#################################################### MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0 Catalog number: M00265 Uniform title: jñānasāra Manuscript : BHU C4251 Description: Notes: Data entered by the staff of Muktabodha under the supervision of Mark S.G. Dyczkowski. Revision 0: April 7, 2012 Internet publisher : Muktabodha Indological Research Institute Publication year : Publication city : Publication country : India #################################################### * maḥ * rā * ye || nāthajñānasāro likhyate || kathamutpadate vāk ca kathaṃ vāk ca vilīyate | vāca?stu nirṇayaṃ brūhi paścāt tatvamudīraya || śrī * śva * u * ca || āhāraṃ kāṅkṣayet prāṇaḥ prāṇādutpadyate manaḥ | manu syutpadyate vākya? mā? ca manasi līyate || śrī * vyu * ca || āhāraṃ kāṅkṣayet prāṇo bhuñjāno picakaḥ katham | jāgarti svapate kosau saptaḥ kovāprabu?dhyate || 3 || śrī * śva * u * ca āhāraṃ kāṅkṣayet prāṇo bhuṅkte caiva hutāśanaḥ | p. 174a) jāgarti svapate vāyuḥ suptaṃ tejo vibudhyate || 4 || śrī * vyu * ca ko vā karoti karmāṇi ko vā lipyeta pātakaiḥ | ko vā karoti pāpāni ko vā pāpe pravartayet || 5 || śrī * śva * u * ca manaḥ karoti karmāṇi mano lipyetapātakaiḥ | mano hi tanmayī bhūtaṃ na dharmo na ca pātakam || 6 || śrī * vyu * ca yadidaṃ niṣkalaṃ brahma vyomātītaṃ sanātanam | nirdvandvaṃ nirmalaṃ śāntaṃ niṣpāpaṃ samalakṣayet || 7 || apratarkyamavijñeyaṃ vināsotpatti varjitam | kaivalyakevalaṃ śaśvacchuddhasphaṭikasannibham || 8 || p. 174b) tatkṣaṇānmucyate yena tajjñānaṃ brūhi śaṅkara | yadidaṃ śaktirākāśaṃ dehasthaṃ dehavarjitam || 9 || kathaṃ jīvatyasaujīvo niṣkalastu kathaṃ bhavet | kena paśyatyasaujīvaḥ kiṃ vā jīvasya bhojanam || 10 || kutra vā līyate jīvo jāgarti kutra eva vā | ko janaḥ kiṃ pramāṇaṃ tu jīvasyāpi prakīrtitam || 11 || etatsarvaṃ samāsena brūhi me parameśvara || śrī * śva * u * ca śṛṇu devi pravakṣyāmi yattvayā samudīritam | kathayāmi na sandehaḥ sārātsārataraṃ param || 13 || vāyurjīvastathā kāśastṛtīyo jīvasaṃjñakaḥ | sa jīvaḥ prabhurityukto bālāgraṃ śata kalpitaḥ || 14 || p. 175a) jīvaśśuklastu vijñeyo yāvat satvena saṃyutaḥ | rajassattvasamāyukto rakto jīvaḥ prakīrtitaḥ || 15 || tamassattvasamāyuktastadā kṛṣṇo bhaveddhruvam | sattvena ca samāyukto dharmajñāne pravartate || 16 || rajaḥ sattvasamāyukto bhuṅkte tu viṣayānapi | tamassattvasamāyuktastadā pāpe pravartayet || 17 || nāsāgraṃ caiva nābhiśca hṛdayaṃ ca tṛtīyakam | sthānānyetāni jīvasya kalitāni śivena tu || 18 || kapalaṃ hṛtsvarūpaṃ ca hyadho yāvad vyavasthitam | deha sa?ṅga na mityuktaṃ śivena paramātmanā || 19 || yāvanniśśvāsato jīvo bhavenniṣkalatāṃ gataḥ | p. 175b) nāsāgre niṣkalaṃ jñātvā mucyate janma bandhanāt || 20 || sarvāṅgaḥ sarvadehastho nāsāgre ca pratiṣṭhitaḥ | atarkyaḥ sarvabhūtānāṃ dṛśyate na ca lakṣyate || 21 || nābhimadhye sthitaṃ viśvaṃ siddhatattvaṃ tu nirmalam | ādityamivataddīptaṃ rasmibhistatkṣaṇaṃ śivam || 22 || ākārāṣṭakasañjīvaṃ dehoktaṃ dehavarjitam | nāḍīrandhrādviniṣkrāntaṃ viṣayānprāpyasaṃsthitam || 23 || tenedaṃ niṣkalaṃ viśvaṃ kṣīrasarpi samopamam | karaṇātmayā?yānmukto bhramate hṛdayasthitaḥ || 24 || golakastho yathā devi khelanāddaṇḍabāhyataḥ | deṣṭhate bhramate śīghramaviśrāntaḥ punaḥ punaḥ || 25 || kīdṛśī khecarī vidyā conmanā vātuṃ kīdṛśī | bandhanaṃ kīdṛśaṃ deva kathayasva maheśvara || 1 || ko daṇḍamadhyagaṃ devi saṅkocena trilocane | na sūryacandramārgeṇa lampikā karaṇaṃ priye || 2 || lolāṃ randhramukhe kṛ?tvā vipathe yojayet priye | sā bhavet khecarī mudrā vyomacakraṃ taducyate || 3 || kaṇṭhasaṅkocanaṃ kṛtvā dve nāḍyau stambhayeddhruvam | madhyacakramidaṃ bhadre ṣoḍaśārārdhabandhanam || 4 || p. 176b) nābhiśakti dvaye madhye sthānaṃ deyaṃ parāṅmukham | mūlacakramidaṃ bhadre satpathavyādhināśanam || 5 || rasanāmūrdhagāṃ kṛtvā kṣaṇādhvaṃ yadi tiṣṭhati | kṣaṇena mucyate yogī vyādhibhistu jarādibhiḥ || 6 || rasanābhyantare nityaṃ yāvadbrahmabilaṃgatā | amṛtāgrasane ghrāṇaṃ pīḍyamānaṃ vicintayet || 7 || māsārddhājjayate mṛtyuṃ satyaṃ satyaṃ mahāmate | sarvavyādhivini *?kto yogīnātho na saṃśayaḥ || 8 || rasanā tālu mūlena vāyuṃ pītvā śanaiḥ śanaiḥ | ṣaṇmāsābhyantare viśve balīpalita nāśanam || 9 || ghṛtāsvādūpamānāśca hyamaratvaṃ na saṃśayaḥ | madhusvādūpamānāśca śāstrotgīraṇatā bhavet || 10 || p. 177a) mṛṣṭānikhaṇḍakadyāni laḍukāśokavartikāḥ | evaṃ vārāhyaneke ca kāmadevo vyavasthitaḥ || 11 || divyakanyāgaṇenityamākṛṣṭirjāyate sadā | hikkādadyātsadāvaktre prāyaścaiva vijṛmbhikām || 12 || evamabhyasyamānastu kāmadevo dvitīyakaḥ | yoginī guṇasāmānyaḥ sṛṣṭisaṃhārakārakaḥ || 13 || na kṣudhā na ca tṛṇnidrā naiva murchā prajāyate | bhavetsvacchandadehastu sarvopadravavarjitaḥ || 14 || anena vidhinā devi yogīndro bhūmimaṇḍale | nabhasya punarāvṛttiḥ pūjitaḥ syātsurairapi || 15 || puṇya pāpairna lipyeta bhayamudrā viduttamaḥ || tālumadhye sthitaścandro nābhimadhye divākaraḥ | amṛtaṃ sravate candro viṣaṃ prajvalito raviḥ || 1 || sūryāgre vasate vāyuścandrāgre vasate nabhaḥ | sūryāgra manuvarteta candrāgraṃ caiva nityaśaḥ || 2 || candrasūrya dvayormadhye muḍādadyā? tu khecarīm | nirālambaṃ manaḥ kṛtvā na kiñcidapi cintayet || 3 || sa bāhyā bhyantare yogī ghaṭavattiṣṭhate priye | bāhye vāyustathā pṛṣṭhe cānte vāyurna saṃśayaḥ || 4 || svasthāne gacchate vāyurmanastatraiva līyate | p. 178a) amṛtaṃ prāpnuyādyogī mahābalaparākramaḥ || 5 || vāyuvegena deveśi sakalāṃ bhramate mahīm | aṣṭadhāguṇamaiśvaryaṃ satyaṃ satyaṃ na cānyathā || 6 || śaṅkhadundu?bhinādena na śṛṇoti kadācana | kāṣṭavajñāyate yogī notpattyā vai prajāyate || 7 || śakti dvayasya madhye tu hīndriyākhyaṃ taducyate | anenaiva ca bandhena sadyamṛtyuvināśanam || 8 || kāyaṃ ca bhajate kṣetraṃ mūlabandhena pārvati | nirālambaṃ bhavedbījaṃ nānyathā siddhyati dhruvam || 9 || ūrdhvādho bandhamādāya kṛtvā cintā manāmaye | siddhyate nātra sandeho gopanīyo mahāmate || 10 || p. 178b) aṇḍajālajāścaiva svedajā bhedajāstathā | eka dvi tri catuṣpañcendriyāṇi sarvajantuṣu || 1 || sarveṣāmeka evātmā sādhāro bījarūpavān | śabdaḥ sparśaśca gandhaśca rasorūpaṃ ca pañcamaṃ || 2 || buddhyahaṅkārasaṃyuktaṃ manastatravyavasthitam | yathāmūle latābījaṃ tathā patanti jantavaḥ || 3 || sasyavatsarvabījānāṃ janmāptiśca punaḥ punaḥ | vāhakaścaivamātmāpi dharmādharmau tu bandhanam || 4 || antarātmā yathā tiṣṭhet svarūpaṃ pārameśvaram | tasmin kāle varārohe līyate ghaṭavatghṛtam || 5 || p. 179a) sarpiṣāvātrayogena pṛthaktvaṃ ca na vindate | ulkā hasto yathā kaściddravyamālokatāṃ nayet || 6 || karmaśaucaṃ manaḥsaucaṃ manaso jñānameva ca | dhyāyeta tu jagatsarvaṃ dehināṃ dehamāśrayam || 7 || yathāmṛtena tṛptasya payasā kiṃ prayojanam | ātmānamaraṇiṃ kṛtvā praṇavaṃ cottarāraṇim || 8 || dhyānanirmathanābhyāsāddevaṃ paśyeta kuṇḍagam | kāyasthopi na kāyasthaḥ kāyasthopi na naśyati || 9 || bhuṅkte bhogāṃśca kāyasthaḥ kāyasthopi na vadhyate | yathākharaścandanabhāravāhī bhārasya vā hīna tu candanasya | tathaiva mūrkho bahuśāstrapāṭhī śāstrasya pāṭhī na tu niścayasya || 11 || p. 179b) āhāranidrābhayamaithunāni samānametat paśubhirnarāṇām | jñānaṃ narāṇāmadhiko viśeṣāste naiva hīnaḥ paśubhiḥ samānaḥ || 12 || yāvadbindu sahasrāṇi koṭibinduśatāni ca | sarvathābhasmatāṃ yānti yatra devo nirālayaḥ || 13 || hyanyate muṣṭinā kāśaṃ kṣudhārtā khaṇḍayettuṣam | brahmadaṇḍaṃ na jānāti na muktiḥ syādvarānane || 14 || śāstraṃ hyanantaṃ bahudhā ca vidyā alpaśca kālo bahavaśca vighnāḥ | yatsārabhūtaṃ tadupāsitavyaṃ haṃso yathā nīramivāmbu madhye || 15 || taddhyānastatgatisthopi kṛtvā pāpaśatānyapi | lipyatena sa pāpena padmapatramivāmbhasā || 16 || idaṃ śāstramidaṃ jñānaṃ yaḥ sarvaṃ jñātumicchati | apivarṣasahasrāyuḥ śāstrāntaṃ nādhi gacchati || 17 || ########### END OF FILE #######