#################################################### MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0 Catalog number: M00267 Uniform title: nirvāṇayogottara Manuscript : BHU C4246 Description: Notes: Data entered by the staff of Muktabodha under the supervision of Mark S.G. Dyczkowski. Revision 0: April 7, 2012 Internet publisher : Muktabodha Indological Research Institute Publication year : Publication city : Publication country : India #################################################### vāyunā calate toyaṃ kṣobhayantaṃ punaḥ punaḥ | niścalatvaṃ na cāstīti tathā citteti durlabham || 1 || oṃ bhagavandevadeveśa lokanāthajagatpate | saṅkṣepāt kāraṇaṃ brūhi yatra citte suniścalam || 2 || sādhu sādhu mahāprājña dṛṣṭaṃ te buddhi kauśalam | kathayāmi na sandehaḥ putra snehādviśeṣataḥ || 3 || p. 86a) trividhaṃ kāraṇaṃ proktaṃ sthūlaṃ sūkṣmaṃ paraṃ ca yat | sthūlena rañjitā devā mahāmāyā vaśī kṛtāḥ || 4 || kāraṇaṃ tu pravakṣyāmi śṛṇuṣveka manāguha | tālumadhye tu karaṇaṃ niśśvāsocchvāsavarjitam || 5 || nābhihṛddhāmamadhyasthaṃ kandago vandanaṃ manāk | tālusaṃjñā bhavet tasya yato vā cāpravartinam || 6 || tatra sthāne kṛtā buddhiścitraṃ tatra suniścalam | niścalaṃ tu yadā cittaṃ tadā dṛṣṭiḥ pravartate || 7 || sā ca dṛṣṭiḥ parājñeyā trailokyaṃ paśyate kṣaṇāt | agamyaṃ gamyate caiva alakṣyaṃ lakṣyate tadā || 8 || anādanādamadhyasthā vyaktāvyaktaṃ suniścalam | tadā pravartate nidrā yogadhyānaparāyaṇā || 9 || p. 86b) ānandaṃ bhakṣayed yastu amṛtāmṛtasambhavam | pravartate nirānandaṃ niścalasthāvavarjitam || 10 || niraupamyaṃ nirābhāsaṃ dhyānadhāraṇavarjitam | śūnyaṃ kṛtvā tato dṛṣṭiṃ śūnyaṃ caiva tu lakṣayet || 11 || śūnyaṃ śūnyaṃ punaḥ śūnyaṃ triśūnyamucyate kṣaṇāt | sarvaṃ śūnyaṃ nirābhāsa sāmarasyaṃ tadā bhavet || 12 || ghṛte ghṛtaṃ yathā kṣiptaṃ kṣīre kṣīraṃ tathaiva ca | kevalatvaṃ yadā prāptaṃ na kiñcidapi cintayet || 13 || niskāmocchvāsikāṃstyaktvā pūrakaścāmṛtī bhavet | kumbhakaṃ ca yadāproktaṃ yogināṃ yogadhāraṇāt || 14 || nivṛttiryatra jāyeta sarvaṃ śūnyaṃ pravartate | śūnyamadhyagataṃ śūnyaṃ sthitaṃ vyomani vyomavat || 15 || p. 87a) na raktaṃ na ca vā pītaṃ na śuklaṃ kṛṣṇameva ca | sarvairguṇairvinirmuktaḥ sthānātītaṃ parāparam || 16 || pūrakaṃ ca tvayā proktaṃ kumbhakaṃ ca punaḥ punaḥ | namāmi durlabhaṃ devaṃ kathaṃ jānanti mānavāḥ || 17 || vāyunā pūrakaṃ kṛtvā kumbhakaṃ kumbhavat punaḥ | māyā hyeṣā kṛtā vatsa yena muhyanti jantavaḥ || 18 || kumbhakaṃ ca idaṃ kṛtvā hṛtsthānaṃ rūpavarjitam | antaḥ śarīrasaṃsthaṃ tu na bāhyaṃ tu kadācana || 19 || sarvaṃ sa paramaṃ nāma pūrakaṃ cedamucyate | tatrotpannaṃ yathākāśaṃ niścalasthānavarjitam || 20 || idaṃ śāntaṃ tathā putra brūhyenaṃ ca svatantrataḥ | nandinā kriyate mudrā oṣṭhau tatra prapīḍitau || 21 || p. 87b) śivaṃ dhyātvā munīndraistu na kiñcidapi cintayet | santuṣṭohaṃ mahābhogirkathitaṃ te svatantrataḥ || 22 || mayātītaṃ paraṃ śāntaṃ vāgjāla parivarjitam | madbhāvasandhimākhyātaṃ bhāvayecca punaḥ punaḥ || 23 || abhāve bhāvanā cātra mahārtha hitalocanaḥ | na śaknomi mahābhoginyadi janmaśatairapi || 24 || bhāvayet paramānandaṃ yaḥ svaṃ vedasamuktitam | anantaṃ śūnyamityuktaṃ hṛcchūnyaṃ rūpavarjitam || 25 || nāntaḥ śarīre saṃsthā tu na bāhye tu kadācana | sarvaṃ samarasaṃ nāma niṣṭhāśūnyaṃ pravartate || 26 || pare śūnye pralīnāste svarūpaṃ naiva vidyate | manobuddhirahaṅkāraṃ sthitaṃ mādvīkaśūlavat || 27 || p. 88a) indriyāṇi tu śūnyāni pare śūnye layaṃ gatāḥ | pare śūnye yadālīnaḥ svarūpaṃ naiva dṛśyate || 28 || tūryaiḥ paṭarunādaiśca janakolāhalaistathā | yukti tattvasya niṣṇāto na manaḥ paricālyate || 29 || mayābandhaṃ kṛtaṃ vatsa sthānaṃ dhyānaṃ carācaram | kevalasya kutaḥ sthānaṃ dhyānaṃ tasya na vidyate || 30 || dhāraṇādi na cāstīti sarvaśūnyaṃ ca nirguṇam | nirguṇaṃ ca paraṃ bhittvā bhittvā caiva mayā kṛtam || 31 || svecchayā sa rasaṃ nāma atyucchinnaṃ samantataḥ | dhanurdharo yathā śūra ākarṇaṃ pūrayeccharaḥ || 32 || lakṣyaṃ bhitvā tato lakṣyamevaṃ yogī satāhitaḥ | na dhanurna ca vā kāṇḍaṃ lakṣyaṃ puruṣameva ca || 33 || evaṃ jñātvā paraṃ tattvaṃ sthitaṃ vyomani vyomavat | p. 88b) āpūryānyatamaṃ kāṇḍaṃ stambha dṛṣṭi vyavasthitam || 34 || idaṃ tattvaṃ yadā prāptaṃ na kiñcidapi cintayet | na cittaṃ na ca vā buddhirna sthānaṃ varṇameva ca || 35 || na ca dhyānaṃ na vā dhyeyaṃ na granthirvāyumeva ca | na granthaṃ na ca vā granthī na binduṃ nādameva ca || 36 || na lakṣyaṃ na ca vā lakṣī na śikhā turyameva ca | tedau madhyaṃ yadā prāpta na kiñcidapi cintayet || 37 || na vāyuṃ na ca vā kāśaṃ na vahniṃ salilaṃ tathā | na somaṃ na ca vā sūryaṃ na brahmā viṣṇureva ca || 38 || na rudraṃ na ca vā kālamīśvaraṃ śivameva ca | anākhyaṃ ca nirābhāsaṃ nistattvaṃ ca nirāśrayam || 39 || channaṃ sarvagataṃ śāntaṃ sthitaṃ vyomeṣu vyomavat | tadā pravartate kiñcit paśyamena punaḥ punaḥ || 40 || p. 89a) tanmānaṃ ca punaḥ kṛtvā sthūlaṃ śūnye pralīyate | sūkṣmaṃ śūnyaṃ yadā prāptaṃ pare śūnye pralīyate || 41 || tasmin sthāne śubhe prāpte niścale nirguṇe tathā | tatraiva dhārayeccittaṃ yadanyostīti kāraṇam || 42 || eṣā sā paramākāṣṭhā paraṃ cittaṃ tathaiva ca | eṣā sā paramā buddhiḥ parā cāpi pravartate || 43 || yoginastu tataḥ praśnaṃ patate nātrasaṃśayaḥ | idaṃ viṣṇurvijānīyāt pāśaḥ krodhena cchidyate || 44 || mahatāṃ sarvadevānāṃ matvādevaśca kīrtitaḥ | tārayecca prajāḥ sarvāstumburustena cocyate || 45 || īśvaratve tathāpīṣa īśvaratvaṃ prakīrtitam | harate sarvapāpāni haro devaḥ prakīrtitaḥ || 46 || layanaṃ sarva jātīnāṃ layanālliṅgamucyate | evaṃ sarvagataṃ devaṃ brahmarūpo na nirmalaḥ || 47 || krimikīṭapataṅgeṣu sthāvare jaṅgameṣu ca | yatkiñcidvāṅmayaṃ sarvaṃ sṛṣṭidevaṃ pakīrtitam || 48 || tasya devātidevasya śaktirnādayate jagat | evaṃ sarvagataṃ śūnyaṃ hṛdaye tatra lakṣayet || 49 || yadi sarvagataṃ deva śūnyaṃ brūhi kimucyate | atha śūnyaṃ paraṃ brahmalakṣaṇaṃ grahaṇaṃ kutaḥ || 50 || bhagavandevadeveśa candrārdhakṛtaśekhara | etat praśnaṃ paraṃ guhyaṃ prasādaṃ kuru śūlabhṛt || 51 || ṣaḍaṅgena tu yogena hṛdyaṃ śūnyaṃ tu grāhayet | pūrṇaṃ nivartanaṃ tena pūrṇaṃ bhāvaṃ ca lakṣayet || 52 || pūrṇāhutiṃ tato dadyāddīkṣākāle samāśrite | p. 90a) bhāvitātmā sa yogena siddhiḥ khecaratāṃ vrajet || 53 || prāṇāyāmaṃ tathā dhyānaṃ pratyāhāraṃ ca dhāraṇā | tarkaścaiva samādhiśca ṣaḍaṅgo yoga ucyate || 54 || etajjñāna mayaṃ proktaṃ jñeyaṃ śūnyaṃ prakīrtitam | indriyāśca tataḥ śūnyaṃ cittaṃ śūnyaṃ tathaiva ca || 55 || buddhiśūnyaṃ vijānīyādātmaśūnyaṃ tataḥ punaḥ | agniśūnyaṃ tataḥ kṛtvā dharmaśūnyaṃ ca niṣkalam || 56 || nirdhumaṃ ca paraṃ śūnyaṃ kumbhamadhye jalaṃ yathā | himakāle tu saṃprāpte vivarṇaṃ niścalaṃ bhavet || 57 || evaṃ khaṃkāṣṭhadhūstadvatkhatiṣṭhe dviniyojayet | idaṃ tatvaṃ yadāprāptaṃ paśyate? janma bandhanāt || 58 || p. 90b) na pravarteta cādvaitaṃ gṛhasthasya kadācana | indriyebhyo yataḥ saktaḥ saktomātsarya eva ca || 59 || avidyā grāhayedrāgamatarāgaṃ punaḥ punaḥ | tasmānnivartate tatvaṃ cittaṃ yena na nirjitam || 60 || nirjitaṃ ca yadā cittaṃ tadā śreyaḥ pravartate | śānto dānto jitakrodho bhikṣāśī vigata spṛhaḥ || 61 || idaṃ tu yogine dṛṣṭvā nandanīyaḥ prayatnataḥ | darśanānmocayet pāpaṃ sparśanāddīkṣito bhavet || 62 || ālāpātgatra?saṃparkādbhojanācchayanāsanāt | kulānaddharate skanda daśapūrvāndaśāparān || 63 || pakvaṃ caiva pratijñānaṃ ghaṭikā ca caturvidhām | prathamaṃ dhūli bhedaṃ ca dvitīyaṃ hṛcchedabandhanam || 64 || p. 91a) tṛtīyaṃ granthi bhedaṃ ca caturthaṃ paramucyate | cittasambodhamātreṇa kathaṃ gṛhṇanti tatpadam || 65 || kena vā gṛhyate cittaṃ kasmin sthāne pralīyate | devadeva mahādeva sarvastattvārthabhedaka || 66 || brūhi me paramaṃ jñānaṃ yena siddhyanti sādhakāḥ || khaṭikā procyate mokṣamuddharet granthi bhedataḥ | khamiva paramaṃ jñātvā khaṭikeṣā prakīrtitā || 67 || cittaṃ citte tu saṅgṛhya buddhau buddhiṃ tathaiva ca | sā tu buddhiḥ parājñeyā tatvamārgānu sāriṇī || 68 || śṛṇu śūnyasya vai lakṣyaṃ dharaṃ viśati tatkṣaṇāt | praviṣṭe ca pare tatve samatvaṃ jāyate kṣaṇāt || 69 || p. 91b) samatvaṃ ca yadā prāptaṃ parānandaṃ prajāyate | parānandaṃ yadā prāptaṃ na kiñcidapi cintayet || 70 || praviśet tanmayo bhūtvā śivabījena sādhakaḥ | tadā na śrūyate śabdaṃ śaṅkhabherī sa dundubhiḥ || 71 || tāḍitaṃ ca na bindeta tatastanmayatāṃ gataḥ | etat te paramaṃ guhyaṃ paraṃ jñeyaṃ na saṃśayaḥ || 72 || idaṃ pratyayamāpannaṃ tatguruḥ pāśahā bhavet | puṣpaṃ patraṃ phalaṃ toyaṃ yo dīkṣāṃ kurute naraḥ || 73 || navanābhaṃ tato yāgaṃ kṛtaṃ tena na saṃśayaḥ | anyathā kurute dīkṣāṃ tatgururbrahmahā bhavet || 74 || bhāvanāyāstathā śaiva dvaitaṃ caivamaśeṣataḥ | kliśyante te mahāmūḍhāḥ saṃsāre ca punaḥ punaḥ || 75 || dvaitaṃ caiva mahādvaitaṃ dvaitaikatvaṃ tathaiva ca | p. 92a) advaitaṃ na ca vā dvaitamatirme paramārthataḥ || 76 || vaṃśaṃ nāmamayājñātaṃ tvatprasādānmaheśvara | mahārathaṃ kīdṛśaṃ ca jaṭā vai kīdṛśī bhavet || 77 || bhāsa?nāma kimutpannaṃ kiṃ vā khaṭvāṅgamucyate | saṃkṣepādvadadeveśa yena mokṣaṃ dhruvaṃ bhavet || 78 || bhāvayeccāparaṃ śūnyamanantaṃ parivarjitam | bhavacchedakaraṃ śāntaṃ paraṃ kasmataducyate || 79 || jaṭāvat snāpayeccittaṃ jaṭā hyetāḥ prakīrtitāḥ | mahāsnānaṃ tadā proktaṃ mahāvrataṃ taducyate || 80 || nāsti tatparamānandaṃ cittakaṃ cittavarjitam | tataḥ khakāṣṭavattiṣṭhet khaṭvāṅgaṃ tādṛśaṃ bhavet || 81 || p. 92a) evaṃ gūḍhaṃ vijānīyāt guhavāsī tathocyate | na nāma grahaṇān mukto na kāya tamanācchuciḥ || 82 || cittaṃ dhāmayate prājño mokṣa ityabhidhīyate | vratasyā caraṇaṃ kṛtvā yogaṃ tatra samabhyaset || 84 || mayātīte paraṃbrahma lokatrayavivarjitam || 85 || vratena sahitā yogāḥ svayaṃ proktā maheśvara | yogahīna vratāmuḍhā mudrā pañcaka bhūṣitāḥ || 86 || etanme saṃśayaṃ brūhi yena nissaṃśayo bhavet || 87 || vratena sahitā yogāḥ sarvaṃ siddhi pradāḥ śubhāḥ | yogahīnavratāmūḍhā na mucyanti kadācana || 88 || vratasya caraṇaṃ kṛtvā lokayātrā vivarjitam | p. 93a) nispṛho nispṛhe nityaṃ samaloṣṭāśma kāñcanaḥ || 89 || śabdaṃ sparśaṃ rasaṃ rūpaṃ gandhaṃ caiva tu pañcamam | etāmudrā mahatyaśca mucyate caturaṃ jagat || 90 || iti mukto vrajenmokṣaṃ yatra devo nirañjanaḥ || i * śrī * rva * ddhā * ni * ṇa * go * raṃ * mā * m || śivaṃ bhavatu || ########### END OF FILE #######