्वर्णसूत्रं विशेषेण कार्पासं सूत्रमेव च |
तन्मध्ये तन्तुसंयुक्तं भासं चन्दनमेव च || ५० ||

लंबकूर्च समायुक्तं उपवीतसमन्वितम् |
परिचारकमूर्ध्निस्तु प्राकारे तु प्रदक्षिणम् || ५१ ||

शङ्खदुन्दुभिनिर्घोषैस्तोत्रमङ्गलवाचकैः |

प्. ३१५)

देवसन्निधिमाप्नोति पुण्याहं वाचयेत्क्रमात् || ५२ ||

तदरवा अग्निकार्यन्तु स्थण्डिलैस्सिकतैस्तथा |
त्रिसूत्रं पूर्वोत्तरेणैव ब्रह्मजज्ञानमन्त्रतः || ५३ ||

नागे सुवर्णमन्त्रेण दक्षिणे सूत्रमेव च |
आप्यायस्वेति मन्त्रेण उत्तरं रेखयेत्क्रमात् || ५४ ||

यो रुद्रो इति मन्त्रेण पूर्वरेखा समालिखेत् |
तन्मध्ये स्थापितं कुर्यात् प्रदक्षिणमथाचरेत् || ५५ ||

वागेश्वरञ्च वागेशी तन्मन्त्रमर्चयेत्क्रमात् |
त्रिदशैः कूर्चसमायुक्तं पुष्पगन्धसमन्वितम् || ५६ ||

अर्चयित्वा विशेषेण धूपदीपसमन्वितम् |

प्. ३१६)

अग्निन्तु वामपार्श्वे तु पात्रन्तु साधयेत्क्रमात् || ५७ ||

उत्तरे आसनं कल्प्य प्रणीतां प्रोक्षणीं तथा |
आज्यस्थालीं चरुस्थालीं सृक् स्रुवं साधयेत्क्रमात् || ५८ ||

समिधा द्रव्यसंयुक्तं परिधित्रयमेव च |
प्रोक्षणं पात्रमादाय जलेन पूरितं क्रमात् || ५९ ||

कुशपुष्पाक्षतैर्युक्तं प्रोक्षणी साधयेत्क्रमात् |
प्रणीतापात्रमादाय तोयपुष्पाक्षतैर्युतम् || ६० ||

उत्तरे चैव सङ्कल्प्य जनार्दनं समर्चयेत् |
आज्यस्थालीं घृतं पूर्य त्रिस्पर्शनकूर्चकम् || ६१ ||

कूर्चग्रन्थिविसृज्याथ अग्निमध्ये स्थितं तथा |

प्. ३१७)

आज्यसंस्थानदर्भाणामाग्निं दक्षिणकं तथा || ६२ ||

व्याहतीं जुहुयात्कुर्यात् ब्रह्मजज्ञानमन्त्रकैः |
परिस्तरेण दर्भाणां * * * * * * * * || ६३ ||

उभयोः पार्श्वयोश्चैव * * * * * संस्थिताः |
मृदङ्गादिमहाशब्दं पूर्वायां दिशि संस्थितम् || ६४ ||

अन्ये भक्तजनाश्चैव तद्बाह्येन तु संस्थिताः |
नीराजनं पूर्ववत्कृत्वा स्तोत्रमङ्गलवाचकैः || ६५ ||

आचार्यं पूजयेत्तत्र वस्त्रहेमाङ्गुलीयकैः |
नर्दको मर्दपूज्यञ्च शुद्धहेमन्तु निष्ककम् || ६६ ||

गायको वंशकश्चैव वस्त्रहेमाङ्गुलीयकैः |

प्. ३१८)

तमर्दको रवैश्चैव युगं वस्त्रं प्रदापयेत् || ६७ ||

एतेषामन्यजातीनां तांबूलञ्च निवेदयेत् |
गेयो वाद्यसमुत्पत्ति वाद्यं तालसमुद्भवम् || ६८ ||

तालानृत्तसमुत्पन्नं इत्येते उद्भवं स्मृतम् |
रङ्गेन वर्तने नृत्तहस्तानाञ्चैव निर्णयम् || ६९ ||

चक्षुर्भ्यां भावयेद्भावपादतालसमाश्रयम् |
शिरोहस्तं कटिर्वक्षपुटरं पार्श्वसंयुतम् || ७० ||

अङ्गप्रत्यङ्गसंयुक्तं षडेते नृत्तलक्षणम् |
लयनालसमायोगे चारुनृत्तं प्रकल्पयेत् || ७१ ||

गेयहीने ह्यनावृष्टिः वाद्यहीने धनक्षयम् |

प्. ३१९)

नृत्तहीने तु दारिद्रं तालहीने भयङ्करम् || ७२ ||

बिन्दुनादस्वरैर्वर्णैर्वेषितैर्नाभिमूलकम् |
हृदयं व्यापितं मुक्तिगलैर्दन्तैश्च जिह्वया || ७३ ||

शुक्लशोणितयोर्मध्ये बिन्दुनादोद्भवं शिवम् |
तस्य मध्ये प्राणस्थिति बिन्दुरूपं परात्परम् || ७४ ||

मा पा धा नी सा री |

सप्तस्वरमिति प्रोक्तं सकले तु विधिक्रमम् || ७५ ||

षड्ज ऋषभगान्धारामध्यपञ्चमदैवतम् |
निषादनिष्कलञ्चैव सस्वरं सकलस्य तु || ७६ ||

निष्कलस्य तु आधेयमाधारं सकलं भवेत् |

प्. ३२०)

सकलं शक्तिरूपं स्यान्निष्कलं जीवरूपकम् || ७७ ||

स्वरस्य प्रणमाधारं प्रणवायुसमं भवेत् |
पद्मनालं गतो वायु सूतिकारेण संयुतम् || ७८ ||

यथाकाशस्तथा वायुस्तत्प्रमाणस्वरं भवेत् |
स्वकारं प्राणमित्याहुः अकारञ्चानलं तथा || ७९ ||

द्वयोरक्षरसंयोगा स्वरस्य उपलभ्यते |
इत्येकता गाहिका लोके चतुर्थमर्दलमुच्यते || ८० ||

सप्तस्वरत्रयोग्रामा एकविंशतिमूर्च्छयोः |
अक्षराणां निभं कृत्वा वर्णाङ्गानि गायकाः || ८१ ||

स्वामिनं श्रुतिकारञ्च सप्तस्वरविभूषितम् |

प्. ३२१)

सौग्रामे वर्तमानञ्च शुद्धषाडवसंयुतम् || ८२ ||

एतेषां लक्षणैर्युक्तं वंशकानां विशेषतः |
अष्टमेव गुरुं पूर्वं मध्यमे लघुषोडशम् || ८३ ||

परोपि द्वात्रिंशति बिन्दुकार्या क्षिपतिका बुधः |
ध्रुवं का अपरार्पाण्या तिष्यं बन्धापि सर्जनम् || ८४ ||

इति ख्याता कायपतिता चाष्टमेव च | ?
तत्कराङ्गस्य पञ्चम्यां दलामालदेशिकम् || ८५ ||

गान्धारञ्च मयाकुंभमित्येते रागषड्विधम् |
उत्सवानां परीचारमदचारीगचारिका || ८६ ||

महाचारिक इत्येते चतुर्थानामत स्मृताः |

प्. ३२२)

ध्रुवाक्षिप्तिलवञ्चैव वर्धमानस्त्रियं तथा || ८७ ||

मण्डलः कुण्डितञ्चैव विक्षेपोक्षितमेव च |
आवेष्टितो वेष्टितञ्च उर्वेष्टिं तन्तुमेव च || ८८ ||

* स्म पादं दण्डपादञ्च पुष्पाञ्जलिमेव च |
भ्रमरीरसचारी च करणञ्चाङ्गहारिका || ८९ ||

सप्रकारि रसञ्चैव कटकं कुण्डलमेव च |
सात्विकं दृष्टिसंयुक्तं शुद्धनृत्तं विधीयते || ९० ||

भूतप्रेतपिशाचैश्च असुरो गणराक्षासाः |
नृत्ताक्षिप्तबहुशब्दं श्रोत्रं गच्छेद्भयावहम् || ९१ ||

गानश्रोत्रगतञ्चैव सहसा गच्छति बाह्यतः |

प्. ३२३)

लोकशान्तिकरं ह्येवं राजराष्ट्रविवर्धनम् || ९२ ||

स्थानवृद्धिञ्च मेवोक्तं धनधान्यविवर्धनम् |
अथ वक्रमथनं व प्रभङ्गं पिङ्गलजटामकुटम् || ९३ ||

पीतं गङ्गाजलार्थनिधनमार्द्रचन्द्रधारः |
त्रिदशी देव असुर गणवन्दितचरणम् || ९४ ||

प्रणदायाङ्कुरणं सर्वलोकशरणार्ति विनाशनम् |
वैद्यनाथचरणनृत्ताक्षिप्तं सितवृषगतिम् || ९५ ||

सितभस्मधरं सितगङ्गाजलकम् |
तस्मिन् गात्रलवे सुबालां वै बहुविन्यसेत् || ९६ ||

पाणिनौक्षासनं कृत्वा पुष्पाञ्जलि सुमुद्रया |

प्. ३२४)

नोरोगस्स च सहानृत्ते नृत्ताक्षिप्तसमन्वितम् || ९७ ||

वर्तभ्रमरन् भ्रमरपक्षविपुं प्रमाणैस्सत्वमहोरवरसम् |
मन्दञ्जलिरेषरङ्गैस्सिद्धिव्रतञ्चायमेक चतुर्मुखम् || ९८ ||

कुञ्चितौ मणिबन्धौ च हा वृत्ति परिवर्जितौ |
अर्धञ्चोर्द्ध निवाद्यैश्च वर्तनं कमलं भवेत् || ९९ ||

मधुमत्तभ्रमरीगीतरवे परभृतगलाय सम्यावनेत्र युग्ममनसा |
व्रतगन्धवनं पते प्रविशति वनमिव सुकरणीप्रावेशिकैः || १०० ||

प्. ३२५)

लीलाविलासिनि चितया करणीलोलाविलोलनवन्ये
बिंबं कमलाकुचरुद्रपवनै सुभोक्तोरपि नं प्रवेशतिमन्दगतेद्धृवैः ||

मन्दारपुष्प परिपूर्णविचित्रगन्धैः
मुक्तालिवृन्दमधुस्वनिगीतियुक्तैः |
नानाङ्गहारकरणाञ्चित दृष्टिपातैः
पुष्पाञ्जलिं हरतुकं कमलासनस्थः |

जय गङ्गाधर जय शशिशेखर जय खड्गाङ्गधर जय त्रिपुरान्तक
जय त्रिभुवनवनवन्दितचरण जय सितवरवृषगगमन जय |

जयव्याधिविनाशनदेव वैद्यनाथ चरणनैकमाणम् |

प्. ३२६)

ऋषभगान्धार शुद्धकमलाकरकमलाचयलयनिलये कमलासनसहिते कमलवन्दितसितासितनयने गीतवाद्यनिरते 
गुणागुणनिलये सुरनिर्मिते तववन्दिततया करणे देवि सरस्वति वरगुणिवरणे जयगणपति सहिते 
वितगघननिववर्गा न तले नारागणमज्वलितेरभामनेन नलिन तत्र कमले शशिनं भवोल्ललिते प्रावेशिकैः | 

पवनराशिननिधिलिगिलितते भ्रमरगणमधुरगीतरवे कोत्ररवकोकिलमूविकलिते प्रविशति परमिव सुरकिरणी 
नृत्ताक्षिप्तिः | मनमुदितमधुरविकुल भ्रमरमुदितकिन्नरगीतरवे विरहामरमन्दागममन्दगते प्रविशति |

प्. ३२७)

गजपति निलयगिरिशेखरे ध्रुवैः | पुन्नागचन्दनसरोरुहवल्लिजालैर्मत्तालितायोगवकुलोत्पलकर्णिकारैः |

नानाविचित्र करणान्वितदृष्टिपातैः
पुष्पाञ्जलिं हरतु मे कमलासनस्थः ||

पुष्पाञ्जलिः-

सरस विकुलित द्रुधिरपटनरशिरोमालाकपालधरम् | 
अर्धकन्दर्पविनाशकरं प्रणमत भैरवरूपम् ||

नैष्क्रामणम् - पञ्चशुद्धिः -

देवं दिव्यकपालकत्रिशूलधरं जकङ्कालमाभरणम् |
शशाङ्कशेखरमुपाध्युरूपधरं वासुकिफणिमणिभैरवम् ||

प्. ३२८)

रूपरुद्रमेकाक्षं गुरुवदेवदेवं त्रैल्कोक्य नमोस्तुते |
प्रावीशिकै गुरुजमलाञ्जनभस्मकरं विषधनदर्प विनाशकरम् ||
तदविधिनाशकरं मरणविनाशन धरणीतरं प्रणमत केशव पूरितहरं | नृत्ताक्षिप्तिः-

माला सुरेन्द्रमधुदर्पहरं गोवर्धनं क्षिप्ति जनाद्धरणम् |
दृष्ट्वा सारस्य सितभस्मकरं त्रैलोक्यनाथमहं शिरसा ||

धूपैः- 

तत्पुष्पपङ्कजसरोरुहपङ्कजातैः
अन्तर्भ्रमद्भ्रमरकर्णिककृत्तिकारैः |
दृष्टियोगपरिमण्डल दृष्टिपातैः

प्. ३२९)

पुष्पाञ्जलिं हरतु मे कमलासनस्थः |

पुष्पाञ्जलिः-

मत्स्यकूर्मो वराहश्च नारसिंह भ्रुकुटितमकुटकंसमहासुरदेवविनाशदेवदानवहारि त्रिपुरहतमाक्षिप्तिः 
|
जलभवनहुताशीन दिव्यंशाकरकुक्षिकरम् |
अजरं परमानन्दपरमं विष्णुजयं पवनम् ||

नैष्कामिकरम् - तर्करागम् -

अर्धशशाङ्कधराय नमो दिव्यगजेन्द्रपगाय नमो
नागकृताभरणाय नमो देवि उमासहिताय नमो प्रवेशिकैः |
कुसुमवरनं मितविविधतरुकरभ्रमणमधुरगीतरवेण

प्. ३३०)

तमन्दमाप्रविशति वरमिव | सुरकरणी वनमुदितमधुरविकुलित पवनशिथिलिततरुणतरुवनते |
अलपुलिते करिवरचरणगते गगनगगनमपविशति परकिरणपवते ध्रुवैः - |

प्रोत्फुल्लकर्णिकुसुमादिविशेषगन्धैः
भृङ्गारवैकुलितेकतति वन्दनाद्यैः |
हस्तापि तत्र परिपूर्णदृष्टिपातैः
पुष्पाञ्जलिं हरतु मे कमलासनस्थः ||

पुष्पाञ्जलिः-

भुजगेन्द्रभारवकरललितमर्धकृतं धनम् 

प्. ३३१)

वरवृषगमनं यदि प्रियदहनं मृगपतिवसन शशिखण्डमण्डितजटामकुटार्धम् | वासुदेवकृतपतिचरणं 
पूजामिथुनवरवन्दनदेविगुरु सततम् | नैष्क्रामणम्- कौशुकशुद्धिम्-

दिवसकरसंपुरुषो शिशुचिरचिरतपीत जनगंभीरतरसा सहिता विन्दिबेरं पशुपतिपानचरणाहतहरम् | 

प्रवेशिकैः-

मलयसुगन्धारमाणवने भ्रमरदलभियवर्णेना हयये |
मदशनशाहति खिन्नरमणो प्रविशति करणीकरवरयै ||

नृत्ताक्षिप्तिः-

प्. ३३२)

कमलसुरमणि मकुटार्चितं चरणं कमलयुगे ऋषिमुनि सुरसेविता | चरणं भुवनत्रयमहिते 
सिद्धान्तमन्दवेदाद्योते वलये | हरवरसंस्कृते योगिनमितयोगिनिमितं नमो ध्रुवैः |

चिलादिके कृतसरोरुहपारिजातैः
दिव्यालिबृन्दपरिपङ्कजरेतसूक्तम् |
हस्ताभियोगपरिवर्तन दृष्टिपातैः
पुष्पाञ्जलिर्हरतु मे कमलासनस्थः ||

पुष्पाञ्जलिः-

प्. ३३३)

मत्स्यः कूर्मो वराहश्च नारसिंहभृकुटितटमकुटकंसमहासुर-देवविनाशनदानवत्रिपुरहतमाक्षिप्तिः- 
पुनरुक्ति - जलभवनहुताशी दिव्यशाङ्करकुक्षिरं अजरं परमं नन्दितपरमं विजयं पवनः |

नैष्कामिकरम्- तर्करागम् |

अनाशशशाङ्क धराय नमो दिव्यगजेन्द्रपगाय नमो नागकृताभरणाय नमो देवि उमासहिताय नमो | प्रवेशिकैः 
| शिखरपरिशिखरकृतनिलयं गीतमयार्ध विश्रूयते | प्रणमतकेशव दुरितहरदानवगजत्रिपुरहरम् |

नृत्ताक्षिप्ति-

प्. ३३४)

मलयसु पति सुररिव विमले विकसिततरुवरप्रहसित चरणम् | पङ्कजवकुल प्रियमिरहारमर्दनवगते प्रविशति 
मृगपति वल्लीवटने | ध्रुवैः |
सा वारिजाकोत्पलकीर्तिनीलैः विशेषमधुमालितबृन्दशोभैः |
आलीलमण्डलसरोरुहदृष्टिपातैः पुष्पाञ्जलिर्हरतु मे कमलासनस्थः
पुष्पाञ्जलिः-

एकरूपमनेकाकारं पञ्चास्थानमणि श्रोत्रवर्तिकावन्दितचरणमजजस्य | बहुमगकरादिवद्दानदवयच्चित 
वादशंभो यागमयं प्रणमतोऽस्मि शिवरूपम् | ऋषिकुलसकलकरण्डं चिन्दबेदरवरदम् | नैष्क्रामणम् |

प्. ३३५)

गन्धारूढं उत्थापनैर्प्रावेशिन्तु आक्षिप्य परिवर्तकेनानन्दितस्य स्रुवायोगम् | रङ्गद्वारि च सौरसम् |
चारी च पुष्पमोक्षा महाचारीश शैक्रमणात् ||

अतःपरं प्रवक्ष्यामि प्रायश्चित्तविधिक्रमम् |
प्रातःकालेऽर्चनान्ते च गेयनृत्तविहीनकैः || १ ||

मध्याह्ने अर्चना काले द्विगुणं नृत्तमाचरेत् |
द्विसन्धिनृत्तहीने तु सायंकालार्चनान्तकम् || २ ||

नृत्तगेयं समारभ्य नृत्तगेयं समाचरेत् |
एकाहनृत्तहीने तु स्नपनं पञ्चविंशतिः || ३ ||

शान्तिहोमं प्रकुर्वीत शास्त्रदृष्टेन कर्मणा |

प्. ३३६)

प्रभूतहविषं दत्वा तांबूलञ्च प्रदापयेत् || ४ ||

द्व्यहं त्र्यहं वाऽपि चतुर्थं पञ्चाहमेव तु |
षष्ठाहञ्च नचेद्वापि सप्ताष्टनवमं स्मृतम् || ५ ||

त्रीण्यादीनि शतान्तञ्च यथाविभवविस्तरम् |
गुरुहात्वादिशैवानां सगोत्रञ्चरोपरोपयेत् || ६ ||

तोयभूमिं ददेद्भूमिं स्वर्णं धान्यं ददेत्क्रमात् |
तत्संख्या शीलकारोप्य तत्संख्या च तपस्विनम् || ७ ||

तत्संख्या वाद्यकांश्चैव तत्संख्या गणिका भवेत् |
तत्संख्याश्च कुलालाश्च तत्संख्या पुष्परक्षकाः || ८ ||

तत्संख्या देवदासी च तत्संख्या वस्त्रक्षालिनः |

प्. ३३७)

तत्संख्या काष्ठकारी च गोपालानां तथैव च || ९ ||

अन्यत्कर्मोपजीवीनां यथा विभवतां नयेत् |
यावद्बलं विभवता तावद्धविः प्रदापयेत् || १० ||

शक्तिहविषार्द्धञ्च यथाशक्ति अर्चनभोगकम् |
दीपानां भोगमेवं तं गन्धार्धं भोगमेव तु || ११ ||

पुष्पार्धं भोगमेवन्तु स्नपनार्थं भोगमेव च |
उत्सवार्यञ्च भोगञ्च पुष्पकानां भोगमेव च || १२ ||

प्रायश्चित्तार्थभोगञ्च कृत्तिका दीपभोगकम् |
आग्रयणार्थञ्च भोगञ्च न्यूनातिरिक्तभोगकम् || १३ ||

देवयज्ञश्च भोगञ्च शिलालेखान्तु कारयेत् |

प्. ३३८)

देवञ्च परिचारञ्च देवकर्मिषु सर्व च || १४ ||

अक्षीण जीवितुं यत्तु यथा विभव निश्चयम् |
देवस्य शेषं यन्मर्त्यमन्यकर्म न कारयेत् || १५ ||

देवालयं गृहं गम्यं परालयं न दृश्यते |
सुपुष्टभोगं कृत्वा तु कुर्याद्राजोपकारकम् || १६ ||

यथा विभवविस्तारं त्रिधा कृत्वा तु भागकम् |
एकभागन्तु धर्मार्थं द्विभागं देवशेषकम् || १७ ||

एवं क्रमेण यः कुर्यात् शिवलोकं स गच्छति |

इति योगजे विभवनिश्चयः पटलः ||

प्. ३३९)

अथ वक्ष्ये विशेषेण नैवेद्यविधिमुत्तमम् |
हैमशाली महाशाली रत्नशाली तथैव च || १ ||

सितमाली कृष्णशाली तत्तद्भेदमनेकधा |
व्रीही च सर्वभेदानां यवगोधूमकानि च || २ ||

एते च सर्वयोग्यानां हविश्शेषं विधीयते |
शुक्तिश्च त्रिशतं व्रीहि द्विगुण व्यूहमिष्यते || ३ ||

द्विगुणं कुटुंबमेवोक्तं कुटुंबद्वयवारिषु |
वारिद्वयं प्रस्थमित्युक्तं तद्वयञ्चरु आढकम् || ४ ||

तद्वयहविरुच्यन्ते तद्वयं शिवमीरितम् |
शिवद्वयं द्रोणमित्युक्तं तद्वयं खानिरुच्यते || ५ ||

प्. ३४०)

खारित्रयं भारमित्युक्तं यथाक्रममिति स्मृतम् |
शतभारमुत्तमं प्रोक्तं पञ्चाशन्मध्यमं भवेत् || ६ ||

विंशद्भारन्तु अधमं दशभाराधमाधमम् |
क्षुद्रन्तु पञ्चभारं स्यान्नीचं भारद्वयं तथा || ७ ||

कल्पं भारमिति प्रोक्तं नर्तशक्तिवशान्नयेत् |
आढकन्तु हविं कुर्यात् तदर्धं चरुरुच्यते || ८ ||

तदर्धं बलिरित्युक्तं यथाक्रममिति स्मृतम् |
गौर्यादि शक्तिनाञ्चैव परिचाराणां तथैव च || ९ ||

षोडशप्रतिमानाञ्च द्विप्रस्थञ्च निवेदयेत् |
हविश्चैव चतुर्भावद्विभागन्तु निवेदयेत् || १० ||

प्. ३४१)

ऐकभागन्तु शेषं स्यात् शेषं बालादिदानकम् |
हविरष्टविधं प्रोक्तं मुद्गान्नं पायसान्नगम् || ११ ||

कृसरान्नं गुलान्नञ्च शीबान्नञ्च यवान्नकम् |
माषान्नञ्चैव शुद्धान्नं हविरष्टविधं भवेत् || १२ ||

तुषञ्च वर्जयेन्मुद्गं नारिकेलफलैर्युतम् |
तण्डुलार्धञ्च मुद्गञ्चाल्पं लवणसंयुतम् || १३ ||

एवमुद्गान्नमित्युक्तं कृसरान्नं तथैव च |
कदलीगुलसंयुक्तं जीरकञ्च मरीचिका || १४ ||

नारिकेलघृतैर्युक्तं पालसार्द्रवसंयुतम् |
मुद्गञ्च नारिकेलञ्च पनसफलसमन्वितम् || १५ ||

प्. ३४२)

गुलान्नमिति विख्यातमपूपान्नमथोच्यते |
अपूपान्नमिति ख्यातं सर्वकाले तु दापयेत् || १६ ||

सर्वेषाञ्च विधातव्यमुपदंशगुलैर्युतम् |
दधिघृतसमायुक्तं पञ्चवर्णहविर्ददेत् || १७ ||

तण्डुलप्रस्थमेकन्तु फलैकमुपदंशकम् |
तत्समं गुलसंयुक्तं मरीचीलवणसंयुतम् || १८ ||

जीरकं नारिकेलञ्च युक्तास्सर्वोपदंशकम् |
घृतञ्च पेषणं कृत्वा शुद्धोपदंशमुच्यते || १९ ||

चूतफलं मातुलङ्गञ्च तिन्त्रिणीफलसंयुतम् |
अम्लोपदंशमेतेषां मरीचीलवणघृतैर्युतम् || २० ||

प्. ३४३)

जीरकं सर्षपञ्चैव पेषणञ्च सुगन्धिकम् |
अतिपक्वमपक्वञ्च वर्जयेत्तु विशेषतः || २१ ||

सर्षपं पाचयेद्धीमान् त्रिविधं सोपदंशकम् |
शुष्कमार्द्रवपक्वञ्चाम्लपक्वं त्रिधा भवेत् || २२ ||

पनसं कदलीचूतं बृहती कूश्माण्डमेव च |
श्वेतहरी फलञ्चैव वल्लीपनसमेव च || २३ ||

क्षुद्रमिति एको वापि निष्वापद्वयमेव च |
शिग्रूमार्जारकालिञ्च तिमिसीमातुलङ्गकम् || २४ ||

नालिकेरङ्गकायञ्च रक्तागस्त्यफलं भवेत् |
वनदेशकारीश्ववली च कण्टा काली च दूलता || २५ ||?

प्. ३४४)

माष मा * षलती चैव उपदंशफलान्वितम् |?
इदमन्यत्र चिद्रव्यं भक्तियुक्तं भवेद्विदुः || २६ ||

वल्लीमूलमिहामूलं भिन्नमूलन्तु कर्णिका |
अन्यमूलन्तु एतेषां मूलवर्गं ददेद्बुधः || २७ ||

अन्येषां मूलद्रव्याणां भक्तियुक्तं वशान्नयेत् |
शक्तिजातिस्तु सर्वेषां वर्जयेत्तु विशेषतः || २८ ||

रक्तध्रुवासं भक्तानामेककालं निवेदयेत् |
मरीचीसर्षपं चूर्णं जीरकं नारिकेलकम् || २९ ||

सर्वेषामुपदंशानां सममेतत्प्रकल्पयेत् |
घृतञ्च मेलयित्वा तु सर्वद्रव्याणि संयुतम् || ३० ||

प्. ३४५)

षड्रसं घृतसंयुक्तं नैवेद्यं दापयेद्बुधः |
कृषिकर्मफलं पूर्वं देवदेवं निवेदयेत् || ३१ ||

तलिका स्थापयेदन्नमङ्कारं तुषयोनकम् |?
अतिपक्वमपक्वञ्च वर्जयेत्तु विशेषतः || ३२ ||

महाहविर्निवेद्यन्तु वस्त्रोर्ध्वे पत्रकं न्यसेत् |
कदलपलाशपत्रं वा अन्यक्षीरद्रुमन्तु वा || ३३ ||

अन्येषां शुद्धपात्राणां महाहविर्निवेदयेत् |
हविरूर्ध्वोपदंशैश्च गुलञ्च कदलीफलम् || ३४ ||

घृतं निक्षिप्य यत्नेन दधि वा दुग्धमेव वा |
निवेदयेद्धृदा मन्त्री देवस्यत्वेति मन्त्रतः || ३५ ||

प्. ३४६)

पाटलीञ्च सुगन्धी च उशीरं एलसंयुतम् |
पानीयं दापयेत्पश्चात् चण्डेशाय निवेदयेत् || ३६ ||

निर्माल्यशुद्धिं कृत्वा तांबूलञ्च निवेदयेत् |
कर्पूरं जातितकेकालं तैलं क्रमुफलैर्युतम् || ३७ ||

तांबूलं दापयेत्पश्चात् अल्पचूर्णैस्समायुतम् |
चन्दनञ्चैव कर्पूरं कस्तूरीमुखसंयुतम् || ३८ ||

मन्त्रगेयसमायुक्तं व्यञ्जनं मन्दवायुना |
हिमाचलसमायुक्तं रामवत् सुषिरे स्पृशेत् || ३९ ||

एवं कृते तु मर्त्याश्च ऐश्वर्यं सर्वमाप्नुयुः |
शनिवारे बुधवारे च गन्धतैलं क्षितेद्बुधः || ४० ||

प्. ३४७)

इति योगजे नैवेद्यविधिः पटलः ||



अग्निकार्यमहं वक्ष्ये शृणुष्वेकाग्रमानसः |
कुण्डलक्षणमार्गेण कुण्डं कुर्याद्विचक्षणः || १ ||

अथवाऽन्यत्प्रकारेण स्थण्डिलं सिकतैस्तु वा |
कोट्याहुत्यष्टहस्तं स्याल्लक्षहोमन्तु लक्षणम् || २ ||

दश सहस्रं पञ्चहस्तं वा त्रिहस्तं चतुर्हस्तकम् |
द्विहस्तसहस्रं होमं स्याद्धस्तं पञ्चशताधिकम् || ३ ||

रत्निमात्रा शतान्ता च दृष्टिमात्रं शतार्धकम् |
दृष्टिमात्रादधोमानं अष्टहस्तात्परं न हि || ४ ||

प्. ३४८)

द्वित्र्येकमेखलोपेतं कुण्डलक्षणवत्कुरु |
स्थण्डिलं हस्तमात्रं स्यात् त्र्यङ्गुलसमन्वितम् || ५ ||

पद्मञ्च दक्षिणे स्थाप्य उत्तरे योनि कल्पयेत् |
त्रिरेखाप्रागुदग्रं परिधी परिस्तरणसमन्वितम् || ६ ||

पूर्वपश्चिमकुण्डेषु चोत्तराभिमुखस्थिताः |
अन्येषु प्राङ्मुखो भूत्वा सृक् स्रुवं कारयेद्बुधः || ७ ||

परिस्तरणमयो वेदि स्थण्डिलं सूत्रमध्यमे |
परिधिं दक्षिणारभ्य प्राक् परिधिविना कृतम् || ८ ||

कूर्चं स्थाप्य तदूर्ध्वे तु पूर्णाग्रं समिधौ न्यसेत् |
पञ्चसप्ताष्टनवभिः दर्भैः प्रागादिकूर्चकम् || ९ ||

प्. ३४९)

कनिष्ठाङ्गुलिप्रमाणेन परिधीनिध्मकं कुरु |
आयामद्वादशाङ्गुल्यं समिधा कारयेद्बुधः || १० ||

ब्रह्मकूर्चं षडङ्गुल्यं विष्णुकूर्चं तथैव च |
मध्ये तु रुद्रकूर्चन्तु त्रिमूर्तिं स्थापयेद्बुधः || ११ ||

त्रिपञ्च सप्तनवकैः कूर्चान् सर्वान् प्रकल्पयेत् |
सृक् स्रुवञ्च चतुर्दर्भैः अष्टाङ्गुलन्तु दैर्घ्यकम् || १२ ||

पालाशाश्वत्थपत्रादी सृक् स्रुवञ्चैव बन्धयेत् |
एकद्वित्रीणि दर्भाणां पवित्रं बन्धयेत्क्रमात् || १३ ||

त्रित्रिद्व्यङ्गुलं तदूर्ध्वं मध्ये बन्धं तदर्धकम् |
अग्रं यवप्रमाणेन तत्पाशं विन्यसेद्बुधः || १४ ||

प्. ३५०)

अनामिकामूलसंयुक्तं पवित्रमिदमीरितम् |
अग्निं प्रज्वाल्य विहरी परिषेचनमथाचरेत् || १५ ||

श्रोत्रियाङ्गारजं वाग्निं सूर्यकान्तोद्भवन्तु वा |
कनिष्ठानि मर्दनं वाऽपि प्रोक्षयेत्तु शिवांभसा || १६ ||

सुगन्धकाष्ठं संगृह्यमग्निमुज्वाल्य बुद्धिमान् |
परिस्तरपूर्वाग्रमुत्तराग्रं प्रकल्पयेत् || १७ ||

शिवाग्निं जनयेद्विद्वान् शिवमन्त्रं जपेत्ततः |
द्विमुखञ्चैकहृदयं चतुश्श्रोत्रं द्विनासिकम् || १८ ||

आस्यद्वयञ्च षण्णेत्रं पिङ्गलं सप्तहस्तकम् |
त्रिमेखलं त्रिपादञ्च सप्तजिह्वा समासतः || १९ ||

प्. ३५१)

चतुःशृङ्गं वृषारूढं बालादित्यसमप्रभम् |
एवं शिवाग्निं संकल्प्य शिवमन्त्रेण देशिकः || २० ||

वृद्धरूपत्र्यक्षचतुर्भुजमक्षपिङ्गलगोवृषवाहनम् |
रक्तवर्णसितोत्तरीयं वरं शक्तिपाणिशिवाग्निस्वरूपकम् || २१ ||

विद्युत्पुञ्जनिभञ्चतुर्भुजमजारूढं त्रिपादं चतुः सृङ्गवृत्तमुखद्वयं ज्वलितकं जिह्वा सप्तक षट् 
सुनेत्र परममौञ्जि त्रिरावर्तितम् | सव्यापसव्ये करेऽसृभयं वरद युक् सृक् स्रुवञ्चापरे | ध्यायेत् |

गार्हपत्यसंस्थमनलमेवं जगामौलिनं बालादित्यनिभं सृक् न्यते खड्गञ्चाभय सव्यकृतवामं कूर्चं 
सकेरवं 

प्. ३५२)

परात्परत्रिद्विषं | सुनेत्रमभुजमथार्षकं सर्वालयञ्चोपरि गार्हपत्यं 

गृहस्थानां पितॄणां दक्षिणानलम् |
आहवनीयञ्च देवानां तत्तद्रूपं वदाम्यहम् || २२ ||

बालयौवनवृद्धाग्नि स्त्रिविधं तत्प्रकीर्तितम् |
बालाग्नि स्यात्प्रतिष्ठानां उत्सवे यौवनाग्निना || २३ ||

वृद्धाग्नौ नित्यहोमं स्यात् सव्यापसव्यमार्गकम् |
काली चैव कराली च मनोरमा च सुलोहिता || २४ ||

धूम्रवर्ण पुलिङ्गञ्च विश्वरूपी विलोहिता |
देवीलोलाऽस्य भावास्यादिति शक्ति प्रकीर्तिता || २५ ||

प्. ३५३)

जिह्वाहस्ताय षट्त्र्यङ्गुलं नाहदण्डमूलाग्र पुष्करणोस समाग्ररूपं मध्याद्विपार्श्वबलिकर्म 
घृतपूर्णं गोपालसन्निदण्डमिदं स्याग्रं वं स्याद्ब्राह्मणं दक्षिणे स्याज्य कूर्चं सुनिकृ वत् |?

विष्णुर्वै वाम निक्षिप्य प्रणीतापात्रनिक्षिपेत् |
भवश्च पूर्वादिकुण्डेषु आग्नेयमुग्रमेव च || २६ ||

शर्वं दक्षिणे कुण्डे ग्रामदेवन्तु नैर्-ऋते |
रुद्रञ्च वारुणे कुण्डे भीमं वै वायुगोचरे || २७ ||

पशुपतिञ्चोत्तरे कुण्डे ऐशान्यामीशमेव च |
त्रिणेत्रञ्चतुर्भुजञ्चैव मध्यमे होमकर्मणि || २८ ||

प्. ३५४)

सर्वदेवान् समभ्यर्च्य श्रेष्ठहोममिति स्मृतम् |
लोकपालास्त्रहीने तु मध्यमे होमकर्मणि || २९ ||

कुण्डाधिदेवतास्सर्वे विन्यसेत्कुण्डमध्यमे |
समिधः सद्यमन्त्रेण आज्यं वामेन हूयते || ३० ||

अघोरेण चरुं हुत्वा पुरुषेण च लाजकम् |
ईशाने सर्वपञ्चैव कवचेन तिलं हुनेत् || ३१ ||

वयं हुत्वा हृदा मन्त्र सप्तमन्त्रेण हूयते |
पलाशखदिरे * * अश्वत्थं वटवृक्षकम् || ३२ ||

न्यग्रोधं प्लक्षवृक्षं अपामार्गं शमीं तथा |
बिल्वं कपित्थकञ्चैव जंबूवकुलमेव च || ३३ ||

प्. ३५५)

एवं समिदिहाख्याता प्रधानस्य पलाशकम् |
मस्थण्डिलमुल्लेखनञ्चैव अपोक्षणमग्निसंस्थितम् || ३४ ||

परिस्तरणद्रव्यपात्रञ्च प्रोक्षणं पुण्याहमेव च |
प्रणीता विष्णुमभ्यर्च्य ब्राह्मणञ्चार्च्यकूर्चकम् || ३५ ||

आद्यं त्रिदर्भमग्निस्थं दर्वीपरिधिरेव च |
परिषेचनं ततः कृत्वा आवागादिप्रदक्षिणम् || ३६ ||

शुद्धञ्चरुघृतञ्चैव सर्वद्रव्याणि स्थापयेत् |
अदितेऽन्वादिमन्त्रेण परिषेचनमथाचरेत् || ३७ ||

युक्तोवाहादि मन्त्रेण अग्निमुखं प्रकल्पयेत् |
मूर्त्यादिदेवतानाञ्च स्वस्वमन्त्रैस्तु पूजनम् || ३८ ||

प्. ३५६)

कर्मान्ते चित्ताहुतिं कुर्यात् अग्निभूतादिराष्ट्रभृत् |
सर्वकर्माणि सामान्यं पश्चात्स्वकर्म चिन्तयेत् || ३९ ||

ऋतुसङ्गमादिषोडशमन्यत्कर्म समाचरेत् |
पञ्चब्रह्मषडङ्गञ्च शिवसंस्कानि होमयेत् || ४० ||

इति योगजे अग्निकार्यविधिः पटलः |


अथ वक्ष्ये विशेषेण कुण्डलक्षणमुत्तमम् |
यागमण्टपमध्ये तु नवभागं प्रकल्पयेत् || १ ||

मध्यभागे कृतं वेदी मुत्सेधं हस्तमात्रकम् |
उपवेदि प्रकर्तव्या द्विस्तारं चतुरङ्गुलम् || २ ||

प्. ३५७)

उत्सेधं तावदेव स्यात् षडङ्गुलमथापि वा |
पूर्वे तु चतुरश्रं स्यादाग्नेययां योनिकुण्डकम् || ३ ||

दक्षिणे चार्धकुण्डञ्च नै-ऋत्याञ्च त्रिकोणकम् |
पश्चिमे वृत्तकुण्डन्तु वायव्ये तु षडश्रकम् || ४ ||

सौम्ये तु पद्मकुण्डञ्च अष्टाग्रमीशगोचरे |
इन्द्रमीशानयोर्मध्ये वृत्तं प्राधानकं कुरु || ५ ||

सर्वेषामपि कुण्डानां हंसं चतुरश्रवत् |
अष्ट हस्त्यादिमुष्ट्यन्तं कुण्मानं प्रकीर्तितम् || ६ ||

सर्वेषामपि कुण्डानां खनमुष्टिप्रमाणकम् |
त्रिमेखलसमायुक्तं मेखलमेखलमेव वा || ७ ||

प्. ३५८)

अधोमेखलं समारभ्या द्वित्रीणि चतुरङ्गुलम् |
विस्तारसममुत्सेधं षडङ्गुलमेकमेखलम् || ८ ||

योनौ योनिं न कर्तव्यं पद्मनाभिं न कारयेत् |
तालमात्रं घनीकृत्य मध्ये कल्पं प्रकल्पयेत् || ९ ||

रसाङ्गुलन्तु वा कल्प्य वेदाङ्गुलमथापि वा |
एकाङ्गुलन्तु तुङ्गं वां द्व्यङ्गुलमथापि वा || १० ||

एवं पद्मक्रमं कृत्वा कुण्डं तस्य तु मध्यमे |
मेखलोर्ध्वे तु योनिञ्च चतुरङ्गुलमानतः || ११ ||

अग्रमङ्गुलविस्तारं एकाङ्गुलं तदुन्नतिः |
चतुरश्रं पञ्चधा कृत्वा एकांशं पुरतो न्यसेत् || १२ ||

प्. ३५९)

कोणार्धं गृहीत्वा तु बहिश्चैव तु वर्जयेत् |
तत्कोणाद्भ्रामयेदन्यं योन्याकारं द्विसूत्रयुक् || १३ ||

विस्तारं नवधा कृत्वा अंशं न्यस्त्वोर्ध्वधं क्रमात् |
सूत्रकं पातयित्वा तु भ्रामयेदर्धचन्द्रकम् || १४ ||

क्षेत्रवासं तु बुद्धीशं पार्श्वे न्यस्त्वा तु कारयेत् |
त्रिसूत्रं प्रासारयेद्विद्वान् त्रिकोणं कुण्डमीरितम् || १५ ||

चतुरश्रन्तु नवैः कृत्वा अंशं बाह्ये न्यसेद्दिशि |
भ्रामयेद्वृत्तकुण्डन्तु सर्वकर्मसुयोग्यकम् || १६ ||

पूर्वं वृत्तञ्च कृत्वा तु पद्माकारन्तु कारयेत् |
कर्णिकाष्टदलोपेतं पद्मोत्सेधं करीयसी || १७ ||

प्. ३६०)

चतुरश्रस्य विस्तारं षट्चतुर्भागमाचरेत् |
एकभागन्तु निस्त्वा * * * सूत्रयुक्तं बुधः || १८ ||

वृत्तकुण्डमिति ख्यातं पङ्क्त्यंशं वाऽथ भ्रामयेत् |
कुण्डलक्षणमाख्यातं चतुरश्रस्य नाहवेत् || १९ ||

कोणस्यार्धं गृहीत्वा तु कोणेनैव तु कारयेत् |
एवं स्वश्रकुण्डं स्यात् सर्वकार्येषु पूजितम् || २० ||

मुष्टिरत्निश्च बाहुश्च अष्टहस्तावसानके |
सप्ताश्रञ्च नवाश्रञ्च पद्माश्रं षोडशाश्रकम् || २१ ||

युक्त्या तु योजयेद्धीमान् सर्वकुण्डं प्रकल्पयेत् |
कुण्डानामपि सर्वेषामभ्यन्तरमनमीरितम् || २२ ||

प्. ३६१)

मेखलायां प्रमाणं यत्तत्प्रमाणमिति स्मृतम् |

इति योगजे कुण्डलक्षणविधिः पटलः ||

शान्तिहोममहं वक्ष्ये शृणुष्वेकाग्रमानसः |
सदाशिवादिदेवानां परिवाराणां तथैव च || १ ||

प्राकाराभ्यन्तरे देवा स्वनामाद्यैश्च होमयेत् |
द्विगुणं पूजयेत्तत्र अर्चनोक्तं क्रमेण तु || २ ||

शान्तिहोममिति प्रोक्तं सर्वदेवांश्च होमयेत् |
शान्तिहोममिदं प्रोक्तं मूर्तिहोममथ शृणु || ३ ||

प्. ३६२)

प्रासादस्य चतुर्दिक्षु अन्तर्मण्टपके बुधः |
चतुरश्रं स्थण्डिलं कृत्वा ईशाने वृत्तस्थण्डिलम् || ४ ||

अग्निकार्यक्रमेणैव अग्निमुखञ्च कल्पयेत् |
ईशाने सदाशिवं मन्त्रं पूर्वे तु ईशमन्त्रकम् || ५ ||

दक्षिणे रुद्रमन्त्रन्तु पश्चिमे विष्णुमन्त्रकम् |
उत्तरे ब्रह्ममन्त्रन्तु यथा शक्त्या तु होमयेत् || ६ ||

हविर्निवेदयेत्पश्चात् स्नपनं कारयेच्छिवम् |
द्विगुणं पूजयेत्तत्र महाहविर्निवेदयेत् || ७ ||

मूर्तिहोममिति प्रोक्तं दिशाहोमं ततः शृणु |
इन्द्राद्यैशानपर्यन्तं अष्टदिक् दिशि देवताः || ८ ||

प्. ३६३)

तण्डिले सिकतं कृत्वा चतुरश्रं समन्ततः |
शेषाण्यन्यानि सर्वाणि अग्निकार्योक्तमाचरेत् || ९ ||

दिग्देवान् पूजयेत्तत्र दिशाहोमन्तु पूजयेत् |
दिशाहोममिति प्रोक्तं वास्तुहोममिति शृणु || १० ||

मण्डपस्य तु मध्ये तु स्थण्डिलं शालिनां कुरु |
वास्तुकुंभं समारोप्य वास्तुदेवान् समर्चयेत् || ११ ||

चतुरश्रं समं कृत्वा हस्तमात्रप्रमाणतः |
अष्टाष्टकपदं वाऽपि नवं नवपदमेव वा || १२ ||

पिष्टसूत्रेण संलिख्यमीशादि देवमर्चयेत् |
ब्रह्मादि देवमभ्यर्च्य चस्की प्रभृतिरर्चयेत् || १३ ||

प्. ३६४)

चत्वारिंशच्च पञ्चैते वास्तुदेवान् समर्चयेत् |
वास्तुदेवान् समभ्यर्च्य बलिमन्त्रेण दापयेत् || १४ ||

वास्तुदेवं ततः कृत्वा देवानामाहुतिं क्रमात् |
स्वनाद्येनैव मन्त्रेण समिधाञ्चैव होमयेत् || १५ ||

वास्तुहोमान्तकाले तु पर्यग्निकरणं कुरु |
वास्तुपुण्याहमेवन्तु वास्तुकुंभेन तोयकम् || १६ ||

वास्तुहोममिति प्रोक्तं सर्वकालेषु पूर्वतः |
इत्येवं होममाख्यातं स्वस्वैर्मन्त्रैस्तु हूयते || १७ ||

इति योगजे शान्तिहोमादि वास्तुहोमविधिः पटलः |

प्. ३६५)

अथ वक्ष्ये विशेषेण दीक्षाणां लक्षणं शृणु |
दीयते तु शिवज्ञानं क्षीयते तु मलत्रयम् || १ ||

दीक्षाशब्दमिदं प्रोक्तं भुक्तिमुक्तिप्रदायकम् |
सप्ताशैवमुद्दिष्टमतते तानि गतश्शृणु || २ ||

अनादिशैवं प्रथममादिशैवं द्वितीयकम् |
मन्दाशैवास्तृतीयन्तु चतुर्थाञ्चो तु शैवकम् || ३ ||

पञ्चमान्तरशैवन्तु षष्ठं प्रवरशैवकम् |
सप्तमञ्चान्त्यशैवन्तु शैवभेदाः प्रकीर्तिताः || ४ ||

शैवास्सप्तविधाः प्रोक्ताः तेषां भेदमथ शृणु |
आदि शैवं विप्राणां शिवेन दीक्षित स्मृतः || ५ ||

प्. ३६६)

प्रथमन्तु द्विजानाञ्च पञ्चवक्त्रेषु दीक्षिताः |
कौशिकः काश्यपश्चैव भारद्वाजो मैत्रिरेव च || ६ ||

पराशरश्च पञ्चैते पञ्चवक्त्रेषु दीषिताः |
तेषाञ्च ऋषीणां माता चैव शिवद्विजाः || ७ ||

पुनर्दीक्षां न कुर्यात्तु आदि शैव इति स्मृतः |
आदि दीक्षितश्चतुर्वेदि शिवपूजां न कारयेत् || ८ ||

भ्रान्त्या परममैशानं दीक्षाविरहितो द्विजाः |
आदिशैवेन कर्तव्यं विप्रादीनाञ्च दीक्षया || ९ ||

अदीक्षितश्चतुर्वेदि आत्मार्थं पूजयेत्सदा |
* * * * * * * * पुनर्दीक्षां न विद्यते || १० ||

प्. ३६७)

उपनयनी तु काले तु शिवपूजामथाचरेत् |
स्नपनं पागशुद्ध्यर्थं कारयेत्तु शिवद्विजः || ११ ||

महाशैवस्तु विप्राणां शिवदीक्षा समन्विता |
अदीक्षितश्चतुर्वेदी परार्थपूजा न कारयेत् || १२ ||

दीक्षितस्तु विप्राणां षण्मासात्पूजयेत्कुरु |
षण्मासात्पतनं यान्ति देवदेव कलास्मृताः || १३ ||

त्रीणि वर्षाणि भृत्यर्थं स्थिति लिङ्गञ्च दीक्षया |
पूजयेद्यदि विप्रस्तु सर्वदेवलको भवेत् || १४ ||

एतेषां लक्षणैर्युक्तमलकानाञ्च सर्वतः |
स्थितिलिङ्गञ्च पूजानां न कुर्वन्ति कदाचन || १५ ||

प्. ३६८)

क्षत्रियश्चैव वैश्याश्च अनु शैवा इति स्मृताः |
रुद्रोह्यवान्तरश्चैव क्रमशश्चानुवर्णकम् || १६ ||

स्वर्णाङ्गुष्ठपारशुं वा कुलालो मध्यर्थ पट्टका |
इत्यादि प्रवरशैवानां अन्त्यशैवामथ शृणु || १७ ||

अन्येषाञ्चैव जातीनां अन्त्यशैवा इति स्मृताः |
आदिशैवेन कर्तव्यं प्रतिष्ठाद्यर्चनान्तकम् || १८ ||

अन्यथा कारयेद्यत्तु निष्फलं तदवाप्नुयात् |
वेदवेदान्ततत्त्वज्ञा आदिशैवा इति स्मृताः || १९ ||

शैवभेदं समाख्यातं दीक्षाविधिमथ शृणु |
रोहिणी श्रवणञ्चैव विष्ठा त्रीणि चोत्तरा || २० ||

प्. ३६९)

पुष्ययुक् शतभिषक् चैव दीक्षानक्षत्रमुच्यते |
स्थिरराशौ प्रकर्तव्ये उभये च शुभोदये || २१ ||

दीक्षाकर्म समारभ्य तत्र सोमोदयं विना |
अष्टमस्थान् गृहान् सर्वान् परिहारे तु विशेषतः || २२ ||

रिक्ताष्टनवमी चैव अमावास्याञ्च वर्जयेत् |
अङ्कुरार्पणयेत्पूर्व पूर्वोक्तविधिना कुरु || २३ ||

शिष्यानुपोषितान् स्नातान् कृतशौचजितेन्द्रियान् |
पादप्रक्षालनं कृत्वा आचमनं विधिना चरेत् || २४ ||

शिवाग्रे मण्डलं तत्र पूर्वोक्तलक्षणैर्युतम् |
मण्डपं मण्डयेद्धीमान् प्रतिष्ठामण्डपवत्कुरु || २५ ||

प्. ३७०)

मण्डपस्य तु मध्ये तु एकद्वित्रि हस्तं कुरु |
वेदिं कुर्याद्यथान्यायं शिवलिङ्गं मण्डलन्तु वा || २६ ||

आचार्यं मनोभङ्गं सर्वतो भद्रमेव वा |
स्वस्तिकञ्चार्धचन्द्रञ्च मण्डलं तत्र च क्रियेत् || २७ ||

मध्यमे स्थण्डिलं कृत्वा अष्टद्रोणेण शालिना |
तदर्धं वा तदर्धं वा अष्टवक्रं स कर्णकम् || २८ ||

तदर्धैस्तण्डुलैर्हुष्य तदर्धैश्च तिलैरपि |
लाजपुष्पैश्च दर्भैश्च विचरेत्तु विशेषतः || २९ ||

सवस्त्रं हेमसंयुक्तं सरत्नं वा पिधानकम् |
नवकुंभं वर्धनीञ्चैव गन्धतोयेन पूरितम् || ३० ||

प्. ३७१)

पल्लवैः सूत्रमाच्छाद्य अर्घ्यपुष्पं विनिक्षिपेत् |
शिवकुंभं विद्येशञ्च मनोन्मनी विन्यसेद्बुधः || ३१ ||

कुण्डं वा स्थण्डिलं वाऽपि एकपञ्चनवस्तथा |
अग्न्यादानादिकं सर्वमग्निकार्योक्तमाचरेत् || ३२ ||

उत्तरस्थण्डिलं कुर्यात् कंबलेन तु वेष्टयेत् |
शिष्यदेहन्तु संप्रोक्ष्य कौतुकं पूर्वमन्त्रतः || ३३ ||

बन्धयेदादिशैवेन अधिवासनमाचरेत् |
नृत्तगेयसमायुक्तं विनोदं कारयेद्बुधः || ३४ ||

ओम् |

नमश्शंभो त्रिणेत्राय पिङ्गलाय महात्मने |

प्. ३७२)

वामरूपाय विश्वाय स्वप्नाधिपतये नमः || ३५ ||

एवं मन्त्रं जपित्वा तु सदाशिवमनुस्मरेत् |
प्रभाते विमले सूर्योदये तु कारयेत् || ३६ ||

पादप्रक्षालनं कृत्वा आचम्य विधिना बुधः |
नेत्रबन्धं प्रकर्तव्यं हृदयेन तु मन्त्रतः || ३७ ||

दुकूले पट्टदेवाङ्गैः कार्पाविकमथापि वा |
उत्तमं द्वादशं हस्तं दशहस्तन्तु मध्यमम् || ३८ ||

अधमं नवहस्तन्तु चतुस्तालप्रमाणतः |
नववस्त्रे संवेष्ट्य जीर्णस्फुटित वर्जयेत् || ३९ ||

सद्योहस्तञ्च वस्त्रेण नेत्रबन्धन्तु कारयेत् |

प्. ३७३)

वस्त्रं येन समायुक्तं नेत्रमन्त्रन्तु बन्धयेत् || ४० ||

व्योमव्यापि जपेत्तत्र तत्पुरुषेण समायुतम् |
नेत्रं बलं प्रकर्तव्यं स्वर्णपुष्पसमायुतम् || ४१ ||

उत्तमं दशनिष्कन्तु अष्टनिष्कन्तु मध्यमम् |
अधमं पञ्चनिष्कन्तु लक्षणं पद्मपुष्पवत् || ४२ ||

दरिद्राणाञ्च सर्वेषां यथा लाभन्तु कारयेत् |
उत्तराभिमुखो भूत्वा एकचित्तेन बुद्धिमान् || ४३ ||

ईशानेन तु मन्त्रेण पुष्पं हस्ते निधापयेत् |
प्रदक्षिणत्रयं कृत्वा वामदेवेन मन्त्रतः || ४४ ||

ध्यात्वा परममीशानं शिवमन्त्रेण बुद्धिमान् |

प्. ३७४)

मण्डले विकिरेत्पुष्पं स्वस्तिमङ्गलवाचकैः || ४५ ||

यस्मिन् मन्त्रे वसेत्पुष्पान्नामगोत्रां तदात्मिकाम् |
तन्मन्त्रं सव्यते तस्मात् कुरुते चाप्यनुग्रहम् || ४६ ||

ईशानस्य दले व्याधि माग्नेययां शोकजन्तु वा |
नै-ऋत्यां श्रीकरं प्रोक्तं मनुष्यन्तु वायवे || ४७ ||

चतुर्दिक्षु च विप्रेन्द्र तच्छ्रीकृतमिति स्मृतम् |
कर्णिके पतिते पुष्पे सुखञ्चैव भवेत्तदा || ४८ ||

ईशानस्य दले चैव नेत्रानामिहोच्यते |
उदकेन समायुक्तं भस्मं शिरसि निक्षिपेत् || ४९ ||

गन्धादिभिरथाभ्यर्च्य भूयेन तु मन्त्रतः |

प्. ३७५)

शिवकुंभस्य तोयेन प्रोक्षिपेच्छिवमूर्धनि || ५० ||

ईशानमूर्ध्नि विन्यस्य मुखे तत्पुरुषं न्यसेत् |
अघोरं हृदये न्यस्य कवचस्तनमध्यतः || ५१ ||

अस्त्रं हस्तप्रदेशे तु गुह्यं वामे प्रकल्पयेत् |
सद्योजातं न्यसेत्पादौ विन्यसेच्छिष्यदेहिके || ५२ ||

हृदयं हृदये न्यस्य शिरश्शिरसि विन्यसेत् |
शिखायान्तु शिखा न्यस्य कवचस्तनमध्यतः || ५३ ||

अस्त्रहस्तप्रदेशे तु नेत्रं नेत्रे तु विन्यसेत् |
देवस्य दक्षिणे पार्श्वे पलाशपत्रसंयुतम् || ५४ ||

कूर्चेनैव समायुक्तं मानसं तत्प्रतिस्मृतम् |

प्. ३७६)

आसनस्थन्तु शिष्यञ्च पूर्वाभिमुखमेव च || ५५ ||

अग्निबीजेन संयुक्तं त्रिकोणं मण्डले स्थितम् |
पादाङ्गुष्ठान् समारभ्य दहेद्यावच्छिरोन्तकम् || ५६ ||

अग्रतस्थापयेत्तत्र एकचित्तेन वै बुधः |
चन्द्रमण्डलसङ्काशं मकारञ्चात्मसंभवम् || ५७ ||

विद्यातत्वमुकारन्तु शिवतत्वं शकारके |
ओमित्येकेन कमलं योगपीठमधोमुखम् || ५८ ||

चिन्तयेदत्र तं तस्मिन् सुषुम्नाभि न मस्तकम् |
तेन प्लावितमात्मानं अपूर्वं तं विचिन्तयेत् || ५९ ||

इमां योऽभ्यासते नित्यं समाधिर्मृत्युनाशनम् |

प्. ३७७)

न तस्य जायते मृत्युरिति शास्त्रस्य निश्चयः || ६० ||

षडध्वा विन्यसेत्पश्चात् शिष्यदेहे विशेषतः |
मन्त्राध्वा च पदाध्वा च तत्वाध्वा भुवनाध्वकम् || ६१ ||

वर्णाध्वा च कलाध्वा च विंशत्येवं शिवं पदम् |
सत्वरजस्तमश्चैव आत्मानञ्चान्तरात्मकम् || ६२ ||

परमात्मानमित्येते आत्मवस्तु ध्यानयेत् |
अग्निसूलं शशाङ्कञ्च मण्डलत्रयकं न्यसेत् || ६३ ||

ब्रह्माविष्णुश्चरुद्रश्च ईश्वरश्च सदाशिवः |
शक्तयश्चादि विन्यस्य बिन्दुनादशिवा न्यसेत् || ६४ ||

पञ्चब्रह्मशिवाङ्गैश्च प्रासादन्तु सदाशिवम् |

प्. ३७८)

शिष्यदेहे न्यसेत्तत्र प्रणवादिनमोन्तकम् || ६५ ||

तत्तन्मन्त्रमनुस्मृत्य योजयेच्छिष्यदेहके |
मध्वाद्या विन्यसेन्मूर्ध्नि वदार्धमुखमेव वा || ६६ ||

तत्वाध्वा हृदये न्यस्य नाभौ तु भुवनाध्वकम् |
स्वर्णाध्वा मे हृद्देशे तु पादयोस्तु तलाध्वकम् || ६७ ||

कलाध्वन्तु पुनर्योज्य पादाधारा शिरोन्तकम् |
सद्यः कलाभिरष्टाभिः वामदेवस्त्रयोदश || ६८ ||

अघोरस्य कलाचाष्टौ चतुर्भिर्वक्त्रमेव च |
ईशानस्य कलाःपञ्च अष्टत्रिंशत्कला न्यसेत् || ६९ ||

विद्येश्वराणामष्टौ च गणेशानान्तथाष्टकम् |

प्. ३७९)

दशलोकाधिदैवत्यमस्त्राणां दशमस्मृतः || ७० ||

एवं पदाध्वा विन्यस्य तत्वाध्वा तु पुनर्न्यसेत् |
पृथिव्यापस्तथा तेजो वायुराकाशमेव च || ७१ ||

श्रोत्रत्वक् चक्षुजिह्वा च घ्राणञ्चैव तु पञ्चमम् |
वाक्पादपाणिपायूपस्थञ्चैव तु पञ्चमम् || ७२ ||

शब्दस्पर्शरूपरसो गन्धञ्चैव तु पञ्चमम् |
मनोबुद्धिरहंकारं प्रकृतिः पुरुषं तथा || ७३ ||

नागमाया विद्या च कलानियतिरेव च |
विग्रहेर सकलं शुद्धमाया तथैव च || ७४ ||

शुद्धविद्या शुद्धकला सदाशिव शिवं परम् |

प्. ३८०)

षट्त्रिंशत्तत्वमेवन्तु क्रमेणैव तु विन्यसेत् || ७५ ||

भुवनाध्वा ततो न्यस्य कलाध्वा दिशिकान्तकम् |
भुवनाध्वा न्यसेत्पश्चान्मेढ्रमूलक्रमेण तु || ७६ ||

अधस्ताद्धृदयादीनि कल्पयेत्कल्पवित्तमः |
कलानिश्वान्धकारन्धं नराकनेकविंशतिः || ७७ ||

रौरवं कुंभिपाकञ्च निलयं तेषु यन्त्रकम् |
* * * * * * * * महारौरवमेव च || ७८ ||

क्षुरा च अतितालञ्च जलञ्च सीतलेन च |
उष्णसन्तापनञ्चैव लोहतप्तं तथैव च || ७९ ||

कृकशल्मलिकूपञ्च निलयन्त्रेषु यन्त्रकम् |

प्. ३८१)

धनुरग्निरवं वज्रं त्रिशूलनियमेव च || ८० ||

पाषाणं तत्र पांसुर्वैतरणी तथैव च |
तलञ्च वितलञ्चैव निलयञ्च तलातलम् || ८१ ||

सुतलं तरातलञ्चैव रसातलं ततोपरि |
भूलोकञ्च भुवर्लोकं स्वर्गलोकं तथैव च || ८२ ||

महालोकञ्च विज्ञेयो जनलोकं तथैव च |
तपोलोकं सत्यलोकञ्च गान्धर्वं यक्षलोककम् || ८३ ||

विद्याधराणां लोकञ्च सिद्धचारणलोहकान् |
अस्वरसाञ्च लोकञ्च किन्नराणाञ्च लोककम् || ८४ ||

इन्द्रलोकं चाग्निलोकं यमलोकं नि-ऋतिलोककम् |

प्. ३८२)

वारुणं वायुलोकञ्च सोमलोकं तथैव च || ८५ ||

ईशानदेवलोकञ्च ब्रह्मलोकं तथैव च |
ब्रह्मलोकोपरिष्ठात्तु विष्णुलोकमतः परम् || ८६ ||

अनन्तेशस्य लोकन्तु सूक्ष्मलोकमतः परम् |
शिवोत्तमस्य लोकन्तु एकनेत्रस्य लोककम् || ८७ ||

एकरुद्रत्रिमूर्तिश्च श्रीखण्डश्च शिखण्डि च |
महेश्वरस्य लोकञ्च सदाशिवस्य लोककम् || ८८ ||

लोकालोकं शिवालोकं क्रमशः परिकीर्तिताः |
श्वलोकोपरिष्ठात्तु अन्यं लोकं न विद्यते || ८९ ||

नाभिमूलात्समारभ्य यावद्धृदयदेशकम् |

प्. ३८३)

वर्णाध्वा विन्यसेदेतान् शिरोपादान्तमेव च || ९० ||

अकारं मूर्ध्नि विन्यस्य आकारन्तु ललाटकम् |
इकारं दक्षिणे नेत्रे ईकारं वामलोचने || ९१ ||

उकारं दक्षिणे नासो ऊकारं वामनासिके |
रूकारं दक्षिणे श्रोत्रे ऋकारं वामश्रोत्रके || ९२ ||

ऌकारं दक्षिणे गण्डो ॡकारं वामगण्डके |
ए ऐ तालुरन्ध्रेषु ओ औ दन्तद्वयेऽपि च || ९३ ||

अं अः कर्णयोर्न्यस्य कला षोडश एव च |
कवर्गं दक्षिणे हस्ते चवर्गं वामहस्तके || ९४ ||

टवर्गं दक्षिणे पादे तवर्गं वामपादके |

प्. ३८४)

पफौ दक्षिणपार्श्वे च बाहो वै वामपर्श्वके || ९५ ||

महकारं हृदये न्यस्य यकारं त्वचि विन्यसेत् |
रकारं रत्नमेवन्तु लकारं मांसमेव च || ९६ ||

चकारं मेधदेशस्यं ञकारञ्चास्थिदेशके |
मज्जदेशे षकारन्तु शकारं शुक्लमेव तु || ९७ ||

हकारं प्राणमित्युक्तं इकारं मेढ्रमेव च |
क्षकारं वृषणं प्रोक्तं अक्षराणि क्रमान्यसेत् || ९८ ||

नवतृंशकला तत्र कादिपादान्त विन्यसेत् |
तारासृता रामणिनाथायन्ति च सृतारणिः ? || ९९ ||

निवृत्तिश्च प्रतिष्ठा च विद्याशान्तिस्तथैव च |

प्. ३८५)

शान्त्यातीतं परं व्योम क्रमाभिर्न्यस्य तत्ववित् || १०० ||

तमोमोहं क्षुधानिद्रावृत्या माया भया जराः |
रजोरक्षारतिर्पाल्य श्यामा कृष्णविधिक्रिया || १०१ ||

धृतिः कार्यापरात्री च भ्रामणी रोहिणी तथा |
सिद्धिभूतिर्धृतिः लक्ष्मीर्मेधाकान्ति स्वधा स्तितिम् || १०२ ||

नवतृंशत् कलाह्येते शिष्यदेहन्तु विन्यसेत् |
हृदये शान्तिविन्यस्य मुखे वायुञ्च विन्यसेत् || १०३ ||

आकाशमूर्ध्नि देशे तु अप्सुकोटिप्रदेशके |
पृथिवीपादविन्यस्य पञ्चभूतकला न्यसेत् || १०४ ||

सो मन्त्राध्वा सम्यमन्त्रेण वामदेवपदाध्वकम् |

प्. ३८६)

तत्वाध्वा वै अघोरेण भुवनाध्वापुरुषेण तु || १०५ ||

ईशानेन तु मन्त्रेण वर्णाध्वा होमयेत्ततः |
एवमेव क्रमेणैव शिष्यदेहन्तु विन्यसेत् || १०६ ||

ईशानमूर्ध्नि विन्यस्य मुखे विष्णुस्तु देवता |
प्रासादं वास्तुदेवानां ग्रामं पैशाचके कुरु || १०७ ||

विघ्नेशक्षेत्रपालाश्च दुर्गालञ्च सर्वतः |
कुरु वास्तुयोगस्थानञ्च द्विधं देवालयं स्मृतम् || १०८ ||

वास्तुकञ्चोक्तस्थानन्तु योगकम्? |
ईशे शङ्करभवनं पर्जन्यांशे जयन्ते वा || १०९ ||

सोमे अदितिपादे वा शि * * * * वस्थानम् |

प्. ३८७)

पश्चिममुखं योगं स्थानं अन्येषाञ्चैव पूर्वमुखम् || ११० ||

विष्णुमुखं सर्वगृहमष्टदिङ् मध्यमे स्थितम् |
भूपरीक्षाविधानान्ते भूमानमिति कथ्यते || १११ ||

ओजे युग्मपादे वर्गे विवरं योगमेव तु |
द्विगुणोत्तरसंवर्गो भवेदिष्टप्रमाणतः || ११२ ||

कर्णे तु जाचकोटी च समकर्णफलं कृतिः |
कण्ठवर्गो भवेत्कोटी भुजावर्गसमासतः || ११३ ||

शतस्य दशमूलं स्यात् त्वदेव मूलकं भवेत् |
सर्ववर्गस्तु भुजाकोट्यास्तदर्धद्विभुजा भवेत् || ११४ ||

त्रिवर्गं घनमाख्यातं द्वादशाश्रं षडाश्रकम् |

प्. ३८८)

परिधीवृत्त विष्कंभपादघ्नं फलकुलहतंघनम् || ११५ ||

धनुषो बाणसंसर्गाद्यावदार्गमुदीरितम् |?
मण्टपेन तु सादृश्य षड्भागन्तु षडश्रवत् || ११६ ||

भुजापिण्डं तलीभूतं चतुर्धा स्थाप्य तत्र तु |
बाहुं न्यस्त्वा सुवर्गेण फलवर्गसुवर्गजम् || ११७ ||

पातरेखातनेनैव क्रमेणैव समानयेत् |
इच्छाया फलमाश्रित्य प्रमाणोक्तफलं नयेत् || ११८ ||

तद्वशात्सर्वमानीय प्रत्युत्पन्नेन वाऽथवा |
श्रेपिसङ्के वलादीनि याग्ने याने दशानि च || ११९ ||

एवं संक्षेपतः प्रोक्तं आत्मानमिति कथ्यते |

प्. ३८९)

आत्मानमिति विज्ञाय मायादीन् लक्षयेत्क्रमात् || १२० ||

धनन्नो योनिनक्षत्रो स्वायुंश्चांशको तिथि |
वरोऽष्टना च संशोध्य शुभे वास्तुं समारभेत् || १२१ ||

विस्तारेणाह्यसेदैर्यं तद्राशिवपुस्तथा |
विस्तारायामसंयुक्तं राशिर्वाऽथ निरीक्षयेत् || १२२ ||

वस्तुभिस्तुणितो भानु हुनेदष्टं धनमिति स्मृतम् |
सगुणवह्निभिः सूत्रैः भक्तशेषाव्यवस्थया || १२३ ||

रामघ्नेऽष्ट हृदे योनिरष्टाभिर्वर्धते पुनः |
सप्तविंशति भक्तैर्वा वस्वयुस्तत्फलं स्मृतम् || १२४ ||

शेषं नक्षत्रमाख्यातं द्वयतं प्रसादमुच्यते |

प्. ३९०)

लिङ्गमानवशाद्गेहं त्रिविधं वक्ष्यते पुनः || १२५ ||

नागरलिङ्गे नागरं वेसरे वेसरं तथा |
द्राविले द्राविलमित्युक्तं त्रिविधं प्रासादमीरितम् || १२६ ||

सात्विकं राजसञ्चैव तामसञ्च त्रिधा भवेत् |
सात्विकं नागरं प्रोक्तं राजसं द्राविलं भवेत् || १२७ ||

तामसं वेसरं प्रोक्तं पुंस्त्रीनपुंसकं तथा |
नागरं पुविमानेन लिङ्गस्य प्रासादकं कुरु || १२८ ||

शिवाधिकानां लिङ्गानां प्रासादमासनं कुरु |
त्रैराशिकेन लिङ्गस्य शयनं प्रासादमुच्यते || १२९ ||

पादबन्धस्सितं प्रोक्तं प्रतिबन्धञ्चासनं भवेत् |

प्. ३९१)

पद्मबन्धात्तु शयनं ज्ञेयत्रापि भेदयुक् || १३० ||

ब्राह्मणः क्षत्रियो वैश्यः शूद्रः प्रासादमुच्यते |
नागरं द्विजमित्युक्तं द्राविलं क्षत्रियस्य तु || १३१ ||

वेसरं वैश्यशूद्राणां जातिभेदमितीरितम् |
नागरं द्राविलाख्यञ्च वेसरञ्चाधि देवताम् || १३२ ||

ईशपितामहश्चैव विष्णुस्तत्राधिदैवताः |
एवं प्रासादमेवोक्तं सञ्चिन्दादीनि भेदयुक् || १३३ ||

सञ्चितासञ्चितञ्चैव उपसञ्चितमन्त्रया |
सञ्चिकस्थापनं प्रोक्तं सञ्चितावृत्तसञ्चिकम् || १३४ ||

उपसञ्चितं क्रीडाभं पादबन्धमिति स्मृतम् |

प्. ३९२)

प्रतिबन्धत्रयं प्रोक्तं जाग्रत्स्वप्नन्तु योगकृत् || १३५ ||

पद्मबन्धं त्रिभेदं स्याच्छयने पार्श्वभावयेत् |
स्वप्नावस्था ऋजुच्छाया त्रिविधं प्रासादलक्षणम् || १३६ ||

अधिष्ठा त्रिविधं भूमेः एकैकन्तु विशेषतः |
पादबन्धं व प्रबन्धं कं प्रबन्धमिति स्मृतम् || १३७ ||

प्रतिबन्धनागबन्ध सिंहबन्धमिति त्रिधा |
पद्मबन्धं पुष्पबन्धं पुष्कलं पद्मकेसरम् || १३८ ||

त्रिविधं पद्मबन्धं स्यात् तत्तत्कर्मवशाद्भवेत् |
चतुर्दशमधिष्ठानं यथाक्रमेण वक्ष्यते || १३९ ||

पुंस्त्रीनपुंसकञ्चैव त्रित्रि भेदेन नामभाक् |

प्. ३९३)

लिङ्गमानवशाद्गेहमेवं प्रोक्तक्रमाद्गतम् || १४० ||

मानाङ्गुलेन कर्तव्यं स्याद्बाह्ये मानमुच्यते |
त्रिहस्तं पञ्चहस्तं वा * * * नवहस्तकम् || १४१ ||

एकभूमिसमानादि त्रिभूम्यन्तं विधीयते |
एकादशादि पञ्चाशद्धस्तसंख्यामिति स्मृतम् || १४२ ||

द्वादशादिविमानान्तं मानमेवं विधीयते |
विस्तारं द्विगुणोत्सेध्ं क्षुद्राणान्तु विधीयते || १४३ ||

सपादं सार्द्धपादूनं द्विगुणं महतिरुच्यते |
क्षुद्राणामपि सर्वेषां द्विगुणादधि हस्तकम् || १४४ ||

यावत्प्रासादमुत्सेधमष्टभागं विधीयते |

प्. ३९४)

एकभागमधिष्ठान द्विभागं पादमुच्यते || १४५ ||

प्रस्तारमेकभागं स्यात् दलमेकेन उच्यते |
शिखरञ्च द्विभागं स्या स्तूपिमेकेन कल्पयेत् || १४६ ||

एकभूमिरिति ख्यातं भागञ्चैव ततः शृणु |
अधिष्ठानस्य चोत्सेधं जगत्यादि विधीयते || १४७ ||

चतुर्विंशतिकोत्सेधं जगतीर्वसुभागकम् |
कुमुदं सप्तभागं स्यात् कंपमेकेन कल्पयेत् || १४८ ||

कर्णं त्रिभागमेवं स्यात् एकभागन्तु कंपकम् |
त्रिभागं पट्टिका प्रोक्ता एकभागेन कुंभकम् || १४९ ||

पादबन्धमधिष्ठान छेदनीयं यथोचितम् |

प्. ३९५)

प्रतिबन्ध अष्टादशं सप्तभागञ्च पूर्वकम् || १५० ||

षड्भागं कुमुदं प्रोक्तं एकभागन्तु युक् युतम् |
एकभागं त्रियश्रं स्यात् प्रतिमुखद्विभागकम् || १५१ ||

वाजनेकभागं स्यात् प्रतिबन्धं तदुच्यते |
प्रतिस्तंभप्रतिरूर्ध्वे द्वारं कुर्याद्विशेषतः || १५२ ||

एकोनविंशतिभागं पद्मञ्चैव षडङ्गकम् |
कंपमेकांशमित्युक्तमूर्ध्वपद्मं षडङ्गकम् || १५३ ||

तदूर्ध्वे त्र्यंशकञ्चैव वृत्तध्वं कंपमेककम् |
द्व्यंशपट्टमित्युक्तं एकांशं कंपमुच्यते || १५४ ||

पद्मबन्धमिति प्रोक्तं सर्वकार्येषु पूजितम् |

प्. ३९६)

यावत्प्रासादविस्तारं पञ्चविंशतिरेव वा || १५५ ||

चतुर्विंशतिके वाऽपि षड्विंशति क्रममेव वा |
एकभागमिदं प्रोक्तं मूलपादस्य विस्तरम् || १५६ ||

विस्तारमष्टधा भज्य अग्रतारं सप्तांशकम् |
अग्रपादद्वयं प्रोक्तं उपानस्योत्सेधमुच्यते || १५७ ||

निवृत्ततदर्धमित्युक्तमुपानमिति कीर्तितम् |
यदुपानस्याधिष्ठानं तद्व्यंशं जगति निर्गमम् || १५८ ||

तावत्कुमुदनिष्क्रान्तं कण्ठपादसमं भवेत् |
कंपमुत्सेधसमं महापट्टित्र्यंशकम् || १५९ ||

अग्रपादस्य विस्तारं तद्दण्डमिति कथ्यते |

प्. ३९७)

द्विदण्डेनैव वेदी स्यात् वेद्युत्सेधं नवांशकृत् || १६० ||

भागाङ्गुलमित्युक्तं द्विभागं पट्टिका भवेत् |
* * * * * घंशकं ऊर्ध्वाधः कामयोगतः || १६१ ||

तावद्वा पादकुंभन्तु वृत्ताकारमिहोच्यते |
तस्योत्सेधं रसांशे तु कुर्यादंशेन धृक् भवेत् || १६२ ||

वेदभ्यागन्तु कुंभं स्यादेकेन कण्ठमुच्यते |
आस्यमेकेन कर्तव्यं पद्ममेकेन कारयेत् || १६३ ||

अर्धांशेन तु नीव्रं स्यादर्धार्धे हीनकद्वयम् |
अर्धांशेनैव कर्तव्या आस्यविस्तारमुच्यते || १६४ ||

द्व्यंशकुंभविस्तारं धृक् कण्ठौ पादविस्मृतौ |

प्. ३९८)

मध्येन वृद्धिपादं स्यात् चतुर्गुणन्तु विस्मृतौ || १६५ ||

मध्येन वृद्धिपादं स्यात् चतुर्गुणन्तु विस्मृतम् |
दण्डोत्सेधं गुणांशेन भागेनोत्सेधमुच्यते || १६६ ||

मण्डिका भागमेकन्तु फलकांशेन कारयेत् |
वीरकाण्डस्य विस्तारं पादविस्तारमेव वा || १६७ ||

वेदिका भागमेवं वा उत्सेधं पादहीनकम् |
पञ्चांशेनोत्तमा विद्या चतुरे मध्यमं भवेत् || १६८ ||

तृतीयं वा समं प्रोक्तं पोतिकायाममुच्यते |
अंशेन पोतिकोत्सेध उत्तरा स्मृतम् || १६९ ||

महानासित्रिभागैकं शिखरार्धेन उच्छ्रयम् |

प्. ३९९)

उत्सेधन्तु त्रिधा कृत्वा एकभागन्तु * * * || १७० ||

* * * पञ्चभागे तु त्रिभागं फलकविस्तृतम् |
पालिके पञ्चभागे तु युगाङ्गं पद्मविस्तृतम् || १७१ ||

पद्मतारत्रिभागैकं कुंभविस्तारमुच्यते |
कुंभतारत्रिभागैकं कुंभस्याधोव लग्नकम् || १७२ ||

वलग्नस्य त्रिभागैककुंभस्योपरि कन्धरम् |
कन्धरं त्रिगुणं पालि तत्त्रिभागैक कुश्मलम् || १७३ ||

द्वाविंशतिभागेन स्थूपिकोत्सेधमुच्यते |
पद्मोच्चं तीर्थ्यंशन्तु स्निग्नग्धञ्चास्यार्धमंशकम् || १७४ ||

अर्धर्धाधरपद्मन्तु ऋष्यंशन्तु धनोच्चयम् |

प्. ४००)

अध्यर्ध ऊर्ध्वपद्मन्तु रसांशं ग्रीवमुच्छ्रयम् || १७५ ||

कंपन्ती पृच्छसार्धांशं लग्नकण्ठञ्च शाङ्करम् |
कुमुच्छ्रयं पंचभागार्धमेवं स्थूपिरुदाहृतम् || १७६ ||

एवमेव प्रकारेण प्रासादं कारयेत्ततः |
प्रासादार्धप्रमाणेन अर्धमण्टपमिष्यते || १७७ ||
###########   END OF FILE  #######